VOORAF INHOUD. Zicht op kunst- en cultuureducatie in het basisonderwijs LITERATUUR GESCHIEDENIS, THEORIE EN DIDACTIEK 5

Zicht op… kunsten cultuureducatie in het basisonderwijs

INHOUD

VOORAF

LITERATUUR GESCHIEDENIS, THEORIE EN DIDACTIEK 5

Scholen in het basisonderwijs – dat zijn er ruim 7.000 – werken met kerndoelen die landelijk voorschrijven wat de school minimaal per schoolvak moet aanbieden; de kunstvakken dans, drama, muziek en beeldende kunst zijn bijeengebracht onder de noemer 'kunstzinnige oriëntatie' en worden in de kerndoelen vertaald in 'beweging', 'spelbevordering en taalgebruik', 'muziek, tekenen en handvaardigheid'. Aan kunstzinnige oriëntatie wordt gemiddeld 12 procent van de wekelijkse lesuren besteed, maar er zijn grote verschillen tussen scholen. Ook zijn er scholen die zich onderscheiden door de nadruk die zij leggen op kunstzinnige activiteiten. Hoewel bij kunstzinnige oriëntatie het actieve onderdeel vooropstaat, neemt de receptieve invulling toe, waarbij het accent op museumbezoek en theatervoorstellingen ligt. Ongeveer driekwart van de basisscholen maakt gebruik van het cultuureducatieve aanbod van de bemiddelaars in kunstaanbod voor kinderen en/of van de provinciale, regionale of lokale steunfunctieinstellingen kunsteducatie. Ook de aandacht voor het cultureel erfgoed neemt in het basisonderwijs toe. Hier is geen sprake van een nieuw vak naast de kunstvakken, maar van een inbedding binnen de mensen maatschappijvakkken. Op ruim eenderde van de basisscholen is een vakleerkracht kunstvakken werkzaam, op de rest van de scholen worden de vakken gegeven door de groepsleerkracht. Op dit moment bestaan er bij de overheid plannen om een inhoudelijke impuls te geven aan kunstzinnige oriëntatie in het primair onderwijs: er zal een pedagogisch-didactische leerweg komen voor kunstenaars die als docent in het basisonderwijs willen werken.

RECEPTIEVE EN REFLECTIEVE ACTIVITEITEN 6 DISCIPLINE BASED ART EDUCATION 8 EFFECTEN VAN CULTUUREDUCATIE 11 KERNDOELEN BASISONDERWIJS 13 CULTURELE INSTELLINGEN EN BASISONDERWIJS 15 VERLENGDE SCHOOLDAG 18 BREDE SCHOOL 19 KUNSTMAGNEETSCHOLEN 20 REGGIO EMILIA-BENADERING 22 PROGRAMMERING 23 OUDERS EN KUNSTEDUCATIE 24 LESMETHODEN 25

WEBSITES 32

In deze Zicht op... bieden wij u een literatuuroverzicht van verschillenden facetten van de kunsten cultuureducatie in het basisonderwijs. Nederlandstalige en buitenlandse boeken en tijdschriftartikelen zijn voor u overzichtelijk verzameld rondom thema's. Met name voor hen die vanuit studie of beroep geïnteresseerd zijn in ontwikkelingen in de kunsten cultuureducatie in het basisonderwijs is dit overzicht bedoeld. De meeste genoemde boeken zijn te leen bij Cultuurnetwerk Nederland. Van de tijdschriftartikelen kunt u desgewenst kopieën ontvangen. Daarnaast vindt u in deze Zicht op... een overzicht van vaktijdschriften, beroepsorganisaties voor kunstvakdocenten en adressen en websites van instellingen die actief zijn op het gebied van kunsten cultuureducatie.

STUDIECENTRUM 33

Cultuurnetwerk Nederland Utrecht 2001

KUNST- EN CULTUUREDUCATIEVE PROJECTEN 28 VAKTIJDSCHRIFTEN 30 (BEROEPS)VERENIGINGEN 31 ADRESSEN 32

3


LITERATUUR het tweede deel wordt ingegaan op de visie van de belangrijkste voorstanders van de filosofische methode in de Verenigde Staten, Nederland en Vlaanderen aan de hand van hun doelstellingen en eventueel ontwikkeld lesmateriaal. Vervolgens wordt op basis van de theoretische en empirische bevindingen een blauwdruk gegeven van de methodiek. Tot slot wordt de visie van de Amerikaanse kunsteducatieve beweging Discipline Based Art Education op de inhoud en methodologie van kunstfilosofie in het onderwijs uiteengezet ter verheldering van de relevantie van de onderzochte methode.

GESCHIEDENIS, THEORIE EN DIDACTIEK NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES 'Het bouwwerk Kunsteducatie in het onderwijs' : aap, noot, mies, kunst / S. Vink. - Rotterdam : [s.n.], 2000. - 28 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. - Werkstuk themacollege cultuuroverdracht, Rotterdam. In dit werkstuk wordt het theoretisch kader van het vak kunsteducatie in het basisonderwijs onderzocht. Bevat de volgende hoofdstukken: 1) Wat is het doel van kunsteducatie?, 2) Hoe lijken doelstellingen uitgewerkt te worden in de praktijk?, 3) Kunstbeschouwing onder de loep. De auteur komt tot de conclusie dat er nog geen consensus bestaat over de doelstellingen en invulling van het vak kunsteducatie in het onderwijs.

Kunsteducatie in het onderwijs : een inventarisatie / F. Haanstra en J. Oostwoud Wijdenes. - Amsterdam : SCO, 1995. - 110 p. - Met lit.opg. - ISBN 90-6813-456-6 (SCO-rapport ; 405) Algemene vraagstelling: Wat is de huidige situatie van de kunsteducatie in het onderwijs. De algemene vraagstelling wordt per onderwijsniveau in enkele subvragen onderverdeeld nl. wat is de 'feitelijke situatie', wat is de beleidscontext en wat zijn de knelpunten zoals die worden verwoord door onderwijsgevenden, inspectie, beleid, adviescommissies, onderzoek?

Democratisering van de schoonheid : twee eeuwen scholing in de kunsten / J. Vos. Nijmegen : SUN, 1999. - 431 p. : fig., tab. Met lit.opg. en reg. -ISBN 90-6168-686-5 Een overzicht van de kunstpedagogische denkbeelden en initiatieven in Nederland gedurende de laatste twee eeuwen, met accent op de periode na de oorlog. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de plaats van de kunst in het basis- en voortgezet onderwijs en aan de functie van de centra voor de kunsten, muziekscholen, creativiteitscentra en begeleidingsinstellingen.

Theatereducatie in het basisonderwijs : een theoretische verkenning / W. Bos. - Utrecht : Universiteit Utrecht, 2000. - 27 p. : tab., fig. - Met lit.opg. - Literatuurscriptie Onderwijskunde Universiteit Utrecht, uitgevoerd in opdracht van het LOKV Nederlands Instituut voor Kunsteducatie. De centrale vraag in deze scriptie luidt: 'Hoe wordt bij theatereducatie het onderwijsleerproces didactisch vormgegeven?'.

Determinanten van leren over kunst / F. Haanstra ... [et al.]. - Utrecht : LOKV, 1995. 94 p. - Met lit.opg. - ISBN 90-6997-068-6 (Katernen kunsteducatie ; 8) F. Haanstra opent met een verkennend literatuuronderzoek naar individuele determinanten van leren met of van kunst in relatie tot kenmerken van de aangeboden kunstuiting. Twee factoren blijken in de literatuur een belangrijke rol te spelen. Ten eerste is voor kinderen en jongeren erg bepalend in welke ontwikkelingsfase zij verkeren. De tweede factor is het complexiteitsgehalte.

BUITENLANDSE PUBLICATIES The arts in the primary school / R. Taylor and G. Andrews. - London [etc.] : Falmer Press, 1993. - 199 p. : ill. - Met reg. en lit.opg. - ISBN 1-85000-772-1 The authors illustrate how children of all ages can be educated to both know about and to practice all the major art forms - dance, drama, literature, music, visual arts and film -, and how a school staff can effectively accommodate and practice them all, even within the constraints of the National Curriculum.

Filosoferen met kinderen over kunst : een experimentele studie met tien- tot twaalfjarigen binnen de kunsteducatie / I. Van Hecke. - Leuven : [s.n.], 1999. - VII, 191 p. - Proefschrift Kunstwetenschappen, Faculteit Letteren, Katholieke Universiteit Leuven. - Met lit.opg. en bijl. Vanuit de prepositie dat kinderen van de basisschool beschikken over voldoende capaciteiten om te filosoferen, vonden in enkele Brusselse scholen discussies over kunst plaats op basis van de filosofische methode. Het eerste deel is gewijd aan de omschrijving en de bevindingen van dit kunstfilosofische project. In

Mind in art : cognitive foundations in art education / C.M. Dorn. - Mahwah,N.J. [etc.] : Lawrence Erlbaum , 1999. - 275 p. : tab., fig., ill. - Met reg. en lit.opg. ISBN 0-8058-3079-0

5


The volume includes a discussion and history of a number of important theories in psychology, philosophy, and aesthetics, and examines the impact these theories have had on one another, on education of children, and on the field of art education. The purpose of this material is to stimulate the reader to think about important philosophical, psychological, and aesthetic issues; to analyze and synthesize them; and to test their relevancy in solving a number of divergent problems relating to the art curriculum, teaching, and evaluation. Contains the following chapters: Sensation, vision, perception, and human development; Cognition and learning; Cognition in art; Conceptual behaviors in art; The conceptual curriculum; Art learning and its assessment; Summary and conclusions.

Goed beschouwd : een praktische handreiking voor theaterbeschouwing met kinderen in het basisonderwijs / P. Korthals Altes en M. Zuiderent ; onder red. van I. Roozen. - Enschede : SLO, 2000. - 64 p. : ill. - Met lit.opg., kopieerbijl. en een lijst met steunfunctie-instellingen. Praktische brochure over het kijken naar theater met kinderen. Bevat zes hoofdstukken: De ontwikkeling van het jeugdtheater en het vak drama; Met kinderen naar een theatervoorstelling gaan; Het bezoek aan een theatervoorstelling voorbereiden; Welke mensen maken de voorstelling en hoe doen ze dat?; De verwerking van het theaterbezoek; Daar komen de helden: een voorbeeld uit de praktijk. Kijken met kunst : een ideeënboek voor tentoonstellingsbezoek / P. Mols. - Tilburg : Zwijsen, 1994. - 103 p. - Met lit. opg. - ISBN 90-276-3130-1 (JSW boek ; 3) Inhoudsopgave: -waarom kunst belangrijk is voor kinderen; -werken rondom een thematentoonstelling; -kunstbeschouwing in een museum voor hedendaagse kunst; -ontmoetingen met kunstenaars; -hulp om zelf aan de slag te gaan.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN De kunst afkijken : bouwstenen voor lessen kunstzinnige vorming / J. Walta In: JSW = Jeugd in school en wereld. - Vol. 80(1995)4(dec.22-26) Aanreiking van bouwstenen door een vergelijking te maken met de wijze waarop kunstenaars werken en volwassenen met kunst omgaan. Er zijn drie rollen die volwasssenen tegenover de kunst aannemen: -de rol van kunstbeschouwer; de rol van uitvoerend met kunst bezig zijn; -de rol van scheppend kunstenaar. Leerkrachten die weten met welke soort kunstzinnige activiteit ze bezig zijn, kunnen kinderen leren hoe ze een dergelijke rol kunnen invullen. Voor een lesmodel zijn daar specifieke aandachtspunten aan te ontlenen.

De kunst afkijken : inspirerende activiteiten met jonge kinderen en kunst /P. Mols. Tilburg : Zwijsen, 1999. - 119 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 90-276-4261-3 (JSW boek ; 21) Ideeënboek met mogelijkheden om op inspirerende wijze te werken met hedendaagse kunst en jonge kinderen. Nadruk ligt op de manier waarop kunstenaars werken. Grondgedachte bij de voorgestelde activiteiten is het idee dat zinvolle kunsteducatie zich niet zozeer bezighoudt met het 'ter sprake brengen van kunstwerken', maar meer met kunstwerken 'tot spreken' te brengen. Naast praktijkvoorbeelden wordt een stappenplan gegeven, waarin een recept voor het organiseren van een tentoonstellingsbezoek is opgenomen. Doelgroep: kinderen uit de onderbouw van de basisschool.

RECEPTIEVE EN REFLECTIEVE ACTIVITEITEN. NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Danswerk! : een handreiking voor vakleraren dansexpressie in het basisonderwijs / R. Wilmans, A. van Nunen en W. Walvis ; eindred. R. Frowijn. - Enschede : SLO, 2000. - 110 p. : ill. - In opdr. van de Nederlandse Beroepsvereniging voor Danskunstenaars en de Stichting Educatieve Dans. - Met lit.opg. Bevat 2 delen: het werkveld en het vak dansexpressie. Deel 1 beschrijft de actuele praktijk. Ingegaan wordt op de kerndoelen, het schoolplan, de schoolgids, groeperen van leerlingen, de vakleerkracht, omgaan met interculturaliteit en randvoorwaarden. Het tweede deel gaat in op de ontwikkeling van de toepassingsmogelijkheden van het vak dansexpressie in het basisonderwijs. Aan bod komt o.a. de ontwikkeling van de creativiteit, samendans en sociale vaardigheden, receptieve dansontwikkeling in het kijken naar dans en dansbeschouwing, de leerlijn voor groep 1 t/m 8, planning, evaluatie en beoordeling, danspresentaties en tweesporenmethodiek.

De kunst van het spelen : handboek voor dramaonderwijs op de basisschool / L. Janssens. - Amsterdam : Meulenhoff Educatief, 1999. - 128 p. : ill., schema's. Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-280-3899-X In dit handboek, ontwikkeld voor gebruik binnen lerarenopleidingen basisonderwijs, krijgen studenten inzicht in de ontwikkeling van kinderen en in hun eigen beleving en vaardigheden van dramatisch spel. Er worden vijf deelgebieden onderscheiden: verbeelding, instrument, samenspel, vormgeving en inzicht. Binnen deze structuur wordt niet alleen praktijktheorie over dramatische ontwikkeling behandeld, maar vallen ook veel gehanteerde werkvormen als poppenspel, pantomime, improviseren en theaterbezoek op hun plaats. In ieder hoofdstuk zijn praktische

6


suggesties en ideeën voor lessen opgenomen, voor op stagescholen en in de latere beroepspraktijk.

BUITENLANDSE PUBLICATIES Art education in action / viewers guide M.D. Day. - Santa Monica : Getty Center for Education in the Arts, 1995. - 5 dl. + 5 videobanden. - De videobanden zijn alleen af te spelen op een videorecorder met het Amerikaanse videosysteem NTSC. - Met lit.opg. This videoseries 'Art education in action' takes the viewer into actual classroom and museum settings in a wide variety of communities to observe teachers working with their students on art lessons the teachers have developed themselves. These episodes are presented as starting points to stimulate thinking about a comprehensive approach to art education that derives its content from the four core art disciplines: art history, art criticism, aesthetics, and art making. Each episode presents a full lesson and includes interviews with the instructors, who discuss how they developed their lessons and how this approach to art education has transformed their teaching and enhanced their students' capacity for learning.

Kunst werkt : praktische uitwerkingen voor korte kunstzinnige activiteiten / Algemene Werkgroep Kunstzinnige Vorming ; voorw. J. Walta. - Tilburg : Zwijsen, 1995. - 86 p. ISBN 90-276-3472-6 Praktijkboek voor leerkrachten in het basisonderwijs. Beschrijving van activiteiten - uit te voeren binnen het tijdsbestek van een dagdeel waarin actieve en receptieve elementen gecombineerd zijn. Er worden lesideeën beschreven voor de disciplines literatuur, beeldend, muziek, drama en audiovisueel voor alle leeftijdsgroepen. Over actief, receptief en reflectief : literatuurverkenning samenhang kunsteducatie / J. Oostwoud Wijdenes en F. Haanstra ; hoofdred. J. Ensink. - Utrecht : LOKV, 1997. - 52 p. - Met lit.opg. - ISBN 906997-083-X (Katernen kunsteducatie ; 13) Een onderzoek op basis van literatuurstudie naar de problematiek van de veronderstelde samenhang tussen drie vormen van kunsteducatie: actief, receptief en reflectief. De variëteit van het gebruik van deze drie termen wordt belicht en hun betekenis in diverse systemen nader beschouwd. Het laatste hoofdstuk gaat in op de reflectie in de examenprogramma's culturele en kunstzinnige vorming (ckv). lees of download ook van: www.cultuurnetwerk.nl

Ästhetik der Kinder : interdisziplinäre Beiträge zur ästhetischen Erfahrung von Kindern / hrsg. von N. Neuss. - Frankfurt am Main : GEP, 1999. - 376 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 3-932194-31-4 (Beiträge zur Medienpädagogik ; 5) 22 Beiträge über ästhetischen Ausdrucks- und Aneignungsweisen von Kindern. Interdisziplinär ist der Band, insofern er Artikel aus den Bereichen Massenmedien, Neue Medien, Philosophie, Literatur, Bildende Kunst, Theater, Musik und Bewegung unter der Perspektive der ästhetischen Erfarung vereint. In diesem Band geht es um die Darstellung und Diskussion von empirischen Materialien sowie ihrer theoretischen Betrachtung.

!

Vertel eens : kinderen, lezen en praten / A. Chambers. - Amsterdam : Querido, 1995. 168 p. : fig. - Oorspr. titel: Tell me. - 1993. Met lit.opg. en reg. - ISBN 90-214-5743-1 De betekenis van het met kinderen praten over boeken wordt uitgediept om het lezen interessanter en avontuurlijker te maken, inzicht te bieden in de betekenis van een boek, duidelijk te maken waarom je van een boek kunt genieten en om te laten zien waarom een boek ontroert of grappig is. De publicatie bevat praktische aanwijzingen en ideeën om het praten over boeken in de klas of daarbuiten zo effectief mogelijk te maken. Chambers laat zien hoe kinderen enthousiaste critici kunnen worden, als zij door ervaren lezers geholpen worden de juiste vragen te stellen.

Kunststunde 5 [cd-rom]. - Dietzenbach : ALS, 1999. - ISBN 3-89135-085-6 Bevat lesvoorbereidingen beeldende vakken voor pabo-studenten. De lessen (onderwijseenheden) zijn bedoeld voor leerlingen van groep 7 van het basisonderwijs (in Duitsland 5 genoemd). TIJDSCHRIFTARTIKELEN De kunst afkijken : bouwstenen voor lessen kunstzinnige vorming / J. Walta In: JSW = Jeugd in school en wereld. - Vol. 80(1995)4(dec.22-26) Aanreiking van bouwstenen door een vergelijking te maken met de wijze waarop kunstenaars werken en volwassenen met kunst omgaan. Er zijn drie rollen die volwassenen tegenover de kunst aannemen: -de rol van kunstbeschouwer; de rol van uitvoerend met kunst bezig zijn; -de rol van scheppend kunstenaar. Leerkrachten die weten met welke soort kunstzinnige activiteit ze bezig zijn, kunnen kinderen leren hoe ze een dergelijke rol kunnen invullen. Voor een lesmodel

Wat is kunst : gesprekken met kinderen over kunst [videoband] / T. Tromp en P. Moonen ; prod. SKV, Steunpunt Kunstzinnige Vorming Zeist. - Zeist : SKV, 1997. - 20 min. Tegen het decor van schoolpleinen en het kunstwerk Le Jardin d'email van Jean Dubuffet in het Kröller Müller Museum, worden kinderen uit het basisonderwijs geïnterviewd over de vraag 'Wat is kunst'.

