Update. Zicht op... cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk

Update

Zicht op... cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk Een aanvulling op de eerder verschenen Zicht op… met literatuur van 2004 tot juli 2006

1

Inhoud

Inhoud 2 Algemeen 3 Beleid 15 Onderzoek en Evaluatie 21 Pabo 28 Beeldende vorming algemeen 31 Beeldende vorming praktijk 33 Erfgoed algemeen 37 Erfgoed praktijk 42 Film- en Media-educatie 44 Literatuur algemeen 46 Literatuur praktijk 51 Podiumkunsten algemeen 52 Podiumkunsten praktijk 60 Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland 65 Colofon 66

Algemeen Acht magnetische meesterwerkjes : vier jaar kunstmagneetscholen in Den Haag / A. Estor, W. Biesheuvel (redacteur), M. van Beek (redacteur) / Koorenhuis, Centrum voor kunst en cultuur. Den Haag : Koorenhuis, 2005. - 35 p.+ brochures (8 st.) : ill. - Met bijl. en lit.opg. De vierjarige proefperiode Kunstmagneet Den Haag is in mei 2005 succesvol afgesloten. Alle acht kunstmagneetscholen die meededen aan dit proefproject gaan door met dit schoolprofiel. In de publicatie wordt de opgedane kennis en ervaring beschreven van de afgelopen vier jaar op de acht basisscholen: Jenaplanschool Grote Beer (beeld), Koningin Beatrixschool (muziek), Paul Krugerschool (foto/film/video), Elout van Soeterwoudeschool (theater), De La Reyschool (muziek), Bavinckschool (multidisciplinair), Het Spectrum (dans), Prinses Ireneschool (theater). Deze uitgave wordt ondersteund door acht brochures, van iedere school één, met daarin de persoonlijke achtergrondverhalen en sfeertekeningen van de scholen die meededen aan het project. Adaptief onderwijs regisseren : uitgangspunten en principes / R. Dijkstra, 2006 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 7, mrt. 3-7 p.) Eerste van twee artikelen over adaptief onderwijs. Auteur geeft een definitie van adaptief onderwijs en behandelt aspecten zoals de drie basisbehoeften, zelfsturing, zinvolheid en betekenisvolheid. Adaptief onderwijs regisseren : een praktijkvoorbeeld / R. Dijkstra, 2006 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 8, apr. 3-7 p.) Vervolgartikel over adaptief onderwijs. Auteur schetst een praktijkvoorbeeld waarbij een leerkracht les geeft op een zo adaptief mogelijke manier. Zij gebruikt de wereldoriëntatiemethode 'De grote reis' ter illustratie. Beroep: docent kunstvakken : competenties en kwalificaties in theorie en praktijk / J. Herfs ... [et al.], P. Hagenaars (samensteller), J. Lieftink (samensteller). - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 83 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg.. - ISBN 90-6997-112-7 Aanleiding voor dit nummer zijn de profielen en competenties die de afgelopen jaren voor de kunstvakopleidingen zijn ontwikkeld. De omstandigheden waarin beroepsprofielen, opleidingsprofielen en competentiegerichte opleidingskwalificaties tot stand zijn gekomen, worden belicht. Maar uiteindelijk draait het om de vraag: wat maakt een docent in een kunstvak tot een goede docent? In het eerste artikel beschrijft Jos Herfs ontwikkelingen die de laatste tien jaar de eisen aan docent en docentschap hebben beïnvloed. Jaap Vinken bespreekt vervolgens in het tweede artikel de competenties waarover een beginnend kunstvakdocent moet beschikken en waarom juist deze competenties gekozen zijn. Theorie en praktijk komen in de derde bijdrage samen in een verslag van een door Cultuur + Educatie georganiseerde expertmeeting. In vier paneldiscussies - voor beeldende kunst en vormgeving, dans, drama en muziek - debatteerden studenten, opleiders en docenten over de praktische implicaties van de nieuwe competenties. Met de uitkomsten van deze discussies in gedachten probeert Piet Hagenaars in de epiloog een antwoord te vinden op de centrale vraag: wat maakt iemand een goede kunstvakdocent? Bibliotheken, cultuur en werkelijkheid / N. Verheijen / Vereniging van Openbare Bibliotheken. - Den Haag : VOB, 2006. - 4 p. Lezing die Norma Verheijen, beleidsmedewerker Vereniging Openbare Bibliotheken, heeft gehouden tijdens de studiedag 'Rode Draad: cultuureducatie in de praktijk' die op 20 april 2006 in Tilburg werd gehouden. Centraal staat de wijze waarop bibliotheken invulling kunnen geven aan hun

3

UPDATE: ZICHT OP… CULTUUREDUCATIE EN BASISONDERWIJS: BELEID EN PRAKTIJK

culturele taakstelling. In dit geval specifiek gericht op cultuureducatie in het primair onderwijs. De studiedag werd georganiseerd door Cubiss. BIK 2004-2005 / Kunstenaars&CO. - [S.l.] : Kunstenaars&CO, 2004. - 12 p. In het schooljaar 2004-2005 worden 118 kunstenaars geselecteerd en opgeleid binnen het opleidingstraject BIK (Beroepskunstenaars in de klas). Het lesprogramma wordt door 8 cultuureducatie-instellingen gegeven onder inhoudelijke begeleiding van SKVR en onder toezicht van Kunstenaars&Co. Wanneer het opleidingstraject BIK succesvol is afgerond, ontwikkelen BIKkunstenaars kunstprojecten (voorbeeldprojecten) voor het basisonderwijs. Het BIK project is onderverdeeld in 5 deelprojecten te weten: de BIK opleiding, voorbeeldprojecten, marketing, website, kwaliteitscontrole/stuurgroep en onderzoek. Dit stuk bevat per deelproject: korte omschrijving, doelstelling/resultaten en werkwijze. Cultureel project versterkt sociale cohesie / A. Geldermans, 2005 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 8, nr. 40, dec. 4-6 p.) In België loopt Vlaggen & Wimpels, een cultuureducatief project dat gezorgd heeft voor een versterking van de sociale cohesie in bepaalde buurten en daarmee voor een verbetering van de positie van basisscholen ter plekke. Cultuur op school : cultuureducatie / P. Hagenaars, P. Vogelezang, 2005 (Vernieuwing; Vol. 64, nr. 2, feb. 6-8 p.) Wanneer leren wordt opgevat als een actief construerend proces, ligt er een goede kans om cultuureducatie in te bedden in het onderwijs. Juist de kunstvakken bieden immers mogelijkheden een productieve leeromgeving te scheppen. Piet Hagenaars en Paul Vogelezang pleiten daarbij voor een balans tussen actieve, receptieve en reflectieve aspecten van cultuureducatie. Cultuureducatie / D.D. Both (hoofdredacteur), H. Vermeulen (hoofdredacteur), 2006 - In tijdschrift: DRS Magazine.; Vol. 34, nr. 3, mrt 10-37 p. Themanummer over cultuureducatie, deels gezien vanuit christelijk-reformatorisch oogpunt. Bevat artikelen over cultuureducatie op Hogeschool Driestar educatief, samenwerking met een kunstenaar in het basisonderwijs, een interview met Annerieke Claassen van de afdeling cultuur van de gemeente Barneveld, het vak CKV in het voortgezet onderwijs op Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem, een ontwikkelproject cultuureducatie op de Rehobothschool in Capelle a/d IJssel en cultuureducatiebeleid op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau. Cultuureducatie bindt! [ cd-rom ] / E. van den Berg. - Groningen : Kunststation C / : Provincie Groningen, 2006 Op deze cd-rom zijn schoolvoorbeelden opgenomen van de Pilot Cultuureducatie van OCW die plaats vond tussen december 2004 en december 2005. Drie scholen in Groningen, OBS 't Vrieske Honk, RKB St. Antoniusschool en OBS Het Ruimteschip, staan centraal. In de pilot is onderzocht hoe cultuureducatie, vanuit de visie van de school, structureel een plek kan krijgen in het onderwijs. KunstStation C biedt in Groningen ondersteuning aan het onderwijs en heeft het stappenplan 'Cultuurspoor' ontworpen dat een model biedt om tot een cultuureducatieplan te komen. Het stappenplan Cultuurspoor en de bijbehorende cultuureducatieplannen van de drie scholen worden besproken. Daarnaast is audiovisueel materiaal opgenomen waaronder filmpjes die een kijkje geven in de cultuureducatieve praktijk. De cd-rom is in twee varianten te bekijken: een variant voor het primair onderwijs en één voor culturele instellingen en overheden.

4


Cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk : achtergronden, literatuur, lesmethoden, projecten en websites / M-J. Kommers (hoofdredacteur), P. Vogelezang (auteur van inleiding) / Cultuurnetwerk Nederland. Bureau Informatie & Documentatie. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 64 p. In deze 'Zicht op' staat cultuureducatie in het basisonderwijs centraal. In het inleidende artikel schetst Paul Vogelezang recente ontwikkelingen in het basisonderwijs. Hij besteedt in dit artikel onder andere aandacht aan de kerndoelen en de vernieuwing hiervan, de Taakgroep Cultuureducatie in Primair Onderwijs en het cultuurbeleid van basisscholen. Ook regelingen die in het leven zijn geroepen door het ministerie van OCW om cultuureducatie in het basisonderwijs te bevorderen komen aan bod. Naast dit artikel bevat deze 'Zicht op' een uitgebreid overzicht van tijdschriftartikelen, lesmethoden en andere publicaties over cultuureducatie en het basisonderwijs, die in het studiecentrum van Cultuurnetwerk aanwezig zijn. Overige onderdelen zijn een selectie van projecten uit het Projectloket Cultuur en een selectie van relevante websites. http://www.cultuurnetwerk.org/publicaties/pdf/zichtopcultuureducatiepo.pdf ( Digitale versie) Cultuurprofiel : het opstellen van een leerplan voor de Theaterklas Dalton Den Haag / A. Rass, M. Rhee / SLO, Stichting Leerplanontwikkeling. - Enschede : SLO, 2005. - 60 p. : ill. - Met bijl. In het eerste deel wordt ingegaan op de wijze waarop een cultuurprofiel kan worden beschreven in een leerplan, welke vragen een ontwikkelteam kan tegen komen (checklist) en hoe een kunst- of cultuurklas kan aansluiten bij het primair onderwijs en vervolgopleidingen. In het tweede deel van de publicatie staat een concreet voorbeeld in de vorm van het leerplan van de Theaterklas Dalton Den Haag in samenwerking met de Jeugdtheaterschool Rabarber centraal. Deze theaterklas biedt naast het reguliere CKV3 programma extra lessen dans, zang en dramaturgie. Cultuurspoor : stappenplan en formulieren / Kunststation C. - Groningen : Kunststation C, 2006. 25 p. : tab. - Met bijl. - Deze handleiding vormt een onderdeel van de cd-rom 'Cultuureducatie bindt'. Handleiding om basisscholen te helpen bij het maken van een cultuureducatieplan. Het 'Cultuurspoor' omvat de drie elementen kunst, erfgoed en media. Het stappenplan start met een inventarisatie van de culturele omgeving, middelen en expertise en culturele activiteiten van groepen. Vervolgens denkt de school na over een visie op cultuureducatie. Deze onderwijsvisie vormt samen met de analyse van de huidige cultuureducatie de basis van het cultuureducatieplan. Cursus Interne Coördinator Cultuureducatie : docentenmap / J. Mols (eindredacteur), J. Stoel (eindredacteur), Y. van der Ree (eindredacteur). - Den Haag : EDventure ; Utrecht : De Kunstconnectie ; Amsterdam : Erfgoed Actueel, 2006. - Losbl.+ cd-rom : tab. - Met bijl. - In opdr. van Projectbureau Cultuureducatie van het Ministerie van OCW. Cursusmap behorende bij de cursus 'Interne Coördinator Cultuureducatie' (ICC). De cursus(map) bestaat uit negen bijeenkomsten met de volgende onderwerpen: het in kaart brengen van de huidige praktijk, visie-ontwikkeling en draagvlak, het formuleren van cultuureducatiebeleid, succeservaringen met cultuureducatie, organisatievormen op school- en bovenschools niveau, het maken van een activiteitenplan, vraagsturing en het uitwisselen van kennis/ervaringen tussen scholen onderling en met culturele instellingen. Bestemd voor leerkrachten uit het primair onderwijs en deelnemers uit het culturele veld. De cursus is een landelijk erkende en gecertificeerde route om cultuureducatie optimaal in te richten. Alle informatie uit de cursusmap is ook op de bijbehorende cd-rom opgenomen.

5


Dagarrangementen in de brede school : een samenhangend aanbod van onderwijs, opvang en vrije tijd / L. Schreuder, M. Valkestijn, F. Hajer / NIZW, Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn. Amsterdam : SWP, 2005. - 127 p. - Met bijl. en lit.opg.. - ISBN 90-8560-014-6 Beschreven zijn dagarrangementen in de brede school op vijf verschillende locaties in Amsterdam, Oss, Heerenveen, Sluis en Groningen. Een dagarrangement is een samenhangend en doorlopend aanbod van onderwijs, opvang en vrijetijdsvoorzieningen waar schoolkinderen en ouders op basis van behoefte en eigen keuze gebruik van kunnen maken. Bevat informatie over de tussenschoolse opvang, over een naschools aanbod en over de ontwikkeling van een gezamenlijk pedagogisch klimaat en een lijst met criteria waaraan een goed dagarrangement moet voldoen. Geschreven voor de coördinator die een dagarrangement in het kader van de brede school wil opzetten. Denken over leren : primair onderwijs in een nieuw licht / C.N.M. de Wit (redacteur) / KPC Groep. Den Bosch : KPC Groep, 2004. - 60 p. : ill., fig. Met deze discussienota wil de KPC Groep een impuls geven aan de maatschappelijke discussie over de richting waarin het primair onderwijs zich verder zou kunnen ontwikkelen. Het onderwijs vraagt ruimte om zowel het eigen lerend vermogen van kinderen meer aan te spreken, als ook het lerend vermogen van onderwijsprofessionals, scholen en besturen. Zij willen ruimte om te experimenteren. Veel betrokkenen ervaren dat ze in hun streven naar beter onderwijs tegen de grenzen van hun mogelijkheden aanlopen. Grenzen die vaak te maken hebben met begrenzingen in het onderwijssysteem als geheel. Het deurenpaleis : over creativiteit en onderwijs / J. Prummel, J. Van Riet (redacteur). - Brussel : CANON, 2006. - 92 p. : ill. - Met lit.opg. Bundeling van onderzoeksresultaten rond creatief denken en creativiteitsstimulering in het onderwijs. Op een praktische manier wordt beschreven hoe creativiteit in de klas te herkennen en te stimuleren is. Ook wordt gezocht naar raakvlakken met de bestaande ontwikkelingsdoelen en eindtermen. De doorgaande leeslijn 0-18 jaar / M. van Dormolen ... [et al.] / Stichting Lezen. - Amsterdam : Stichting Lezen, 2005. - 31 p. : tab. - Met bijl. Het ontwikkelen van een doorgaande leeslijn 0-18 jaar is een belangrijk aandachtspunt in het beleidsplan van Stichting Lezen. Uitgangspunt is dat een doorgaande leeslijn leidt tot plezier en inzicht in (jeugd)literatuur bij kinderen en jongeren. Deze notitie beoogt inzichtelijk te maken wat een doorgaande leeslijn volgens Stichting Lezen inhoudt en hoe die idealiter verloopt. De ambitie is de zwakke punten in de doorgaande lijn in de huidige cultuurplanperiode te verhelpen. Daarmee is dit stuk een toelichting op het Meerjarenbeleidsplan 2006-2008 van Stichting Lezen en uitgangspunt voor een brede discussie over de doorgaande leeslijn. Doorlopende leerlijnen Kunst en Cultuur [ cd-rom ] : 5 scholen in actie / H. Coppens. - Den Bosch : KPC Groep, 2005 In 2004 heeft KPC Groep een onderzoek uitgevoerd naar de vraag in hoeverre er op het gebied van kunst en cultuur sprake was van doorlopende leerlijnen in het leerproces. Deze cd-rom bevat voorbeelden van doorlopende leerlijnen (primair - voortgezet onderwijs) en voorbeelden waarbij duidelijk sprake is van samenwerking en samenhang bij de kunstvakken. Elke school is uniek : schoolportretten cultuureducatie in het primair onderwijs / F.E.M. Konings, J. Wagemakers (medewerker), H. Muiderman (auteur van voorwoord), S. Mols (eindredacteur). - [Den

6


Haag] : Ministerie van OCW, 2006. - 155 p. : ill. - In opdr. van projectbureau Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs, ministerie van OCW/projectgroep Cultuur en School. Rapportage van de kwalitatieve monitoring van veertien scholen naar de uitwerking en effecten van de Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs. De schoolportretten die zijn gemaakt geven inzicht in het effect van de Regeling en in de plek of rol die scholen in hun onderwijsprogramma reserveren voor cultuureducatie. Filosoferen met kinderen : vragen zijn het begin van het nadenken / K. Schoon, 2005 (JSW; Vol. 89, nr. 7, mrt. 36-38 p.) Artikel over filosoferen met kinderen op basisscholen. Welke boeken zijn bruikbaar? Wat is de opbouw van een filosofisch gesprek? Waarom is de zogenoemde socratische methode zo populair in het onderwijs? Geen theoretisch leerboek, maar een handboek voor cultuureducatie / Taalent Tekstschrijvers (hoofdredacteur), 2006 - In: tijdschrift TMMagazine (= ThiemeMeulenhoff Magazine) nr. 3, voorjaar 8-9 p. Een interview met Erni van Aerts, docente aan de Fontys Hogeschool, en Paul Vogelezang, projectleider bij Cultuurnetwerk Nederland, over de nieuwe lesmethode 'Cultuur in zicht'. Deze lesmethode over cultuureducatie is bestemd voor zowel pabo-docenten als voor docenten die al op basisscholen werken. Het gewone menu mijnheer, of mag het ietsje meer zijn? / B. Jacobs, 2005 (De pyramide; Vol. 59, nr. 3, mei 32-34 p.) Veel basisscholen kennen het verschijnsel van kunstmenu. Via voorstellingen, workshops en tentoonstellingen. Vaak is een kunstmenu reflectief, ontvangend. Dit artikel presenteert een andere werkwijze. Het laat zien hoe het kunstmenu van het Centrum voor de Kunsten De Meander in Boxmeer werkt. Het is tweezijdig: er is aanbod van kunstinstellingen en de scholen zelf kunnen de programma's actief inhoudelijk mee- en bijsturen. Grassroots : molens, grafstenen en computers / P. Zunneberg, 2005 (Oud nieuws nr. 2, p. 10) Voorbeelden van Grassroots projecten waarbij het cultureel erfgoed in de directe omgeving is gebruikt. GrassRoots Cultuur is een stimuleringsregeling van Kennisnet die gefinancierd wordt door het ministerie van OCW. Scholen voor primair onderwijs kunnen voor kleinschalige projecten 500 euro subsidie krijgen als zij ICT toepassen in cultuureducatieprojecten. GrassRoots brengt ICT en cultuur samen / M. Severijnen, 2005 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 8, nr. 38, jun. 18-20 p.) GrassRoots Cultuur is een stimuleringsregeling van Kennisnet die gefinancierd wordt door het ministerie van OCW. Leerkrachten uit het primair onderwijs kunnen een beloning van € 500 aanvragen als zij ICT in hun lessen van cultuureducatie verwerken. Voorbeelden van enkele gehonoreerde projecten. GrassRoots Cultuur geeft subsidie voor cultuureducatieprojecten met ict, 2005 (Plein Primair; Vol. 7, nr. 6, 17 jun. p. 13) GrassRoots Cultuur is een stimuleringsregeling van Kennisnet die gefinancierd wordt door het ministerie van OCW. Scholen voor primair onderwijs kunnen voor kleinschalige projecten 500 euro subsidie krijgen als zij ICT toepassen in cultuureducatieprojecten. Enkele voorbeelden.

7


Hoofdrol voor docent bij cultuuroverdracht, 2005 (Plein Primair; Vol. 7, nr. 5, 13 mei p. 25) Erica van de Kerkhof, educatief medewerker van Theater Artemis, gaf op 16 juni 2005 op de Dag van de Cultuureducatie in Utrecht een workshop onder de titel 'De docent basisonderwijs centraal'. In de klas : praktijkboek voor de leraar / J. Beemster (redacteur) ... [et al.]. - Zoetermeer : Uitgeverij Betelgeuze bv, 1997- . - 3 dl. + cd-rom - Voortzetting van: In de klas : praktijkboek voor effectief onderwijs. - ISBN 90-6501-145-5 De volgende onderwerpen komen aan bod: leraar, leerling, leerstof, lesgeven, groep, leerlingenzorg, school, vieringen, ouders, externe contacten, kwaliteitszorg. De interne cultuurcoördinator komt eraan, 2005 (Plein Primair; Vol. 7, nr. 10, dec. p.19) Op 10 december 2005 zijn de eerste icc-ers (interne cultuurcoördinatoren) gecertificeerd in Rotterdam. Zij volgden een cursus bestaande uit drie blokken en investeerde ca. 55 uur hierin. Uiteindelijk moet de cursus ingebed worden in de pabo opleidingen vindt Jan Stoel, mede projectleider voor de opleiding tot icc-er. Jong geleerd, oud gedaan : het belang van kunsten cultuureducatie op jonge leeftijd / S. van Peursem. - Amsterdam : [S.n.], 2005. - 16 p. : tab. - Essay geschreven als schriftelijk werkstuk Hogeschool van Utrecht, Culturele en Maatschappelijke Vorming. - Met lit.opg. In dit essay zet Stephan van Peursem uiteen waarom het zo belangrijk is dat kinderen op de basisschool al goed cultuuronderwijs krijgen en wat de rol van scholen, instellingen en overheid daarbinnen zou moeten zijn. De kracht van cultuureducatie [ dvd ] / S. Raes (regisseur) / IdtV-DITS. - Den Haag : Ministerie van OCW, 2005 ; 15 min. - In opdr. van OCW, Cultuur en School en in samenw. met CJP. - Van de film is ook een editie met Engelse ondertitels verschenen. De film 'De kracht van cultuureducatie' brengt in beeld wat cultuureducatie kan betekenen voor de ontwikkeling van leerlingen en voor de sfeer op school. De film gaat ook in op de vraag in hoeverre cultuureducatie z'n weerslag heeft op de samenleving. Ontwikkeld om op scholen of binnen culturele organisaties een discussie op gang te brengen over de effecten van cultuureducatie. De kracht van de verbeelding : een interview met Rita Kohnstamm / M. Bakens, T. Steenbergen, 2006 (Kunstzone; Vol. 5, nr. 4, apr. 2-4 p.) Interview met ontwikkelingspsycholoog Rita Kohnstamm over cultuureducatie binnen het primair onderwijs. Kunst en cultuur Kompas voor het primair onderwijs = Cultuurkompas : handleiding / E. Wervers (eindredacteur) / SLO, specialisten in leerprocessen. - Enschede : SLO, 2004. - 32 p.+ posterbord + + set kaartjes : ill. - Met lit.opg. - In opdr. van OCenW. Instrument om het schoolteam te helpen een visie op de inhoud en plaats van culturele activiteiten in de basisschool te ontwikkelen. Binnen het Kunst en cultuur Kompas komen de volgende vragen aan de orde: welke (buitenschoolse) activiteiten of projecten wanneer worden ingepland en welke onderwerpen of thema's daarbij centraal staan, welke vakken in welke periode worden gegeven en welke werkvormen hierbij worden ingezet, met welke materialen en technieken wordt gewerkt,

8


wanneer er ruimte is voor workshops of projecten, wanneer aan welke kerndoelen wordt gewerkt, hoe de afstemming en samenhang kan worden bevorderd. In de bijbehorende map is een posterbord opgenomen en een set kaartjes in een envelop. Kunstgebouw zet in op structurele aanpak kunsten cultuureducatie voor basisonderwijs, 2004 (Nieuwsbrief; Vol. 8, nr. 21, mei 4-5 p.) Naar aanleiding van een enquête uitgevoerd door Cultuurnetwerk Nederland over het beleid en de praktijk van cultuureducatie in het primair onderwijs in Zuid-Holland, zal het Kunstgebouw zich met ingang van het seizoen 2004-2005 meer gaan inzetten voor de versterking van kunsten cultuureducatie in het primair onderwijs van deze provincie. Om dit te bereiken heeft Kunstgebouw een aantal nieuwe producten en diensten ontwikkeld en zal de interne organisatie veranderd worden. De kunstvakken en de canon / F. Haanstra, 2005 (Nieuwsbrief Kunsten '92 nr. 31, sept. 4-6 p.) Eind augustus 2005 is de commissie Van Oostrom geïnstalleerd die een culturele canon voor het onderwijs aan kinderen van vier tot achttien jaar gaat ontwikkelen op het gebied van onder andere literatuur, geschiedenis en kunst. Maar is zo'n canon eigenlijk wel nodig voor de kunstvakken in het primair en voortgezet onderwijs? Folkert Haanstra, lector Kunst- en cultuureducatie aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, vindt van niet en licht dit toe. Kunstzinnige brede school : De Egelantier in Soest / T. Snel, 2006 (Over Onderwijs; Vol. 8, nr. 3, apr. 16-17 p.) Basisschool De Egelantier maakt deel uit van het breed educatief centrum De Plantage in Soest. Samen met het welzijnswerk, een kinderdagverblijf, een peuterspeelzaal, de buitenschoolse opvang en een internetcafé bewonen zij een nieuw gebouw. De Egelantier profileert zich als een kunstmagneetschool. Levensecht leren in de buurt : praktijkboek voor schoolbuurtwerk binnen het basisonderwijs / M. van Wier (auteur van idee), J. Wieriks (auteur van idee) / Stichting Welzijn Westerpark. Amsterdam : Stichting Welzijn Westerpark, 2005 + cd-rom : ill., tab., fig. - Losbl.. - ISBN 9810062-1-5 Praktijkboek opgesteld door schoolbuurtwerkers in Stadsdeel Westerpark Amsterdam om kennis over te dragen over de opbouw van schoolbuurtprojecten. De methode is geschikt voor elke buurt in Nederland en is bedoeld voor welzijnsinstellingen, basisscholen en lokale overheden die binnen de brede school willen gaan werken met de methodiek schoolbuurtwerk. De bijbehorende cd-rom bevat formulieren die gebruikt kunnen worden bij het realiseren van schoolbuurtprojecten. Daarnaast worden acht uitgebreide projectbeschrijvingen gegeven van schoolbuurtprojecten in Westerpark Amsterdam. Meervoudige intelligentie : MI en de beeldende vakken in het basisonderwijs / F. Hartog, K. Sondermeijer, 2004 - Artikel ook verschenen in Maandblad voor de beeldende vakken 120(2004)6(12-13 p.) (Kunstzone; Vol. 3, nr. 10, okt. 2-5 p.) Er is in het onderwijs groeiende aandacht voor 'meervoudige intelligentie'. Auteurs schetsen in kort het belang van MI en de mogelijke toepassingen in het onderwijs vooral binnen de beeldende vakken. Pabo-docenten zouden zich in de materie en de mogelijkheden moeten verdiepen vinden de auteurs.

