Literatuur. Algemeen TIJDSCHRIFTARTIKEL TIJDSCHRIFTARTIKEL 13 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW

Literatuur Algemeen

Cultuur : ict-schoolportretten / F.J.M. de Rijcke (auteur van voorwoord). - [Zoetermeer/De Meern]:

Beroep: docent kunstvakken : competenties en

Ministerie van OCW/Inspectie van het Onderwijs,

kwalificaties in theorie en praktijk / J. Herfs ... [et

2003. – 82 p. : ill. – Met bijl.

al.]; P. Hagenaars (samensteller); J. Lieftink

In de serie ICT-schoolportretten, waarin een beeld

(samensteller). – Utrecht: Cultuurnetwerk

wordt geschetst van hoe scholen ICT in hun onder-

Nederland, 2004. – 83 p. : tab. – Met bijl. en lit.

wijsproces gebruiken, is een deel verschenen over

opg. - ISBN 90-6997-112-7

Cultuur. De kern van deze publicatie wordt gevormd

(Cultuur + Educatie; vol. 11)

door portretten van vijf scholen waarin het ICT-

Aanleiding voor dit nummer zijn de profielen en

gebruik bij cultuureducatie een bijzondere rol speelt.

competenties die de afgelopen jaren voor de kunst-

Een verslag van een gesprek met experts over de

vakopleidingen zijn ontwikkeld. De omstandigheden

cultuur & ICT-ontwikkelingen sluit de bundel af.

waarin beroepsprofielen, opleidingsprofielen en competentiegerichte opleidingskwalificaties tot stand zijn

Cultuur centraal : ontwikkelingen rond

gekomen, worden belicht. Maar uiteindelijk draait

cultuurprofielscholen en het leergebied kunst en

het om de vraag: wat maakt een docent in een

cultuur in het VO / E. Wervers ... [et al.]. -

kunstvak tot een goede docent? In het eerste artikel

Enschede: SLO, 2004. - 80 p. : ill., tab.

beschrijft Jos Herfs ontwikkelingen die de laatste tien

De SLO heeft in 2003 meegewerkt aan diverse ver-

jaar de eisen aan docent en docentschap hebben

nieuwingen binnen het onderwijs, zoals het begelei-

beïnvloed. Jaap Vinken bespreekt vervolgens in het

den van cultuurprofielscholen, het ontwikkelen van

tweede artikel de competenties waarover een begin-

leerplannen voor kunst en cultuur, het maken van

nend kunstvakdocent moet beschikken en waarom

inventarisaties voor het leergebied kunst en cultuur,

juist deze competenties gekozen zijn. Theorie en

het onderzoeken van de bruikbaarheid van meer-

praktijk komen in de derde bijdrage samen in een

voudige intelligentie en leerstijlen binnen kunsten

verslag van een door Cultuur + Educatie georgani-

cultuureducatie en het in gang zetten van de eerste

seerde expertmeeting. In vier paneldiscussies - voor

ontwikkelingen rond culturele competenties. Deze

beeldende kunst en vormgeving, dans, drama en

bevindingen zijn samen met de resultaten van de

muziek - debatteerden studenten, opleiders en do-

conferentie 'Cultuur Centraal' in deze gelijknamige

centen over de praktische implicaties van de nieuwe

publicatie bijeengebracht.

competenties. Met de uitkomsten van deze discussies in gedachten probeert Piet Hagenaars in de epi-

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

loog een antwoord te vinden op de centrale vraag:

'Cultuur en School' wordt versterkt : plannen van

wat maakt iemand een goede kunstvakdocent?

twee bewindsvrouwen In: BK-Informatie. – Vol.26(2004)6(10sept.3-6)


De bewindslieden Van der Hoeven van onderwijs en

Cultureel erfgoed doorbreekt vakkencultuur vmbo /

Van der Laan van cultuur vinden dat 'Cultuur en

R. de Blok

School' sterker dan tot nu toe verbonden moet wor-

In: Oud nieuws. – Vol.(2003)2(4)

den met ontwikkelingen in het onderwijsbeleid.

Cultureel erfgoed kan een bron zijn voor projecten

Alleen wanneer cultuureducatie echt verankerd raakt

waaraan zowel theoretische als praktijkvakken een

in schoolbeleid en onderwijsprogramma's, ontstaat

bijdrage kunnen leveren. Er kan een drieslag

structurele versterking van de aandacht voor cultuur

gemaakt worden: vakintegratie, leren door te doen

in het onderwijs. Als gevolg hiervan wordt het pro-

én aandacht voor cultureel erfgoed.

gramma 'Cultuur en School' vanaf 2004 structureel geïntensiveerd met name ten gunste van het primair

13

ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW

onderwijs, de vernieuwde onderbouw voortgezet

bezoek van leerlingen, promotie en publiciteit en

onderwijs en allianties tussen culturele instellingen

handreiking subsidiemogelijkheden.

en scholen. Een toelichting van de plannen. Erfgoededucatie: samenwerking tussen onderwijs en Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

erfgoedinstellingen / T. van Zon. – Enschede: SLO,

Cultuurtraject 12+ / A. van der Burcht

2003. – 3 p.

In: Dossier kennis en media. – Vol.3(2004)1(4-7)

Korte beschrijving van het belang van samenwerking

Het Cultuurtraject 12+ is een voorbeeld van succes-

tussen erfgoedinstellingen en het voortgezet onder-

volle samenwerking tussen onderwijs en culturele

wijs. Om die samenwerking te bevorderen wordt een

instellingen. Een indruk van het Cultuurtraject 12+

eenvoudig stappenplan gepresenteerd.

in Amsterdam. Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

GLO: the state of the art : Hoe staat het nieuwe vak

Erfgoed als inspiratiebron voor vernieuwend

ervoor? / C. Geljon

onderwijs / A. Geldermans

In: Tsjip/Letteren. – Vol.13(2003)2(jul.39-42)

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.6(2003)27(apr.

In 1996 startte het eerste proefproject op het gebied

10-11)

van Geïntegreerd Literatuuronderwijs (GLO). Enkele

Zes scholen hebben zitting in het vmbo-netwerk

jaren later werd de tweede fase ingevoerd, maar het

Cultureel Erfgoed in de leerwegen. De scholen heb-

ideaal van een verplicht vak literatuur werd niet

ben zich als doel gesteld om in samenwerking met

gehaald. Wat is er terechtgekomen van de idealen

erfgoedinstellingen eigen onderwijsprogramma's te

en hoe doen andere scholen het? Drie verhalen uit

ontwikkelen, om zo cultureel erfgoed te integreren in

de praktijk en een terugblik van Theo Hoebers en

de lessen. De programma's kenmerken zich door

Theo Witte, de drijvende krachten achter het proef-

korte opdrachten met weinig theorie. De scholen

project.

laten zich inspireren door elkaar, maar ook door voorbeelden uit het buitenland.

Historie : [literatuurgeschiedenis] / J. Dirksen ... [et al.]

Erfgoed voor het onderwijs : project stimulering

In: Tsjip/Letteren. – Vol.14(2004)1(mrt.1-38). – Met

erfgoedaanbod cultuurvouchers : werkmap / M. van

lit.opg. - Themanummer

de Putten (eindredacteur); W. de Visser

In dit themanummer aandacht voor geschiedenis en

(medewerker). - Amsterdam [etc.]: Bureau Erfgoed

literatuur in het voortgezet onderwijs. Met onder

Actueel [etc.], 2003. - 47 p. - Met websites,

andere artikelen over het nut van literatuur

adressen en begrippenlijst

(geschiedenis)onderwijs, literatuurgeschiedenis op

Project Stimulering Erfgoedaanbod Cultuurvouchers

internet, en eigentijdse hervertellingen van eeuwen-

is een gezamenlijk project van vier landelijke erf-

oude boeken.

goedkoepels DIVA, NCM, NMV en SNA, Bureau Erfgoed Actueel en DEN. Aanleiding voor de samen-

Hoe het moet met erfgoed : didactische verdieping

werking vormen de cultuurvouchers die zijn inge-

van erfgoededucatie : expertmeeting 8 oktober

voerd voor leerlingen in de basisvorming van het

2003 / M. van der Kaaij (auteur van inleiding);

voortgezet onderwijs. Om erfgoedinstellingen te

R. Kohnstamm (voorzitter). - Amsterdam: Bureau

stimuleren meer te ontwikkelen voor het onderwijs

Erfgoed Actueel, 2003. – 49 p. : fig., ill., tab. – Met

zijn vier sectorspecifieke voorbeeldprojecten ontwik-

lit.opg. en bijl.

keld, die landelijk inzetbaar zijn. In de werkmap

Congresmap die naar aanleiding van de Expert-

worden deze vier voorbeeldprojecten beschreven.

meeting 'Hoe het moet met erfgoed' is samenge-

Ook komen aan de orde: cultuurvouchers voor de

steld. Naast de bijdragen van de inleiders zijn ver-

basisvorming, projectmanagement, tips voor het

slagen opgenomen van de gehouden workshops en de gevoerde discussies. Daarnaast bevat de con-

14


gresmap een artikel van Tim Copeland 'Constructing

Drie (voormalige) docenten willen een landelijk

heritage in the curriculum'.

platform cultuureducatie opzetten. De bedoeling van het platform is om het vakoverstijgende karakter


van cultuureducatie te bevorderen in de basisvor-

Kennen & kunnen : over competentie, kennis en

ming en in de tweede fase van het voortgezet

attitude / C. Legêne

onderwijs.

In: Muziek & onderwijs. – Vol.41(2004)6(nov/dec. 10-12)


Op 24 september 2004 organiseerde Cultuurnetwerk

Literatuureducatie in beeld / M. Nicolaas

een bijeenkomst voor studenten en opleiders van

In: Dossier kennis en media. – Vol.3(2004)4(124-

kunstvakopleidingen en kunstvakdocenten om met

126)

elkaar van gedachten te wisselen over de competen-

Uitleg over de begrippen literatuureducatie en lees-

ties en kwalificaties van kunstvakdocenten. Verslag

bevordering. Daarnaast wordt ingegaan op litera-

van de vakgroep muziek.

tuureducatie in het voortgezet onderwijs, landelijke literaire projecten en de mediatheek.

Koers VO: De leerling geboeid, de school ontketend / M.J.A. van der Hoeven. - Den Haag: Ministerie van

Meervoudige intelligentie in het voortgezet

OCW, 2004. – 68 p. : ill., tab., fig. + cd-rom. – Met

onderwijs: rekening houden met verschillende

bijl.

manieren van leren / D. van Gils. - Utrecht: APS,

In dit beleidsplan schetst de minister van Onderwijs

2004. – 47 p. : ill. – Met lit.opg. – ISBN 90-6607-

de richting en de hoofdlijnen van het beleid voor het

364-0

voortgezet onderwijs tot 2010. De hoofdboodschap

Rekening houden met de verschillen tussen leerlin-

luidt dat de leerling centraal staat. 'Koers VO' is tot-

gen maakt de kans groter dat elke leerling actief aan

standgekomen na een interactief traject waarin ge-

de slag gaat met de aangeboden informatie, en er

sproken is met schoolleiders, leraren, leerlingen,

dus echt iets van leert. Het concept 'meervoudige

ouders en bestuurders. De cd-rom bevat het

intelligentie', ontwikkeld door de Amerikaanse

Opbrengstdocument Koerstraject.

hoogleraar Howard Gardner, kan hierbij voor docenten een belangrijk hulpmiddel zijn. Dit boek


geeft een toelichting op de theorie van 'meervoudige

Kunst is een leergebied / M. van der Hagen

intelligentie' en doet verslag van de ervaring opge-

In: Van twaalf tot achttien. – Vol.(2003)8(okt.36-37)

daan op een aantal scholen voor voortgezet onder-

Een interview met Els Otten, schoolbegeleider bij

wijs.

APS, over ondersteuning gericht op het leerproces in de kunstvakken. Ondersteuning bij de kunstvakken

Play, de studiedag : ICT als expressievak : verslag. -

zit heel sterk op de inhoud, constateert Otten, terwijl

Amsterdam: Waag Society, [2003]. – 21 p.

vooral het vmbo ook gebaat zou zijn bij een benade-

Verslag van de studiedag 'Play: ICT als expressievak'

ring die zich richt op het leren. Dan kunnen leerlin-

gehouden op 15 mei 2002 te Rotterdam. Docenten,

gen zich via kunst en culturele en kunstzinnige vor-

schoolmanagers en beleidsmakers kregen de gele-

ming ook algemene vaardigheden en competenties

genheid om kennis te maken met diverse innova-

eigen maken.

tieve en creatieve educatieve projecten, die in het veld ontwikkeld waren. Twee kernthema's, die ge-


richt waren op de meerwaarde van ICT bij de beel-

Landelijk platform cultuureducatie in oprichting : ckv

dende vakken in het onderwijs, stonden centraal:

als aanjager van vakoverstijgend onderwijs / R. de

Digital Literacy - hoe kan digital literacy, als eigen-

Blok

tijdse variant op visual literacy het best worden ont-

In: Oud nieuws. – Vol.(2003)4(1-2)

wikkeld?; Welke rol kunnen de creatieve vakken

15


hierbij vervullen en Media-educatie - wat is het

Actueel. - Amsterdam: Bureau Erfgoed Actueel,

belang van zelf media maken in het leerproces?

2004. – 4 p. In het najaar 2001 is een groep vmbo-scholen


gestart met het driejarig scholennetwerk 'Cultureel

Praktische ondersteuning voor

erfgoed in de leerwegen van het vmbo'. In dit net-

cultuureducatiedocenten / I. Bijnagte

werk onderzoeken vijf scholen wat de mogelijkheden

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.6(2003)30(dec.

zijn om met vmbo-leerlingen te leren in de cultuur-

10-11)

historische omgeving. De scholen onderzoeken hoe

Om ervoor te zorgen dat cultuureducatiedocenten

zij samen met erfgoedinstellingen zoals musea,

met elkaar kunnen communiceren om ervaringen uit

archieven, historische verenigingen of andere cultu-

te wisselen en hun positie te versterken, wordt er

rele instellingen lessenseries of projecten kunnen

een landelijk platform opgezet. ‘We willen docenten

maken voor de leerlingen van de tweede en derde

informatie geven waar ze wat aan hebben, ze zo

klas.

nodig kunnen doorverwijzen en het opzetten van netwerken stimuleren.’

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Vakoverstijgend onderwijs en samenhangend leren /


H. Janssen

Ruimte voor erfgoededucatie in de basisvorming :

In: Kunstzone. – Vol.3(2004)10(okt.19-23)

het boek hoeft niet meer uit / Y. van der Ree

Met de vernieuwing van de basisvorming moet er

In: Oud nieuws. – Vol.(2004)3(8-9)

meer samenhang en meer afstemming komen tus-

Scholen hebben meer ruimte en mogelijkheden om

sen de vakken. Dit artikel geeft een theoretische

het cultureel erfgoed te betrekken in het onderwijs.

beschouwing over integratief onderwijzen en geeft

Mens en maatschappij is een van de vier leergebie-

voorbeelden uit de praktijk. Tot slot worden enkele

den die de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming

voorwaarden om te komen tot vakoverstijgend

formuleerde in zijn advies aan de minister. De eigen

onderwijs en samenhangend leren besproken.

omgeving als bron en onderzoeksobject wordt met nadruk genoemd.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Vlees en bloed : studiedag muziek in het vmbo /


J. ter Steege

Slash 21'ers even goed als andere leerlingen /

In: Muziek & onderwijs. – Vol.40(mei/jun.)3(14-15)

P. Bouhuys; P. Edelenbos

Verslag van een studiedag 'Muziek in het vmbo'

In: Didaktief. – Vol.34(2004)8(okt.38-39)

gehouden op 15 maart 2003, georganiseerd door de

Slash 21 is een nieuw onderwijsconcept. Het is een

VLS. De auteur benadrukt, aan de hand van een

initiatief van de Stichting Carmel College in Lichten-

stukje geschiedenis, het belang van het feit dat

voorde. De leerstof wordt niet in losse vakken gedo-

muziek als kunstvak een normaal onderdeel van het

ceerd, maar gepresenteerd in thema's waarin ver-

schoolgebeuren moet worden.

schillende vakonderdelen in samenhang aan de orde komen. Door het aanbieden van aansprekende leer-


taken wordt de leerling geactiveerd om zelf ant-

Wie doet er mee met Quest? / S. Barneveld

woorden te zoeken op vragen over probleem-

In: Didaktief. - Vol.34(2004)8(okt.36-37)

stellingen - authentiek leren. Slash 21 is gebaseerd

Samen met het APS, een onderwijsadviesbureau,

op drie leertheorieën: het constructivisme, het

ontwikkelde het Adriaan Roland Holstcollege in

cognitivisme en het behaviorisme.

Hilversum een nieuwe onderwijsvorm voor de onderbouw van het havo/vwo, het zogehete 'Quest'.

Sporen : vijf netwerken van erfgoedhuizen, vmbo-

Leerlingen werken voor de helft van hun tijd aan een

scholen en culturele instellingen / Bureau Erfgoed

verplicht basisprogramma waarin zij zelf mogen kiezen wanneer en aan welke module zij willen werken.

16


Daarnaast kiezen ze een onderwerp waarover ze zelf

In: Bulletin Cultuur & School. –

altijd al iets hebben willen weten en maken daar een

Vol.7(2004)32(apr.2-17)

presentatie over. Drie pijlers waarop het leerproces

De kunstvakken in de onderbouw van het voorgezet

van Quest is gestoeld zijn kennis, vaardigheden en

onderwijs komen samen in een leergebied kunst en

persoonlijk kwaliteiten. Leerlingen die zich aanmel-

cultuur. Met minder kerndoelen en meer vrijheid om

den voor de school kiezen zelf of ze aan 'Quest'

het kunstonderwijs zelf in te vullen moet er meer

meedoen.

samenhang komen in de kunstvakken. Dat is het idee achter het nieuwe leergebied kunst en cultuur zoals de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming dat

Nieuwe onderbouw

heeft bedacht.


Beweging in de onderbouw : een werkdocument voor

62 kerndoelen voor 7 leerdomeinen : basisvorming /

scholen / Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. -

Taakgroep Vernieuwing Basisvorming

Zwolle: Taakgroep Vernieuwing Basisvorming,

In: Nieuwsbrief onderwijspraktijk. – Vol.(2004)1(12-

2004. - 24 p. : tab.

25)

Voorstellen voor een nieuwe inhoud en organisatie

Artikel over de vernieuwing van de onderbouw

van de onderbouw in het voortgezet onderwijs. Er

voortgezet onderwijs die in augustus 2006 van start

worden verschillende scenario's geschetst en de

moet gaan. De nieuwe onderbouw krijgt een onder-

kerndoelen worden gepresenteerd in leergebieden in

wijsprogramma van 62 kerndoelen, verdeeld over de

plaats van in afzonderlijke vakken. Er zijn voor de

domeinen Nederlands, Engels, Wiskunde, Mens en

hele basisvorming in totaal 62 kerndoelen geschre-

Natuur, Mens en Maatschappij, Kunst en Cultuur,

ven, waarvan de nummers 52 t/m 56 de kerndoelen

Bewegen en Sport. Voorstellen voor de nieuwe kern-

voor kunst en cultuur zijn.

doelen zijn hierin opgenomen. Beweging in de onderbouw: voorstellen voor de Basisvorming: keuzes aan de school : een

eerste leerjaren van het voortgezet onderwijs.

werkdocument voor scholen / OCW, Ministerie van

Hoofdrapport / Taakgroep Vernieuwing

Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Taakgroep

Basisvorming. – Zwolle: Taakgroep Vernieuwing

Vernieuwing Basisvorming. – [‘s-Gravenhage]:

Basisvorming. - 51 p. + bijlagen + 12

[Ministerie van OCW. Taakgroep Vernieuwing

werkdocumenten

Basisvorming], [2003]. - 24 p.

Eindrapportage van de Taakgroep Vernieuwing

Een werkdocument voor leraren en schoolleiders die

Basisvorming. ‘Geef scholen de ruimte om de onder-

nadenken over een andere inrichting van de eerste

bouw zo in te richten dat het onderwijs recht doet

twee jaar van het voortgezet onderwijs, de periode

aan de kenmerken van de groep leerlingen van 12

van basisvorming. De Taakgroep Vernieuwing

tot en met 14 jaar, en ook recht doet aan de ambi-

Basisvorming presenteert hierbij de eerste ideeën

ties van de school’ is de kerngedachte van dit rap-

over een andere invulling van het onderwijs voor

port. In de bijlagen zijn de nieuwe kerndoelen opge-

leerlingen tussen twaalf en veertien jaar. Het werk-

nomen. De twaalf achterliggende werkdocumenten

document is te gebruiken in een schoolinterne dis-

bevatten nuttige informatie voor schoolleiders,

cussie over de toekomst van de onderbouw. Het

docenten, ondersteuners en beleidsmakers. Zo bevat

biedt een gespreksagenda en richtvragen die een

werkdocument 6 (Programmalijnen leergebieden)

school kunnen helpen een eigen positie te bepalen.

een exemplarische beschrijving van drie leergebieden in de onderbouw waaronder Kunst en cultuur en


bevat werkdocument 7 (Programmalijnen vakgebie-

Basisvorming in beweging : een breed leergebied

den) illustratieve uitwerkingen van kerndoelen in

voor kunst en cultuur / A. Twaalfhoven

verschillende scenario’s.