7


zijn daar specifieke aandachtspunten aan te ontlenen.

(Disciplines in art education : contexts of understanding) Wolff provides a practical overview of how those who teach art can apply the principles and techniques of art criticism from kindergarten through high school. Connecting the practical to the pedagogical, Geahigan provides a historical overview of art criticism in education literature. He rejects prevailing approaches that threat the discipline as a procedure for talking or writing about works of art, asserting instead that criticism is best construed as a mode of inquiry concerned with helping individuals see meaning and value in works of art.

Theater in kinderogen : een onderzoeksverslag / J. de Vroomen, L. Vogelesang en M. van der Maas In: Kunst & educatie. - Vol. 5(1999)2/3 (3-160). - Met lit.opg. - Themanummer Centraal in dit themanummer staan de ervaringen van jeugdtheaterbezoekers. Daarbij ligt het accent op basisschoolkinderen. Bevat de volgende artikelen: Jeugdtheater in historisch vogelperspectief; De wetenschap over kijkende kinderen: theoretische concepten en onderzoek naar receptie van jeugdtheater; Jeugdtheater en kinderervaringen; 'Repelsteel'; 'Kijk de tijger'; Vraaggesprekken met schrijvers, jeugdtheatermakers en publieksbegeleiders; Het beoordelen van jeugdtheater door vakjury's; Het kind als kind serieus nemen.

Art history and education / S. Addiss and M. Erickson. - Urbana [etc.] : University of Illinois Press, 1993. - 220 p. : ill. - Met bijl., lit.opg. en reg. - ISBN 0-252-06273-6 (Disciplines in art education : contexts of understanding) An art historian and an art educator ask three simple questions: Why should we study and teach art history?; Is it necessary or useful for the education of our children?; Can't we leave this field to 'experts'? In the first section, Addiss raises issues about the discipline of art history. In the second, Erickson examines proposals about how art history can be incorporated into the general education of children and offers some curriculum guides and lesson plans for art educators.

DISCIPLINE BASED ART EDUCATION: NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIE Discipline based art education / M. van Hoorn. - [S.l. : s.n.], 2000. - 7 p. - Met lit.opg. Lezing over de kunsteducatieve stroming Discipline Based Art Education (DBAE), gehouden op 19 december 2000 in De Pont stichting voor hedendaagse kunst te Tilburg. BUITENLANDSE PUBLICATIES Aesthetics and arts education / ed. by R.A. Smith and A. Simpson. - Urbana [etc.] : University of Illinois Press, 1991. - 392 p. Met lit.opg. en reg. - ISBN 0-252-06141-1 An international look at the role aesthetics can play in teaching all the arts. Thirty-two articles by American and English scholars address the philosophical and educational theories underlying aesthetics, aesthetics as a field of study, curriculum design and evaluation, and the problems and purposes of aesthetic education.

Beyond creating : the place for art in America's schools / foreword H.M. Williams ; with the collab. of Ernest L. Boyer ... [et al.]. - Los Angeles : Getty Center for Education in the Arts, 1985. - VI, 75 p. : ill. Verzameling van bijdragen die gepresenteerd worden onder de noemer 'een nieuw concept voor de beeldende vorming in Amerikaanse scholen'. Daartoe werden zeven geselecteerde schooldistricten onderzocht welke de beeldende vorming beschouwen als een fundamenteel leeronderdeel bij kinderen. Het nieuwe concept omvat 'visuele kunsteducatie' dat bestaat uit kunstproduktie, kunstgeschiedenis, kunstkritiek en esthetica.

Aesthetics and education / M.J. Parsons and H.G. Blocker. - Urbana [etc.] :University of Illinois Press, 1993. - 186 p. : ill. Met lit.opg. en reg. - ISBN 0-252-06293-0 (Disciplines in art education : contexts of understanding) The authors ask and answer questions such as: What is the appropriate content of aesthetics for students of art at different age levels?; How can it best be taught?; How should it be combined with studio work and other art disciplines? This book aimed at integrating aesthetics into the study of art in the schoolcurriculum.

The DBAE handbook : an overview of discipline-based art education / S.M. Dobbs. - Santa Monica : The J. Paul Getty Trust, 1992. - 101 p. - Met bibliogr. ISBN 0-89236-214-6 Theoretical approach to teaching and learning about art production, art criticism, art history and aesthetics. Materials are presented in sections addressing DBAE's definition, characteristics, curriculum, teaching, evaluation, implementation and resources. Discipline-based art education : origins, meaning, and development / ed. and introduction R.A. Smith ; foreword M.J. Price ; written by R.A. Smith ... [et al.]. - Urbana [etc.] : University of Illinois, 1989. - XXVIII,

Art criticism and education / Th.F. Wolff and G. Geahigan. - Baltimore : University of Illinois, 1997. - 283 p. : ill. - Met lit.opg. en reg. - ISBN 0-252-06614-6

8


267 p. - Met lit.opg. en reg. - Originally publ. In: Journal of aesthetic education 21(1987). - ISBN 0-252-01646-7 Leerplanmakers, leraren en beleidsmensen kunnen in deze verzameling essays lezen over de discussie die in de Verenigde Staten gaande is over de leerplanontwikkeling van het kunstonderwijs. Het Getty Center for Education in the Arts is van mening dat kunstonderwijs zou moeten bestaan uit vier disciplines: kunstgeschiedenis, het maken van kunst, kritisch beschouwen en esthetiek.

explains why art is uniquely qualified to support commitments to habits of thinking that are not hasty, narrow, fuzzy, and sprawling. Issues in discipline-based art education : strengthening the stance, extending the horizons / forew. L.L. Duke ; introd. H. Feinstein ; speakers D. Wolf ... [et al.]. - Los Angeles : The Getty Center for Education in the Arts, 1988. - XII, 148 p. - Met bibliogr. ISBN 0-89236-136-0 Verslag van een congres betreffende de filosofische grondslagen van kunstonderwijs. Het gaat hierbij meer om algemene theorieën en begrippen dan de pedagogiek. Aan de orde komen: de ontwikkeling van het kind, de invloed van de maatschappij op kunst en herziening van de leerplannen.

Discipline-based art education : what forms will it take? / with the collab. of E.W. Eisner ... [et al.]. - Los Angeles : Getty Center for Education in the Arts, 1987. - 121 p. Proceedings of a national invitational conference sponsored by the Getty Center for Education in the Arts, January 15-17, 1987. The discipline-based art education (DBAE) approach integrates content and skills from four disciplines which contribute to creating, understanding, and appreciation art: art producation, art history, art criticism, and aesthetics. Conference items: planning a statewide art program; components of a DBAE program; implementing and maintaining a district art program; resources for developing an art curriculum, the role of creativity in DBAE; DBAE's impact on museum education etc.

Learning in and through art : a guide to Discipline-Based Art Education / S.M. Dobbs. - Los Angeles : The Getty Education Institute for the Arts, 1998. - 145 p. : ill. - Met reg. en lit.opg. - Volledig herz. versie van: DBAE Handbook. - ISBN 0-89236-494-7 Guide to the theory and practice of DBAE. Dobbs explains how a quality art education draws content from the disciplines of art making, art criticism, art history and aesthetics. In addition, he shows how the practice of incorporating a comprehensive art program in schools over the past several years has influenced how art is taught today.

Improving visual arts education : final reports on the Los Angeles Getty Institute for Educators on the Visual Arts / submitted by staff and evaluators of The Getty Institute for Educators on the Visual Arts ; Director W.D. Greer. - Santa Monica : The Getty Center for Education in the Arts, 1993. 144 p. : fig., tab. - Met bijl. en lit.opg. A report on a seven-year research and development initiative directed at redefining the content of visual arts education and the way how the visual arts are taught in schools by art and general classroom teachers. The study traces the theory and the outcomes of the Getty Institute for Education on the Visual Arts DBAE-program, designed to improve the quality of arts education in 21 Los Angeles school districts.

Lessons for teaching art criticism / ed. by T. Barrett. - Bloomington : ERIC:ART, 1995. 130 p. : ill. - ISBN 0-941339-21-1 Examples of lessons dealing with an aspect of art criticism, like: creating a climate for talking about art, investigating criteria for judgements, criticizing advertising, criticizing television, understanding graffiti and understanding conceptual art. The process of education / J.S. Bruner. 12th. print. - Cambridge : Harvard University Press, 1973. - 97 p. - 1e dr.: 1960. - Met reg. This book is the report of a conference of scientists and teachers called by the National Academy of Sciences to discuss the improvement of science-teaching and teaching of the humanities in the primary and secondary schools.

The intelligent eye : learning to think by looking at art / D.N. Perkins ; voorw. M.A. Stankiewicz. - Los Angeles : The Getty Center for Education in the Arts, 1994. - 95 p. : ill. Met lit.opg. - ISBN 0-89236-274-X First, Perkins explains why looking at art requires thinking. Works of art do not reveal all their secrets at first glance, as he demonstrates through 'seeings', records of his perceptions of some of the works reproduced here. Second, he presents an argument for the value of looking at art as a mean to cultivate thinking positions. Drawing on recent research in cognition, he

The quiet evolution : changing the face of arts education / B. Wilson. - Los Angeles : Getty Education Institute for the Arts, 1997. - 255 p. : ill.- Met lit.opg., samenv. en bijl. ISBN 0-89236-409-2 How can lasting change be made in the way art is taught in America's schools? This was the challenge that faced the six regional professional development consortia sponsered by the Center for Education in the 1980's. This book presents results of an empirical study of DBAE and it provides a history of the evaluation of art

9


education theory. Chapters: evolution of DBAE in the regional institute programs; DBAE summer professional development institute; multiple forms of DBAE; implementation of DBAE in school districts and schools; exemplary DBAE practices in elementary schools; DBAE in secondary schools; DBAE in art museums; role of DBAE in reforming education.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Art education for understanding : Goodman, arts PROPEL, and DBAE / L. Lindstrom In: Journal of art & design education. - Vol. 13(1994)2(Aug.189-201). - Met lit. opg. Discussion of the rationales, contributions and limitations of two art programmes: Arts PROPEL and Discipline-Based Art Education (DBAE). Arts PROPEL has introduced long-term, open-ended projects that integrate production with perception and reflection. The DBAE curricula are sequentially organised and integrate content from the disciplines of art creation, art criticism, art history and aesthetics. In the final section the two programmes are compared. (LOKV)

Research readings for discipline-based art education : a journey beyond creating / ed. by S.M. Dobbs ; assistent ed. H. Feinstein and R.N. MacGregor ; with the collab. of E.W. Eisner ... [et al.]. - Virginia : National Art Education Association, 1988. - 180 p. : ill. Met lit.opg. Bundeling van twaalf bijdragen, welke chronologisch gerangschikt zijn in vier sekties, waardoor de ontwikkelingsfasen van het DBAE (Discipline Based Art Education)-model duidelijk worden. 1. Het voorafgaande (1968-1970), met bijdragen van Eisner, Day en MacGregor. 2. De bloeiperiode (1973-1978), met artikelen van Feldman, Smoke, Clark en Zimmerman. 3. Een nieuw model (1983-1985), met visies van Gardner, Dwaine Greer en Battin. 4. Toekomstperspektieven (1986-1987), met bijdragen van Wilson, Erickson en Price.

Discipline-based art education / J.C. Rush ... [et al.] In: Studies in art education. - Vol. 26(1985)4(Summer.197-256) Het tweede themanummer over dit onderwerp, behandeld vanuit een pragmatische invalshoek. Dit keer aandacht voor de waarde van onderzoek, gebaseerd op de werkwijzen van universiteiten. Aan de orde komen onder meer leerplanontwikkeling als proces en als produkt; elektronische media, videodisctechniek en de beeldende kunsten; evaluatie van resultaten van studenten in 'discipline-based' programma's.

The role of discipline-based art education in America's schools / E.W. Eisner ; with a foreword by L. Lattin Duke. - Los Angeles : The Getty Center for Education in the Arts, [1987]. - 41 p. : ill. - Met lit.opg. De visie van het Getty Center is gebaseerd op de vierdeling: kunstgeschiedenis, kunstproduktie, kunstkritiek en esthetica. Deze benadering wordt ook wel genoemd discipline-gebaseerde beeldende vorming, afgekort: D.B.A.E.

The Getty Institute : putting educational theory into practice / J.C. Rush,W.D. Greer and H. Feinstein In: The journal of aesthetic education. - Vol. 20(1986)1(Spring.85-95) Het Getty instituut, onderdeel van het J. Paul Getty trust, actief sinds 1983, onderzoekt het volledige terrein (theorie en praktijk) van het beeldende kunstonderwijs. Deze longitudinale studie omvat 5 componenten: een theoretische fundering voor een curriculum per discipline (DBAE); zomercursussen ter bijscholing van stafmedewerkers; planning van kunstonderwijsprogramma's; aanvulling en uitvoering van kunstprogramma's tijdens het gehele schooljaar en methoden om prestaties c.q. vooruitgang van leerlingen te kunnen beoordelen.

Talking about student art / T. Barrett. Worcester : Davis, 1997. - 106 p.: ill. - Met reg., lit.opg. en bijl. - 87192-361-0 (Art education in practice series) Shows what students, from kindergarten through high school, can do when challenged to think and talk about art. The author assumes that if children learn to perceive, inquire and discuss the art of their classmates, they will likely be able to make the transer to talking about the art made by adults that is exhibited in museums. Offers teaching suggestions, especially for art teachers and classroom teachers who teach art. A sampler of critiques offers ideas and activities. Practical suggestions for leading critiques are presented. What do elementary school students learn from DBAE instruction?: a pilot study in Chattanooga, Sarasota and St. Lucie / B. Wilson and B. Rubin. - [S.l. : s.n.], 1997. 53 p. - Met lit.opg.

10


Met bijl. - In opdr. van Erfgoed Actueel en Cultuur en School (Onderzoeksrapportages cultuureducatie Erfgoed Actueel en Cultuur en School) Dit rapport bevat de resultaten van twee onderzoeken. Het eerste onderzoek betreft een inventariserend onderzoek naar culturele activiteiten in het basisonderwijs. Doelstellingen: inzicht krijgen in de culturele activiteiten die in het schooljaar (1997-1998) zijn ondernomen; waardering van de ondernomen culturele activiteiten; criteria en drempels die van invloed zijn op de keuze van scholen om al dan niet in schoolverband een bepaalde culturele activiteit te ondernemen. Enkele conclusies: 6 van de 106 scholen hebben geen culturele activiteiten ondernomen; het bijwonen van een theater- of podiumkunstvoorstelling is de meest ondernomen culturele activiteit. Het tweede onderzoek betreft een onderzoek naar de organisatie van en mogelijke problemen omtrent vervoer met betrekking tot culturele activiteiten en de rol die ouders spelen bij het ondernemen van buitenschoolse culturele activiteiten. Daarnaast is onderzocht wat de motivatie van basisscholen is om een bezoek te brengen aan het Drents Museum. De twee meest genoemde redenen waarom scholen het Drents Museum bezoeken zijn dat het aanbod goed aansluit op de lessen en dat het museum de leerlingen leert over hun eigen omgeving en cultuur.

EFFECTEN VAN CULTUUREDUCATIE NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Culturele activiteiten basisonderwijs convenantsgebied Amsterdam / V. van Grinsven en K. Monnink. - Utrecht : DUO Market Research, 1999. - 26 p. : graf. - Met bijl. - In opdr. van Erfgoed Actueel en Cultuur & School (Onderzoeksrapportages cultuureducatie Erfgoed Actueel en Cultuur en School) Cultuureducatie en cultuurparticipatie : opzet en effecten van de Kunstkijkuren en de Muziekluisterlessen in het Amsterdams primair onderwijs / L. Ranshuysen en H. Ganzeboom ; voorw. H. D'Ancona. - Rijswijk : Ministerie van WVC, 1993. - 193 p. : ill., fig., tab. - Onderzoek uitgevoerd door de Vakgroep Sociologie van de Katholieke Universiteit Nijmegen in opdracht van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. - Met lit.opg. en bijl. ISBN 90-74364-13-6 (DGCZ ; 8) De vraag is in hoeverre Kunstkijkuren en Muziekluisterlessen invloed hebben op cultuurparticipatie op latere leeftijd. Uit een enquête verricht onder 1061 inwoners van Amsterdam in de leeftijd van 18 t/m 40 jaar, blijkt dat degenen die aan deze lessen deelgenomen hebben ca. 10 à 20% meer bezoeken aan musea en concerten brengen dan degenen die deze lessen niet hebben bijgewoond.

Onderzoek basisonderwijs provincie Groningen : inventarisatie culturele activiteiten / V. van Grinsven en K. Monnink. - Utrecht : DUO Market Research, 1999. - 35 p. : tab. - In opdr. van Erfgoed Actueel en Cultuur en School. - Met bijl.: vragenlijst (Onderzoeksrapportages cultuureducatie Erfgoed Actueel en Cultuur en School) Doelstellingen: inzicht krijgen in de culturele activiteiten die in het schooljaar (1997-1998) zijn ondernomen; waardering van de ondernomen culturele activiteiten; criteria en drempels die van invloed zijn op de keuze van scholen om al dan niet in schoolverband een bepaalde culturele activiteit te ondernemen. Enkele conclusies: 5 scholen van de 105 hebben geen culturele activiteiten ondernomen; het bijwonen van een theater- of podiumkunstvoorstelling is de meest ondernomen culturele activiteit; het meest gehanteerde criterium is dat de activiteit moet bijdragen aan de culturele vorming; kosten, afstand en vervoer worden genoemd als drempel bij het ondernemen van een culturele activiteit.

Onderzoek basisonderwijs Den Haag e.o. : inventarisatie culturele activiteiten / V. van Grinsven en K. Monnink. - Utrecht : DUO Market Research, 1999. - 35 p. : tab. - In opdr. van Erfgoed Actueel en Cultuur en School Resultaten van een inventariserend onderzoek naar culturele activiteiten in het basisonderwijs. De doelstellingen luiden: inzicht krijgen in de culturele activiteiten die in het schooljaar 19981999 zijn ondernomen door basisscholen in Den Haag en omgeving; inzicht krijgen in de waardering van de ondernomen culturele activiteiten; inzicht krijgen in de criteria en drempels die van invloed zijn op de keuze van scholen om al dan niet in schoolverband een bepaalde culturele activiteit te ondernemen. Enkele conclusies: slechts één school van de 101 scholen heeft geen culturele activiteiten ondernomen; het bijwonen van een theater- of podiumkunstvoorstelling is de meest ondernomen culturele activiteit.