9


Meervoudige intelligentie en coöperatief leren : een vorm van nieuw leren / A. Buter, I. de Clercq, 2005 (JSW; Vol. 89, nr. 9, mei. 20-23 p.) In de regio Utrecht is een aantal scholen enkele jaren bezig vorm te geven aan een nieuw schoolconcept gebaseerd op Coöperatief Leren en Meervoudige Intelligentie volgens het gedachtegoed van Kagan. Dit houdt in dat werkvormen van de lessen veranderen, niet de lesmethoden of inhoud. De scholen worden begeleid door de schoolbegeleidingsdienst. Voorbeelden van zulke werkvormen worden besproken. MI in de praktijk : PC Basisschool De Regenboog te Nieuwdorp / Y. Lebbink, 2004 (Kunstzone; Vol. 3, nr. 10, okt. 6-7 p.) Voorbeeld hoe MI (Meervoudige Intelligentie) in de praktijk wordt toegepast. Met begeleiding van het Regionaal Pedagogisch Centrum Zeeland is basisschool De Regenboog in het schooljaar 2003/2004 met hun 51 leerlingen intensief met MI bezig. Minor Muziek Primair Onderwijs (MMPO) / E. Bijsterveld. - Den Haag : Proposo, 2005. - 40 p. Een pilot voor een curriculum voor een minor waar conservatoriumstudenten competenties ontwikkelen voor het verzorgen van het muziekonderwijs in het primair onderwijs. In de minor wordt extra aandacht besteed aan de scholing van met name de pedagogische en didactische vaardigheden. Muziekstudenten maken gedurende hun opleiding de keuze voor een intensieve onderwijsvariant. Naast hun major (d.w.z. hun hoofdvak) volgen ze dan een minor. Inhoud: 1. Inleiding; 2. Beschrijving pilot VMPO (Vakdocent Muziek Primair Onderwijs) binnen het KC (Koninklijk Conservatorium) 2004; 3. Competenties; 4. Ervaringen pilot KC; 5. Aanbevelingen voor een minor; 6. Hoe nu verder? Netwerken primair onderwijs : een inventarisatie van cultuureducatieve netwerken in Nederland / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 12 p. : tab. Een inventarisatie van formele en informele netwerken voor cultuureducatie in het primair onderwijs, en hoe deze netwerken effectief ingezet kunnen worden voor de regeling 'Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs'. http://www.cultuurnetwerk.org/publicaties/pdf/netwerken_po.pdf ( Digitale versie) NICL-base PO/VO/BVE [ cd-rom ] : een vraagbaak voor leermiddelen in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en BVE-sector / SLO, specialisten in leerprocessen. - Enschede : SLO, 2005 Verschijnt jaarlijks. - ISBN 90-329-1446-4 Leermiddelendatabase met informatie over alle leermiddelen, inclusief educatieve software. Van de leermiddelen zijn bibliografische gegevens opgenomen aangevuld met korte inhoudelijke annotaties, prijzen en doelgroepaanduiding. Ook bevat de cd-rom een berekeningsmodule voor eenmalige en jaarlijkse kosten van leermiddelen. Het nieuwe leren implementeren [ dvd ] / J. Gerrits. - 's-Hertogenbosch : KPC Groep, 2005 De dvd gaat over 'het nieuwe leren' in de praktijk. De vijf korte films laten zien hoe scholen 'het nieuwe leren' weten vorm te geven, welke rolverandering dit vraagt van de leraren en hoe de leerlingen 'het nieuwe leren' ervaren. Het Nieuwe Leren in het basisonderwijs / K. Verbeeck, 2005 (Vernieuwing; Vol. 64, nr. 7, sept. 22-23 p.)

10


Een voorbeeld van het Nieuwe Leren in het basisonderwijs is het project 'Met kinderen leren'. Kris Verbeeck, projectleider van 'Met kinderen leren' en senior-adviseur bij KPC groep, gaat nader op dit project in. Onderwijskundig lexicon : Editie III / H.P.M. Creemers (redacteur) ... [et al.]. - Alphen a/d Rijn [etc.] : Samsom, 1998-2005 - Voortzetting van: Onderwijskundig lexicon : centrale onderwijsthema's . - ISBN 90-6501-866-2 Tien katernen die achtereenvolgens behandelen: achtergronden van leerlingen, het leren van leerlingen, onderwijzen van kennis en vaardigheden, onderwijsleermiddelen, omgaan met verschillen, evalueren in het onderwijs, schoolorganisatie, de context van het onderwijs, onderwijsinnovatie en kwaliteitszorg. Portret : Wim Biesheuvel / D. Riksen, 2005 (Vives nr. 61, dec. 38-39 p.) Interview met Wim Biesheuvel, projectleider van Kunstmagneet. Kunstmagneet is een project waarbij acht Haagse basisscholen extra veel tijd aan kunsten cultuureducatie besteden. De Kunstmagneetscholen werken nauw samen met plaatselijke culturele instellingen. Vakdocenten verzorgen de lessen. Het project is één van de uitwerkingen van het gemeentelijke beleid Brede buurtschool. Prijzen voor cultuurprojecten / E. Snoep, 2006 (Oud nieuws nr. 2, p. 15) Over het belang van twee cultuurprijzen 'Anno Stimuleringsprijs', voor het beste geschiedenisproject voor het vmbo en 'Cultuur Primair Prijs' voor kunsten erfgoedprojecten in het primair onderwijs, uitgereikt door Cultuurnetwerk Nederland. Het uitschrijven van een prijsvraag is een middel om good practices in de schijnwerpers te zetten, extra onder de aandacht van breder publiek te brengen of een project verder te ontwikkelen en te professionaliseren. Primair onderwijs / L. Kuipers, J. Lodeweges / NICL, Nationaal Informatiecentrum Leermiddelen. Enschede : SLO, 2006. - 2 dl. (596, 682 p.) - Met reg. en adressen. De overzichten van het NICL zijn met name bedoeld als ondersteuning in de eerste fase van het leermiddelenproces, de marktverkenning. Jaarlijks wordt actuele en complete informatie over het totale aanbod van leermiddelen voor het primair onderwijs in kaart gebracht. Deel A bevat alle leermiddelen voor Nederlandse taal (inclusief NT2), rekenen en wiskunde. Deel B bevat alle leermiddelen voor Engelse taal, oriëntatie op mens en wereld, lichamelijke opvoeding, kunstzinnige oriëntatie (algemeen, tekenen en handvaardigheid, muziek, spel en bevordering van het taalgebruik, beweging en audio-visuele vorming) en alle overige vakken. [Reactie vakverenigingen en netwerken op notitie 'Koersen op Meesterschap'] / F. Haverkort / Netwerk Muziekdocenten Pabo; ... [et al.]. - Zwolle : Netwerk Muziekdocenten Pabo, 2005. - 3 p. Een groot aantal vakverenigingen en netwerken van docenten cultuurvakken heeft gezamenlijk een brief geschreven aan het Landelijk Overleg Lerarenopleiding Basisonderwijs. Daarin leveren zij kritiek op 'Koersen op Meesterschap', een notitie over de toekomst van de lerarenopleiding basisonderwijs. Reggio Emilia / M. Heijnen, 2006 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 8, apr. 12-15 p.) Auteur deelt haar inzichten en enthousiasme voor de Reggio Emilia-benadering.

11


'Scholen zullen zich ook via hun cultuureducatie moeten profileren' / Taalent Tekstschrijvers (hoofdredacteur), 2006 - In: tijdschrift TMMagazine (= ThiemeMeulenhoff Magazine) nr. 3, voorjaar 6-7 p. In de provincie Utrecht heeft steunfunctie-instelling Kunst Centraal een centrale rol gekregen bij het structureel inpassen van cultuureducatie in het basisonderwijs. Een gesprek hierover met Rob van Gaal, directeur van Kunst Centraal. Een school waar muziek in zit : cultuurprofilering in het basisonderwijs / M. te Riele, E. Wervers. Enschede : SLO, 2004. - 39 p. : ill. - Met bijl.. - ISBN 90-329-2190-8 Deze publicatie is een handreiking voor basisscholen bij het ontwikkelen van een visie op cultuureducatie. Als voorbeeld is gebruikt een basisschool in Deventer, De Schakel. Gebundeld zijn: informatie over het concept cultuurprofielschool; een stappenplan te gebruiken bij het invullen van het cultuurbeleid; praktische informatie over: organisatie, inrichting schoolgebouw, gebruik van materialen en leermiddelen, het te besteden budget en het opzetten van een begroting; en checklists te gebruiken bij interne en externe communicatie. Snelplanner cultuureducatie / Keetmeester. - [S.l.] : [s.n.], [2005?]. - 4 p. : tab. De snelplanner is bedoeld voor het primair onderwijs om in korte tijd de mogelijkheden die een school heeft op het gebied van cultuureducatie op een rij te krijgen en als team te bepalen waar de prioriteiten liggen. De planner is een hulpmiddel bij het vinden van een antwoord op de volgende vragen: Met welke kansen en mogelijkheden willen we aan de slag? Welk scenario uit het rapport Hart(d) voor Cultuur spreekt ons het meest aan? Welke voorwaarden behoeven aandacht? Welke aspecten bieden kansen en mogelijkheden voor verdere stappen. http://www.cultuurplein.nl/po/cultuurbeleidschool/cultuurbeleidsplannen/snelplann (Digitale versie) Software infobase 2003-2004 [ cd-rom ] : een vraagbaak voor educatieve software primair onderwijs, voortgezet onderwijs en BVE-sector / NICL, Nationaal Informatiecentrum Leermiddelen; SLO, specialisten in leerplanontwikkeling. - Enschede : SLO, 2004. - ISBN 90-329-1419-7 Overzicht van educatieve software. Themamap Het Nieuwe leren, 2005ARTIKELEN: Serie over het nieuwe leren in het NRC Handelsblad: Het studiehuis moet in handen van leraren komen / J. Drentje. - 4 nov. 2005 'Het nieuwe leren' is niet te stuiten / M. Hagers. - 20 dec. 2005 Vroeger gingen de jongens meteen zagen / M. Hagers. - 28 dec. 2005 Vandaag op het werkbriefje: de oe en de longen / M. Hagers. - 5 jan. 2006 Zomaar een beetje surfen kan niet / M. Hagers. - 5 jan. 2006 Kennis in de verdomhoek / S. Blom . - 5 jan. 2006 De container van het nieuwe leren / Anja Vink. - 5 jan. 2006 In de steek gelaten / A. Vink. - 5 jan. 2006 Een warme sfeer op vast tapijt / M. Hagers. - 13 jan. 2006 Nieuw is in Maastricht dertig jaar oud / M. Duursma. - 19 jan. 2006 De Vensterschool deelt [ cd-rom ] : een impressie van 8 jaar ervaring met de Vensterschool in Groningen / Gemeente Groningen. - Groningen : Gemeente, 2005

12


Deze cd-rom bevat een impressie van 8 jaar ervaring met de Vensterschool, of Bredeschool in Groningen. Het concept is bedacht 10 jaar geleden door wethouder Pijlman. Hij wilde de ontwikkelingskansen van alle kinderen vergroten door een verbinding te maken tussen de drie leefwerelden; het gezin, de school en de vrije(speel)tijd. Verslag CultuureducatieBELEIDdag / P. Vogelezang (auteur van voorwoord), P. Hagenaars, R. Zoutman / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2005. - 38 p. : ill. Op 28 november 2005 vond in museum Naturalis in Leiden de CultuureducatieBELEIDdag plaats. Doel hiervan was om beleidsambtenaren cultuur, onderwijs en welzijn te ondersteunen bij het ontwikkelen van cultuureducatiebeleid in het primair en voortgezet onderwijs in middelgrote gemeenten (30.000-90.000 inwoners). Deze publicatie bevat het programma van de dag, een impressie, twee keynotes en een verslag van de veertien deelsessies. Keynotes: 'In de luwte van beleid en praktijk: het lokaal bestel voor cultuureducatie' door Piet Hagenaars (Cultuurnetwerk Nederland) en 'Cultuureducatiebeleid in de driehoek gemeente - scholen - culturele instellingen' door Rento Zoutman (DSP-groep). http://www.cultuurnetwerk.org/publicaties/pdf/cultuureducatieBELEIDdag.pdf ( Digitale versie) Verslag GENT-6 / De Kunstconnectie. - Utrecht : De Kunstconnectie, 2006. - 6 p. Tien kunsteducatie-instellingen in Nederland en Vlaanderen hebben, in het kader van het samenwerkingsprogramma GENT, een jaar lang informatie uitgewisseld aan de hand van vier thema's: samenwerking met het basisonderwijs, interne kwaliteitszorg en zelfevaluatie, E-culture en vergroting/verbreding van het publiek. Vanuit Vlaanderen gaat het uitwisselingsprogramma om het deeltijdkunstonderwijs (DKO): een cultuureducatieve voorziening die aangestuurd en gefinancierd wordt door het onderwijsministerie. Vanuit Nederland zijn de centra voor de kunsten de uitwisselingspartners. Een kort verslag. Verslag [werk]conferentie Kunst en Cultuur in het primair onderwijs, Amsterdam 22 & 23 september 2004 / M. Maris / Amsterdams Fonds voor de Kunst. - Amsterdam : Amsterdams Fonds voor de Kunst, 2004. - 73 p. : ill. Op 22 en 23 september 2004 vond de werkconferentie 'Kunst en Cultuur in het primair onderwijs' plaats, georganiseerd door het Amsterdams Fonds voor de Kunst. Vertegenwoordigers van veertig Amsterdamse basisscholen hebben gediscussieerd over kunsten cultuureducatie. Daarnaast waren er vertegenwoordigers uit het culturele veld uitgenodigd om te luisteren naar wat de scholen naar voren brachten en hiervan verslag te doen. In grote lijnen stonden twee vragen centraal. Ten eerste hoe ontwikkel ik een visie op cultuureducatie? En ten tweede hoe voer ik het uit? Vijf basisscholen over hun cultuurbeleid / A. Geldermans, 2004 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 7, nr. 34, okt. 12-17 p.) Ruim zevenhonderd scholen voor primair onderwijs ontvangen dit jaar extra subsidie voor cultuureducatie. De overige scholen kunnen de aankomende jaren ook extra gelden tegemoet zien. Wat gebeurt er al met subsidie die dit jaar is ontvangen en wat zijn de plannen voor de toekomst? Vijf portretten van scholen die al flink aan de weg timmeren. Vorm leren geven aan creativiteit : de meerwaarde van kunstonderwijs door kunstenaars, 2006 (Kunstconnected nr. 5, mei 20-21 p.) Rudy Elmans, van EDU-ART Gelderland en studieleider van de Gelderlandse Bik-opleiding en kunstenaar Merel Nip in gesprek over de meerwaarde van een kunstenaar in de klas.

13


Vruchtbare verbeelding : format voor samenwerking tussen scholen en cultuureducatieve instellingen / W.S. Seuren. - Den Bosch : KPC Groep, 2005. - 10 p. Doel van het format is scholen en culturele instellingen te ondersteunen bij het samenwerken. Het format gaat uit van scholen die werken binnen het kader van de brede school en scholen die uitgaan van het nieuwe leren of equivalenten hiervan. Het format zelf is een soort invuloefening die de samenwerkende partners samen uitvoeren om tot een gezamenlijk plan te komen, bijvoorbeeld een stappenplan. Het format is gericht op het (bovenschools) management of schooldirecties en op het management van cultuureducatieve instellingen. Waar laat ik mijn Lumpsum op los? : een speurtocht naar culturele instellingen 'met-net-dat-beetjemeer'! / M. Scheepers, 2006 (De pyramide; Vol. 60, nr. 3, mei 32-35 p.) Wat kunnen culturele instellingen voor de basisschool betekenen? Dankzij de Lumpsum kiest elke school meer en meer een eigen cultureel menu. In dit artikel wordt het educatief aanbod van museum Van Speelklok tot Pierement in Utrecht onderzocht: wat biedt het museum op het gebied van muziekeducatie, wat kost het en wat zijn de ervaringen van de kinderen en leerkrachten? Weg-wijzer : muzische vorming en basisonderwijs / A. Blondeel ... [et al.], P. Convents (samensteller/redacteur). - Brussel : CANON, 2004. - 55 p. - Met lit.opg. Dit denkdocument is gegroeid vanuit Leermeesters, een project waarin studenten lerarenopleiding basisonderwijs in contact komen met hedendaagse kunsten cultuuruitingen in Vlaanderen en op zoek gaan naar de vertaling hiervan in de klas praktijk. Met denkdocumenten wil CANON het denken rond kunst, cultuur en onderwijs stimuleren. Bevat drie delen. Het eerste deel, 'Betekenis van kunst en muzische vorming', gaat op zoek naar een algemeen kader voor kunst en muzische vorming. Aan de hand van een Amerikaans model (dbae) wordt gezocht hoe kunsteducatie binnen het onderwijs kan uitgebouwd worden. In het tweede deel, 'Kunst ontmoeten' wordt een leidraad gegeven om kennis te maken met de verschillende kunstrichtingen die aansluiten bij de vijf disciplines van de muzische vorming. In deel drie, 'Kunst en muzische vorming in de klas', vertellen twee docenten waarom zij muzische vorming in de klas belangrijk vinden. Tot slot een opsomming van eindtermen en ontwikkelingsdoelen muzische vorming. Werkconferenties: Provincies Drenthe, Flevoland, Friesland, Groningen, Noord-Holland, Overijssel, Utrecht, Zeeland en de steden Almere, Amersfoort, Groningen en Utrecht / Cultuurnetwerk Nederland. - [S.l.] : [s.n.] Tussen oktober 2003 en april 2004 zijn in alle provincies en vier grote steden werkconferenties georganiseerd met als centraal thema cultuureducatie in het primair onderwijs. Doel van de regionale werkconferenties is te komen tot concrete werkafspraken tussen scholen en instellingen over bijvoorbeeld samenwerking, uitwisseling, programma en lokaal beleid. De werkconferenties zijn een initiatief van het ministerie van OCW, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Inter Provinciaal Overleg. Publicaties bevat het verslag van de werkconferentie. http://web.kennisnet2.nl/thema/cultuurplein/po/beleidenregelingen/cultuurenschool/regwerkconf ( Meer informatie) Werken aan meervoudige intelligentie : hoe organiseer je dat? / P. Wielinga, 2005 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 3, nov. 3-7 p.) In dit artikel wordt er verschillende mogelijkheden bekeken hoe men meervoudige intelligentie kan organiseren in de bestaande klassenpraktijk.

14


Zet een beroepskunstenaar voor de klas! : creëer een klimaat waarin kunsteducatie gedijt, 2005 (Kunstconnected nr. 3, okt. 6-7 p.) Een intermediair van het Kunstencentrum Groningen vertelt over de meerwaarde van een kunstenaar in de klas. Als intermediair bemiddelt zij tussen alle basisscholen en alle culturele instellingen in de stad.

Beleid Advies blauwdruk cultuureducatieve netwerken Noord-Brabant / Cultuurnetwerk Nederland. Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 20 p. - In opdr. van het Brabants Instituut voor School en Kunst (BISK). Advies met concrete voorstellen in de vorm van een blauwdruk voor het strategisch beleid van het Brabants Instituut voor School en Kunst (BISK) voor de uitvoering van zijn (provinciale) ondersteuningstaken op het gebied van cultuureducatie in het onderwijs. Het ontwerp van de blauwdruk heeft betrekking op het opbouwen van lokale en regionale cultuureducatieve netwerken. Afspraak minister en staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, bestuur van het Interprovinciaal Overleg en bestuur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; IPO, Interprovinciaal Overleg; VNG, Vereniging van Nederlandse Gemeenten. - [S.l.] : [s.n.], 2004. - 4 p. : tab. OCW, IPO en VNG hebben in hun Bestuurlijk Overleg een aanvullende afspraak gemaakt over de ondersteuning door provincies en gemeenten van het streven om de cultuureducatie in het primair onderwijs te versterken. Alles kids in cultuureducatie! : dag van de cultuureducatie, donderdag 16 juni 2005, Spoorwegmuseum Utrecht / Cultuurnetwerk Nederland; Congreskrant.nl. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2005. - 15 p. : ill. Bij alle culturele instellingen is educatie de laatste jaren een steeds belangrijker onderdeel geworden van het beleid. Maar hoe bereik je kinderen? En wat kun je leren van de ervaringen die andere instellingen hebben opgedaan? De eerste Dag van de cultuureducatie, die op 16 juni 2005 werd georganiseerd door Cultuurnetwerk Nederland, stond geheel in het teken van cultuureducatie voor vier- tot twaalfjarigen. Uitgebreide digitale krant met de inleidingen van Medy van der Laan, Anne Provoost, Rita Kohnstamm en Kees Weeda, verslagen van de zestien deelsessies en interviews met deelnemers. http://www.cultuurnetwerk.org/publicaties/pdf/Dagvandecultuureducatie1.pdf ( Digitale versie) Amateurkunst en scholen: welke samenwerking is er mogelijk? / M. Severijnen, 2006 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 9, nr. 41, feb. 6-8 p.) Gesprek met Frits Wielders, commissielid van de Raad voor Cultuur, Jeroen Schrijner, voorzitter van het Platform Amateurkunst en Ap de Vries, directeur van De Kunstconnectie over de kansen van samenwerking tussen de sector amateurkunst en scholen. Amateurmuziek en primair onderwijs : samenwerkingspraktijken tussen primair onderwijs en amateurmuziek / H. Heimans (auteur van inleiding) / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Unisono, 2005. - 64 p. - Bron van beschr.: omslag. - Met lit.opg. - In opdr. van Unisono. In 2005 verrichte Cultuurnetwerk Nederland een quick scan naar goede praktijken van samenwerkingsvormen tussen primair onderwijs en amateurmuziek. Dit leidde tot een beschrijving van 20 projecten. Aan de hand van deze projectbeschrijvingen, organiseerde Unisono op 28

15


september 2005 een expertmeeting amateurmuziek en primair onderwijs. Dit rapport bevat een verslag van de expertmeeting en een beschrijving en analyse van de onderzochte projecten. Basisscholen krijgen extra geld voor culturele ambities / A. Geldermans, 2004 - Met lit.opg. (Bulletin Cultuur & School; Vol. 7, nr. 31, feb. 12-17 p.) Basisscholen krijgen extra geld van het ministerie van OCW om een eigen cultuurbeleid te ontwikkelen. Maar het is niet zo dat deze taak automatisch op de docenten neerkomt. Scholen kunnen het geld gebruiken om externe expertise in te huren, zoals kunstenaars of educatief medewerkers van steunfunctie-instellingen. De aanstelling van een cultuurcoördinator op scholen is een belangrijke voorwaarde om cultuureducatie te ontwikkelen en te verankeren. Brede school: inhoudelijke verbinding leggen tussen verschillende instellingen / A. de Wit, 2004 (BibliotheekBlad; Vol. 8, nr. 20, 22 okt. 12-14 p.) Interview met Frank Studulski en Kees Broekhof van onderzoeks- en adviesbureau Sardes. Zij geven leiding aan het tweejarige project 'Casanova', een project dat de betrokkenheid van bibliotheken bij de brede school moet stimuleren. Op dit moment is een pilot gestart met zes bibliotheken. Eén van de deelnemende bibliotheken is gevestigd in Utrecht. Guy Miellet, hoofd publieksafdeling Utrecht West, vertelt over de toekomstige samenwerking met het basisonderwijs. Casanova-bibliotheek in Forum Waterwin / K. Broekhof, F. Studulski, 2005 (Bibliotheek; Vol. 9, nr. 6, 18 mrt. 16-18 p. ) De brede school Forum Waterwin in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn is in januari 2005 geopend. Deze brede school omvat drie basisscholen, een jeugdbibliotheek, een buitenschoolse opvang, een sportzaal, een peuterspeelzaal en een ruimte voor het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK). Ook is de Utrechtse welzijnsorganisatie SMOL erbij betrokken. In het kader van het Casanovaproject dat tot doel heeft samenwerking tussen bibliotheken en brede scholen te stimuleren, organiseert de gemeentebibliotheek Utrecht een samenwerkingsproject. Culturele netwerken komen tot bloei / A. Geldermans, 2005 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 8, nr. 36, feb. 12-17 p.) In Nederland bestaan honderden lokale, regionale en landelijke netwerken en samenwerkingsverbanden op het gebied van cultuureducatie. Bij veel van deze netwerken staat vooral het aanbod van de culturele instellingen centraal. Maar er zijn er steeds meer die uitgaan van de wensen van scholen. Provincies en gemeenten spelen daarbij een initiërende rol. Hoe dat wordt aangepakt, verschilt per provincie en regio. Enkele voorbeelden. Cultuur en School / M.J.A. van der Hoeven, M.C. van der Laan / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. - Den Haag : Sdu, 2004. - 13 p.. - ISSN 0921-7371 In de begroting 2004 heeft OCW een extra investering aangekondigd voor het project Cultuur en School. Deze brief informeert over de concrete uitwerking hiervan. Verder wordt een reactie gegeven op het rapport van de taakgroep Wagemakers (versterking cultuureducatie in het primair onderwijs). Tot slot wordt ingegaan op de besteding van CKV-vouchers. 'Cultuur en School' wordt versterkt : plannen van twee bewindsvrouwen, 2004 (BK-Informatie; Vol. 26, nr. 6, 10 sept. 3-6 p.) De bewindslieden Van der Hoeven van onderwijs en Van der Laan van cultuur vinden dat 'Cultuur en School' sterker dan tot nu toe verbonden moet worden met ontwikkelingen in het onderwijsbeleid. Alleen wanneer cultuureducatie echt verankerd raakt in schoolbeleid en onderwijsprogramma's,

16


ontstaat structurele versterking van de aandacht voor cultuur in het onderwijs. Als gevolg hiervan wordt het programma 'Cultuur en School' vanaf 2004 structureel geïntensiveerd met name ten gunste van het primair onderwijs, de vernieuwde onderbouw VO en allianties tussen culturele instellingen en scholen. Een toelichting van de plannen. Cultuur omdat het moet / A. Berben, 2004 (O : OCW onderwijsmagazine nr. 4, mei 20-23 p.) OCW trekt extra geld uit voor cultuuronderwijs op basisscholen. Hiermee wil zij cultuur verankeren in het lesprogramma van het primair onderwijs. Naast algemene informatie over deze nieuwe OCWregeling, geven diverse betrokkenen - waaronder Paul Vogelezang van Cultuurnetwerk Nederland en Lodewijk Ouwens van de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam -hun mening over dit onderwerp. Cultuur op school. Natuurlijk? : verslag informatiebijeenkomsten 4 en 5 april 2005 ; : Regeling Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs / Koorenhuis, Centrum voor kunst en cultuur. Den Haag : Koorenhuis, 2005. - 3 p. Op 4 en 5 april 2005 kwamen vertegenwoordigers van Haagse basisscholen samen om vragen te bespreken met betrekking tot de 'Regeling versterking cultuureducatie in het primair onderwijs'. Wat gebeurt er met de 10,90 euro per leerling, waarin de Regeling voorziet, als de lumpsumfinanciering wordt ingevoerd? Is het een geïndexeerd bedrag? Komen scholen voor speciaal onderwijs er ook voor in aanmerking? Hoe streng zijn de inhoudelijke eisen voor toekenning? Hoe verhoudt de individuele visieontwikkeling zich tot de gewenste samenwerking met andere scholen? Is een bestaande culturele activiteit voldoende voorwaarde om in aanmerking te komen voor het geld? De informatiebijeenkomst werd georganiseerd door het Koorenhuis. Cultuur slijten is onze passie : Sijbers en Mulder creëren marktplaatsen / H. Langenhuijsen, 2005 (BC; Vol. 54, nr. 2, mrt. 22-24 p.) Bespreking van de beleidsnota van de Provincie Noord-Brabant 'Cultuureducatie in uitvoering' voor de periode 2005-2008, een vervolg op de discussienota 'Leren met Cultuur'. Cultuureducatie moet zoveel mogelijk verankerd worden binnen het onderwijs, dus ook de relatie tussen scholen en cultuureducatieve instellingen. De komst van centrale loketten waar partijen bijeengebracht worden en waar vraag en aanbod worden afgestemd moet hier een antwoord op zijn. Cultuureducatie in het basisonderwijs : basisschool St. Jan in Enschede / P. Lebbink, 2006 (Kunstzone; Vol. 5, nr. 4, apr. 10-13 p.) Centraal staat cultuureducatie op basisschool St. Jan in Enschede. Aandacht voor het opzetten van cultuureducatie op de school, de centrale rol van de vakleerkrachten, het beleid van het rijk, het cultuurbeleidsplan van de school en het cultuureducatienetwerk in Enschede. Cultuureducatie in het primair onderwijs : een momentopname ; : 23 en 24 maart 2005 ; : werkbezoek Bureau Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs van het Ministerie van OCW en de Provincie Limburg / Provincie Limburg. - Maastricht : [s.n.], 2005. - 44 p. : fig., ill. - Met bijl. Op 23 en 24 maart 2005 zijn in Roermond en Maastricht op verzoek van het ministerie van OCW gesprekken gevoerd met diverse partijen over cultuureducatief onderwijs in de provincie Limburg. Zo is tijdens het overleg met lokale bestuurders en anderen gesproken over de manier waarop de provincie samen met de regio's het primair onderwijs op het terrein van cultuureducatie faciliteert.

