Literatuur. Algemeen 15 ZICHT OP... SOCIALE COHESIE EN CULTUUREDUCATIE

Literatuur Algemeen

the impact of it; the claims and the evidence to support the claims about the social, educational,

Art after school : a successful way to reach youth in

personal and environmental impact or contribution of

your neighborhood / J. Brite; M. Jaglinski. -

the arts.

Milwaukee : Community Arts Consultants, 2001. 170 p. : ill. - ISBN 0-9661021-0-X

Beeldende kunst in cultuurcentra: artistieke

A guide that provides information about establishing,

confrontatie als sensus communis / T. De Mette;

teaching and administering after-school art pro-

W. Elias

grams for children and teenagers. It focuses on

In: Vizier op agogiek / W. Elias (redacteur);

using the arts and professional artists to broaden the

T. Vanwing (redacteur). - Leuven [etc.] : Garant,

worlds of young people, build their self-esteem,

2002. - p. 263-281. - Met lit.opg.

ignite creativity, develop life skills, reinforce aca-

In het integraal lokaal cultuurbeleid van een

demics and offer alternatives to inactivity. Emphasis

gemeente vervult het cultuurcentrum de functie van

is placed on using this art program in low-income,

gemeenschapsoord, een plek waar mensen elkaar

undeserved communities.

ontmoeten en deelnemen aan het plaatselijke sociale en culturele leven. Daarnaast lijkt het een geschikte

De artistieke samenleving : de invloed van kunst op

locatie om een breed en heterogeen publiek in con-

de democratie / R. Pinxten. - Amsterdam :

tact te brengen met hedendaagse beeldende kunst.

Houtekiet, 2003. - 176 p. - Met lit.opg. - ISBN 90-

Aandacht voor onder andere integraal lokaal cultuur-

5240-7231

beleid in Vlaanderen; cultuur als hefboom voor inte-

Wat is de inbreng van cultuurmakers en kunstenaars

grale lokale gemeenschapsvorming; het cultuur-

vandaag de dag nog waard? In zeven hoofdstukken

centrum als gemeenschapsoord voor kunstbeleving.

bespreekt Pinxten: De inclusieve maatschappij en cultuurparticipatie; Kunst en Cultuur in onze tijd; De

Bouwen aan bindingen : actieplan sociale cohesie /

moderne burger als cultuurmens; Vormen van

Gemeente Zoetermeer. - Zoetermeer : Gemeente,

fundamentalisme en culturele identiteit; Multicultu-

2003

ralisme versus monoculturalisme; Stedelijkheid en

Dit actieplan bevat maatregelen van de gemeente

globalisering; De Krook Gent. De auteur concludeert

Zoetermeer, die er toe moeten leiden dat Zoeter-

dat cultuur een steeds grotere economisch belang-

meer een stad wordt waarin iedereen zich thuis en

rijke sector wordt, en dat bijscholing in culturele

veilig voelt en waar niemand aan de kant hoeft te

vaardigheden een voorwaarde wordt om als politiek

staan. Daarnaast wil de gemeente met dit actieplan

burger volwaardig mee te kunnen doen. Gezien van-

op lange termijn de stedelijke cultuur versterken. De

uit het perspectief van de overheid kan cultuurbeleid

gemeente is van mening dat een herkenbare

het verschil maken tussen bitter en racistisch (of

culturele identiteit de binding van de burgers en

cultureel fundamentalistisch) gedrag en harmonieus

bedrijven met hun stad versterkt en bijdraagt aan

samenleven.

hun worteling in de stad.

The arts and social exclusion : a review prepared for

Common threads : symposium report / Centre for

the Arts Council of England / H. Jermyn. - [S.l. :

Creative Communities. - [London] : Centre for

s.n.], 2001. - 43 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl.

Creative Communities, 2003. - 92 p.

This paper discusses: the concept of social exclu-

Report of the symposium 'Common threads: an

sion; what is social exclusion and how can you

Agenda for Active Citizenship' held in London on the

measure it; the different methods and models of

4th and 5th of February 2003. The aim of the sym-

evaluating the arts and the challenges in measuring

posium was to open up a debate between society's

15

ZICHT OP... SOCIALE COHESIE EN CULTUUREDUCATIE

traditional sectors, and find sustainable solutions to

This publication deals with partnerships between the

the shared complex problems of society. This report

social service and the arts sectors in New Zealand.

gives a selection of papers and speeches presented

These, and the resulting programmes that this book

at the symposium including: Social exclusion - Can

highlights, build on the philosophies of social inclu-

human rights make a difference? by C. Whittome;

sion through art. The book focuses on the mission to

An introduction to collective responsibility by

ensure access for all, with a particular focus on

S. Myers; Cosmopolitan Britain or the politics of

people who, for reason of disadvantage, disability or

fear? by N. Stevenson.

isolation have not previously had access to the arts, either as participants or audience. The examples in

Common threads : culture, creativity, community for

the book are models of good practice.

the under 12s : an international conference about citizenship & participation : 7-8 December 2001 at

Cultuurparticipatie en maatschappelijk kwetsbare

the St Francis Centre the Gorbals, Glasgow /

groepen : een proeve van scherpstelling / I. Vos. -

A. Molina-Vázquez (samensteller). - London : Centre

Brussel : CultuurNet Vlaanderen, 2003. - 152 p. :

for Creative Communities [etc.], 2001. - 75 p. : ill. -

fig. - Met lit.opg. - In opdr. van Cultuurnet

Met lit.opg.

Vlaanderen i.s.m. Kunst en Democratie

Conference reader. Contains: conference schedule,

De centrale vraag van de publicatie luidt: Hoe gaat

list of workshops, speakers and chairs, articles and

men in Vlaanderen om met cultuurparticipatie van

excerpts.

maatschappelijk kwetsbare groepen? Bevat de volgende hoofdstukken: Vier uitgangspunten op het

Community, culture & globalisation / D. Adams;

gebied van cultuur(participatie); Het Algemeen

A. Goldbard. - New York : Rockefeller Foundation,

Verslag over de armoede; Over armoede, maat-

2002. - 376 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 0-89184-

schappelijke kwetsbaarheid en culturele armoede;

063-X

Over cultureel gedrag en drempels; De cultuur-

This anthology features essays on community, cul-

participatiedriehoek; Over het begrip cultuur.

tural development, theory and practice from authors based in fifteen different nations, representing a

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

wide range of disciplines, backgrounds and outlooks,

Debat cultuureducatie: op zoek naar identiteit en

yet united in using their creativity to educate, mobi-

'culturele' cohesie / H. Luif

lize and empower their communities to withstand the

In: KNTV-Magazine. - Vol. 6(2003)5(nov/dec.20-21)

homogenizing forces of globalisation.