Onderzoek cultuureducatie Limburg / PBW Onderzoeksbureau voor Beleid en Bestuur en E. van Lankvelt ... [et al.]. - Maastricht : PBW, 1996. - 3 dl. : tab. - In opdr. van Gedeputeerde Staten Het onderzoek cultuureducatie Limburg bestaat uit 3 deelrapportages: een apart katern met de samenvatting, conclusies en aanbevelingen van 2 onderzoeken, te weten een onderzoek naar 2

Onderzoek basisonderwijs provincie Drenthe : inventarisatie culturele activiteiten : verdiepingsonderzoek (vervoer, rol, ouders, motivatie voor bezoek Drents Museum) / V. van Grinsven en K. Monnink. - Utrecht : DUO Market Research, 1999. - Div. pag. : graf. -

11


kunstconfrontatieprojecten (project 'Kunst maakt school' in Helden en project 'Kunstconfrontatie basisonderwijs' in Kerkrade/Landgraaf) en een onderzoek naar het Educatief Programma van het Bonnefantenmuseum; deelrapport 1 met de uitkomsten van onderzoek 1 (de 2 kunstconfrontatieprojecten); deelrapport 2 met de uitkomsten van onderzoek 2 (Educatief Programma Bonnefantenmuseum). Het onderzoek is verricht om tot een nadere plaatsbepaling van cultuureducatie in het provinciaal beleid te komen.

Bonnefantenmuseum. Enkele conclusies: zowel de kunstconfrontatieprojecten als het Educatief Programma van het Bonnefantenmuseum bestrijken een deel van het bredere terrein van cultuureducatie. Beide richten zich voornamelijk op de professionele kunsten en op de receptieve vorm van kunsteducatie (kijken/luisteren naar kunst). In beperkte mate aan bod komen de amateurkunsten, het cultureel erfgoed (met name bij de projecten) en de actieve vorm van cultuureducatie (leerlingen creatief bezig laten zijn). Cultuureducatie in het basisonderwijs blijkt slechts onder bepaalde voorwaarden te leiden tot effecten op langere termijn in casu latere cultuurparticipatie. Bij de schooldirecties, leerkrachten en ouders die in beide onderzoeken zijn benaderd, blijkt een draagvlak te bestaan voor cultuureducatie in het basisonderwijs.

Onderzoek cultuureducatie Limburg . Deelrapport 1 : onderzoek naar 2 kunstconfrontatieprojecten / PBW Ondezoeksbureau voor Beleid en Bestuur, E.van Lankvelt ... [et al.]. - Maastricht : PBW, 1996. - 65 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg. (Onderzoek cultuureducatie Limburg) Beschreven is een onderzoek naar 2 kunstconfrontatieprojecten te weten het project 'Kunst maakt school' in Helden en project 'Kunstconfrontatie basisonderwijs' in Kerkrade/Landgraaf. De doelstelling van de kunstconfrontatieprojecten is basisschoolleerlingen in contact te brengen met alle kunstdisciplines door middel van het kijken en luisteren naar professionele kunstuitingen c.q. voorstellingen of exposities. Daarnaast zijn de projecten erop gericht de afstand tussen kunst en kinderen te verkleinen en de aandacht voor kunsteducatie alsmede een structurele inbedding ervan op scholen te stimuleren.

Onderzoeksrapportage [basisonderwijs en voortgezet onderwijs provincie Gelderland] / V. van Grinsven en K. Monnink. - Utrecht : DUO Market Research, 1998. - 61 p. : graf. In opdr. van Erfgoed Actueel (Onderzoeksrapportages cultuureducatie Erfgoed Actueel en Cultuur en School) Resultaten van een onderzoek naar het ondernemen van buitenschoolse culturele activiteiten door basisscholen en scholen voor algemeen voortgezet onderwijs in de provincie Gelderland. Gekeken is naar de verschillende soorten activiteiten die zijn ondernomen, de waardering van deze activiteiten en naar de criteria voor het al dan niet ondernemen van buitenschoolse activiteiten. Enkele conclusies: veel scholen ondernemen culturele activiteiten (primair onderwijs 97%, algemeen voortgezet onderwijs 64%). Van alle culturele activiteiten scoort museumbezoek het hoogst, zowel in het primair (69%) als in het voortgezet onderwijs (73%).

Onderzoek cultuureducatie Limburg . Deelrapport 2 : onderzoek Educatief Programma Bonnefantenmuseum / PBW Onderzoeksbureau voor Beleid en Bestuur, E. van Lankvelt ... [et al.]. - Maastricht : PBW, 1996. - 41 p. : tab. - Met bijl. (Onderzoek cultuureducatie Limburg) De doelstelling van het Educatief Programma is met name jongeren kijkervaring en kennis te laten opdoen met betrekking tot beeldende kunst en archeologie en kennis te laten maken met de verschillende kanten van het Bonnefantenmuseum. Het Educatief Programma richt zich zowel op het voortgezet onderwijs als op het basisonderwijs. Bij het basisonderwijs vormen de leerlingen van de bovenbouw (groepen 6, 7 en 8) de doelgroep.

Rapportage culturele activiteiten : eindrapportage basisonderwijs / V. van Grinsven en H. Kommer. - Utrecht : DUO Market Research, 2000. - 36 p. : tab. - In opdr. van Erfgoed Actueel en Cultuur & School (Onderzoeksrapportages cultuureducatie Erfgoed Actueel en Cultuur en School) Resultaten van een onderzoek naar culturele activiteiten in het basisonderwijs. De doelstellingen luiden: inzicht krijgen in de culturele activiteiten die het schooljaar 1997/1998 werden ondernomen door scholen uit de convenantgebieden Gelderland, Drenthe, Groningen, Amsterdam en Den Haag (alleen voor Den Haag zijn vragen gesteld over schooljaar 1998/1999); inzicht krijgen in de waardering van de ondernomen culturele activiteiten; inzicht krijgen in de criteria en drempels die van invloed zijn op de keuze van scholen om al dan niet in schoolverband een bepaalde culturele activiteit te ondernemen. Enkele conclusies: vrijwel alle basisscholen (97%) hebben aangegeven dat op

Onderzoek cultuureducatie Limburg . Samenvatting, conclusies en aanbevelingen / PBW Provinciale Bestuurscommissie Welzijnsplanning Limburg en E. van Lankvelt ... [et al.]. - Maastricht : PBW, 1996. Versch.pag. : tab. - Met bijl. en lit.opg. (Onderzoek cultuureducatie Limburg) Samenvatting, conclusies en aanbevelingen van 2 onderzoeken, te weten een onderzoek naar 2 kunstconfrontatieprojecten (project 'Kunst maakt school' in Helden en project 'Kunstconfrontatie basisonderwijs'in Kerkrade/Landgraaf) en een onderzoek naar het Educatief Programma van het

12


hun school in het afgelopen schooljaar culturele activiteiten zijn ondernomen. Het bijwonen van een theater- of podiumkunstvoorstelling en het bezoeken van musea zijn de meest ondernomen culturele activiteiten.

Musea voor moderne en hedendaagse kunst kunnen een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van kinderen. Kinderen kunnen leren reflecteren in relatie tot kunst en leren zich te concentreren op een specifieke wijze. Bovendien kunnen zij door een bezoek aan een museum hun opmerkingsgave, nieuwsgierigheid en verwondering ontwikkelen. Tot slot worden enkele suggesties gegeven voor bijzondere (tijdelijke) tentoonstellingen.

Scholen in kunst : effecten van kunsteducatie op cultuurdeelname / samengest. door L. Ranshuysen ; met medew. van H. Ganzeboom en W. Oud ; hoofdred. J. Ensink ; eindred. A. Langedijk ; red. M. van 't Hof. - Utrecht : LOKV, 1993. 87 p. : fig., tab. - Met lit.opg. - ISBN 90 6997 055 4 (Katernen kunsteducatie ; 3) Ingegaan wordt op de effecten die kunsteducatie in het primair en voortgezet onderwijs heeft op latere cultuurdeelname en op de bijdragen die kunsteducatie levert aan sociale cultuurspreiding. Centraal staat het rapport 'Cultuureducatie en cultuurparticipatie, opzet en effecten van de Kunstkijkuren en de muziekluisterlessen in het Amsterdamse primair onderwijs'.

Vernieuwende vormen van cultuurspreiding / ingeleid door I. van Hamersveld ; bijdr. van B. Bakker ... [et al.] In: Boekmancahier. - Vol. 11(1999)41(sept.225-291). - Themanummer. - Met lit.opg. Openbaar Kunstbezit presenteerde in de jaren vijftig een vernieuwende vorm van cultuurspreiding door bij de esthetische opvoeding van het Nederlandse volk gebruik te maken van de massamedia. Kunst- en cultuureducatie krijgt in de jaren negentig een structurele plek in het onderwijs. De kunstvakken worden steeds sterker geplaatst in het perspectief van latere cultuurdeelname. Docenten van Culturele en Kunstzinnige Vorming 1 (CKV 1) hebben een bredere opvatting van cultuur dan hun leerlingen. Dankzij een gebrekkige infrastructuur voor erfgoed in het onderwijs slaat dit vak nog weinig aan op scholen. Voor cultuurspreiding, -educatie en -toerisme liggen grote kansen in de nieuwe media.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Cultuureducatie : niet aan de grote klok hangen / G. Berlijn en B. Berlijn In: Beeldaspecten. - Vol. 5(1993)9(Sept.6-8) Bespreking van het onderzoek 'Cultuureducatie en cultuurparticipatie: opzet en effecten van de Kunstkijkuren en Muziekluisterlessen in het Amsterdams primair onderwijs' uitgevoerd door L. Ranshuysen en H. Ganzeboom. Cultuureducatie in het primair onderwijs blijkt wanneer het in de context van alle mogelijke vormen van cultuureducatie wordt geplaatst, weinig invloed te hebben. Wanneer de groep respondenten die in Amsterdam primair onderwijs volgde afzonderlijk wordt geanalyseerd binnen de context van de andere kanalen van culturele socialisatie, blijkt cultuureducatie effecten te hebben. (LOKV)

KERNDOELEN BASISONDERWIJS NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES De basisschool op weg naar 2006 : de meningen, het beleid, de buitenbeentjes en de toekomst / J. Ahlers en K. Vreugdenhil. Twello : Van Tricht, 1997. - 170 + 30 p. - Met bijl. - ISBN 90-73460-96-4 In tien hoofdstukken wordt een beeld geschetst van de situatie in het basisonderwijs en een aantal alledaagse schoolzaken beschreven: De basisschool op weg naar 2000 (over visies en beleid); Het gaat goed, maar het kan beter (onderzoek en beleid); Verschillen tussen scholen (met onderzoeksgevens); Meer samenhang in de kerndoelen; Weer samen naar school; Verschillende visies op basisonderwijs; De buitenbeentjes (doorkijkjes uit vijf verschillende traditionele vernieuwingsscholen); De pedagogen (over traditionele en hedendaagse vernieuwers); Beroepsprofiel en opleidingen; Na de basisschool (over keuzes en basisvorming).

Feiten en cijfers over cultuurgedrag van scholen / C. Bunnik In: Oud nieuws. - Vol. (2000)3(12) Een korte bespreking van de resultaten van een onderzoek van Bureau Duo Market Research in opdracht van het Ministerie van OCenW/Cultureel Erfgoed, naar de culturele activiteiten die basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs ondernemen en de beweegredenen daarvan. Het onderzoek concentreerde zich op vijf culturele activiteiten: het bijwonen van voorstellingen, het bezoeken van musea, openbare archieven, archeologische opgravingen of vindplaatsen en het bezichtigen van (oude) gebouwen.

Bewaard verleden : cultureel erfgoed in methoden primair onderwijs / NICL, Nationaal Informatiecentrum Leermiddelen. Enschede : SLO, 1998. - 2 dl. - Deel 2 is een aparte bijlage en bevat fotokopieën uit de methoden. - Met lit.opg.

Museumbezoek vult gereedschapskist : 'Als je enige gereedschap een hamer is, ziet ieder probleem eruit als een spijker' / O. Reydon In: JSW = Jeugd in school en wereld. - Vol. 82(1997)1(16-18)

13


Allereerst worden de kerndoelen primair onderwijs geanalyseerd om na te gaan bij welke vakken en bij welke kerndoelen aanknopingspunten liggen voor cultureel erfgoed. Vervolgens worden methoden geanalyseerd om na te gaan in hoeverre cultureel erfgoed een duidelijk herkenbare plaats heeft binnen onderwijsleermethoden in het primair onderwijs. De analyse omvat 14 methoden voor aardrijkskunde, geschiedenis, wereldoriëntatie, natuuronderwijs en tekenen/handvaardigheid. Uit de analyse blijkt dat alle methoden op één of andere manier cultureel erfgoed hebben opgenomen.

de analyse van de gegevens. Aan de orde komen: domeinbeschrijving en instrumentconstructie, streekproeftrekking en dataverzameling, resultaten van de aanbodinventarisatie, methodologische en statistische technieken, resultaten van de leerlinginstrumenten en interpretatiekader voor de uitkomsten.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Balans van het muziekonderwijs aan het einde van de basisschool : een samenvatting van het PPON-Symposium / R. Mulder In: Muziek & onderwijs. - Vol. 33(1996)1(jan/feb.20-21) Verslag van het Symposium Periodieke Peiling Onderwijsniveau (PPON-symposium), gehouden op 13 oktober 1995 te Utrecht. Vier muziekpedagogen onderzochten de kwaliteit van het muziekonderwijs op 88 lagere scholen in NoordBrabant. Centrale thema's: kerndoelen en beleid; goed muziekonderwijs; de lesgever; de toekomst.

Doelen en eisen : drie concepten bekeken / M. van den Berghe. - [S.l. : s.n.], 1997. - 23 p. Vergelijking van de concepten herziene kerndoelen beeldende vakken basisonderwijs en basisvorming, alsmede de eindtermen vbo/mavo. Kerndoelen basisonderwijs 1998 : over de relaties tussen de algemene doelen en kerndoelen per vak / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen ; voorw. K. Adelmund. - Den Haag : Sdu, 1998. - 92 p.: ill. - ISBN 90-346-3595-3 Weergave van de kerndoelen, zoals deze in juni 1998 wettelijk zijn vastgesteld. De kerndoelen zijn een herziening van de kerndoelen uit 1993. Er zijn twee typen kerndoelen voor het basisonderwijs: leergebiedoverstijgende kerndoelen gericht op het ontwikkelen of bevorderen van algemene vaardigheden en leergebiedspecifieke kerndoelen gericht op een bepaald leergebied. Het leergebied Kunstzinnige oriëntatie is onderverdeeld in: tekenen en handvaardigheid; muziek; spel/bevordering van het taalgebruik; beweging.

'Dan doen ze het op die pabo niet goed Ineke!': startbekwaamheden muziek leraar primair onderwijs / R. van der Lei In: Muziek & onderwijs. - Vol. 36(1999)5(sept./okt.119-121) Beschrijving van de startbekwaamheden van de beginnende leraar basisonderwijs, opgesteld door het Instituut voor Leerplanontwikkeling (SLO) en de Vereniging Samenwerkende Landelijke Pedagogische Centra (VSLPC) in opdracht van het Ministerie van OCenW. De bekwaamheden vallen uiteen in algemene en vakspecifieke bekwaamheden. De verwachting is dat het Ministerie de startbekwaamheden zal transformeren tot startbekwaamheidseisen. Herziene kerndoelen basisonderwijs en basisvorming In: Muziek & onderwijs. - Vol. 34(1997)1(jan./feb.170-174) Integrale tekst van de herziene kerndoelen basisvorming, basisonderwijs, de inleidingen daarop en het commentaar van de deskundige die betrokken was bij de totstandkoming van de herziene kerndoelen basisvorming.

Ontwikkelingsdoelen, eindtermen, kerndoelen : vergelijkingen : het Vlaamse kleuter- en lager onderwijs en het Nederlandse basisonderwijs / A. Janssens en J. Letschert. - Den Haag [etc.] : Ministerie van OCW [etc.], 1996. - 68 p. : ill. - Cop. DVO en SLO. - Met lit.opg. - ISBN 90-346-3297-0 In het kader van het Nederlands-Vlaams actieprogramma GENT is door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling (DVO) en het Instituut voor Leerplanontwikkeling (SLO) een verkenning verricht naar verschillen en overeenkomsten van ontwikkelingsdoelen, eindtermen en kerndoelen in beide landen.

Plezier en kwaliteit : vrienden of vijanden? : discussie naar aanleiding van de resultaten PPON-muziek / J. van Weerden In: De Pyramide. - Vol. 53(1999)2(apr.3942). - Met tab. Samenvatting van de uitkomsten op het gebied van muziek van het project PPON (Periodieke Peiling van het Onderwijsniveau). Aan de orde komen: onderwijsaanbod en praktische vaardigheden waaronder klassikaal zingen en individuele vaardigheden. De conclusie luidt dat het met de kwaliteit van het muziekonderwijs droevig gesteld staat. De praktische vaardigheden zijn onvoldoende en de cognitieve aspecten zijn nauwelijks beter.

Verantwoording van de peiling muziek einde basisonderwijs 1992 / onder red. van J.J. van Weerden. - Arnhem : Cito, 1997. - 107 p. : fig., tab. - Met lit.opg. en bijl. Aanvulling op de publicatie 'Balans van het muziekonderwijs aan het einde van de basisschool' (PPON-rapport 7). De nadruk ligt op de verantwoording van de gehanteerde procedures bij de constructie van de gehanteerde instrumenten, de uitvoering van het onderzoek en

14


WEBSITE www.cfi.nl: De complete tekst van de kerndoelen basisonderwijs.

Overijssel en de rol van Kunst & Cultuur Overijssel op het gebied van erfgoededucatie. Inventarisatieonderzoek Cultuur en School / B. de Groot, F. Haanstra en M. van Hoorn. 2e dr. - Utrecht : LOKV, 2000. - 3 dl. (20, 19, 36 p.) : tab. - In opdr. van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. - In samenw. met het LOKV, Nederlands Instituut voor Kunsteducatie, SCO-Kohnstamm Instituut en Bert de Groot B.V. - 1e dr.:1998. - Met lit.opg. Het inventariserend onderzoek bestaat uit drie deelonderzoeken. In het eerste deelonderzoek is het aanbod van culturele instellingen bedoeld voor het primair en voortgezet onderwijs in kaart gebracht (Deel 1: Aanbod cultuureducatie). Het tweede deelonderzoek heeft een beeld geschetst van de activiteiten die het primair en voortgezet onderwijs op het gebied van cultuureducatie ontwikkelen (Deel 2: Cultuureducatie op basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs). In het derde deelonderzoek wordt een overzicht gegeven op welke manier regionale opleidingscentra (ROC) aandacht besteden aan cultuureducatie (Deel 3: Cultuureducatie op regionale opleidingscentra). lees of download ook van: www.cultuurnetwerk.nl

CULTURELE INSTELLINGEN EN HET BASISONDERWIJS NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Cultuureducatie : aandachtspunten voor afstemming buitenschools en regulier onderwijsaanbod : primair onderwijs / Th. Beker, A. Jacobse en I. Roozen. - Enschede : SLO, 1999. - 42 p. - Met lit.opg. en bijl. Kerndoelen basisonderwijs met aanknopingspunten voor cultuureducatie. De brochure is een uitwerking van een vraagstelling aangaande de aansluitingsproblematiek van het aanbod van buitenschoolse cultuurinstellingen op het regulier aanbod in het primair onderwijs. Er wordt een standpunt betrokken met betrekking tot de definiëring van enige begrippen die op het onderhavig terrein een rol spelen. Vervolgens wordt bezien hoe de relatie is van cultuureducatie ten opzichte van het vastgestelde onderwijsaanbod (kerndoelen) van de basisschool. Daarna worden aandachtspunten gegeven die basisscholen en culturele instellingen kunnen gebruiken om hun aanbod op elkaar af te stemmen. Tot slot wordt een praktijkvoorbeeld gegeven van samenwerking tussen onderwijs en culturele instellingen.