17


Hart voor cultuureducatie : deelnotitie / J. Lamminga (auteur van voorwoord) / Gemeente Barneveld. - Barneveld : Gemeente, 2004. - 19 p. : fig., ill., tab. - Met lit.opg. In deze deelnotitie staat een voorstel om cultuureducatie in het basisonderwijs in de gemeente Barneveld verder te ontwikkelen. Het eerste deel van de notitie is een inventarisatie van cultuureducatie op het terrein van cultuurbehoud, muziek, beeldende kunst en literatuur. Het tweede deel komt met een actieplan voor het basisonderwijs waarin staat hoe het onderwijsveld, de instellingen voor cultuur en de gemeente met elkaar kunnen samenwerken. In de rij voor subsidie cultuureducatie : de knop gaat om bij basisscholen / R. de Blok, 2004 (Oud nieuws nr. 4, p. 11) Vier keer zoveel kandidaten reageerden voor het aanvragen voor subsidie in kader van de regeling versterking cultuureducatie in het primair onderwijs. In 2005 komen er drie duizend basisscholen bij en het jaar daarna de overgebleven basisscholen. Scholen worden gestimuleerd een relatie met aanbieders te versterken. Kerndoelen basisonderwijs : [voorstel] / M.J.A. van der Hoeven / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. - Den Haag : Sdu, 2004. - 17 p. - Met bijl.. - ISSN 0921-7371 Voorstel voor herziening van de kerndoelen basisonderwijs. Koers PO = Koers Primair Onderwijs : ruimte voor de school / M.J.A. van der Hoeven / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. - Den Haag : Ministerie van OCW, 2004. - 64 p. : ill. In dit beleidsplan schetst de minister van Onderwijs de richting en de hoofdlijnen van het beleid voor het primair onderwijs tot 2010. Centraal in het document staat het streven naar meer beleidsruimte voor de school. 'Koers PO' is tot stand gekomen na een interactief traject waarin gesproken is met leraren, directeuren, ouders, leerlingen, lerarenopleiders en andere betrokkenen in en rond de school. Lumpsum primair onderwijs : het waarom en de gevolgen van de invoering / B. Keizer. - Alphen aan den Rijn : Kluwer, 2004. - 121 p. : tab. - ISBN 9013 018661 Informatie over de stand van zaken met betrekking tot de invoering van de lumpsumbekostiging voor het primair onderwijs die op 1 augustus 2006 ingevoerd wordt. Opgenomen zijn de nieuwe bekostigingsformules voor: de basisschool; de speciale school voor basisonderwijs; het samenwerkingsverband WSNS; en het (voortgezet) speciaal onderwijs. Omgevingsonderzoek Stedelijk Expertisecentrum cultuureducatie Amsterdam / R. Lavrijsen. Amsterdam : Gemeente Amsterdam, 2005. - 12 p. : tab. - In opdr. van de gemeente Amsterdam. Met bijl. Amsterdam wil stimuleren dat cultuureducatie in het curriculum van scholen voor primair onderwijs en vmbo wordt opgenomen. Daarom heeft de gemeente in het Kunstenplan 2005-2008 vormen van flankerend beleid ontwikkeld. Een centraal instrument in dit beleid is het oprichten van een Stedelijk Expertisecentrum Cultuureducatie. Doel van het expertisecentrum is het faciliteren van draagvlak en beleidsversterking en vraagontwikkeling bij scholen op het gebied van cultuureducatie. Onderwijs in cultuur : versterking van cultuureducatie in primair en voortgezet onderwijs / Raad voor Cultuur. - Den Haag : Raad voor Cultuur, 20 apr. 2006. - 2 dl. (56, 24 p.) : tab. - Met lit.opg. en bijl.

18


Gezamenlijk advies van de Onderwijsraad en de Raad voor cultuur over versterking van cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs. In dit advies wordt de plaats van kunst, cultureel erfgoed en media in het onderwijs beschreven en wordt een beeld geschetst van de knelpunten die zich voordoen in de praktijk Overzicht percentages 'Regeling cultuureducatie primair onderwijs' / Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Projectbureau CE PO. - Den Haag : OCW, 2005-. - 3 p. : tab. Stand van zaken per 8 november 2005 en per 21 februari 2006 betreffende het aantal deelnemende en niet deelnemende scholen aan de 'Regeling cultuureducatie primair onderwijs'. Regeling specifieke uitkering cultuureducatie po 2004 / M.C. van der Laan / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2004 - In: tijdschrift Nederlandse Staatscourant nr. 144, 30 jul. p. 8 Om te komen tot versterking van cultuureducatie in het primair onderwijs verstrekt de minister van OCW aan de gemeente of de provincie voor het jaar 2004 een specifieke uitkering ten behoeve van het ontwikkelen van een goede culturele bemiddelings- en netwerkstructuur voor scholen in het primair onderwijs, en het ontwikkelen van een visie op cultuureducatie binnen een school voor primair onderwijs. Regeling versterking cultuureducatie in het primair onderwijs / M. van der Hoeven / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2004 (Gele katern; Vol. 20, nr. 4, 25 feb. 6-10 p.) In deze regeling wordt het subsidie-bedrag vastgesteld voor de ontwikkeling van een visie op de functie van cultuureducatie op scholen voor primair onderwijs. Deze subsidieregeling heeft dan ook als doel dat over enkele jaren alle scholen in deze onderwijssector beleid (uit)voeren op het gebied van cultuureducatie. De bedoeling is dat scholen gaan samenwerken met hun culturele omgeving en dat zij hun cultuureducatiebeleid in het schoolplan opnemen. Daarnaast wordt in de regeling de aanvraagprocedure beschreven. Regeling versterking cultuureducatie in het primair onderwijs en het (voortgezet) speciaal onderwijs 2005-2007 / M. van der Hoeven / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2005 Vervolg op de Regeling versterking cultuureducatie in het primair onderwijs (Gele katern 2004, 4). (Gele katern; Vol. 21, nr. 1, 26 jan. 18-23 p.) In deze regeling wordt het subsidie-bedrag vastgesteld voor de ontwikkeling van een visie op de functie van cultuureducatie op scholen voor primair onderwijs. Deze subsidieregeling heeft als doel dat eind van het schooljaar 2006/2007 alle scholen in deze onderwijssector beleid uitvoeren op het gebied van cultuureducatie. De bedoeling is dat scholen gaan samenwerken met hun culturele omgeving en dat zij hun cultuureducatiebeleid in het schoolplan opnemen. Daarnaast wordt in de regeling de aanvraagprocedure beschreven. Themanummer cultuur met beleid : kansen met kunst en erfgoed / H. Muiderman ... [et al.], 2006 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 5, jan. 3-34 p.) Themanummer over cultuureducatie(beleid) in het basisonderwijs en speciaal onderwijs. In zeven artikelen komen de volgende onderwerpen aan bod: het project Cultuur en School en de Regeling Versterking Cultuureducatie in het Primair Onderwijs; het verankeren van cultuureducatie binnen de school; cultuur als motor voor het nieuwe leren; het opzetten van provinciale marktplaatsen voor cultuureducatie; samenwerkingsprojecten tussen pabo-studenten, culturele instellingen en basisscholen; een culturele kaart van de schoolomgeving; erfgoedbeleid in Vlaanderen.

19


Uw idee van cultuur : "Kunst- en erfgoededucatie, cultuureducatie, kunstonderwijs, cultuur op school?" / Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. - Den Haag : OCW, 2005 - Folder. Uw idee van cultuur : Regeling Versterking Cultuureducatie geeft inspiratie ruim baan / H. Muiderman, 2006 (Kader primair; Vol. 11, nr. 6, feb. 38-39 p.) Artikel over de Regeling Versterking Cultuureducatie in het primair onderwijs. Hoe is de stand van zaken twee jaar na ingang van deze regeling? Welke overwegingen maakt een school om wel of niet mee te doen met de regeling? Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2005 : verslag van een algemeen overleg / Vaste commissie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. - 's-Gravenhage : Sdu, mrt. 2005. - 10 p. - ISSN 0921-7371 De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft op 3 maart 2005 overleg gevoerd met minister Van der Hoeven van OCW en staatssecretaris Van der Laan van OCW over: de brieven van de minister en staatssecretaris inzake Cultuur en School, de brief van de staatssecretaris inzake de kwaliteit van (buitenschoolse) cultuureducatie en amateurkunst, de brief van de staatssecretaris inzake kwalitatief normeren van de amateurkunst, de brief van de minister en staatssecretaris inzake de Voortgangsbrief Cultuur en School. Van dit overleg heeft de commissie dit verslag uitgebracht. Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs 2004-2007 : informatie voor gemeenten en provincies / M. van der Putten (eindredacteur) / Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Den Haag : Ministerie van OCW, 2005. - 63 p. : tab. Informatie voor gemeenten en provincies over de 'Regeling versterking cultuureducatie in het primair onderwijs' voor de periode 2004-2007. Bevat: het beleidskader zoals overeengekomen tussen de staatssecretaris van OCW, IPO en VNG, de ministeriële regeling en het bekostigingsbesluit. Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs : analyse aanvragen subsidie 2005-2006 / M. den Blanken, A.L. van der Vegt. - Utrecht : Sardes, 2005. - 13 p. : tab., graf. Om in aanmerking te komen voor subsidie in het kader van de 'Regeling versterking cultuureducatie primair onderwijs', moeten scholen een aanvraagformulier indienen bij het Cfi. Dit formulier bestaat uit een reeks vragen die een beeld geven van de cultuureducatieve activiteiten die de aanvragende scholen op het moment van de aanvraag organiseren. In deze publicatie zijn de aanvraagformulieren geanalyseerd van de scholen waarvan de aanvraag is gehonoreerd voor het schooljaar 2005-2006 . 'Via het basisonderwijs kun je een heel nieuwe markt aanboren' : een frisse kijk: subsidieregeling als inspiratiebron voor het ondernemen / De Kunstconnectie, 2004 - Themanummer. (Nieuwsbrief aug. 1-8 p.) Visie van De Kunstconnectie op de 'Regeling versterking cultuureducatie in het primair onderwijs'. Een interview met Ap de Vries, directeur van De Kunstconnectie. Daarnaast zijn meningen van de De Lindenberg, De Kubus en Kunstencentrum Jerusalem opgenomen. Tot slot worden het hoe en waarom van de regeling en tien gulden regels voor succesvol samenwerken beschreven.

20


Voorstel herziene kerndoelen basisonderwijs / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. - [Den Haag] : [OCW], [2004]. - 16 p. Voorstel voor herziening van de kerndoelen basisonderwijs. De in totaal 58 kerndoelen zijn verdeeld over de volgende vakgebieden: Nederlands, Engels, Friese taal, Rekenen/wiskunde, Oriëntatie op jezelf en de wereld, Kunstzinnige oriëntatie en Bewegingsonderwijs. Voortgang Cultuur en School / M.C. van der Laan, M.J.A. van der Hoeven / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. - 's-Gravenhage : Sdu, feb. 2005. - 6 p. - ISSN 0921-7371 Actuele stand van zaken met betrekking tot 'Cultuur en School' in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs ten behoeve van een Tweede Kamer overleg op 3 maart 2005. Bevat informatie over onder andere de regeling versterking cultuureducatie primair onderwijs, Erfgoed à la carte, kunstenaars in de klas, voucherbesteding, cultuurprofielscholen en proeftuinen. WPO = Wet op het primair onderwijs : tekst & toelichting 2005 / J.F. van der Vlugt (commentator). - 's-Gravenhage : Elsevier, 2005. - 254 p. - Met bijl. - ISBN 90-5901-663-7 Tekst, toelichting en achtergronden bij de wet op het primair onderwijs. De naam Wet op het primair onderwijs is geïntroduceerd in het wetsvoorstel tot wijziging van enkele onderwijswetten en een technische wijziging van enkele andere wetten in verband met het tot stand brengen van onder meer een Wet op het primair onderwijs en een Wet op de expertisecentra. Dit wetsvoorstel voorzag in samenvoeging van de wettelijke bepalingen voor het basisonderwijs en het speciaal onderwijs. Tijdschrift: Nieuwsbrief Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs. - Den Haag : Ministerie van OCW, 2005Plein Primair : vakblad voor het primair onderwijs. - Meppel : Uitgeverij School, 2005-

. - ISSN

1389-2371

Onderzoek en Evaluatie Componeren in de basisschool / H. van de Veerdonk, N. Kors. - Amsterdam : AHK, 2005. - 22 p. : fig. - Met lit.opg. - Onderzoek in het kader van het lectoraat Kunsteducatie van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Dit onderzoek gaat in op bestaande opvattingen over componeren in het basisonderwijs, met of zonder musici. Twee vragen staan centraal in dit onderzoek. Welke methodes zijn er ontwikkeld om kinderen in de basisschool zelf muziek te laten ontwerpen? Hoe gebruiken we kennis en ervaring van eerdere methodes en benaderingen om te komen tot een nieuwe methodiek voor componeren op de basisschool? Doel van het onderzoek is te komen tot een model dat het fundament vormt voor (na- en bij-)scholing voor leerkrachten, muziekdocenten en musici die werken met componeren in het basisonderwijs. Cultuur in beweging : monitor versterking cultuureducatie in het primair onderwijs 2005-2006 / A.L. van der Vegt, K. Hoogeveen / Sardes. - Utrecht : Sardes, 2006. - 105 p. : tab., graf. - Met bijl. - In opdr. van het projectbureau Cultuureducatie Primair Onderwijs directie Kunsten van het Ministerie van OCW.. - ISBN 90-5563-067-5 Driejarig monitoronderzoek dat de voortgang en resultaten van het project 'Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs' in kaart brengt. In deze eerste rapportage wordt verslag

21


gedaan van het onderzoek onder een groot aantal scholen die subsidie ontvangen vanaf het schooljaar 2004/2005 (het eerste cohort) of vanaf het schooljaar 2005/2006 (het tweede cohort). De vergelijking tussen deze twee groepen en de vergelijking met een eerdere meting, uitgevoerd door Cultuurnetwerk Nederland, laten zien dat de regeling nu al vruchten begint af te werpen. Zo is er meer aandacht voor het actief creatief bezig zijn door leerlingen en werken meer scholen vakoverstijgend. Daarnaast is het aantal scholen met een cultuurcoördinator toegenomen, leggen meer scholen hun cultuurbeleid schriftelijk vast en werken scholen meer met elkaar samen. Cultuureducatie in Amsterdam : een onderzoek naar cultuureducatie in het Amsterdamse basisonderwijs en VMBO, uitgevoerd in opdracht van het expertisenetwerk MOCCA en de gemeente Amsterdam in het najaar van 2005 / M-L. Damen, F. Haanstra. - Amsterdam : Amsterdamse Hogeschool voor Kunsten, lectoraat Kunst- en Cultuureducatie, 2006. - Ongepag. : tab. - Met bijl. en lit.opg. Dit onderzoek geeft inzicht in de huidige stand van zaken op het gebied van cultuureducatie op basisscholen en op het vmbo in Amsterdam. De volgende vragen komen daarbij aan bod: Hoeveel en welke culturele activiteiten worden door scholen ondernomen? Welke culturele instellingen in Amsterdam worden door scholen bezocht? Hoeveel scholen hebben een cultuureducatiebeleid? Wat is de visie van scholen op cultuureducatie en welke mening hebben ze over de kunstvakken op school? Welke doelstellingen worden door scholen nagestreefd? Hoeveel scholen hebben een budget, taakuren, cultuurcoördinator of faciliteiten voor cultuureducatie? Hoeveel basisscholen hebben een vakdocent kunstvakken en hoeveel basisscholen hebben daar behoefte aan? Daarnaast komen vragen aan de orde over de bemiddelende rol van expertisenetwerk MOCCA: Welk soort bemiddeling verwachten of willen scholen? Welke kenmerken van een cultuureducatief aanbod verwachten of willen scholen? Welke factoren zijn van invloed op de keuze van de scholen? Cultuureducatie in de Alblasserwaard : eindrapport van een onderzoek naar cultuureducatie in de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden / M. Drenth, P. van der Zant / BART, Bureau Advies Research Training. - Gouda : BART, 2005. - 25 p. : fig. - Met bijl. - In opdr. van Loket Cultuureducatie ZuidHolland. Een eerste peiling naar de stand van zaken met betrekking tot cultuureducatie in het basisonderwijs in de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. De peiling vond plaats door middel van telefonische interviews met scholen voor primair onderwijs, culturele instellingen en gemeenten. Cultuureducatie in de Drechtsteden : korte rapportage over een onderzoek naar cultuureducatie in de regio Drechtsteden / M. Drenth, P. van der Zant. - Gouda : BART, 2006. - 17 p. : graf. - In opdr. van Loket Cultuureducatie Zuid-Holland. Peiling naar de stand van zaken met betrekking tot cultuureducatie in het primair onderwijs in de regio Drechtsteden. In totaal werden 50 scholen voor primair onderwijs geïnterviewd, 38 culturele instellingen en de vijf gemeenten Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Sliedrecht, Papendrecht en Alblasserdam. Cultuureducatie in de Rijnstreek : korte rapportage van een onderzoek naar cultuureducatie in de regio Rijnstreek / M. Drenth, P. van der Zant, F. Mul. - Gouda : BART, 2006. - 16 p. : graf. - In opdr. van Loket Cultuureducatie Zuid-Holland. Peiling naar de stand van zaken met betrekking tot cultuureducatie in het primair onderwijs in de regio Rijnstreek. In totaal werden 50 scholen voor primair onderwijs geïnterviewd, 31 culturele instellingen en de zes gemeenten Alphen aan den Rijn, Jacobswoude, Liemeer, Nieuwkoop, Rijnwoude en Ter Aar.

22


Cultuureducatie in Midden-Holland : korte rapportage van een onderzoek naar cultuureducatie in de regio Midden-Holland / M. Drenth, F. Mul, P. van der Zant / BART, Bureau Advies Research Training. - Gouda : BART, 2006. - 19 p. : graf. - In opdr. van Loket Cultuureducatie Zuid-Holland. Onderzoek uitgevoerd in de periode februari-maart 2006 naar de stand van zaken met betrekking tot cultuureducatie op scholen voor primair onderwijs in de regio Midden-Holland. De peiling vond plaats door middel van telefonische interviews met de scholen, culturele instellingen en gemeenten. Cultuureducatie in Schiedam : eindrapport van een onderzoek in opdracht van Erfgoed Actueel naar cultuureducatie in het primair onderwijs in de gemeente Schiedam / P. van der Zant / BART, Bureau Advies Research Training. - Gouda : BART, 2006. - 26 p. : tab., graf. - In opdr. van Erfgoed Actueel. - Met bijl. Onderzoek naar cultuureducatie bij de scholen voor primair onderwijs en de culturele instellingen in Schiedam. Het onderzoek vond plaats door middel van een schriftelijke vragenlijst aan alle scholen voor primair onderwijs in Schiedam en aan twaalf culturele instellingen in Schiedam. Cultuureducatie in Zuid-Holland : eindrapportage over de uitkomsten van een enquête van Loket Cultuureducatie Zuid-Holland / P. van der Zant. - [Gouda] : Bureau ART, 2005. - 16 p. : fig., tab. Eindrapportage over de uitkomsten van een enquête van Loket Cultuureducatie Zuid-Holland dat ruim 2800 enquêtes verstuurde naar scholen voor primair onderwijs, gemeenten en culturele instellingen. De enquête bevatte vragen over onder andere het cultuureducatiebeleid, knelpunten en de diensten van het Loket Cultuureducatie. 190 enquêtes zijn terug gestuurd. Evaluatie beroepskunstenaars in de klas / Savant Learning Partners; Regioplan Beleidsonderzoek. Amsterdam : Kunstenaars&CO, 2005. - 3 dl. (58, 25, 9 p.) : fig., tab., graf. - In opdr. van Kunstenaars&CO. Evaluatieonderzoek naar de verwachtingen, opbrengsten en tevredenheid omtrent het project beroepskunstenaars in de klas (bik). Daarnaast is de kwaliteit van de bik-opleiding getoetst. In totaal zijn vier evaluatieonderzoeken uitgevoerd. In het eerste deelonderzoek is gekeken naar basisscholen die nog geen ervaring hebben met bik-kunstenaars. In deelonderzoek 2 staan basisscholen centraal die de afgelopen jaren ervaring hebben opgedaan met bik-kunstenaars. Het derde deelonderzoek gaat over kunstenaars die het bik-certificaat hebben ontvangen. In het vierde deelonderzoek is de kwaliteit van de bik-opleidingen geëvalueerd. Ten slotte is er een rapport verschenen met de overall conclusies van het evaluatieonderzoek. Het complete evaluatieonderzoek is verdeeld over 3 publicaties: deelonderzoek 1, 2 en 3, deelonderzoek 4 en een deelonderzoek met de overall conclusies van 1 t/m 4. 'Hart(d) voor cultuur' gemeten : onderzoek naar de stand van zaken op het gebied van cultuureducatie onder het eerste cohort basisscholen dat subsidie ontving in het kader van de regeling Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs / M. van Hoorn ... [et al.] / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2005. - 58 p. : tab., graf., - Met lit.opg. en bijl. - In opdr. van het projectbureau Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs (OCW). In het kader van de regeling 'Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs' kunnen basisscholen sinds 2004 een subsidie aanvragen die bestaat uit een bedrag van 10,90 euro per leerling per schooljaar. In het eerste subsidiejaar ontving 10% van de scholen subsidie (712 scholen). Het ministerie vroeg Cultuurnetwerk Nederland in oktober 2004 de 712 scholen opnieuw te bevragen. Het instrument diende een aanvullende vragenlijst te zijn. De belangrijkste

23


onderzoeksvraag was om met behulp van de resultaten een verband te leggen met de drie scenario's uit het rapport 'Hart(d) voor cultuur' en een scenario nul (waarin scholen nagenoeg niets ondernemen op het gebied van cultuureducatie). Hart(d) voor Cultuur in de praktijk : notitie over de scenario's uit Hart(d) voor Cultuur in de praktijk van het primair onderwijs, gebaseerd op een onderzoek in de provincie Noord-Holland / P. van der Zant / BART, Bureau Advies Research Training. - Gouda : Bureau ART, 2004. - 11 p. : tab., graf. Met bijl. en lit.opg. In juni 2003 bracht de Taakgroep Cultuureducatie in primair onderwijs het rapport 'Hart(d) voor Cultuur' uit. In het rapport werden drie scenario's onderscheiden waarin betrokken partijen (basisschool, culturele instelling en gemeente) hun ambities op elkaar kunnen afstemmen. In deze notitie wordt kort ingegaan op de uitwerking van deze scenario's in de onderwijspraktijk. Dat wordt vooral gedaan aan de hand van de uitkomsten van een onderzoek dat Bureau ART uitvoerde in opdracht van de provincie Noord-Holland. Het onderzoek had alleen betrekking op de basisscholen in Noord-Holland, maar waarschijnlijk is het beeld niet sterk afwijkend van andere provincies of gemeenten. Hoe ver zijn ze al? : eindrapport van de nulmeting cultuureducatie in de provincie Noord-Holland bij scholen en gemeenten / P. van der Zant. - Gouda : Bureau ART, 2004. - 57 p. : graf., tab. - In opdr. van de provincie Noord-Holland. - Met bijl. Om de effectiviteit van het cultuureducatie-beleid voor de komende vier jaar van de provincie Noord-Holland te kunnen meten is een nulmeting uitgevoerd. De nulmeting vond plaats bij scholen voor primair onderwijs, voortgezet onderwijs en de gemeenten in Noord-Holland. Per regio zullen nog afzonderlijke rapportages worden opgesteld, waarin meer in detail de uitkomsten van de nulmeting zullen worden gepresenteerd. Enkele conclusies: op een meerderheid van de scholen vinden per groep en klas jaarlijks 1 of 2 kunsteducatieve activiteiten plaats. Van de gemeenten zegt ruim de helft een beleid te hebben ontwikkeld ten aanzien van cultuureducatie in het onderwijs, de meeste alleen voor kunsteducatie en niet voor erfgoededucatie. In de kaart gekeken 1 : eerste thematische rapportage over de vijftien deelprojecten Erfgoed à la Carte in opdracht van Erfgoed Actueel / P. van der Zant. - Gouda : Burea ART, 2005. - 10 p. Eerste rapportage over de voortgang van het vierjarig project Erfgoed à la Carte. Binnen dit project werken scholen en erfgoedinstellingen in de regio samen. Het project beoogt leerlingen van groep 1 t/m 8 ieder jaar in contact te brengen met meerdere erfgoedinstellingen. De rapportage is bedoeld ter ondersteuning van de uitwisseling van informatie en ervaringen tussen de vijftien deelprojecten en de landelijke projectleiding, alsmede tussen de deelprojecten onderling. De rapportage is vooral gebaseerd op een serie individuele gesprekken met de projectleiders van de vijftien deelprojecten. Elk half jaar zal zo'n rapportage worden uitgebracht. In de kaart gekeken 3 : verslag van een tweede evaluatie van de 15 projecten Erfgoed à la Carte in opdracht van Erfgoed Actueel, najaar 2005 / P. van der Zant. - Gouda : Burea ART, 2005. - 25 p. Met bijl. Verslag van een tweede evaluatie van het vierjarig project Erfgoed à la Carte. Binnen dit project werken scholen en erfgoedinstellingen in de regio samen. Het project beoogt leerlingen van groep 1 t/m 8 ieder jaar in contact te brengen met meerdere erfgoedinstellingen. De rapportage is bedoeld ter ondersteuning van de uitwisseling van informatie en ervaringen tussen de vijftien deelprojecten en de landelijke projectleiding, alsmede tussen de deelprojecten onderling. De rapportage is

24


gebaseerd op een serie individuele gesprekken met de projectleiders van de vijftien deelprojecten en een analyse van schriftelijk materiaal, zoals verslagen, planningen en voortgangsrapportages. De kaarten geschud : tweede thematische rapportage over de vijftien deelprojecten Erfgoed à la Carte in opdracht van Erfgoed Actueel / P. van der Zant / BART, Bureau Advies Research Training. Gouda : BART, 2005. - 10 p. Tweede rapportage over de voortgang van de vijftien deelprojecten Erfgoed à la Carte. De rapportage is bedoeld ter ondersteuning van de uitwisseling van informatie en ervaringen tussen de deelprojecten en de landelijke projectleiding en tussen de deelprojecten onderling. Er wordt o.a. aandacht besteed aan de volgende thema's: de onderwijskundige inbedding, draagvlak binnen de scholen, aandacht voor het speciaal onderwijs, professionalisering van de erfgoedinstellingen en de rol van de bibliotheken. Kan het nog beter? : eindrapport van een evaluatieonderzoek naar de nieuwe werkwijze voor cultuureducatie in het primair onderwijs in opdracht van de stad Groningen / M. Vervaet, P. van der Zant / BART, Bureau Advies Research Training. - Gouda : BART, 2005. - 42 p. - Met bijl. en lit.opg. Evaluatieonderzoek door Bureau ART naar de nieuwe werkwijze voor cultuureducatie in het primair onderwijs in Groningen. Om de nieuwe werkwijze te evalueren nam Bureau ART interviews af bij de direct betrokkenen (ABCG, Bureau 2/22, gemeente Groningen) en bij cultuurcoördinatoren van een tiental scholen. Ook werd een grote hoeveelheid schriftelijk materiaal (beleidsnota's, werkplannen e.d.) bestudeerd. Dit is het eindrapport van de evaluatie. Kunstmagneet Den Haag : evaluatie van ontwikkeling en implementatie van het curriculum ; : laatste peiling 2004/2005 / W. Oud, G. Ledoux. - Amsterdam : SCO-Kohnstamm, 2005. - 102 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg. - ISBN 90-6813-775-1 Met dit rapport wordt de pilot Kunstmagneet Den Haag afgesloten. In dit pilotproject werkten acht Haagse basisscholen aan intensivering en verdieping van kunsten cultuureducatie. De scholen werkten hierbij intensief samen met Het Koorenhuis, het Centrum voor de Kunsten in Den Haag. Kunstmagneetprofiel : de school in zijn buurt, motivatie, visie, doelstelling, profiel / Koorenhuis, Centrum voor kunst en cultuur. - Den Haag : Koorenhuis, 2005 Acht basisscholen in Den Haag hebben meegewerkt aan het vierjarige proefproject 'Kunstmagneet Den Haag'. De acht basisscholen zijn: Grote Beer, Het Spectrum, Paul Krugerschool, De Bavinckschool, De La Reyschool, Koningin Beatrixschool, Elout van Soeterwoudeschool, Prinses Ireneschool. Per school worden de volgende onderdelen beschreven: de school in zijn buurt, motivatie, visie, doelstelling en profiel. Leesgedrag kinderen uit groep zeven en acht : onderzoek ter gelegenheid van de Nationale Voorleeswedstrijd / A. Lubbinge. - Amsterdam : TNS NIPO, 2005. - 19 p. : tab., graf. - Met bijl. - In opdr. van Stichting Lezen. Dit rapport geeft een gedetailleerd beeld van het leesgedrag van kinderen in groep zeven en groep acht van het primair onderwijs. Hoofdstuk twee geeft een overzicht van het leesgedrag van deze kinderen en de redenen waarom kinderen wel of niet lezen. Hoofdstuk drie kijkt naar een aantal aspecten die van invloed kunnen zijn op het leesgedrag van kinderen, zoals motivatie van de ouders en school en bezoeken aan de bibliotheek. Hoofdstuk vier vergelijkt boeken lezen met een aantal andere activiteiten zoals internetten en sporten. Welk boek kinderen het leukst vinden en welke genres zij het liefste lezen komt in hoofdstuk vijf aan bod. Het laatste hoofdstuk zet de belangrijkste resultaten en conclusies van het onderzoek op een rijtje. Enige conclusies: ruim driekwart van de