Een paar honderd beleidsmakers en -bepalers, overheidsbestuurders en directeuren van met name

Creative community : the art of cultural

culturele en onderwijsinstellingen discussieerden

development / D. Adams; A. Goldbard. - New York :

over de betekenis en rol van cultuureducatie voor de

Rockefeller Foundation, 2001. - 119 p. : ill. –

cultuurplanperiode 2005-2008.

ISBN 0-89184-052-4 Contents: cultural responses to social conditions;


unifying principles; program models, themes and

Emancipatie van de smaak : cultuurparticipatie via

methods; historical and theoretical structure of

sociaal-artistieke projecten / M. van Looveren

community cultural development; theory of commu-

In: Boekman. - Vol. 14(2002)54(dec.446-455). -

nity cultural development; state of the field;

Met lit.opg. en samenv. in het Engels

developmental priorities for the field.

Mensen met een lage opleiding nemen veel minder deel aan cultuur dan hoogopgeleiden. Om de

Creative solutions and social inclusion : culture and

cultuurparticipatie van de lage inkomensgroepen te

the community / P. Eames; Arts Access Aotearoa. -

vergroten en zo hun levenssituatie te verbeteren,

Wellington : Steele Roberts, 2003. - 104 p. : ill. -

zijn in 1996 in Vlaanderen de sociaal-artistieke

Met reg. en lit.opg. - ISBN 1-877338-18-4

projecten in het leven geroepen, die zeer succesvol

16


zijn gebleken. Een valkuil van deze aanpak is dat de

gen beantwoordt de onderzoeker in een overzicht

doelgroep min of meer een bestaande dominante

van bevindingen op dit gebied. In het bijzonder gaat

smaakcultuur opgedrongen krijgt. Een meer emanci-

hij in op de arbeidsmarkt, de sociale dienst, de

patoire benadering zou inhouden dat de doelgroep

buurt/wijk, massamedia en de kunst.

de mogelijkheid krijgt een eigen culturele smaak te ontwikkelen.

Kan cultureel erfgoed integratie bevorderen? / F. Wieringa (verslaglegger). - Rotterdam : RKS,

Het emanciperende karakter van sociaal-artistieke

2003. - 3 p.

projecten kritisch bekeken / K. De Coster

Verslag van een debat gehouden op 30 oktober 2003


in de Zaal de Unie te Rotterdam. Onderwerp van het


debat was cultureel erfgoed en identiteit en de

2002. – p. 226-233. - Met lit.opg.

mogelijke rol daarvan bij integratie.

Sociaal-artistieke projecten zijn projecten waarin cultuurparticipatie voor achtergestelde groepen in de

Kulturarbeit und Armut : Konzepte und Ideen für die

maatschappij centraal staan. Bovendien belichamen

kulturelle Bildung in sozialen Brennpunkten und mit

ze het huidige actieve beleid in Vlaanderen dat

benachteiligten jungen Menschen / P. Apelt … [et

gevoerd wordt naar kansarmen toe inzake cultuur.

al.]; H. Bockhorst (redacteur). - Remscheid : BKJ,

De projecten bieden een nieuwe kijk op de armoe-

2000. - 336 p. : ill., tab., fig. - Met bijl. en lit.opg. -

deproblematiek, een visie die vertrekt vanuit het

ISBN 3-924407-61-4

recht op cultuur. Dit artikel is een weergave van de

Inhalt: Entwicklung und Chancen für benachteiligte

centrale ideeën in de discussie over emancipatie en

junge Menschen; Lebensrisiko Armut: Problemlagen,

paternalisme gekoppeld aan de recente initiatieven

Befunde, Analysen; Kultur und Armut: Zusammen-

op het vlak van armoede en cultuur.

hänge und Herausforderungen; Soziale Brennpunkte: Konzepte und Zugänge der Kulturpäda-

In de marge / R.P. Hortulanus (redacteur); J.E.M.

gogik; Junge Menschen in benachteiligten Lebens-

Machielse (redacteur). - Den Haag : Elsevier

lagen: Chancen der Kulturarbeit; Schlussfolgerungen

Bedrijfsinformatie, 2000. - 131 p. - Met lit.opg. -

für die Bundesvereinigung Kulturelle Jugendbildung

ISBN 90-5749-485-X

(BKJ): Zwei Versuche.

Marginaliteit wordt vanuit verschillende invalshoeken bekeken. In sommige artikelen ligt de nadruk op de

Kulturhus : concept voor een lokaal netwerk /

marginaliteit van individuele personen die door een

H. Middelveld. - Den Haag : Biblion, 2002. - 136 p. :

zekere kwetsbaarheid niet aan het huidige burger-

tab., ill., fig., graf. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-

schapsideaal kunnen voldoen. Andere artikelen

5483-316-5

richten zich op het marginale gedrag van subcultu-

Het Kulturhusconcept staat voor de combinatie van

ren of groepen die zich niet zoveel gelegen laten aan

profit- en non-profitorganisaties onder één dak. Het

de samenleving. Bevat tevens artikelen waarbij het

Kulturhus vormt het middelpunt van de sociale,

zwaartepunt bij de samenleving zelf wordt gelegd.

culturele en maatschappelijke structuur in dorp, wijk of stad. Auteur Henk Middelveld, directeur van de

In- en uitsluiting in Nederland : een overzicht van

Overijsselse Bibliotheekdienst OBD, introduceerde

empirische bevindingen / R. Gowricharn. - Den

het Kulturhus in Overijssel. Naar aanleiding van zijn

Haag : WRR, 2001 - 52 p. - Met lit.opg. - ISBN 90-

Overijsselse bevindingen beschrijft hij in dit boek

346-3943-6

hoe een veranderende maatschappij en burger baat

Welke processen van in- en uitsluiting spelen een rol

kunnen hebben bij het samenwerkingsconcept dat

bij de maatschappelijke participatie van allochtone

de basis voor het Kulturhus vormt, de stappen op

bevolkingsgroepen en welke verborgen culturele

weg naar realisatie van een Kulturhus en een aantal

mechanismen spelen een rol bij de toegang tot de

Nederlandse voorbeelden. Deze publicatie is bedoeld

Nederlandse maatschappelijk instituties? Deze vra-

17


voor beleidsmedewerkers van bibliotheken,

munities. New perspectives and insights on a variety

gemeenten, culturele en educatieve instellingen.