17



en culturele uitingen. Uiteindelijk wordt een model

Beweging in de onderbouw : voorstellen voor de

ontwikkeld waarbij een doorlopende leerlijn ontstaat.

eerste jaren van het voortgezet onderwijs / P. Sonke In: Kunstzone. - Vol.3(2004)12(dec.6-8)


De Taakgroep Vernieuwing Basisvorming kwam in

Kunstvakken met een eigen gezicht / E. Otten-

juni 2004 met het rapport 'Beweging in de onder-

Oomen

bouw'. Hierop volgde een beleidsreactie van de

In: Kunstzone. – Vol.4(2005)1(jan.6-9)

minister en twaalf werkdocumenten van de Taak-

In dit artikel wordt ingegaan op de wijzen waarop

groep. Dit artikel bevat een samenvatting van

scholen in de nieuwe onderbouw de kunstvakken

bovengenoemde documenten met de nieuwe opzet.

kunnen invullen, passend bij het scenario en de

Speciale aandacht voor de kunstvakken.

koers van de school. De auteur beschrijft de vier scenario’s die door de Taakgroep Vernieuwing

Contouren van de nieuwe onderbouw :

Basisvorming zijn geschetst. Daarnaast besteedt ze

tussenrapportage van de Taakgroep Vernieuwing

aandacht aan ‘De kunst van het verhaal’, een expe-

Basisvorming / Taakgroep Vernieuwing

rimenteel leermiddel voor kunst en cultuur dat ont-

Basisvorming. - Zoetermeer: Ministerie van OCW,

wikkeld is het Ontwikkelcentrum Scala/Media en in

2003. - 136 p. : tab. - Met bijl.

de periode februari-mei 2005 wordt uitgezet op tien

Ontwerp kerndoelen voor een nieuwe onderbouw

scholen.

voortgezet onderwijs. In het voorjaar 2003 publiceerde de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming een


eerste proeve van kerndoelen nieuwe stijl, opgeno-

Leergebied brede leermiddelen / J. Arnold

men in het werkdocument 'Basisvorming: keuzes


aan de school'. Bijgaand ontwerp is een tweede ver-

John Arnold, uitgever bij ThiemeMeulenhoff,

sie waarin al vele commentaren zijn verwerkt. De

beschrijft twee projecten die als leermiddel voor het

tekst kan worden beschouwd als een eerste afgewo-

leergebied kunst en cultuur ontwikkeld zijn. De pro-

gen voorstel van de Taakgroep. Het definitieve voor-

jecten heten ‘Theater, muziek en stijl’ en ‘Spanning:

stel zal medio 2004 worden opgenomen in het eind-

Het Zenuwslopende Museum’ en verschijnen in het

advies van de Taakgroep aan de minister.

voorjaar van 2005 bij ThiemeMeulenhoff.



Cultureel actief in alle leerlagen / V. van Lanschot

Leergebied Kunst en Cultuur : competentiegericht

Hubrecht; E. Wervers

leren als pedagogisch-didactisch concept /

In: Kunstzone. – Vol.3(2004)11(25-26)

L. Schuurmans; J. van Gemert

Dit artikel behandelt de gevolgen van de invoering

In: Kunstzone. – Vol.3(2004)5(mei.7-9). - Ook ver-

van de nieuwe onderbouw voor de doorlopende leer-

schenen in: Dramaforum. – Vol.7(2004)2(mei.7-10)

lijn kunst en cultuur.

met de titel 'Kunst en cultuur in de onderbouw' In de vernieuwde onderbouw van het voortgezet


onderwijs zal door het leergebied kunst en cultuur de

Gezamenlijke zoektocht naar kunst & cultuur / J. van

rol van de kunstvakken veranderen. Er wordt inge-

Vonderen

gaan in op de mogelijkheden van competentiegericht

In: Onderbouw magazine. – Vol.(2004)2(nov.14-15)

leren met de vernieuwde kerndoelen in het leerge-

Het Kaj Munk College in Hoofddorp ontwikkelt een

bied kunst en cultuur. Een keuze voor competenties

leergebied kunst en cultuur. Doelstelling is dat leer-

(op basis van nieuwe leergebieden en kerndoelen)

lingen in de basisvorming met zoveel mogelijk

betekent: kiezen voor denken vanuit de leerlingen:

facetten van kunst en cultuur kennismaken en zich

wat heeft de leerling in huis ofwel wat is zijn ambitie

bewust worden van de diversiteit van kunstzinnige

of gevoel om bij aan te sluiten of op door te gaan?

18




Leergebied kunst & cultuur : hoe nieuw wordt de

Vakoverstijgend onderwijzen en samenhangend

‘nieuwe onderbouw’ / E. Wervers

leren : deel 2 : de praktijk / H. Janssen


In: Maandblad voor de beeldende vakken. –

Artikel over de kunstvakken in de nieuwe onder-

Vol.120(2004)6(okt.4-5)

bouw, die vanaf schooljaar 2006-2007 van start

Enkele voorbeelden worden gegeven over hoe ver-

gaat. Aandacht voor onder andere: competenties,

schillende vakken geïntegreerd kunnen worden in

portfolio en randvoorwaarden.

een leergebied. Thema's die behandeld worden zijn: Wonen, De klassieke oudheid, Verpakking, Con-


structies en Life science.

De nieuwe kerndoelen : de kans is blijven liggen / J. Overmars

Van lesbrief tot totaalplan : leergebied kunst en


cultuur in de onderbouw / H. van Bemmel … [et

Kritische kanttekeningen van een docent muziek en

al.]. – Enschede: SLO, 2004. – 56 p. : ill. – ISBN 90-

CKV1 bij de nieuwe kerndoelen die vanaf schooljaar

329-2192-4

2006-2007 richtinggevend zijn voor de kunstvakken

Publicatie over de mogelijkheden voor de kunstvak-

in de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

ken en het leergebied kunst en cultuur in de nieuwe onderbouw. De uitgangspunten, visies, werkwijzen

Opvattingen in de scholen over de toekomst

en ervaringen van zeven scholen worden beschre-

onderbouw voortgezet onderwijs : eerste analyse /

ven. De volgende onderwerpen worden behandeld:

Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. - Zwolle:

veranderingen in de onderbouw, competentiegericht

Taakgroep Vernieuwing Basisvorming, 2003. –

onderwijs, competentiegerichte opdrachten, digitaal

18 p. : tab. – Met bijl.

portfolio, randvoorwaarden.

120 scholen voor voortgezet onderwijs zijn in de maanden maart en april 2003 gevraagd naar hun

'Ze hoeven het niet door te slikken' : het leergebied

mening over een nieuw kader voor de basisvorming.

kunst en cultuur in de basisvorming / E. Wervers

Dit rapport bevat een eerste analyse van de uitkom-

(samensteller/redacteur); H. van Bemmel; M. te

sten: wat zijn de opvattingen in de scholen over de

Riele. – Enschede: SLO, 2003. - 40 p. : ill.

toekomst van de onderbouw? Wat vindt men in de

Deze publicatie onderzoekt de mogelijkheden voor

scholen van de richting die de Taakgroep heeft

de ontwikkeling van een leergebied kunst en cultuur

beschreven?

in de basisvorming. Van de samenhang tussen verschillende kunstvakken in de basisvorming is een


inventarisatie gemaakt. Over hoe men deze afstem-

Vakoverstijgend onderwijzen en samenhangend

ming en samenhang kan bevorderen om te komen

leren : deel 1 / H. Janssen

tot een leergebied kunst en cultuur is een advies

In: Maandblad voor de beeldende vakken. –

geschreven. Deze publicatie is het resultaat van een

Vol.120(2004)5(sept.10-11)

project uitgevoerd in opdracht van het ministerie van

Een beschouwing over het integreren van vakken in

OCW.

een leergebied. De Taakgroep Vernieuwing Basisvorming stelt zeven domeinen voor waarbij de kunstzinnige vakken het domein kunst en cultuur

Cultuurprofielscholen

bepalen. Binnen een leergebied moet er meer samenhang en meer afstemming tussen de vakken


komen. Dit moet leiden tot sterker gemotiveerde

Cultuurprofielscholen : over de kleermaker en het

kinderen.

nieuwe maatkostuum / M. Maas In: Kunstzone. – Vol.3(2004)5(12-13)

19


Het ministerie van OCW heeft subsidie ter beschik-

bovenbouw van havo en vwo aan het Pleincollege

king gesteld voor scholen die voorbeelden willen

Sint-Joris.

ontwikkelen binnen het kader van de zogeheten cultuurprofielscholen. De KPC Groep is actief betrok-


ken bij dit OCW-traject en hanteert een aantal uit-

Kunst- en cultuurproject Eindhoven : kunsten

gangspunten die van belang zijn voor de ontwikke-

cultuurklas op het Pleincollege Sint-Joris 3 /

ling van een schooleigen cultuurprofiel.

F. Lebbink In: Kunstzone. – Vol.2(2003)11(nov.9-11)


Sinds augustus 1998 heeft het Pleincollege Sint-Joris

Cultuurprofielschool heeft de toekomst / Y. van der

in Eindhoven een Kunst- en Cultuurklas, als onder-

Ree

deel van het Project Kunst & Cultuur. Deze derde

In: Uitleg/Gele Katern. – Vol.19(2003)12(8okt.8-15)

bijdrage gaat over de discipline dans.

Scholen die zich willen onderscheiden door in het curriculum extra nadruk te leggen op kunst en


cultuur, doen er goed aan het cultuurbeleid te ver-

Kunst- en cultuurproject Eindhoven : kunsten

ankeren in het schoolbeleid, de kunstvakken te inte-


greren met andere vakken en structureel samen te

F. Lebbink

werken met buitenschoolse partners. Het ministerie

In: Kunstzone. – Vol.3(2004)2/3(feb/mrt.5-7)

van OCW ondersteunt inmiddels twee pilots om de


ontwikkeling van cultuurprofielscholen te stimuleren.


Het onlangs verschenen onderzoeksrapport 'Cultuur

deel van het Project Kunst & Cultuur. In deze bij-

maakt school' geeft een kijkje in de keuken van

drage staat de discipline drama centraal.

bestaande cultuurprofielscholen, inventariseert kenmerken, doet aanbevelingen en schetst valkuilen.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Kunst- en cultuurproject Eindhoven : kunsten



Kunst- en cultuurklas-project Eindhoven : kunsten

F. Lebbink

cultuurklas op het Pleincollege Sint-Joris / F. Lebbink

In: Kunstzone. – Vol.3(2004)5(mei.4-6)

In: Kunstzone. - Vol.2(2003)4(apr.18-19)





deel van het Project Kunst & Cultuur. Deze vijfde

deel van het Project Kunst & Cultuur. In deze bij-

aflevering behandelt de discipline muziek.

drage de ontstaansgeschiedenis, de toelating en het programma van dit project.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Kunst- en cultuurklassen: duurzame mode? / A. Rass


In: Kunstzone. – Vol.2(2003)12(dec.14-16)

Kunst- en cultuurklas-project Eindhoven : kunsten

De opkomst van kunstklassen en cultuurscholen: is


het nu mode of noodzaak? Dat was de centrale

F. Lebbink

vraag tijdens het congres 'Mode of noodzaak?, over

In: Kunstzone. – Vol.2(2003)7/8(jul/aug.21-23)

kunstklassen en cultuurprofielscholen', dat op 11


september 2003 in Amsterdam in het Theater


Bellevue plaatsvond. Uitgangspunt van het congres

deel van het Project Kunst & Cultuur. In dit tweede

en de expertmeeting vormde de publicatie van

artikel komt de discipline beeldende vorming aan

Theater & Educatie, 'Noodzaak of mode', samenge-

bod. Een gesprek met Paul Legeland, verbonden als

steld door M. van Bakelen. In deze publicatie wordt

docent tekenen in de onderbouw en CKV2,3 in de

het concept van de cultuurprofielschool van meer-

20


dere kanten belicht. Astrid Rass, werkzaam bij SLO,


doet verslag van het congres en de expertmeeting.

Pluspakket heeft effect op alle leerlingen / A. Franken

Noodzaak of mode? : over kunstklassen en

In: Uitleg/Gele Katern. – Vol.19(2003)12(8okt.16-

cultuurscholen / M.P. van Bakelen (redacteur)

19)

In: Theater & educatie. – Vol.9(2003)2(1-123). -

Het Pleincollege Sint Joris in Eindhoven begon in

Themanummer. - In het kader van het congres

1996 met extra aandacht voor kunst en cultuur. Met

'Mode of Noodzaak? over kunstklassen en

vallen en opstaan werd een programma ontwikkeld

cultuurprofielscholen' georganiseerd door Het

voor alle leerlingen en een extra intensief pro-

Theaterfestival op 11 september 2003 in de Brakke

gramma voor leerlingen die 'er echt voor willen

Grond, Amsterdam

gaan'. Hoewel bleek dat sommige ambities niet uit-

In dit themanummer wordt onderzocht of scholen

voerbaar waren, is de aanpak van deze Eindhovense

kiezen voor de profilering kunst en cultuur omdat ze

school een succes.

mee willen gaan met de mode of omdat ze vinden dat kunst noodzakelijk en onmisbaar is voor een


goede opvoeding. In het eerste deel 'Analyse van

Regeling cultuurprofielscholen voortgezet onderwijs

een boeiend verschijnsel' worden twee artikelen

2004 / M.J.A. van der Hoeven

gewijd aan onderzoeken. Het eerste is een verslag

In: Gele katern. – Vol.20(2004)2(28jan.12-15)

van een veldresearch naar de motieven en vormen

Doel van de regeling is het ondersteunen en stimu-

van scholen die zich profileren met kunst en cultuur.

leren van pilots cultuurprofielscholen door middel

Het tweede is een onderzoek dat bureau Sardes over

van een aanvullende bekostiging. Een pilot cultuur-

de profilering van scholen op kunst en cultuur ver-

profielschool is een project waarbij een school zich

richtte in opdracht van het ministerie van OCW. In

ontwikkelt tot een school die zich bewust profileert

deel twee 'Berichten uit het veld' worden vier scho-

op het gebied van kunst en cultuur en die hiertoe

len met een speciaal profiel voor kunst en cultuur

structurele samenwerkingsverbanden aangaat met

geportretteerd. Daarna wordt aandacht besteed aan

één of meer partners uit de omgeving of culturele

het project Cultuurschool van het Volksbuurtmuseum

omgeving.

(VBM) met een interview met een medewerker en de directeur van het VBM. Vervolgens worden de pro-


jectleiders geïnterviewd over de stand van zaken,

Soap op school / S. Visser

resultaten, obstakels en de plannen voor de

In: Onderbouw magazine. – Vol.(2004)2(nov.31-33)

komende twee jaar.

Voorbeeld van een cultuurprofielschool. De vmbo school Nieuw Rotterdam met 100 procent allochtone


leerlingen is een van de 22 scholen die subsidie ont-

Persbericht Cultuurprofielscholen :

vangt voor de ontwikkeling van een cultuurprofiel-

vernieuwingsbeweging in plaats van kleinschalige

school.

pilot / J.C. Visser 't Hooft; A. Gerrits In: Kunstzone. – Vol.3(2004)5(mei.14-15)

Themanummer cultuurprofielscholen / V. van

106 scholen hebben zich aangemeld om in aanmer-

Lanschot Hubrecht... [et al.]

king te komen voor subsidie volgens de 'Regeling


Cultuurprofielscholen vo 2004'. De auteurs, leden

Bevat onder andere artikelen over: competentie-

van de 'Begeleidingscommissie Cultuurprofielscho-

gericht leren binnen kunst en cultuur, een kunsten

len', schetsen de ontwikkelingen dat deze regeling

cultuurproject in Eindhoven, stappenplan voor de

aanspoorde zoals onder andere doorlopende leerlijn,

realisatie van een cultuurprofiel, subsidieaanvragen

vakkenintegratie en aansluiting van vmbo-mbo-ROC

in het kader van de 'Regeling Cultuurprofielscholen

en hbo.

vo 2004' en een voorbeeld van een cultuurprofielschool in Terneuzen.

21


Praktijk Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

Beeldend geïntegreerd : een voorbeeldig voorbeeld /

Amsterdamse musea ontwikkelen gezamenlijk

M. de Boer

programma's voor het vmbo / A. Geldermans

In: Kunstzone. – Vol.3(2004)7/8(jul/aug.26-27)

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.6(2003)28(jun.

Praktijkvoorbeeld aanpak geïntegreerd beeldend

18-20)

onderwijs op het Niftarlake College in Maarssen. Een

Veel vmbo-leerlingen vinden musea maar saai. Hoe

interview met de docenten beeldend, Francis

krijg je ze dan toch enthousiast voor een museum-

Heunks-Bokel en Bibian Gilissen.

bezoek? Vier grote musea in Amsterdam (Van Gogh Museum, het Rijksmuseum, het Amsterdam

Beeldende begrippen : begrippen in beeldende

Historisch Museum en het Stedelijk Museum) ont-

vormgeving / B. Boermans. – Arnhem: Lambo,

wikkelden gezamenlijk twee programma's, waarbij

2004. – 14e dr. – 150 p. + cd-rom. – Met reg. en

ze aansluiting zochten bij de belevingswereld van de

lit.opg.

vmbo-leerling. De programma's Museum@work en

Aan bod komen: stijlen en stromingen; voorstelling;

Trendwatcher zijn respectievelijk geschikt voor de

beeldaspecten; technieken; fotografie; film archi-

basisvorming en de bovenbouw.

tectuur; toegepaste vormgeving. De bijbehorende cd-rom bevat animaties waarmee de verschillende

An angel for May / F. Pietersen; V. Breugem

kunsthistorische en beeldbeschouwelijke aspecten

(redacteur). – Utrecht: Nederlands Instituut voor

wordt uitgelegd. Verder is bij elke kunsthistorische

Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill.

periode een meerkeuzetoets opgenomen.

Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basis-

Beyond / O. ten Kate; V. Breugem (redacteur). -

onderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen

Utrecht: Nederlands Instituut voor Filmeducatie,

bekijken één van de speciaal geselecteerde films in

2003. - Ongepag. : ill.

de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les

Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateri-

over film met behulp van dit lesmateriaal. De

aal over diverse films voor leerlingen uit het basis-

Klassefilm-lesmap 'An angel for May' is bestemd


voor vmbo 1 en 2 en havo/vwo 1. De lesmap, be-


staande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en


een docentenhandleiding, geeft achtergrondinforma-


tie over de film, thema's en suggesties om de film in

Klassefilm-lesmap 'Beyond' is bestemd voor vmbo 1

te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve

en 2, havo/vwo 1. De lesmap, bestaande uit een

opdrachten.

leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de


film, thema's en suggesties om de film in te leiden

AV als verplicht vak: een praktijkvoorbeeld uit

en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten.

Apeldoorn / B. Bussemaker In: Kunstzone. – Vol.2(2003)5(mei.19-22)

Bos in beweging / Stichting Walden. - Amsterdam:

Een voorbeeld van een school die audiovisuele vor-

Stichting Walden, 2003. – 224 p. : ill. – ISBN 90-

ming (AV) als verplicht vak geeft. Leerlingen van

8055166-X

mavo 2 en 3 en havo 2 en 3 krijgen elke week één

Om leerlingen van het vmbo gericht te ondersteunen

uur verplicht AV. Het cijfer aan het einde van het

bij groei en ontplooiing werd in 2001-2002 een pro-

jaar telt net zo zwaar als de andere cijfers. Bij de

ject uitgevoerd op het Montessori College in

invoering is nauw overleg geweest met de consulent

Amsterdam. Dit project maakt jongeren vertrouwd

van Edu-Art Gelderland, de provinciale steunfunctie-

met vormen van onderwijs, kunst, wetenschap en

instelling.

met zichzelf. Uitgangspunt van dit project, 'Een bos

22


in beweging', is het onderzoeken van de eigen stam-

past in de boven- en onderbouw van De Heemgaard

boom. In het boekje, verschenen naar aanleiding

te Apeldoorn. (Zie ook: Creatief problemen oplossen

van het project, tekenen vmbo'ers steeds zichzelf,

bij beeldende vormgeving door H. op den Dries)

afgedrukt op een boomblad en vertellen zij wat over hun (culturele) achtergrond, hun droom en dagelijks


leven. Op de volgende bladzijde tekenen ze hun

Cultureel erfgoed als krachtige leeromgeving / P. van

familiestamboom. Daarna volgt een persoonlijk

der Zwaal

gedicht.

In: Oud nieuws. – Vol.(2003)3(8-9) Het begrip krachtige leeromgeving wordt in dit arti-


kel uitgelegd. Een krachtige leeromgeving in combi-

De breekbare macht van glas en beton : werktuig

natie met cultureel erfgoed stimuleert het gebruik

brengt theater in de klas / H. Langenhuijsen

van de omgeving van de school. De leerlingen krij-

In: Kunstzone. – Vol.2(2003)6(jun.14-15)

gen opdrachten en gaan buiten de school op zoek

Theatergroep Werktuig bestaat uit professionele

naar antwoorden op vragen. Zij bezoeken musea en

theatermakers die zorg en aandacht combineren met

raadplegen archiefstukken. Daarnaast verkennen ze

een belangstelling voor wat jongeren beweegt en

de bebouwde en onbebouwde omgeving om be-

bezighoudt. De doelgroep is twaalf- tot veertienja-

paalde kenmerkende landschapselementen of ge-

rige vmbo-leerlingen, maar hun voorstellingen zijn

bouwen te zoeken.

ook voor anderen geschikt. Zij spelen het liefst in het klaslokaal samen met de leerlingen van één klas.

Culturele partners van het praktijkonderwijs :

Hun nieuwste voorstelling 'Van glas en beton' wordt

lesvoorbeelden maatschappij- en cultuuroriëntatie

besproken.

ontwikkeld door culturele instellingen en scholen voor praktijkonderwijs / I. Berlet; L. Wynans. –

Buitenkansen : cultureel erfgoed in de leerwegen /

Enschede: SLO, 2004. – 171 p. : fig. – Met bijl. –

P. van der Zwaal (redacteur); M. van der Kaaij

ISBN 90-329-2166-5

(auteur van voorwoord). - Antwerpen/Apeldoorn:

In het project 'Culturele partners van het praktijk-

Garant, 2004. – 73p. : ill., tab. + magazine

onderwijs' wordt aan de hand van voorbeelden ge-

‘Magazijn vol buitenkansen’. – ISBN 90-441-1694-0

toond hoe de leeromgeving bij maatschappij- en

In de jaren 2001-2004 hebben vijf vmbo-scholen

cultuuroriëntatie in het praktijkonderwijs (mco/pro)

mogelijkheden uitgeprobeerd om te werken met

verrijkt kan worden met het aanbod en de diensten

cultureel erfgoed. Elke school heeft dit op haar eigen

van 'culturele partners' zoals musea en bibliotheken.

manier aangepakt. De voorbeelden van ‘good practice’ worden in deze uitgave beschreven. Samen met

Cultuurbeleid : praktijkvoorbeelden

deze publicatie, die bedoeld is voor management en

cultuurbeleidsplan / J. Mes ... [et al.]; E. Wervers

beleidsmakers, is er een magazine uitgebracht onder

(eindredacteur). - Enschede: SLO, 2003. - 196 p. :

de naam 'Magazijn vol buitenkansen' met lessugges-

tab. - Met bijl. - In opdr. van het ministerie van

ties voor docenten van het vmbo. Verder zijn

OCW. - In samenw. met Cultuurnetwerk Nederland

achtergrondartikelen, voorbeelden van opdrachten

en Edu-Art Gelderland

en tips beschikbaar op de website

Drie scholen voor voortgezet onderwijs (het Canisius

www.buitenkansen.net.

en het Dominicus College te Nijmegen en het Olympus College in Arnhem) hebben gedurende het


schooljaar 2002-2003 culturele projecten ontwikkeld

'Creatief problemen oplossen' toegelicht / H. op den

voor de besteding van de CKV-bonnen in de basis-

Dries

vorming. Doel van de projecten was een bijdrage te


leveren aan een doorlopende leerlijn en een betere

Artikel over het gebruik van het informatieblad

inbedding van kunst en cultuur op school. Deze

'Creatief problemen oplossen' en hoe deze is toege-

publicatie bevat een beschrijving van de drie scholen

23


(schoolportretten) met hierin het cultuurbeleidsplan

Fasten your seatbelts [dvd] : een videofilm voor

van de school, het voor de projecten ontwikkelde

leerlingen in het voortgezet onderwijs ter

leerlingenmateriaal en begeleidend of achtergrond-

voorbereiding op theaterbezoek / B. Onneweer

materiaal voor de docenten.