25


basisschoolleerlingen uit de groepen zeven en acht leest thuis tenminste een keer per week, meisjes lezen vaker dan jongens, ouders stimuleren kinderen in hun leesgedrag. Leesgedrag leerkrachten basisonderwijs : onderzoek ter gelegenheid van de Nationale Voorleeswedstrijd / Y. Sanders, A. Gilling. - Amsterdam : TNS NIPO, 2006. - 94 p. : tab., graf. - Met bijl. Onderzoek naar het leesgedrag van leerkrachten in het basisonderwijs. Hieruit blijkt dat ruim de helft van de leerkrachten meer aandacht zou willen besteden aan de hoogtepunten uit de Nederlandse kinderen jeugdliteratuur. De belangrijkste reden om voor te lezen is het bevorderen van leesplezier bij kinderen en hen te stimuleren ook zelf te lezen. Docenten die in hun vrije tijd geregeld lezen, blijken dat ook vaker voor de klas te doen. Het onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van de finale van De Nationale Voorleeswedstrijd die op 17 mei 2006 plaatsvond in Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht. Meesters in de kunst : een onderzoek naar kunsteducatie op basisscholen in de Utrechtse wijk Oog in Al / W. Zoet, H. Henrichs (begeleider). - Utrecht : [s.n.], 2004. - 57 p. - Met lit.opg. en bijl. - In opdr. van Stichting Het Wilde Westen. - Stageonderzoek Universiteit Utrecht, Theater-, film en televisiewetenschap, specialisatie cultuureducatie. Doel van het onderzoek is inventariseren welke vorm kunsteducatie heeft in het basisonderwijs in de Utrechtse wijk Oog in Al. Het onderzoek brengt in kaart wat er gebeurt, zet op een rijtje wat er goed gaat en waar knelpunten bestaan in het geven van kunstvakken. Met dit onderzoek wil de opdrachtgever, Stichting Het Wilde Westen, vorm geven aan verdere samenwerking met de basisscholen op het gebied van kunsteducatie. Stichting Het Wilde Westen organiseert kunstzinnige en culturele activiteiten voor alle leeftijden in de wijk Oog in Al en is hét aanspreekpunt voor de wijk waar het gaat om kunst en cultuur. Het nieuwe leren in het basisonderwijs : een begripsanalyse en een verkenning van de schoolpraktijk / H. Blok, R. Oostdam, T. Peetsma. - Amsterdam : SCO-Kohnstamm Instituut, 2006. - 180 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-6813-799-9 Dit rapport bestaat uit twee delen, een literatuuronderzoek en een verdiepingsstudie. Het literatuuronderzoek is gericht op een verduidelijking van de term 'het nieuwe leren' en op een vergelijking ervan met aanverwante termen, zoals natuurlijk leren en levensecht leren. Het literatuuronderzoek is daarnaast ook gericht op leeropbrengsten van het nieuwe leren. Bij de verdiepingsstudie zijn acht basisscholen, inclusief een school voor speciaal basisonderwijs, betrokken. De school hebben de eigen onderwijsaanpak gekarakteriseerd aan de hand van de zes dimensies van het nieuwe leren. Per school zijn de verzamelde gegevens samengebracht in een schoolportret (opgenomen in de bijlagen). De portretten vormen vervolgens de basis voor een inhoudelijke analyse, gericht op de overeenkomsten en verschillen tussen de scholen. In de discussie worden voorstellen gedaan voor vervolgonderzoek. Nootzaak! / M. Bremmer. - Amsterdam : [s.n.], 2005. - 127 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. Doctoraalscriptie Onderwijskunde, Universiteit Amsterdam De vraagstelling van dit onderzoek is: Wat is de praktijkkennis van vakleerkrachten in het basisonderwijs betreffende het ontwerpen en uitvoeren van een curriculum voor 'noten leren lezen' en hoe verhoudt deze praktijkkennis zich tot theoretische inzichten rondom het leren lezen van noten?

26


Onderzoek cultuureducatie primair onderwijs gemeente Rotterdam / M. van Hoorn ... [et al.] / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2005. - 144 p. : tab., graf. - In opdr. van de gemeente Rotterdam. - Met lit.opg. Onderzoek naar de stand van zaken op het gebied van cultuureducatie in de Rotterdamse scholen voor primair onderwijs en in de Rotterdamse culturele instellingen. Daarnaast wordt inzicht gegeven in de wensen en mogelijkheden van de Rotterdamse basisscholen op het gebied van cultuureducatie en in de mate waarin culturele instellingen met hun aanbod, ideeën en capaciteit hierbij aansluiten. Onderzoek van witte vlekken : eindrapportage van een onderzoek naar de oorzaken van 'witte vlekken' bij de regeling Versterking cultuureducatie primair onderwijs / M. Vervaet, P. van der Zant. - Gouda : BART, 2005. - Ongepag. : tab., graf. - Met bijl. - In opdr. van het ministerie van OCW. Onderzoek naar de scholen die (nog) niet hebben ingetekend op de regeling Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs. Doel van het onderzoek was te achterhalen wat de belangrijkste oorzaken zijn om niet in te tekenen op de regeling en of er wellicht een patroon in de oorzaken is waar te nemen. Ontbijten met de directeur : educatiebeleid voor Museum de Fundatie Zwolle / P. Hagenaars ... [et al.] / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 104 p. : tab., graf., fig. - Met bijl. en lit.opg.. - ISBN 90-6997-108-9 Begin 2005 opent een nieuw museum voor moderne en hedendaagse kunst in Zwolle: Museum de Fundatie, locatie Blijmarkt. Omdat het museum benieuwd is naar de verwachtingen van jongeren en scholen heeft zij Cultuurnetwerk Nederland gevraagd een behoefteonderzoek uit te voeren. Het is de bedoeling dat de ideeën en wensen die hier uit voortvloeien opgenomen worden in het educatiebeleid. Daarnaast besteedt het onderzoek aandacht aan samenwerking tussen het museum en culturele organisaties in Zwolle en omgeving. Rapportage nul-meting : regeling 'versterking cultuureducatie in het primair onderwijs' / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 40 p. : tab., graf. - Met lit.opg. en bijl. Nulmeting in het primair onderwijs schooljaar 2003/2004 naar culturele activiteiten, naar vormen van samenwerking met de culturele omgeving en naar het gevoerde cultuurbeleid. Dit met het oog op een latere evaluatie van de effecten van de subsidieregeling. http://www.cultuurnetwerk.org/publicaties/pdf/nulmeting_vcpo.pdf ( Digitale versie) Samenwerken is een kunst : een inventarisatie van en een handreiking voor samenwerking en netwerkvorming tussen centra voor de kunsten en het primair onderwijs / P. Hagenaars, J. Lieftink, C. Vingerhoets. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2006. - 52 p. : tab., fig. - In opdr. van De Kunstconnectie/VKV. - Met bijl. Met welk doel en hoe werken lokale centra voor de kunsten samen met het primair onderwijs? Vragen die daarbij aan de orde komen richten zich op de vormen van samenwerking en netwerkvorming alsmede de daarbij naar voren komende succes- en faalfactoren. Dit rapport is een praktische handreiking die door centra voor de kunsten kan worden benut om de samenwerking en netwerkvorming met het primair onderwijs te stimuleren en professionaliseren. Samenwerken is een kunst : studie naar samenwerkingsvormen onderwijs en kunsteducatieinstellingen, 2006 (Kunstconnected nr. 5, mei, 14-15 p.)

27


Interview met Judith Lieftink, medewerker van Cultuurnetwerk Nederland over haar onderzoek naar samenwerkingsvormen tussen kunsteducatie-instellingen en de basisscholen in Nederland in opdracht van De Kunstconnectie/VKV. Samenwerking met centra voor kunsteducatie in het basisonderwijs : rapportage / H. Westerik, V. van Grinsven. - Utrecht : DUO Market Research, 2004. - 8 p. : graf. - In opdr. van de Kunstconnectie. Resultaten van een online onderzoek naar samenwerking van basisscholen met centra voor kunsteducatie. Aan dit onderzoek, dat deel uitmaakt van een groter onderzoek, hebben 316 (adjunct-)directeuren van basisscholen in Nederland meegewerkt. Verlangen naar de eindeloze zee : onderzoek naar de effecten van cultuureducatie in het primair onderwijs op de cultuurbeleving van leerlingen / M. Prieckaerts. - [S.l.] : [s.n.], 2005. - 77 p. : tab., fig. - Met lit.opg. en bijl. - Doctoraalscriptie Universiteit Maastricht, Faculteit der Psychologie, opleiding Onderwijswetenschappen. - In opdr. van de Provincie Limburg. De hoofdvraag van deze scriptie luidt 'hoe kunnen de effecten van cultuureducatie in het primair onderwijs gemeten worden?' Daarnaast worden drie subvragen beantwoord. Ten eerste 'welke dimensies kunnen in cultuurbeleving onderscheiden worden?'. Ten tweede 'wat is het effect van achtergrondkenmerken van leerlingen op de cultuurbeleving?'. En tot slot 'wat is het effect van cultuureducatie in het primair onderwijs op de cultuurbeleving na controle voor achtergrondvariabelen van leerlingen?' 'Waarom doen we dit niet vaker?' : onderzoek cultuureducatie primair onderwijs Zuid-Holland 20022003 / C. de Graauw ... [et al.] / Cultuurnetwerk Nederland; Erfgoedhuis Zuid-Holland. - Rijswijk : Kunstgebouw, 2004. - 97 p. : tab., graf. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van Kunstgebouw ZuidHolland en in samenw. met Erfgoedhuis Zuid-Holland. Onderzoek naar de huidige situatie op het gebied van cultuureducatie in Zuid-Holland. Uit het onderzoek blijkt onder andere dat een kwart van de basisscholen schoolbeleid formuleert op het gebied van cultuureducatie. Driekwart heeft minder dan 25 taakuren per jaar beschikbaar voor culturele activiteiten. Ook blijkt dat extra geld het liefst wordt gebruikt voor het inhuren van vakleerkrachten, specialisten en organisatoren. Het bijscholen van leerkrachten of het aanschaffen van materialen en methoden heeft duidelijk minder prioriteit. Bovendien worden culturele activiteiten het liefst in een totaalpakket ingekocht.

Pabo Bouwstenen competentieprofiel cultuurcoördinator : Cultuur en school - Pabo's / P. Vogelezang / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, [200?]. - 3 p. In het project 'Verbreding Cultuur en School Pabo's 2004-2006' heeft een aantal opleidingen een competentieprofiel Cultuurcoördinator opgesteld, gerelateerd aan de SBL-competenties (Stichting Beroepskwaliteit Leraren). Het profiel is bedoeld om richting te geven aan de ontwikkeling van een minor cultuureducatie. Het profiel is opgebouwd uit zeven competenties. Een brede school met een hart voor... cultuur? / E. Heijdanus-de Boer, I. Roozen, M. Bakens (medewerker). - Enschede : SLO, 2005. - 55 p. : ill. Deze publicatie wil leraren in opleiding een beeld geven hoe cultuur met het accent op dans en de beeldende vakken vorm krijgt in de brede school. Vier scholen worden geportretteerd met aandacht

28


voor: de rol en competenties van de cultuurcoördinator, de meerwaarde van kunstenaars in de klas, sociaal emotionele ontwikkeling en de samenwerking met culturele instellingen in de verlengde schooldag. Cultuur aan de basis : drie jaar Cultuur en School - Pabo's / V. Bergman ... [et al.], P. Vogelezang (projectleider) / Cultuurnetwerk Nederland; Erfgoed Actueel. – Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland ; Amsterdam : Erfgoed Actueel, 2004. - 56 p. : ill. In september 2001 begonnen vijf opleidingen voor leraar basisonderwijs aan de pilot 'Cultuur en School - Pabo's'. Een van de doelen was te onderzoeken op welke wijze een opleiding studenten kan leren duurzame relaties te leggen tussen basisschool en culturele instellingen. 'Cultuur en School' een vaste plek geven in het curriculum was een minstens zo belangrijk motief voor deze pilot. Een jaar later startten nog dertien opleidingen met vergelijkbare ideeën. Deze publicatie beschrijft in welke context het project zich heeft afgespeeld. Doelstellingen, ervaringen en effectmeting laten zien waar het in de pilot om ging en wat er daadwerkelijk is gerealiseerd. Dubbel focussen / P. Saey, M. Van Eeckhaut / CANON, Cultuurcel Departement Onderwijs; MuHKA, Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen. - Brussel : Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 2005. - 104 p. : ill. Het project Dubbelfocus werd in 2002 ontwikkeld voor tweedejaarsstudenten van de lerarenopleidingen voor kleuter- en lager onderwijs in de verschillende Vlaamse provincies. Het project focuste op de kennismaking met (een) kunst(museum) én op de uitbreiding van de (muzische) begeleidingscapaciteiten van de student. Deze publicatie bevat alle verzamelde informatie en opgebouwde ervaring van het project. In het eerste deel staat kunst centraal in relatie tot cultuur, maatschappij, individu, kinderen en onderwijs. Vragen als Wat is kunst? Welke functie heeft kunst? Is kunst moeilijk? en Hoe past kunst op school? komen in dit deel aan bod. Het tweede gedeelte van de publicatie gaat in op kennis, attitude, vaardigheden en inzicht die een student nodig heeft als kunstparticipant en als kunstbegeleider. 'Ik ben muzikant' : ontwikkelingsgericht muziekonderwijs / J. van Loon, 2004 (De pyramide; Vol. 58, nr. 2, mrt. 23-25 p.) Er wordt gewerkt om muziek binnen de zogeheten basisontwikkeling, een uitwerking van het ontwikkelingsgericht onderwijs voor groep 1 en 2 van het primair onderwijs, op de kaart te zetten. Tijdens de SLO-conferentie 'Kunstvakken Pabo' werd een eerste workshop over ontwikkelingsgericht muziekonderwijs gegeven. Een verslag. Koersen op meesterschap : advies van de expertgroep Kwaliteit Lerarenopleiding Primair Onderwijs : herontwerp, partnerschap en kwaliteitsborging / F. Rokebrand (voorzitter) / Landelijk Overleg Lerarenopleidingen Basisonderwijs. - Den Haag : HBO-Raad, 2004. - 52 p. : ill., tab., graf., fig. Met bijl. en lit.opg. Notitie over de toekomst van de lerarenopleiding basisonderwijs. In deze notitie geeft een expertgroep, ingesteld door de HBO-raad, een analyse van de problematiek van de huidige lerarenopleiding basisonderwijs. Ook doet de groep aanbevelingen voor een herontwerp van die lerarenopleiding. Kunst en vliegwerk / H. Harmsen, 2004 (Maandblad voor de beeldende vakken; Vol. 120, nr. 4, juni. 5 p.) Op de Theo Thijssen Academie in Utrecht (een academie voor primair onderwijs) worden modules opgezet die vakoverstijgend zijn. Behoefte aan vakoverstijgend onderwijs kwam door de ervaringen

29


van studenten tijdens hun stages en van hun begeleiders. De academie werkt met het cluster 'Kunst en Vliegwerk', opgebouwd uit de vakken drama, handvaardigheid, tekenen, textiel, schrijven, bewegingsonderwijs en muziek. Het idee achter het cluster is om minder vanuit je vak als vakdocent te werken maar meer als opleidingsdocent, met het oog op het beroepsprofiel. In het derde jaar is de bedoeling dat zij clusteroverstijgend gaan werken met bijvoorbeeld natuuronderwijs of aardrijkskunde. Kunst voor leerkrachten : cultuureducatie praktijk / A.L. van der Vegt, 2005 (Vernieuwing; Vol. 64, nr. 2, feb. 10-11 p.) Het Koorenhuis, het Haagse centrum voor kunst en cultuur, heeft de cursus 'Kunst voor leerkrachten' ontwikkeld. Deze cursus biedt praktische lessuggesties op het gebied van kunstonderwijs die leerkrachten snel in praktijk kunnen brengen. Daarnaast biedt Het Koorenhuis projecten waarin alle kunstvormen aan bod komen. Dergelijke projecten kunnen bijdragen aan een betere positie van cultuureducatie op de basisschool. Basisscholen in Den Haag die al veel doen op het gebied kunsteducatie zijn de kunstmagneetscholen. Het Koorenhuis begeleidt deze scholen. Een kunstgreep : leraar beeldende vorming basisschool / K. Sondermeijer, 2004 (Maandblad voor de beeldende vakken; Vol. 120, nr. 1, jan. 6-7 p.) Een artikel over beeldende vakken in het primair onderwijs met nadruk op de positie van de vakdocent en de pabo Laat maar zien : een didactische handleiding voor beeldend onderwijs / J. van Onna, A. Jacobse. Groningen/. - Amsterdam : Wolters-Noordhoff ; Amsterdam : IPABO, 2004-2005. - 2e herz. dr.. 317 p.+ 3 dvd's : ill., tab., fig. - I.s.m. SLO. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-01-79403-3 Richtlijnen voor studenten aan opleidingen tot leraar primair onderwijs voor het organiseren en uitvoeren van beeldende lesactiviteiten voor kinderen op de basisschool. Ingegaan wordt op wat beelden zijn, hoe ze gemaakt worden en hoe daar in het onderwijs op ingespeeld kan worden. Daarnaast wordt beschreven de manier waarop beeldende activiteiten met kinderen gestructureerd, gepland, georganiseerd, begeleid en geëvalueerd kunnen worden. Praktijkvoorbeelden van beeldend onderwijs in diverse basisscholen en opdrachten zijn toegevoegd. Bij deze handleiding horen drie dvd's met de titel 'didactiek in zicht'. Deze films zijn te gebruiken bij het doceren, bestuderen van de didactiek beeldende vorming en het ontwerpen van lessen volgens het boek 'Laat maar zien'. De eerste dvd richt zich op beeldende vorming in de onderbouw en bevat drie lessen: Elmer, Rupsje nooitgenoeg, Bloemen. De tweede dvd voor de middenbouw bevat de lessen Geheimzinnige woud en Voel eens waar ik ben. De laatste dvd voor de bovenbouw bevat de lessen Insecten, De groeten van en Torens van verlangen. Muziek meester! / R. van der Lei, F. Haverkort, L. Noordam. - Utrecht [etc.] : ThiemeMeulenhoff, 2004. - 2 dl. (303, 128 p.)+ cd-rom : ill. - Herz. versie van Muziek meester! : handboek voor het muziekonderwijs op de basisschool (1994). Methode voor pabo-studenten. Deel 1 behandelt het muziekonderwijs op de basisschool en de (muzikale) competenties die noodzakelijk zijn voor het geven van goed muziekonderwijs. In deel 2 komt de praktische en theoretische verdieping van het muziekonderwijs op de basisschool aan bod in thema's als vorm, betekenis, musical en muziek in samenhang. Ook wordt aandacht besteed aan de muziekpedagogische achtergronden van en leerlijnen in het muziekonderwijs. De cd-rom bevat (stage)lessen, muziekvoorbeelden, luisterfragmenten en videofragmenten van lessen.

30


Het waarom van mooi of stom : filosoferen met kinderen ; : deel 1 / M. van Rossum, R. Eikelenboom, 2004 (De pyramide; Vol. 58, nr. 2, mrt. 34-36 p.) Beschrijving van een samenwerkingsproject tussen de Pabo Inholland en het Centrum voor kinderfilosofie. Het doel was om een aanpak te ontwikkelen om kinderen te motiveren beter te luisteren naar en te praten over muziek. De samenwerking heeft geleid tot drie lessen binnen het curriculum waarin ook cultuureducatie een rol speelt. De lessen bieden de mogelijkheid om een gesprek met kinderen te voeren op verschillende niveaus, de eigen cultuurervaring als bron te gebruiken voor een les over kunst (in dit geval muziek), cultuureducatie als opening te gebruiken voor het filosoferen met kinderen en grensverleggend te filosoferen met kinderen.

Beeldende vorming Algemeen Beelddenken : themanummer / J. Ting Ling ... [et al.], 2005 (Kunstzone; Vol. 4, nr. 2/3, feb/mrt. 1-22 p.) In dit themanummer staat beelddenken centraal. Artikelen over: De innerlijke wereld van een beelddenkend kunstenaar; Beeldende vorming, het vormen van beelden en beelddenken; Nationaal congres Beelddenken 2004; Beelddenken; Denken in beelden, creativiteit en overleven; De beelddenker in het onderwijs; Abstracte begrippen verbeeld. Beeldend in het primair onderwijs : enquête over de stand van zaken / M. Bakens, T. Steenbergen, 2006 (Kunstzone; Vol. 5, nr. 4, apr. 2-4 p.) De Vereniging Leraren Beeldende Vakken (VLBV) heeft een enquête afgenomen binnen het primair onderwijs waarmee het beeldend onderwijs in kaart is gebracht. Een overzicht van de bevindingen. Juf, kijk eens wat ik heb gemaakt! / M. van der Heijden, 2006. – Met lit. opg. (De wereld van het jonge kind; Vol 33, nr. 5, jan. 136-139 p.) Constructieve en beeldende activiteiten zijn zeer waardevolle activiteiten om de ontwikkeling van jonge kinderen te stimuleren. Niet alle kinderen zijn echter even gemotiveerd. Hoe kunnen alle kleuters plezier beleven aan beeldende activiteiten? In dit artikel zijn drie invalshoeken beschreven om meer betekenisvolle constructieve en beeldende activiteiten te creëren. Het Kielster Kunst Kabinet van groep 3-4 / F. Steegstra, 2006 (Zone; Vol. 5, nr. 1, mrt. 4-6 p.) Hoe breng je kinderen van groep 3 en 4 in aanraking met kunst? In dit artikel staan de ervaringen op basisschool Albronda in Kiel-Windeweer centraal. Kind en Kunst V : magazijn van de verbeelding / S. Kamps (eindredacteur). - Arnhem : Stichting voor Kunst en Cultuur Gelderland, 2005. - 2 dl. : ill. - Dubbelcatalogus (deel 1) + bijlage en kijkwijzer (deel 2).. - ISBN 90-70543-32-X Over de ontdekkingsreis naar het ontstaan van het hedendaagse kunstwerk gaat de tentoonstelling 'Magazijn van de Verbeelding' (22 januari t/m 24 april 2005 in Museum Het Valkhof en CODA Apeldoorn). Het is de vijfde en laatste editie van het project Kind & Kunst, waarbij kinderen van 412 jaar vertrouwd worden gemaakt met hedendaagse kunst, ondermeer door kinderen en kunstenaars met elkaar te laten praten en werken. De 2 publicaties Kind en Kunst V vormen een

31


onderdeel van de manifestatie Kind en Kunst V. Deze manifestatie wordt georganiseerd door de Stichting voor Kunst en Cultuur Gelderland in samenwerking met het Apeldoorns Museum/CODA, Museum Het Valkhof te Nijmegen en Edu-Art Gelderland. Kunst voor twee / A. Geurts, F. Donker, H. Loeffen, 2006 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 6, feb. 19-23 p.) Verslag van een project over kunst en cultuur waarbij kinderen van groep 3 en groep 8 van de St. Josephschool in Maarheeze samen aan een project werkten. Kinderen van groep 8 gaven kinderen van groep 3 een rondleiding in een echt museum en gaven uitleg over kunstenaars en kunststromingen. De groepen maakten samen kunst en richtten samen een eigen museum in. Tot slot gingen ze met elkaar op zoek naar kunst en cultuur in de eigen omgeving. Een kunstbende op school! : een verhalend ontwerp over kunst / A. Pecht, 2005 (Kunstzone; Vol. 4, nr. 1, jan. 36-38 p.) Beschrijving van een kunsteducatieproject uitgevoerd met twaalf meerbegaafde leerlingen uit de groepen 5, 6, en 7 van een basisschool in Uden. Het project 'Een kunstbende op school' had als doel meer aandacht te besteden aan de reflectieve kant van kunsteducatie bij beeldende vorming in het basisonderwijs en aan de creatieve en praktische vermogens van (meerbegaafde) leerlingen. Kunstbeschouwing in het basisonderwijs : kennismaken met andere werelden / P. van Dijk, 2005 (Maandblad voor de beeldende vakken; Vol. 121, nr. 3, apr. 12-13 p.) Pleidooi voor het integreren van kunstbeschouwing in lessen beeldende vorming in het basisonderwijs. Kunstenaars in de brede school : verslag en impressies van een experiment / I. van der Boon (redacteur) ... [et al.] / Het Waait. - Kunstcircuit [etc.] : Deventer, 2004. - 48 p. : ill. Publicatie over het sociaal-artistieke project Kunstenaars in de brede school, waarbij kunstenaars en kinderen samenwerken aan de totstandkoming van een kunstwerk. De kinderen zijn leerlingen van basisscholen, gevestigd in achterstandswijken in Deventer. De deelnemende kunstenaars zijn actief op het terrein van de beeldende kunst of de podiumkunst, en de kunstwerken zijn een uitingsvorm binnen één van die gebieden. Kunstproject met Jan Steen / M. Weesing, J. van Oers, 2005 (JSW; Vol. 89, nr. 6, feb. 16-17 p.) Basisschool De Achthoek in Amsterdam is een school voor ontwikkelingsgericht onderwijs. Daar is het belangrijk dat de kinderen meedoen aan gezamenlijke sociaal-culturele activiteiten en daaraan hun eigen bijdrage kunnen leveren. In projecten komen verschillende vakgebieden geïntegreerd terug. Een goed voorbeeld hiervan is het project over kunstbeschouwing in groep 4. De kinderen hebben het schilderij De Dorpsschool van Jan Steen in scène gezet. Laatste manifestatie Kind en Kunst / A. Geldermans, 2005 - Met lit.opg. (Bulletin Cultuur & School; Vol. 8, nr. 37, apr. 4-6 p.) Dit jaar vond voor de vijfde en laatste keer Kind en Kunst plaats, een driejaarlijkse manifestatie waarin de relatie tussen kind, kunstenaar en beeldende kunst centraal stond. De manifestaties zijn ten einde, maar de discussie over hoe je kinderen het beste met beeldende kunst in aanraking kunt brengen, is springlevend.

32


Spraakmakende kunst : hoe kun je door gebruik te maken van kunst de spreekvaardigheid bevorderen? / M. Telgenhof, 2006 (Maandblad voor de beeldende vakken; Vol. 122, nr. 1, jan. 12-15 p.) De volgende vragen worden beantwoord: waarom is het noodzakelijk spreekvaardigheid te bevorderen, waarom met de hulp van kunst, welke kunst is geschikt en hoe breng je kunst ter sprake. Tekenen met kinderen van 8 tot 12 / S. Robbers. - Baarn : Cantecleer, 2004. - 95 p. : ill.. - ISBN 90-213-3410-0 Handleiding voor docenten, ouders en begeleiders. Ideeën en tekenopdrachten in gevarieerde teken-, schilderen druktechnieken. De tekeningen zijn telkens gekoppeld aan een thema, zoals letters, fantasiedieren, portretten, vakantie en winter. Vakdossier beeldend vormgeven basisschool / J. van Onna. - Enschede : SLO, 2004. - 78 p. - Met lit.opg. Stand van zaken en belangrijke ontwikkelingen op het gebied van beeldend vormgeven op de basisschool. De documenten die in dit vakdossier de basis vormen voor die schets hebben betrekking op de inhoud, de didactiek, belangrijke trends en ict. Ook komen betrokkenen uit het werkveld aan het woord. Tot slot conclusies en aanbevelingen. Voeding in de klas : knutselen met groenten en fruit en smaak beleven / H. Leget, 2005 (JSW; Vol. 90, nr. 2, 0kt. 33-35 p.) Op de Haagse Montessorischool De Waalsdorp werd een kunstzinnig project uitgevoerd voor groep 3, 4 en 5 rondom het thema groente en fruit. Voor dit project werd 500 euro verkregen via GrassRoots Cultuur, een stimuleringsregeling van stichting Kennisnet die gefinancierd wordt door het Ministerie van OCW.

