Lucas 1 : 26 – 38 en 2 Samuel 7
GWK, 21 december 2014
Gemeente van onze Heer, Jezus Christus, 1. Ik wil u graag een vraag voorleggen. Stel nou dat Maria bedenktijd had gekregen nadat ze de boodschap van de engel Gabriël had ontvangen… En ze zou bij u, bij jou, gekomen zijn om advies. Wat zou u haar dan geadviseerd hebben? Dus; Moet je nou eens horen: ik kreeg een boodschap van God, er kwam een engel die vroeg of ik zwanger wil worden van een bijzonder kind… Wat vind jij dat ik moet doen? Wat zou jij doen? Eerlijk antwoord graag! Om een eerlijk antwoord te geven moet je dan bij jezelf nagaan hoe jij op onverwachte dingen in je leven reageert. Daarbij kijken we dan even ruimer dan onverwacht zwanger worden. Een deel van ons zou zich er anders te gemakkelijk van af kunnen maken omdat zwanger worden nou eenmaal niet voor hen is weggelegd. We vatten het overdrachtelijk op. Het gaat om iets dat zich plotseling in je leven voordoet en dat bepalend is voor je verdere leven, voor je toekomst. Zoals bij Maria; ze zou haar leven lang moeder van de Messias zijn. Het gaat dus iets onverwachts in ons leven waarbij mensen vandaag de dag ook nog heel gauw de naam van God noemen. Van ‘Oh my God…!’ bij een positieve verrassing – waar heb ik dit aan te danken?! – tot en met de grote vragen naar het ‘waarom’. Waarom moet mij dit overkomen? Waar heb ik dit aan te danken…??? En hoe gaan wij daar dan mee om? 2. Als we namelijk vanuit de vraag naar het omgaan met onverwachte dingen in ons leven kijken naar Maria en het verhaal over de aankondiging van de geboorte van Jezus, dan komen we misschien ook verder dan de zogenaamde concrete vragen zoals: - Hoe herken je een engel? Hebben ze echt vleugels? - Had Maria niet wat meer inspraak mogen hebben? Het is nu toch wel een erg typisch Midden-Oosten verhaal met weinig aandacht voor de emancipatie van vrouwen - En dat van die kracht van de Allerhoogste klinkt wel mooi maar klinkt toch ook een beetje als ‘verkracht’ in deze dagen van Serious Request met als thema: Hands off our girls…
1
En misschien dat er dan ook nog ander licht valt op Jozef die nog een afstammeling van David was en op die verwijzingen naar de troon van David. Want ook dit verhaal over de aankondiging van Jezus geboorte is Bijbelse geschiedenis. Daarbij ligt altijd veel meer nadruk op het woord ‘Bijbelse’, de Bijbelse manier van kijken naar de geschiedenis, dan op ‘geschiedenis’ zoals wij dat beleven. Onze kijk op geschiedenis is er één met een hoog ‘naadje van de kous’ – gehalte: Hoe zat het nou precies, hoe ging het precies? Kon dat allemaal wel, is het logisch en wetenschappelijk te verklaren? Zijn alle bronnen wel betrouwbaar, kunnen ze gecheckt worden zodat we ontkomen aan de ellende zoals bij het dagblad Trouw met een journalist die bronnen verzon? Naadje van de kous! Maar bij deze Bijbelse geschiedenis gaat vooral om hoe Maria met die onverwachte komst van God in haar leven omging. Want dat laat weer veel zien van de betekenis van Jezus voor het leven en voor de wereld. 3. Nou eerst nog even over onverwachte gebeurtenissen in ons leven. Dat kunnen onverwachte kansen zijn, een nieuwe baan, een onverwachte samenloop van omstandigheden, de plotselinge ontdekking dat iets heel erg bij jou past, dat iemand jou ineens ziet zitten en jij hem of haar… De momenten van verwondering en opgewonden blijdschap, vlinders in je buik… Oh, my God… Maar er is ook het onverwachte van de donderslag bij heldere hemel. ‘Het spijt ons maar bij de reorganisatie van ons bedrijf gaat er een hele laag van het management tussenuit. U zult om moeten zien naar een andere functie. De crisis, de bezuinigingen, u begrijpt het wel…’ Of je voelde het al lang aankomen maar je wilde het nog niet weten; dit is niet de goeie plek voor mij; deze studie past niet bij mij zoals ik dacht; we hebben ons best gedaan maar het gaat niet meer tussen ons. En ineens is het over en uit. Dat soort nare verassingen. Of erger nog: een telefoontje van de arts of u eerder langs wilt komen voor een afspraak want de uitslag van het onderzoek is binnen… Oh, mijn God… 4. Hoe ging het bij Maria? Ze schrok hevig, een andere vertaling zegt: ze was zeer geschokt. Haar hele wereld ligt ondersteboven, totale verwarring, een wereldbeeld in duigen. En de engel Gabriël pakt het op waar het bij Maria het hardst binnenkomt. Bij de angst. Wees niet bang Maria. Gabriël ziet de schrik of de angst en benoemt hem. Hij herkent het ‘Oh, mijn God…’ en zegt: ‘God heeft het goede met je voor’.