(scenarioschrijver); Koorenhuis, Centrum voor kunst en cultuur. - Den Haag: Koorenhuis, 2004. – 7 min.


Korte film over theatergedrag, bedoeld voor leerlin-

Dichten en dromen : welterusten, mam / T. Ekens

gen in het voortgezet onderwijs, ter voorbereiding

In: Vmbo centraal. – Vol.(2003)23(21mei.9-12)

op hun bezoek aan het theater. De gedragsonder-

Verslag van hoe het lesmateriaal van de Stichting

werpen die aan bod komen zijn: de jas, het toilet,

Doe Maar Dicht Maar wordt gebruikt in een vmbo

eten, binnenkomst in de zaal, gedrag tijdens de

school in Oost-Groningen, het Fivel College. De

voorstelling, mobiel uit, applaus, verlaten van de

stichting maakt onder andere lesmateriaal om poëzie

zaal.

dichter bij scholieren te brengen. Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

FilmSet / C. Gunnink

Didactiek voor stimulerend fictieonderwijs in de


basisvorming / L. van der Bolt

Door met professionele filmmakers scholen te

In: Levende Talen. - Vol.5(2004)1(mrt.27-37)

bezoeken maakt het toekomstige kijkerspubliek

In de beleving van leerlingen in het voorgezet on-

kennis met de wereld achter de film. Stichting

derwijs gaapt er een kloof tussen het spontaan lezen

FilmSet functioneert als landelijke intermediair tus-

in de vrije tijd en het lezen in de literatuurles op

sen filmmakers en scholen. Zij adviseert in de keuze

school. Dit artikel probeert een brug te slaan tussen

van filmvertoningen, coördineert gastlessen, levert

het lezen voor school en het spontane en betrokken

lesmateriaal en organiseert projecten.

leesgedrag in de vrije tijd. Het biedt aanknopingspunten om in de literatuurles te werken aan behoud

G.R.A.S. project : VMBO project Amsterdamse

van het leesplezier bij de overgang naar het voort-

musea / D. Ott de Vries-Jonkers (coördinator). -

gezet onderwijs.

Amsterdam: Van Gogh Museum, 2003-2004. Versch.dl. + videoband. - Projectplan update 2003

De emotietrip : verhalen uit het verleden zelf

en 2004, werkbladen, arrangementen getiteld

beleven ... / Museum De Gevangenpoort. - Den

Museum@work en Trendwatcher, docentenhand-

Haag: Museum De Gevangenpoort, 2004. -

leiding bij Museum@work en folders

Ongepag. : ill. - Flyer en leerlingenboekje

In 2000 is het samenwerkingsproject gestart tussen

Na een bezoek aan Museum de Gevangenpoort,

het Van Gogh Museum, het Rijksmuseum, het

waar de leerlingen een rondgang door de eeuwen-

Amsterdams Historisch Museum en het Stedelijk

oude cellen en kelders maken, krijgen ze een audio-

Museum. Het samenwerkingsverband heeft de naam

speler en een routeboekje mee. Op eigen gelegen-

G.R.A.S. gekregen en verwijst naar de eerste letters

heid wandelen ze naar een aantal plekken in het

van de deelnemende vier musea. Tijdens de beleids-

centrum van Den Haag die met misdaad en straf te

periode 2001-2004 willen de vier musea een aanbod

maken hebben gehad. Daar aangekomen luisteren

creëren voor een tot nu toe onderbelichte groep:

ze naar gedramatiseerde verhalen uit het verleden.

leerlingen van het vmbo. In augustus 2001 is deze

Zo maken ze de onthoofding van Johan van Olden-

intentie uitgewerkt in een Projectplan, waarvan

barnevelt mee, ontmoeten ze de allereerste bewoner

zowel in 2003 en 2004 een update is geschreven.

van het Binnenhof en ontdekken ze dat het chique

Het totale project bestaat uit: twee projectplannen,

Lange Voorhout ook zo haar duistere kanten had.

werkbladen, arrangementen getiteld Museum@work,

Het totale project bestaat uit een audiotour en een

Trendwatcher, Haken & Ogen, Xtremen, docenten-

leerlingen(route)boekje.

handleiding bij Museum@work, een museumbezoek en een videoband.

24


Het gebruik van Bazar / E. Olijkan; A.van Dijk. -


Rotterdam: CED Groep, 2003. - 23 p. : ill., tab. –


Met bijl.


Een verslag van een inventarisatie onder 37 vmbo-

Klassefilm-lesmap 'Ice Age' is bestemd voor vmbo 2

scholen die met het leesbevorderingsprogramma

en 3 en havo/vwo 1 en 2. De lesmap, bestaande uit

Bazar werken. Scholen noemen vrijwel zonder

een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een

uitzondering de bibliotheek als primaire samenwer-

docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie

kingspartner bij invoering van Bazar.

over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve


opdrachten.

Het Geheugen van Nederland : gedigitaliseerd erfgoed voor breed publiek en onderwijs /


P. Doorenbosch

Is de samenwerking tussen bibliotheek en vmbo

In: Archievenblad. – Vol.107(2003)3(apr.14-17)

elastisch? : project Elastiek in de provincie Noord-

Het Geheugen van Nederland is een landelijk pro-

Brabant / M. Wijnen

gramma met als doel ons cultureel erfgoed digitaal


te maken en op internet te publiceren. Het pro-

191)

gramma digitaliseert bronnen uit musea, archieven,

Het project Elastiek van de Provinciale Bibliotheek

bibliotheken en andere erfgoedinstellingen. Het om-

Centrale (PBC) voor Noord-Brabant en de deelne-

vat stilstaand en bewegend beeld, audio en tekst. De

mende openbare bibliotheken is in de eindfase.

doelgroepen zijn het brede publiek en het voortgezet

Elastiek startte op september 2002 en richt zich op

onderwijs. Het project is een initiatief van de

samenwerking tussen bibliotheken en scholen voor

Koninklijke Bibliotheek. Het ministerie van OCW

vmbo. Het leesbevorderingsproject Bazar is hierbij

subsidieert het project.

een belangrijk instrument. Het project kent drie aandachtsgebieden: leesbevordering, media-

Hop / J. Sintenie; V. Breugem (redacteur). - Utrecht:

educatie en cultuureducatie. Een interview met

NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2003. -

Angeliek van der Zanden, projectleider van Elastiek,

Ongepag. : ill.

en de projectleiders van de deelnemende openbare


bibliotheken.

aal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen



KB lokt het onderwijs zijn schatkamer in : 'Wij zijn


de kennisbemiddelaars van Nederland' / M. van


Rotterdam

Klassefilm-lesmap 'Hop' is bestemd voor havo/vwo 2

In: Dossier kennis en media. – Vol.2(2003)2(43-47)

en 3. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-

De Koninklijke Bibliotheek zet haar digitale collectie

vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding,

in voor het voortgezet onderwijs, en participeert

geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en

tegelijkertijd in 'Het geheugen van Nederland', dat

suggesties om de film in te leiden en na te bespre-

externe digitale collecties toegankelijk maakt én

ken, en filmeducatieve opdrachten.

complete lessen aanbiedt.

Ice Age / O. ten Kate; V. Breugem (redacteur). -


Utrecht: NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie,

Kijken met je oren / J. Meulman

2003. - Ongepag. : ill.

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.7(2004)31(feb.


18-20)


Het project 'Kijken met je oren' heeft als doel jon-


geren te interesseren voor beeldende kunst en hen

25


bekend te maken met de Kunstuitleen. Gewapend

Landkoffers : jongeren in Amsterdam : een

met een walkman en koptelefoon speuren jongeren

herinnering die in mij woont / M. van Campen

in de Kunstuitleen naar een kunstwerk dat past bij

(redacteur) ... [et al.]. - Amsterdam: De

een muziekfragment dat zij hebben uitgekozen.

Verbeelding, 2004. - 165 p. - ISBN 90-74159-70-2

Kunstenaar en consulent Kees Admiraal bedacht dit

In dit boek staan gedichten, koffers en uitspraken

idee dat nu landelijke navolging krijgt. Het project is

van jongeren die hebben meegewerkt aan het

opgezet voor havo/vwo, maar is ook geschikt voor

cultuureducatieproject 'Landkoffers'. Het project is

het vmbo.

uitgevoerd door Kunstweb, de Openbare Bibliotheek Amsterdam en de School der Poëzie. Het project is


bedoeld voor leerlingen van de basisvorming. Leer-

Kleinschaligheid voor vmbo-leerling bij

lingen van dertien of veertien jaar schrijven een

museumbezoek / A. van der Burght

gedicht en maken een koffer waarin het gedicht een


belangrijke plaats inneemt. Vervolgens presenteren

123)

zij het gedicht en de koffer in een theaterpro-

In Amsterdam kunnen vmbo-leerlingen deelnemen

gramma. Een project dat poëzie, beeldende kunst en

aan museumarrangementen binnen het G.R.A.S.

theater omvat.

project. Dit G.R.A.S. project is het educatieve samenwerkingsproject van vier grote Amsterdamse

Lessen voor het oog : de fotograaf Martien

musea. Het Van Gogh Museum, Rijksmuseum,

Coppens / M. Laros (samensteller). - Tilburg:

Amsterdams Historisch Museum en het Stedelijk

Universiteit van Tilburg, 2003. - 16 p. : ill.

Museum richten zich met dit project specifiek op de

De Universiteit van Tilburg heeft in het kader van het

vmbo-leerling. Een indruk.

75-jarig bestaan een tentoonstelling gemaakt over de fotograaf Martien Coppens. Bij de tentoonstelling,

Kunstdatdoenwezelfwel.nl : projectverslag / A. Le

die uit circa 150 foto's bestaat, is een educatief pro-

Cosquino de Bussy; M. Hofhuis. - Amsterdam: De

gramma over fotografie ontwikkeld voor leerlingen

Bussy Consult, 2003. – 33 p. : ill., tab. + videoband

uit de bovenbouw van het basisonderwijs en de on-

+ cd-rom. – Met bijl. – In opdr. van het Amsterdams

derbouw van het voortgezet onderwijs (tien tot vijf-

Fonds voor de Kunst

tien jaar). Op de tentoonstelling kunnen de kinderen

In het project 'Kunstdatdoenwezelfwel.nl' gaat het

een speurtocht doen, foto's digitaal bewerken op de

om de kunstbeleving van jongeren. Het is geen

computer en een aflevering van Klokhuis zien over

project van culturele instellingen of kunstdocenten

fotografie. Het lesboekje gaat in op de geschiedenis

die denken te weten wat jongeren aanspreekt, maar

van de fotografie en op het werk van Martien

een project dat alle ruimte biedt aan de leerlingen

Coppens. De tentoonstelling was te zien in het

zelf die zich daarbij gesteund weten door professio-

Nederlands Textielmuseum in Tilburg van 8 februari

nele kunstenaars. Het project vond plaats van

t/m 7 september 2003.

november 2002 tot oktober 2003 op de vmboafdeling van technische school TeC-West en op het


Ignatiusgymnasium. In dit projectverslag wordt een

Met een foto op stap in Drenthe : erfgoededucatie en

beschrijving gegeven van het plan en de realisatie.

historische verenigingen / T. de Danschutter

De leerlingen van het gymnasium filmden de

In: Archievenblad. – Vol.108(2004)1(feb.22-23)

'making off' van hun project in een beknopte home-

Het Drents Archief is betrokken bij een educatief

video. De vmbo-leerlingen maakten een professio-

project voor het voortgezet onderwijs. Met een his-

nele korte videoproductie tot onderwerp van hun

torische foto uit het digitale fotoarchief gaan leerlin-

project. De bijbehorende videoband en cd-rom

gen op stap om het straatbeeld van toen te vergelij-

'AmsTeCdance' (beide identiek) bevat een videofilm

ken met de huidige situatie. Doel van dit project is

gemaakt door leerlingen van de studie Licht, Beeld &

na te gaan op welke wijze het onderwijs in lessen

Geluid van TeC-Amsterdam.

gebruik kan maken van deskundigheid en diensten

26


van vrijwilligers binnen plaatselijke historische vere-

gerealiseerd kunnen worden. Een proeftuin werd

nigingen. Dit pilotproject ‘Erfgoededucatie en histori-

opgezet om deze nieuwe opzet te ontwikkelen en in

sche verenigingen’ heeft als doel historische vereni-

de praktijk te testen. Het proces werd onderwijskun-

gingen structureel in het onderwijs rond erfgoed in

dig ondersteund door het APS.

te zetten. Aan bod komen: aanpak, lesmateriaal en samenwerking.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Nieuwe cultuurprojecten en ckv-bonnen voor

Movie up [cd-rom] : maak carrière in de film / NIF,

voortgezet speciaal onderwijs / P. Zunneberg

Nederlands Instituut voor Filmeducatie. - Utrecht:

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.6(2003)27(apr.

NIF, 2004

12-17)

Filmeducatief spel voor het vak culturele en kunst-

Met de cultuureducatie in de basisvorming in het

zinnige vorming in het vmbo en de onderbouw van

voortgezet speciaal onderwijs was het tot voor kort

het havo/vwo. De cd-rom heeft als doelstelling de

niet al te best gesteld. Het aanbod was mager en

kennis en waardering van film bij scholieren en

vaak ongeschikt voor de doelgroep. Dit was de uit-

docenten te vergroten en te intensiveren. De prijs

komst van een onderzoek dat Cultuurnetwerk

die er binnen het spel te winnen valt, is het maken

Nederland samen met SLO uitvoerde. Om daar ver-

van een denkbeeldige film. De prijs wordt gewonnen

betering in aan te brengen, heeft SLO vier voor-

door spelletjes te spelen, opdrachten te maken en

beeldprojecten ontwikkeld: Erfgoed, Salsa, Video en

daarbij filmfragmenten te krijgen. De deelnemer

Theater. Bovendien kunnen de scholen voor komend

wint door op te klimmen in de wereld van de film.

schooljaar CKV-bonnen aanvragen als financiële

Van cameraman tot regisseur, van belichtings-

tegemoetkoming.

technicus tot stuntman. Alle werkzaamheden binnen de film worden doorlopen.

Noorderlicht lespakket havo/vwo : waarheid en werkelijkheid in de fotografie / T. Broekhuis (auteur


van idee); I. Kromhout (medewerker). - Groningen:

Muziek op maat : de nieuwe editie / W. Maatman

Stichting Fotografie Noorderlicht, 2004. - 36 p. : ill.

In: Muziek & onderwijs. – Vol.41(2004)1(jan/feb.18-

+ lesmappen (8 st.). - Verschenen in het kader van

20)

de Fotomanifestatie Noorderlicht 2004

Bespreking van de nieuwe editie van de muziek-

Doel van het lespakket is dat leerlingen beeldaspec-

methode ‘Muziek op Maat' deel 1 bestaande uit een

ten- en elementen herkennen en begrijpen en dat ze

havo/vwo editie en een vmbo-editie. Nieuw is een

gestimuleerd worden foto's te bekijken, te interpre-

engelse versie 'Tune into music, first edition'.

teren en te waarderen. De docentenhandleiding bevat informatie ter voorbereiding van de les, kopieer-


bare vraagformulieren, bijbehorende antwoorden en

Naar een andere manier van lesgeven / E. Otten-

opdrachten. Voor leerlingen zijn er acht lesmappen

Oomen

met de volgende thema's: compositie, licht, kleur,


standpunt, beweging, beeldbewerking, serie, en het

Beschreven wordt hoe de docenten van het Oranje

thema situatie en idee. Iedere lesmap bevat twee of

Nassau College in Zoetermeer een vernieuwde, eigen

drie foto's van verschillende fotografen. Hierbij horen

invulling geeft aan de kunstvakken (handvaardig-

vragen en opdrachten.

heid, tekenen, textiel en audiovisueel). In samenwerking met de schoolleiding, de sectie beeldende

Noorderlicht lespakket vmbo : waarheid en

vakken en een architect hebben zij vanuit nieuwe

werkelijkheid in de fotografie/ T. Broekhuis (auteur

didactische inzichten en geïnspireerd door 'het

van idee); I. Kromhout (medewerker). - Groningen:

nieuwe leren' een open leercentra gebouwd. In deze

Stichting Fotografie Noorderlicht, 2004. - 44 p. : ill.

leercentra worden verwante vakken bijeengebracht

+ leskaarten (7 st.) + foto's (14 st.). - Verschenen

zodat samenhang en samenwerking gemakkelijker

27


in het kader van de Fotomanifestatie Noorderlicht

cultuurschatten. Inmiddels hebben bijna tweehon-

2004

derd klassen uit heel Nederland deelgenomen aan

Doel van het lespakket is dat leerlingen beeldaspec-

deze pilot. Het lijkt erop dat G.R.A.S. erin is

ten- en elementen herkennen en begrijpen en dat ze

geslaagd de museumdrempel voor vmbo'ers te ver-

gestimuleerd worden foto's te bekijken, te interpre-

lagen. Een praktijkverslag.

teren en te waarderen. De docentenhandleiding bevat informatie ter voorbereiding van de les, kopieer-

Podia voor dans, drama, muziek [cd-rom] :

bare vraagformulieren, bijbehorende antwoorden en

beeldschermtoetsen : voorbeeldtoetsen onderbouw

opdrachten. Per leskaart worden twee foto's van

vmbo, havo/vwo leerjaar 1, 2 of 3 :

verschillende fotografen behandeld. Hierbij horen

beschouwen/beluisteren/vormgeven / Cito, Instituut

vragen en opdrachten.

voor Toetsontwikkeling. - Arnhem: Citogroep, 2003 De kunstvakken dans, drama en muziek komen in de

Omgaan met vmbo-ers / A. Rass; A. Urlus. -

onderbouw van het voortgezet onderwijs voor als

Enschede: SLO, 2003. – 5 p.

afzonderlijke vakken en als combinatievak (oriënta-

Aan de hand van praktisch toepasbare tips wordt

tie op de kunstvakken). Met deze cd-rom kunnen

beschreven op welke manier erfgoedinstellingen hun

(deel)toetsen dans, of drama, of muziek geselec-

educatief aanbod kunnen laten aansluiten bij de

teerd worden, maar ook combinatietoetsen met vra-

doelgroep vmbo-leerlingen.

gen over dans, drama en muziek. Twee voorstellingen (met dans, drama en muziek) voor en door jon-

Oog in oog met de Matthäus Passion [cd-rom] /

geren vormen het uitgangspunt voor de toetsen. De

Podium, Bureau voor educatieve communicatie. -

meeste vragen in de toetsen hebben betrekking op

Utrecht: Podium, 2003. - In opdr. van de

beschouwen en/of beluisteren. Enkele vragen zijn

Nederlandse Bachvereniging

'interactief' en gaan over vormgeven.

Op een interactieve en eigentijdse manier wordt het lijdensverhaal van Christus en de compositie van

Shouf shouf habibi! / F. Wiebenga; V. Breugem

Bach aan jongeren gepresenteerd. Het lijdensverhaal

(redacteur). - Utrecht: NIF, Nederlands Instituut

wordt in een drie minuten durende animatiefilm ver-

voor Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill.

beeld en vormt de introductie van het interactieve


programma. Door muziekfragmenten te beluisteren,


zelf composities te maken en historische achtergron-


den op te vragen, onder andere een biografie over


het leven van Bach, krijgt de gebruiker een helder


beeld van de Matthäus Passion. Doel van het project


is jongeren te interesseren voor klassieke muziek en

Klassefilm-lesmap 'Shouf shouf habibi!' is bestemd

de Matthäus Passion van Bach. Geschikt voor de

voor vmbo 3 en 4 en havo/vwo 2 en 3. De lesmap,

basisvorming en voor de vakken CKV1, 2 en 3.

bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondin-


formatie over de film, thema's en suggesties om de

Oog in oog met De Nachtwacht : G.R.A.S.-project

film in te leiden en na te bespreken, en filmeduca-

lokt vmbo-scholieren het museum in / K. Kreukels

tieve opdrachten.

In: Contrast. – Vol.11(2004)23(10dec.26-28) In 2000 startte het G.R.A.S. project. Dit project is

Spirited away / L. Kleinhout; V. Breugem

het educatieve samenwerkingsproject van het Van

(redacteur). - Utrecht: NIF, Nederlands Instituut

Gogh Museum, Rijksmuseum, Amsterdams

voor Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill.

Historisch Museum en het Stedelijk Museum. Met dit


project willen de vier grote Amsterdamse musea


vmbo-leerlingen actief kennis laten maken met hun


28





Verhalen vertellen / T. Asperen


In: Dossier kennis en media. - Vol.2(2003)5(148-

Klassefilm-lesmap 'Spirited away' is bestemd voor

149)

havo/vwo 2 en 3. De lesmap, bestaande uit een

Verslag van een geslaagd samenwerkingsproject in

leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docenten-

Den Bosch waar de openbare bibliotheek, een school

handleiding, geeft achtergrondinformatie over de

en een museum aan deelnamen. Het thema was:

film, thema's en suggesties om de film in te leiden

'Verhalen vertellen' met als doelgroep eerstejaars

en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten.

vmbo leerlingen.


Vertellen in het vmbo : handleiding Nederlands /

Teaching Harry Potter and the Philosopher's Stone /

R. van Loon (samensteller); F. van Dixhoorn

M. Hubbard

(samensteller). – Hilversum: Teleac/NOT, 2003. –

In: MEJ, media education journal. – Vol.(2004)35

22 p.

(Spring.49-51)

'Vertellen in het vmbo' is de titel van een Schooltv-

An outline on how to use the film Harry Potter and

project voor de lessen Nederlands in de onderbouw

the Philosopher's Stone in a lesson on media studies.

van het vmbo. Het project bestaat uit vier televisie-

Points of discussion are among others: language,

programma's van elk vijftien minuten, een website

sound, camera angle and lighting.

voor de leerlingen en een handleiding voor de docent. De programma's willen leerlingen


enthousiast maken voor het vertellen van verhalen

Tragedie : West Side Story, een analyse / J. ter

en van eventuele spreekangst verlossen. De hand-

Steege

leiding biedt bij elk programma een serie lessen ter

In: Muziek & onderwijs. – Vol.41(2004)4(jul/aug.7-

verwerking van hetgeen de leerlingen hebben

10)

gezien.