Beeldende vorming Praktijk Benjamin Beestig : het geheime dagboek van een kunstenaar / L. Andries (redacteur). - Leuven : De Kunstbank, 2004?. - Ongepag. : ill. Educatief tentoonstellingsproject over kunstwerken voelen, beleven, tasten, horen en kijken. De kunstwerken zijn van de Belgische kunstenaar Benjamin Demeyere. Bedoeld voor kinderen in het basisonderwijs. Botticelli / M. Goes (hoofdredacteur), J. Poderos (hoofdredacteur), 2004 (Dada; Vol. 9, nr. 45, 1-49 p.) Themanummer over de kunstenaar Botticelli. Inhoud: zijn levensverhaal, de tijd waarin hij leefde en zijn werk. Met lesideeën voor in de klas incl. creatieve opdrachten. Carnaval-expressie / J. Smets. - Waasmunster : Abimo, 2005. - 96 p. : ill. - Met lit.opg.. - ISBN 9059322-10-X Activiteitenboek rond het thema Carnaval voor het basisonderwijs. Het accent ligt op de kunstzinnige activiteiten, maar ook Nederlands, wiskunde en wereldoriëntatie komen op een

33


creatieve manier aan bod. Ingedeeld naar leeftijdsgroep, van 3 tot 12 jaar. Chagall / H. Bernard (hoofdredacteur), M. Goes (hoofdredacteur), 2004 (Dada; Vol. 9, nr. 42, 1-49 p.) Themanummer over de kunstenaar Chagall. Inhoud: zijn levensverhaal, Chagall en de liefde, Chagall's wereld. Met lesideeën voor in de klas incl. creatieve opdrachten. Creatief vormgeven met kinderen : een uitgebreide collectie kunstzinnige ideeen en projecten voor thuis en op school / M.F. Kohl : Panta Rhei, 2004. - 135 p. : ill. - Met reg.. - ISBN 90-76771-52-9 Verzameling van 120 eenvoudig uitgewerkte creatieve technieken voor kinderen van 4 tot 12 jaar. Bevat zes hoofdstukken: collagetechnieken met papier, krijt- en tekentechnieken, schilderen verftechnieken, stempel- en druktechnieken, beeldend vormen, diverse creatieve technieken. Dromenatlas : lespakket / S. Touw, C. Feijen. - [S.l.] : [s.n.], 2005. - 2 dl. (156 p., ongepag.) + 2 cd-rom's : ill. - Snelgids Paint Shop Pro en flipboekje. Dromenatlas is een project voor kinderen van 8 tot 12 jaar en won in 2005 de Jan Kassiesprijs. In Dromenatlas gaan kinderen hun dromen verbeelden met tekenen schildermateriaal en met een computeranimatieprogramma. De deelnemende kinderen werken samen aan het totale eindwerkstuk, een cd-rom. Met het lespakket kunnen docenten een eigen Dromenatlasproject uitvoeren. Het project kan plaatsvinden op school, als activiteit in de naschoolse opvang of als cursus bij een centrum voor kunstzinnige vorming. Het totale project bestaat uit: voorbeeld cd-rom 'Dromenatlas van Rotterdam 2001', werk cd-rom met werkversie Dromenatlas, docentenhandleiding en voorbeeldfilmpjes, trialversie gebruikte computerprogramma's, snelgids Paint Shop Pro7 en een flipboekje. Druk met Werkman / B. Munsterman, A. de Beus, 2005 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 1, sept. 20-23 p.) Lessenserie over de drukker en beeldend kunstenaar Hendrik Werkman en de Groningse kunstenaarsvereniging De Ploeg. Bestemd voor groep 6 t/m 8 van het primair onderwijs. Eerste hulp bij design / S. du Bois. - Amsterdam : Stedelijk Museum, 2005. - Ongepag. : ill. - Met lit.opg. en begrippenlijst. Deze publicatie helpt kinderen bij het gericht kijken naar design. De kinderen beantwoorden specifieke vragen over design tijdens een wandeling door het Stedelijk Museum in Amsterdam. In de publicatie zijn foto's opgenomen van belangrijke design-objecten uit de collectie van het Stedelijk Museum. Eerste hulp bij fotografie / R. Hulshoff Pol (samensteller). - Amsterdam : Stedelijk Museum, 2005. Ongepag. : ill. - Met lit.opg. en begrippenlijst. Deze publicatie helpt kinderen bij het gericht kijken naar fotografie. De kinderen beantwoorden specifieke vragen over een foto die ze zelf uitkiezen uit de collectie van het Stedelijk Museum Amsterdam. In de publicatie zijn belangrijke foto's opgenomen uit de collectie van het Stedelijk Museum. Filosoferen met beelden / H. Tibosch (samensteller), M. van Rossum (samensteller). - Otterlo : Kröller-Müller Museum, 2005. - Ongepag. : ill. Lesprogramma voor kinderen van de basisschool (vanaf 7 jaar) en iedereen die het leuk vindt om te filosoferen over kunst. Filosoferen met beelden leidt kinderen en hun begeleiders langs zeven

34


kunstwerken uit de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum. Niet de kunsthistorische feiten staan centraal, maar vragen en gevoelens die een kunstwerk op kan roepen. De publicatie bevat twee delen. Het eerste deel is een docentenhandleiding waarin opdrachten en vragen staan die tijdens de wandeling aan de kinderen kunnen worden gesteld. Ook zijn twee uitgeschreven lessen opgenomen, één ter voorbereiding van het museumbezoek en één ter afsluiting. Het tweede deel bestaat uit een aantal kopieerbladen. Door deze te kopiëren en te bundelen kunnen werkboekjes worden samengesteld, waarmee de kinderen in de beeldentuin aan de slag kunnen. Halloween-expressie / H. Van Haute, E. Geets, J. Goedemé. - Waasmunster : Abimo, 2004. - 96 p. : ill. - Met lit.opg.. - ISBN 90-59321-51-0 Kunstzinnige activiteiten rond het thema Halloween voor het basisonderwijs. Een verzameling beeldende opdrachten, bewegingsspelletjes, muziek, dramaspelen, taalspelletjes, gedichten en liedjes waarbij tovenaars, heksen, geesten, trollen en andere onderwereldfiguren de hoofdrol spelen. Ook wereldoriëntatie, Nederlands en wiskunde komen aan bod. De opdrachten zijn ingedeeld naar leeftijdsgroep, van 3 tot 12 jaar. Hundertwasser voor kinderen : een werkboek met kunstzinnige activiteiten gebaseerd op het werk van de veelzijdige kunstenaar Hundertwasser / B. Brandenburg. - Katwijk : Panta Rhei, 2004. - 79 p. : ill., fig., tab. - Oorspr. titel: Hundertwasser für Kinder.. - ISBN 90-76771-53-7 Werkboek met 38 kunstzinnige activiteiten verdeeld over zeven projecten, gebaseerd op de ideeën en kunstwerken van Friedensreich Hundertwasser. Aan de hand van eenvoudige opdrachten maken kinderen op een creatieve manier kennis met het werk van Hundertwasser, als schilder, tekenaar, ontwerper en architect. De activiteiten in het boek omvatten onder meer tekenen, schilderen, kleuren, knutselen en meningsvorming. Geschikt voor kinderen van 8-12 jaar. Het boek kan zowel op school als thuis gebruikt worden, evenals op creativiteitscentra en vrije academies. Kerst-expressie / W. De Busser, A. Van Gampelaere, M. Horemans. - Waasmunster : Abimo, 2005. 2e dr.. - 96 p. : ill. - Met lit.opg.. - ISBN 90-59321-52-9 Activiteitenboek rond het thema Kerst voor het basisonderwijs. Naast kunstzinnige activiteiten komen ook wereldoriëntatie, Nederlands en wiskunde aan bod. Bij de opdrachten wordt een leeftijdsgroep vermeld. Klein applaus : drama-activiteiten met 3- tot 9-jarigen. - Waasmunster : Abimo, 2005. - 3e dr.. 143 p. : ill. - 1e dr.: 2003. - Met bijl.. - ISBN 90-59320-72-7 Een reeks dramavaardigheden over dramatisch samenspel, werken aan scenario's, het vervaardigen van materiaal tot de 'mise-en-scène'. De leerlijn is opgebouwd naar leeftijdsgroep, 3-/4-, 5-/6- en 7-/8-jarigen, gebaseerd op een variëteit in 24 dramalessen, acht per groep. Naast de oefeningen bevat het boek ook theoretische achtergrondinformatie. Kunst voor kleintjes : knutselen voor kleine handjes / N. Shepherd. - Haarlem : Gottmer, 2004. - 48 p. : ill. - Oorspr. titel: My art class, creative fun for little hands. - London, Dorling Kindersley, 2003.. - ISBN 90-257-3813-3 Knutselvoorbeelden voor peuters en kleuters. Bij alle activiteiten staat vermeld en afgebeeld wat ervoor nodig is, hoe het moet en hoe het eindproduct eruit kan zien. Kunst voor kleintjes : schilderen voor kleine handjes / N. Shepherd. - Haarlem : Gottmer, 2004. 48 p. : ill. - Oorspr. titel: My picture art class, creative fun for little hands. - London : Dorling Kindersley, 2003.. - ISBN 90-257-3814-1

35


Lesvoorbeelden voor peuters en kleuters om te schilderen en te knutselen. Bij alle activiteiten staat vermeld en afgebeeld wat ervoor nodig is, hoe het moet en hoe het eindproduct eruit kan zien. KunstCamping : Buitenverblijf, een thuis weg van huis ; : lespakket voor de groepen 5 t/m 8 van het basisonderwijs / F. van Lokven, I. van der Velden. - Loosbroek : Stichting De KunstCamping, 2004. - 10 p. : ill. De KunstCamping is een jaarlijks kunstproject op een buitenterrein in Bernheze. Van 14 juni t/m 4 juli 2004 tonen een vijftiental kunstenaars hun werk rond het thema 'Buitenverblijf, een thuis weg van huis'. Naast de expositie is een educatief traject voor de groepen 5 t/m 8 van het basisonderwijs uit Bernheze ontwikkeld. Deze lesbrief bevat het programma en de voorbereiding op het bezoek aan de KunstCamping. Leerlingen maken vooraf op school werkstukken die op het thema zijn geïnspireerd. Deze werkstukken worden in de schuur op het terrein tentoongesteld. Mag ik van jou een foto maken? / B. Rosendaal, 2004 (Praxisbulletin; Vol. 22, nr. 4, dec. 26-30 p.) Een fotoproject voor kinderen van de onderbouw. Aan de orde komt: de werking van een camera en het maken en het ontwikkelen van foto's. Matisse / M. Goes (hoofdredacteur), J. Poderos (hoofdredacteur), 2005 (Dada; Vol. 10, nr. 50, 1-51 p.) Themanummer over de kunstenaar Matisse. Aandacht voor zijn levensverhaal en o.a. zijn gouacheknipsels. Met lesideeën voor in de klas incl. creatieve opdrachten. Paas-expressie / A. De Ridder, W. Goedemé. - Waasmunster : Abimo, 2005. - 112 p. : ill. - Met lit.opg.. - ISBN 90-59322-09-6 Kunstzinnige activiteiten rond het thema Pasen voor het basisonderwijs. Ook Nederlands, wiskunde en wereldoriëntatie komen op een creatieve manier aan bod. De opdrachten zijn ingedeeld naar leeftijdsgroep, van 3 tot 12 jaar. Paul Klee voor kinderen : een werkboek met kunstzinnige activiteiten gebaseerd op het werk van Paul Klee / B. Brandenburg. - Katwijk : Panta Rhei, 2005. - 75 p. : ill. - Oorspr. titel: Paul Klee für Kinder. - Mülheim an der Ruhr : Verlag an der Ruhr, 2002.. - ISBN 90-76771-72-3 Werkboek met vijf projecten die gebaseerd zijn op schilderijen van de expressionistische kunstenaar Paul Klee. De activiteiten omvatten onder meer tekenen, schilderen, kleuren, knippen, plakken, knutselen en ontwerpen. Bij ieder project zijn werkbladen die gekopieerd kunnen worden. Geschikt voor kinderen van 8-12 jaar. Rembrandt 400 krant : basisonderwijs / Museum Het Rembrandthuis. - Amsterdam : Museum Het Rembrandthuis, 2005. - 2 dl. Speciale editie van de Rembrandtkrant ter gelegenheid van het vierhonderdste geboortejaar van Rembrandt van Rijn. Bestemd voor leerlingen in de bovenbouw van het basisonderwijs. Het Ruimteschip / J. Poll, M. Severijnen, 2006 (Katern Primair Onderwijs feb. 2-11 p.) Portret van de openbare basisschool Het Ruimteschip in Hoogezand. De school wil cultuureducatie een structurele plek in het onderwijs geven. Ruimte voor expressiviteit: boetseren / H. Galama-Koolen, 2005

36


(De wereld van het jonge kind; Vol. 33, nr. 3, nov. 80-82 p.) De kinderlijke expressie wordt vaak gehinderd door verwachtingen van volwassenen. In dit artikel wordt ingegaan op de vraag 'hoe vrij mag de kinderlijke expressie zijn?' Daarbij wordt het werken met boetseerklei wordt als voorbeeld gebruikt. Met suggesties voor de leerkracht. Sint-expressie / H. Van Haute, M. Horemans, A. Van Gampelaere. - Waasmunster : Abimo, 2004. 3e dr.. - 95 p. : ill. - 1e dr.: 2003 - Met lit.opg.. - ISBN 90-59320-59-X Kunstzinnige activiteiten rond het thema Sinterklaas voor het basisonderwijs. Ook wereldoriëntatie, Nederlands en wiskunde komen op een creatieve manier aan bod. De opdrachten zijn ingedeeld naar leeftijdsgroep, van 3 tot 12 jaar. Van tekst naar beeld / J. Walter, 2006 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 6, feb. 16-18 p.) Beschrijving van een lesidee, waarbij de mogelijkheden van de computer in het algemeen en van het tekenprogramma Paint in het bijzonder worden gebruikt. Bedoeld voor kinderen in de groepen 6-8.

Erfgoed Algemeen Archieven : een ongekende bron van informatie / L. Vaessen, 2004 (Dossier kennis en media; Vol. 3, nr. 3, 76-80 p.) Een introductie tot de vele archieven die Nederland rijk is. Er wordt ingegaan op diverse categorieën archiefsites, op de (digitale) toegankelijkheid van archieven en op het aanbod van archieven voor het onderwijs. Architectuur / W. Bogaards (eindredacteur), 2004 : ill. - Themanummer (Ruif nr. 162, 1-32 p.) Themanummer over architectuur bedoeld voor kinderen en jongeren met spelvormen die direct in de praktijk toepasbaar zijn. Bevat artikelen over het opvrolijken van buurthuis en omgeving, vormen van architectuur, bouwen met diverse materialen, functies van gebouwen, architectuur op foto's, inrichten van buiten- of binnenruimte en het denkproces van een architect. Cultuureducatie volgens... museum Het Valkhof in Nijmegen : 'Leuk en informatief kunnen prima samengaan' / M. Severijnen, 2004 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 7, nr. 34, okt. 18-20 p.) Artikel over museum Het Valkhof in Nijmegen dat een uitgebreid educatief aanbod heeft opgezet voor zowel de scholen als de individuele jonge bezoekers. Dat bewaren we! : 1 jaar erfgoedlessen op de computer / J. van Vonderen, 2004 (Oud nieuws nr. 3, p. 4) Datbewarenwe.nl is een site over cultureel erfgoed voor groep 6,7 en 8 van het basisonderwijs. Negen lessen zijn tot nu toe te vinden op de site. Het is de bedoeling dat er per jaar vijf bijkomen. Er zijn drie typen lessen: weblessen - met de computer; doe-lessen - opdrachten uitvoeren in de klas; en op-stap-lessen - voorbereidingen voor een bezoek aan een erfgoedinstelling. Behalve lovende uitspraken over de site worden enkele suggesties ter verbetering gegeven.

37


Educatieve programma's : cultureel erfgoed via internet de klas in / E. Wiessner, 2004 (Museumpeil nr. 21, voorjaar 38-40 p.) Het succes van educatieve programma's binnen musea en andere erfgoedinstellingen is vaak afhankelijk van een intensief contact tussen het onderwijs en de instelling. Scholen dienen op de hoogte te zijn van dit educatieve aanbod. Als ze niet weten wat er allemaal te doen is, komen ze ook niet. De website DatBewarenWe.nl vergemakkelijkt het leggen van de contacten: het is de portal van het cultureel erfgoed voor de drie hoogste klassen van het basisonderwijs. De website biedt verschillende lessen over cultureel erfgoed, die leerlingen klassikaal, in groepjes of zelfstandig kunnen uitvoeren. Bovendien hebben erfgoedinstellingen zelf de mogelijkheid om kosteloos lessen over hun eigen instelling toe te voegen. Erfgoed à la carte : cultuureducatie gericht op de vraag van scholen / T. Hendriks, 2004; Vol. 7, nr. 31, feb. 4-6 p.) Een cultureel menu waaruit scholen à la carte een keuze kunnen doen. Dat is het idee achter Erfgoed à la carte, een grootschalig project ontwikkeld door Erfgoed Actueel en Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO). Erfgoed à la carte gaat uit van drie centrale doelstellingen: het erfgoedaanbod verankeren in een doorgaande leerlijn in elk leerjaar, de samenwerking tussen scholen en erfgoedaanbieders versterken en scholen in staat stellen een eigen schoolbeleid te ontwikkelen op het terrein van erfgoededucatie. Om dat voor elkaar te krijgen, wordt gebruik gemaakt van de succesfactoren van bestaande projecten. Erfgoed à la Carte : projectplan Erfgoed à la Carte ; : een landelijk stimuleringsproject voor erfgoededucatie / C. Hageman, K. Kievit, M. van der Putten (medewerker) / Erfgoed Actueel. Amsterdam : Bureau Erfgoed Actueel, 2004. - 14 p. : tab. - Met bijl. Erfgoed à la Carte is een stimuleringsproject om cultureel erfgoed een vaste plaats in het onderwijs te geven. Het voornaamste doel van het project is om leerlingen van groep 1 t/m 8 ieder jaar in contact te brengen met één of meerdere erfgoedinstellingen. Zo wordt cultureel erfgoed een vanzelfsprekend onderdeel van het lesprogramma en is een doorgaande leerlijn gewaarborgd. Erfgoed à la carte : tussen aanbod en vraag / C. Hageman, 2005 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 8, nr. 36, feb. 4-5 p.) Uitgaan van de succesfactoren van bestaande projecten, deze verder uitbouwen tot een erfgoedbreed en overdraagbaar aanbod voor primair onderwijs. Dat is het idee achter Erfgoed à la Carte. In de aanloopfase zijn 23 aanvragen voor financiële ondersteuning ingediend, waarvan er 15 zijn gehonoreerd. Enkele gelukkigen vertellen wat ze gaan doen met het geld. Erfgoed à la carte: erfgoededucatie verankeren in de basisschool / B. Ros, 2004 (Oud nieuws nr. 1, 8-9 p.) Het project 'Erfgoed à la carte' wordt één van de speerpunten in de derde periode (2004-2007) van Cultuur en School. In de komende vier jaar komt het erop aan de samenwerking tussen erfgoedinstellingen en basisscholen te versterken en wel op zo'n manier dat erfgoed verankerd raakt in het leerplan van scholen. Erfgoed in de klas : een handleiding voor leerkrachten / V. De Troyer (eindredacteur), H. Van Genechten ... [et al.] / HEREDUC. - Apeldoorn [etc.] : Garant, 2005. - 154 p. : ill.. - ISBN 90-4411801-3 Dit handboek bevat algemene beschouwingen over erfgoed in Europa en spitst zich toe op de manier waarop leerkrachten erfgoed in hun lessen kunnen integreren in het basis- en voortgezet

38


onderwijs. Het boek bevat 34 praktijkvoorbeelden uit vijf Europese landen - Nederland, Frankrijk, Italië, België en Duitsland. Dit handboek en het bijbehorende website zijn het resultaat van het 'HEREDUC' project. Het HERitage EDUCation project maakt deel uit van de Comenius 2.1-actie van het Europese onderwijs-subsidieprogramma Socrates. http://www.hereduc.net ( website) Erfgoededucatie in de Europese Unie / B. Ros, 2004 (Oud nieuws nr. 3, p. 11) Uit een enquête van het Ministerie van OCW, uitgevoerd door Cultuurnetwerk Nederland, onder beleidsambtenaren uit alle lidstaten van de EU is gebleken dat 21 van de 25 lidstaten kunsten erfgoededucatie actief (willen) bevorderen in het primair en voortgezet onderwijs. Uit de enquête blijkt verder dat versterking van communicatieve en expressieve vaardigheden, ontwikkeling van creatieve en denkvaardigheden en bevordering van sociale cohesie de top 3 doelen van kunsten erfgoededucatie zijn. Onderzoek fungeerde als opmaat voor de European Conference Cultuur and School gehouden op 8, 9 en 10 september 2004 in Den Haag. Erfgoedonderwijs in onderwijsleersituaties / P. Holthuis ... [et al.]. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2005. - 81 p. - Met lit.opg.. - ISBN 90-6997-000-7 Geheel gewijd aan erfgoededucatie. Vragen die in dit nummer aan de orde komen zijn onder andere: Wat is erfgoededucatie of wat zou zij moeten zijn? Welke inhoud wordt er in onderwijsleersituaties aan gegeven? Hoe verhoudt erfgoededucatie zich tot kunsten cultuureducatie? In het hoofdartikel poneert Paul Holthuis stellingen waarop tien deskundigen uit de erfgoed-, kunsten onderwijssector reageren. Face Your World maakt kinderen tot stedenbouwkundigen / I. Bos, 2005 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 8, nr. 40, dec. 7-9 p.) Kinderen bewust maken van hun omgeving. Dat is het doel van het project Face Your World van kunstenares Jeanne van Heeswijk. In Amsterdam maakten basisschool- en vmbo-leerlingen een ontwerp voor een stadspark dat echt wordt uitgevoerd. Al doende merkten ze wat ontwerpen betekent: eigen ideeën ontwikkelen, maar ook rekening houden met de belangen van anderen. Handreiking projecten Erfgoed à la Carte : handreiking gebaseerd op het inventariserend onderzoek t.b.v. het landelijk project Erfgoed à la Carte / P. van der Zant. - Gouda : Bureau ART, 2004. - 14 p. Bedoeld voor degenen die er over denken een aanvraag in te dienen voor het landelijk project Erfgoed à la Carte. De bedoeling van dit project is dat er cultuurmenu's worden ontwikkeld waaruit basisscholen à la carte een keuze kunnen maken. Het landelijke project Erfgoed à la Carte is geïnspireerd op het Leidse project Museum & School, een initiatief van zes grote Leidse musea. Heden, verleden en toekomst van de gebouwde omgeving : architectuurinstellingen en onderwijs / A. Franken, 2004 (Oud nieuws nr. 4, p. 5) Enkele projecten en ontwikkelingen van het NAi (Nederlands Architectuurinstituut) te Rotterdam, architectuurinstelling @ASLa te Almere en architectuurcentrum ARCAM in Amsterdam worden besproken. Doelgroepen: basis- en voortgezet onderwijs. De huizendetectives : archiefonderzoek voor basisschoolleerlingen / F. Inklaar, 2004 (Archievenblad Vol. 108, nr. 9, nov. 18-19 p.)

39


Beschrijving van een project waarin kinderen uit de bovenbouw van het basisonderwijs de opdracht krijgen de geschiedenis van zes panden en de bewoners ervan uit te zoeken. Gebaseerd op het BBC-televisieprogramma 'The House Detectives' werd een project ontwikkeld waarbij het archief als basis diende. Wat is een archief eigenlijk en wat kun je daar vinden? Wat doet een historicus? Juf, gaan we naar 't museum? : tips en ideeën voor didactisch werken in kleine musea / D. Velghe (coördinator), D. David ... [et al.]. - Brugge : Provincie West-Vlaanderen, 2005. - 164 p. : ill. - In opdr. van de provincieraad van West-Vlaanderen. - Met bijl. Musea van de Leiestreek in West-Vlaanderen hebben hun aanbod voor scholen in de loop van 2003 door leerkrachten uit het basisonderwijs laten screenen met betrekking tot recente eisen inzake eindtermen en ontwikkelingsdoelen. Voor de theoretische omkadering van het project werd er contact gelegd met erfgoedconsulenten. De werkgroep formuleerde tal van suggesties voor een hedendaagse, kindvriendelijke en educatief verantwoorde werking. Dit project heeft als doel museumeducatie in de musea van de Leiestreek professioneel uit te bouwen. Kids als gids / M. Kruijff, 2005 (Bulletin Cultuur & School (Uit het projectloket; Vol. 8, nr. 37, apr. 7-9 p.) Het Fries Museum en het Muiderslot werken sinds enkele jaren met juniorgidsen. Dit zijn leerlingen uit groep zeven en acht die bezoekers de musea door de ogen van een kind laten bekijken. Inmiddels zijn er meer instellingen geïnteresseerd in het project. Herinneringscentrum Kamp Westerbork heeft ook besloten om vanaf volgend schooljaar kinderen op te gaan leiden tot gids. Leren op een educatief erf / J. Jaspers, K. Hendriks, M. Schmidt, J. van der Vliet (redacteur), R. Paardekooper (redacteur). - Amsterdam : SNA, 2005. - 30 p. : ill. - Met lit.opg.. - ISBN 90-7628908-5 Lezingen gehouden op de studiedag 'Leren op een educatief erf' op 23 juni 2001 in Centrum voor Natuur- en Milieueducatie 'Landgoed Schothorst' te Amersfoort. Inhoud: Educatief erf, leren of beleren?; Een lesprogramma natuur- en milieueducatie; Museumeducatie is geen experimentele archeologie. Marokkanen massaal naar De Nieuwe Kerk : migrantenmarketing Marokko-expositie / B. van der Kruk, 2005 (Museumvisie, vaktijdschrift voor de Nederlandse museumwereld; Vol. 29, nr. 4, winter 26-27 p.) De tentoonstelling over Marokko in De Nieuwe Kerk in Amsterdam trok ca. 175.000 bezoekers onder wie veel Marokkanen die nog nooit eerder een tentoonstelling in Nederland bezochten. Op welke manier werden deze bezoekers bereikt? Een aantal ervaringen en een paar vuistregels. Behalve volwassenen bezochten ook talloze kinderen de tentoonstelling. Voor alle basisscholen in de vier grote steden werd lesmateriaal ontwikkeld. Zij konden gratis met de bus worden vervoerd en kregen educatieve begeleiding in de Nieuwe Kerk. Middeleeuwenproject Hoogeveen voorbeeld van geslaagde alliantie / E. Slangen, 2005 (Bibliotheek; Vol. 9, nr. 17/18, 16 sept. 28-30 p.) In de bibliotheeknota van de gemeente Hoogeveen is vastgesteld dat de bibliotheek een belangrijke rol heeft op het gebied van cultuureducatie, waaronder ook erfgoededucatie valt. Met name rond erfgoededucatie zou de bibliotheek een meer coördinerende rol op zich kunnen nemen, waarbij de bibliotheek als spin in het web een leidende en verstevigende rol heeft tussen organisaties als (primair en voortgezet) onderwijs, kunstinstellingen en lokale werkgroepen. In het Hoogeveense

40


Alliantieproject is een groot Middeleeuwenproject gebruikt als aanjager voor die samenwerking. Een praktijkverslag. Onder-dak : jonge kinderen tekenen, bouwen en metselen! / P. Mols, 2004 (De wereld van het jonge kind; Vol. 32, nr. 2, okt. 38-41 p.) De werkgroep KunstWerk maakt ieder jaar voor de basisscholen in Veldhoven een project waarin één van de kunstdisciplines centraal staat. Dit schooljaar stond voor de eerste keer architectuur op het programma. Wat kun je allemaal met architectuur doen in de onderbouw? Tussen Vecht en Eem : 10 jaar omgevingseducatie in Het Gooi 1994-2004 / H. Michielse ... [et al.] / Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek, Hilversum. - Eemnes : Tussen Vecht en Eem, 2004. - 124 p. : ill. Special over 10 jaar (1994-2004) omgevingseducatie in Het Gooi. In diverse artikelen wordt een uitgebreid beeld geschetst van de activiteiten en resultaten van de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek (OGVE). OGVE heeft onder andere het succesvolle project 'Zappen in je buurt' opgezet dat bestaat uit educatieve opdrachten rondom collecties van culturele instellingen. Bevat artikelen over Stichting Tussen Vecht en Eem (TVE) en omgevingseducatie, OGVE en de samenwerking met museumconsulenten, anders leren leren met omgevingseducatie in combinatie met ICT, archiefdiensten en omgevingseducatie, het ontwikkelen van lesmateriaal, de rol van gemeenten bij omgevingseducatie en tien stellingen over omgevingseducatie. Verder zijn leerlingenwerkstukken opgenomen die gemaakt zijn in het kader van 'Zappen in je buurt'. Verhalen van steden brengt Zuid-Hollandse historie tot leven, 2004 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 7, nr. 33, jun. 18-20 p.) Onder de noemer 'Verhalen van Steden' zijn projecten ontwikkeld door de provincie Zuid-Holland en een zevental steden, in het kader van het Actieplan Cultuurbereik. De stadsgeschiedenis van de steden wordt tot leven gebracht met projecten zoals: een virtueel bezoek aan een weeshuis, speuren door archeologische huisvuil, en het analyseren van stadswapens. Verleden, heden, toekomst : bronnenboek / C. van der Kooij. - Groningen [etc.] : WoltersNoordhoff, 2004. - 384 p. : ill. - Met reg.. - ISBN 90-01-488-90-0 Een historisch overzicht van prehistorie tot heden, onderverdeeld in perioden en tijdvakken. Alle aspecten van het veleden komen aan de orde; politiek, sociaal-economische en culturele. Ieder hoofdstuk is voorzien van literatuurlijsten, een lijst van museumcollecties en illustraties. Bedoeld als studieboek en naslagwerk voor onderwijsgevenden in het primair onderwijs en studenten van de Pabo. Verleden, heden, toekomst : didactiekboek Geschiedenis & Samenleving / C. van der Kooij. Groningen [etc.] : Wolters-Noordhoff, 2006. - 5e dr.. - 324 p. : fig., ill. - 1e dr.: 1986. - Met bijl. en reg.. - ISBN 90-01-48801-3 Het didactiekboek gaat over de kennisgebieden geschiedenis, maatschappelijke verhoudingen, waaronder staatsinrichting, en geestelijke stromingen, in dit boek omschreven als Geschiedenis & Samenleving. De didactische aspecten, verbonden aan goed onderwijs in Geschiedenis & Samenleving, komen aan de orde op basis van de daarvoor benodigde competenties. Ieder hoofdstuk begint met een lijst van competenties, waar tijdens de lerarenopleiding en daarna - voor de klas - aan gewerkt wordt. De competenties zijn in drie groepen geordend: de basiscompetenties, werken met leerlingen en werken met collega's in teamverband. Een centraal begrip in het didactiekboek is het begrip 'beeldvorming', dat in verschillende hoofdstukken nader geanalyseerd

41


wordt. Daarbij gaat het zowel om de beeldvorming van de hedendaagse werkelijkheid als van de historische werkelijkheid. Bedoeld voor onderwijsgevenden in het primair onderwijs en studenten van de Pabo. Verzamelingen, verzamelen, verzamelaar / J. Poderos (hoofdredacteur), M. Goes (hoofdredacteur), 2004 - Themanummer. (Dada; Vol. 10, nr. 46, 3-50 p.) Jubileumnummer over verzamelen en hoe word je een verzamelaar?