!

Kunstbemiddeling voor kinderen en jongeren / J. Oostwoud Wijdenes ... [et al.] ; hoofdred. J. Ensink. - Utrecht : LOKV, 1996. 86 p. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-6997074-0 Een verkennend onderzoek naar de visie, werkwijze, selectie en afnamegegevens van bemiddelingsinstellingen van kunstaanbod voor het onderwijs. Daarnaast een overzicht van de ontwikkelingen en mogelijkheden van het sociaalcultureel werk wat betreft kunstaanbod voor kinderen en jongeren, en een artikel waarin de ontwikkeling van de kunstbemiddeling vanaf de jaren vijftig tot en met de huidige situatie in Nederland wordt besproken.

Cultuureducatie in Amsterdam : aanbod en afname van kunst en cultuur in het Amsterdamse onderwijs / F. Haanstra en H. Lington. - Amsterdam : SCO Kohnstamm Instituut, 1998. - 25 p. : fig., tab. - Met bijl., adressenlijst en lit.opg. Onderzoek onder 90 instellingen met als doel een overzicht te verkrijgen van het aanbod op het gebied van kunst en cultuur door het Amsterdamse onderwijs in de schooljaren 1996/1997 en 1997/1998. Op basis van de verkregen gegevens is een overzicht gemaakt met per instelling het soort aanbod en de afname.

Multicultureel kunstprogramma basisonderwijs Leiden 1994-1995 / samengest. door F. van der Hulst. - Den Haag : SSKV, 1996. - 7 p. Verslag van een samenwerkingsproject tussen de gemeente Leiden, de Streekmuziekschool Leiden e.o., K&O en de SSKV. Doel van het project was het basisonderwijs te stimuleren om nader kennis te nemen van, en inzicht te krijgen in de verscheidenheid van culturele uitingen. Dit werd gedaan door het aanbieden van een samenhangend pakket van actieve, receptieve en reflectieve kunsteducatie. Het verslag gaat beknopt in op de verschillende facetten bij de opzet, uitvoering en evaluatie van het project.

Cultuurhistorie in het onderwijs / M. van der Heide ; onder red. van G. Buist en K. Klomp. Zwolle : Kunst & Cultuur Overijssel ; Kunst op School in Overijssel, 1999. - 71 p. : ill. Verslag van een studiemiddag cultuurhistorie in het onderwijs, welke plaats vond op 28 oktober 1998 in Huis Nieuw Rande in Zwolle. Doel van deze dag was nieuwe samenwerkingsprojecten tussen scholen en cultuurhistorische instellingen te stimuleren. Na inleidende bijdragen over het project Cultuur en School en de voorwaarden voor een succesvol schoolproject rondom cultureel erfgoed, volgt een verslag van vier workshops over regionale projecten. Tot slot wordt ingegaan op de situatie voor de provincie

Museum en onderwijs : ervaringen en handreikingen voor museumbezoek door

15


primair en voortgezet onderwijs / Initiatiefgroep Musea & Onderwijs ; onder red. van F. Smolders. - Leuven [etc.] : Garant, 1999. - 139 p. : ill. - Met lit.opg. en websites. - ISBN 90-5350-931-3 Hoe kan een museum ingezet worden als contextrijke externe leeromgeving voor scholen? In acht beschouwende artikelen wordt getracht een antwoord te geven op deze vraag. Daarnaast wordt ook praktische informatie gegeven: Met de basisschool naar het museum (checklist); Met het voortgezet onderwijs naar het museum (checklist); Musea halen onderwijsgroepen PO en VO en studiehuisleerlingen in huis (checklist); Lijst van websites en lijst met ideeënboeken.

interculturele kwaliteit van het onderwijs / M. van Erp ; met medew. van A. Veen en T. Moerkamp. - Amsterdam : SCO-Kohnstamm Instituut, 1997. - 213 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-6813-519-8 Notitie geschreven in opdracht van de Projectgroep Intercultureel Onderwijs (ICO). De projectgroep is ingesteld om een extra stimulans te geven aan de realisering van intercultureel onderwijs. Bevat bijdragen voor de in het voorjaar van 1997 gehouden conferentie met het thema 'schakelen tussen school en omgeving'. Vraagstelling van deze conferentie was: hoe kan de wisselwerking tussen school en wijk/omgeving worden verbeterd en hoe kan een betere wisselwerking bijdragen aan een verhoging van de interculturele kwaliteit van het onderwijs?

Rapportage pilot-onderzoek [basisonderwijs provincie Utrecht] Workshops Erfgoed Actueel / V. van Grinsven en K. Monnink ; i.o.v. Erfgoed Actueel en Cultuur en School. Utrecht : DUO Market Research,1998. - 51 p. : tab., graf. In juni 1998 is in opdracht van Erfgoed Actueel een pilot-onderzoek uitgevoerd onder scholen primair onderwijs in de provincie Utrecht. Het onderzoek bestaat uit twee onderdelen: 1. een algemeen onderdeel: wat ondernemen scholen aan (buitenschoolse) culturele activiteiten en hoe waarderen zij deze activiteiten; 2. een specifiek onderdeel: een evaluatie van het project 'Bouwen aan de poort' door deelnemers aan het project. Bouwen aan de poort heeft betrekking op de stad Amersfoort. Onderdeel van het project zijn een museumles in museum Flehite en een bezoek aan de Koppelpoort. Enige conclusies: op bijna alle scholen worden (buitenschoolse) activiteiten ondernomen; alle respondenten die aan het project Bouwen aan de poort hebben deelgenomen, beoordelen het project positief.

Verslag studiemiddag : scholen adopteren monumenten / NCM, Stichting Nationaal Contact Monumenten. - Amsterdam : NCM, 1998. - 30 p. Op 15 september 1998 organiseerden Erfgoed Actueel, het Nationaal Contact Monumenten (NCM) en de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ) in het Filmmuseum in Amsterdam een studiemiddag over het project Scholen adopteren Monumenten. Dit project is in 1993 in Italië gestart en van daaruit over diverse Europese landen verspreid. In Nederland hebben NCM en RDMZ het project opgepakt en het boekje Scholen adopteren Monumenten uitgegeven. De publicatie is een goed voorbeeld van wat er met cultureel erfgoed in het onderwijs mogelijk is. Op de studiemiddag is de methode besproken en werd een aantal goed lopende voorbeelden gepresenteerd en bediscussieerd. TIJDSCHRIFTARTIKELEN Basisscholen en het museum / L. EdelkoortVan der Vlerk In: De kroniek. - Vol. 2(2000)3(sept.7) De auteur gaat in op museumlessen voor het basisonderwijs die gegeven worden in museum Flehite te Amersfoort. Voor elke leeftijdsgroep is een les ontwikkeld. Diverse lessen worden toegelicht, waaronder de les 'Vroeger en Nu' voor kinderen van 5 tot 7 jaar en een les over archeologie in Amersfoort.

Ridders van de ronde tafel : cultuureducatie in het jaar 2000 / S. van Schaik. - Den Haag : Vier Grote Steden Kunsteducatie, 2000. - 31 p. : ill., tab. - Met bijl. In diverse interviews komen betrokkenen aan het woord over cultuureducatie in het jaar 2000. Het is toegespitst op cultuureducatie voor kinderen in het basisonderwijs. Interviews met: Els Kuijper (wethouder Onderwijs Rotterdam), Manja Stoovelaar (directeur Vijfde Montessoribasisschool Amsterdam), Josée Flaton (hoofd Onderwijs van het Koorenhuis in Den Haag), Hans Locher (directeur van het Haags Gemeentemuseum), Betty de Jong (moeder van 2 jonge kinderen in Utrecht), Peter Maissan (directeur van het Utrechtse Centrum voor de Kunsten), Jeanette van der Valk (educatief medewerker RO Theater Rotterdam) en Erna Reinsma (leerkracht aan een basisschool in Den Haag). In de bijlage worden feiten en cijfers gegeven van de kunstmenu's in de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht).

Begeleiding in de beeldende vakken op de basisschool / A. Brouwer-Bosman In: Beeldaspecten. - Vol. 10(1998)12(dec.14-15) Een beschrijving van de werkzaamheden van de auteur, consulente beeldende vormgeving bij het Kunstencentrum Groningen, afdeling Kunst op School. De consulente bezoekt basisscholen in de provincie Groningen en begeleidt ze bij het geven van lessen beeldende vormgeving (tekenen, handenarbeid en textiele werkvormen). Een bezoek aan een kunstenaar / A. Veltman In: JSW = Jeugd in school en wereld. - Vol. 84(2000)6(feb.16-18)

School en omgeving : een notitie over de theorie in projecten en hun relatie met de

16


Beschrijving van een bezoek van kinderen uit groep 4 van de G.J. van de Brinkschool uit Wageningen aan de kunstenares Carla Kamstra. Naast het bezoek aan haar atelier mochten de kinderen zelf meeschilderen. Het bezoek diende als proef om deze vorm van onderwijs verder te ontwikkelen. In het artikel worden verder allerlei lessuggesties gedaan. De auteur is onderwijsontwikkelaar en docent aan de Hogeschool van Utrecht afdeling Basisonderwijs.

volgens een vaste formule. Een kleine groep kinderen verdeelt de rollen van directeur, verzamelaars en schrijvers onder leiding van Rita Baptiste, drijvende kracht achter Zo&Zo. Over de relatie tussen cultureel erfgoed en de kindermusea zegt Baptiste: 'Je kunt pas respect krijgen voor musea en het cultureel erfgoed dat daar te zien is, als je zelf hebt meegemaakt hoe dat tot stand komt'. Als methodiek is het kindermuseum goed inpasbaar in het onderwijs en, als het onderwijs en culturele instellingen goed samenwerken, ook in het aanbod van de culturele instellingen.

Cultuur en school / H. Land In: Museumpeil. - Vol. (1998)10(nov.8-10) Evaluatie van vier projecten voor de bovenbouw van het basisonderwijs door de Federatie Stichts Cultureel Erfgoed. De volgende projecten zijn onderzocht: Jeugd en Erfgoed, Jeugd van Toen, De Plek en Wonen. De Federatie Stichts Cultureel Erfgoed is verantwoordelijk voor de uitvoering van Cultuur en School-projecten op het gebied van cultureel erfgoed in de provincie Utrecht.

Kunst overbrugt cultuurverschillen : negen van de tien Rotterdamse basisscholen werken met Kunstenpakket / L. Mudde In: VNG-magazine. -Vol. 54(2000)29/30/31(21jul.26-27) De VNG heeft drie thema's geselecteerd die voor gemeenten kunnen dienen als aanknopingspunten voor een goede vormgeving van intercultureel onderwijs: ouderbetrokkenheid, diversiteit in kunst en cultuur en spreidingsbeleid. In een korte serie schetst VNG-magazine drie voorbeelden uit de praktijk. In dit artikel (deel 2) wordt ingegaan op kunsten cultuureducatie in Rotterdam. De Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR) heeft in samenwerking met musea, (jeugd) theatergezelschappen en organisaties uit de muziekwereld een compleet Kunstenpakket ontwikkeld voor Rotterdamse basischolen, waarbij de nadruk ligt op proeven van en ontvankelijk worden voor de kunst.

'Doe kunst!': jonge kinderen en kunst / S. Huijbers en M. Neijsen In: Maandblad voor de beeldende vakken. Vol. 115(1999)2(mrt.10-11) Projectbeschrijving van het project 'Doe kunst!', een samenwerkingsproject tussen het Museum voor Moderne Kunst Arnhem, de Pabo Hogeschool Nijmegen en Arnhem en de Hogeschool voor de Kunsten Arnhem. Aandacht voor: de doelen van de instellingen afzonderlijk, de invulling van de lessen op de Pabo en de ontwikkeling van het lespakket voor kinderen dat voortaan gebruikt gaat worden in het Musuem voor Moderne Kunst Arnhem.

De la Reyschool : een basisschool waar muziek in zit / M. Rotgans In: Muziek & onderwijs. - Vol. 37(2000)2(mrt/apr.48) Een voorbeeld van een geslaagde samenwerking tussen basisschool 'de la Reys' en het Koorenhuis, centrum voor kunst en cultuur in Den Haag. De samenwerking resulteerde in een muziekplan op maat dat in dit artikel beschreven wordt.

Cultuureducatie krijgt handen en voeten : Van huis uit... brengt het culturele erfgoed naar de klas / H. Langenhuijsen In: Brabant Cultureel. - Vol. 48(1999)9/10(dec.22-24) Beschrijving van het lespakket 'Van huis uit...' over landinrichting, geschiedenis, stedenbouw, architectuur en vormgeving met de eigen omgeving als informatiebron dat bestemd is voor de bovenbouw van het basisonderwijs. Jan Gosselink, medewerker van Onderwijsbegeleidingsdienst Noord-Oostelijk Brabant, vertelt over de totstandkoming, de inhoud en de samenwerking tussen de betrokken partijen (waaronder BISK, de Brabantse Museumstichting en de Rijksdienst voor de Monumentenzorg). Daarna wordt in dit artikel aandacht besteed aan andere (samenwerkings)projecten en initatieven in Noord-Brabant op het gebied van cultuureducatie.

Het museum onder de loep : een inventarisatie van de mogelijkheden / K. Kievit In: Praxis-bulletin. - Vol. 17(2000)8(apr.1215) Musea behoren tot ons cultureel erfgoed. De auteur inventariseert de mogelijkheden om kinderen uit groep 4 tot 6 kennis te laten maken met een museum en geeft een aantal praktische (les)suggesties. Noord-Holland zingt! / door C. Nieuwmeijer In: De pyramide. - Vol. 49(1995)4(aug.106107) Beschrijving van het project `Noord-Holland zingt!' met als doelstellingen: het stimuleren van de muzikale vorming van kinderen op de basisschool én het bevorderen van de samenwerking tussen basisschool en verenigingsleven (de amateurkoren).

Kindermusea geven status aan kindercultuur / Y. van der Ree In: Oud nieuws. - Vol. 3(2000)1(6-7) De Haagse Stichting Zo&Zo maakt reizende kindermusea. De musea worden tentoongesteld op scholen, maar ook in 'echte' musea en bibliotheken. Een kindermuseum komt tot stand

17


toneelspelen, spelen vanuit een tekst en maken van een eenvoudige presentatie. Doelgroep: kinderen van 6 tot 9 jaar en in het bijzonder allochtone kinderen.

Onderzoek voor erfgoed actueel : de docent aan het woord / M. van der Kaaij In: Oud nieuws. - Vol. 3(2000)2(12-13) Hoe denken docenten over cultureel erfgoed en welke plaats heeft cultureel erfgoed inmiddels in hun onderwijs? Het SCO Kohnstamm Instituut kreeg de opdracht om de wensen en meningen van groepen docenten uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs in kaart te brengen. Een verslag.

Het experiment verlengde schooldag in het basisonderwijs : eindverslag van het evaluatieonderzoek in Rotterdam, Den Haag en Utrecht / M. van Erp, P. Koopman en E. Voncken. - Amsterdam : SCO-Kohnstamm Instituut, 1997. - 173 p. : tab. - Met samenv. - ISBN 90-6813-521-X (SCO-rapport ; 466) Verslag van het onderzoek naar het Experiment Verlengde Schooldag op 19 basisscholen in Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Het experiment liep van 1992 tot medio 1996. Het onderzoek strekte zich uit over de schooljaren 1993-94 t/m 1995-96. Het experiment is erop gericht via het bevorderen van de deelname aan de activiteiten kunstzinnige vorming, sport en spel, wetenschap en techniek, natuur en milieu, de voorwaarden voor schoolprestaties en schoolloopbanen te verbeteren. Een beschrijving van het aanbod, de implementatie, de doelen van de VSD, het draagvlak, veranderingen in scholen en instellingen, presentie en lidmaatschap en effecten op de kinderen.

De opvreter : een educatief museumproject / J.-A. Sleyster In: Museumpeil. - Vol. (1996)6(dec.10) In het schooljaar 1995/1996 is het educatieve project 'Cultuurbehoud en de Zeeuwse musea: de Opvreter' van start gegaan, waarin gedurende drie opeenvolgende jaren wordt deelgenomen door veertien Zeeuwse musea. Het project wil basisschoolleerlingen van tien tot twaalf jaar interesseren voor de musea in hun eigen leefomgeving en hen informeren over de wijze waarop musea hun voorwerpen behouden en bewaren. Daarnaast is het genereren van jeugdig vervolgbezoek een belangrijke doelstelling. Vanaf 1996/1997 kunnen ook basisscholen in de provincie Zuid-Holland deelnemen aan het project.

Hé kom vlug, het doek gaat omhoog! : drama op de Verlengde Schooldag / Basisschool De Knotwilg en Krater Kunstzinnige Vorming Zuidoost Amsterdam. - Amsterdam : Basisschool de Knotwilg, [1997]. - Ongepag. : ill. Beschrijving van de ervaringen van de basisschool de Knotwilg met het experiment Verlengde Schooldag. Daarnaast wordt een vijftigtal kant-en-klare lessuggesties voor dramalessen gegeven. De lessen zijn onderverdeeld in de volgende categorieën mime, tableau, improvisatie, rolopbouw en diversen.

WEBSITE Kunst in Zicht Op: www.cultuurnetwerk.nl Een overzicht van landelijk programmeerbaar aanbod van podiumkunsten voor het onderwijs Met diverse zoekingangen, waaronder leeftijd, thema en prijs. Met adressen.

VERLENGDE SCHOOLDAG NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Beeldbouwen : beeldend vormen voor middenbouwers / H. Bakker. - [Rotterdam]: De Meeuw, 1995. - 19 p. : ill. Lessen beeldende vorming voor leerlingen van groep 5 en 6 van het basisonderwijs. Doel van de lessen is het ruimtelijk inzicht te ontwikkelen. De lessen zijn ontwikkeld binnen de doelstellingen van de Verlengde Schooldag. Het project is uitgetest op de Da Costaschool in Rotterdam. Voor groep 7 en 8 is er een vervolg getiteld 'Kunstblik'.

Kunstblik : een kijk op kunst / H. Bakker. [Rotterdam] : De Meeuw, 1995. - 27 p. : ill. Lessen beeldende vorming voor leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Doel van de lessen is kinderen die niet of nauwelijks met kunst in aanraking komen, op een speelse manier kennis te laten maken met (moderne) kunst. Geprobeerd is om kinderen niet te vermoeien met theorie, maar ze juist zelf bezig te laten zijn en als het ware door de ogen van de kunstenaar de wereld te verkennen. De lessen zijn ontwikkeld binnen de doelstellingen van de Verlengde Schooldag. Het project is uitgetest op de Da Costaschool in Rotterdam. Deze lessenserie is een vervolg op 'Beeldbouwen'.