Informatie met lessuggesties over hoe men de musical West Side Story tot een lessenserie kan maken.

VMBO / R. Brand ... [et al.]

Bestemd voor het voortgezet onderwijs.

In: Kunstzone. – Vol.3(2004)11(nov.1-16) Themanummer over succesvolle vmbo-projecten.

Veensoldaten [cd-rom] : Vijftien concentratiekampen

Inhoud: Mov(i)e Up, filmeducatie op cd-rom; 'Best

in het veen van het Emsland 1933-1945 / Stichting

wel lachen ... voor een museum': projecten die

Oorlogs- en Verzetsmateriaal Groningen. -

vmbo-leerlingen interesseren voor beeldende kunst;

Groningen: Stichting Oorlogs- en Verzetsmateriaal

Musea staan samen sterk; De vmbo-leerling bij

Groningen, [2003]. - De cd-rom bevat afbeeldingen

Singer Laren; Kunst en cultuur in het vmbo;

en lesmateriaal

www.wijvannova.nl: fotograaf maakt website met

Leerlingen bekijken eerst de tentoonstelling (zie voor

vmbo-leerlingen.

locaties www.veensoldaten.nl) en maken ter plaatse de bijbehorende vragen met behulp van de informa-


tie op de tentoonstelling. Daarna maken ze in de

VMBO'ers vertellen hun eigen verhaal / B. Ros

klas de verwerkingsvragen. Deze gaan iets uitge-

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.7(2004)33(jun.

breider op de stof in. Het totale project bestaat uit:

7-9)

website, docentenhandleiding, vragen voor in de

Dit artikel beschrijft drie programma's die

klas, vragen voor op de tentoonstelling, cd-rom,

Teleac/NOT maakte voor het vmbo met als thema

antwoorden, video, muziekfragment.

'vertellen'. Het eerste programma 'Vertellen in het vmbo' verscheen in 2003. In vier afleveringen worden leerlingen voorbereid op deelname aan een vertelfestival. Ze leren basale verteltechnieken en

29


manieren om spreekangst te overwinnen. Het ver-

Onderzoek

volgproject 'Vrienden zonder Grenzen' is een verhaal over de belevenissen van de scholieren Kees en

Bazar; lezen met plezier in het vmbo?! :

Fatma, die verliefd op elkaar zijn. Leerlingen worden

praktijkervaringen van leerlingen en docenten / J. de

uitgenodigd verder te gaan met het verhaal. Zij kun-

Winter. – Rotterdam: CED Groep, 2003. – 32 p. :

nen ook reageren op het verhaal via de weblogs, de

fig. – Met samenv., lit.opg. en bijl.

digitale dagboeken die enkele bijfiguren uit de soap

Een vervolg op de literatuurscriptie getiteld

bijhouden. In het derde project, 'Digitaal Vertellen'

'Leesbevordering in het vmbo' (Jenneke de Winter,

leren leerlingen hun eigen verhaal digitaal te ver-

Universiteit Utrecht 2002), waarin onderzocht is of

beelden. In een driedaagse workshop leren ze om te

aanbieden van Bazar effect op de taalvaardigheid

gaan met foto- en videoapparatuur.

van leerlingen kan hebben. Het praktijkonderzoek 'Bazar; lezen met plezier in het vmbo?!' is uitge-


voerd om antwoord te geven op de vraagstelling

Vmbo-leerlingen als filmmakers / R. Blokland

'Ontwikkelen leerlingen die Bazarlessen volgen meer


plezier in lezen, raken zij meer gemotiveerd om te

Making Movies is een pilot project van het

gaan lezen en neemt hun leesfrequentie toe?'. Het

Nederlands Instituut voor Filmeducatie (NIF).

antwoord op deze vragen is geleverd door 115 leer-

Professionele filmmakers geven workshops speelfilm

lingen uit vier eerste en twee tweede klassen. Door

en animatiefilm op vmbo-scholen. Apparatuur, les-

middel van vragenlijsten is onderzocht of zij, sinds

materiaal en begeleiding door professionals wordt

ze Bazarlessen volgen een ontwikkeling hebben

voor gezorgd, maar een film maken doen de leerlin-

doorgemaakt in hun leesplezier, leesmotivatie en

gen zelf van scenarioschrijven tot montage.

leesfrequentie. De onderzoeksresultaten geven een positief beeld weer.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Voelen hoe een ellips ontstaat / I. Dijkstra

De brede school in het voortgezet onderwijs : brede

In: Didaktief. – Vol.34(2004)4(apr.28-29)

scholen in Nederland / M. van der Grinten;

Uiteenzetting van het project 'Megabrein' van het

P. Kreijen; G.J. van den Goor. – Utrecht: Oberon,

Pallas Athene College in Ede. Een megabreinles

2003. – 91 p. : ill., tab., fig. – In opdr. van het

wordt aangeboden op een alternatieve, speelse ma-

ministerie van OCW. – ISBN 90-805646-4-8

nier. Idee achter het project is de visie van de

Onderzoek naar verschijningsvormen van de brede

Amerikaan Howard Gardner dat mensen acht vor-

school in het voortgezet onderwijs. Eerst worden

men van intelligentie bezitten. Deze acht intelligen-

kwantitatieve gegevens gepresenteerd die zijn ver-

ties zijn niet bij iedereen even sterk ontwikkeld.

zamelde naar aanleiding van vragenlijsten. Vervol-

Docenten proberen bij alle vakken regelmatig andere

gens is er een diepte studie uitgevoerd bij twaalf

vormen van intelligentie aan te spreken.

scholen waar de brede school in een vergevorderd stadium verkeert.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Zappen in je buurt / B. Ros


In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.6(2003)

CKV-bonnen in de basisvorming : de lange weg van

30(dec.18-20)

bonnen naar beleid / B. Ros

Het project 'Zappen in je buurt' bestaat uit een serie

In: Kunstzone. - Vol.2(2003)11(nov.2-3)

opdrachten waarmee leerlingen van 1-vmbo tot en

Sinds 2001 kunnen middelbare scholen CKV-bonnen

met 6-vwo hun eigen omgeving leren verkennen. De

aanvragen voor de basisvorming. Het merendeel van

schriftelijke methode uit 1998 is inmiddels uitge-

de scholen maakt daar gebruik van. Toch hebben

groeid tot een digitale leeromgeving die rijp is voor

scholen de bonnen nog maar mondjesmaat ingebed

overdracht naar andere regio's.

in het reguliere programma. Van expliciet cultuurbeleid voor de basisvorming is vrijwel nergens

30


sprake. Dat blijkt uit onderzoek getiteld 'Weer CKV-

Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs

bonnen! : een analyse over de aanvragen schooljaar

In: Onderwijsverslag over het jaar / Inspectie van

2002-2003' dat Cultuurnetwerk Nederland in op-

het onderwijs. – De Meern: Inspectie van het

dracht van OCW deed. Eerder verscheen bij

Onderwijs. – Hoofdstuk 3.33, p. 141-143

Cultuurnetwerk een analyse over de aanvragen uit

Op 27 scholen heeft de inspectie de ontwikkeling van

de eerste ronde (rapport 'Cultuurbonnen in de basis-

de cultuureducatie onderzocht. Uitgangspunt hierbij

vorming, een stimulans voor cultuurbeleid').

was de vraag: dragen de scholen voor voortgezet onderwijs adequaat bij aan de cultuureducatie van

CKV-bonnen voor de basisvorming: een stimulans

hun leerlingen? Bevindingen en conclusies.

voor cultuurbeleid? : rapportage deel B: evaluatie beleid eerste uitvoeringsjaar / F. Haanstra; M. van

Emotionele betrokkenheid bij jeugdliteraire teksten /

Hoorn; M. de Vreede. – Utrecht: Cultuurnetwerk

I. Guldemond. - Amsterdam: Stichting Lezen,

Nederland, 2003. - 40 p. : graf., tab. - Met lit.opg. -

2003. – 122 p. :ill. – Met lit.opg. en bijl. – ISBN 90-

In opdr. van het ministerie van OCW

75870-27-2

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en

Een verkennend onderzoek naar het verband tussen

Wetenschappen stelt vanaf het schooljaar 2001-

leesplezier en identificatiemogelijkheden bij veer-

2002 CKV-bonnen voor de basisvorming beschik-

tienjarigen in het vmbo in Nederland en tso (tech-

baar. De bonnen vergroten de mogelijkheid voor

nisch secundair onderwijs) en bso (beroeps secun-

scholen voortgezet onderwijs om voor leerlingen in

dair onderwijs) in Vlaanderen.

de basisvorming, net zoals in de tweede fase, meer culturele activiteiten in het onderwijsprogramma aan

Hoe ver zijn ze al? : eindrapport van de nulmeting

te bieden. In het voorjaar van 2002 zijn er, volgend

cultuureducatie in de provincie Noord-Holland bij

op de eerste resultaten uit de analyse van de aan-

scholen en gemeenten / P. van der Zant. - Gouda:

vraagformulieren 2001-2002, casestudies gedaan

Bureau ART, 2004. – 57 p. : graf., tab. – Met bijl. –

waarbij vijftien scholen uit het voortgezet onderwijs

In opdr. van de provincie Noord-Holland

zijn geïnterviewd. Dit onderzoek moet het ministerie

Om de effectiviteit van het cultuureducatie-beleid

van OCW inzicht geven in de stand van het cultuur-

voor de komende vier jaar van de provincie Noord-

beleid op de scholen.

Holland te kunnen meten is een nulmeting uitgevoerd. De nulmeting vond plaats bij scholen voor

Cultuur maakt school : praktijk en toekomst van

primair onderwijs, voortgezet onderwijs en de ge-

cultuurscholen in het voortgezet onderwijs /

meenten in Noord-Holland. Per regio zullen nog af-

M. Hoogbergen; K. Broekhof (medewerker). -

zonderlijke rapportages worden opgesteld, waarin

Utrecht: Sardes, 2003. – 90 p. : tab. – Met lit.opg. –

meer in detail de uitkomsten van de nulmeting zullen

In opdr. van het ministerie van OCW. – ISBN 90-

worden gepresenteerd. Enkele conclusies: op een

5563-062-4

meerderheid van de scholen vinden per groep en

Hoe geven scholen, die zich profileren als cultuur-

klas jaarlijks één of twee kunsteducatieve activitei-

school, invulling aan hun cultuuraanbod? Hoe is het

ten plaats. Van de gemeenten zegt ruim de helft een

aanbod georganiseerd? Voor welke leerlingen is het

beleid te hebben ontwikkeld ten aanzien van

bedoeld? Met wie werkt men samen? Deze en andere

cultuureducatie in het onderwijs, de meeste alleen

vragen komen aan bod in dit onderzoeksrapport.

voor kunsteducatie en niet voor erfgoededucatie.

Daarnaast wordt advies uitgebracht aan het ministerie van OCW over de wijze waarop de ontwik-

Horizontaal doorlopende leerlijnen bij

keling van cultuurscholen verder gestimuleerd kan

cultuureducatie : beknopt onderzoeksrapport /

worden.

S. Beek ... [et al.]. - 's-Hertogenbosch: KPC Groep, 2004. - 18 p. : graf. - Met bijl. - In opdr. van het ministerie van OCW

31


Onderzoek naar de samenhang en samenwerking

den een dertiental lespakketten en projecten voor

tussen de kunstvakken in de onderbouw van het

media-educatie nader bekeken.

voortgezet onderwijs. Door middel van dit onderzoek komen kwantitatieve gegevens en ervarings-


gegevens beschikbaar over de positionering van de

De opmars van de cultuurprofielschool /

kunstvakken/cultuureducatie in de onderbouw om

A. Geldermans

vervolgens pilots te kunnen starten over horizontaal


doorlopende leerlijnen en verticaal doorlopende leer-

12-17)

lijnen en te komen tot beschrijvingen van good

Om erachter te komen of veel scholen bezig zijn met

practices. Dit beknopte onderzoeksrapport geeft een

de ontwikkeling van een cultuurprofiel liet het

beschrijving van de onderzoeksaanpak in hoofdstuk

ministerie van OCW in 2003 een verkenning uitvoe-

twee en de bevindingen en aanbevelingen in hoofd-

ren door onderzoeken adviesbureau Sardes. Het

stuk drie.

onderzoeksrapport 'Cultuur maakt school' werd in september 2003 gepresenteerd. Karin Hoogeveen,

Horizontaal doorlopende leerlijnen bij

één van de onderzoekers, vertelt over de bevindin-

cultuureducatie : onderzoeksrapport / S. Beek ... [et

gen van het onderzoek.

al.]. - 's-Hertogenbosch: KPC Groep, 2004. - 91 p. : graf., tab. - Met bijl. - In opdr. van het ministerie


van OCW

Vijf jaar CKV-bonnen : docent speelt cruciale rol in

Onderzoek naar de samenhang en samenwerking

besteding / M. Severijnen

tussen de kunstvakken in de onderbouw van het


voortgezet onderwijs. Door middel van dit onderzoek

12-16)

komen kwantitatieve gegevens en ervarings-

Ondanks veel aanloopproblemen bij de invoering van

gegevens beschikbaar over de positionering van de

de bonnen voor cultuureducatie blijken de bonnen

kunstvakken/cultuureducatie in de onderbouw om

nu een goede bijdrage te leveren aan de verankering

vervolgens pilots te kunnen starten over horizontaal

van cultuureducatie in het onderwijs. Achtergrond-

doorlopende leerlijnen en verticaal doorlopende leer-

informatie over het ontstaan van de CKV-bonnen

lijnen en te komen tot beschrijvingen van good

alsmede cijfers over bonbesteding in 2002-2003 per

practices.

schoolniveau en instelling.

Media-educatie en het 'Nieuwe Leren' : een

Wat is uw aanbod? : rapportage over een quick-scan

onderzoek naar de inhoud van media-educatie en de

naar het scholingsaanbod cultuureducatie voor

inpassing van media-educatie in het 'Nieuwe Leren' /

(aankomend) docenten in het voortgezet onderwijs /

A. van Acht. - Utrecht: [s.n.], 2003. – 106 p. : fig. -

P. van der Zant; C. Himmelreich. - Gouda: Bureau

Afstudeerscriptie in het kader van de opleiding Taal-

ART, 2004. – 26 p. : tab. – Met bijl. – In opdr. van

& Cultuurstudies te Utrecht. - Met lit.opg. en bijl.

het ministerie van OCW

De centrale vraag luidt: Wat is media-educatie, wat

Quick-scan naar het opleidings- en scholingsaanbod

is het belang van media-educatie en in welke vorm

voor (aankomend) docenten in het voortgezet

kan media-educatie ingepast worden binnen het

onderwijs op het terrein van cultuureducatie.

'Nieuwe Leren' in het Nederlandse voortgezet onderwijs? In het 'Nieuwe Leren' wordt de klassieke

Weer CKV-bonnen! : een analyse van de aanvragen

driehoek leraar, leerlingen, leerstof vervangen door

CKV-bonnen basisvorming voor het schooljaar

de nieuwe didactische driehoek leerlingen, leerbron-

2002/2003 / C. de Graauw; M. van Hoorn. –

nen, leerorganisatie. De leerling wordt hierbij cen-

Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland, 2003. - 26 p. -

traal gesteld. In deze scriptie worden verschillende

In opdr. van het ministerie van OCW

visies van auteurs en instellingen die zich met

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en

media-educatie bezighouden beschreven. Ook wor-

Wetenschappen stelt vanaf schooljaar 2001-2002

32


CKV-bonnen voor de basisvorming beschikbaar. De

WVO = Wet op het voortgezet onderwijs : tekst &

bonnen vergroten de mogelijkheid voor scholen

toelichting 2004 / C.J.J. Goetheer. - ’s-Gravenhage:

voortgezet onderwijs om voor leerlingen in de

Elsevier, 2004. - 206 p. - ISBN 90-5901-414-6

basisvorming, net zoals in de tweede fase, meer

Tekst en toelichting bij de Wet op het voortgezet

culturele activiteiten in het onderwijsprogramma aan

onderwijs. Belangrijke ontwikkelingen in het voort-

te bieden. Deze rapportage is het derde deel van het

gezet onderwijs op het gebied van de lumpsum-

onderzoek 'CKV-bonnen voor de basisvorming' en

bekostiging, de decentralisatie van de arbeidsvoor-

bestaat uit een analyse van data die zijn voortgeko-

waarden, de decentralisatie van de huisvesting, de

men uit de aanvragen voor de CKV-bonnen voor de

basisvorming, de invoering van leerwegen in mavo

basisvorming voor het schooljaar 2002-2003. Ver-

en vbo en de omvorming van vso-lom en vso-mlk tot

volgens wordt een vergelijking gemaakt met de re-

leerwegondersteunend of praktijkonderwijs worden

sultaten van het schooljaar 2001-2002.

behandeld.

Naslagwerken

Tijdschriften

Handboek studiehuis basisvorming / J. Ahlers

Bulletin Cultuur & School. – Utrecht: Cultuurnetwerk

(redacteur). - Alphen a/d Rijn: Samson Tjeenk

Nederland. - ISSN 1387-6422. - Aanwezig vanaf

Willink, 1997-2003. - 4 dl. + cd-rom. - Voortzetting

1998.

van: Handboek basisvorming. - Vanaf 2003 voortgezet als Toolkit Onderwijspraktijk. - ISBN 90-

Didaktief, opinie en onderzoek voor de

6501-139-0

schoolpraktijk. – Meppel: Uitgeverij School. –

Informatie over de invoering van het studiehuis in

Voortzetting van Didaktief & school. – ISSN 1572-

het voortgezet onderwijs: beleidsontwikkelingen,

4085. - Aanwezig vanaf 2003.

kenmerken van de basisvorming, invoering, aansluiting op andere schooltypen, inhoud en vormgeving

Dossier kennis en media : tijdschrift voor informatie,

van het onderwijs, schoolorganisatie, toetsing en

educatie en cultuur in het voortgezet onderwijs. –

examens.

Den Haag: Biblion. - ISSN 1569-9633. - Aanwezig vanaf 2002.

Info Lump-sum voortgezet onderwijs 2004 / G.J.J. Goetheer. - ’s-Gravenhage: Elsevier, 2004. – 129 p.

Dramaforum. – Den Haag: BDD, Beroepsvereniging

– Met adressen. – ISBN 90-5901-371-9

Dramadocenten. – Aanwezig vanaf 2004.

De lumpsumbekostiging in het voortgezet onderwijs is op 1 augustus 1996 ingevoerd. Lumpsumbekosti-

Kennisnet inDruk VO. - Zoetermeer: Kennisnet. -

ging houdt in dat de scholen een totaalbedrag aan

Aanwezig vanaf 2004.

geld krijgen, berekend op grond van een aantal normatieve uitgangspunten, zoals leerlingenaantal.

Kunstzone : tijdschrift voor kunst en cultuur in het

De geldende weten regelgeving met betrekking tot

onderwijs. - Berkel en Roderijs: Stichting

het financiële management is in deze info opgeno-

Beeldaspecten. - Voortzetting vanaf juli 2002 van

men.

All'Art. - ISSN 1568-2986. - Aanwezig vanaf 2002.

Toolkit onderwijspraktijk [cd-rom] : voortgezet

Maandblad voor de beeldende vakken. – Heerlen:

onderwijs. - Alphen a/d Rijn: Kluwer, 2004. -

Stichting Maandblad NVTO. – Voortzetting van

Voortzetting van: Handboek Studiehuis. - Bij de cd-

Maandblad voor beeldende vorming. – Met ingang

rom hoort de Nieuwsbrief onderwijspraktijk

van 2004 verschijnt het 6 x per jaar waarvan 4 x

Informatie over basisvorming, tweede fase en vmbo.

samen met het blad Bij de Hand. - ISSN 0924-1450. - Aanwezig vanaf 1989.

33


Nieuwsbrief onderwijspraktijk. - Alphen aan den

Theater & educatie. – Den Haag: Beroepsvereniging

Rijn: Kluwer. - Voortzetting van Nieuwsbrief

dramadocenten. - Verscheen t/m 1996 met subtitel:

Handboek Studiehuis. - Bij de nieuwsbrief hoort de

kwartaalschrift voor drama tezamen met Theater &

cd-rom Toolkit onderwijspraktijk. – Aanwezig vanaf

educatie : tijdschrift voor drama. - ISSN 0929-9874.

2003.

- Aanwezig vanaf 1994.

Onderbouw magazine : magazine over de

Tsjip/Letteren : tijdschrift voor literaire, culturele en

veranderingen in de onderbouw. – Zwolle:

kunstzinnige vorming. – Nijmegen: Stichting

Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. - Aanwezig

Promotie Literatuuronderwijs. – Voortzetting van

vanaf 2004.

Tsjip en Letteren. – Aanwezig vanaf 1997.

Oud nieuws. – Amsterdam: Bureau Erfgoed Actueel.

Van twaalf tot achttien : praktijkblad voor het

– ISSN 1387-635X. – Aanwezig vanaf 1998.

voortgezet onderwijs. - [Hoevelaken]: CPS. Voortzetting van: Magazine voor basisvorming. -

De pyramide : tijdschrift voor muzikale vorming. – Born: Gehrels Vereniging. -ISSN 0033-4731. Aanwezig vanaf 1970.

34


ISSN 0927-4383. – Aanwezig vanaf 1994.

Lesmethoden Algemeen NICL-base PO/VO/BVE [cd-rom] : een vraagbaak voor leermiddelen in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en BVE-sector / SLO, specialisten in leerprocessen Jaarlijks verschijnende leermiddelendatabase met informatie over alle leermiddelen, inclusief educatieve software. Van de leermiddelen zijn bibliografische gegevens opgenomen aangevuld met korte inhoudelijke annotaties, prijzen en doelgroepaanduiding. Ook bevat de cd-rom een berekeningsmodule voor eenmalige en jaarlijkse kosten van leermiddelen. Uitgever: SLO (Enschede), 2004 E-mail: [email protected] Website: www.leermiddelenplein.nl De portal www.leermiddelenplein.nl geeft toegang tot een online database met beschrijvingen en samenvattingen van alle leermiddelen die in Nederland uitgegeven worden voor primair, voortgezet en speciaal onderwijs en beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. Keuzegids leermiddelen / Openboek Educatief Bevat de volgende delen: beeldende vorming, handvaardigheid, muziek en tekenen De keuzegids leermiddelen van Openboek Educatief is een actueel overzicht van de beschikbare leermiddelen voor beeldende vorming, handvaardigheid, muziek en tekenen in het voortgezet onderwijs. Uitgever: Openboek Educatief (Baarn), 2003 E-mail: [email protected] Website: www.openboek.nl Via de keuzegids van de website www.openboek.nl is een actueel overzicht te vinden van beschikbare leermiddelen voor het voortgezet onderwijs.