of issues are tackled such as: cultural consumption and participation, especially by children and youth;

Kunst als koevoet, aspecten van de relatie tussen

the need and capacity for societies, institutions, and

kunsteducatie en agogiek / W. Elias

policies to adapt and change to address issues of


multiculturalism and diversities among citizens; the


importance of cities as sites of cultural production

2002. – p. 318-343. - Met lit.opg.

and experience, and the connections between

Ingegaan wordt op het maatschappelijk belang van

cultural opportunities and quality of life for citizens.

kunsteducatie. Na een definiëring van het begrip kunsteducatie worden historische, filosofische, soci-

Meeting point Nederland : over samenlevings-

ologische en psychologische legitimeringen voor de

opbouw, multiculturaliteit en sociale cohesie /

maatschappelijke relevantie van kunsteducatie

J.W. Duyvendak; L. Veldboer. - Amsterdam : Boom,

onderzocht. Vervolgens komt aan de orde: Post-

2001. - 224 p. : tab., fig. - Met lit.opg. - ISBN 90-

modernisme en kunsteducatie; Wat mag de kunst-

5352-625-0

educatie van de maatschappij verwachten?; Cultuur

Vanuit de politiek vindt men dat allochtonen zich

en maatschappelijke uitsluiting; Jeugd en de maat-

sterker moeten oriënteren op de Nederlandse

schappelijke noodzaak van cultuurparticipatie.

samenleving. De overheid wil dit vooral realiseren door lokaal beleid. Een beroepsgroep die hierbij


regelmatig wordt betrokken is het opbouwwerk.

Leidsche Rijn, luilekkerland voor omgevingseducatie:

Maar waar werken opbouwwerkers precies aan mee?

cultuurhistorie als versterker van identiteit en sociale

Welk beeld van sociale integratie ligt achter dit be-

cohesie? / E. Alink

leid besloten? Na een algemene inleiding over inte-

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol. 4(2001)

gratie in de multiculturele samenleving, volgen

20(dec.8-9)

hoofdstukken over de wijk, menging (in de wijk, in

Twee gemeentelijke adviseurs Archeologie, Steden-

het onderwijs en in de sport) en samenlevings-

bouw en Monumenten zijn betrokken bij Leidsche

opbouw en sociale integratie.

Rijn, een groot nieuwbouwcomplex aan de rand van de stad Utrecht. Eén van hun taken is de integratie

De multiculturele uitdaging / R.P. Hortulanus

van erfgoed in de openbare ruimte en in gebouwen,

(redacteur); J.E.M. Machielse (redacteur). - Den

waaronder scholen. Door middel van grotere aan-

Haag : Elsevier bedrijfsinformatie, 2002. - 131 p. :

dacht voor cultuurhistorie willen zij de sociale cohe-

tab., graf. - Met lit.opg. - ISBN 90-5749-946-0

sie in Leidsche Rijn versterken. Tevens geven zij

Vanuit verschillende invalshoeken wordt ingegaan op

gastlessen op scholen in Leidsche Rijn.

vragen rond multiculturaliteit. Wat wordt bedoeld met multiculturaliteit? Is er vooruitgang geboekt op

Making connections: culture and social cohesion in

het punt van participatie van allochtonen in het on-

the new millennium / N. Duxbury (redacteur). –

derwijs en op de arbeidsmarkt? Houden instellingen

Vancouver, BC: Canadian Journal of Communication

als het sociaal-cultureel werk en de gezondheids-

Cooperation, 2002. – 399 p. : fig., tab. – Met

instellingen in hun organisatie al rekening met de

lit.opg. - ISBN 0-9698983-3-9

etnisch-culturele verscheidenheid in onze samen-

A CIRCLE Round Table was organised in Edmonton,

leving? En hoe gaan allochtonen en autochtonen met

Canada, in May 2000, on the theme social cohesion

elkaar om in de openbare ruimte?

and cultural policy. Papers originating from this conference have been compiled. They explore the

Nieuwsbrief sociale cohesie / Den Haag : NOW,

various dimensions, roles, and contributions of

2004-… . – Digitale nieuwsbrief via

culture and cultural policy in building social connec-

http://www.nwo.nl.

tions within increasingly diverse societies and com-

18


Nieuwsbrief van het NWO-stimuleringsprogramma

Onderwijs en Europa: Europese invloeden in

Sociale Cohesie. Doel van deze nieuwsbrief is het

Nederland : advies / Onderwijsraad. - Den Haag :

wetenschappelijke veld, beleidsmedewerkers en

Onderwijsraad, 2004. - 106 p. : fig., tab. - Met bijl.

andere inhoudelijke geïnteresseerden informeren

en lit.opg. - In opdr. van het ministerie van OCW. -

over lopende zaken, subsidierondes en andere

ISBN 90-77293-23-X

activiteiten van het stimuleringsprogramma.

Inhoud: Inleiding, aanleiding en adviesvragen; Europa en het Nederlandse onderwijs: invloed, kan-

Het onderbroken ritme : opvoeding, onderwijs en

sen en bedreigingen, strategieën; De invloed van

sociale cohesie in een gefragmenteerde

Europa: antwoorden (adviesvragen en antwoorden,

samenleving; Kohnstamm lezing / K. Schuyt. -

en aanbevelingen bij de sociaal-economische strate-

Amsterdam : Vossiuspers AUP, 2001. - 30 p. - Met

gie, de bestuurlijk-juridische strategie en de infor-

lit.opg.

matie- en netwerkstrategie).