2
Je krijgt een kind en je zult hem Jezus noemen; God redt! Dit is een onverwachte overval in je leven, maar je zult er goed uitkomen! En dan blijft Gabriël niet steken bij de persoonlijke zorg voor een ontredderde Maria, hij trekt hele grote lijnen. Wat jou overkomt heeft ook betekenis voor de mensen om je heen, voor de samenleving. Voor het volk van Jakob, de troon van David zal weer in functie komen, jouw kind zal de grote en lang verwachte zoon van David zijn. Je kent die verhalen over de familie van je aanstaande echtgenoot Jozef wel. Jozef zit in de bouw. Over David gaat het verhaal dat hij op een gegeven moment ook een bouwperiode had. Eerst een paleis voor zichzelf en toen het plan voor een tempel voor God. Maar dat kon niet doorgaan, daarvoor kleefde er teveel bloed aan zijn handen. De volgende generatie zou de bouwplannen voor de tempel realiseren. Jouw Jozef timmert nog in alle bescheidenheid, Maria. Maar jouw zoon, de volgende generatie zal meer aan de weg timmeren… En dan vallen de grote woorden van het visioen over een eeuwig koningschap, een samenleving naar Gods bedoeling, een samenleving van duurzame vrede en duurzaam recht en duurzaam met elkaar en met de aarde omgaan. Maria, in jouw verwarring is dit het nieuws voor je: Ik snap je verwarring of je verbijstering. Maar door die verbijstering heen laat ik je zien dat je iemand bent die er toe doet, jij bent opgemerkt, en jij bent een schakel in de lange keten die Gods nieuwe wereld voor mensen mogelijk maakt. 5. De schrik wordt erkend en de engel opent midden in de verwarring het perspectief op de betekenis van Maria’s leven. Dat geeft Maria adem om haar vraag te stellen. En het is een vraag die al aan de pure verwarring of angst voorbij is. Hoe zal dat gebeuren? Een kind krijgen zonder dat ik met iemand slaap, laat staan, seks heb? Maria wordt nieuwsgierig. Haar bewustzijn gaat open voor een mogelijkheid die ze niet voor mogelijk had gehouden, voor iets waar ze zelf niet op gekomen zou zijn. Ze vraagt hoe iets onlogisch, iets onverklaarbaars toch mogelijk zou kunnen zijn… Ze gaat langzaam open voor iets dat onverklaarbaar is. Want als het nou waar is dat wat haar overkomt de mensen om haar heen, de mensen na haar, de samenleving nu en in de toekomst iets goeds mag betekenen… En als dat door haar de wereld binnen mag komen… Ze stelt zich er langzaam voor open. Dan komt de engel met de beelden van de kracht van de heilige Geest als de kracht van de Allerhoogste. Dat is eigenlijk een heel moderne manier van over God spreken.