Kunstvakken Dans in uitvoering : een methode voor dans in de basisvorming / M. Breuring … [et al.] Bevat docentenhandleiding, leerlingenboek en videoband Een praktisch handboek voor de dansdocent in het voortgezet onderwijs waarbij de kerndoelen (1998-2003) het uitgangspunt vormen. De methode bestaat uit een docentenhandleiding, een leerlingenboek, een videoband en een door de leerlingen aan te leggen dansdossier (map A4 formaat). De docentenhandleiding is de kern van de methode en bestaat uit tien perioden. De leerstof is niet uitgewerkt in lessen, maar in vijf tot acht items per periode. Met behulp van deze items kunnen lessen(reeksen) gevormd worden. De videoband bevat een docenteninstructie ten behoeve van het aanleren van de internationale dansen uit de methode. De dansbeschrijvingen, achtergrondinformatie en lesverwerking staan beschreven in de docentenhandleiding. Uitgever: SLO (Enschede), 2002 E-mail: [email protected] Website: www.slo.nl

35


Intro havo/vwo [tweede editie] / H. den Bezemer ... [et al.]; W. Tempelaar (eindredacteur) Bevat 3 leerboeken (jaar 1, 2 en 3), 3 werkmappen (jaar 1, 2 en 3), docentenmap (jaar 1, 2 en 3) en 11 cd’s Muziekmethode voor de basisvorming voor havo/vwo. De methode stelt het scheppingsproces van de muziek en het componeren centraal. Leerlingen worden meegenomen in het muzikale wordingsproces. De leerstof is geordend rond de principes en processen van het componeren in samenhang met musiceren en luisteren. De methode is opgebouwd uit thema's, waarbij het componeerproces in stappen is ontleed. Elke stap wordt aangeboden in de vorm van liedjes, composities, componeeropdrachten en luistervoorbeelden. De methodesite bevat ondersteunend materiaal. Uitgever: Meulenhoff Educatief (Utrecht), 2002-2004 Website: www.intro-online.nl E-mail: [email protected] Intro vmbo [tweede editie] / H. den Bezemer ... [et al.] Bevat 2 leerlingenboeken (jaar 1 en 2), docentenmap (jaar 1 en 2), 2 werkmappen (1 en 2) en 8 cd’s Muziekmethode voor de basisvorming voor vmbo. De methode stelt het scheppingsproces van de muziek en het componeren centraal. Leerlingen worden meegenomen in het muzikale wordingsproces. De leerstof is geordend rond de principes en processen van het componeren in samenhang met musiceren en luisteren. De methode is opgebouwd uit thema's, waarbij het componeerproces in stappen is ontleed. Elke stap wordt aangeboden in de vorm van liedjes, composities, componeeropdrachten en luistervoorbeelden. De methodesite bevat ondersteunend materiaal. Uitgever: ThiemeMeulenhoff (Utrecht), 2002-2004 E-mail: [email protected] Website: www.intro-online.nl Muziek op maat : vmbo, vmbo-L en havo/vwo / M. Berendsen ... [et al.] Bevat 6 leerboeken (jaar 1 en 2), 4 werkboeken (jaar 1 en 2), 6 handleidingen (jaar 1 en 2), 3 cd’s en 5 cd-rom’s Onderwijsmethode voor de basisvorming. Centraal in deze muziekmethode staat het samen muziek maken, waarbij er aandacht is voor culturele achtergronden, maatschappelijke en expressieve betekenis van muziek. Met bijbehorende luister en musiceer cd's. Op de cd-rom staan geluidsfragmenten, interactieve oefeningen en toetsen. Uitgever: EPN (Houten), 2002-2004 E-mail: [email protected] Website: www.muziekopmaat.epn.nl Plat-Vorm : beeldende vormgeving : (VMBO) HAVO/VWO / B. Boermans Bevat 3 leerlingenboeken, 2 docentenhandleidingen, 3 werkboeken en 2 cd-rom’s. - Bestaat ook in een versie voor LWO-VMBO Plat-Vorm is een methode voor zowel de afzonderlijke vakken tekenen, handvaardigheid en textiel, als voor beeldende vormgeving in de basisvorming. De kerndoelen, die vanaf augustus 1998 tot 2003 gelden, vormen het uitgangspunt. De methode is rond vijf verschillende thema's opgezet, die elk vanuit vier verschillende invalshoeken benaderd worden: de directe omgeving, de westerse cultuur, niet-westerse culturen, de kunst. Elke invalshoek bestaat uit de rubrieken: formeel, beleving, symboliek en functioneel. De methode is geschikt voor onderwijs in zowel twee- als driedimensionale vormgeving en een combinatie van die vakken. In het werkboek is informatie over het bezoeken van een tentoonstelling opgenomen.

36


Uitgever: Lambo (Anhem), 1999-2003 E-mail: [email protected] Website: www.lambo.nl Tracks : muziek : vmbo / W. Arets ... [et al.] Bevat leerboek, werkboek, cd-rom en dubbel-cd Muziekmethode voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Bij Tracks is uitgegaan van de kerndoelen (1998-2003) voor het vak muziek in de basisvorming: musiceren, vormgeven, presenteren, beluisteren. Het leerboek bevat zeven thematische hoofdstukken en is gebaseerd op leerroutes. Voor elk hoofdstuk zijn twee leerroutes gegeven, waaruit een keuze gemaakt kan worden. De leerlingen cd-rom bevat onder andere het programma MAGIX music maker, waarmee leerlingen zelfstandig muziekstukken kunnen ontwerpen en oefenen. De docenten-cd bevat luisterfragmenten voor de opdrachten die klassikaal gedaan worden. In het werkboek staan alle opdrachten bij het leerboek. Uitgever: Wolters-Noordhoff (Groningen), 2003 Tracks is in 2004 stopgezet. Dit betekent dat er geen delen 2 voor vmbo en havo/vwo en delen 3 voor havo/vwo zijn verschenen. De docentenhandleiding Tracks vmbo 1 is nooit uitgegeven. Dit materiaal is opgenomen in een docentenhandleiding voor alle niveaus: docentenhandleiding Tracks vmbo/havo/vwo 1. Tracks : muziek : (vmbo t) havo/vwo / W. Arets ... [et al.] Bevat leerboek, docentenhandleiding, werkboek, cd-rom en dubbel-cd Muziekmethode voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Bij Tracks is uitgegaan van de kerndoelen (1998-2003) voor het vak muziek in de basisvorming: musiceren, vormgeven, presenteren, beluisteren. Het leerboek bevat zeven thematische hoofdstukken en is gebaseerd op leerroutes. Voor elk hoofdstuk zijn twee leerroutes gegeven, waaruit een keuze gemaakt kan worden. De leerlingen cd-rom bevat onder andere het programma MAGIX music maker, waarmee leerlingen zelfstandig muziekstukken kunnen ontwerpen en oefenen. De docenten-cd bevat luisterfragmenten voor de opdrachten die klassikaal gedaan worden. In het werkboek staan alle opdrachten bij het leerboek. Uitgever: Wolters-Noordhoff (Groningen), 2003 Tracks is in 2004 stopgezet. Dit betekent dat er geen delen 2 voor vmbo en havo/vwo en delen 3 voor havo/vwo zijn verschenen. De docentenhandleiding Tracks vmbo 1 is nooit uitgegeven. Dit materiaal is opgenomen in een docentenhandleiding voor alle niveaus: docentenhandleiding Tracks vmbo/havo/vwo 1. Van laag tot hoog : muziek voor de basisvorming / H. Haan; B. Lommen; J. van Bilsen Bevat 3 leerboeken (leerjaar 1, 2 en 3), 3 werkboeken (leerjaar 1, 2 en 3), 3 docentenhandleidingen (leerjaar 1, 2 en 3) en 11 cd’s De methode is een gedifferentieerde muziekmethode in drie delen en is bestemd voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Centraal staat het omgaan met muziek, waarbij met name zingen, spelen en luisteren aan bod komen. Daarnaast aandacht voor basisvaardigheden en oriëntatie op studie en beroep. Elke leergang van de methode bestaat uit een leerboek, een werkboek met een leerlingen-cd, een cd met geluidsvoorbeelden en een docentenhandleiding. De internetsite bevat ondersteunend lesmateriaal.

37


Uitgever: Nijgh Versluys (Baarn), 1999-2002 E-mail: [email protected] Website: www.nijghversluys.nl ZienderOgen Kunst : basisvorming : vmbo-bk/lwo : vmbo-kgt : (vmbo-t) havo/vwo [derde editie] / F. Remmers … [et al.] Bevat handboeken, werkboeken, docentenhandleidingen, docenten- en leerlingencd-rom’s Methode kunstvakken voor de basisvorming die aansluit bij de nieuwe kerndoelen, die zijn voorgesteld door de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. Uitgever: Malmberg (Den Bosch), 2002-2003 E-mail: [email protected] Website: www.zienderogenkunst.nl

38


Projecten Het projectloket cultuur op internet (onder meer te vinden op www.cultuurnetwerk.nl en op

www.cultuurplein.nl) is een verzameling van projectbeschrijvingen op het gebied van cultuureducatie. Het projectloket wordt onderhouden door Bureau Erfgoed Actueel, Stichting Lezen en Cultuurnetwerk Nederland. Het is mogelijk te zoeken op thema, doelgroep, niveau etc. Hieronder is een selectie opgenomen van projecten die geschikt zijn voor de basisvorming. De selectie bevat korte samenvattingen van de projecten. Wilt u meer informatie over een project, dan kunt u in het projectloket naast de beschrijvingen ook informatie vinden over de vakken waarbij het project ingezet kan worden, bijbehorende materialen, tijdsduur, kosten, leerdoelen en adresgegevens. Het projectloket kent ook een archiefgedeelte, waarin projecten zijn opgenomen die in het verleden werden aangeboden.

Algemeen Basisprogramma Kunst op school – Kunst & Cultuur Overijssel Het Basisprogramma Kunst op school richt zich op de basisvorming. De activiteiten hebben tot doel jongeren te laten ervaren dat er zowel actief als receptief veel te beleven is aan uiteenlopende kunstuitingen. Het aanbod omvat een grote variatie aan kunstdisciplines als beeldende kunst, film, literatuur, toneel, poppenspel, muziek, cabaret en dans. In dagprojecten en workshops worden leerlingen gestimuleerd om zelf te participeren in kunstuitingen.

Beeldend CKV Workshops Artoteek Den Haag De Artoteek Den Haag organiseert jaarlijks een aantal workshops voor deelnemers vanaf veertien jaar. In het schooljaar 2004 - 2005 kan worden ingetekend op de workshops: Show me on video (Maak je eigen videoclip) door Hester Scheurwater; Soapsterren boetseren (Jouw idool levensgroot) door Ingrid Mol; Click! (Tell a story) door Ellen Houtman; 3D animatie, zoals Shrek (animatiestudio) door Quinten Smith.

F-Files - Mauritshuis De F-Files is een verzameling brieven en documenten die na de explosie van het kruitmagazijn in Fabritius’ huis is gevonden. De papieren zijn beschadigd en daardoor is informatie verloren gegaan. Leerlingen bekijken het werk van Fabritius en vullen ontbrekende delen in de documentatie aan.

Fantasy Island - Kunst Centraal in samenwerking met het Centraal Museum Kunstenaars borrelen, net als veel jongeren, over van de verbeeldingskracht en fantasie. Het project Fantasy Island bestaat uit een speciaal ontworpen tekeningenkast met vijftien tekeningen van bekende hedendaagse kunstenaars, afkomstig uit de tekeningencollectie van de Provincie Utrecht. De kast, die beheerd wordt door het Centraal Museum in Utrecht, komt gedurende een maand naar de school, en is het centrum van verschillende activiteiten: een les kunstbeschouwing en één of meer tekenopdrachten naar keuze. Het is ook mogelijk één van de kunstenaars uit te nodigen voor een gastles.

39


Geroddel en gefluister in het Mauritshuis - Mauritshuis Leerlingen worden als journalist van het roddelblad 'Den Haag fluistert' erop uitgestuurd om erachter te komen wie al die bekende gezichten in het Mauritshuis zijn. Het is de bedoeling dat de 'journalisten' (de leerlingen) hun artikelen opsturen naar de redactie van 'Den Haag fluistert' (afdeling Communicatie, Mauritshuis). Daar worden de artikelen gebundeld in de grote 'Mauritshuis Roddelmap'. Later zullen ze in het Mauritshuis te zien zijn.

i-Art: rituelen - Koorenhuis, Centrum voor Kunst en Cultuur, en Gemeentemuseum Den Haag i-Art is een lessenserie (vier tot negen lessen), ontwikkeld in samenwerking met het Koorenhuis, op basis van een cd-rom en een website (www.i-art.nl) en is bedoeld voor leerlingen vanaf 2 havo/vwo, of vanaf 3 vmbo. Leerlingen combineren naar aanleiding van een thema hun werk in beeld (tekeningen, schilderijen) en woord (verhalen) – met een persoonlijke selectie uit de collecties van het Gemeentemuseum Den Haag. Met dit materiaal wordt een tentoonstelling ingericht in een 3Dtentoonstellingsruimte op de website. Door zelfstandig doen en nadenken ontwikkelt de leerling op een nieuwe en vooral persoonlijke manier inzicht in kunst. Inzicht waarbij het niet zozeer gaat om kunsthistorische feiten, maar vooral om eigen associaties en motivatie.

Jij! een rondleider - Van Gogh Museum De zonnebloemen. De aardappeleters. Het korenveld met kraaien. Allemaal schilderijen van Vincent van Gogh. Het Van Gogh Museum bewaart 200 schilderijen van deze wereldberoemde kunstenaar. Een bezoek aan het Van Gogh Museum is dan ook een unieke ervaring. Nergens ter wereld zijn zoveel schilderijen van Vincent van Gogh bij elkaar te zien. In het museum is de ontwikkeling van het werk van de kunstenaar op de voet te volgen. Ook is er de mogelijkheid om de werken te vergelijken met werk van andere 19e-eeuwse kunstenaars uit de collectie. Hoe maak je op leerzame en leuke wijze kennis met deze grote kunstenaar, het museum en de collectie? De leerlingen worden zelf rondleider!

Posities in de schilderkunst - Van Abbemuseum In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw doet zich in de schilderkunst een aantal boeiende ontwikkelingen voor die diametraal tegenover elkaar staan. Deze tentoonstelling laat een aantal van de standpunten zien die schilders in die tijd innamen.

Van schetsen naar etsen met Rembrandt - Museum Het Rembrandthuis Rembrandt was niet alleen schilder, hij maakte ook een groot aantal tekeningen en prenten. Op veel tekeningen komen landschappen voor, die hij schetste tijdens wandelingen langs de oude wegen die vanuit Amsterdam naar de dorpen in de omgeving liepen. Rembrandt had een sterke voorkeur voor schilderachtige plekken aan de rand van de stad. Hij maakte schetsen in de natuur met een krijtje of een pen. Op basis van deze schetsen ontstonden later, in zijn atelier, zijn beroemde landschapsetsen. De leerlingen zullen op vergelijkbare wijze te werk gaan. Museum het Rembrandthuis, ooit het woonhuis van Rembrandt, toont permanent etsen van Rembrandt. Aan de hand van lesmateriaal van het Rembrandthuis (zoals de interactieve cd-rom ‘Rembrandt in alle staten’) maken de leerlingen eerst op school kennis met Rembrandts landschappen en de door hem gebruikte grafische technieken. Begeleid door de docent leren zij vervolgens aan de rand van de stad hun eigen observaties ter plaatse in schetsen vast te leggen. Deze schetsen worden overgebracht op een afdrukbaar medium, te weten transparante sheets waarin de lijnen, overgetrokken van de schets, met behulp van een bijgeleverde naald worden ingekrast. Onder begeleiding van een docent en educatief

40


medewerkers van het museum worden de aldus ontstane prenten in de grafische werkplaats van het Rembrandthuis door de leerlingen op 17de-eeuwse wijze afgedrukt. Hierbij wordt tevens gedemonstreerd hoe het er in een 17de-eeuwse drukkerij aan toeging. Ook krijgen de leerlingen in het museum Rembrandts originele prenten te zien.

Verander de Ruimte: ruimte als Kunst – Kunstgebouw Zuid-Holland Leerlingen kiezen in overleg met een kunstenaar een ruimte in hun school die zij willen veranderen. Gaandeweg ervaren zij waarom een ruimte een bepaalde sfeer heeft en hoe zij die naar eigen inzicht en met behulp van architectonische en beeldende middelen kunnen veranderen. Onder begeleiding van de kunstenaar gaan zij bij voorbeeld ingrijpen in de maat en vorm van de ruimte. Kleur, licht, ruimtelijke ingrepen zijn middelen die hen hierbij ter beschikking staan. Een architectuurexcursie maakt deel uit van het project, dat in de pilotfase door twee scholen wordt uitgevoerd.

Cultureel erfgoed 100 jaar Textielindustrie - Nederlands Textielmuseum In samenwerking met docenten geschiedenis en techniek is in het Nederlands Textielmuseum in Tilburg een programma voor de basisvorming samengesteld, waarbij leerlingen aan de hand van onderzoekopdrachten ontdekken hoe textiel wordt (en werd) gemaakt. In de presentatie 100 jaar textielindustrie gaan de leerlingen in kleine groepjes zelf aan de slag. Ze mogen onder begeleiding van een demonstrateur een stukje weven, gaan zelf wol kaarden en spinnen en kijken hoe de diverse machines deze handelingen hebben overgenomen. Ook bezoeken de leerlingen de 19e-eeuwse damastweverij en maken kennis met een bijna verdwenen textielambacht.

Aan de rand van het Romeinse Rijk. Stammen en soldaten in Romeins Noord-Brabant - Erfgoedhuis Noord-Brabant Het project geeft in circa vijf lessen een beeld van de aanwezigheid en de gevolgen van de Romeinse aanwezigheid in Noord-Brabant, met schriftelijke en visuele bronnen. Aandacht voor onder andere archeologisch onderzoek, de komst van Caesar, de Rijngrens, de Bataafse Opstand, de Romeinse vrede en romanisering.

Adventure - Teylers Museum en Waag Society Het Adventure is een mixed-mediaspel voor scholieren van dertien tot achttien jaar, dat zich deels in het Teylersmuseum afspeelt en deels op de computer. De spelers komen in contact met Minx, een meisje uit de toekomst dat hun hulp inroept om het museum te redden. De hebberige erfgenaam van Pieter Teyler wil de complete collectie van het museum verkopen. Het is aan de spelers om deze ramp te voorkomen. Door allerlei opdrachten uit te voeren kunnen zij de collectie veilig stellen. In de museumzalen doen de spelers inzichten op die ze nodig hebben voor het Adventure. Zo leveren schetsen van Michelangelo, een oude muntencatalogus en het schilderij van de Ovale Zaal informatie, die nodig is om het spel te kunnen spelen.

Archeologie: Een koffer vol scherven - Stichting Nederlandse Archeologie Met cultuurvouchers of CKV-bonnen kunnen scholen ook deelnemen aan projecten van erfgoedinstellingen. Om erfgoedinstellingen te stimuleren meer te ontwikkelen voor het onderwijs, zijn de vier erfgoedkoepels het Project Stimulering Erfgoedaanbod Cultuurvouchers gestart. Bestaande, beproefde educatieve projecten dienden als uitgangspunt voor het Project Stimulering

41


Erfgoedaanbod Cultuurvouchers. Het onderdeel archeologie is speciaal ontwikkeld voor de brugklas. De koffer kan worden gebruikt als voorbereiding op een bezoek aan bijvoorbeeld een opgraving, museum of depot. Dit project loop momenteel op zeven locaties in het land: Amersfoort, Delft, Den Haag, Nijmegen, Tiel, Wijk bij Duurstede en Woerden.

Archeologie in de schoolpraktijk - Scholengemeenschap Philips van Horne, Weert De leerlingen krijgen één lesuur per week het nieuwe vak 'Antieke Cultuur'. Het vak is verdeeld over drie thema's: 1) Archeologie (Nederland) in de praktijk, 2) Griekse Cultuur en 3) Romeinse Cultuur. De leerlingen oefenen verschillende soorten vaardigheden binnen de eigen omgevingsgeschiedenis.

Archeologie op het web - Nederlandse Jeugdbond voor Geschiedenis (NJBG) Met dit digitale lespakket van de Nederlandse Jeugdbond voor Geschiedenis (NJBG) kunnen docenten en leerlingen direct aan de slag. Het lespakket sluit aan op het onderwerp Romeinen/Rome. Na een inleiding over 'Romeinen in Nederland', wordt er ingezoomd op archeologische vondsten in Nederland. Leerlingen leren onder andere wat de hulpmiddelen zijn van een archeoloog en welke methode hij gebruikt om vondsten te dateren.

De Buurt spreekt, luisterwandeling door 'de Verdwenen joodse buurt' in Den Haag Haags Centrum voor Onderwijsbegeleiding 'De Buurt spreekt' is de eerste sprekende wandelroute van Den Haag door de oude joodse buurt. Het is een uitbreiding van het project De Buurt, drie eeuwen centrum van joods Den Haag. Op veertien plaatsen, die herinneren aan de joodse geschiedenis, zijn plaquettes geplaatst met een beknopte beschrijving van het woonhuis of het gebouw. Zo vertellen de plaquettes samen met het audiomateriaal over de bijzondere geschiedenis van de joden in Den Haag, van hun bestaansrecht, van hun levenskracht en van hun tragische einde in de Tweede Wereldoorlog. Het bijbehorende gidsje bevat teksten in het Nederlands en in het Engels, een plattegrond en vragen en opdrachten voor de leerlingen. De audio-apparatuur is in bruikleen te krijgen bij het Gemeentelijk Informatiecentrum in het atrium van het stadhuis in Den Haag.

Cultuurhistorische fietstocht Emmen - Kunst & Cultuur Drenthe Een fietstocht leidt langs diverse cultuurhistorische plekken in en om Emmen, zoals kerken, een synagoge, een hunebed, een woonwijk en een woonwagencentrum. Voor de leerlingen is er een routebeschrijving met informatie en een kijkwijzer met vragen. Voor docenten is er een handleiding met extra achtergrondinformatie, suggesties voor opdrachten en antwoorden op de in de kijkwijzer gestelde vragen. Zo kan de docent zijn leerlingen vragen van deze route een folder te maken die jongeren aanspreekt, of een powerpointpresentatie. Ook het schrijven van een gedicht naar aanleiding van het bezoek aan de synagoge of het uitzoeken van gegevens over de woonwijk behoren tot de mogelijkheden. Voor iedere locatie is een contactpersoon beschikbaar, die eventueel een rondleiding of extra toelichting kan verzorgen.