Lezing over opvoeding, onderwijs en sociale cohesie en de relatie tussen deze drie begrippen. Het onder-

Recognising culture : a series of briefing papers on

werp wordt door middel van twee stellingen bena-

culture and development / F. Matarasso (redac-

derd. De eerste stelling: de problemen van sociale

teur). - Parijs : UNESCO [etc.], 2001. - 92 p. –

cohesie in de samenleving als geheel worden, als

ISBN 1-873667-03-5

onder een vergrootglas, weerspiegeld in het onder-

A collection of ten papers on the theme culture and

wijs. De tweede stelling: opvoeding en onderwijs

development. Intended as a basic introduction to

moeten niet in een instrumentele relatie tot politieke

some of the connections between culture and devel-

of tot vanuit de sociale cohesie wenselijk geachte

opment. Including: Culture, governance & human

maatschappelijke doeleinden worden geplaatst. De

rights by K.H. Karim and S.V. Wayland; Culture,

opbouw van de lezing is als volgt: na de behandeling

education & skills for living by K. Grauer, D. Krung,

van de drie onderdelen, opvoeding, sociale cohesie

Y. Loucheur and E. MacKinnon; Culture & social

en onderwijs, staat de auteur stil bij de relatie tus-

capital by H. Gould.

sen de sociale cohesie en onderwijs, in het bijzonder bij de verschillen tussen een gefragmenteerde en


een pluriforme samenleving. Na een schets van

Rotterdam is vele steden / M. de Roos; H. Schaaf

beide samenlevingen geeft de auteur aan wat het

In: Uitleg/Gele Katern. - Vol. 17(2001)5(14feb.8-14)

onderwijs nodig heeft. Dat zijn drie dingen: een her-

Interview met Bert van Meggelen, hoofdprogram-

steld professioneel elan en een hernieuwde professi-

meur van de manifestatie Rotterdam 2001, Culturele

onele ethiek; een pragmatisch-humanistische visie

hoofdstad van Europa. De rode draad in het pro-

op onderwijs en onderwijshervormingen; een flinke

gramma van R2001 is de heterogeniteit van Rotter-

dosis generativiteit.

dam. Het programma wil op zoek gaan naar een nieuwe type samenhang en nieuwe manieren om

Onderwijs en Europa: Europees burgerschap :

bevolkingsgroepen bij elkaar te brengen en zo de

advies / Onderwijsraad. - Den Haag : Onderwijsraad,

sociale cohesie te bevorderen. Andere onderwerpen

2004. - 88 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr.

die aan de orde komen: jongeren en kinderen als

van het ministerie van OCW. - ISBN 90-77293-21-3

belangrijke doelgroep van R2001, de betekenis van

Dit advies behandelt verschillende aspecten van

de manifestatie voor Nederland en de rest van

Europees burgerschap en de rol van het onderwijs

Europa, beoogde effecten op langere termijn en

daarbij. Inhoud: Een visie van Europees burgerschap

hoogtepunten. Dit artikel bevat naast het interview

en identiteitsontwikkeling en de rol van onderwijs;

met Van Meggelen twee bijdragen, namelijk over de

De Europese dimensie in de Nederlandse leerplan-

opvattingen over de manifestatie van staatssecre-

nen; Europese en nationale stimuleringspro-

taris Van der Ploeg en over de Stichting Smaak-

gramma's en projecten; Aanbevelingen.

bevordering die tijdens R2001 hapjes uit de hele wereld verzorgt, een initiatief van Hans Maas.

19



Naar aanleiding van de studiedag 'Sociale cohesie en

Singing alone? : the contributions of cultural capital

cultuureducatie', die Cultuurnetwerk Nederland op

to social cohesion and sustainable communities /

19 juni 2001 organiseerde, wordt in dit artikel de

M. Sharon Jeannotte. - Met lit.opg.

samenhang tussen sociale cohesie en cultuur-

In: International Journal of Cultural Policy. –

educatie besproken.

Vol. 9(2003)1(12Apr.35-49) This paper focuses on personal investments in

Sociale cohesie en sociale infrastructuur :

culture. It defines and discusses the various types of

verkenning van beleidsmogelijkheden en bestuurlijke

capital: human, social and cultural. It concludes that

modellen / Th.H. Roes. - Den Haag : SCP, 2002. –

there are collective benefits from investments in

41 p. - Met lit.opg.

cultural capital and that these benefits make a sig-

Een verkenning van de beleidsmogelijkheden en

nificant contribution to social cohesion.

bestuursmodellen voor sociale cohesie en sociale infrastructuur. Deze notitie bevat een eerste uitwer-

Social inclusion : policy and research in the arts /

king van het idee om bevordering ervan op te ne-

A. Bridgwood. - [London] : Arts Council of England,

men in het beleid van het ministerie van VWS en

2002. - 16 p.

biedt aanknopingspunten voor de bestuurlijke vorm-

A paper presented to the Second International Con-

geving ervan. Onder sociale cohesie kunnen we ver-

ference on Cultural Policy Research held in New

staan de betrokkenheid van burgers bij de samen-

Zealand in January 2002. This paper explains: how

leving in haar verschillende verschijningsvormen.

the United Kingdom has structured its policy on pre-

Sociale infrastructuur is het geheel van formele en

venting and reducing social exclusion; the Arts

informele voorzieningen en arrangementen waarvan

Councils role here in; issues of research including a

burgers gebruik maken bij de inrichting van hun

definition of 'social exclusion'.

bestaan.

Sociale cohesie en cultuureducatie : verslag debat

Van uitsluiting naar insluiting: naar een bredere

dinsdag 19 juni 2001 / C. Bröer... [et al.]. - Utrecht :

kunstpraktijk in Nederland / K. Brummel;

Cultuurnetwerk Nederland, 2001. - 19 p. : fig.

K. Bartlett. - Utrecht : Springdance, 2003. - [6 p.]. –

De publicatie bevat een openingstoespraak, twee

Deze publicatie is ook in het Engels verschenen

lezingen en een verslag van een paneldiscussie ge-

onder de titel: 'From exclusion to inclusion'

houden op 19 juni 2001 in Utrecht tijdens de confe-

Wat betekenen creatieve gemeenschapsprojecten

rentie 'Sociale cohesie en cultuureducatie'. In de

ofwel community arts in Nederland? Hoe is het in

eerste lezing gaat Christian Bröer, docent sociologie

Nederland ontstaan en hoe zou het moeten worden

aan de Universiteit van Amsterdam, in op kwesties

ingevuld? Ken Bartlett schetst in een essay de situa-

als: Wat houdt sociale cohesie in? Wat zijn maat-

tie in Groot-Brittannië. Deze publicatie is gebaseerd

schappelijke motieven om de sociale cohesie te wil-

op een seminar 'Creative Communities' dat op 24 en

len versterken? Welke instrumenten zijn daarvoor

25 april 2003 gehouden werd tijdens het Spring-

geschikt? Wat kunnen culturele activiteiten er aan

dance Festival in Utrecht.

bijdragen? Max van der Kamp, hoogleraar Andragogie aan de Universiteit van Groningen, geeft in zijn

Vizier op agogiek / W. Elias (redacteur); T. Vanwing

lezing een terugblik op de jaren zeventig waarin de

(redacteur). - Leuven [etc.] : Garant, 2002. –

kunstzinnige vorming óók een maatschappelijke taak

357 p. : ill., fig., tab. - Met lit.opg. - ISBN 90-4411-

had en het sociaal-cultureel werk ondersteunde.