Drama / J. van Egmond en M. van Galen. Den Haag : Koorenhuis, 1996. - 35 p. - Met bijl. Dramalessen die gericht zijn op het stimuleren van taalgebruik. Woorden worden gekoppeld aan een handeling, aan een voorwerp, een situatie of een plaatje, waardoor kinderen makkelijker en beter kunnen onthouden. Aan de orde komen: bijbrengen en trainen van basisbegrippen, leren omgaan met alledaagse gebeurtenissen, associëren en fantaseren, beginselen van

Leren houdt niet op als de schoolbel gaat [videoband]. - Rotterdam : St. Vier Stedenproject Welzijn, 1994. - 16 min. - Met Nederlandse, Turkse en Marokkaanse versie. Voorlichtingsvideo over het Verlengde Schooldag Experiment. De Verlengde Schooldag beoogt de

18


cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen (in achterstandssituaties) te stimuleren en de culturele en maatschappelijke participatie te vergroten. Hiertoe krijgen kinderen na schooltijd activiteiten aangeboden die liggen op het gebied van kunstzinnige vorming, sport en spel, wetenschap en techniek en natuur en milieu. De activiteiten worden veelal gegeven door vakleerkrachten uit buitenschoolse instellingen.

muziek- en taalontwikkelingsactiviteiten komen aan bod. Tot slot worden enkele knelpunten genoemd: niveauverschillen bij leerlingen, onduidelijkheid over de lange termijn effecten, eisen die gesteld worden aan inbedding in andere lessen. Ontdek je talenten en voel je prettig : cultuur in de verlengde schooldag /R. Heijnen In: Bulletin Cultuur & school. - Vol. 3(2000)14(okt.4-7) Een verslag van de gang van zaken op drie scholen die kunst en cultuur een warm hart toedragen en nadrukkelijk een verbinding willen leggen tussen de verlengde schooldag en het schoolcurriculum.

Mijn huis was heel klein, als een miertje : een beeld van de stad : ontwikkelproject voor de Verlengde Schooldag in groep 8 van basisschool De Kaap in Amsterdam / tekst O. Falize ... [et al.]. - Amsterdam : Stadsdeel Oost [etc.], 1996. - 44 p. : ill. - Met lit.opg., bijl. en samenvatting in het Engels. Dit praktijkverslag kan gebruikt worden door scholen die, samen met een buitenschoolse instelling, in de Verlengde Schooldag hun kinderen de eigen stad willen laten ontdekken. In Amsterdam gebeurde dat in drie reeksen van zeven weken, waarin kinderen van groep 7 en 8 van een multiculturele basisschool kennismaakten met meer aspecten van de stad dan waarmee ze vertrouwd zijn: de eigen wijk, de stad, en allerlei werkplekken in de stad. De ervaringen die kinderen opdeden werden verwerkt met technieken ontleend aan taaldrukken en fotografie. Het boekje geeft een beeld van het ontstaan en het verloop van het project, een journalistieke montage van een drietal lessen en praktische tips.

BREDE SCHOOL NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Brede scholen buurten : over samenwerking in Rotterdam / C.J.M. Schenkeveld en H.A.A. van Eerde. - Rotterdam : Risbo, 1999. - 88 p. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-72597-96-6 Verslag van een onderzoek naar de rol van de brede school in de buurt, naar samenwerkingsverbanden van brede scholen en naar deelgemeentelijk beleid met betrekking tot de brede schoolontwikkeling. Het onderzoek is uitgevoerd in de Afrikaanderbuurt en de gehele deelgemeente Hoogvliet. De zes hoofdstukken gaan in op het begrip bondgenoot en aspecten van een bondgenootschap; mogelijke rollen van de brede school in de buurt; de synergie van scholen, concurrentie binnen de brede school en de voordelen van samenwerking binnen een wijk en binnen een deelgemeente; de rol van de deelgemeente; conclusies uit het buurtonderzoek. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met aandachtspunten die van belang zijn voor een succesvolle samenwerking binnen de brede school.

Participatie en integratie : kunstzinnige vorming in het kader van de verlengde schooldag in de wijk Orden / J.J. Noorda en R.H. Veenbaas. - Amsterdam : Vrije Universiteit, Instituut Jeugd en Welzijn, 1993. - 33 p. -Met lit. opg. en bijl. ISBN 90-73533-23-6 De probleemstelling van het onderzoek luidt als volgt: -wat kan de bijdrage zijn van kunstzinnige vorming of een cultureel programma aan de doelstelling van de verlengde schooldag; -hoe kunnen de doelgroep, ouders, leerkrachten en relevante wijkorganisaties betrokken worden bij het maken van plannen; -hoe moeten inhoud en organisatievorm van een dergelijk programma na schooltijd eruit zien; -wat kan het effect zijn van een dergelijk programma op de kwaliteit van het onderwijsaanbod en op cultuurparticipatie?

Starten met de brede school / S. van Oenen, J. van der Zwaard en M. Huisman ; met medew. van G. Rotmans ; eindred. M. Huisman. - Utrecht : NIZW, 1999. - 191 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 90-5050-715-8 Ideeën en aanknopingspunten om keuzes te maken over het pedagogisch concept van een brede school, de doelgroep, de inhoud, het samenwerkingsverband dat de bredeschoolaanpak uitvoert, en de organisatie van een brede school. Portretten tonen voorbeelden van de toepassing van de brede school in de praktijk.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN A-programma's : binnen- en buitenschools leren in Amsterdam-Noord / G. van de Burgwal In: Jong c.s. - Vol. 7(1999)2(dec.15-17) Ervaringen met A-programma's (programma van activiteiten in de verlengde schooldag die een relatie hebben met een binnenschools vakgebied) die worden uitgevoerd door Amsterdamse scholen en instellingen als Muziekschool Noord, de bibliotheek en Kunstweb. Vooral ervaringen met

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Beperkte rol musea in brede school / K. Kievit In: Oud nieuws. - Vol.3(2000)2(9). - ill. Wat is een brede school en in hoeverre kunnen musea inspringen op deze vernieuwing in het onderwijs? Een brede school bestaat uit een

19


netwerk van school en andere voorzieningen zoals zorginstellingen, cultuur en sport met als doel de actieve deelname van kinderen aan de samenleving te bevorderen, kinderen een goede 'dagindeling' te bieden, mogelijke achterstanden van kinderen weg te nemen en hun sociale competentie te vergroten. Het Rijksmuseum Twenthe participeerde in 1997 in een verlengde schooldag-project. Toch zijn er maar weinig musea die dit voorbeeld volgen. De grote belasting van een dergelijk project voor de veelal kleine educatieve staf van een museum is hiervan de oorzaak.

waarbij wordt samengewerkt met cultureel erfgoedinstellingen. Om de bekendheid en het gebruik van cultureel erfgoed in het primair en voortgezet onderwijs te bevorderen, en om het aanbod van culturele instellingen beter af te stemmen op de vraag van het onderwijs is er het bureau Erfgoed Actueel. Dit artikel gaat in op de werkzaamheden van het bureau en mogelijke samenwerkingsverbanden. Via cultuureducatie kreeg Tilburg de Plusschool / F. Weeber In: Uitleg. -Vol. 15(1999)20(15sep.24-26) (Brede school ; 3) Enkele jaren geleden besloot de gemeente Tilburg het concept van de Brede school in te voeren. Twee wijken zijn aangewezen als speerpuntgebied. Op diverse scholen zijn leerlingen na de lestijd bezig met cultuureducatie, sportactiviteiten en tuinieren in de tuinen van buurtbewoners.

De brede school In: De wereld van het jonge kind. - Vol. 25(1008)10(jun.293-340).- Themanummer. Enkele bijdragen: Verlengde schooldag in het basisonderwijs; Dramaspelen buiten schooltijd; Groninger Vensterschool versus Rotterdamse Brede School. Dramaspelen buiten schooltijd / P. Rooyackers In: De wereld van het jonge kind. - Vol. 25(1998)10(jun.311-313). - Met lit.opg. Enkele voorbeelden van dramaspelen voor jonge kinderen na schooltijd. Het artikel vormt een onderdeel van het themanummer De brede school.

KUNSTMAGNEETSCHOLEN NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Doelstellingen van kunstmagneetscholen in Amsterdam : een onderzoek ter verheldering van doelen / J. Oostwoud Wijdenes. Amsterdam : SCO Kohnstamm Instituut, 1998. - 61 p. + bijl. 23 p. : schema's. - Bijl.: vragenlijst doelen kunstmagneetscholen. - ISBN 90-6813-567-8 (SCO-rapport ; 515) Het project Kunstmagneetscholen is gestart vanuit de constatering dat de toename en concentratie van allochtone kinderen op Amsterdamse scholen specifieke problemen met zich meebrengt. Aan het project nemen zes basisscholen deel in samenwerking met de schoolbegeleidingsdienst (ABC), de Muziekschool Amsterdam (MSA) en Kunstweb (aanvankelijk SKVA). Doelstellingen van het project zijn o.a.: het bevorderen van een doorgaande lijn bij de kunstzinnige vakken; het realiseren van een goed en intercultureel aanbod; het stimuleren van cultuurparticipatie van de leerlingen. De onderzoeksvraag van het rapport luidt: Welke doelen kunnen met de kunstzinnige vakken in de kunstmagneetscholen worden nagestreefd, op leerlingen schoolniveau, in het licht van de beschikbare tijd, de inzet van leerkrachten en de inzet van de verzorgingsstructuur (Kunstweb, Muziekschool en ABC)?

Ontdek je talenten en voel je prettig : cultuur in de verlengde schooldag / R. Heijnen In: Bulletin Cultuur & school. - Vol. 3(2000)14(okt.4-7) Een verslag van de gang van zaken op drie scholen die kunst en cultuur een warm hart toedragen en nadrukkelijk een verbinding willen leggen tussen de verlengde schooldag en het schoolcurriculum. Rol kunsteducatie in brede school is niet vanzelfsprekend : centra moeten zelf initiatief nemen / B. Ros In: Kunst & educatie. - Vol. 9(2000)3(jun.58) Het concept van de brede school, een netwerk van onderwijs, zorg en welzijn, biedt centra voor kunstzinnige vorming kansen om hun doelgroep uit te breiden. Eigen initiatief blijkt hierbij belangrijk, want scholen en gemeentes zien de centra niet per definitie als partner. Het draait om de vraag: is kunsteducatie een luxeartikel of juist een goed middel om achterstanden te bestrijden?

Drama werkt : spelen met prentenboeken voor kinderen van groep 1 tot en met 4 van de basisschool / L. Bastiaansen ... [et al.]. Amsterdam : Kunstweb, 1998. - 167 p. : ill. + videoband (19 min.). - ISBN 90-7166126-1 'Drama werkt' is ontwikkeld in het kader van het experiment Kunstmagneet te Amsterdam. Het experiment is een samenwerking van zes basisscholen, hun schoolbesturen, stichting Kunstweb en Muziekschool Amsterdam. In het

Samen sporen zoeken : cultureel erfgoed in de brede school / K. Kievit In: Jong c.s. - Vol. 7(2000)4(jun.16-18) Cultureel erfgoededucatie is een van de prioriteiten van het project Cultuur en School. Tot nu toe zijn er weinig subsidieaanvragen voor cultureel erfgoedprojecten ingediend. Bovendien zijn er weinig brede-schoolprojecten bekend

20


werkboek wordt aan de hand van de ervaringen op de Kunstmagneetscholen beschreven hoe leerkrachten prentenboeken kunnen gebruiken voor het werken met drama, en welke 'stappen' te onderscheiden zijn bij het invoeren van het vak drama in groep 1 t/m 4 van de basisschool. Met voorbeeldlessen. De videoband schetst een beeld van het werken met drama op Kunstmagneetschool De Meent.

Steden Kunsteducatie, 2000. - 31 p. : fig. Met bijl. Op veel plaatsen in Nederland proberen scholen kunst te integreren in het reguliere onderwijs. Het project Kunst in de school, subproject diepte/Kunstmagneet ondersteunt deze initiatieven in de vier grote steden. De financiering van een dergelijke profilering op kunst, roept bij veel scholen vragen op. Deze publicatie geeft antwoord op deze vragen voor een van de meest uitgewerkte projecten, dat van de Kunstmagneetscholen in Amsterdam. Het doel is om scholen een handvat te bieden bij de planning van de financiering van hun kunstactiviteiten.

Het experiment Kunstmagneet, een impressie van het eerste jaar / SKVA, Stichting Kunstzinnige Vorming Amsterdam ; ingeleid door R. Evegroen. - Amsterdam : SKVA, 1995. - 30 p. Door middel van interviews wordt een indruk gegeven van de praktijk en de daaraan ten grondslag liggende visie. Het experiment Kunstmagneet heeft onder andere tot doel de culturele participatie van kinderen in achterstandssituaties te bevorderen.

Vlaggen & wimpels : een pilootproject rond actieve kunstbeoefening en buurtgerichte actie in basisscholen met een meerderheid aan migranten / samengest. door T. Bossuyt. - Brussel : CVA, [1999]. - 120 p. : ill., fig. Met lit.opg. Bijdragen: verslag en doelstelling van pilotproject, kunstmagneetscholen, desegregatie, gemeenschapsontwikkeling en (multi)cultuur, leren leren met muzische vorming en discipline based art education.

Je ziet het aan de kinderen : literaire vorming binnen het Experiment Kunstmagneet op de Louise de Colignyschool / S. van Norden ; eindred. M. Julien. Amsterdam : Kunstweb, 1998. - 31 p. : ill. ISBN 90-71661-27-X Verslag van vier jaar literaire vorming op de Louise de Colignyschool in het kader van het Experiment Kunstmagneet. Het experiment is een samenwerking van zes basisscholen, hun schoolbesturen, Muziekschool Amsterdam en Kunstweb.

De wereld van de kunstmagneet / onder red. van R. Evegroen ... [et al.] ; eindred. M. Julien. - Amsterdam : Kunstweb, 1998. - 144 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 90-7166125-3 Kunstmagneet is een Amsterdams onderwijsproject dat gedragen en uitgevoerd wordt door zeven basisscholen, hun besturen, de Muziekschool Amsterdam en Kunstweb. Het project heeft als doel: het bieden van een goede interculturele kunsteducatie; het bevorderen van een doorgaande leerlijn op het gebied van de kunstvakken; het stimuleren van cultuurparticipatie van kinderen; het verbeteren van schoolprestaties van kinderen in achterstandssituaties op het gebied van de kunstvakken en taal; het verbeteren van de sociale vaardigheden van kinderen; het bevorderen van de betrokkenheid van ouders. Dit is een verslag van 4 jaar experiment Kunstmagneet.

Kunstmagneetscholen : een literatuurstudie / J. Oostwoud Wijdenes, W. Oud en F. Haanstra ; ingeleid door A. Verburgh. Utrecht : LOKV, 1994. - 36 p.- Het onderzoek werd uitgevoerd door het SCO-Kohnstamm Instituut voor Onderzoek van Opvoeding en Onderwijs van de Faculteit der Pedagogische en Onderwijskundige Wetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, in opdracht van de afdeling Onderzoek en Ontwikkeling (O&O) van het LOKV. - Met lit.opg. Doel van de onderhavige literatuurstudie is meer duidelijkheid te verkrijgen over een aantal veronderstellingen die ten grondslag liggen aan het concept kunstmagneetscholen. Deze veronderstellingen betreffen met name: de effectiviteit van het thema 'kunst' als magneet om een schoolbevolking te realiseren die qua verhouding overeenkomt met de etnische samenstelling van de stad Amsterdam; de effectiviteit van de kunstmagneetschool t.a.v. het verhogen van de leerprestaties van de leerlingen. Uit de resultaten van het onderzoek valt af te leiden dat het magneetprincipe zoals dat in Amerika bestaat, niet zonder meer is over te plaatsen naar de Nederlandse situatie.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Drama bij de taalmethode Taaljournaal / M. Tuinder In: Moer. - Vol.32(2000)1(feb.4-14). - Met lit.opg. Basisschool De Meent in Amsterdam is een kunstmagneetschool. Naast de gewone vakken krijgen de kunstvakken extra veel aandacht en dramatische vorming is daarvan een essentieel onderdeel. De school heeft rondom de thema's van de methode 'Taaljournaal' en met gebruikmaking van suggesties voor dramatische vorming in die methode een lessencyclus voor drama ontwikkeld. Veel leerkrachten vinden dramatische vorming zinvol, maar moeilijk om er op een gestructureerde manier mee bezig te zijn. In dit artikel wordt beschreven hoe en waarom

Trekt kunstmagneet geld aan? / Stichting Vier Grote Steden Kunsteducatie ; ingeleid door W. Schmidt. - Rotterdam : Vier Grote

21


dat op De Meent gebeurt en wat de ervaringen van de leerkrachten zijn.

Noord-Italië al jaren samen met jonge kinderen. De geschiedenis, de ideeën en de cultuur van de Reggio Emilia methode worden besproken en ook de ervaringen van de Amerikanen die deze progressieve pedagogiek bestudeerd hebben komen aan bod.

De kracht van de kunstmagneet : optimisme na Amsterdams experiment / M. Miedema In: Kunst & educatie. - Vol. 7(1998)6(dec.21-23) Op 12 november vond in Amsterdam de eindmanifestatie plaats van het vierjarige experiment Kunstmagneet. Daarin werken de Muziekschool Amsterdam, Kunstweb en zes basisscholen samen. De doelen zijn: het bevorderen van de doorgaande leerlijn van groep 1 tot 8 voor de kunstvakken, het verbeteren van de schoolprestaties van kinderen in achterstandssituaties m.b.t. kunstvakken en taal, het verbeteren van sociale vaardigheden en het bevorderen van de betrokkenheid van ouders. Een impressie van resultaten en effecten.

Kindbeeld in het onderwijs aan jonge kinderen in Reggio-Emilia (Italië) / B. Tijnagel-Schoenaker en M. Berg. - 14 p. Band 1, hoofdstuk B03 (In de klas : praktijkboek voor de leraar) Reggio-Emilia in Italië is een stroming die in Nederlandse kinderdagverblijven en in de onderbouw van basisscholen steeds meer bekendheid geniet. Het meest opvallend is het sterke, krachtige kindbeeld dat het uitgangspunt vormt voor de manier van werken. Hierdoor gaan pedagogiek en onderwijs in Reggio-Emilia hand in hand. Bevat de volgende paragrafen: De ReggioEmilia-benadering van het kindbeeld; Inhoud geven aan het kindbeeld; Keuzen maken en interactie; Creativiteit en cognitieve ontwikkeling; De rol van volwassenen; De rol van groepsleiders; De rol van de pedagogista; De rol van de atelierista; De rol van het huishoudelijk personeel.