Dat zoeken we op - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland Het project ‘Dat zoeken we op’ gaat over het cultureel erfgoed in Zeeland en volgt de methodiek van het omgevingsonderwijs, inclusief het aanleren van de algemene studievaardigheden. Het sluit aan bij de verschillende methodes die in het voortgezet onderwijs worden gebruikt en geeft mogelijkheden tot vakoverstijgend werken. ‘Dat zoeken we op’ heeft als thema 'Leven en Werken in Zeeland'. Daarbinnen worden drie deelthema's onderscheiden: 'Handel', 'Stad en platteland' en 'Water'. De leerlingen gaan aan de hand van onderzoeksopdrachten informatie zoeken en gebruiken daarvoor

42


diverse bronnen. Dit doen ze aan de hand van een stappenplan. De antwoorden op de onderzoeksopdracht, de schetsen en andere informatie worden verzameld in een persoonlijk logboek.

Het dagelijks leven in de middeleeuwse stad Dordrecht - Stichting ToBe Het lespakket 'Dordrecht in de Middeleeuwen' gaat in op het verleden van deze oude stad en in het bijzonder over de periode 1200 tot 1572. In het lespakket wordt Dordrecht belicht als handelsstad, komt het stadsbestuur aan de orde en wordt ingegaan op het leven in een middeleeuwse stad. In het project wordt veel gebruik gemaakt van oude kaarten en plattegronden, afbeeldingen en teksten. De lessen worden gegeven door een consulent of de docent zelf en kunnen worden uitgebreid met een stadswandeling of een bezoek aan het museum of gemeentearchief.

Een Dam in de Amstel - Amsterdams Historisch Museum Leerlingen ontdekken de geschiedenis van de Dam in Amsterdam. Zij concentreren zich met behulp van het leerlingenboekje op een voorwerp of schilderij. Daarbij werken zij onder andere met bronnen uit de Openbare Bibliotheek. Na een voorbereiding op school leiden de leerlingen elkaar rond in het museum. Deze werkwijze is geschikt als eenvoudige onderzoeksopdracht in het kader van de basisvorming. Leerlingen ontdekken zelf, maar krijgen veel sturing. Daarnaast oefenen ze in mondelinge overdracht.

De Emotietrip. Verhalen uit het verleden zelf beleven - Haags Centrum voor Onderwijsbegeleiding Na een bezoek aan Museum de Gevangenpoort, waar de leerlingen een rondgang door de eeuwenoude cellen en kelders maken, krijgen ze een audiospeler en een routeboekje mee. Op eigen gelegenheid wandelen ze naar een aantal plekken in het centrum van Den Haag die met misdaad en straf te maken hebben gehad. Daar aangekomen luisteren ze naar gedramatiseerde verhalen uit het verleden. Zo maken ze de onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt mee, ontmoeten ze de allereerste bewoner van het Binnenhof en ontdekken ze dat het chique Lange Voorhout ook zo haar duistere kanten had.

Friezen, Franken en Vikingen - Stichting Weg van de Vikingen Vrijwel alle geschiedenismethoden besteden aandacht aan de periode van de vroege Middeleeuwen. Centraal staat dan Karel de Grote - de periode rond 800 - en zijn grote Europese rijk. De Vikingen maken daar in de geschiedenismethoden soms onderdeel van uit. Hoewel de Vikingen in cultureel en geografisch opzicht een grote rol hebben gespeeld in de Europese geschiedenis zijn zij vaak erg onderbelicht gebleven in de lesstof die aan de leerlingen wordt aangeboden. Het project Friezen, Franken en Vikingen kan dit hiaat opvullen zonder dat het u extra tijd kost. De docent kan het project op een eenvoudige wijze inpassen in het lessenschema geschiedenis. Het betreffende hoofdstuk uit de methode of onderdeel daarvan kan worden weglaten en worden vervangen door met het project te werken.

GEA-project - SG Were Di, Valkenswaard Het GEA-project is een voorbeeld hoe je, met de eigen omgeving als integratiekader, tussen de secties Aardrijkskunde, Economie en Geschiedenis kunt samenwerken. Het project is opgezet ter afsluiting van de basisvorming voor 3 havo en 3 vwo. Tal van elementen zijn ook bruikbaar voor het vmbo (zelfstandig onderzoek) en de tweede fase (onderzoek in de eigen regio). Enkele onderwerpen die aan de orde komen zijn: dorp in verandering, wijken kijken, wijken vergelijken, ruimtelijke

43


ordening, op bezoek bij de gemeente, historische wandeling. Als afsluiting vindt een presentatie plaats.

G.R.A.S. project, arrangement Museum@work - Van Gogh Museum, Rijksmuseum, Amsterdams Historisch Museum en Stedelijk Museum Wat is een museum en wat komt er bij kijken - zowel voor als achter de schermen - om zo'n bedrijf draaiende te houden? Niet de kunst zelf, maar de bedrijvigheid rondom kunst staat centraal. Met onderwerpen als beveiliging, transport, techniek, commercie, inrichting en publieksbegeleiding.

Hamburgers in Hoorn - Westfries Museum De Middeleeuwen staan centraal in het project ‘Hamburgers in Hoorn’. Het onderwerp ‘de Middeleeuwen’ is niet weg te denken uit de geschiedenismethoden. Het project behandelt de volgende aspecten van de middeleeuwse periode: -het ontstaan van steden in de Middeleeuwen; -bescherming van de middeleeuwse stad; -het leven in een middeleeuwse stad. Voorafgaand aan het museumbezoek worden op school introductielessen gegeven door de docent. Een kant en klare les brengt de leerlingen de basiskennis bij die nodig is tijdens het museumbezoek. De uitvoering van het project ‘Hamburgers in Hoorn’ vindt plaats in de daarvoor ingerichte kelder van het Westfries Museum. Na een korte inleiding door een medewerker van het museum gaan de leerlingen werken aan de opdrachtenbladen.

Hertog Jan I - Erfgoedhuis Noord-Brabant Het leerlingenboek geeft in circa zeven lessen met illustraties en verhaalfragmenten een beeld van de middeleeuwse samenleving aan de hand van het leven van Hertog Jan I. Er is aandacht voor onder andere leenstelsel, oorlogvoering, ridderidealen, handelsroute, erfopvolging en de slag bij Woeringen die de geografische omvang van Brabant bepaalde. Met vragen en opdrachten.

Industrie in Hengelo - Kunst & Cultuur Overijssel Vele eeuwen lang was Hengelo een klein dorp. De bewoners werkten op het land, bewerkten ruwe wol en weefden stoffen. In het midden van de negentiende eeuw veranderde er veel in Hengelo. Dat kwam vooral door de komst van de grote fabrieken, het graven van een kanaal naar Hengelo en de aanleg van een spoor. Fabrikanten konden hun grondstoffen en producten dus makkelijk vervoeren. In dit lespakket maken leerlingen kennis met de ontstaansgeschiedenis van Hengelo.

Interactieve kijktochten - Nederlandse Museumvereniging Met cultuurvouchers of CKV-bonnen kunnen scholen ook deelnemen aan projecten van erfgoedinstellingen. Om erfgoedinstellingen te stimuleren meer te ontwikkelen voor het onderwijs, zijn de vier erfgoedkoepels het Project Stimulering Erfgoedaanbod Cultuurvouchers gestart. Voor de musea is ‘Vooruit met de tijd!’ ontwikkeld. Centraal staan stadsuitbreiding, planning in de stedelijke ruimte en toename van verkeer centraal. Bestaande, beproefde educatieve projecten dienden als uitgangspunt voor het Project Stimulering Erfgoedaanbod Cultuurvouchers.

Kennismaking met het Archief Met cultuurvouchers of CKV-bonnen kunnen scholen ook deelnemen aan projecten van erfgoedinstellingen. Om erfgoedinstellingen te stimuleren meer te ontwikkelen voor het onderwijs, zijn de vier erfgoedkoepels het Project Stimulering Erfgoedaanbod Cultuurvouchers gestart. Bestaande, beproefde educatieve projecten dienden als uitgangspunt voor het Project Stimulering Erfgoedaanbod Cultuurvouchers. In de les Kennismaking met het archief, die op school door de

44


docent wordt gegeven, krijgen de leerlingen een algemene introductie op het (stads)archief. De volgende vragen worden beantwoord: wat is er te vinden, waarom bewaren we dit, voor wie is het bedoeld, waarvoor kun je het archief bezoeken, is het toegankelijk en openbaar, welke problemen levert het bewaren op? Alle mogelijke archiefbronnen, zoals handschriften, affiches, kranten, foto’s, tekeningen en kaarten worden in het project op school gebruikt. Het bezoek aan het archief bestaat uit een rondleiding waar de leerlingen authentieke bronnen te zien krijgen, bijvoorbeeld de echte bronnen die ze al in de archiefkist vonden, maar ook belangrijke stukken zoals het oudste archiefstuk en aansprekende bronnen zoals een mooi oud lakzegel of een in kleuren uitgevoerde tekening van de stad.

Kennismaking met het Gemeentearchief - Gemeente Archief Nijmegen Het Gemeentearchief Nijmegen heeft een korte introductie vervaardigd voor het gebruik van het gemeentelijk archief. Het lesmateriaal bestaat uit drie series lessen voor het eerste, tweede en derde leerjaar. De lesstof is zo gestructureerd dat het in ieder leerjaar van de basisvorming aansluitend op de bestaande lesmethodes (bijvoorbeeld Sporen, Bronnen, Sprekend Verleden of Memo) kan worden gebruikt. In het eerste leerjaar wordt aandacht besteed aan de mogelijkheden die het Gemeentearchief biedt en de bronnen die gebruikt kunnen worden bij de lesstof. In het tweede jaar worden met behulp van bronnenmateriaal bepaalde thema's behandeld, zodat in het derde leerjaar de leerling zelfstandig een eenvoudig onderzoek in het Gemeentearchief kan uitvoeren.

Kiek op Grunnen - Stichting Oorlogs- en Verzetsmateriaal Groningen Kiek op Grunnen is een pakket van veertien verschillende foto's uit de collectie van Stichting Oorlogsen Verzetsmateriaal Groningen. Het betreft scans van originelen van zeer goede kwaliteit (en dus goed kopieerbaar) van de stad Groningen tijdens en kort na de bezetting. Thema's als de NSB, jodenvervolging, bevrijding en verwoesting worden des te aangrijpender omdat leerlingen op de foto's hun eigen stad herkennen. Bij elke foto hoort een serie kijk-, denken onderzoeksvragen. Uiteindelijk kunnen de foto's na het beantwoorden van de vragen als een tentoonstelling in de school worden opgehangen.

Leskist Nederland 1940-1945. Het museum in de klas - Museon Den Haag Deze leskist geeft leerlingen de mogelijkheid om aan de hand van historisch materiaal zelf op zoek te gaan naar deze periode uit onze geschiedenis. Elf thema's komen aan bod: 10 mei 1940, Oranje boven, Het persoonsbewijs, Schaarste, Verduistering, Winterhulp, Jodenvervolging, Berichtgeving en propaganda, Japanse kampen, Hongerwinter en Bevrijding. Bij ieder thema hoort historisch materiaal met opdrachtbladen waaraan de leerlingen in groepjes kunnen werken.

Leskist Romeinen in Noord-Brabant - Erfgoedhuis Noord-Brabant De leskist ‘Romeinen in Noord-Brabant’ bevat voorwerpen (replica's en originele) uit de Romeinse tijd. Aan de hand van deze voorwerpen en het bijbehorende lesmateriaal krijgt de leerling een indruk van de veranderingen die er door de komst van de Romeinen optraden in het leven van de autochtone bevolking van Brabant. Via de thema's schrift, kalender, geld, kleding, wegen en bruggen, persoonlijke verzorging, landbouw en veeteelt ontdekt de leerling spelenderwijs verschillen en overeenkomsten met voorwerpen en gebruiken uit zijn eigen leven van alledag. Bij ieder thema is een informatieblad, een werkblad en een doe-het-zelfblad met creatieve verwerking beschikbaar. De samenwerkende musea zijn het Museum Jan Cunen (Oss), het Noordbrabants Museum ('s-Hertogenbosch), Het Oude Slot (Veldhoven), het Eichamuseum (Bergeyk), het Oudheidkundig Museum St. Michielsgestel, Museum Ceuclum (Cuijk) en het Streekmuseum Alphen.

45


Leskisten Tweede Wereldoorlog - Stichting Oorlogs- en Verzetsmateriaal Groningen Het is de ervaring en frustratie van veel leraren, dat leerlingen zich moeilijk kunnen inleven in de tijd van de Tweede Wereldoorlog, hoewel dit nog niet eens zo lang geleden is. Begrippen als honger, schaarste, terreur en doodsangst staan meestal (gelukkig) ver van hun belevingswereld af. Om de Tweede Wereldoorlog voor hen aanschouwelijk en begrijpelijk te maken, heeft de Stichting Oorlogsen Verzetsmateriaal Groningen (OVMG) in samenwerking met docenten geschiedenis en de PABO te Assen een aantal leskisten ontwikkeld. Deze kisten behandelen elk een specifiek thema en bevatten originele voorwerpen, die met dat onderwerp samenhangen. Elke kist bevat ongeveer tien bronnen en bij elke bron horen één of meerdere vragen. Op deze wijze kunnen de leerlingen de voorwerpen die bij deze bijzondere tijd horen zelf aanraken, voelen, ruiken en bestuderen. Door het maken van de vragen worden ze ertoe aangezet over de oorlogsthema's na te denken, hierover te discussiëren en bepaalde zaken en ontwikkelingen in hun verband te plaatsen.

Met de foto op stap - Drents Plateau in samenwerking met Historische verenigingen Assen en Norg en het Drents Archief Leerlingen doen onderzoek naar hun eigen omgeving met behulp van oude foto’s. De foto vormt de aanleiding van het onderzoek in de eigen omgeving. Het onderzoek gebeurt met behulp van archiefstukken, oude krantenartikelen en interviews. De historische vereniging benadert mensen die zich willen laten interviewen. De foto's en de verslagen van de leerlingen zijn aanklikbaar op een plattegrond van de stad/het dorp waar leerlingen hun onderzoek uitvoeren

Natte Voeten - vijf Zuid-Hollandse streekarchiefdiensten Een project van vijf Zuid-Hollandse archiefdiensten voor onderbouw havo/vwo. In het project staan waterbeheer en de manier waarop de geschiedenis daarvan in archieven wordt bewaard centraal. Er zijn vijf opdrachtkaarten bij de vijf archieven die meedoen. Leerlingen doen onderzoek naar het waterbeheer in de eigen omgeving (over bijvoorbeeld overstromingen, dijkdoorbraken of inpoldering).

Onvoltooid Verleden - Museum Het Domein In het project Onvoltooid Verleden wordt gewerkt met een zestal thema's. Deze thema's vertegenwoordigen een bepaalde periode uit de geschiedenis van stad en streek. Bij de keuze van de zes thema's is uitgegaan van de diverse lesmethodes die binnen het voortgezet onderwijs voor het vak Geschiedenis en Staatsinrichting gebruikt worden. Er is met name aandacht voor omgevingsonderwijs. De zes thema's zijn: Landbouw - Steentijd; Bouwen - Romeinse tijd; Begraven Merovingische - Karolingische tijd; Markt - de Limburgse en Gulikse tijd Middeleeuwen; Verdedigen de Gulikse tijd en Geloof - 19e eeuw.

De Ooievaar en de Leeuw, lesbrief over de binnenstad van Den Haag - Gemeente Den Haag Leerlingen wandelen door de binnenstad van Den Haag. Ze moeten daarbij oude foto's of prenten uit vroeger eeuwen vergelijken met de huidige situatie op dezelfde locatie. Door middel van gerichte vragen en opdrachten leren de leerlingen te kijken en te vergelijken. Er zijn twee routes uitgezet: 'de leeuw in de 17e en 18e eeuw' die als leidraad de route van de Gouden Koets op Prinsjesdag heeft en 'de ooievaarsroute' die gebouwen en stadsgezichten uit de 19e en 20e eeuw tot onderwerp heeft.

46


Een reis naar de Oost - Amsterdams Historisch Museum In een lees- en kijktocht wordt aandacht besteed aan de VOC. Bij ieder voorwerp is een kort verhaal geschreven, telkens vanuit een andere persoon aan boord van een Oost-Indiëvaarder. Samen vormen de verhalen een complete 'reis naar de Oost'. In een voorbereidende les op school vergaren de leerlingen alvast enige kennis over de Compagnie. De verwerking bestaat uit het werken met bronnen. Vmbo-klassen werken met tekstfragmenten uit ‘De Scheepsjongens van Bontekoe’, voor havo/vwo klassen is er een map beschikbaar met korte fragmenten uit authentieke reisjournaals.

RSG Wiringherlant adopteert kasteel Radboud - Regionale Scholengemeenschap Wiringherlant, Wieringerwerf Wiringherlant heeft in het kader van het project Scholen adopteren monumenten (waarbij scholen een langdurige band aangaan met een monument) kasteel Radboud geadopteerd. Hierdoor heeft de school de mogelijkheid om aan de hand van een tastbaar voorbeeld uit de omgeving de geschiedenis van die leefomgeving duidelijk te maken. Met behulp van alle mogelijke vakken kan een monument tot leven worden gebracht. Een monument uit de directe omgeving van de school kan jarenlang als kapstok dienen om de historische, sociale, culturele en geografische achtergronden van de omgeving aan op te hangen.

De schatten van Borger - Drents Plateau Assen Het project beoogt de leerling in de basisvorming van het voortgezet onderwijs in Drenthe in aanraking te brengen met het prehistorische en bouwkundige Drentse erfgoed. Het overkoepelende thema van de lessenserie is 'bronnen'. Leerlingen gaan bronnen verzamelen, lezen en interpreteren. Ze leren op een andere manier naar hun eigen vanzelfsprekende omgeving kijken. In de docentenhandleiding wordt aangegeven welke paragrafen en/of bladzijden uit een aantal reguliere methoden Geschiedenis en Aardrijkskunde kunnen komen te vervallen.

Schervenworkshop – Museum het Valkhof Aan de hand van archeologisch vondstmateriaal wordt een kijkje genomen in de keuken van de archeoloog. De leerlingen worden geprikkeld om hun gedachten te laten gaan over een stapel afval, achtergelaten door onze voorouders. Het materiaal omvat ruwweg drieduizend jaar geschiedenis. Onder leiding van een archeoloog gaan zij de vondsten sorteren en determineren.

Staatsgevaarlijk door de oorlog. Het kamp Vught in de Tweede Wereldoorlog Erfgoedhuis Noord-Brabant Niet ver van 's-Hertogenbosch, in de bossen van Vught, liggen de restanten van het 'Konzentrationslager Herzogenbusch'. Mensen werden op grond van hun joodse afkomst of hun verzet tegen het nationaal-socialisme door de bezetter als 'staatsgevaarlijk' aangemerkt en opgesloten in het kamp Vught. In de lesbrief wordt stilgestaan bij de Duitse inval, de gevolgen van de bezetting voor de Nederlanders en in het bijzonder de joodse Nederlanders, het verzet en het leven in het kamp. De lesbrief kan als voorbereiding dienen voor een bezoek aan het Nationaal Monument Kamp Vught of een ander oorlogsmonument. De docentenhandleiding bevat inhoudelijke achtergrondinformatie ten behoeve van de docent.

De Stamboom in de klas (Basisvorming) - Centraal Bureau voor Genealogie Leerlingen in de basisvorming krijgen tijdens de geschiedenislessen een historisch overzicht voorgeschoteld, van de oudheid tot het heden. Dat deze geschiedenis ook van invloed is op hun eigen

47


leven, wordt door velen niet beseft. Dit inzicht wordt wel verkregen wanneer leerlingen onderzoek doen naar hun eigen familiegeschiedenis. Het verleden wordt dan plotseling persoonlijk.

Straatbeelden: pleinen - De Meerse, Centrum voor Kunst en Cultuur, Hoofddorp Onder de noemer Straatbeelden is een aantal projecten ontwikkeld op het gebied van vormgeving en inrichting van de bebouwde omgeving. De projecten zijn geschreven voor de basisvorming van het voortgezet onderwijs. Een van de projecten heeft als onderwerp pleinen. De leerlingen onderzoeken een plein in de eigen omgeving dat niet goed functioneert. Aan de hand van gerichte opdrachten komen de leerlingen tot ideeën voor een nieuwe inrichting die ze vormgeven in een pleinmaquette. Het lesmateriaal is lesstofvervangend en is een uitwerking van een aantal kerndoelen, met name van aardrijkskunde en de beeldende vakken. Het lesmateriaal is eenvoudig aan te passen voor de eigen omgeving. Naast pleinen zijn er nog twee projecten uitgewerkt: De overkapping (leerlingen ontwerpen een overkapte ontmoetingsplek op het schoolplein) en Excursie Schiphol (een route op de luchthaven met aandacht voor kunst, architectuur en bewegwijzering).

Streetwise - Erfgoedhuis Zuid-Holland Voor Streetwise doet de leerling onderzoek naar een straat in de eigen omgeving. In het gemeentearchief wordt gezocht naar informatie over de bewoners in een straat rond 1900. Bevolkingregister en Burgerlijke Stand zijn hier al klaar gelegd door de archivaris. Iedere leerling krijgt een handig stappenplan dat ook voor andere opdrachten nog van pas kan komen. Het onderzoek omvat het stellen van gerichte (deel)vragen en het maken van een planning. In een eeuw verandert een maatschappij. De leerlingen ontdekken dit zelf aan de hand van originele bronnen.

Terug naar de toekomst – Nationaal Contact Monumenten Deze monumentenkist is bestemd voor alle leerlingen in de basisvorming van zowel vmbo als havo/vwo. Ze doen kennis op over het verleden en bepalen hun standpunt over de toekomst van onze monumenten en de omgeving waarin ze staan.