272-4 Een overzicht van de agogische praktijk in cultuur-


en kunstencentra, beroepsopleidingen, permanente

Sociale cohesie en cultuureducatie : een zoektocht /

educatie en het brede sociaal-culturele werk in

A. Duiven

Vlaanderen. Hierbij gaat het om de bestudering of de

In: Oud nieuws. - Vol. 4(2004)3(12-13)

toepassing van educatief werk met volwassenen.

20


Exemplarische beschrijvingen van begeleidings-,

In: BibliotheekBlad. - Vol. 5(2001)24(7dec.22-23)

beheers- en beleidsaspecten in sociale, culturele,

Interview met Alied Kremer, hoofd van twee biblio-

vrijetijds- en arbeidscontexten.

theekfilialen die ondergebracht zijn in twee vensterscholen. De vensterschool is een Gronings initiatief,

Voortgangscongres Armoede, Thema Cultuur : 'Op

gestart midden jaren negentig. Het belangrijkste

zoek naar cultuur: een gedeelde verantwoordelijk-

uitgangspunt is het aanpakken van onderwijsachter-

heid' / I. Janssens. - [Antwerpen] : Kunst en

standen. Om die aan te pakken is een plan gelan-

Democratie, 2004. - 17 p. - Met lit.opg.

ceerd om scholen onder één dak intensief te laten

Cultuur en armoede is naar aanleiding van Het

samenwerken met culturele en welzijnsinstanties,

Algemeen Verslag over de Armoede uit 1994 uitge-

waaronder de bibliotheek. Daarnaast wil de

groeid tot een reëel aandachtspunt van zowel het

gemeente de ouderparticipatie in het onderwijs ver-

centrale als het lokale beleid in België. Echter de

groten en de samenwerking tussen school en andere

afstand tussen de culturele voorzieningen en de

jeugdvoorzieningen stimuleren door naschoolse acti-

kwetsbare groepen blijft vrij groot. Deze nota heeft

viteiten, de zogenoemde verlengde schooldag.

als stelling dat cultuur één van de middelen is waarmee mensen, zowel individueel als in groeps-


verband, tot een onafhankelijke ontwikkeling kunnen

Beperkte rol musea in brede school / K. Kievit

komen. De kern van het verhaal gaat over de verho-

In: Oud nieuws. - Vol.3(2000)2(9)

ging van de culturele competentie.

Wat is een Brede School en in hoeverre kunnen musea inspringen op deze vernieuwing in het on-

What's art got to do with it? : briefing paper on the

derwijs? Een Brede School bestaat uit een netwerk

role of the arts in neighbourhood renewal /

van school en andere voorzieningen zoals zorginstel-

Ph. Shaw. - London : Arts Council of England,

lingen, cultuur en sport met als doel de actieve deel-

2003. – 18 p. : tab. - ISBN 0-7287-0974-0

name van kinderen aan de samenleving te bevor-

This report shows how the arts can help neighbour-

deren, kinderen een goede dagindeling te bieden,

hood renewal. Contents: Personal development;

mogelijke achterstanden van kinderen weg te nemen

Stronger communities; Employment and skills;

en hun sociale competentie te vergroten. Het Rijks-

Crime; Health.

museum Twente participeerde in 1997 in een verlengde schooldag-project. Toch zijn er maar wei-

Zekere banden : sociale cohesie, leefbaarheid en

nig musea die dit voorbeeld volgen. De grote belas-

veiligheid / J. de Hart (redacteur). - Den Haag : SCP,

ting van een dergelijk project voor de veelal kleine

2002. - VIII, 365 p. : tab. - ISBN 90-377-0076-4

educatieve staf van een museum is hiervan de

Onderzoek naar sociale cohesie, maatschappelijke

oorzaak.

integratie, leefbaarheid en veiligheid. Uit de resultaten is een aantal ontwikkelingen te herleiden dat zich

Brede scholen in Brabant / Provincie Noord-Brabant;

heeft voorgedaan in zowel de samenleving als geheel

PON, Instituut voor advies, onderzoek en

als in de directe leefomgeving. Veiligheid en veilig-

ontwikkeling in Noord-Brabant. - Den Bosch :

heidsbeleving hangen sterk samen met aspecten van

Provincie Noord-Brabant, 2002. - 24 p. : ill., tab. -

sociale cohesie en integratie is een van de belang-

ISBN 90-803724-9-8

rijkste conclusies.

Deze brochure geeft de resultaten weer van een onderzoek uitgevoerd door het PON Instituut in opdracht van de provincie Noord-Brabant. Feiten en

Brede School

cijfers over Brede scholen in Noord-Brabant worden gepresenteerd. Aan de orde komen: Brede scholen


in het voortgezet- en basisonderwijs; aanleiding voor

Alied Kremer: 'In de vensterschool gaat alles veel

het opstarten van een Brede School; gestelde doe-

gemakkelijker' / E. Kielema

len; de rol van de gemeente en provincie.

21


Brede scholen in Brabant: van leerschool naar leef-

gelegenheid hun eigen bijdrage aan de ontwikkeling

school : deelnota over het provinciaal

van een verlengde schooldag te beschouwen.

onderwijsbeleid met betrekking tot brede school / Provincie Noord-Brabant. - [S.l. : s.n.], 2002. –


15 p. - Met bijl. en samenv.

Heeft de brede school toekomst? : community

In deze notitie wordt het beleid van de provincie

schools in de polder / W. Seuren

Noord-Brabant ten aanzien van de Brede School

In: TooN. - Vol. 7(2004)1(jan.20-21)

uitgewerkt. Met onder andere aandacht voor cultuur

Bespreking van een Amerikaans onderzoek naar

binnen de Brede School als instrument ter bevorde-

community schools in de Verenigde Staten en wat

ring van sociale cohesie.

wij daarvan kunnen leren. De onderzoekers van 'Making the difference' hebben 20 scholen onder-

Handreiking begeleider vanuit school : Programma

zocht en in het bijzonder gekeken naar de effecten

Kunst en cultuur en Sport en bewegen / J. de Ruiter;

van leerlingprestaties.