Musea en scholen in de Verenigde Staten : echte partners / C. Bunnik In: Oud nieuws. - Vol. 1(1998)2(mei.21-23) In de Verenigde Staten bestaat het fenomeen 'charterschool' (In Nederland enigszins vergelijkbaar met 'magneetscholen', 'brede scholen' en de experimenten met de verlengde schooldag). Charterscholen zijn scholen die georganiseerd worden buiten het normale schoolsysteem om en bestaan zowel voor basis- als voortgezet onderwijs. De gedachte erachter is dat het onderwijs meer geworteld moet zijn in de samenleving. Musea passen goed binnen dit onderwijssysteem, omdat ze voor zichzelf een belangrijke educatieve taak zien. Een voorbeeld van een charterschool is de Museum School in New York. Deze school hanteert het principe van 'museum-based learning' waarin een intensieve samenwerking tussen school en museum centraal staat. Het is niet te verwachten dat er in Nederland echte museumscholen gaan ontstaan. Maar het studiehuis en de ideeën over buitenschools leren zullen ook bij ons samenwerking tussen culturele instellingen en scholen in de hand werken.

Kleuteronderwijs in Reggio-Emilia (Italië) / B. Tijnagel-Schoenaker en M. Berg. - 14 p. : ill. - Met bijl. - Band 1, hoofdstuk D02 (In de klas : praktijkboek voor de leraar) De werkwijze in Reggio-Emilia kenmerkt zich door te werken vanuit een sterk pedagogische inslag waarbij vertrouwen in de mogelijkheden van het kind essentieel is. Een kind is van nature onderzoekend, nieuwsgierig en wil steeds beter met de omringende wereld om kunnen gaan. Deze kracht in het kind is de basis voor de ReggioEmilia-benadering. Bevat de volgende paragrafen: De didactiek van de Reggio-Emiliabenadering; Een uitdagende leeromgeving creëren De inrichting van de school; De inrichting van de groepslokalen; Werken rondom thema's. Het plein moet zachter : ideeën van kinderen over hun Hygiëaplein in Amsterdam / samengest. door D. Veldhoen en M. Meeuwig. - Amsterdam : Amsterdams Fonds voor de Kunst/Stichting Pedagogiekontwikkeling voor het jonge kind/Stadsdeel Zuid, [1998?]. - 72 p. : ill. - ISBN 90-803367-3-4 Verslag van een project waarin kunstenaar David Veldhoen in het voorjaar van 1996 samen met kinderen een maquette ontworpen heeft voor de herinrichting van het Hygiëaplein in Amsterdam. In de werkwijze werd uitgegaan van de pedagogische ideeën van de Reggio-Emiliabenadering. Aan de hand van gesprekken met de kinderen wordt duidelijk hoe het uiteindelijke ontwerp tot stand gekomen is.

REGGIO EMILIA-BENADERING NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES De honderd talen van kinderen : de Reggio Emilia benadering bij de opvoeding van jonge kinderen / onder red. van C. Edwards, L. Gandini en G. Forman ; ingeleid door H. Gardner. - Utrecht : SWP, 1998. - 334 p. : ill. -Met lit.opg. - Vert. van: The hundred languages of children. - ISBN 90-6665-206-3 Alle kinderen beschikken over honderd talen om zich uit te drukken. Naast de spreektaal kunnen kinderen zich uiten in klanken, beweging, kleuren, schilderen, bouwen, boetseren etc. Ieder kind is vanaf zijn geboorte rijk aan mogelijkheden, krachtig en creatief Vanuit deze uitgangspunten werken pedagogen en kunstenaars in de kindercentra van Reggio Emilia in

Reggio Emilia : factsheet / samengest. door LOKV, Nederlands Instituut voor Kunsteducatie. Dienst

22


Informatiebemiddeling. - Utrecht : LOKV, 1998. -Div. pag. Verzameling van kranten- en tijdschriftartikelen over Reggio Emilia. Bijeengebracht naar aanleiding van de tentoonstelling in het Stedelijk museum in Amsterdam van 22 februari t/m 12 april 1998.

Een beschrijving van het project 'Dromen' op de St.Jozefschool, basisschool in Amsterdam waaraan leerlingen van groep 2 een aantal weken gewerkt hebben. Het thema is ontstaan in het kader van een muziekproject dat rondom dezelfde periode georganiseerd werd. Nieuw voor de kinderen was dat de lessen werden gegeven onder schooltijd door een beeldend kunstenaar. Het idee is ontstaan naar aanleiding van de tentoonstelling 'De kinderen van Reggio Emilia' in het Stedelijk Museum.

BUITENLANDSE PUBLICATIES The hundred languages of children : the Reggio Emilia approach to early childhood education / ed. by C. Edwards, G. Forman and L. Gandini ; with an introd. by H. Gardner. - Norwood : Ablex, 1993. - 324 p. : ill. - Met lit.opg en reg. - ISBN 0-89391-9330 The city-run early childhood (birth to age 6) program of Reggio Emilia, in Northern Italy, has become recognized and acclaimed as one of the best systems of education in the world. Educators there have evolved a distinctive, innovative approach that fosters children's intellectual development through a systematic focus on symbolic representation. This book brings together reflections of the Italian educators who founded and developed the system, as well as North Americans who have observed and or studied there. It is a comprehensive introduction covering history and philosophy, curriculum and methods of teaching, school and system organization, the use of space and physical environment and adult professional roles.

Kunstzinnige vorming In: Vernieuwing. - Vol. 55(1996)5(mei.3-17) Enkele artikelen: -Naar een kweekschool voor amateurs: kunstzinnige vorming als integratie van intellect en affect; -Creatieve exploratie van het jonge leren in Reggio Emilia waar de basisgedachte is dat kinderen leren in communicatie met anderen. Drama, dansen en tekenen vormen daar een onderdeel van; -Kunst moet, ook in het basisonderwijs: kunstmagneetscholen in Amsterdam; -Spellessen in het IVBO; -Video bij Freinet.

PROGRAMMERING NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES De kunstkaravaanroute / F. Willems. - [S.l. : s.n.], 1996. - 25 p. - Scriptie PostAcademische Opleiding Beleidsontwikkeling Kunstzinnige Vorming, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. - Met lit.opg. Centrale vraagstelling: Hoe het idee Kunstkaravaan projectmatig te ontwikkelen binnen het nieuwe beleid voor het basisonderwijs? Kunstkaravaan is een deelproject van het overkoepelende project Herstructurering kunsteducatie aanbod onder regie van SKVA en MSA, Stichting Muziekschool Amsterdam. Het uitgangspunt: elke leerling op de basisschool minimaal eenmaal met elke kunstzinnige discipline in aanraking laten komen. Met ingang van schoolaar 1998-1999 moet Kunstkaravaan op alle Amsterdamse basisscholen worden uitgevoerd.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Hoe reist een tekening door een kabel? : de kinderen van Reggio Emilia In: Uitleg. - Vol. 14(1998)6(feb.19-21) In het Stedelijk Museum in Amsterdam is van 21 februari tot 12 april een tentoonstelling te zien van het werk van kinderen uit het Noorditaliaanse Reggio Emilia. De werkwijze van de scholen kenmerkt zich door het stimuleren en ondersteunen van creativiteit van kinderen door kunstenaars. Italiaans recept voor Hollandse kunsteducatie : Amsterdams Stedelijk Museum exposeert De kinderen van Reggio Emilia / M. Miedema In: Kunst & educatie. - Vol. 7(1998)1(feb.59) De kinderen van Reggio Emilia is de titel van een tentoonstelling die van 21 februari tot 12 april 1998 in het Stedelijk Museum wordt gehouden. Het is de neerslag van de manier waarop in kindercentra van deze Italiaanse stad wordt gewerkt om de talenten van jonge kinderen tot bloei te laten komen. De Reggio Emiliabenadering wordt nader belicht. Tevens komt aan de orde hoe dit Italiaanse gedachtegoed in Nederland in de praktijk te brengen en verder te ontwikkelen.

Leerplan kunstkijkuren / BSO, Buro Servicetaken Onderwijs ; onder red. van O. den Boer en M. Scholten. - Amsterdam : BSO, 1996. - 42 p. : ill. - Met lit.opg. en bijl. Tijdens de kunstkijkuren maken kinderen uit de hoogste groepen van het Amsterdamse basisonderwijs kennis met musea en de daarin tentoongestelde beeldende kunst uit heden en verleden. Het doel van dit leerplan is om het onderwijs een beschrijving en onderbouwing te geven van de kunstkijkuren, waarbij tevens beoogd is meer zicht te geven op de aansluiting bij de doelen en andere vakken van het basisonderwijs. Inhoud: doelstellingen; inhoud van een serie kunstkijkuren; verslag van een kunstkijkuur; werkvorm; begin- en eindsituatie; doelgroep; docenten; waardering van de kunstkijkuren door het onderwijs; effecten van de

Een kunstenaar in de basisschool / M. de Wit In: Beeldaspecten. - Vol. 10(1998)12(dec.16-17)

23


kunstkijkuren. De bijlagen bieden informatie omtrent de geschiedenis van de kunstkijkuren, de kerndoelen basisonderwijs en de kunstkijkuren en aansluiting bij beleid van gemeente en rijksoverheid.

gehouden - onderzoek naar de opzet en de effecten van deze Amsterdamse werkwijze. De leraar kijkt toe / B. Schasfoort In: Maandblad voor de beeldende vakken. Vol. 115(1999)3(apr.37-39) Beschrijving van een aantal activiteiten die momenteel worden aangeboden aan leerlingen van de basisschool: De koppoter voorbij; Kunst in de klas in Amsterdam; Kunst uit de klas in Opsterland; Vijftig jaar Kunstkijkuren in Amsterdam; Kind en Kunst III. Bij enkele activiteiten geeft de auteur aan wat factoren zijn die bijdragen tot succes.

Menu of a la carte? : onderzoek naar de mogelijkheden voor een kunstmenu in Almere / M. de Wildt. - Almere : CKV Almere, 1998. - 16 p. - Met bijl. - Stage-opdracht voor de opleiding Culturele Bedrijfsvoering, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Onderzoek naar de vraag of het invoeren van een kunstmenu organisatorisch en financieel haalbaar is voor de steunfunctie CKV Almere. En zo ja, welk soort kunstmenu is het meest geschikt voor de situatie in Almere. In dit onderzoek wordt onder andere beschreven wat een kunstmenu is, welke soorten er zijn (het Biskmodel, het Koorenhuismodel, het Triademodel en het algemeen model), wat de LOKV stimuleringsregeling basisonderwijs inhoudt, wat de voor- en nadelen van een kunstmenu zijn en hoe het kunstmenu bij andere steunfuncties (Kumulus Maastricht, Kunst in School Vleuten, Vrije Academie Westvest Delft en Kunstgebouw Rijswijk) momenteel functioneert.

OUDERS EN KUNSTEDUCATIE NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Cultuurdeelname in de levensloop : de invloed van ouders, school en de buitenschoolse kunsteducatie / I. Nagel, H. Ganzeboom en F. Haanstra ; hoofdred. J. Ensink. - Utrecht : LOKV, 1996. - 74 p. - Met lit.opg. en bijl. Een vervolg-onderzoek naar cultuurdeelname tijdens de jeugd en daarna (zie ook deel 3 in deze reeks, Scholen in kunst). Vragen die aan de orde komen, zijn: om welk soort activiteiten gaat het, welke ontwikkelingen vinden daarin plaats, en wat is de invloed van ouders, vriendenkring, school en buitenschoolse kunsteducatie? Deel 2 bevat een inventarisatie van de buitenschoolse kunsteducatie en een analyse van de beschikbare gegevens over de deelnemers en hun keuzegedrag. lees of download ook van: www.cultuurnetwerk.nl

Wat eten we vandaag? Kunst! : een nadere beschouwing van het kunstmenu voor het basisonderwijs in de provincie Zuid-Holland / K. Jense. - [S.l. : s.n.], 1996. - 24 p. Eindwerkstuk postacademische opleiding Beleids Ontwikkeling Kunstzinnige Vorming, Hogeschool voor de Kunsten, Centrum voor Kunst & Media Management, Utrecht. - Met lit.opg. en bijl. Onderzoeksvragen: welke plaats zal het kunstmenu in de komende jaren gaan innemen binnen het onderwijs; welke consequenties heeft het kunstmenu voor de andere onderdelen van het aanbod van de Stichting Steunfunctie Kunstzinnige Vorming; in hoeverre moet het andere aanbod van de SSKV worden afgestemd op het kunstmenu-aanbod en andersom? Om gegevens over het onderwerp te verkrijgen is een onderzoek gedaan in de gemeenten waarin het kunstmenu wordt afgenomen. In elke gemeente werd één directeur van een basisschool geïnterviewd.

!

Is dit kunst? : kunstzinnigheid en familie / onder red. van V. Asselbergs-Neessen. Utrecht : LOKV, 1998. - 39 p. : tab. - Met lit.opg. - ISBN 90-6997-091-0 Verslag van een kwalitatief onderzoek naar culturele loopbanen waarbij via secundaire analyses is geprobeerd onderlinge verbanden te vinden.De secundaire analyses zijn gebaseerd op gegevens uit de LOKV-publicatie 'Cultuurdeelname in de levensloop' (1996). Educatieve professionals, werkzaam als opvoedkundigen, maakten zelfanalyses van hun culturele loopbaan in het kader van hun vervolgopleiding pedagogiek aan de Hogeschool van Amsterdam. Daarnaast hebben studenten en docenten van deze hogeschool de gegevens verzameld van een groep amateurkunstenaars. Gesteld wordt dat onderwijs een grote rol blijkt te spelen. Daarnaast wordt vastgesteld dat niet alleen de ouders, maar ook andere familieleden flink invloed kunnen hebben op de ontwikkeling van culturele bewustwording en cultuurdeelname. lees of download ook van: www.cultuurnetwerk.nl

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Kunst kijken en muziek beluisteren : muziekluisterlessen in basisonderwijs / C. Dekker In: Muziek en onderwijs. - Vol. 32(1995)1(jan/feb.18-20) In Amsterdam is al veertig jaar ervaring opgedaan met een klassieke vorm van kunsteducatie: de kunstkijkuren en de muziekluisterlessen. De ontstaansgeschiedenis, de doelstellingen, de methodiek, de vernieuwingen van deze lessen. Dit naar aanleiding van het - in opdracht van WVC

!

24


Kunst voor ouders : van school naar huis / P. Grooten ; tekstred. T. Lücker. - Utrecht : LOKV, 2000. - 31 p. : ill. - Met bijl. Verslag van het pilot-project 'Kunst voor Ouders' dat vier steunfunctie-instellingen uitvoerden. Doel van het project was het gesprek in de huiselijke kring, tussen ouders en hun kinderen over kunstbezoek onder (basis)schooltijd te bevorderen. Wat kan de kunsteducatie-instelling doen om dit te stimuleren? Welke vormen van ouderparticipatie zijn geschikt? En welke factoren vergroten de kans om ouders tot deelname te stimuleren? De publicatie gaat in op de ervaringen van de betrokken organisaties en biedt handvatten aan instellingen om zelf activiteiten op dit terrein te ontplooien. lees of download ook van: www.cultuurnetwerk.nl

de pilot 'Kunst voor ouders', opgezet door vier steunpunten kunstzinnige vorming met begeleiding van het LOKV. De opzet was simpel: verzin kunstzinnige activiteiten waar kinderen naartoe kunnen met hun ouders en breng zo een gesprek over kunst tussen hen tot stand. Aan de pilot, die liep tussen 1997 en 1999, hebben circa honderd basisscholen meegedaan. De vier betrokken kunsteducatieve instellingen, Triade, Gock, Utrechts Centrum voor de Kunsten en Steunpunt Kunst & Cultuur Eemland, voerden negen verschillende projecten uit waar ouders en kind samen naartoe konden. Landelijk project Kunst voor Ouders : moeder en zoon in gesprek over kunst / M. Bosman In: Kunst & educatie. - Vol. 6(1997)6(dec.32-34) Op vier plaatsen gaan steunfunctie-instellingen, basisscholen en professionele kunstinstellingen samen proberen ouders te betrekken bij kunstactiviteiten, die zijn gekoppeld aan kunsteducatieve projecten van hun kinderen op school.

!

Mam kom je kijken? : kunsteducatie en ouderparticipatie op tien basisscholen in Amsterdam, Den Haag en Utrecht / door J. Schonewille ; Voor het onderzoeken van het thema ouderparticipatie hebben de projecten Kunstmenu en Kunstmagneet samengewerkt. Aan deze Haagse en Amsterdamse binnenschoolse acitiviteiten is uit het Utrechtse ketenaanbod de naschoolse component toegevoegd. Op basis van interviews met tien basisscholen is er een beschrijving gemaakt van vormen van ouderparticipatie in het basisonderwijs, toegespitst op kunsteducatie. Uitgangspunt hierbij is het idee dat ouders een voorwaardenscheppende rol hebben bij het in contact brengen van hun kinderen met kunst en kunsteducatie.

LESMETHODEN NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Blokboek tekenen 4,5,6,7,8 / K. Bosch en M. van Wolferen. - Sleeuwijk : Kinheim, 1999. 10 dl. : ill. - Bevat 5 werkboeken voor de leerlingen en 5 bijbehorende werkwijzers voor de leerkrachten Tekenmethode voor groep 4 tot en met 8 van de basisschool die aansluit bij de kerndoelen voor het basisonderwijs. Elk blokboek bestaat uit 15 leseenheden, die in thema's zijn ondergebracht. Een thema bestaat uit kijk-, denken oefenopdrachten. In de 5 blokboeken wordt ook aandacht besteed aan kunstbeschouwing, omdat de leerlingen zich door het kijken naar kunstwerken bewust worden van de mogelijkheden met beeldende middelen. Bij elk blokboek hoort een werkwijzer voor de leerkracht. Deze bestaat o.a. uit: een overzicht van benodigde materialen; een beschrijving voor het gebruik van het blokboek; uitwerkingen per thema.

Rapportage onderzoek onder allochtone publieksgroepen in Rotterdam en Amsterdam / M. van Hoorn, J. Oostwoud Wijdenes en W. Oud. - Rotterdam : Vier Grote Steden Kunsteducatie, 1999. - [31 p.] : tab. - Met lit. Rapportages van focusgroup interviews (georganiseerde groepsdiscussies) in Amsterdam en Rotterdam. De interviews zijn gehouden met Turkse, Surinaamse, Surinaams-Hindoestaanse en Surinaams-Creoolse ouders. In het onderzoek is nagegaan waarom de ouders hun kinderen laten deelnemen aan de muziek- en danscursussen van de Muziekschool Amsterdam en de SKVR in Rotterdam. Voorts is onderzocht of de ouders tevreden zijn over wat hun kinderen daar doen en leren en waarom ze juist voor deze instellingen hebben gekozen. Tenslotte is nagegaan wat andere wensen en behoeften van de ouders zijn als het gaat om kunsteducatief aanbod voor hun kinderen en hoe de instellingen potentiële gebruikers uit deze doelgroep bereiken.