Terug naar het eiland (Schokland) - Muzisch Centrum Emmeloord Het project bestaat uit drie delen, een historisch deel, een bezoek aan het eiland en een kunstzinnig deel. In het historisch deel doen leerlingen min of meer zelfstandig onderzoek naar de geschiedenis van Schokland. Als aanvulling biedt het Muzisch Centrum Emmeloord een gastles van een archeoloog aan die vertelt over de archeologie in het algemeen en over Schokland in het bijzonder. De school kan ook kiezen voor een bezoek van een beeldend kunstenaar, die naar aanleiding van eigen werk inzicht geeft in de totstandkoming van een kunstwerk. Na een bezoek aan het eiland Schokland volgt het kunstzinnig onderdeel waarin de leerlingen worden gestimuleerd hun 'ontmoeting' met Schokland te verwerken in een twee- en/of driedimensionaal kunstwerk. De mooiste kunstwerken worden tentoongesteld op Schokland.

De Tweede Wereldoorlog dichterbij - Erfgoedhuis Utrecht Met dit lesmateriaal voor 3 havo en 3 vwo ontdekken de leerlingen in hun directe leefomgeving de sporen die de Tweede Wereldoorlog heeft achtergelaten. In groepjes doen zij onderzoek naar allerlei thema's (bijvoorbeeld: mobilisatie, verzet, jodenvervolging, dagelijks leven en propaganda) in hun eigen omgeving, die gedurende de Tweede Wereldoorlog actueel waren. Alle leerlingen beginnen aan hun onderzoek in het gemeentearchief en afhankelijk van het onderzoeksthema bezoeken ze een culturele instelling, een oorlogsmonument of nemen interviews af met ooggetuigen. ‘De Tweede

48


Wereldoorlog dichterbij’ bereidt leerlingen voor op het zelfstandige onderzoek dat zij in de tweede fase moeten kunnen verrichten. Het materiaal is lesstofvervangend.

Typisch Hollands bestaat niet! Germaanse, Romeinse en andere invloeden - EDU-ART Gelderland en Gelders Oudheidkundig Contact De leskist ‘Typisch Hollands bestaat niet! Germaanse, Romeinse en andere invloeden’ gaat over de Germanen en Romeinen in Gelderland. De kist is gemaakt om leerlingen uit de brugklassen van het voortgezet onderwijs te laten ontdekken dat de Germanen en de Romeinen niet alleen invloed op elkaars cultuur hebben gehad, maar dat zij nog steeds in onze eigen cultuur doorleven. Denk daarbij aan allerlei gebruiken, technieken, voorwerpen en woorden. Een belangrijk deel van ‘Typisch Hollands bestaat niet!’ gaat over het heden. In de leskist zitten twaalf zogenaamd typisch Hollandse voorwerpen, waarvan de leerlingen de achtergrond gaan onderzoeken. Zijn deze voorwerpen wel echt Hollands, waar ligt de oorsprong ervan? De rode draad van de leskist is de versmelting van culturen, toen en nu; een zeer actueel onderwerp in onze multiculturele samenleving.

Valkhofproject - Museum Het Valkhof Brugklasleerlingen gaan in het kader van het thema 'de middeleeuwse stad' als historicus op zoek naar de geschiedenis van het Valkhof. In de klas krijgen de leerlingen al de nodige schriftelijke informatie over het Valkhof. Daarna moeten ze zelf in het museum en op de Valkhofheuvel op zoek gaan naar tastbare resten van het verleden. Inleving in het verleden staat centraal bij dit project. Dit project is bedoeld als groepswerk waarbij een aantal leerlingen samenwerkt aan het onderzoek.

De verdwenen stad. Eindhoven in de Middeleeuwen - Erfgoedhuis Noord-Brabant In de lesbrief 'De verdwenen stad' wordt aandacht besteed aan het thema de middeleeuwse stad en in het bijzonder aan Eindhoven. Hoewel Eindhoven van oorsprong een middeleeuwse stad is, lijkt hiervan in het huidige stadsbeeld op het oog niets direct aanwijsbaars terug te vinden. Aan de hand van thema's zoals het ontstaan van de stad, het gilde, de markt, het stadsbestuur, de kerk en het kasteel en door zelf op onderzoek uit te gaan in de stad leren de leerlingen middeleeuwse elementen in de stad te herkennen. De docentenhandleiding bevat inhoudelijke achtergrondinformatie ten behoeve van de docent.

Verliefd en Verloren aan de Zuiderzee, omgevingsonderwijs in het Zuiderzeemuseum voor de beeldende vakken en muziek - Zuiderzeemuseum Er is een fragment van elf minuten van een oude speelfilm teruggevonden. Dit zwijgende fragment laat een liefdesgeschiedenis in een vissersdorp zien. Het is echter een liefdesgeschiedenis zonder eind. Het lespakket begint met een video-opname van dit fragment, waarna in het leerlingenmateriaal opdrachten volgen, waarmee de leerlingen de rest van het programma op school kunnen afwerken. De leerlingen zien deze film op school en worden uitgenodigd om zelf een eigen einde te bedenken. In het museum ontvangt elk groepje een rugzak met daarin een wegwerp camera en enkele attributen. In de leerlingenopdrachten die voor elk groepje verschillend zijn, hebben ze enkele plekken in het museum toegewezen gekregen voor hun tableaux vivants. Op school verwerken de leerlingen alles vakgericht. Voor tekenen, handvaardigheid en muziek zijn namelijk geheel verschillende verwerkingsopdrachten in het materiaal opgenomen. De docent kan daaruit een keuze maken. Natuurlijk kan het museumbezoek ook onderdeel uitmaken van een samenwerkingproject voor alle beeldende vakken en muziek. De verwerking kan dan in de verschillende vakken plaatsvinden, waarna een gezamenlijke afsluiting volgt. Het project eindigt met een tentoonstelling binnen of buiten het lokaal en wellicht een opvoering op een schoolavond.

49


Weg met de Wallen - Gemeentearchief Nijmegen Dit project is bestemd voor de 2e klassen van het voortgezet onderwijs. Aan de hand van onder andere krantenartikelen, verslag van een gemeenteraadsvergadering, plattegronden en foto's maken leerlingen kennis met het thema van de sloop van de Nijmeegse wallen. Onder iedere tekst staan vragen en/of opdrachten. Leerlingen hebben in het eerste jaar al een introductie op het archief gehad met het project 'Kennismaking met het Gemeentearchief'. Deze projecten zijn een samenwerking tussen het gemeentearchief en het onderwijs. Het uiteindelijke doel van de samenwerking is dat de leerling in het derde lesjaar zelfstandig een onderzoek kan uitvoeren in het Gemeentearchief.

Wees geweest - Amsterdams Historisch Museum Hoofdingrediënten in dit project zijn het boek 'Saartje Tadema' van Thea Beckman en het gebouw waarin het Amsterdams Historisch Museum gehuisvest is. Dat functioneerde bijna vier eeuwen als Burgerweeshuis. Na een les over het boek van Beckman, bezoeken de leerlingen het museum. Ze krijgen een korte rondleiding en ontdekken vervolgens de vele kledingonderdelen van het oude wezenkostuum. Het bezoek eindigt met een actieve museumles, waarin de leerlingen weeskinderen anno 1900 worden: de jongens krijgen les in handvaardigheid, de meisjes leren borduren.

Wereldhaven - Havenwereld - Maritiem Museum Rotterdam In een spectaculaire presentatie ondergaat u de wereld van de Rotterdamse haven, niet voor niets wereldhaven nummer één. Het Maritiem Museum Rotterdam toont de haven van nu maar ook de historie ervan komt uitgebreid aan bod. Imposant en kleurrijk is de maquette van het hedendaagse havengebied vanaf de binnenstad tot de Noordzee. Een onderliggende maquette laat hetzelfde gebied rond het jaar 1700 zien. Een scherm vertoont filmbeelden die u meenemen op een tocht door de haven. Volg de schepen on-line via het scheepvaartbegeleidingssystem, laat u verrassen door een overzicht van vervoersstromen vanuit het havengebied en surf op internet naar belangrijke haveninformatie. Is dit alles nog niet genoeg, neem dan plaats achter de tijdnavigator die via de computer duizenden afbeeldingen en tientallen filmfragmenten uit heden en verleden bij u brengt.

De Westfriese omringdijk - Stichting Museaal & Historisch Perspectief De Westfriese omringdijk bestaat uit zes verschillende lespakketten, met ieder een docentenhandleiding, veldwerk en werkbladen. De totale ring van de dijk (126 km) is verdeeld in vijf tracé's, elk met een eigen thema: Hoorn - Enkhuizen: archeologie; Enkhuizen - Medemblik: waterstaat; Medemblik - Schagen: wonen en werken binnen de dijk; Schagen - Alkmaar: flora en fauna; Alkmaar - Hoorn: landschap.

Wonen en werken rond de Zuiderzee, omgevingsonderwijs in het Zuiderzeemuseum Zuiderzeemuseum Binnen het thema ‘Wonen en werken rond de Zuiderzee’ zijn negen sub-thema's geformuleerd, waarvoor telkens een compleet onderzoeksboek met vragen, opdrachten en verwerkingsmateriaal is geschreven. Enkele subthema's zijn de visserij van destijds, het onderwijs, werk en vrije tijd van de jeugd van toen. Na deze voorbereidingslessen volgt een bezoek aan het museum waar de leerlingen met het onderzoeksboek zelfstandig hun onderzoek uitvoeren. Terug op school doen de leerlingen de verwerkingsopdrachten uit hun onderzoeksboek en presenteren ze de resultaten aan elkaar. Hiervoor zijn twee manieren beschreven, het werkstuk en de posterpresentatie. Bij dit project wordt ook een nascholingscursus in het museum aangeboden, die gegeven wordt door het Centrum voor Nascholing van de Universiteit van Amsterdam en het Steunpunt Kunstzinnig Vorming te Hoorn. Hierin leert u

50


hoe u dit project aan kunt pakken en hoe u het museumbezoek kunt organiseren, maar ook hoe u in de eigen schoolomgeving zelf een dergelijk project zou kunnen organiseren.

Woonomstandigheden in Nijmegen 1870-1900 - Gemeentearchief Nijmegen Dit project is bestemd voor de 2e klassen van het voortgezet onderwijs. Aan de hand van onder andere krantenartikelen, ingezonden brieven, rapporten van de Gezondheidscommissie en foto's van woonomstandigheden in Nijmegen tegen het einde van de 19e eeuw, maken leerlingen kennis met het thema 'woonomstandigheden'. Onder iedere tekst staan vragen en/of opdrachten voor de leerlingen. Leerlingen hebben in het eerste jaar al een introductie op het archief gehad met het project 'Kennismaking met het Gemeentearchief'. Deze projecten zijn een samenwerking tussen het Gemeentearchief en het onderwijs. Het uiteindelijke doel van de samenwerking is dat de leerling in het derde lesjaar zelfstandig een onderzoek kan uitvoeren op het Gemeentearchief.

Zappen in je buurt, digitaal - Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek De zappen-site www.zappen.kennisnet.nl is een digitale, regionale leeromgeving voor zelfstandig onderzoekend leren in de eigen omgeving met behulp van ICT. Er bestond al langer een papieren versie. De docent kan zijn leerling nu ook digitaal coachen via de docentenformule. Vanuit de landelijke lesmethoden zoemt de leerling in op een lokale/regionale onderzoeksopdracht met vindplaatsen en bronnen uit de culturele instellingen en gemeente. De leerling kan een digitaal eindwerkstuk maken als resultaat van de opdracht. Het digitale en het inhoudelijk format zijn al beschikbaar in de Gooi-, Vecht- en Eemstreek. Beide formats zijn (in overleg) overdraagbaar naar andere regio's.

Film en audiovisueel Animatie Workshops - Ontwerpbureau The Sign Hoe maak je een hele korte animatiefilm? Leer, speel en doe mee. Aan de hand van een heel kort verhaaltje maken leerlingen met behulp van gekleurde klei, knipsels uit tijdschriften en diverse andere materialen een filmpje. Ooit gekeken naar ‘Buurman en Buurman’, ‘Wallace and Gromit’, ‘Pingu’ en nog vele andere filmpjes…? In deze workshop gaan de deelnemers zelf een productie maken. Gewapend met een videocamera, digitale fotocamera en een laptop komt de docent op locatie deze workshop verzorgen.

E-motion – Triade, Stichting voor kunsteducatie Den Helder e.o E-motion is een tentoonstellingsproject van video- en mediakunstwerken dat gedurende twee weken op school kan worden opgesteld. De kunstwerken van video- en mediakunstenaars dagen de leerlingen uit tot onderzoek en discussie. Het project probeert op originele wijze in te spelen op de huidige beelden zapcultuur. Tijdens inleidende lessen oriënteren leerlingen zich op de media, onder andere door het kijken naar videoclips. Tijdens de tentoonstelling op school bezoekt een kunstenaar de leerlingen en maken leerlingen een animatie op de computer.

Filmblik Rotterdam - International Filmfestival Rotterdam, Theater Lantaren/Venster, Cinerama Filmtheater Het Rotterdamse filmeducatieproject Film Zoals Je Nog Nooit Hebt Gezien! zal komend schooljaar in een geheel nieuw jasje verder gaan als Filmblik Rotterdam. Nieuwe films, nieuwe lesbrieven, nieuwe vormgeving en dit alles nog beter toegesneden op de Rotterdamse scholen. In het nieuwe schooljaar

51


kunnen scholen vijf bijzondere films en een compilatie van korte animaties gaan bekijken in Cinerama Filmtheater en Theater Lantaren/Venster op een dag en tijd naar keuze. Het filmprogramma is ontwikkeld voor vmbo, mbo, havo en vwo. Bij de films zijn nieuwe uitgebreide lesbrieven ontwikkeld voor ieder niveau. Daarnaast is er de mogelijkheid een inleiding voor de filmvertoning te boeken en/of een filmles op school te boeken. Filmblik Rotterdam is een samenwerkingsproject tussen het International Film Festival Rotterdam, Theater Lantaren/Venster en Cinerama Filmtheater.

IDFA educatie - IDFA (International Documentary Filmfestival Amsterdam) Het IDFA (International Documentary Filmfestival Amsterdam) wordt jaarlijks georganiseerd en is inmiddels uitgegroeid tot het grootste en belangrijkste documentairefestival van de wereld. Educatie speelt het hele jaar door een prominente rol binnen de organisatie van IDFA. Doel van het IDFA scholierenprogramma is leerlingen kennis te laten maken met en te enthousiasmeren voor het genre documentaire. Naast inzicht in de werking van film bieden documentaires leerlingen de mogelijkheid een oordeel te vormen over datgene wat in de wereld gebeurt, dichtbij en ver weg. IDFA biedt een aanbod van documentairetitels zowel op video in de klas als in voorstellingen tijdens het festival op het witte doek: deze voorstellingen tijdens IDFA worden ingeleid en indien mogelijk is de maker aanwezig. Ook ontwikkelt IDFA tijdens het festival workshops waarin leerlingen zelf filmpjes maken. Meer informatie hierover wordt bekend gemaakt op de websites www.idfa.nl en www.docschool.nl.

JongerenPersBuro - Digitaal Trapveld Cybersoek Wekelijks komen er negen leerlingen bij elkaar in Cybersoek, een digitaal trapveld in Amsterdam, om samen een televisieproductie te maken over een onderwerp naar eigen keuze. De deelnemers leren in tien weken een eigen televisieproductie te maken, een verhaal te vertellen in beeld en geluid. Ze kiezen in subgroepjes van drie jongeren een eigen onderwerp, gaan aan de slag met een storyboard, krijgen les in camerabediening, interview technieken, verhaalopbouw, beeldtaal en het gebruik van geluid. Ze leren omgaan met de apparatuur door onmiddellijk (eerste bijeenkomst) elkaar te filmen en de beelden terug te kijken. Daarnaast krijgen zij te horen hoe je een verhaal moet opbouwen door van foto’s een storyboard te maken. Belangrijk is dat de deelnemers zelf bepalen wat het onderwerp van hun televisieproductie wordt. Het onderwerp moet haalbaar zijn om in tien weken een leuke productie over te maken, dus het handigst is een onderwerp ‘dicht bij huis’ te kiezen.

Klassefilm - Nederlands Instituut voor Filmeducatie (NIF) In het project Klassefilm gaan leerlingen onder schooltijd naar een speciaal voor hen geselecteerde film die wordt vertoond in een plaatselijke bioscoop of filmtheater. Voor het programma worden negen speelfilms geselecteerd, vier voor het primair onderwijs en vijf voor het voortgezet onderwijs. Bij elke film hoort een lespakket met achtergrondinformatie en opdrachten die zoveel mogelijk aansluiten bij het onderwijsprogramma. Klassefilm is een jaarlijks terugkerend project. Voor de uitvoering van Klassefilm werkt het NIF nauw samen met regionale en lokale bemiddelende instellingen en bioscopen en filmtheaters. De bemiddelende instellingen bieden Klassefilm aan bij de scholen in een bepaalde stad of regio, verwerken de inschrijvingen en onderhouden het contact met de plaatselijke bioscoop.

Media onder het mes - Stoa (Stichting Omroep en Allochtonen) en Teleac/NOT In dit project staat de relatie tussen de leerlingen en de televisie centraal. In de dramaserie 'Media onder het mes' wordt de kijker geleidelijk aan duidelijk wie de ontploffing op school heeft veroorzaakt. Onderwijl blijkt iedereen een eigen verhaal te hebben: de plaatselijke nieuwsdienst, de

52


verschillende leerlingen, docenten, de directie etc. De serie bestaat uit zes afleveringen. Bij iedere aflevering zijn opdrachten.

Mov(i)e up - Nederlands Instituut voor Filmeducatie (NIF) Mov(i)e up is een cd-rom die is vormgegeven als een computergame. Door dit format worden de leerlingen aangesproken in hun eigen (beeld)taal. Bovendien biedt het format van een game het voordeel dat de gebruiker uitgenodigd wordt vanuit een actieve positie aan de slag te gaan met het medium film. Uitgangspunt is dat leerlingen actief worden ondergedompeld in de materie van film, en op die manier meer waardering krijgen voor dit medium.

NAA in de Klas - NAA (Nederlands Audiovisueel Archief) Leerlingen en docenten kunnen via internet toegang krijgen tot een deel van de NAA catalogus, waarin het Nederlandse audiovisueel erfgoed is opgeslagen. De films of radio- en televisieprogramma's die worden gevonden, kunnen door de gebruiker op zijn of haar eigen computer worden afgespeeld. Het systeem werkt op het principe van 'streaming media on demand'. Het digitale beelden geluidssignaal wordt niet in de computer opgeslagen, maar stroomt als het ware door de computer heen. De gebruiker kan het materiaal te allen tijde oproepen en er naar kijken en luisteren, maar er verder niets mee doen. Wel kunnen de 'links' naar het materiaal worden opgenomen in docentenmodules, zodat leraren er zelf een les mee kunnen maken en kunnen leerlingen er digitale projectdossiers mee vullen.

Van Script tot Bioscoopstoel - Stichting FilmSet Naar aanleiding van de opnames van de Nederlandse korte film ‘Bach was Deaf’ wordt leerlingen in woord en beeld uitgelegd wat er precies allemaal nodig is voor het opnemen van een film. Foto's worden begeleid door tekst en uitleg, en kleine interviewtjes met leden van de cast en crew. De hele praktijk van het film maken in Nederland wordt op deze manier in vogelvlucht belicht. De informatie zal worden aangevuld met een filmen literatuurlijst, waarop suggesties staan voor verdere studie. Daarnaast worden er diverse vragen en stellingen geponeerd, waar leerlingen zelfstandig of onder begeleiding van hun docent mee verder kunnen. De lesbrief kan door docenten en leerlingen zelfstandig worden gebruikt, maar ook ondersteund worden door gastlessen. Uiteraard zal ‘Bach was Deaf’ ook beschikbaar worden gesteld aan scholen die naar aanleiding van de lesbrief geïnteresseerd zijn in het eindresultaat.

VERSEFILMjunior Bij het VERSEFILM-jr. project komen twee witte zeecontainers op het schoolplein te staan. Nr. 1 is de Minibios, met twaalf comfortabele bioscoopstoelen en een verrassende bioscoopinrichting. Nr. 2 is het Werklab met vier digitale camera’s, vier computers met de juiste programma’s; alles startklaar om te filmen en te monteren. De leerlingen bekijken in de Minibios de 30 korte Versefilms van rond een minuut. Deze worden nabesproken op inhoud en techniek door de kunstenaar/filmdocent. Deze filmdocent legt de werking van de camera’s uit, begeleidt de leerlingen in het maken van een storyboard en het filmen van hun eigen korte film. Daarna monteren de leerlingen hun geschoten materiaal in het Werklab en voorzien deze van tekst en geluid. De eindmontage wordt door de videodocent uitgevoerd. Voor de leerlingen beslaat dit project in totaal 4,5 uur. De filmpjes zullen per school als filmshow voor de ouders en leerlingen op internet te zien zijn: www.minibios.nl. Het werkstation is ingericht met de nieuwste apple computers inclusief het gebruiksvriendelijke i-movie montageprogramma. De school krijgt na afloop een DVD met de filmpjes van de leerlingen. Deze is te

53


gebruiken voor promotie doeleinden, ouderavonden etc. Het project is inclusief lesmateriaal en een introductie voor de begeleidende docenten

De Vliegende Hollander, een wereldreis door de films van Joris Ivens en de 20e eeuw Europese stichting Joris Ivens Uitgangspunt van deze reis door de 20e eeuw is het oeuvre van documentairemaker Joris Ivens. Op de website zijn meer dan honderd open- en meerkeuzevragen te vinden die online kunnen worden beantwoord, tientallen filmfragmenten, (interactieve) illustraties en meer dan 100 pagina’s tekst te vinden. Ook kan de leerling achtergrondinformatie oproepen zoals een begrippenlijst, tijdbalken, Ivens’ filmografie, een korte biografie en meer informatie over de legende van de Vliegende Hollander. Er is gekozen voor een hedendaagse vormgeving en een non-lineaire opzet, zodat leerlingen en docenten er zelf delen uit kunnen selecteren die hun interesse hebben of die in hun lesprogramma passen.

www.docschool.nl - IDFA (International Documentary Filmfestival Amsterdam) Het IDFA (International Documentary Filmfestival Amsterdam) wordt jaarlijks georganiseerd en is inmiddels uitgegroeid tot het grootste en belangrijkste documentairefestival van de wereld. Educatie speelt het hele jaar door een prominente rol binnen de organisatie van IDFA. Doel van het IDFA scholierenprogramma is leerlingen kennis te laten maken met en te enthousiasmeren voor het genre documentaire. Bij alle documentaires hoort lesmateriaal voor de leerlingen en een handleiding voor de docent. Een deel van dit lesmateriaal is te vinden op de website www.docschool.nl, leerlingen kunnen hier zelfstandig ontdekken wat documentaire is. Daarnaast kunnen scholen kiezen voor een Masterclass op school waarin een documentairemaker in de klas over het vak komt vertellen aan de hand van fragmenten en in dialoog met de leerlingen. www.docschool.nl is een virtueel plein waarop de leerlingen zelf op ontdekking gaan. Het opdrachtenblad kan uitgeprint worden.

www.wijvannova.nl - Bernice Siewe Fotografie en Nova College Amsterdam Leerlingen met verschillende culturele achtergronden presenteren zich persoonlijk op het internet, met behulp van foto's, teksten, filmpjes en geluid. Het beeld staat centraal. De site, en het hele project, is opgezet om een ontmoetingsplek te creëren voor leerlingen onderling. Door eraan te werken, leren de leerlingen zichzelf te onderzoeken. Door de site te bekijken, komen leerlingen meer over elkaar te weten. Een krachtig, mooi en inspirerend instrument in een school met heel verschillende leerlingen. De site is dynamisch, omdat nieuwe leerlingen steeds hun verhaal kunnen toevoegen.