P. Vogelezang; J. Verkroost. - Utrecht : NIZW/LOKV/NISB, 2000. - Versch.pag. - Met lit.opg.

Lokale manifestaties : verslagen van de lokale over-

Het vierjarig ‘Landelijk experiment Verlengde

dracht in Amsterdam-Noord, Maastricht en Hengelo /

schooldag voortgezet onderwijs’ (1997-2000) richt

A. Roetman. - Utrecht : NIZW, 2001. - 23 p.

zich op het ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van

Zeven plaatsen in Nederland deden mee aan het

landelijk overdraagbare programma's die de sociale

‘Landelijk experiment Verlengde schooldag voortge-

competentie en de sociale binding aan school en

zet onderwijs’ (1997-2000) dat gecoördineerd werd

omgeving van leerlingen in de onderbouw van het

door het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn

voortgezet onderwijs bevorderen. In deze handlei-

(NIZW). De bedoeling was meer sociale competentie

ding voor de begeleider vanuit school wordt zowel

en meer sociale binding aan school en omgeving te

aandacht besteed aan de achtergronden en doelstel-

ontwikkelen bij leerlingen in de onderbouw van het

lingen van de verlengde schooldag als aan de con-

voortgezet onderwijs. Amsterdam-Noord, Maastricht

crete uitvoering van de sport- en cultuurpro-

en Hengelo deden aan dit experiment mee en orga-

gramma's. Door middel van vragen en stellingen

niseerden een lokale manifestatie Verlengde school-

krijgen de betrokkenen de gelegenheid hun eigen

dag voortgezet onderwijs. In dit rapport een verslag

bijdrage aan de ontwikkeling van een verlengde

van vier jaar experimenteren.

schooldag te beschouwen. Programma Oriëntatie op buurt en arbeid en Handreiking coördinator verlengde schooldag :

Oriëntatie op buurt en vrije tijd : verslag schooljaar

programma Kunst en cultuur en Sport en bewegen /

2000/2001 / P. Conijn; O. Schaap. - Utrecht : NIZW,

J. de Ruiter; P. Vogelezang; J. Verkroost. - Utrecht :

2001. - Versch.pag. - Met bijl.

NIZW/LOKV/NISB, 2000. - 18 p. - Met lit.opg.













voortgezet onderwijs bevorderen. De programma's

voortgezet onderwijs bevorderen. In deze handrei-

zijn vanuit vier lijnen ontwikkeld: Oriëntatie op buurt

king voor de coördinator wordt zowel aandacht be-

en vrije tijd; Oriëntatie op buurt en arbeid; Kunst en

steed aan de achtergronden en doelstellingen van de

Cultuur; Sport en bewegen. Dit is het verslag van de

verlengde schooldag als aan de concrete uitvoering

programma's Oriëntatie op buurt en arbeid en

van de sport- en cultuurprogramma's. Door middel

Oriëntatie op buurt en vrije tijd. Deel 1 bevat een

van vragen en stellingen krijgen alle betrokkenen de

verslag van de werkzaamheden op College Nieuw

22


Zuid te Rotterdam (voorheen Olympuscollege). Deel


2 is een eindrapportage van het Verlengde School-

Brits museumbeleid : sociale verandering via het

dagprogramma Oriëntatie op buurt en vrije

museum / C. Bunnik

tijd/Digitale Schooltas Trajectum College Maastricht.

In: Museumvisie. - Vol. 24(2000)3(sept.10-14) Verslag van de internationale conferentie 'Social

Een spiraal van ontwikkelingsmogelijkheden :

Inclusion' die plaatsvond van 27 tot 29 maart 2000

analyse van het VSD-model in kerndocumenten van

in Leicester, Groot-Brittannië. Centraal stond de rol

het landelijk experiment VSDVO / M. van Erp;

van musea bij de bestrijding van 'sociale uitsluiting'

M. Volman. - Utrecht : NIZW, 2000. - 20 p. : fig. -

oftewel cultuur als een instrument voor integratie,

Met lit.opg. en samenv.

het betrekken van achterstandsgroepen bij de


samenleving. De auteur, hoofd Erfgoed Actueel,

Schooldag’ (1997-2000) richt zich op het ontwikke-

analyseert de overeenkomsten en de verschillen

len, uitvoeren en evalueren van landelijk overdraag-

tussen het Britse en Nederlandse museumbeleid.

bare programma's die de sociale competentie en de sociale binding aan school en omgeving van leerlin-

Centres for social change: museums, galleries and

gen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs

archives for all : policy guidance on social inclusion

bevorderen. In deze notitie wordt in een aantal

for DCMS funded and local authority museums,

stappen het 'VSD-model' geschetst. Aan de orde

galleries and archives in England / C. Smith (auteur

komen de centrale begrippen in het model: sociale

van voorwoord); Department for Culture, Media and

competentie en sociale binding. Daarna wordt aan-

Sport. - London : DCMS, 2000. - 31 p. - Met bijl.

gegeven hoe deze begrippen samenhangen en hoe

This report identifies policies which museums, gal-

VSD-activiteiten er aan kunnen bijdragen. Vervol-

leries and archives can adopt to help combat social

gens wordt besproken aan welke kenmerken (doe-

exclusion. It also includes examples of what has

len, inhouden, begeleiding en organisatie) VSD-

already been done to improve access and to engage

activiteiten moeten voldoen om bij te dragen aan het

specific groups in the community.

realiseren van de hoofddoelen. Ten slotte volgt een specificatie van deze kenmerken: hoe zien ze er in


concrete activiteiten uit?

Creative community initiatives for young people / S. Greenhalgh In: JEM, Journal of education in museums. –

Musea

Vol.(2003)24(24-29). – Met lit.opg. The pilot phase of the On Common Ground (OCG)


project, facilitated through the education department

Blauwdruk : musea zoeken nieuwe rol in de

of the National Museum & Galleries of Wales

samenleving / M. van der Putten

(NMGW) has been completed. The 15th month pro-

In: Oud nieuws. - (2003)4(8-9)

ject was dedicated to working with young people,

Blauwdruk is een experimenteel project waarin vier

mostly from disadvantaged backgrounds, within a

musea nieuwe publieksgroepen blijvend aan zich

community setting. This paper looks at the back-

willen binden. Kenmerkend zijn de allianties die deze

ground of this project. It offers a brief outline of all

musea aangaan met maatschappelijke organisaties

the project work undertaken and the research infor-

als scholen en welzijnsinstellingen in hun omgeving.

mation gathered. It also includes extracts from an

In voortdurende dialoog met elkaar, ondersteund

independent evaluation. The On Common Ground

door de Nederlandse Museumvereniging en

project aims to discover why young people do not

Cultuurnetwerk Nederland, hoopt men sjablonen te

visit museums and to develop means of making

ontwikkelen voor nieuwe werkvormen die het publiek

museums more attractive and relevant to young

voorop stellen.

people. It also aims to develop community partnership opportunities for NMGW.