Drama componeren meester : een werkboek drama voor (toekomstige) leraren primair onderwijs / F. Houtzager ; eindred. R. Frowijn ; voorwoord J. Letschert. - Enschede : SLO, 2000. - 204 p. : ill., fig. - Met lit.opg. Uitg. in opdr. van Beroepsvereniging Dramadocenten. -ISBN 90-329-1968-7 Leerweg voor PABO-studenten en hun dramadocenten, maar ook voor mensen die de nascholing, de verkorte opleiding en de vakopleiding volgen. Drama componeren is een nieuw vakconcept, het gebruikt verhalen als betekenisdragers en sluit aan bij het verhalend ontwerpen en het ervaringsgericht onderwijs. Hoofdstukken: Verhalen vertellen; Opstap naar drama; Eenvoudige dramacomposities; Een didactische analyse van een dramacompositie; Uitgebreide

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Kunst voor kinderen én ouders / M. Atsma In: Kunst & educatie. - Vol. 9(2000)5(okt.1719) Het gezin is het begin van iedere vorm van culturele bagage. Dat was het vertrekpunt voor

25


dramacomposities; Zelf drama componeren; Zelf aan de gang; drie voorbeelden om uit te werken. Het boek wordt afgesloten met een Drama-ABC: een alfabetische lijst met werkvormen die in dramacomposities kunnen worden toegepast.

kijken naar de omgeving en naar beeldend werk; 3. 'kunst' beleven. Moet je doen / SLO, specialisten in leerplanontwikkeling. - Amsterdam : Meulenhoff Educatief, 1997-1998. - 6 dl. Deze onderwijsmethode is een resultaat van het project 'Expressie-activiteiten in de basisschool' van de SLO. Moet je doen is een pakket van vijf methoden voor de expressievakken voor groep 1 tot en met 8 in het basisonderwijs. De methoden zijn ontwikkeld voor scholen en docenten die aan de kerndoelen voor dans, drama, handvaardigheid, muziek en tekenen willen voldoen.

Hier zit muziek in! : groeimethode voor het basisonderwijs / A. Dropsie en A. Vulperhorst. - Houten : Ascolta, 1999. - 4 dl. : ill. + 6 cd's. - Losbl. - Bevat 4 mappen voor de groepen 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8 en 6 cd's met arrangementen van het liedrepertoire. ISBN 90-5628-006-6 De methode stelt het lied centraal met daaromheen verwerkingssuggesties. Hierbij is rekening gehouden met de kerndoelen.Alle lessen beginnen met een lied. Daarnaast komen onderwerpen als luisteren naar muziek, spreken over muziek en het spelen van muziek aan de orde, evenals beweging en het vastleggen van muziek. Vaste elementen in elke les zijn de doelstelling, materiaalopgave en voorbereidingswijze. Daarna volgt een introductie, een lied met verwerkingssuggesties en een afsluiting. Op de cd's staan de liederen en instrumentale meezingversies.

Moet je doen : dans / coörd. en eindred. G. Knoef. - Amsterdam : Meulenhoff Educatief, 1998. - 8 dl. : ill. + 2 videobanden + 11 compact discs. - Bevat algemene inleiding, 7 handleidingen en 2 mappen met 4 kleurenbijlagen (A3-formaat). - Tevens maken de handleidingen deel uit van Moet je doen: expressie voor kleuters, waarin van alle expressievakken de handleidingen en bijbehorende materialen voor de groepen 1 en 2 in het basisonderwijs zijn opgenomen. ISBN 90-280-23526 De groepshandleidingen bevatten 22 stap voor stap beschreven lessen, informatie over het vak dans, een lesoverzicht en een lijst van benodigde materialen. De lessen zijn onderverdeeld in lessen dansexpressie, kinderdans en dansbeschouwing. Kinderen maken kennis met de betekenis en de beleving van dans in verschillende culturen en leren te reflecteren op de manier waarop zijzelf en anderen dansen.

Kunst van 4 tot 12 : proeve van een lessenserie over alle kunstdisciplines voor alle groepen van de basisschool / LOKV, Nederlands Instituut voor Kunsteducatie. Utrecht : LOKV, 1999-2000. - Ongepag. : tab. + cd-rom + videoband (160 min.). - Met lit.opg. - Bestaat uit een reader, videoband en cd-rom. Kunst van 4 tot 12 is het resultaat van het ontwikkelproject Kunst in de Basisschool dat het LOKV samen met twaalf steunfunctie-instellingen heeft uitgevoerd. De uitgave bevat 189 voorbeeldlessen om met kinderen te kijken naar en te praten over kunst. De lessen zijn bestemd voor alle leeftijdsgroepen in het basisonderwijs. Alle kunstdisciplines komen aan bod: beeldende kunst, film/foto/video, muziek, dans, theater en literatuur. De cd-rom geeft een introductie, verantwoording en gebruikswijzer voor de lessen. In de reader worden de uitgangspunten, doelstellingen en achtergronden beschreven. De videoband geeft enkele ondersteunende registraties van uitvoeringen en kunstprojecten. lees of download ook van: www.cultuurnetwerk.nl

Moet je doen : drama / coörd. en eindred. L. van de Wouw. - 8 dl. : ill. - Bevat algemene inleiding en 7 handleidingen. - Tevens maken de handleidingen deel uit van Moet je doen: expressie voor kleuters, waarin van alle expressievakken de handleidingen en bijbehorende materialen voor de groepen 1 en 2 in het basisonderwijs zijn opgenomen . - ISBN 90-280-22171 De groepshandleidingen bevatten, behalve stap voor stap beschreven lessen, een inleiding met informatie over het vak drama en leerlijnen,een lesoverzicht met vermelding van soort activiteit, thema en seizoen, suggesties voor lessen die in combinatiegroepen gegeven kunnen worden, uitleg over begrippen, materialen en technieken en een basislijst van benodigdheden.

!

Maken is de kunst / L.H. Chapman ; bewerkt door A. Dijkstra en A. Schuyt. - Amsterdam : Meulenhoff Educatief, 1992-1996. - ill. Oorspr. titel: Discover Art. - Oorspr. uitg.: Worcester : Davis, 1987 Deze methode beeldende vorming basisonderwijs bestaat uit een voorloper met lessuggesties voor de groepen 1 en 2, uit twee Jumboboeken met handleidingen voor de groepen 3 en 4, en uit leerlingenboeken met handleidingen voor de groepen 5, 6, 7 en 8. Bedoeling van de methode is dat kinderen aangezet worden tot: 1. zelf 'kunst' maken; 2.

Moet je doen : expressie voor kleuters : groep 1 en 2 / met medew. van L. van de Wouw ... [et al.]. - 6 dl. : ill. + 6 compact discs + bijlagen (A3-formaat). - ISBN 90280-19162 Lespakket waarin van alle expressievakken (muziek, tekenen, handvaardigheid, dans en drama) de handleidingen en bijbehorende materialen voor de groepen 1 en 2 in het

26


basisonderwijs zijn opgenomen. De algemene inleiding bevat informatie over de inhoud en opzet van Moet je doen, over de plaats van de expressievakken in het onderwijs en over de wijze waarop deze onderwijsmethode is totstandgekomen.

informatie over het vak tekenen en leerlijnen, een lesoverzicht met vermelding van soort activiteit, thema en seizoen, suggesties voor lessen die in combinatiegroepen gegeven kunnen worden, uitleg over begrippen, materialen en technieken en een basislijst van benodigdheden.

Moet je doen : handvaardigheid / coörd. en eindred. I. Roozen. - Amsterdam : Meulenhoff Educatief, 1997. - 8 dl. + bijl. : ill. - Bevat algemene inleiding, 7 handleidingen en 7 mappen met 110 bijlagen in kleur en zwartwit (A3-formaat). - Tevens maken de handleidingen deel uit van Moet je doen: expressie voor kleuters, waarin van alle expressievakken de handleidingen en bijbehorende materialen voor de groepen 1 en 2 in het basisonderwijs zijn opgenomen. ISBN 90-280-37772 De groepshandleidingen bevatten stap voor stap beschreven lessen, informatie over het vak handvaardigheid en een lesoverzicht. Daarnaast zijn opgenomen: informatie over de methode in relatie tot de kerndoelen, een toelichting op de opbouw van technieken, een kleiwijzer, suggesties voor lessen in combinatiegroepen en een lijst van benodigde materialen en gereedschappen.

Muziek voor de basisschool / T. Gijsel, N. Smit en J. Stolk. - Amsterdam : Meulenhoff Educatief, 1985-1995. - 8 dl. : ill. + 11 geluidscassettes. - Leerlingenboek, docentenhandleiding en werkbladen. Muziekmethode voor de basisschool, waarbij verschillende soorten muziek de revue passeren: lichte en klassieke muziek, volksmuziek, jazz en pop. Visies waar men vanuit is gegaan: kinderen brengen muziekervaring mee; kinderen zijn muzikaal tot meer in staat dan in het algemeen wordt aangenomen; kinderen experimenteren en onderzoeken graag en hun luisterconcentratie is minder groot dan bij volwassenen. Dl. 1: 4/5 jr.; dl. 2: 5/6 jr.; dl. 3: 6/7 jr.; dl. 4: 7/8 jr.; dl. 5:8/9 jr,; dl. 6: 9/10 jr.; dl. 7: 10/11 jr.; dl. 8: 11/12 jr. Petje af voor Hoedje op : een dramamethode voor de basisschool / P. van Abeelen en D. van Waveren. - Haarlem : Kreater, 1999. 254 p. : ill., fig., tab. - ISBN 90-805125-1-6 Petje af voor Hoedje op is een methode die inspireert tot fantasierijk spel. De methode bestaat uit twee delen. Het eerste gedeelte bevat handreikingen voor het gebruik van de methode. Hierin staat onder andere beschreven wat leerlingen nodig hebben om tot goed spel te komen en hoe de spelontwikkeling kan worden gevolgd. Het tweede deel bestaat uit 85 gedetailleerde lesbeschrijvingen voor de groepen 1 t/m 8 van het basisonderwijs. Hoeden, petten en andere inspirerende materialen dienen als uitgangspunt voor de lessen. Bij het maken van deze methode hebben de kerndoelen voor drama als referentiekader gediend.

Moet je doen : muziek / coörd. en eindred. T. Hermus. - Amsterdam : Meulenhoff Educatief, 1998. - 8 dl. : ill. + 17 compact discs. - Bevat algemene inleiding, 7 handleidingen en 32 zwartwit bijlagen (A3-formaat). - Tevens maken de handleidingen deel uit van Moet je doen: expressie voor kleuters, waarin van alle expressievakken de handleidingen en bijbehorende materialen voor de groepen 1 en 2 in het basisonderwijs zijn opgenomen. ISBN 90-280-19340 De groepshandleidingen bevatten stap voor stap beschreven lessen, informatie over het vak muziek, een lesoverzicht en een lijst van instrumenten en andere benodigdheden. Kinderen leren de eerste beginselen van de taal van muziek en ontdekken hun muzikale mogelijkheden. Zij doen dat door naar muziek van henzelf en anderen te luisteren, zelf muziek te maken, te bewegen op muziek, muziek te noteren en over muziek te praten.

Primair onderwijs / J. Lodeweges en L. Kuipers. - Enschede : SLO, 2001. - 804 p. Met reg. en adressen. - ISBN 90-329-1371-9 De overzichten van het NICL zijn met name bedoeld als ondersteuning in de eerste fase van het leermiddelenproces, de marktverkenning. Jaarlijks wordt actuele en complete informatie over het totale aanbod van leermiddelen voor het basisonderwijs in kaart gebracht. Onder het kopje 'expressie-activiteiten' worden de materialen voor muziek, tekenen/handvaardigheid, spel en beweging, dramatische vorming en audio-visuele vorming beschreven.

Moet je doen : tekenen / coörd. en eindred. N. Wilders. - 8 dl. + bijl. : ill. - Bevat algemene inleiding, 7 handleidingen en 7 mappen met 68 bijlagen in kleur en zwartwit (A3-formaat). - Tevens maken de handleidingen deel uit van Moet je doen: expressie voor kleuters, waarin van alle expressievakken de handleidingen en bijbehorende materialen voor de groepen 1 en 2 in het basisonderwijs zijn opgenomen. ISBN 90-280-19162 De groepshandleidingen bevatten, behalve stap voor stap beschreven lessen, een inleiding met

27


spelen bij het werken rond een thema. Tot slot worden op basis van twee praktijkervaringen initiatieven beschreven die ervoor zorgen dat het hele jaar door aanzetten tot thematisch werken aanwezig zijn.

KUNST- EN CULTUUREDUCATIEVE PROJECTEN NEDERLANDSTALIGE PUBLICATIES Een Chinees op Goeree : kunstconfrontatie als krachtige leeromgeving in het basisonderwijs / R. Twijnstra en A. van Riet. - Amsterdam : International Theatre & Film Books, 2000. - 110 p. : ill. - Met samenv., lit.opg. en reg. - ISBN 90-6403-580-6 Roel Twijnstra, artistiek leider van jeugdtheater Het Waterhuis, en Arno van Riet, dramaconsulent, beschrijven aan de hand van een aantal fictieve en non-fictieve situaties hoe een theatervoorstelling allerlei raakvlakken kan hebben met verschillende vakken in het basisonderwijs. Inzicht wordt gegeven in de samenwerking tussen een kunstinstelling (jeugdtheatergezelschap) en het basisonderwijs. Van belang daarin zijn de leerling (het jonge publiek), de leerkracht en de kunstenaar (acteur). Zij heten respectievelijk Gita, Irene en Antonio en hun ervaringen vormen de rode draad van dit boek. In acht anekdotes waarin zij een rol spelen wordt hun houding ten opzichte van elkaar en het kunstonderwijs geschetst. Vragen en opdrachten zijn toegevoegd.

Evaluatie van het Musicalproject / J. Oostwoud Wijdenes en F. Haanstra. Amsterdam : SCO-Kohnstamm Instituut, 1999. - 60 p. : tab. - Cop. 2000. - Met bijl. ISBN 90-6813-622-4 Het Musicalproject is opgezet met financiële ondersteuning van het Ministerie van OCenW. Het LOKV heeft een organisatorisch en financieel kader ontworpen zodat eerste- en tweede lijnsinstellingen gezamenlijk gestalte kunnen geven aan de verbetering van de kunsteducatie in de basisschool. Het evaluatieonderzoek beantwoordt de volgende vragen: Leidt de combinatie van receptieve met actieve werkvormen (bezoek aan een professionele musical voorafgaand aan de productie van een eigen schoolmusical) tot een verbetering van de schoolmusical?; Leidt de inzet van professionele begeleiding bij de productie van de schoolmusical tot een verbetering van de schoolmusical?; Wat is het bereik van het Musicalproject en in welke mate zal het project worden gecontinueerd? Conclusie: door het ontbreken van vervolgfinanciering kan het Musicalproject niet in de huidige vorm worden voortgezet. Het concept van het Musicalproject, integratie van actieve en receptieve kunsteducatie en integratie van kunstdisciplines is gebleken waardevol te zijn en het zou jammer zijn dit verloren te laten gaan.

Cultureel erfgoed en onderwijs : schatkamers voor scholieren / Y. van Eekelen en K. Kilian ; onder red. van C. Bunnik, R. Diephuis en J. Sniekers. - Enschede ; Amsterdam : SLO : Erfgoed Actueel, 1999. - 39 p.: ill. - ISBN 90329-1905-8 Handreiking voor docenten met mogelijkheden om cultureel erfgoed in te passen in het lesprogramma. Een overzicht van cultureel erfgoed projecten.

De kunst van het bouwen : project 'Kunst en school' 1997 / J. Damen en S. Odenhoven. [S.l. : s.n.], 1997. - 5 dl. : ill. - Bevat: handleiding, evaluatie, vragen en opdrachten, excursie en begrippenlijst. - In opdr. van: Centrum voor de Kunsten, Roermond. Project bedoeld voor groep 7 en 8 van de basisschool rondom het thema architectuur. In de handleiding worden de doelstellingen, 5 lessen en regelmatig gehanteerde begrippen beschreven. In het boekje dat bij de excursie hoort, zijn vragen opgenomen over het interieur en exterieur van een gebouw dat bezocht wordt.

Eindverslag ik zie, ik zie wat jij niet ziet : een dansproject / Triade, Centrum voor Kunsteducatie Den Helder. - Den Helder : Triade, 1998. - 19 p. : ill. - Bijl. ontbreken Verslag van een dansproject dat bedoeld is als onderzoeksproject in het kader van de nota Cultuur en School van het ministerie van OCenW. Het project is opgezet voor leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Aan de orde komen: activiteiten, ervaringen en conclusies. Ervaringsgericht werken rond thema's / onder red. van L. Depondt en K.Van den Broeck. - Leuven : Centrum voor ErvaringsGericht Onderwijs, 1996. - 136 p. : ill. - ISBN 90-74798-06-3 Beschrijvingen van projectmatig en thematisch werken met kleuters. Uit tien praktijkverhalen worden een denkkader en aandachtspunten gedistilleerd. Daarna wordt aan de hand van ervaringen uit de klas geïllustreerd hoe een project, met als hoofddoel kinderen een kans te geven gevoelens en emoties te verkennen, opgezet kan worden. In de drie daarop volgende verhalen wordt aangetoond hoe het inrichten en verrijken van een hoek een cruciale rol kan

Kunsteducatieprojecten met kunstenaars / F. Haanstra en M. van Hoorn. - Utrecht : LOKV, 1998. - 47 p. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 906997-089-9 Bewerking van een onderzoeksrapport over de leereffecten bij leerlingen die hebben deelgenomen aan Kunsteducatieprojecten. Bij deze in 1996-1997 door het LOKV geïnitieerde projecten voor het basis-en voortgezet onderwijs was de hypothese dat kinderen en jongeren een grotere betrokkenheid hebben bij een kunstproduct als zij worden geconfronteerd met de persoon van de kunstenaar en zijn keuze bij het maken van zijn werk. Ervaringen met artist-

28


in-residence programs in Engeland en NoordAmerika ondersteunen deze veronderstelling. Haanstra en Van Hoorn hebben de hypothese over het effect van kunsteducatieprojecten getoetst. lees of download ook van: www.cultuurnetwerk.nl

allowed some interesting explorations into what may be involved in seeing. The article also reviews the outcomes of the project and discusses their possible significance in the context of current apporaches to art education and the stimulation of creative thinking in young children.

!

LOKV-kunsteducatie-projecten : verslag en evaluatie / V. Bergman. - Utrecht : LOKV, 1998. - 33 p. + videoband (42 min.). - Met bijl. In 1995 startte het ontwikkelproject 'LOKVKunsteducatie-projecten'. Kenmerk is dat een specifiek kunstproduct centraal staat en dat kunstenaars een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling en uitvoering van de bijbehorende educatieve activiteiten. In dit verslag worden de opzet, de uitvoering en de publicitaire activiteiten beschreven. Daarnaast komen de instrumenten en middelen aan de orde die zijn gebruikt voor zowel de verslaglegging als de tussentijdse evaluatie en de eindevaluatie van de KE-projecten.

Partnerships for learning : a guide to evaluating arts education projects / F. Woolf. - Regional Arts Boards and Arts Council of England, 1999. - 56 p. : tab. - Met bijl. The guide aims to help people involved in arts education projects to understand evaluation clearly and to evaluate effectively, according to their particular needs. In the long term, the aim of the guide is to raise the standard of arts education projects. The guide divides evaluation into five stages: 1. Planning, 2. Collecting evidence, 3. Assembling and interpreting, 4. Reflecting and moving forward, 5. Reporting and sharing.