Erfgoed Praktijk Achter de scherven van archeologie [ dvd ] / M. de Vré (regisseur), Y. van den Berg (scenarioschrijver). - Den Haag : Gemeente Den Haag, 2004 Een kijkje achter de schermen van de afdeling Archeologie in Den Haag. Een bezoek wordt gebracht aan een archeologische site waar Romeinse mijlpalen zijn gevonden en aan het depot van het Haagse Stadhuis waar veel vondsten zijn opgeslagen. Ook kijkt men mee tijdens een bodemonderzoek. Bestemd voor het leerlingen van de bovenbouw van het basisonderwijs. Alles is anders om me heen : een reis door de geschiedenis van Hoogeveen / M. Thomése, S. de Haan (auteur van voorwoord). - [S.l.] : Hazewinckel Pers, 2005. - 68 p. : ill. - Met adressen en lit.opg.. - ISBN 90-804-4693-9 De historie van Hoogeveen wordt beschreven. Het meisje Cilie en de jongen Johan neemt de lezer mee op een reis door de geschiedenis van Hoogeveen. Zij vertellen onder andere verhalen over kerken, molens, huizen, turfschippers en pannenkoekeneters. Bedoeld voor kinderen vanaf groep 5 in het basisonderwijs. Archeologie en onderwijs / J. van der Vliet (redacteur), E. van Ginkel, P. Ursem. - Amsterdam : SNA, 2005. - 33 p. : ill. - Met lit.opg.. - ISBN 90-76289-09-3 Inhoud: Hoe krijg je archeologie de klas in ... en de klas de school uit door Jeroen van der Vliet; Vraag en aanbod/de rommelmarkt door Evert van Ginkel; Archeologie en basisonderwijs door Peter Ursem. De archeoloog [ dvd ] : een koffer vol scherven / K. van der Linden (regisseur), J. van der Vliet (producent). - [Amsterdam] : SNA, 200526 minuten - In opdracht van de Stichting voor de Nederlandse Archeologie. Documentaire waarin wordt uitgelegd op welke wijze archeologen onderzoek doen naar sporen van mensen die vroeger leefden. Verschillende archeologen worden tijdens hun dagelijks werk gevolgd. Er wordt antwoord gegeven op vragen als hoe weten archeologen waar ze sporen van vroeger kunnen vinden, hoe ze deze sporen opgraven en wat gebeurd er met de vondsten nadat deze zijn opgegraven. Bedoeld voor leerlingen van groep 6 tot en met 8 van het basisonderwijs en de brugklas van het voortgezet onderwijs. De documentaire maakt deel uit van de leskist 'Een koffer vol scherven'. Beelden à la carte / Gemeente Barneveld. - Barneveld : Gemeente Barneveld, 2005. - 2 dl. (59 p. ongepag.) : ill.

42


Boekje met foto's en informatie over de 29 beelden en 10 gedenktekens die de Gemeente Barneveld rijk is, inclusief informatie over de kunstenaar. De bijbehorende lesbrief is bedoeld voor leerlingen in het basisonderwijs. Beemsterboel en het project Karel en de Kikkerkoning / F. Renckens-Stenneberg ... [et al.]. - [S.l.] : [s.n.], 2004+ Beemsterboel (spel) : ill. - In opdr. van Werelderfgoed De Beemster. Karel en de Kikkerkoning is een educatief belevingsproject voor leerlingen van de vier basischolen in de Beemster. Doel is het Werelderfgoed De Beemster meer tot de verbeelding en tot leven te laten komen door spel, belevenissen op locatie en activiteiten op scholen. Bij het project hoort een spel getiteld 'Beemsterboel', bedoeld voor kinderen vanaf 8 jaar. Het Bossche moordspel / M. van Rooij (auteur van idee) ... [et al.]. - Den Bosch : Noordbrabants Museum, 2005. - Ongepag. : ill. Een educatief project van het Noordbrabants museum. Jongeren tussen de 10 en 12 jaar onderzoeken in het museum en in de stad vijf moorden die tussen 1497 en 1817 zijn gepleegd. Wie heeft welke moord gepleegd, met welk moordwapen en op welke locatie? Tegelijkertijd ontdekken kinderen alles over de geschiedenis van 's-Hertogenbosch. Buurt en Stad brengt schoolomgeving in kaart / C. Hageman, 2006 (Oud nieuwsnr. 2, p. 5) Een pilot-project voor het primair onderwijs waar de geschiedenis van de eigen buurt, in dit geval de Staatsliedenbuurt en de Spaarndammerbuurt in stadsdeel Westerpark in Amsterdam, de schoolomgeving als uitgangspunt is genomen. Bedoeld voor groep 6 t/m 8. Charlie Chaplin : lesbrieven voor het primair en voortgezet onderwijs. - Rotterdam : Kunsthal, 2005. - 2 dl. (ongepag., 6 p.) + kijkwijzer (8 p.) : ill. Lesbrieven en kijkwijzer ten behoeve van de tentoonstelling Charlie Chaplin gehouden in de Kunsthal te Rotterdam van 1 oktober 2005 t/m 15 januari 2006. Een culturele reis door Marokko : Wereld Kinderfestival / S. Meijer (samensteller/redacteur) / Planet jr. Productions. - Utrecht : Planet Jr. Productions, 2005. - 54 p.+ cd + videoband : ill. Lesmateriaal ontwikkeld in het kader van het schoolproject van het Wereld Kinderfestival 2005. Het themaland is Marokko. Aan de hand van het lesmateriaal maken leerlingen kennis met de geschiedenis, de bevolking en de culturele rijkdom waaronder de muziek van Marokko. Het lesmateriaal bestaat uit een lesboekje, een cd en een video. Bedoeld voor leerlingen van groep 5 t/m 8 van het basisonderwijs. Een culturele reis door Turkije : Wereld Kinderfestival / S. Meijer (samensteller/redacteur) / Planet jr. Productions. - Utrecht : Planet Jr. Productions, 2006. - 51 p.+ cd + dvd : ill. - De cd en dvd zijn opgborgen in één doosje. Lesmateriaal ontwikkeld in het kader van het schoolproject van het Wereld Kinderfestival 2006. Het themaland is Turkije. Aan de hand van het lesmateriaal maken leerlingen kennis met de geschiedenis, de bevolking en de culturele rijkdom waaronder de muziek van Turkije. Het lesmateriaal bestaat uit een lesboekje, een cd en een dvd. Bedoeld voor leerlingen van groep 5 t/m 8 van het basisonderwijs. Een culturele reis door Zuid-Afrika / S. Meijer (samensteller/redacteur). - Utrecht : Planet Jr. Productions, 2004. - 42 p.+ cd + videoband (23 min) : ill.

43


Lesmateriaal ontwikkeld in het kader van het schoolproject van het Wereld Kinderfestival 2004. Het themaland is Zuid-Afrika. Aan de hand van het lesmateriaal maken leerlingen kennis met ZuidAfrika, de bevolking en de culturele rijkdom, waaronder muziek en dans. Niet alleen de cultuur, maar ook de culturele gevolgen van historische ontwikkelingen komen aan bod. Het lesmateriaal bestaat uit een lesboek, een cd en een video. Bedoeld voor leerlingen van groep 5 t/m 8 van het basisonderwijs. Heel veel kasteel [ cd-rom ] : met Hugo en Lisa naar de Middeleeuwen ; : 10-13 jaar / SLO, Stichting Leerplanontwikkeling. - Wijk bij Duurstede/. - Enschede : Nederlandse Kastelenstichting/ : SLO, 2005 + bouwplaat Kasteel Ammersoyen anno 1350 : ill. - In opdr. van de Nederlandse Kastelenstichting. Lesmateriaal waarmee leerlingen van 10 tot 13 jaar kennismaken met de wereld van kastelen. De cd-rom begint met een verhaal over Lisa en Hugo die verzeild raken in de Middeleeuwen. Ze krijgen een moeilijke opdracht: ze moeten met bouwmeester Baldewin een kasteel bouwen voor heer Dirk van Herlaer. Daarnaast is op de cd-rom informatie te vinden over kastelen en de mensen uit die tijd. Hoe ze woonden, wat ze aten en welke gereedschappen ze hadden. Kijkje Dom : [docentenhandleiding] / RonDom; Citypastoraat Domkerk (samensteller); Hogeschool Domstad (samensteller). - Utrecht : RonDom [etc.], 2004. - 22 p.+ cd-rom + dvd (15 min.) + + opdrachtenboekje (11 p.) : ill., tab. - Met bijl. De Domtoren is het symbool van de stad Utrecht. Ooit werd de toren op spectaculaire wijze gescheiden van de kerk. Voor die tijd vormden kerk, toren, plein en Pandhof (de binnentuin naast de kerk) één Domcomplex. In de Middeleeuwen was dit de zetel van de bisschop van Utrecht en daarmee het kloppend hart van de Noordelijke Nederlanden. In dit lespakket maken leerlingen kennis met de Middeleeuwen, het Bisdom Utrecht, het bouwen van de kerk en de toren én de beeldenstorm. Doelgroep: Bovenbouw basisonderwijs. Het totale project bestaat uit: docentenhandleiding, cd-rom met 3-D reconstructies, dvd met film over de Dom, leerlingenboekje. Monumenten à la carte : Barneveld centrum / Gemeente Barneveld. - Barneveld : Gemeente Barneveld, 2005. - 2 dl. (29 p, ongepag.) : ill. Boekje met foto's en informatie over monumentale panden in het centrum van Barneveld. De lesbrief is bedoeld voor leerlingen van het basisonderwijs. Museum kliederkwast / E. Reehorst, H. Venema, 2004 (Praxisbulletin; Vol. 21, nr. 9, mei, 29-34 p.) Voorbeeld van een project waarbij kinderen van de bovenbouw op een onopvallende wijze kennis maken met het museum. Door zich eerst te verdiepen in een schilder en vervolgens zelf aan de slag te gaan, mondt het project uit in het organiseren van een tentoonstelling in hun eigen museum op school. Om dit voor te bereiden gaan ze naar een museum.

Film- en Media-educatie Alle kinderen een filmstek / P. Thomas, 2004 (JSW; Vol. 88, nr. 9, mei, 27-29 p.) Beschrijving van een filmproject uitgevoerd met kinderen uit groep 1-2. Behalve dat spel een belangrijk element vormde, werden elementen zoals lezen, schrijven, rekenen en het voeren van een gesprek geoefend.

44


Beeldbewust : themanummer over aspecten van onze beeldcultuur, 2004 : ill. - Met lit.opg. (Praxisbulletin; Vol. 21, nr. 5, jan. 2-64 p.) Het themanummer snijdt onderwerpen aan als: hoe kan een schoolteam omgaan met de beeldcultuur waarin wij leven? Hoe kan men (leer)problemen voorkomen als men vroegtijdig 'beelddenkers' herkent? Daarnaast bevat het nummer artikelen met praktische suggesties over letters, tekens, woorden en beelden. Bij een deel van de artikelen wordt verwezen naar extra informatie op de site van het tijdschrift, te bereiken via www.praxisbulletin.nl Ingebeeld / K. Crul ... [et al.], J. Luyten (eindredacteur), D. Terryn (eindredacteur). - Brussel : CANON, 2005. - Losbl.+ dvd : ill. - Het materiaal is opgeborgen in een doos. Eerste deel van een lessenpakket dat kleuters, kinderen en jongeren helpt ontwikkelen tot kritische en bewuste kijkers, kijkers die vlot met audiovisuele media omgaan en spelen. Deel 1 is bedoeld voor kleuters en jonge kinderen (4 tot 8 jaar) en bevat zes boekjes met activiteiten, opdrachten en tips, prenten en een bijbehorende dvd met vijf korte animatiefilms. http://www.ingebeeld.be ( Website) Het levende bos / T. Verkerk, F. van Lokven (redacteur). - Utrecht : NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'Het levende bos' is bedoeld voor groep 3 en 4 van het basisonderwijs. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. http://www.klassefilm.nl ( Meer informatie) Media-educatie, 2006 - Themanummer (Vives nr. 66, mei/jun. 1-46 p.) Themanummer over media-educatie met o.a artikelen over nieuwe websites voor het basis- en voortgezet onderwijs waar aandacht wordt besteed aan kennis en creatieve vaardigheden op het gebied van media. PAF! laat kinderen de wereld van de animatiefilm beleven / I. Bijnagte, 2004 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 7, nr. 32, apr., 9-11 p.) Met PAF! (Project Animatiefilm) maken basisschoolleerlingen niet alleen kennis met de verschillende soorten animatiefilms, maar ze mogen er ook een zelf bedenken en als het idee goed is: ook nog zelf uitvoeren. Polleke [ videoband ] / I. Houtman (regisseur). - Utrecht [etc.] : NIF [etc.], 2004+ lesmateriaal (4 p. + 9 losse vellen) + poster+ Camera loopt... actie! / B. DumonTak. - Amsterdam : Querido, 2003. - 118 p.95 min. De film Polleke is gebaseerd op de boeken van Guus Kuijer. Polleke is een slim en eigenwijs meisje van 11 jaar dat bij haar excentrieke moeder woont. Zij wonen in een flatgebouw waar mensen uit veel verschillende culturen wonen. Haar vader heeft geen huis en is verslaafd aan drugs. Bestemd voor groepen 6, 7 en 8. Thema's die behandeld worden zijn: familie, vrienden en verliefdheid en andere culturen.

45


Reklame Rakkers [ dvd ] : mediavaardig en commercieel bewust met Reklame Rakkers / Stichting Reklame Rakkers. - Amsterdam : Stichting Reklame Rakkers, 2005+ docentenhandleiding (16 p.) + leerlingenwerkbladen (19 st.) : tab., ill - Gemaakt in navolging op het advies van de staatssecretaris van het ministerie van OCW. Lespakket bedoeld om de mediavaardigheid en het commerciële bewustzijn van kinderen te vergroten, waardoor zij in staat zijn zich te ontwikkelen tot kritische en bewuste kinderconsumenten. Doelgroep: groep 4, 5 en 6 van het basisonderwijs. Ook bruikbaar gebleken voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs. Wallah Be / T. Verkerk, F. van Lokven (redacteur). - Utrecht : NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'Wallah Be' is bedoeld voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. http://www.klassefilm.nl ( Meer informatie) Wat is film? / M. de Graaff, H. Vroegindeweij, L. Oostendorp (redacteur) ... [et al.]. - Amsterdam : Filmmuseum, 2005. - 2 dl. (20, 20 p.) : ill. Docentenhandleiding en leerlingenboek over film. Behandeld wordt: hoe film wordt gemaakt, film taal en de ontstaansgeschiedenis van de film. Inclusief diverse opdrachten. Bedoeld voor leerlingen van het primair onderwijs. Zulaika, kobra ta duru / I. Companjen, F. van Lokven (redacteur). - Utrecht : NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'Zulaika, kobra ta duru' is bedoeld voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. http://www.klassefilm.nl ( Meer informatie)

Literatuur Algemeen Alsof : alsof ik daar ook ben en alles zelf meemaak ; : een handleiding voor leerkrachten / H. Volman. - Den Bosch : PBC Noord-Brabant, 2004. - 58 p.+ set kaarten + + handleiding bibliothecaris (7 p.) + dvd : ill. - I.s.m. Dansgezelschap Raz/Hans Tuerlings en het Centrum voor Amateurkunst Noord-Brabant. - Het project bestaat uit een handleiding voor leerkrachten, een handleiding voor de bibliothecaris, een set kaarten en een dvd.

46


Het cultuureducatieproject Alsof biedt scholen (leerlingen van groep 8) de mogelijkheid een eigen kindervoorstelling te maken, gebaseerd op uitspraken van leerlingen over lezen, boeken en woorden. Met Alsof kan de leraar van groep 8 met de klas terugkijken naar hoe het leesproces begon, wisselen leerlingen leeservaringen uit en vertalen dit proces in een voorstelling. De school kan, in samenwerking met lokale culturele instellingen, behalve aan leesbevordering ook aandacht besteden aan dans en drama. Het project is een deelproduct van het door de PBC ontwikkelde leesbevorderingsprogramma De Rode Draad, waarin de openbare bibliotheek en de basisschool samenwerken aan een doorgaande lijn van leesbevordering waarbij het plezier in het lezen voorop staat. Boek en jeugd 4-12 jaar 2005 : boeken voor basisschoolkinderen / J. van den Heuvel (eindredacteur), W. van der Pennen (redacteur), D. Radstake (redacteur). - Leidschendam [etc.] : Biblion [etc.], 2005. - 282 p. - Met reg. en adressen. - Verschijnt jaarlijks.. - ISBN 90-77106-19 7 Een keuze uit verkrijgbare boeken en audiovisuele media voor kinderen van 4 tot ca. 12 jaar. De gids is ingedeeld naar leeftijd: tot 4 jaar, van 4 tot 9 jaar, vanaf 9 jaar. Per leeftijdsgroep is een onderverdeling gemaakt in verhalen, prentenboeken, gedichten en versjes en informatieve boeken (tot 9 jaar). Verder zijn er rubrieken met boeken voor beginnende lezers, voor kinderen die lezen op aangepast niveau, strips en informatieve boeken. Tot slot een selectie van vakliteratuur en websites over jeugdliteratuur en lezen. Didactiek voor stimulerend fictieonderwijs in de basisvorming / L. van der Bolt, 2004 - In: tijdschrft Levende Talen. - Met lit.opg.; Vol. 5, nr. 1, mrt. 27-37 p.) In de beleving van leerlingen in het voorgezet onderwijs gaapt er een kloof tussen het spontaan lezen in de vrije tijd en het lezen in de literatuurles op school. Dit artikel probeert een brug te slaan tussen het lezen voor school en het spontane en betrokken leesgedrag in de vrije tijd. Het biedt aanknopingspunten om in de literatuurles te werken aan behoud van het leesplezier bij de overgang naar het voortgezet onderwijs. Gedichtendag : lessuggesties voor het basisonderwijs ; : Nederland & Vlaanderen / T. Daan ... [et al.] / Stichting Poetry International. - Rotterdam : Stichting Poetry International, 2000- . - Versch. pag. De Gedichtendag is een landelijk evenement dat jaarlijks plaatsvindt op de laatste donderdag van de maand januari, waarbij iedereen gevraagd wordt om op die dag extra aandacht te besteden aan poëzie. Jaarlijks worden naar aanleiding van de Gedichtendag lessuggesties voor het basis- en voortgezet onderwijs samengesteld die niet tijdgebonden zijn en het gehele schooljaar gebruikt kunnen worden. In de ban van verhalen / N. Wiltink, 2005 (JSW; Vol. 90, nr. 1, sept. 29-32 p.) Vier jaar geleden kwamen twee mensen uit de theaterwereld bij elkaar, die zelf als kind in de ban waren geraakt van kinderboeken. Niet alleen omdat ze zelf zoveel lazen, maar vooral door boeken die volwassenen aan hen voorlazen. Ze ontwikkelden het zogenaamde Verhalenkasteel en verdiepten zich in het werken met verhalen in de klas. In dit artikel wordt het project Het Verhalenkasteel besproken, dat tot doel heeft: leesbevordering en ontwikkeling van literaire competentie voor groepen 4 t/m 6 van het basisonderwijs. Het is gewoon een gedicht! : dertig jaar poëtische teksten schrijven met kinderen bij de Taaldrukwerkplaats / S. van Norden, 2005

47


(Leesgoed; Vol. 32, nr. 7, 280-282 p.) Met de Taaldrukwerkplaatsen startte een heel eigen traditie van activiteiten met kinderen en poëzie. Een terugblik en inleiding. Krachtig kiezen voor leesonderwijs / P. Beemsterboer, 2005 (JSW; Vol. 89, nr. 7, mrt. 20-23 p.) Begin jaren '90 is het project 'Vernieuwen van het niveaulezen' gestart in Alkmaar. Inmiddels volgen 240 scholen in Noord-Holland het project met succes. Tijdens en na de invoering van 'Vernieuwen van het niveau lezen' is de leescoördinator de spil waar het leesonderwijs om draait. Daarom wordt er expliciet aandacht gegeven aan de scholing van deze leerkracht. Het gevolg is dat de investering in het leesonderwijs goed is geborgd en de leesdoelen, ook op de langere termijn, worden gehaald. Lees mee in het Leescafé / I. van den Berg, H. Beeksma, 2006 - Met lit.opg. (Leesgoed; Vol. 33, nr. 4, 154-156 p.) De Taskforce Onderwijskansen in Drenthe heeft met provinciale subsidie bijgedragen aan de opzet van een Leescafé op Openbare basisschool Emmermeer in Emmen. In het Leescafé kunnen kinderen en ouders op een formele en informele wijze in aanraking komen met leesboeken, literatuur, poëzie, informatieve boeken en de mogelijkheden om te genieten van lezen. Vaste onderdelen van het Leescafé zijn leesbeleving, leesplezier en begrijpend lezen. Daarnaast wordt gestreefd naar de koppeling met de schoolomgeving. Dit alles om de leesmotivatie van de kinderen te verhogen en de betrokkenheid van de ouders bij het leesproces van hun kinderen te vergroten. Leesbevordering op basisschool De Duizendpoot : project Fantasia / T. Vlamings, T. van Asperen, 2005 (JSW; Vol. 89, nr. 6, feb. 12-15 p.) Op basisschool De Duizendpoot in Den Bosch heeft leesbevordering een duidelijke plaats gekregen. Een belangrijke inspiratiebron daarbij is het leesbevorderingsproject Fantasia. In dit artikel wordt beschreven hoe De Duizendpoot werkt met allerlei activiteiten, waardoor lezen niet alleen een aparte activiteit is, maar functioneel ingebed wordt binnen het onderwijs. Leescoördinator : structureel gebruik en ontwikkeling van leesbevorderend materiaal op de Rotterdamse Oscar Romeroschool / C. Harkema, 2004 (Leesgoed; Vol. 31, nr. 1, 14-17 p.) De Oscar Romeoschool is wat betreft leesbevordering een voorhoedeschool. Naast literatuureducatieve aandacht vanuit de taal/leesmethode Taalleesland en verschillende zelfontwikkelde materialen (Dichters op school, Lang zullen we lezen, Jaarplanning leesbevordering) maakt de school ook gebruik van het literatuureducatieve aanbod van enkele culturele instellingen. Een gesprek met leescoördinator Paul Vlierboom. Leesplezier in de brede school : handreiking / C. Oomen, M. van der Grinten, C. Hoogeveen. Amsterdam : Stichting Lezen, 2005. - 40 p. : tab., ill., graf., fig. - Met lit.opg. - In opdr. van Stichting Lezen en Oberon.. - ISBN 90-77737022 Veel brede scholen zoeken bij de ontwikkeling van hun aanbod naar mogelijkheden om leesbevordering gestalte te geven. Binnen de brede school werken partners, zoals de basisschool en de bibliotheek, samen. Deze handreiking is opgebouwd rondom tien praktische vragen over leesbevordering in brede scholen: wie zijn je partners?, hoe geef je samenwerking vorm?, hoe ontwikkel je visie en doelstellingen?, hoe regel je de financiering?, hoe zet je activiteiten op?, hoe betrek je ouders en buurtbewoners?, hoe maak je handig gebruik van de beschikbare ruimte?, hoe

48


breng je de resultaten in beeld?, wat kan leesbevordering in brede scholen opleveren? wat zijn de ambities voor de toekomst? 'Lezen is een uitstekend instrument om de eigen achterstanden te verminderen' / W. de Graaff, 2005 (Lezen nr. 3, 4-5 p.) Interview met Paul Vierboom die de OSKAR won voor zijn jarenlange inspanningen op het gebied van leesbevordering. De OSKAR is een OnderwijSKAnsen prijs van de stad Rotterdam. Vierboom is leraar op de Oscar Romeroschool. Literaire vorming op de Louise de Colignyschool / C. Harkema, 2004 - Met lit.opg. (Leesgoed; Vol. 31, nr. 6, 261-264 p.) Basisschool Louise de Coligny is een kunstmagneetschool, waar extra aandacht wordt besteed aan beeldende en literaire vorming. Paulette Kruiswijk, coördinator van het project Kunstmagneet, brengt verslag uit. Literatuureducatie en leesbevordering : achtergronden, literatuur, lesmethoden, projecten en websites / M-J. Kommers (hoofdredacteur), M. Nicolaas (auteur van inleiding) / Cultuurnetwerk Nederland. Bureau Informatie & Documentatie. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2005. - 60 p. In het inleidende artikel gaat Martijn Nicolaas, medewerker literatuureducatie van Stichting Lezen, in op de vraag 'Wat gaat voor: literaire canon of leesplezier?'. Hij beschrijft allereerst de begrippen literatuureducatie, leesbevordering en leesomgeving. Daarna gaat hij in op de praktijk van literatuureducatie en leesbevordering in het basis- en voortgezet onderwijs. Na een schets van de organisaties die zich in Nederland bezighouden met leesbevordering, sluit hij af met enkele actuele onderwerpen zoals de literaire canon. Het uitgebreide literatuuroverzicht dat volgt na dit artikel bevat een selectie van publicaties over literatuureducatie en leesbevordering die aanwezig is het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland. Ten slotte volgt een selectie van projecten literatuureducatie en leesbevordering afkomstig uit het projectloket en een overzicht van websites. http://www.cultuurnetwerk.org/publicaties/pdf/zichtopliteratuureducatie.pdf ( Digitale versie) De Otterkolken / J. Poll, 2005 (Katern Primair Onderwijsokt. 2-11 p.) Portret van de Rooms-katholieke basisschool De Otterkolken in Heemskerk. De school profileert zich op het gebied van taal. Poëzie in beeld / P. Mols, 2006 (De wereld van het jonge kind; Vol. 33, nr. 7, mrt. p. 208-210) In een projectopzet die aansluit bij nieuwe onderwijsontwikkelingen is er ruimte voor eigen initiatief, inbreng van de leerlingen en variatie. Hoe pak je als leerkracht dat bijvoorbeeld bij kunstzinnige vorming aan? Een beschrijving van de vernieuwde opzet van een poëzieproject, uitgevoerd op basisscholen in Valkenswaard en Bergeijk. Praktijkboek leesbevordering basisonderwijs / H. Abrahamse, J. van den Berg (redacteur) ... [et al.]. - Den Haag/. - Amsterdam : NBLC/ : Stichting Lezen, 1998- . - Ongepag. - Losbl. Het praktijkboek is bedoeld voor leraren in het basisonderwijs die systematisch willen werken aan het verbeteren van lezen van hun leerlingen. Met behulp van een matrix kan een eigen jaarprogramma, inclusief planning ontworpen worden. Daarnaast bevat het praktijkboek een groot aantal suggesties, producten en projectresultaten.