23



Libraries, museums, galleries and archives for all :

Engelse musea kiezen voor de breedte / A. Korbee;

co-operating across the sectors to tackle social

A. van Mil

exclusion / Department for Culture, Media and

In: Museumvisie. - Vol. 26(2002)3(okt.64-66)

Sport. - London : Department for Culture, Media and

De sectie Publiek en Presentatie van de Nederlandse

Sport, 2001. - 16 p.

Museum Vereniging maakte een excursie langs ver-

This document sets out the English Government's

schillende musea in Engeland. Opvallend was de

vision of the contribution that libraries, museums,

open en gastvrije entree van een groot aantal

galleries and archives can make to tackling social

musea. In Engeland worden regelmatig projecten en

exclusion. It is a revised document based on two

tentoonstellingen ontwikkeld in samenspraak met

earlier publications ' Libraries for All' and 'Centre for

publieksgroepen die zelden of nooit musea bezoe-

social change'.

ken. Diverse voorbeelden van dergelijke 'social inclusion' projecten passeren de revue.

Museums and social inclusion : the GLLAM report / D. Fleming; GLLAM, Group for Large Local Authority

Including museums : perspectives on museums,

Museums. - Leicester : University of Leicester,

galleries and social inclusion / J. Dodd; R. Sandell. -

2000. - 63 p. : ill., tab. - Met. bijl. –

Leicester : Research Centre for Museums and

ISBN 1-898489-16-5

Galleries, 2001. - 122 p. : ill. - Met lit.opg. –

This report researches social inclusion in museums

ISBN 1-98489-19-X

and galleries. Its four sections include: The scope of

A review of current thinking relating to the social

museums and galleries work towards social inclu-

role and purpose of museums, galleries and the

sion; The social impact of museums and galleries;

wider cultural sector in the light of recent research.

Highlights of the principles on which best practice in

In recent years there has been an increasing empha-

social inclusion work is based; The unique contribu-

sis on dismantling barriers to access and on provid-

tion of museums and galleries. With the conclusions

ing services for a much broader range of people.

suggestions are given for improving the position of

Definitions of social inclusion are evolving and com-

museums and galleries in their work towards social

plex. The authors believe that museums and galler-

inclusion. An assessment of the role of evaluation is

ies have a significant role to play in promoting social

given in appendix B.

inclusion, in partnership with other agencies in communities and neighbourhoods.

Museums, society, inequality / R. Sandell (redacteur). - London : Routledge, 2002. - 268 p. :


ill. - Met reg. - ISBN 0-415-26060-4

Investeren in nieuwe bezoekers : het museum in de

What is the social role of the museum? Twenty-three

buurt / E. Rensman

authors delve into this question, each from their own

In: Oud nieuws. – Vol.(2004)2(14)

perspective. This book is divided into three parts.

Het Amsterdams Historisch Museum trekt met be-

Part 1 offers different ways of understanding the

hulp van de tentoonstelling Oost de buurten in. Men

social agency of the museum. Part 2 presents ways

hoopt op deze manier een grotere en meer gediffe-

in which museums have sought to engage with social

rentieerde museumpopulatie te krijgen. De tentoon-

issues and to act as agents of change. Part 3 focuses

stelling laat de geschiedenis van Oost Amsterdam

on the ways museums might evolve so as to enable

zien aan de hand van verhalen en attributen door,

them to become more relevant, effective and useful

van en met bewoners uit Oost verzameld. Op de

to society.

bijbehorende website (www.geheugenvanoost.nl), worden ook na de tentoonstelling nog verhalen

Neighbourhood renewal & social inclusion : the role

geplaatst. Op termijn wordt de site onderdeel van de

of museums, archives and libraries / S. Parker... [et

collectie.

al.]. - Newcastle upon Tyne : Information

24


Management Research Institute, 2002. - 128 p. :

The contribution of culture to regeneration in the

tab. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 1-86135-223-9

UK: a review of evidence : a report tot the

An investigation into how organisations and agencies

Department for Culture Media and Sport / Ph. Shaw;

working on neighbourhood renewal and social inclu-

G. Evans. - London : London Metropolitan University,

sion perceive the role being played by museums,

2004. - 76 p. - Met lit.opg.

archives and libraries. This research aimed to: iden-

This review was commissioned by the Department

tify the range, scale and scope of these activities;

for Culture Media and Sport (DCMS) to inform the

identify networks and partnerships; examine project

preparation of a policy document on the contribution

management, funding, development and evaluation;

of cultural activity to regeneration. Contents: terms,

document the role played by museums, archives and

definitions, models and measures; an overview of

libraries; and identify examples of good practice.

the evidence of culture's contribution to regenera-

Research extended to case studies in Italy, Den-

tion; evidence-based case studies of culture's contri-

mark, USA and the United Kingdom.

bution to regeneration; gaps in the evidence and the reasons for those gaps; recommendations for future


action.

One more time: gratis toegang in Groot-Brittannië / A. Vels Heijn

Cultuureducatie en sociale cohesie : een verkennend

In: Museumvisie. - Vol. 26(2002)4(dec/jan.15)

onderzoek / M. van der Kamp; D. Ottevanger. -

Het besluit om nationale musea gratis toegankelijk

Utrecht : Cultuurnetwerk, 2003. - 130 p. : tab. - Met

te maken zorgde in Groot-Brittannië weliswaar voor

lit.opg. en bijl. - ISBN 90-6997-103-8

een toename van het bezoek met gemiddeld 60%,

(Cultuur + educatie, vol. 6)

maar niet voor het bereiken van nieuwe doelgroe-

De algemene vraagstelling van de studie luidt: wat

pen. Het percentage nieuw publiek steeg slechts met

kan de bijdrage zijn van cultuureducatie aan sociale

7%. Gratis toegang leidt dus niet tot ‘social

cohesie? Relevante subvraagstellingen zijn in dit

inclusion’, aldus Mark Taylor, directeur van de Britse

verband: Hoe kan verheldering worden verkregen in

Museums Association.

de relatie tussen cultuureducatie en sociale cohesie?; In hoeverre wordt er op dit moment in Nederland globaal aandacht besteed door instellingen voor

Onderzoek

cultuureducatie en kunstinstellingen aan doelstellingen met betrekking op sociale cohesie?; Welke fac-

Broken glass : a community impact study of the

toren van organisatorische en methodische aard van

Chihuly exhibit in Garfield Park, Chicago / M. Harris-

cultuureducatieve projecten kunnen sociale cohesie

Lacewell ... [et al.]. - [Chicago] : [The Center for the

in meer of mindere mate beïnvloeden?