3
Als je nou ergens verwacht zou hebben dat God als een persoon wordt opgevoerd, dan zou het toch moeten zijn bij het zwanger worden van Maria… Dat waren ze in de tijd van Jezus en toen Lucas zijn verhaal opschreef wel gewend. De Griekse goden konden zomaar naar de aarde komen en daar mooie jonge vrouwen zwanger maken. Maar nee, Gabriël spreekt over God als een Geest, als een kracht in je leven. En dan als een kracht die schaduw geeft. Een wolk. Daarbij moeten we niet denken aan de grijze wolkenlucht boven winters Nederland, maar aan een wolk in de woestijn. De wolk die schaduw geeft en je zo beschermt tegen de koperen ploert die de hele dag aan de hemel brandt. De wolk die voor het volk Israël uitging toen ze hun tocht door de woestijn maakten. De wolk waarin God gehuld was op de berg Sinaï toen Hij aan Mozes uitlegde welke weg naar een goed leven leidde, de weg van de tien geboden. Naast de boodschap over God als Geest en kracht en het beeld van de beschermende wolk die het goede leven mogelijk wil maken heeft de engel dan ook de boodschap van een lotgenote. Elisabet is ook zwanger. Zij is ook zo iemand bij wie het hele leven op zijn kop is gezet door iets wat niet meer verwacht werd, en daarmee een totaal andere draai aan haar leven gaf. Maar ze heeft zich er ook voor open gesteld, ze heeft wat haar overkwam omarmd als een kans, als een belofte. En nu mag ze Maria omarmen om haar te helpen bij het omgaan met die ingrijpende ervaring in haar bestaan. En samen leren ze om hun leven, hun lot, te zien als het lot van mensen die hoe dan ook meetellen voor de toekomst van de mensheid op weg naar Gods nieuwe wereld. Openstaan voor die onmogelijke mogelijkheid… Dwars door alle paniek en onzekerheid heen. Dwars tegen alle scepsis en cynisme in. Van ‘mijn God, mijn God... naar Oh, my God, waar heb ik dit aan te danken. Van: God als onmogelijk hebben afgeschreven, tot ‘voor God is niets onmogelijk…’ Die God wil Maria dienen, ze gaat het avontuur aan om te geloven dat dat wat onmogelijk lijkt uitgroeit tot iets dat diepe betekenis heeft voor de toekomst van mensen en van heel de wereld. 6. Intussen is de vraag om advies verschoven. Aan het begin van de preek vroeg ik u wat u als advies aan Maria zou geven, als ze bedenktijd zou hebben gekregen van de engel Gabriël. Dat bracht ons bij de vraag hoe wij persoonlijk omgaan met onverwachte wendingen in het bestaan. Ik had het van de week met catechisanten over de vraag wat ze hoopten van hun studie. En ik nam een grote sprong in de tijd.
4
Wanneer zou je je leven geslaagd vinden. Stel dat je heel goed wordt in je vak, wat zou je dan willen bereiken? Een Nobel prijs? Over grote mogelijkheden gesproken. We hingen er het Bijbelse perspectief aan: Als het maar iets mag bijdragen aan een goede toekomst voor mensen en de wereld. Als het maar iets toe mag voegen aan die ‘heilige wolk’ die het leven van mensen beschermt en de weg wijst naar Gods nieuwe wereld. Zo leerden we van Maria hoe we om kunnen gaan met grote verwachtingen. 7. En als het onverwachte in je leven nou negatief is? Als de schrik en de paniek terecht zijn en je slecht nieuws te verwerken krijgt? Als het blijft bij ‘Mijn god, mijn god… waarom? Waarom ik, waarom mijn gezin, mijn kinderen, mijn ouders…. Ik kan er geen recept van maken. Soms komen mensen niet verder dan de angst en het verdriet. Of de boosheid en de rouw. Maar laten we dan ook het verhaal van de Engel niet vergeten. Die boodschapper van God ziet de angst en erkent die. Hij herkent de vraag naar God, ook als het vloeken is. En hij houdt vol dat er een weg is door de paniek en de boosheid heen. Door het verdriet en de angst dat je dit nooit aan kunt, heen. Ik heb het gezien, en eigenlijk zie ik het vaak. Zoveel tekenen van kracht, zoveel manieren waarop mensen elkaar kunnen troosten. Zoveel dapperheid die ik nooit voor mogelijk had gehouden. Zoveel manieren om zonder woorden duidelijk te maken dat mensen gezien worden in hun nood. En zoveel dingen die mensen elkaar mee kunnen geven voor de toekomst, voor de volgende generatie, ook al verloopt hun eigen leven heel anders dan verwacht. Ik kan die kracht niet verklaren. Het is niet logisch, niet op formule te brengen. Misschien moeten we maar van de engel en van Maria leren om te zeggen dat dat kracht van de Allerhoogste is. Een wolk die schaduw brengt als het leven brandt. 8. Laten we zeggen dat dat een doorleefd advies is van Maria. Aan mensen die leven met de schrik om het hart. Je moet het toch ergens vandaan hebben. Waarom dan niet van Maria en haar God. En haar zoon. Gelukkig dat die zoon zo’n ‘dwaze’ sterke moeder had. Amen.
5