49


Schrijvers van de ronde tafel / P. Corvers, 2006 (Bibliotheek; Vol. 10, nr. 8/9, 28 apr. 20-22 p.) Het doel van het project 'Schrijvers van de Ronde Tafel' is het bevorderen van meer plezier in lezen en tegelijkertijd leerlingen van groep 8 in contact brengen met de eigen historische omgeving. Het project koppelt leesbevordering aan cultuureducatie. Daarnaast is het project bedoeld om de lokale samenwerking tussen bibliotheken, scholen, musea en heemkundekring te vergroten. Een beschrijving van het project, dat onderdeel is van het leesbevorderingsprogramma De Rode Draad, ontwikkeld door Cubiss (voorheen de PBC Noord-Brabant). Stichting Lezen wil draagvlak voor doorgaande leeslijn / M. van der Aalsvoort, 2005 (Taal lezen primairnr. 16, mei 1-3 p.) Het ontwikkelen van een doorgaande leeslijn 0-18 jaar is een belangrijk beleidsvoornemen voor Stichting Lezen in de komende jaren. Uitgangspunten zijn dat een doorgaande leeslijn leidt tot meer plezier en inzicht in (jeugd)literatuur bij kinderen en jongeren en dat het culturele lezen een belangrijke voorwaarde is om als kritische burger deel te nemen aan de maatschappij. De Raad van Cultuur heeft die visie onlangs ondersteund. Een interview met Martijn Nicolaas, medewerker van Stichting Lezen, over de notitie 'Doorgaande Leeslijn 0-18 jaar' van Stichting Lezen. Studiedag poëzie & onderwijs : 14 januari 2004 Hadewijch-auditorium Departement Onderwijs Koning Albert II-laan 15 1210 Brussel / Stichting Lezen; CANON, Cultuurcel Departement Onderwijs. - Brussel : Canon [etc.], 2004. - Ongepag. Verslag van de studiedag poëzie & onderwijs. Aan de orde kwam o.a. poëzie en beeldende kunst, muziek, dans, drama en nieuwe media; ervaringsgericht werken met poëzie in de basisschool. Met tips en lesvoorbeelden. Succesvol werken met kinderen en poëzie / M-J. Snoeks, H. Van der Straeten, 2005 (Leesgoed; Vol. 32, nr. 7, 283-286 p.) Schrijfdocenten Herman Vander Straeten en Marie-Jeanne Snoeks geven praktische tips om te werken met kinderen en poëzie. Taal lezen primair / Stichting Lezen; CED Groep (redacteur); Expertisecentrum Nederlands (redacteur). - Meppel : Uitgeverij School, 2004- - Verschijnt als katern bij Plein Primair. Tijd voor lezen : een praktijkvoorbeeld / K. Willems, 2006 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 9, mei 25-29 p.) Hoe kan het leesplezier van kinderen verhoogd worden en tegelijkertijd het leesniveau? Verslag van de conferentie Lezen Centraal, 23 maart 2004 : lezen en leesbevordering in de brede school / A-M. Raukema. - Amsterdam : Stichting Lezen, 2004. - 11 p. Bijdragen van onder andere: Barry Wiebenga (directeur Stichting Lezen); Neal Hoskins; Jenny van Setten; Hans Cohen de Lara en Tineke Fietje. Verteltassen inspireren kinderen én ouders / A. Twaalfhoven, 2006 (Bulletin Cultuur & School (Uit het projectloket; Vol. 9, nr. 41, feb. 18-20 p.)

50


Het leesbevorderingsproject 'De Verteltassen' slaat een brug tussen school en thuis. De tas met prentenboek, opdrachten en spelletjes inspireert ouders en kinderen om óók thuis te lezen. Het project is bestemd voor kinderen uit de onderbouw van het primair onderwijs.

Literatuur Praktijk Boekenpret / NBLC, Vereniging van Openbare Bibliotheken (redacteur). - Den Haag : NBLC, 19962005 . - 4 dl.+ 3 videobanden + diskette + 4 cd-rom's - Delen: informatieboek, handleiding 0-2 jaar, handleiding 2-4 jaar, handleiding 4-6 jaar. Speelontdekboeken en boekenboek ontbreken. De cd-rom Evaluatie-instrumentarium Boekenpret en de cd-rom Aanvulling 2005 op het onderdeel Scholing behoort bij alle 3 de handleidingen en is geplaatst bij Handleiding Boekenpret 4-6 jaar. Boekenpret is een methode om het voorlezen aan kinderen van 0-6 jaar te bevorderen. Het leesbevorderingsprogramma is vooral gericht op autochtone en allochtone gezinnen waar weinig aandacht is voor (voor)lezen en wordt door een groot aantal gemeenten ingezet ter stimulering van de taalontwikkeling van jonge kinderen ter voorkoming van achterstanden. Dit in het kader van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en het Gemeentelijke Onderwijsachterstandenbeleid. Bibliotheken, peuterspeelzalen, onderwijsbegeleidingsdiensten en scholen zijn de partners bij de invoering van deze aanpak. De landelijke coördinatie is in handen van de Vereniging NBLC. Er woont een liedje in mijn hoofd : schooljaar 2004-2005 ; : themasupplement 9 / H. Kakebeeke / Stichting Kinderen en Poëzie. - Drunen : Stichting Kinderen en Poëzie, 2004. - 68 p.+ informatiefolder + affiche - Met lit.opg. - Tevens is verschenen 'Er woont een liedje in mijn hoofd' dichtbundel. Het themasupplement is bedoeld als handreiking bij de 15e poëziewedstrijd van de Stichting Kinderen en Poëzie met als thema: Er woont een liedje in mijn hoofd. Het thema sluit aan bij het motto van de Kinderboekenweek 'Muziek'. Het supplement is ook een aanvulling bij het handboek voor poëzieonderwijs 'Het huis lijkt wel een schip' van Jacques Vos. Het themasupplement bevat voorbeeld-gedichten, lestips en een adressenlijst van landelijke instellingen. Er woont een liedje in mijn hoofd / H. van Brummen (auteur van voorwoord) / Stichting Kinderen en Poëzie. - Amsterdam : DiVers, 2005. - 141 p.+ cd : ill. - Tevens is verschenen 'Er woont een liedje in mijn hoofd : themasupplement 9 : schooljaar 2004-2005'.. - ISBN 90-7663-334-7 Bundel met 120 beste gedichten van 33.500 inzendingen van de poëziewedstrijd georganiseerd door Stichting Kinderen en Poëzie. De gedichten werden beoordeeld door meerdere jury's: de kinder-, de schrijvers- en de UNICEF-jury. Naar aanleiding van het 15-jarig bestaan van Stichting Kinderen en Poëzie zijn ook alle winnende gedichten van de laatste vijftien jaar in de bundel opgenomen. De bijbehorende cd bevat gedichten voorgelezen door Edward van de Vendel en Remco Ekkers. Ik speel ik spel : de spelling in spelvorm / N. Van den Abeele, M. Vancoillie, B. Pieters. Waasmunster : Abimo, 2005. - 96 p. : ill.. - ISBN 90-59322-64-9 Spelenboek waarin op speelse manier verschillende leerinhouden uit de lessen Nederlands van het basisonderwijs worden aangereikt. Er wordt gewerkt rond letters, woorden, spellingsregels, zinnen, leestekens etc. Ook vaardigheden als probleemoplossend denken, logisch denken en geheugentraining komen aan bod. In vele spelen kan vakoverschrijdend gewerkt worden met vakken zoals wereldoriëntatie en beeldende expressie.

51


Handleiding Boekenpret 4-6 jaar / I. van den Berg ... [et al.], Chr. van Willenswaard (auteur van voorwoord), W. van der Pennen (eindredacteur). - [Den Haag] : NBLC, 2001-2005. - Versch.pag.+ 3 cd-rom's Boekenpret is een methode om het voorlezen aan kinderen van 0-6 jaar te bevorderen. Het leesbevorderingsprogramma is vooral gericht op autochtone en allochtone gezinnen waar weinig aandacht is voor (voor)lezen en wordt door een groot aantal gemeenten ingezet ter stimulering van de taalontwikkeling van jonge kinderen ter voorkoming van achterstanden. Dit in het kader van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en het Gemeentelijke Onderwijsachterstandenbeleid. Bibliotheken, peuterspeelzalen, onderwijsbegeleidingsdiensten en scholen zijn de partners bij de invoering van deze aanpak. De landelijke coördinatie is in handen van de Vereniging NBLC.

Podiumkunsten Algemeen Componeren in de klas 1 / H. van Eerden, 2005 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 1, sept. 26-30 p.) Hoe kunnen kinderen in de klas gestimuleerd worden om te gaan componeren? In een tweetal artikelen wordt een aantal opties geschetst om dit te bewerkstelligen. Deze eerste aflevering bevat uitwerkingen voor groep 1/2 en voor groep 3/4. Componeren in de klas 2 / H. van Eerden, 2005 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 2, okt. 13-17 p.) Hoe kunnen kinderen in de klas gestimuleerd worden om te gaan componeren? In een tweetal artikelen wordt een aantal opties geschetst om dit te bewerkstelligen. Dit tweede artikel bevat uitwerkingen voor groep 5/6 en voor groep 7/8. Componeren met kinderen : een uniek samenwerkingsproject / K. Smit, 2005 (Kunstzone; Vol. 4, nr. 10, okt. 31-32 p.) Tien Nederlandse symfonieorkesten werken samen aan een gezamenlijk compositieproject. Zij worden getraind om met scholieren van de basisschool en het voortgezet onderwijs zelf te componeren. Een introductie. Cultuureducatie volgen ... : dansgezelschap De Stilte in Breda / B. Ros, 2004 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 7, nr. 35, dec. 10-11 p.) Dansgezelschap 'De Stilte' geeft voorstellingen voor het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. Persoonlijk contact vinden zij heel belangrijk. Voor een voorstelling wordt al contact gemaakt in de klas door middel van een inleiding of een workshop over de voorstelling of over bijvoorbeeld de belichting en het geluid. Tekst komt niet voor in hun voorstellingen. Kinderen moeten leren kijken naar lichaamstaal, vindt Jack Timmermans, leider van het Bredase dansgezelschap. Cultuureducatie volgens... Het Nederlands Dans Theater / L. Huijsmans, 2005 (Bulletin Cultuur & School; Vol. 8, nr. 37, apr. 10-11 p.) Een overzicht van educatieve activiteiten van Het Nederlands Danstheater (NDT) in Den Haag. Een interview met Chantal Storchi, hoofd educatie van het NDT. Cultuureducatie: een kans voor muziekonderwijs! / P. Vogelezang, 2006 - Met lit.opg. (De pyramide; Vol. 60, nr. 1, jan. 32-34 p.)

52


Paul Vogelezang, werkzaam bij Cultuurnetwerk Nederland, beschrijft recente ontwikkelingen rondom cultuureducatie in het basisonderwijs. Verschillende onderwerpen komen aan bod: onderwijsbeleid van het ministerie van OCW, Regeling Versterking Cultuureducatie in het Primair Onderwijs, de visie van de school op cultuureducatie, de rol van de culturele omgeving en cultuureducatie in de lumpsumbekostiging. Dansend naar school : dansexpressie binnen ontwikkelingsgericht onderwijs / I. Martin, 2006 (Zone; Vol. 5, nr. 1, mrt. 25-27 p.) Hoe geef je dansexpressie een plaats in een ontwikkelingsgerichte school? Iris Martin, docente dansexpressie, ziet veel mogelijkheden in de Willibrordschool te IJburg, een ontwikkelingsgerichte basisschool met 'theater' in het profiel. Dansspetters II : wisseling in beweging / M. Speth. - Maastricht : Maria Speth, 2005. - 159 p.+ 2 cd's : ill. - Met lit.opg.. - ISBN 90-805732-2-1 Dansspetters II zet de lijn die werd uitgezet in Dansspetters, verder door. Het is een handreiking hoe je met kinderen kunt dansen. Het repertoire is ontwikkeld voor het basisonderwijs, maar kan ook in de wereld van de amateurdans gebruikt worden. De 2 cd's bevatten muziek die horen bij de lesvoorbeelden in het boek. Docentendag brengt leerkrachten aan het dansen, 2005 (Plein Primair; Vol. 7, nr. 5, 13 mei p. 24) Om docenten in het basisonderwijs enthousiast te maken voor cultuur in het algemeen en dans in het bijzonder organiseert het Arnhemse gezelschap Introdans jaarlijks een docentendag. Juliëtte Hofman, algemeen manager van de afdeling educatie van Introdans, verzorgde op de Dag van de Cultuureducatie (16 juni 2005 te Utrecht) een workshop waarin zij vertelde hoe zo'n docentendag er uitziet. Een verslag. Drama als middel / M. Sloot-Jongbloed, 2004; Vol. 22, nr. 3, nov. 18-21 p.) Eerste artikel van een reeks over technieken binnen dramatische vorming. Deze technieken zijn belangrijk en hebben te maken met houding, beweging, adem en stem, inlevingsvermogen en bewustzijn van de ruimte. Deze eerste aflevering geeft basistips - hoe het toneelspelen in de klas voor leerlingen leuker en voor de leerkracht overzichtelijke kan maken. Inclusief een uitgewerkte les. Drama in de hoofdrol : praktijkboek voor het primair onderwijs / E. Heijdanus-de Boer, T. van der Jagt. - Bussum : Coutinho, 2004. - 240 p.+ lessenseries : ill. - Met bijl., lit.opg. en reg.. - ISBN 906283-405-1 'Drama in de hoofdrol' geeft antwoord op de vraag: hoe geef ik boeiende dramalessen die onderling samenhangen? De kern van het boek bestaat uit drie uitgewerkte lessenseries voor de onder-, midden- en bovenbouw. Samen vormen ze een leerlijn. De leerlijn kent varianten voor beginnende, gevorderde, taalzwakke en NT2-leerlingen. Bij dit boek hoort een webpagina met onder andere uitgewerkte lessenseries en lesmaterialen. http://www.coutinho.nl (Lesmateriaal) Een fijne klas : met drama werken aan een veilig klimaat in de klas / M. Vos, 2004 (JSW; Vol. 89, nr. 3, nov. 6-9 p.)

53


Een belangrijke voorwaarde bij het leren, is een veilig klimaat in de klas. Drama leent zich goed om een veilig klimaat te creëren. Het artikel geeft een beschrijving hoe dat in zijn werk kan gaan en gaat in op: sociaal gedrag, vaardigheden voor de lessen, werkprincipes en voorwaarden. Gehrels Muziekeducatie durft! : impressies over het feestelijk jubileumcongres '60 jaar Gehrels Vereniging' op zaterdag 5 november 2005 / R. Frowijn, 2006 (De pyramide; Vol. 60, nr. 1, jan. 26-28 p.) Ria Frowijn, oud-voorzitter van de Gehrelsvereniging, schetst in het kort de stand van zaken bij de Gehrelsvereniging in het recente verleden, in het heden en in de toekomst. Dat doet ze mede aan de hand van een impressie van het congres dat 5 november 2005 werd gehouden ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de Gehrelsvereniging. Gevangen in een schelp : ontwikkelingsgericht muziekonderwijs in de onderbouw / L. de Jong, A. van der Heijden. - Groningen : Wolters Noordhoff, 2005. - 137 p. : fig., ill. - Met bijl., lit.opg. en reg.. - ISBN 90-01-75754-5 Centrale vraag is: 'Op welke manier kan een leerkracht in de onderbouw van de basisschool op een ontwikkelingsgerichte manier muziekonderwijs ontwerpen?'. Het boek begint met een praktijkverhaal van een leerkracht van groep 1/2. Deze gaat zeven weken aan de slag met het thema 'Ik ben muzikant', en beschrijft dit proces mede aan de hand van uitspraken, tekeningen en foto's van kinderen. Vervolgens wordt de visie op ontwikkelingsgericht onderwijs besproken en de wijze waarop de theorie binnen de basisontwikkeling voor groep 1 t/m 4 wordt toegepast. Daarbij wordt ook de link gelegd tussen muziek en spel, en tussen muziek en taalontwikkeling. 'Het was goed gevoelens te leren uiten' / E. de Beer, 2004 (JSW; Vol. 88, nr. 8, apr. 40-42 p.) Kriebeltje is een kindervoorstelling waarbij kinderen leren zich bewust te zijn van hun gevoelens en er mee leren omgaan. Er wordt gedanst en gezongen. De voorstelling gaat gepaard met workshops voor de kinderen en docenten en lesmateriaal voor de docenten zodat zij op het thema kunnen voortborduren. Ik weet alles al! : spelen en leren met muziek / A. van der Heijden, L. de Jong, 2005 - Met lit.opg. (De wereld van het jonge kind; Vol. 32, nr. 10, jun. 323-327 p.) Jonge kinderen willen graag de wereld verkennen. Dat geldt ook voor de muzikale wereld om hen heen. Wat kan de leerkracht doen om hen daarbij te helpen? Hoe kunnen kinderen en volwassenen samen de school omvormen tot een rijke muzikale leeromgeving? Een praktijkvoorbeeld. In het circus kun je ... / A. van der Heijden, 2006 (De wereld van het jonge kind; Vol. 33, nr. 9, mei 263-266 p.) Artikel over ontwikkelingsgericht muziekonderwijs. Het valt in de praktijk vaak niet mee om muzikale activiteiten een zinvolle plek te geven in thema's. Dit geldt niet voor het circusthema. Daarin verkennen kinderen verschillende rollen en wordt muziek op een vanzelfsprekende manier verwerkt. Instrumentaal onderwijs voor het primair onderwijs / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 21 p. : tab., graf. - Met bijl. - In opdr. van het Koninklijk Conservatorium Den Haag. De publicatie geeft antwoord op de volgende twee vragen: 'Welk aanbod van instrumentaal onderwijs hebben de Nederlandse muziekscholen voor het primair onderwijs?' en 'Bestaat er bij

54


muziekscholen interesse om regionale samenwerkingsprojecten op te zetten voor instrumentaal onderwijs aan jonge kinderen (5/6 jaar) binnen het primair onderwijs?' http://www.cultuurnetwerk.org/publicaties/pdf/Instrumentaalonderwijspo.pdf ( Digitale versie) Kerndoelen : herziene eindtermen / E. Bisschop Boele, 1989/90 (Muziek & onderwijs; Vol. 27, nr. 7, sept.475-476)In : Muziek & onderwijs : 27(1989/90)7(sept.475-476) Kritische beschouwing over de kerndoelen voor het vak muziek voor basisonderwijs en basisvorming, zoals geformuleerd door de Commissie Herziening Eindtermen in opdracht van de staatssecretaris van Onderwijs en Wetenschappen. Vergelijking tussen de nu geformuleerde kerndoelen en de eerder opgestelde eindtermen. (LOKV) Licht uit, spot aan! : kinderen dansen in school / S. van den Berg, 2006 (Volksdans; Vol. 25, nr. 2, mei 22-23 p.) Een verslag van een dansproject uitgevoerd door kinderen van de Augustinus school in Castricum onder begeleiding van stichting Dans in School. Het project bestond uit dansworkshops met aansluitend een voorstelling waarin de kinderen het geleerde direct in de praktijk konden brengen. Meer muziek in de klas! : feestelijke finale voor Proposo / J. Herfs, 2005 (Kunstzone; Vol. 4, nr. 7/8, jul/aug. 21-23 p.) Op vrijdag 17 juni 2005 vond in Muziekcentrum een grote muziekpedagogische manifestatie plaats in het kader van de openbare eindpresentatie van het Project Verbetering Muziekonderwijs in het primair en speciaal onderwijs, meer bekend onder de naam Proposo (Projecten Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs). De gehele dag stond in het teken van de resultaten die het project heeft opgeleverd. Een verslag. De musicerende school / A. Geldermans, 2004 (Uit het projectloket; Vol. 7, nr. 35, dec. 18-20 p.) Het doel van het Pimba-project (Primair Instrumentaal Muziekonderwijs in de Basisschool) is om prettig, eigentijds en laagdrempelig muziekonderwijs te verzorgen. Pimba is ontwikkeld door het Muziekcentrum Zuid-Kennemerland in Haarlem in samenwerking met de Veldhovense muziekschool en muziekschool Fryslân Sudwest in Bolsward. Doelgroep: leerlingen uit groep vijf en/of zes. Een verslag. Muziek een moeilijk vak? / H. van Eerden, 2006 (Kunstzone; Vol. 5, nr. 4, apr. 19-21 p.) Muziek in de basisschool blijkt voor veel groepsleraren een moeilijk vak. Een basisschool heeft de vrijheid het vak op veel verschillende manieren in te vullen. Zo kan een vakleerkracht, een vakspecialist, een docent van een muziekschool of een kunstenaar in de klas muziekles geven. Muziek in hoeken : er is méér mogelijk dan een muziekles met de hele klas! / H. van Eerden, 2004 (Praxisbulletin; Vol. 22, nr. 1, sept. 8-12 p.) In het artikel wordt een aantal mogelijkheden besproken van het werken in een muziekhoek. Een vorm van onderwijs, die qua leertempo en inhoud sterk door de leerling zelf (het individu) wordt bepaald. Muziek in kinderboeken : muzikaal-literair schoolproject in het kader van de kinderboekenweek / H. de Brouwer, 2004

55


(Praxisbulletin; Vol. 22, nr. 1, sept. 18-22 p.) Het artikel beschrijft een aantal verbindende activiteiten tussen lezen en muziek. Muziek leren : handboek voor het basis- en speciaal onderwijs / J. Herfs ... [et al.]. - Assen : Van Gorcum, 2005. - 198 p. : fig., tab., ill. - Met reg. en lit.opg.. - ISBN 90-232-4117-7 Bundeling artikelen over het vak muziek in het primair onderwijs. Vanuit drie invalshoeken wordt dieper ingegaan op het lerende kind, de muziek en school, de veranderende rol van leraren en de sociaal-culturele context waarin muziekonderwijs zich manifesteert. Muziek Speciaal: over inpakken en uitpakken / M. Wiersema, 2006 - Met lit.opg. (De pyramide; Vol. 60, nr. 1, jan. 29-31 p.) Een exposé over muziekonderwijs aan kinderen in het speciaal onderwijs. Hoe doe je dat, waar zorg je voor, waar let je op, wat is belangrijk en hoe zorg je er voor dat de kinderen samen met de muziek centraal staan. De auteur is initiatiefnemer van Muziek Speciaal de cursus muziekconsulent in het speciaal onderwjis en het gelijknamige Proposo-project voor de ontwikkeling van onderwijsmaterialen en curricula. Muziek, één groot feest / M. Hogenes, 2006 (Zone; Vol. 5, nr. 1, mrt. 8-11 p.) Wat zijn betekenisvolle en ontwikkelende muziekactiviteiten in de onderbouw en middenbouw van het basisonderwijs? Welke kansen zijn er voor leerkrachten om ook het muziekonderwijs meer ontwikkelingsgericht te maken? Deze vragen staan centraal in dit artikel. Muziek... meer (dan) plezier! / H. van Eerden, 2004 : ill. (De wereld van het jonge kind; Vol. 31, nr. 10, juni, 326-330 p.) Muziek en beweging vormen dé manier waarop kinderen leren en communiceren. De auteur schetst drie fasen van muzische vorming bij kinderen met drie praktijksituaties. Belangrijk is dat de leidster in de peuterspeelzaal en de leerkracht in de basisschool de competenties onderkennen en weten te sturen in een doorgaande ontwikkelingsleerlijn. Muziekatelier, de ultieme muzikale ervaring, nu binnen handbereik / H. van de Veerdonk, 2005 (De pyramide; Vol. 59, nr. 3, mei 29-31 p.) Artikel over muziektheater. Muziekatelier is in zijn meest kale vorm een meespeelvoorstelling voor kinderen voor elke bouw van de basisschool. De kinderen bereiden zich gedurende 6 tot 8 weken voor in de klas. Uiteindelijk leidt dit tot een voorstelling met professionele kunstenaars (musici en acteurs). Muziektheater prikkelt taalgevoel scholieren / F. van den Berg, 2005 (Bibliotheek; Vol. 9, nr. 23, nov. 20-22 p.) 'Toon je taal' is een project van de Openbare Bibliotheek Hengelo, muziektheatergezelschap Rood Verlangen en vertelkunstenaar Godfried Beurmers. Zij laten zien dat de rijkdom van taal ook via vertellen, gebaren en muziek tot uitdrukking kan komen. Voorstellingen worden gemaakt voor diverse groepen van het basisonderwijs. Met behulp van de lesbrieven kunnen de leerkrachten de klas voorbereiden. Doel van het project is om taalverarming op een leuke manier te bestrijden. Ontmoeting met kunst / N. Sonneveld, 2004 (Praxisbulletin; Vol. 21, nr. 10, juni, 8-13 p.)

56


Artikel over het organiseren van een professionele voorstelling of een concert op school. Wat komt er bij kijken bij de selectie en realisatie van zo'n voorstelling. Een ontwikkelingsgerichte kijk op muzikale ontwikkeling / B. Nellestijn, 2006 (Zone; Vol. 5, nr. 1, mrt. 12-13 p.) Zijn er theoretische aanknopingspunten voor het realiseren van ontwikkelingsgericht muziekonderwijs? In dit artikel wordt ingegaan op de psychologische en onderwijspedagogische gedachten die Bert van Oers beschrijft in zijn artikel 'In the mood : een onderwijspedagogische kijk op muzikale ontwikkeling', (2004). Oor voor muziek, oog voor de toekomst / M. Wiersema, 2004 (De wereld van het jonge kind; Vol. 32, nr. 1, sept. 13-15 p.) Het artikel beschrijft de rol die muziek kan spelen bij het voorkómen van problemen met probleemleerlingen of gewelddadige kinderen. Muziek biedt veel kansen om kinderen te leren samenleven. 't Palet / J. Poll, 2005 (Katern Primair Onderwijs jun. 2-11 p.) Portret van openbare basisschool 't Palet in Gouda. Zij profileren zichzelf op het gebied van podiumkunsten. Iedere leerling krijgt podiumkunstlessen: per week een half uur dans, een half uur muziek en een half uur drama. Zij maken gebruik van de methode 'Moet je doen'. Verder geeft de directeur toelichting over zijn missie, beleid en vertelt hij over de samenwerking met het Kunstgebouw en culturele instellingen. Proposo : vakdocent muziek in het primair onderwijs / E. Bijsterveld, 2004 (Muziek & onderwijs; Vol. 41, nr. 2, mrt/apr. p. 11) Uitgangspunt van een nieuw curriculum voor conservatoriumstudenten is 'musici in de basisschool'. Vanaf januari 2004 biedt het conservatorium Den Haag een verkorte versie van deze studie aan. Na de pilot kan het traject op alle conservatoria in Nederland doorlopen worden. De vraag is wel of er genoeg geld zal zijn om meer vakdocenten in het basisonderwijs aan te stellen. Proposo : Wanita, de school van de toekomst / P. Simons, 2004 (Muziek & onderwijs; Vol. 41, nr. 3, mei/jun. p. 13) Het Proposoproject (Proposo = projecten primair onderwijs en speciaal onderwijs) muziek en dans beoogt leerkrachten handreikingen te geven hoe op een laagdrempelige manier allerlei verwerkingen met muziek, dans, drama gemaakt kunnen worden aan de hand van een thema. Op de drie Wanitascholen in en rond Rotterdam wordt het uitgeprobeerd. Proposo, 2005 (De pyramide; Vol. 59, nr. 4, sept. 48-49 p.) Een beknopte weergave van drie projecten van Proposo:1. Muziekstrategie - orthopedagogisch en didactisch handelen in muziekeducatieve situaties; 2. Ritmes rond de wereld - studenten van de Opleiding Docent Muziek leren om lessen van een niet-westerse musicus of een docent wereldmuziek te vertalen naar instrumentale lessen in het primair onderwijs; 3. Voor een muzikant in de klas - bevorderen van de deskundigheid van musici, muziekdocenten en muzikaal getalenteerde groepsleerkrachten in het werken aan improvisatie en 'instant composing' met kinderen vanaf 7 jaar.