Literatuur Babel - School der Poëzie Werken met gedichten. In het project in Amsterdam zoeken leerlingen - via internet, bibliotheek, vrienden en familie - poëzie in een andere taal dan het Nederlands. Ze lezen een internationale dichtbundel, praten daarover en vertalen. De kracht van dit project: het ontdekken van de vaak onverwachte poëzierijkdom in verschillende talen.

Bazar - Stichting Lezen Bazar is een verzameling leesbevorderingsprojecten voor het gehele vmbo, alle leerjaren en alle leerwegen. Het behelst onder andere een schrijversbezoek, een vertelproject, werken met gedichten

54


(zowel lezen als schrijven) en een filmbezoek. De openbare bibliotheek heeft een prominente rol in het project.

Dag van de jonge jury – BulkBoek Festival/evenement, in opdracht van Stichting Lezen. De Dag van de Jonge Jury is een eendaags literatuurfestival, waarbij schrijvers en boeken van de Jonge Jury centraal staan. Leerlingen maken in groepjes kennis met hun favoriete auteurs en er zijn optredens, workshops en wedstrijden, die aansluiten op het werken met het fictiedossier. Hoogtepunt is de uitreiking van de Prijs van de Jonge Jury aan de auteur die in het voorafgaande jaar de meeste stemmen kreeg van de Jonge Jury. Bij de lopende editie mag worden gestemd op boeken die voor het eerst verschenen in 2002.

Dichter in het Web - Poetry International Op de website kunnen leerlingen werken met gedichten. Een aantal gedichten van bekende dichters als Gerrit Kouwenaar, Paul van Ostaijen en Rutger Kopland wordt toegelicht en geanalyseerd. De leerlingen kunnen het gedicht ook beluisteren en er zelfstandig mee aan de slag.

Doe Maar Dicht Maar - Doe Maar Dicht Maar Landelijke dichtwedstrijd met ondersteuning van lesmateriaal. Jongeren worden aangezet te werken met gedichten: poëzie lezen en zelf creatief schrijven. Ze kunnen zowel zelfstandig als via school inzenden. De honderd winnaars komen in een dichtbundel, de tien besten treden op tijdens het slotfestival in De Oosterpoort in Groningen, waar ook workshops en schoolpresentaties plaatsvinden. Inzenden kan jaarlijks tot 1 februari.

Gedichtendag: lessuggesties voortgezet onderwijs - Poetry International De Gedichtendag is een landelijk evenement dat jaarlijks plaatsvindt op de laatste donderdag van de maand januari, waarbij iedereen gevraagd wordt om op die dag extra aandacht te besteden aan poëzie. Poetry verzorgt voor het onderwijs daartoe lessuggesties waardoor docenten in staat worden gesteld om met de leerlingen te werken met gedichten. Ieder jaar worden nieuwe lessuggesties samengesteld. De lessuggesties zijn echter niet tijdgebonden en kunnen het gehele schooljaar worden gebruikt.

Jeugdliteratuur in de basisvorming Actie rond kinderen jeugdliteratuur. Jeugdliteratuur in de basisvorming is een tijdschrift met informatie, leestips en lesideeën over jeugdboeken. Het bevat uitgewerkte lessen met opdrachten voor het fictiedossier en titellijsten rond thema's.

Jonge Jury - BulkBoek Actie rond kinder- of jeugdliteratuur, in opdracht van Stichting Lezen. De Jonge Jury daagt jongeren van twaalf tot zestien jaar uit jeugdliteratuur uit het voorafgaande jaar te lezen en daaruit het mooiste boek te kiezen. Werken met de Jonge Jury kan voor docenten een ondersteuning zijn om de lessen fictie op een boeiende en stimulerende wijze in te vullen. Jongeren kunnen individueel maar ook in school- of klassenverband meedoen.

Landkoffers - School der Poëzie Werken met gedichten; creatief schrijven. Project in samenwerking met Kunstweb en Openbare Bibliotheek Amsterdam. Het werken met herinneringen staat hierbij centraal. De leerlingen kunnen zich uitdrukken in beeld en taal. De gedichten die zij schrijven staan in verbinding met een kleine

55


houten koffer, die ze zelf vormgeven. De PoëzieRevue is de afsluiting. Jongeren dragen op de PoëzieRevue hun gedichten voor en presenteren hun koffer. Met de prijsuitreiking als sluitstuk.

Lucebert - School der Poëzie Werken met gedichten; creatief schijven. Een project waarin derde-, vierde-, en vijfdeklassers van gymnasia les krijgen over de dichter Lucebert. Zij lezen zijn gedichten en luisteren naar zijn voordracht. Geen officiële literatuurgeschiedenis of poëzietheorie, maar pakkende taal. De leerlingen noteren woorden die hun opvallen. Daarna wordt hun gevraagd rond drie van de genoteerde woorden klank- en betekenisassociaties op te schrijven.

Moods & Books Lounge - BulkBoek in opdracht van Stichting Lezen De Moods & Books Lounge bestaat uit vijf themacabines, ieder uitgevoerd in een eigen kleur, en een lange lage loungeleestafel. Rond deze tafel liggen losse rode kussens waaraan de leerlingen heerlijk kunnen liggen lezen en in de geselecteerde boeken kunnen bladeren, die aan de tafel vastgemaakt zijn. In vijf themacabines maken jongeren kennis met vijftien nieuwe jeugdboeken die in aanmerking komen voor de Prijs van de Jonge Jury 2004. Er is gekozen voor de vijf meest voorkomende thema’s in recente jeugdboeken: romantiek, vriendschappen en vakantie, historie, spanning en land van herkomst. De leerling komt in de sfeer van deze thema’s door het zoeken naar en lezen van korte boekfragmenten die op verrassende wijze zijn aangebracht. Tegelijkertijd hoort hij/zij via de geluidsinstallatie fragmenten uit de geselecteerde boeken voorgelezen, afgewisseld met toepasselijke muziek. Herkenbare voorwerpen en de speciale verlichting zorgen ervoor dat de leerling zich snel in de juiste sfeer waant.

Museumles 'De geboorte van een boek - voortgezet onderwijs' - Letterkundig Museum/Kinderboekenmuseum Museumles waarin aan de hand van productiemateriaal van het boek Eiland in de wind van Lieneke Dijkzeul leerlingen samen met een educatief medewerker een gesprek voeren over het ontstaansproces van een boek. Hierna een bezoek aan het Kinderboekenmuseum met speciaal voor de brugklas ontwikkeld materiaal. Ter afsluiting spelen de leerlingen klassikaal een spel waarin alle begrippen die met het productieproces van een boek te maken hebben nog eens voorbijkomen.

Nederlandse Schrijfdag – Stichting Schrijven Festival/evenement; creatief schrijven. De Nederlandse Schrijfdag is een dag met workshops, lezingen, schrijftrainingen en een schrijfmarkt met uitgeverijen, literaire tijdschriften en literaire organisaties. De Nederlandse Schrijfdag is er voor beginnende en gevorderde schrijvers, brengt ze in contact met schrijfonderwijs en met andere mogelijkheden om hun werk te verbeteren. Teksten en ideeën over literatuur en schrijven kunnen worden uitgewisseld.

Poëzie in beeld - School der Poëzie Werken met gedichten; creatief schrijven. School der Poëzie ontwikkelt verschillende projecten waarin beelden en poëzie een rol spelen. Jongeren schrijven gedichten over kunstvoorwerpen; bijvoorbeeld uit het Tropenmuseum of aan de hand van de beelden in de Muiderslot-tuin.

PoëzieRevue - School der Poëzie Werken met gedichten; creatief schrijven. De PoëzieRevue is een theatervoorstelling met muziek, rap, dans, video en optredens van bekende dichters, dansers en acteurs. Jongeren presenteren hun

56


gedichten nadat zij hebben deelgenomen aan de lessen van School der Poëzie. In die lessen wordt op diverse manieren gewerkt met gedichten.

Schrijver op School: basisvorming - Stichting Schrijvers School Samenleving Schrijvers- of dichtersbezoek. Een jeugdboekenschrijver op school sluit - met de erbij horende voorbereidingsactiviteiten - aan bij de fictielessen in de basisvorming en bij veel leerstofonderdelen uit de gangbare methodes (maken van een leesverslag, opzoeken van informatie over een schrijver, kiezen van een boek). Het sluit goed aan bij het leesbevorderingsproject de Jonge Jury.

Muziek en theater Interactieve muzieklessen voor de basisvorming - Het Geheugen van Nederland, Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement, Koninklijke Bibliotheek In samenwerking met Het Geheugen van Nederland ontwikkelde het Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement een interactieve muziekles over draaiorgels en hun melodieën: Mix en Match, PlingPlong, Digitaal orgel. Mix en Match, PlingPlong en Digitaal orgel sluiten aan bij het vak muziek in de basisvorming. De les bestaat uit drie interactieve spellen waarin leerlingen op actieve en speelse manier zelf aan de slag kunnen met (draaiorgel)muziek. Mix en Match: leerlingen ontdekken welke geluiden bij welke instrumenten passen. PlingPlong: leerlingen schrijven zelf een melodie en kunnen hun compositie laten afspelen door verschillende instrumenten. Digitaal orgel: leerlingen bouwen een eigen virtueel draaiorgel. Het Geheugen van Nederland bevat tienduizenden digitale historische bronnen die interessant zijn voor gebruik in het onderwijs. Bijvoorbeeld voor de vakken geschiedenis en CKV (diverse kunstdisciplines). Vaak ontbreekt het docenten aan tijd om materiaal te selecteren en te ordenen. Daarom heeft Het Geheugen in samenwerking met diverse instellingen een aantal toepassingen ontwikkeld die direct in de lessen gebruikt kunnen worden. Deze zijn voorzien van een docentenhandleiding en een leerlingeninstructie.

(Meespeel)theater op school - Theater Stuiter Theater Stuiter brengt sinds 1991 theatervoorstellingen voor kinderen en jongeren. Uitgangspunt van de groep is het maken van aantrekkelijk theater met een educatieve achtergrond. Elk seizoen worden ten minste twee nieuwe theaterproducties gemaakt; één voor kinderen van vier tot acht jaar en één voor kinderen van acht tot twaalf jaar. Daarnaast worden producties voor jongeren gemaakt, vaak in opdracht van scholen, musea of andere culturele instellingen.

The Musical Games 2005 - M Producties The Musical Games 2005 is een landelijke musicalwedstrijd voor het voortgezet onderwijs: zenuwslopende voorrondes, strenge juryleden en als uitsmijter de grote finale. Dat zijn de belangrijkste ingrediënten van 'The Musical Games 2005': een spannende wedstrijd voor middelbare scholen in Nederland. Peter Pan in gevecht met kapitein Haak. Of een mooi gedragen scène uit Hamlet. Compleet met zelfgemaakte decors en kostuums. Elk jaar zetten veel middelbare scholieren een prachtige toneel-, zang- of dansvoorstelling neer. En niet alleen de jongeren (en meewerkende docenten) beleven daaraan heel veel plezier, maar ook de grote aantallen toeschouwers, die op de producties afkomen: trotse ouders, broertjes en zusjes plus de rest van de schoolbevolking. In sommige regio’s reiken de ambities verder dan de poort van de eigen school. Er vinden wedstrijden plaats, waarvoor leerlingen en docenten maandenlang in touw zijn. Op nationaal niveau ontbreekt zo’n initiatief echter. Hoog tijd de culturele aspiraties en belangstelling van leerlingen een extra

57


impuls te geven in de vorm van een landelijke wedstrijd voor scholen in het voortgezet onderwijs. Nederland telt bijna 700 middelbare scholen met ruim 900.000 leerlingen. Een rijk gevulde vijver om een breed gedragen en spannende competitie op te zetten. In wezen ligt het speelschema al klaar, want het merendeel van de uitvoeringen vindt plaats in april en mei. De beste vorm voor het spektakel is de musical. Daarin komen allerlei facetten uit het theater samen en het legt de minste beperkingen op. Bovendien is het genre populair op de meeste scholen en kunnen de leerlingen ‘sámen ervoor gaan’, waardoor meedoen een stuk makkelijker wordt.

Short Works - Jongerentheater 020 Short Works van Jongerentheater 020 is bedoeld voor jongeren met de potentie en ambitie zich tot maker te ontwikkelen. Dit jaar is Short Works gestart met choreografie training. Een viertal 020-ers maakte hun eerste eigen choreografie. Zij volgden een speciaal hiervoor ontwikkelde training, lieten zich inspireren door werk van uiteenlopende dansgezelschappen en door elkaars persoonlijke inzet en bijdrage. Het leidde tot een verrassend programma met twee solo's en een trio. Hiphop op spitzen, moderne dans vermengd met straatdansinvloeden. Indringend, brutaal, maar ook humorvol en licht. De komende jaren zet Jongerentheater 020 de Short Works sessies voort. Naast choreografie zullen ook andere podiumdisciplines aan bod komen. Geïnteresseerde scholen voor voortgezet onderwijs kunnen Short Works boeken. We gaan daarbij uit van een gecombineerd programma met workshops overdag en een presentatie van Short Works in de namiddag of avond (afhankelijk van de reisduur). De spelers van 020 zijn overdag niet beschikbaar omdat ze zelf ook nog schoolgaand zijn.

Speelse Noten - Stichting Paul van Kemenade Quintet Het Paul van Kemenade Quintet heeft voor de doelgroep een educatief project ontwikkeld waarbij op een toegankelijke manier een concert gegeven wordt met een historische en muzikale uitleg. Voor deze gelegenheid heeft zanger/performer Peer de graaf zich bij de groep aangesloten, waardoor het geheel op een zeer aantrekkelijke manier aan de doelgroep wordt gepresenteerd.

Van glas en beton - Werktuig In de theatervoorstelling ‘Van glas en beton’ sluiten een jongen en een meisje een verbond. Ze leven in hun eigen wereld met een eigen taal en eigen regels. Niets of niemand kan ze iets maken. Maar, hoe ver kun je gaan? En zijn ze werkelijk zo onaantastbaar als ze denken? Ideeën voor de voorstelling deed theatergroep Werktuig op tijdens theaterworkshops aan leerlingen van de Open Scholengemeenschap Bijlmer, waarin gezocht werd naar hoe jongeren de verdeling van macht in hun eigen groep ervaren. De strijd om het leiderschap: Wat zijn de regels van het spel? Hoe voorkom je dat er over je heen gelopen wordt? In hoeverre bepalen leeftijdgenoten je doen en laten? En hoe kun je je situatie in eigen hand nemen? De regie van de voorstelling ligt in handen van regisseur/ choreograaf Moos d’Herripon. De tekst wordt geschreven door Hanneke de Reus. Samen staan zij garant voor een krachtige en poëtische voorstelling, met fysiek spel en een muzikale inslag. De tekst werd parallel aan de repetities geschreven, zodat de regisseur en de auteur elkaar voortdurend konden bijsturen en inspireren. Theatergroep Werktuig ontwikkelt en speelt eigenzinnige en eigentijdse theaterprojecten voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Werktuig streeft naar theatervoorstellingen van kwaliteit die jongeren aanspreken en uitdagen om een mening te vormen. De jongeren geven deze mening op theatrale wijze vorm, onder begeleiding van de acteurs van Werktuig.

58


De wereld aan je voeten – Concertgebouw Tijdens het project ‘De wereld aan je voeten’ wordt muziek van over de hele wereld samengebracht in het Concertgebouw te Amsterdam. De leerlingen gaan op reis door het gebouw, waar alle hoeken en gaten van de foyers en zalen gevuld zijn met muziek. De reis eindigt in de Grote Zaal waar wereldmuzieksterren op spectaculaire wijze de wereldreis afsluiten. De leerlingen krijgen voor onderweg een reisgids met tips, opdrachten en vragen. En tijdens hun reis door het gebouw zullen ze zich vast bij een van de vele concerten erg thuis voelen. We zijn immers allemaal wereldburgers.

59


60


Websites www.vernieuwingbasisvorming.nl De Taakgroep Vernieuwing Basisvorming is ingesteld om, in nauwe samenspraak met de scholen, te adviseren over een nieuwe inhoud voor de eerste leerjaren van het voortgezet onderwijs. Het eindrapport, de bijlagen en de werkdocumenten zijn op de site beschikbaar. Nuttige informatie voor schoolleiders, docenten, ondersteuners en beleidsmakers zijn hier ook te vinden. De Taakgroep heeft per december 2004 haar werkzaamheden beëindigd.

www.onderbouw-vo.nl Het project onderbouw-vo en de bijbehorende site is in het leven geroepen om uitwisseling tussen scholen en leraren te stimuleren en ondersteunen bij het werken aan de onderbouw. Het project zal scholen op diverse wijzen ondersteunen; met voorbeelduitwerkingen, het al lopende leermiddelenproject en regionale en landelijke bijeenkomsten. Verder zal het organiseren van bezoeken van lerarenteams aan andere scholen een belangrijke activiteit zijn. Vanaf eind januari 2005 zal op deze site niet alleen informatie staan, maar ook namen en adressen van collega’s die iets te vragen of te bieden hebben.

www.minocw.nl > onderwijs > onderbouw voortgezet onderwijs Website van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Veel informatie over beleid en ontwikkeling op het gebied van cultuur en onderwijs. Zie dossier onderbouw voortgezet onderwijs.

www.cultuurplein.nl > voortgezet onderwijs Op het cultuurplein vindt u alles wat te maken heeft met cultuur en onderwijs. Een ondersteuning voor docenten, managers en culturele instellingen bij culturele activiteiten in het onderwijs. Onder diverse kopjes vindt uw informatie met betrekking tot de basisvorming; onder andere weten regelgeving en lesmaterialen.

www.kpcgroep.nl > kennis online > onderwijsinnovaties > basisvorming Hier vindt u activiteiten en publicaties van de KPCgroep over de basisvorming voortgezet onderwijs.

www.slo.nl > voortgezet onderwijs > basisvorming SLO houdt zich bezig met het ontwikkelen van leerprocessen. Tevens helpt SLO met de inhoud, de organisatie en de toetsing in het onderwijs. SLO geeft advies aan docenten, opleiders, managers en beleidsmakers. SLO heeft een aantal lopende projecten voor de vakken in de basisvorming en voor vakoverstijgende thema's. Zij bieden ondersteuning op maat aan scholen die met een herontwerp van de onderbouw bezig zijn.

61


62


Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland Voor iedereen die vanuit zijn studie of beroep te maken heeft met kunsten cultuureducatie is het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland van belang. In het centrum van Utrecht, vindt u een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie.

Collectie Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binnenlandse en buitenlandse (vak)tijdschriften, vele lesmethoden, les- en projectmaterialen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, handboeken, naslagwerken en onderzoeksrapporten. Een aparte collectie is de instellingendocumentatie van centra voor de kunsten en van landelijke onderwijs- en culturele instellingen. Deze omvat naast jaarverslagen en beleidsplannen ook nota's van landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. Materialen uit de instellingendocumentatie zijn ter plekke te raadplegen, maar zijn niet te leen.

Openingstijden Het studiecentrum is voor publiek geopend op maandag van 13.30 tot 17.00 uur en van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van Cultuurnetwerk Nederland,

www.cultuurnetwerk.org, of bel, 030-236 12 00 voor afwijkende openingstijden in verband met feestdagen en vakantieperioden.

Catalogus online: www.cultuurnetwerk.org > ga naar producten > bibliotheek De catalogus van het studiecentrum is op internet te raadplegen. Publicaties zijn op verschillende wijzen te vinden in de catalogus. Ook geeft de catalogus online informatie of een publicatie aanwezig is of uitgeleend.

Lenen De meeste materialen zijn te leen en kunnen per post aan u toegestuurd worden. Indien u wilt lenen moet u ingeschreven zijn bij het studiecentrum. Voor het inschrijven is een identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs, Europees identiteitsbewijs) alsmede een recent afschrift van uw giro- of bankrekening (vanwege de adresgegevens) noodzakelijk. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk. Stuur met uw aanmelding een kopie van uw identiteitsbewijs en van een recent giro- of bankafschrift mee.

Leden Personen en instellingen kunnen lid worden van het studiecentrum. Leden betalen geen leengeld voor materialen en krijgen 50 procent korting op literatuurselecties. Bovendien ontvangen leden gratis Zicht op... . Een lidmaatschap kost voor particulieren € 20,50 per jaar en voor instellingen en scholen € 34,50 per jaar. Een lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks stilzwijgend verlengd. Opzeggingen (alleen schriftelijk) dienen voor 1 december van het nieuwe kalenderjaar in het bezit te zijn van Cultuurnetwerk Nederland.

63


Colofon Zicht op... cultuureducatie in de nieuwe onderbouw is een uitgave in de serie Zicht op... van Cultuurnetwerk Nederland. Hoofdredactie en inleidend artikel: Marie-José Kommers Selectie literatuur, lesmethoden, projecten en websites: Dienst Informatie & Documentatie Productie Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht Drukwerk &producties bv Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030-236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.org

Zicht op... is gratis voor leden van het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland. Deze uitgave is in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.org. Geïnteresseerden kunnen ook tegen betaling van de verzend- en administratiekosten een exemplaar bij Cultuurnetwerk opvragen, zolang de voorraad strekt. Eerdere nummers van Zicht op... op www.cultuurnetwerk.org (een selectie): Sociale cohesie en cultuureducatie Centra voor de kunsten Cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk Vier jaar CKV1 CKV in het vmbo Beleidsonderzoek Cultuur en School Muziekeducatie Samenwerking in de cultuureducatie Een kwarteeuw onderzoek naar kunsteducatie Museumeducatie Provinciaal en lokaal beleid © Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht, 2005

64


Literatuur. Algemeen TIJDSCHRIFTARTIKEL TIJDSCHRIFTARTIKEL 13 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW

Recommend Documents