Projectverslag 'Fantastische muzikale droomreis' 1996 : projekt voor de achtste groep basisonderwijs Amsterdam op 5 en 6 september 1996 in het Concertgebouw / Amsterdams Promenade Orkest. - Amsterdam : Amsterdams Promenade Orkest, [1997?]. 11 p. : tab. Beschrijving van de projectgroep, het project zelf: doel, opzet en doelgroepen en de uitvoering. Resultaten van een enquête gehouden onder docenten en onder leerlingen. De doelstelling van het project is om kinderen uit de achtste groepen van basisscholen in Amsterdam tenminste éénmaal in hun leven de ervaring te laten meemaken van een concert in een echte concertzaal en ze kennis te laten maken met de beeldende wereld van de symfonische muziek.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN Het Dommelproject / E. van Aerts In: De wereld van het jonge kind. -Vol. 28(2000)4(dec.116-118) Afgelopen zomer werd in St. Oedenrode een kunstwerk geplaatst. De Kunststichting St. Oedenrode heeft aan 3e jaarsstudenten van de Fontys Pabo, vestiging Veghel, gevraagd een kunsteducatie-project te maken om dit kunstwerk te introduceren op basisscholen in St. Oedenrode. Aan de orde komen: de eisen die gesteld zijn, de motivatie om een kunstwerk binnen de school te brengen en de vraagstelling van de studenten en de beantwoording hiervan die geleid hebben tot de verschillende beeldende activiteiten voor groep 2/3 van het basisonderwijs.

Verslag van het kunsteducatieve project 'Het Verlangen' : een kunstvulkaan met 6 disciplines voor de groep 1 t/m 8 van het basisonderwijs / samengest. door J. Post. Den Helder : Triade, 1997.- 45 p. : ill. Verslag van een kunsteducatieproject voor het basisonderwijs op twee scholen in Zijpe en Texel, met als thema 'het verlangen'. Beschreven worden de motieven, de opzet, de voorbereiding, de uitvoering en de resultaten van het project.

Een, twee, in de maat...! : werken aan een danspresentatie / J. Smits In: Praxis-bulletin. - Vol. 17(2000)8(apr.2125) Beschrijving van een lesproject rond een danspresentatie die geschikt is om aan het eind van het schooljaar uit te voeren en bedoeld is als moment van reflectie. Over hoe een groep leerlingen begonnen is en wat er van geworden is. Het dansstuk is een gedanste slapstick en gaat over een klas die zich ontworstelt aan een strak regime. In het artikel worden de organisatie en inhoud van het lesproject duidelijk omschreven. Na een uitgebreid kringgesprek volgen vier dansexpressielessen, in de vijfde les worden de onderdelen achter elkaar gezet en de zesde les is de generale repetitie.

BUITENLANDSE PUBLICATIES Fly's eye view: introducing young children to digital art through virtual reality / D. Smith and J. Coyle In: Journal of art & design education. - Vol. 19(2000)2(May.200-207). - Met lit.opg. This article describes 'Fly's eye view', a project specifically aimed at young children, aged 7-11 years. The project used a low-level virtual reality fly-by system to represent a garden scene as it might be experienced by a dragonfly. The analogy between the mosaic visual perception of insects and image representation in computer systems

In een museum kun je je talenten ontdekken / Y. van der Ree In: Uitleg. - Vol. 13(1997)28(nov.26-29) Voor het project 'Het museum in de school' won de De la Reyschool in Den Haag de Jan

29


Kassiesprijs. De kinderen maken zelf een museum.

VAKTIJDSCHRIFTEN

Een kunstenaar in de basisschool / M. de Wit In: Beeldaspecten. - Vol. 10(1998)12(dec.16-17) Een beschrijving van het project 'Dromen' op de St.Jozefschool, basisschool in Amsterdam waaraan leerlingen van groep 2 een aantal weken gewerkt hebben. Het thema is ontstaan in het kader van een muziekproject dat rondom dezelfde periode georganiseerd werd. Nieuw voor de kinderen was dat de lessen werden gegeven onder schooltijd door een beeldend kunstenaar. Het idee is ontstaan naar aanleiding van de tentoonstelling 'De kinderen van Reggio Emilia' in het Stedelijk Museum.

Beeldaspecten : maandblad vereniging leraren beeldende vakken. – Berkel en Rodenrijs : Stichting Beeldaspecten/VBLV, vanaf 1989. – ISSN 0923-1838 Boekidee. – Den Haag : NBLC, vanaf 1994. – ISSN 1381-1665 JSW = Jeugd in school en wereld : maandblad voor basisonderwijs, speciaal onderwijs en opleiding. – Bekadidact, vanaf 2000. Leesgoed : tijdschrift over kinderboeken. – Den Haag : NBLC, vanaf 1988. – ISSN 0921-2388

'Uitgangspunt is wat kinderen kunnen in plaats van wat ze nog niet kunnen' : Museum in de School wint Jan Kassiesprijs 1996 / Y. van der Ree In: Kunst & educatie. - Vol. 6(1997)3(jun.1920) De Haagse De La Rey basisschool won met het project Museum in de School de jaarlijkse prijs van het Fonds Kunst en Educatie, bestemd voor een instelling of persoon die zich heeft onderscheiden in het bevorderen van kunsteducatie. Een gesprek met leerkracht Rita Baptiste, de initiatiefneemster van het project.

Maandblad voor de beeldende vakken. – Heerlen : Stichting Maanblad NVTO, vanaf 1989. – Voortzetting van Maandblad voor beeldende vorming. – ISSN 0924-1450 Moer : tijdschrift voor het onderwijs in het Nederlands. – Heemstede : VON, vanaf 1972. Ontbrekende jaargangen: 1973, 1974, 1987, 1988, 1990, 1991 Muziek & onderwijs : tweemaandelijks muziekpedagogisch magazine van de Vereniging Leraren Schoolmuziek. – Amersfoort : Vereniging Leraren Schoolmuziek, vanaf 1963. – Ontbrekende nummers: (1963/64)3,4; (1964/65)3; (1964/65)3; (1969/70)3; (1976/77)1,2; (1977/78)1,2. – ISSN 0378-0651 Post AV : Kwartaalblad voor audiovisuele vorming. – Den Haag : VKAV, 1992-1997. – Voorheen: Nieuwsblad van de Vereniging Kontaktgroep Audiovisuele Vorming Praxis-bulletin : praktisch maandblad voor leerkrachten in het basisonderwijs en speciaal onderwijs. – Den Bosch : Malmberg, vanaf 1999. – ISSN 1380-2771 De Pyramide : tijdschrift voor muzikale vorming. – Born : Gehrels Vereniging, vanaf 1970. – ISSN 0033-4731 Theater & educatie. – Den Haag : Beroepsvereniging dramadocenten, vanaf 1994. – Verscheen t/m 1996 met subtitel: kwartaalschrift voor drama tesamen met Theater & educatie : tijdschrift voor drama. – ISSN 09299874 De wereld van het jonge kind : maandblad voor ontwikkeling, opvoeding en onderwijs. – Zeist : Dijkstra, vanaf 1999. – ISSN 0165-4772

30


Stichting Kunst & Onderwijs Postadres: Hemonystraat 38-3, 1074 BS AMSTERDAM Bezoekadres: Hemonystraat 38-3 AMSTERDAM Tel.: 020 4710038 Fax: 020 6794323

(BEROEPS)VERENIGINGEN Beroepsvereniging Docenten Drama (BDD) Postadres: Mevr. H.I.M. Coppens, Oude Rijn 138, 2312 HL LEIDEN Tel.: 071 5134019 Fax: 071 5135476

Stichting Lezen Postadres: De Waag, Nieuwmarkt 4, 1012 CR AMSTERDAM Bezoekadres: De Waag, Nieuwmarkt 4 AMSTERDAM Tel.: 020 6230566 Fax: 020 6240039 E-mail: [email protected]

Centrum voor Kinderfilosofie (CvK) Postadres: Nassaukade 352-H, 1053 ZZ AMSTERDAM Bezoekadres: Nassaukade 352-H AMSTERDAM Tel.: 020 6165369 Nederlandse Organisatie van Muziekleraren (NOM) Postadres: Aardrijk 13, 4824 BS BREDA Bezoekadres: Aardrijk 13 BREDA Tel.: 076 5420813

Stichting Schrijven Postadres: Herengracht 495, 1017 BT AMSTERDAM Bezoekadres: Herengracht 495 AMSTERDAM Tel.: 020 6254141 Fax: 020 6383153 E-mail: [email protected]

Nederlandse Vereniging van Dansleraren (NVD) Postadres: Sinjeur Semeijnstraat 11, 1183 LD AMSTELVEEN Bezoekadres: Sinjeur Semeijnstraat 11 AMSTELVEEN Tel.: 020 6478333 Fax: 020 6478169

Vereniging Kontaktgroep Audiovisuele Vorming in Nederland en Vlaanderen (VKAV) Postadres: Postbus 13402, 2501 EK ’SGRAVENHAGE Bezoekadres: Brederostraat 19 HENGELO Tel.: 074 2431167 Fax: 074 2506387 E-mail: [email protected]

Nederlandse Vereniging voor Teken Onderwijs (NVTO) Postadres: Brouwersmolenweg 404a, 7339 EC UGCHELEN Bezoekadres: Brouwersmolenweg 404a, 7339 EC UGCHELEN Tel.: 055 5339188 E-mail: [email protected]

Vereniging Leraren Schoolmuziek (VLS) Postadres: Meervlietstraat 50, 1981 BM VELSEN ZUID Bezoekadres: Meervlietstraat 50 VELSEN ZUID Tel.: 0255 540131 Fax: 0255 540148

Stichting Educatieve Dans Postadres: Dorpsstraat 45, 1396 KH BAAMBRUGGE Bezoekadres: Dorpsstraat 45 BAAMBRUGGE Tel.: 0294 293475

Vereniging van Leraren Beeldende Vakken (VLBV) Postadres: De Jerden 5, 9202 VK DRACHTEN Bezoekadres: De Jerden 5 DRACHTEN Tel.: 0512 544512 Fax: 0512 544514 E-mail: [email protected] Homepage: www.vlbv.nl

Stichting Kijken Postadres: IJmeerstraat 34, 8226 JS LELYSTAD Bezoekadres: IJmeerstraat 34 LELYSTAD Tel.: 0320-257352 E-mail: [email protected] Homepage: www.flnet.nl~/kijken

Stichting Kinderen en Poëzie Postadres: Postbus 252, 5150 AG DRUNEN Bezoekadres: Rooseveltstraat 32 DRUNEN Tel.: 0416 373019 Fax: 0416 374406 E-mail: [email protected] Homepage: www.skep.nl

31


ADRESSEN ONDERWIJS-

SLO Postbus 2041 7500 CA Enschede Tel: 053 484 08 40 Fax: 053 430 76 92 www.slo.nl

INSTELLINGEN Landelijke Pedagogische Centra (LPC’s) houden zich bezig met onderwijsontwikkeling, kwaliteitsverbetering en advisering voor zowel primair als voortgezet onderwijs en BVE-sector.

WEBSITES

APS Postbus 85475 3508 AL Utrecht Tel: 030 285 66 00 Fax: 030 - 288 24 99 website: www.aps.nl

www.cultuurnetwerk.nl Vernieuwde website van Cultuurnetwerk Nederland met informatie over kunsten cultuureducatie. Met adressen van onder andere steunfunctie-instellingen kunsteducatie, bemiddelaars kunstaanbod voor scholen. Uitgebreide links naar andere sites. Toegang tot de online catalogus van het studiecentrum en tot Kunst in Zicht, het overzicht van landelijk aanbod van podiumkunsten voor scholen.

CPS Postbus 1592 3800 BN Amersfoort Tel: 033 453 43 43 Fax: 033 453 43 53 website: www.cps.nl

www.kennisnet.nl/cultuurplein Uitgebreide onderwijswebsite met o.a. informatie voor leerkrachten in het basisonderwijs.

KPC Groep Postbus 482 5201 AL Den Bosch Tel: 073 6247 247 Fax: 073 6247 294 Website: www.kpcgroep.nl

www.cultuurenschool.net Websites met beschrijvingen van onderwijsprojecten die gemaakt zijn met steun van Cultuur en School. www.erfgoed.ab-c.nl/projectLoket Websites met beschrijvingen van projecten op het gebied van cultureel erfgoed.

Onderwijsbegeleidingsdiensten (OBD’s) begeleiden scholen voor primair onderwijs. Het WPRO is de landelijke vereniging voor OBD’s. Het WPRO beheert de Onderwijsdatabank met documentaire beschrijvingen van boeken, videobanden, software, leermiddelen en tijdschriftartikelen over primair onderwijs.

www.cfi.nl Deze site ontsluit de voor onderwijsinstellingen relevante regelingen en mededelingen van het Ministerie van OCenW.

WPRO Noordeinde 94a 2514 GM Den Haag Tel: 070 362 45 81 Fax: 070 356 12 08 website: www.wpro.nl

www.pmpo.nl Het Procesmanagement Primair Onderwijs helpt (in opdracht van het ministerie van OC&W) scholen hun onderwijs te vernieuwen waarbij accenten gelegd worden op het terrein van kwaliteitszorg en school en omgeving.

De steunfunctie-instellingen kunsteducatie bieden vakgerichte begeleiding voor de kunsten cultuurvakken. Steunfunctie-instellingen hebben een provinciale, regionale of lokale functie. Een adreslijst van steunfunctie-instellingen is te vinden op internet: www.cultuurnetwerk.nl. Het studiecentrum van Cultuurnetwerk heeft tevens een uitgebreide documentatie van o.a het aanbod van deze instellingen.

www.leren.nl/rubriek/onderwijs Op deze website staan online kennisbronnen over allerlei onderwerpen op het gebied van onderwijs. www.startkabel.nl/k/basisonderwijs Startpagina met rubrieken als muziek en handvaardigheid.

Leerplanontwikkeling is de taak van het Instituut voor Leerplanontwikkeling (SLO). De SLO adviseert over kennis en vaardigheden (in procesmatige en productmatige zin) op het gebied van onderwijs en opleidingen, verleent onder andere steun op het gebied van didactiek en onderwijsmethoden, onderwijsinhoud en innovatie.

32


STUDIECENTRUM

C ATALOGUS ONLINE De catalogus van het studiecentrum is op internet dagelijks te raadplegen. Publicaties zijn op verschillende wijzen te vinden in de catalogus. Ook geeft de catalogus online informatie of een publicatie aanwezig is of uitgeleend. U kunt natuurlijk ook de informatiebalie bellen. De meeste materialen zijn te leen en kunnen per post aan u toegestuurd worden.

CULTUURNETWERK NEDERLAND Vraagbaak voor informatie en documentatie Voor iedereen die vanuit zijn studie of beroep te maken heeft met kunsten cultuureducatie is het studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland van belang. Hier, in het centrum van Utrecht, vindt u een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie.

L ENEN Indien u wilt lenen moet u ingeschreven zijn bij het studiecentrum. Inschrijving is vrij en kosteloos. Voor het inschrijven is een identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs, Europees identiteitsbewijs) nodig. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk. Stuur met uw aanmelding ook een kopie van uw identiteitsbewijs mee. De uitleentermijn is één maand. Verlengen is mogelijk, mits niet gereserveerd is door een ander. Publicaties kunnen ook schriftelijk, telefonisch of per e-mail opgevraagd worden. Geleende materialen kunnen per post, mits deugdelijk verpakt, geretourneerd worden. Bij overschrijding van de uitleentermijn wordt een boete in rekening gebracht. Vanaf medio mei 2001 is het mogelijk op de catalogus online persoonlijk informatie over het aantal geleende materialen en de termijnen te krijgen.

C OLLECTIE Het studiecentrum beschikt over een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie. Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binnenlandse en buitenlandse (vak)tijdschriften, vele lesmethoden, les- en projectmaterialen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, handboeken, naslagwerken en onderzoeksrapporten van centra voor de kunsten en van landelijke onderwijs- en culturele instellingen. Ook omvat de instellingendocumentatie beleidsplannen en nota's van landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. Tevens is er documentatie aanwezig over cultuureducatie in Europees perspectief. Materialen uit de instellingendocumentatie zijn ter plekke te raadplegen, maar zijn niet te leen.

LEDEN

Personen en instellingen kunnen lid worden van het studiecentrum. Leden betalen geen leengeld voor materialen en krijgen 50 procent korting op literatuurselecties. Bovendien ontvangen leden gratis Zicht op... en de elektronische Signalementen, een regelmatige attenderingsservice van tijdschriftartikelen en ezines.

I NSTELLINGENDOCUMENTAT IE Het studiecentrum beschikt tevens over een uitgebreide collectie beleidsplannen, jaarverslagen en overzichten van cursusaanbod. O PENINGSTIJDEN Het studiecentrum is voor publiek geopend op maandag van 13.30 tot 17 uur en van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van Cultuurnetwerk Nederland, www.cultuurnetwerk.nl, of bel, 030-236 12 00 voor afwijkende openingstijden in verband met feestdagen en vakantieperioden.

K OSTEN : Lidmaatschap particulieren: ƒ 45,Lidmaatschap instellingen en scholen: ƒ 75,Niet-leden: Leengeld per publicatie: ƒ 2,Av-materialen: ƒ 6,- per titel Basistarief literatuurselectie: ƒ 10,- (en ƒ 0,25 per titel)

S TUDIEFACILITEITEN Er is ruime gelegenheid om ter plekke publicaties zelfstandig te raadplegen. De medewerkers van het studiecentrum geven desgevraagd informatie en advies en kunnen op verzoek een literatuursearch doen. Voor het bekijken van videobanden en cd-roms is telefonische reservering van de afspeelapparatuur aan te raden. Op afspraak kan het studiecentrum in groepsverband bezocht worden en de collectie geraadpleegd. Voor groepen studenten is het mogelijk een introductie in de cultuureducatie te verzorgen.

Overige kosten: Reserveringen: ƒ 1,- per titel Toesturen kopieën: basistarief ƒ 5,- (inclusief 2 x A4-kopie, meerdere kopieën ƒ 0,50 per A4)

33


COLOFON Kunst- en cultuureducatie in het basisonderwijs is een uitgave in de serie Zicht op... van Cultuurnetwerk Nederland.

Samenstelling Bureau Informatie & Documentatie Cultuurnetwerk Nederland

Productie Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht

Drukwerk Grafische bedrijven Anraad

Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030-236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.nl

2001.003

Zicht op... is gratis voor leden van het studiecentrum cultuureducatie. Deze uitgave is in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.nl.

Nog verkrijgbaar: Cultureel erfgoed Culturele diversiteit Kennis en management Nieuwe aanwinsten bibliotheek Deze uitgaven zijn uitsluitend in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.nl

VOORAF INHOUD. Zicht op kunst- en cultuureducatie in het basisonderwijs LITERATUUR GESCHIEDENIS, THEORIE EN DIDACTIEK 5

Recommend Documents