57


Proposo. - Den Haag : Koninklijk Conservatorium, 2005-2006 Proposo is de afkorting van Projecten Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs. In 2002 werden aan de Nederlandse Conservatoria projectgelden van het Ministerie van OCW verstrekt om het muziekonderwjis in het Primair Onderwijs een kwaliteitsimpuls te geven. Sinds januari 2003 worden door de afdelingen Docent Muziek van de Nederlandse Conservatoria, onder regie van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, plannen ontwikkeld ter verbetering van het muziekonderwijs in het primair onderwijs en speciaal onderwijs. Dit heeft zich vertaald in de volgende projecten: 1. Voor een muzikant in de klas; 2. Opleiding vakspecialist muziek; 3. Muziekstrategie: orthopedagogisch en didactisch handelen in muziekeducatieve situaties; 4. Muziek en ICT in de basisschool; 5. Wanita; 6. Zingende klassen; 7. Vakdocenten Muziek Primair Onderwijs; 8. Het muziekatelier; 9. Muziek speciaal; 10. 'Hé Psst!', muziek in het speciaal (basis)onderwijs. Proposo geeft muziekonderwijs flinke impuls / M. Severijnen, 2005 - Met lit.opg. (Bulletin Cultuur & School; Vol. 8, nr. 39, okt. 18-20 p.) Proposo (Projecten Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs) heeft een structurele verbetering gebracht in het muziekonderwijs in het primair en speciaal onderwijs. Binnen vier jaar tijd zijn 11 lesprogramma's ontwikkeld voor studenten en docenten. Bovendien is een constructieve samenwerking op gang gekomen tussen de Nederlandse conservatoria. Een aantal in het oog springende projecten worden toegelicht. De rap van de pinguïns en de Maori's : authentiek muziekonderwijs in de basisschool ; : project Proposo / P. Simons, B. van Oers (auteur van voorwoord). - [S.l.] : [s.n.], 2005. - 110 p.+ cd : ill. In opdr. van Proposo. - Met bijl. (o.a. projecten op Wanitascholen). - De cd bevat 7 liedjes behorend bij hoofdstuk 8 van het boek.. - ISBN 90-809651-1-1 Deze publicatie gaat voor het grootste deel over het inpassen van authentieke muziekactiviteiten door de groepsleerkracht in de dagelijkse praktijk. Bij Wanita-onderwijs, Ontwikkelingsgericht onderwijs en vele andere onderwijsvormen wordt veel met thema's gewerkt. Het inpassen van muzikale activiteiten in thema's, maar vooral ook de pedagogische aanpak (constructivistisch) hiervan zijn de belangrijkste onderwerpen van de publicatie. Dit boek komt voort uit projecten zoals die gedaan zijn op drie Wanitascholen in het cursusjaar 2003-2004. Bedoeld voor leerkrachten basisschool en voor studenten Pabo. Een rol voor dans en drama / J. Vervoort. - Deventer : Kluwer, 2004. - 14 p. : ill. - Met lit.opg. De auteur vertelt hoe de vakken dans en drama op zijn basisschool gestalte krijgen. Verder geeft hij aan welke vaardigheden een leerkracht nodig heeft om dansen dramalessen te geven. Met voorbeelden om dans en drama in de les toe te passen. 'Samen zingen schept een hechte band' / D. Riksen, 2005nr. 57, mei/jun. 38-39 p.) Artikel over de Kathedrale Koorschool in Utrecht waar kinderen van groep vijf tot en met acht vier uur muziekles per week krijgen. In groep zeven en acht komt daar de donderdagavondrepetitie bij en dagelijks een half uur koorrepetitie, vóór schooltijd. Interview met Ed Stift, docent van groep acht en tevens muziekdocent. Symposium jazz & educatie : verslag ; : Open Jazztafel/Symposium 7 oktober 2004 / Nederlandse Jazzdienst (coördinator); Stichting SWING (coördinator). - Amsterdam : Nederlandse Jazzdienst, 2004. - 19 p. - Met bijl. Symposium gehouden op 7 oktober 2004 in het SJU Jazzpodium te Utrecht. Op het programma stonden een inleiding (Ap de Vries, De Kunstconnectie), presentatie Orkestproject 't Jong (Hinke

58


Breimer, Kunst Centraal), workshopdemonstratie (Renee Jonker), forum 'Hoe krijg je toegang tot het veld van de educatie' met het panel Thed Biegstraaten (Uit de Kunst), Melissa de Vreede (Cultuurnetwerk Nederland), Hinke Breimer (Kunst Centraal) en Jeroen Jesse (Stichting SWING). Een verslag. Theatersport! : improvisatietheater in de klas / L. Rosendaal, P. Dousi, 2005 (Praxisbulletin; Vol. 23, nr. 3, nov. 21-24 p.) Dit artikel legt uit wat theatersport is en beschrijft een paar spelvormen. Toneel met kinderen / F. Busschots, G. Didelez, D. Dobbeleers. - Waasmunster : Abimo, 2005. 136 p. : ill.. - ISBN 90-59322-14-2 Praktische handleiding voor het basisonderwijs en toneelgezelschappen die met kinderen werken. Tips worden gegeven als: Hoe begeleid je een (grote) groep kinderen? Waar kun je terecht om toneelstukken te kiezen? Hoe zit het met de taakverdelingen en het repetitieschema? Wat komt er op financieel vlak allemaal bij kijken? Hoe kunnen zwakkere en minder creatieve kinderen toch aan bod komen? Tot leven wekken : hoe door toneelspelen in de klas kinderen meer plezier kunnen krijgen in lezen / M. Jongbloed, 2005 - Met lit.opg. (Leesgoed; Vol. 32, nr. 1, 16-18 p.) Zoals jeugdliteratuur gebruikt kan worden om leerlingen toneel te leren spelen, zo kan omgekeerd ook drama gebruikt worden om leerlingen met plezier te leren lezen. De auteur beschrijft vanuit haar ervaring als docent drama vier manieren om het leesplezier in het basisonderwijs door middel van drama te bevorderen. Van de dans af/gezien : een kijk op kinderen, jongeren en dans in Vlaanderen / C. De Waele ... [et al.]. - Brussel : Canon, 2006. - 77 p. : ill. Bevat vijftien verhalen van makers, kinderen, programmatoren en docenten over dans. De verhalen bevatten vragen en suggesties. Daarnaast zijn drie overzichten opgenomen: over dans in Vlaanderen, over kinderen/jongeren en dans en over dans en educatie Van spel naar taal : drama stimuleert woordenschatontwikkeling / G. Stojanovic, 2005 (TooN; Vol. 8, nr. 7, sept. 12-13 p.) Toelichting op de mogelijkheden van werken met drama o.a woordenschatontwikkeling voor groepen met verschillende culturele achtergronden en taalniveau's. Vitamine M voor kinderen : muziek in het speciaal onderwijs / M. Wiersema, 2004 (JSW; Vol. 88, nr. 8, apr. 29-31 p.) Dit artikel beschrijft de waarde van goed muziekonderwijs, met name voor het speciaal onderwijs. Kinderen met concentratie problemen of kinderen die in zichzelf gekeerd zijn hebben baat bij goede muziekles. Muziek is een antistressmiddel, een uitlaatklep én bevordert de leermotivatie volgens de auteur. De Hogeschool voor de Kunsten te Utrecht, faculteit muziek geeft een post HBO-opleiding die leerkrachten opleidt tot gespecialiseerd muziekconsulent. Zingen / L. Aussems, 2005 (De pyramide; Vol. 59, nr. 4, sept. 45-47 p.) Beschrijving van het project Zingen. Zingen bestaat uit twee deelprojecten: 'Zingende klassen' en 'Zingen met gitaar'. Zingende klassen is bedoeld voor twijfelende, onzekere groepsdocenten te

59


stimuleren te zingen met hun klas. Het tweede deel van het project 'Zingen met gitaar' biedt de mogelijkheid om individueel of in groepen bij het begeleiden van liedjes op de gitaar te trainen. Zingen is een van de projecten binnen Proposo. Bedoeld voor individuele docenten of voor teams van basisscholen onderbegeleiding van een cursusleider. Het materiaal kan ook worden gebruikt op pabo's, conservatoria en instellingen voor kunsteducatie in na- en bijscholingstrajecten.

Podiumkunsten Praktijk Drama als doel 1 / M. Sloot-Jongbloed, 2004 (Praxisbulletin; Vol. 22, nr. 4, dec. 14-18 p.) Een eenvoudige verhaallijn over de kerst, verdeeld in zes scènes, voor kinderen vanaf groep 5. Auteur geeft een aantal klassikale vooroefeningen en tips over de aankleding van het toneelstukje en de rolverdeling. Bedoeld voor hen die niet veel tijd hebben om te oefenen, maar die toch een leuk toneelstukje willen spelen met de kinderen. Drama als doel 2 / M. Sloot-Jongbloed, 2004 (Praxisbulletin; Vol. 22, nr. 4, dec. 14-17 p.) Beschrijving van een toneelstukje over het beleven van de tijd. Voor veel kinderen is de jaarwisseling een vreemd moment en het vergaan van de uren, dagen, maanden, jaren erg abstract. Bestemd voor groepen 4 tot 8. Een eiland met een leuning = Muziekateliers / H. van de Veerdonk, J. van der Kamp (eindredacteur). - Amsterdam : Conservatorium/Muziekschool, 2005. - 3 dl. (16, 60, 36 p.)+ dvd Het handboek (module) bestaat uit 3 delen. De module Muziekatelier is een methodiek voor het basisonderwijs. De module is ontworpen voor zowel studenten van de Opleiding Docent Muziek (ODM) als voor instrumentalisten om ze vertrouwd te maken met het ontwikkelen van een muziekateliervoorstelling voor het basisonderwijs. Een muziekatelier is een meespeelvoorstelling van drie kwartier voor leerlingen in het basisonderwijs. In de module komt aan bod het traject van idee naar muziekatelier voorstelling, het lesmateriaal voor in de klas, samenwerkingsverbanden en organisatorische en financiële aspecten. De bijbehorende dvd bevat beeldfragmenten van vier muziekateliervoorstellingen. http://www.muziekateliers.nl ( Website) En nu allemaal : liedjes en spelletjes van kinderen in kleurrijk Nederland / M. Hoks. - Utrecht/. Amsterdam : Nederlands Centrum voor Volkscultuur/ : PlanPlan, 2005. - 256 p. : ill. - Met lit.opg.. ISBN 90-76092-11-7 Gids met traditionele liedjes en spelletjes uit Nederland, Marokko, Turkije, de Antillen en Suriname met achtergrondinformatie over de verschillende culturen. De liedjes zijn zowel in de oorspronkelijke taal als in een Nederlandse bewerking en vertaling. Te gebruiken in en buiten het onderwijs. Ik heb een muziekje in mijn hoofd / L. Mathot, J. Rijk. - Bussum : Pereboom, [2004]+ cd. - ISBN 90-77455-27-2 Een lees-, tekenen luisterboekje voor kinderen vanaf 7 jaar. Via dertien verhaaltjes krijgen kinderen, met behulp van een cd, klassieke muziekfragmenten te horen van Bach, Mozart, Vivaldi, Haydn en Händel. Naast het verhaal bevat het boek informatie over de componisten en wat eigenlijk een componist en dirigent doet.

60


Klankkleur : liedbundel / L. Aussems ... [et al.]. - [Purmerend] : Gehrels Vereniging, 2005. - 168 p. + 2 cd's : ill.. - ISBN 9078048018 Jubileumboek ter gelegenheid van 60 jaar Gehrels muziekeducatie. De liedbundel bevat een selectie van ca. 60 liedjes uit de liedbijlagen van het tijdschrift De Pyramide. De liedjes zijn gerangschikt voor basisonderwijs onderbouw, middenbouw en bovenbouw. Onder het liedrepertoire staan korte lessuggesties beschreven. Op de bijbehorende cd's staan alle liedjes uit het boek, éénmaal ingezongen, en éénmaal als meezing versie. Kleuter-wijs : liedbundel voor kinderen van 3-7 jaar / F. Haverkort (samensteller/redacteur), R. van der Lei (samensteller/redacteur), L. Noordam (samensteller/redacteur). - Born : SMV, 2005. - 2e dr.. - 208 p.+ dubbel-cd : ill. - Met lit.opg. - 1e dr.: 2004. - ISBN 90-804971-2-6 Liedbundel met 150 liedjes voor peuters en kleuters. Bedoeld voor gebruik in de peuterspeelzaal en groep 1 en 2 van de basisschool. De liedjes zijn voorzien van tips, activiteiten, spelletjes en didactische aanwijzingen. Op de instructie-cd's worden alle liedjes voorgezongen. Knutsel do-re-mi / M. Rademaker. - Baarn : Cantecleer, 2004. - 48 p. : ill.. - ISBN 90-213-3497-6 Ideeën voor het zelf maken van muziekinstrumenten, zoals castagnetten, trommels of een windorgel. Bedoeld voor groep 1 t/m 5 in het basisonderwijs. Kleuterkriebels : een muzo-ideeënboek voor de allerkleinsten / H. Van Haute, L. De Mey. Waasmunster : Abimo, 2004. - 240 p. : ill.. - ISBN 90-59321-50-2 Praktijkboek met kunstzinnige activiteiten: liedjes, verzen, dansjes en spelletjes. De activiteiten zijn geordend op maand en zijn bedoeld voor de onderbouw van het basisonderwijs. Centraal staan het ontmoeten, het zelfstandig spelen, het explorerend beleven en het ontwikkelingsondersteunend leren. Ook te gebruiken buiten de school. De Mondenboom : ideeën om toneel te spelen / T. Oostvogels, D. Terryn (redacteur) / CANON, Cultuurcel Departement Onderwijs (coördinator). - Hasselt [etc.] : Afijn, 2005. - 2 dl. (ongepag.) : ill. - In opdr. van CANON, Cultuurcel Departement Onderwijs. - Bestaat uit een leerboek en een docentenhandleiding.. - ISBN 90-5933-072-2 Doe-boek over theater voor kinderen vanaf 9 jaar. Het leerboek is een eerste kennismaking met toneelspelen. De bijbehorende handleiding is bedoeld voor leerkrachten, theatermakers en jeugdwerkers. Muziek / C. Thissen (samensteller/redacteur), N. van der Sijde (samensteller/redacteur), J. Klein (auteur van begeleidend materiaal), R. van den Berg (auteur van begeleidend materiaal) / Teleac/NOT. - Utrecht : Teleac/NOT, 2005. – Projectmap + cd : ill. - Projectmap bestaat uit inleiding en inhoudsopgave cd en 4 katernen. Dit NOT-project 'Muziek' is een schooltv-serie over de betekenis en het beleven van muziek en is bestemd voor alle groepen van het basisonderwijs. Bij de programma's hoort een projectmap. De map bestaat uit een inleiding en inhoudsopgave cd en 4 katernen: 1. voor groep 1/2: Het meisje met de gouden stem; 2. voor groep 2/3: Het verhaal van Tingelbom; 3. voor groep 5/6: Het dorpsfestival; 4. voor groep 7/8: Muziek in je hoofd. De bijbehorende cd bevat alle liedjes uit de programma's en luisterfragmenten.

61


Muziek en ICT in de basisschool : zinvolle toepassingen van ICT in relatie met muziek in de basisschool / P. Simons, R. Vrolijk. - [S.l.] : [s.n.], 2005. - 117 p.+ cd-rom : ill.. - ISBN 90-8096512-X Dit project bestaat uit een algemene module (onderwijstheorie) en twee zelfstudiemodules (praktijk van de basisschool en eigen vaardigheid software) rond het gebruik van muzieksoftware en internet in het basisonderwijs. Deelnemers leren met behulp van dit materiaal werken met 'blended learning' (ICT gemengd met andere activiteiten), componeren met ICT (klankstukken, clips, etc.), trainen van muziekkennis en gehoor met ICT, gebruik van internet op het gebied van muziek en hanteren van kwaliteitscriteria bij creatieve opdrachten. Daarnaast een overzicht van beschikbare software en de bruikbaarheid daarvan in aansluiting op de bestaande muziekmethodes. De cd-rom bevat freeware en instructiefilms. Doelgroep: studenten pabo en opleiding Docent Muziek, vakleerkrachten muziek in het primair onderwijs en groepsleerkrachten (nascholing). Muziek en meer : muziek methode voor basisonderwijs groep 6 / J. Snijders. - Arnhem : Lambo, 2006. - 40 p. : ill.. - ISBN 90-77318-50-X Muziekminuutjes / M. Wiersema, M. Hakemulder (medewerker) ... [et al.] (medewerker). - Haarlem : De Toorts, 2005+ mini-draaiorgeltje - De verzameling kaarten en draaiorgeltje zijn opgeborgen in een houten kistje. Muziekminuutjes maakt onderdeel uit van Activiteiten Muziek Speciaal. Muziekminuutjes bestaat uit een verzameling kaarten met lesvoorbeelden voor leerlingen t/m ca. 10 jaar in het speciaal onderwijs. Olifantengalabal / H. Vantilt, M. Horemans, I. Joosen. - Waasmunster : Abimo, 2004. - 3e dr.. - 95 p. : ill.. - ISBN 90-75905-27-0 Een praktijkboek dat kinderen op de basisschool op een geïntegreerde wijze aan het werk zet met dansexpressie, kinderdans en bewegingsverhalen. Met tips voor aanpak en materiaalkeuze. Pop-gepast / G. Boullart. - Waasmunster : Abimo, 2004. - 3e dr.. - 93 p. : ill. - Met reg.. - ISBN 9075905-08-4 Pop-gepast bevat 33 verhaallijnen voor de beginnende en gevorderde poppenkastspeler. Met handige tips over decor, hanteren van poppen, geluid, belichting en rekwisieten. Te gebruiken zowel binnen het (basis)onderwijs als daarbuiten. Stepping Tones / W. Brouwers, J. van Marrewijk (redacteur), J. Leenen (redacteur). - ['sHertogenbosch] : Ward Centrum Nederland, 2003-2004. - 2 dl.+ ill. Muziekmethode voor het basisonderwijs (groep 3 tot en met 8), maar ook toepasbaar als koorscholingsmethode voor kinderkoren en als lesmateriaal voor het AMV-onderwijs. In Stepping Tones worden de uitgangspunten van het muziekpedagogische werk van Justine Bayard Ward (1879-1975) als basis gebruikt waarin de leerling stapsgewijs de muzikale taal leert beheersen. De theaterbox / L. Thielemans (coördinator) / Kunst in Zicht. - Turnhout : Kunst in Zicht, 19992004. - Losbl. : ill. De theaterbox is een initiatief waarmee Kunst in Zicht theater uit de schouwburg naar het publiek wil halen. De box bestaat uit een Basismap die voorzien is van een instapmethode en speloefeningen zodat een leerkracht direct met theater en drama aan de slag kan gaan in de klas. Daarnaast bevat de box een inventaris en bouwtekening van een theaterkast, 'de expressiesessie' een curriculum expressielessen, een Traaj-owt, lesmappen van de voorstellingen 'Koning Ubu',

62


'Golven' en 'Stukjes weggevlogen regenboog', lesmappen van het project 3D: een drama- en dansdocent in de klas en een verklarende woordenlijst met theatertermen. Toneelspelen in de klas : een serie educatieve toneelspelen voor leerlingen van 13 tot 16 jaar / A. Jonker, P. Franssen (regisseur) / Boa Producties (producent). - Amsterdam : HREducatief, 2005. Ongepag.+ dvd : ill. - Bron van beschr.: omslag.. - ISBN 90-8511-000-9 Bevat vier toneelspelen. Elk toneelspel gaat over een gevoelig onderwerp: een slecht rapport, een problematische thuissituatie, te dik zijn, groepsdruk en bedreiging. Bedoeld voor het voortgezet onderwijs, maar ook geschikt voor de hoogste klassen van het basisonderwijs. Uitnodiging voor een concert [ dvd ] : Rotterdams Philharmonisch Orkest & Valery Gergiev / Chr. van Schermbeek (samensteller), A. Vermeulen (samensteller), Y. Zijlstra (samensteller), M. de Boer (medewerker) / Rotterdams Philharmonisch Orkest (producent). - Rotterdam : Rotterdams Philharmonisch Orkest, 2004. - Dvd set (dvd-rom, dvd video)+ begeleidend boekje. - ISBN 908044184-8 De DVD-set 'Uitnodiging voor een concert' bestaat uit een DVD-ROM en een DVD-video. De DVDROM 'De uitnodiging' biedt een kennismaking met het Rotterdams Philharmonisch Orkest aan de hand van vierhonderd video-items en 15 interactieve muziekmachines. Ook is een aantal lesbrieven voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs opgenomen. De concert-DVD bevat registraties van Moesorgski's 'Schilderijen van een tentoonstelling' door het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Valery Gergiev in verschillende uitvoeringen. Villa Victoria : cultuureducatie voor groep 5 en 6 / Teleac/NOT. - Utrecht : Teleac/NOT, 2005. - 36 p.+ cd : ill. Cultuureducatieproject voor groep 5 en 6 van het basisonderwijs. Alle activiteiten rond kunstzinnige oriëntatie zijn in Villa Victoria ingebed in een spannende raamvertelling. In een oude, verlaten villa, komen kinderen een onafgemaakt script tegen van een musical. Ze besluiten de musical af te maken en schakelen daarbij de hulp in van verschillende kunstenaars. De kunstenaars zijn: Jacques Vriens (kinderboekenschrijver), Rob Gaasterland (componist), Rieks Swarte (decorontwerper), Annemieke van Nierop (kostuumontwerpster), Onny Huisink (poppenspeler), Marco Gerris (theatermaker en choreograaf), Dominique van Vliet (musicalster), Donald Beekman (posterontwerper) en Marco Grandia (filmmaker). Negen programma's lang zijn de kinderen bezig met de voorbereidingen op de musical. In de laatste aflevering worden fragmenten van de musical door de kinderen opgevoerd. Villa Victoria sluit aan op de herziene kerndoelen cultuureducatie. Het totale project bestaat uit: tien tv-programma's, de Villa Victoria-bundel met het musicalscript, en een cd behorende bij de musical. Winter-expressie / H. Van Haute, K. Eyckerman, W. Vekemans. - Waasmunster : Abimo, 2005. - 96 p. : ill.. - ISBN 90-59322-65-7 Bundel met knutselideeën, versjes, liedjes en bewegingsactiviteiten. Het accent ligt op kunstzinnige oriëntatie, maar ook Nederlands, wiskunde, wereldoriëntatie, media komen aan bod. De opdrachten zijn gerangschikt naar leeftijdsgroep, van 3 tot 12 jaar. Bedoeld voor het basisonderwijs, maar ook te gebruiken buiten het onderwijs. Zingende klassen [ dvd ] / L. Aussems (auteur van idee). - Rotterdam [etc.] : Codarts [etc.], 2005 - Dubbel-dvd. Een project om het zingen in de klas te stimuleren. Het project bestaat uit twee delen (2 dvd's): 'Zingende klassen' en 'Zingen met gitaar'. In het eerste onderdeel traint de docent met behulp van

63


de dvd zijn vaardigheden en breidt zijn kennis m.b.t. het klassikaal zingen uit. Volgens een stappenplan leert de docent technieken om liedjes aan te leren. Het tweede deel van het project is de cursus 'zingenmetgitaar.nl'. Op deze dvd wordt de docent getraind om allerlei kinderliedjes te leren begeleiden op gitaar. http://www.zingendeklassen.nl ( Website) Zo maak je een minimusical / H. Aalbersberg, 2005 (Praxisbulletin; Vol. 22, nr. 9, mei 12-16 p.) Handleiding om van een prentenboek een musical te maken. Uitgangspunt is om gebruik te maken van verhalen en melodieën die al aanwezig zijn. Complete beschrijving met uitgewerkt voorbeeld.

64


Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland Voor iedereen die vanuit zijn studie of beroep te maken heeft met kunsten cultuureducatie is het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland van belang. In het centrum van Utrecht, vindt u een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie. Collectie Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binnenlandse en buitenlandse (vak)tijdschriften, vele lesmethoden, les- en projectmaterialen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, handboeken, naslagwerken en onderzoeksrapporten. Een aparte collectie is de instellingendocumentatie van centra voor de kunsten en van landelijke onderwijs- en culturele instellingen. Deze omvat naast jaarverslagen en beleidsplannen ook nota's van landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. Materialen uit de instellingendocumentatie zijn ter plekke te raadplegen, maar zijn niet te leen. Openingstijden Het studiecentrum is voor publiek geopend op maandag van 13.30 tot 17.00 uur en van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van Cultuurnetwerk Nederland,

www.cultuurnetwerk.org, of bel, 030-236 12 00 voor afwijkende openingstijden in verband met feestdagen en vakantieperioden. Catalogus on line: www.cultuurnetwerk.org > ga naar producten > bibliotheek De catalogus van het studiecentrum is op internet te raadplegen. Publicaties zijn op verschillende wijzen te vinden in de catalogus. Ook geeft de catalogus on line informatie of een publicatie aanwezig is of uitgeleend. Lenen De meeste materialen zijn te leen en kunnen per post aan u toegestuurd worden. Indien u wilt lenen moet u ingeschreven zijn bij het studiecentrum. Voor het inschrijven is een identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs, Europees identiteitsbewijs) alsmede een recent afschrift van uw giro- of bankrekening (vanwege de adresgegevens) noodzakelijk. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk. Stuur met uw aanmelding een kopie van uw identiteitsbewijs en van een recent giro- of bankafschrift mee. Leden Personen en instellingen kunnen lid worden van het studiecentrum. Leden betalen geen leengeld voor materialen en krijgen 50 procent korting op literatuurselecties. Bovendien ontvangen leden gratis Zicht op... . Een lidmaatschap kost voor particulieren € 20,50 per jaar en voor instellingen en scholen € 34,50 per jaar. Een lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks stilzwijgend verlengd. Opzeggingen (alleen schriftelijk) dienen voor 1 december van het nieuwe kalenderjaar in het bezit te zijn van Cultuurnetwerk Nederland.

65


Colofon Zicht op... van Cultuurnetwerk Nederland. Selectie literatuur: Dienst Informatie & Documentatie Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030-236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.org

Deze uitgave is in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.org. Eerdere nummers van Zicht op... op www.cultuurnetwerk.org (een selectie): Gemeentelijk en provinciaal cultuureducatiebeleid Literatuureducatie en leesbevordering Media-educatie en mediawijsheid Amateurkunst Cultuureducatie in de nieuwe onderbouw Sociale cohesie en cultuureducatie Centra voor de kunsten Cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk CKV in het vmbo Samenwerking in de cultuureducatie Een kwarteeuw onderzoek naar kunsteducatie Museumeducatie Het nieuwe leren © Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht, 2006

66


Update. Zicht op... cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk

Recommend Documents