Study of Race, Politics, and Culture, University of Chicago], 2003. - 32 p. : tab.

Doing it ourselves : learning to challenge social

First stage of a study researching the effects of the

exclusion through voluntary arts / A. Jackson. -

highly successful exhibition 'Chihuly in the Park: a

Cardiff : Voluntary Arts Network, 2003. - 76 p. : ill. -

Garden of Glass'. The exhibition was held in the

ISBN 1-899687-36-X

heart of an economically devastated, predominately

A research report on fourteen voluntary arts projects

African American community. What was the impact

that contribute to social inclusion. One of the aims of

of this show on the neighbourhood and its residents

the research was to find out what kinds of tools and

and what lessons can be learned about integrating

trainings are needed by the volunteers to enable

arts and cultural projects into community develop-

them to address social inclusion. Another aim was to

ment areas? These and many other questions are

identify existing resources which could be more

subject of this study.

widely used. This report suggests that the voluntary arts present an extremely cost effective opportunity

25


in promoting social cohesion and life long learning to

This report reflects on the author's 20 years of

socially excluded groups and individuals.

experience working as a practising community artist and as an arts consultant in the North West of Eng-

The impact of the arts : some research evidence /

land. It looks at the role that artists and creative

Arts Council of England. - London : Arts Council

workers are playing in regenerating regional and

England, 2004. - 39 p. - Met lit.opg. - ISBN 0-7287-

local economies and the contribution of artists who

1024-2

work collaboratively with individuals and groups. The

Presents research findings on some key areas of

report provides examples of current practice through

economic and social impact of the arts. The evidence

several case studies, and offers a reflection on how

is presented under a number of generic headings.

these ways of working have evolved.

These are: evidence in the areas of social inclusion, regeneration, leverage and public support for the

Scriptie culturele maatschappelijke vorming :

arts.

[community-art] / D. Korver. - [S.l. : s.n.], 2004. 52 p. - Met lit.opg. - Scriptie CMV, Hogeschool

Making the difference : research and practice in

Inholland Rotterdam

community schools / Coalition for Community

Centraal in deze scriptie staat de vraag: welke bij-

Schools. - Washington : The Coalition for Community

drage kan community art leveren ter versterking van

Schools, 2003. - 2 dl. (72 p., ongepag.). - Met

het sociaal weefsel in de moderne samenleving? Bij

lit.opg.

sociaal weefsel moet dan gedacht worden aan de

A report on the effects community schools have to

sociale en culturele verbanden en relaties tussen

students, schools, families and communities. Chap-

wijkbewoners onderling en sociale partners. De

ter 1 discusses the advantages of community

hoofdvraag wordt beantwoord middels twee subvra-

schools. Chapter 2 sets out the five conditions

gen: wat is momenteel de ervaring met community

needed for learning. Chapter 3 presents a review of

art als middel ter versterking van actief burger-

20 evaluations of community school initiatives.

schap? en welke uitrusting moeten sociaal makelaars

Chapter 4 outlines four elements needed to create

vanuit hun opleiding meekrijgen ten einde commu-

and sustain community schools. Chapter 5 offers an

nity art effectief in te kunnen zetten ter bevordering

agenda to promote community schools locally. An

van het sociale weefsel op lokaal niveau?

executive summary has been added. Sociaal-artistieke projecten: genese van een Out of the hopeless box : creative neighbourhoods :

nieuwsoortig werk / M. Van Looveren

an evaluation / E. Carpenter. - London : Arts


Council, 2004. - 85 p. : tab., fig. - Met lit.opg. en


bijl. - ISBN 0-7287-0973-2

2002. – p. 205-225 : tab. - Met lit.opg.

A report on the creative neighbourhoods programme

Een onderzoek naar en de ontwikkeling van sociaal-

which supported six partnership projects in London

artistieke projecten in Vlaanderen waarbij cultuur-

aimed at young people at risk of offending and, in

participatie voor achtergestelde groepen in de maat-

some areas, combating racism. The report evaluates

schappij centraal staan. Nagegaan wordt in welke

and assesses the contribution creative activities

mate de projecten van de 'ART 23-oproep' (1996 en

made and it offers a model for evaluating inclusive

1998) en de sociaal-artistieke projecten in het kader

arts practices.

van het nieuwe Vlaamse reglement van minister Anciaux (2000) overeenkomsten en verschillen

Releasing potential : creativity and change : arts and

bevatten.

regeneration in England's North West / G. Mortiarty; K. McManus. - London : Arts Council England,

Sociale cohesie & cultuureducatie : een verkennend

2003. - 54 p. : ill.

onderzoek : afstudeerscriptie Andragogiek /

26


D. Ottevanger. - [S.l. : s.n.], 2003. - 109 p. : ill.,

Praktijk

tab. - Met bijl. en lit.opg. - Scriptie Andragogiek, Rijksuniversiteit Groningen

Community art collaboration 2002 / B. De Baere ...

De algemene vraagstelling van de studie luidt: Wat

[et al.]. - Antwerpen : Evens Foundation, 2002. -

kan de bijdrage zijn van cultuureducatie aan sociale

176 p. : ill. - ISBN 90-80730-912

cohesie? Relevante sub-vraagstellingen zijn in dit

With the initiative of the Community Art Collabora-

verband: Hoe kan conceptueel verheldering worden

tion 2002 Prize, the Evens Foundation persists in

verkregen in de relatie tussen cultuureducatie en

supporting artistic projects, to encourage the dia-

sociale cohesie?; In hoeverre wordt er op dit mo-

logue between artists and the different communities

ment in Nederland globaal aandacht besteed door

in European cities and their suburbs. Articulating

instellingen voor cultuureducatie en kunstinstellingen

trans-disciplinary and trans-cultural collaborations

aan doelstellingen met betrekking op sociale cohe-

between the artists and other professionals, and

sie?; Welke factoren van organisatorische en metho-

especially with local inhabitants, the Prize attempts

dische aard van cultuureducatieve projecten kunnen

to enable the communication and transformation

sociale cohesie in meer of mindere mate beïnvloe-

capacities implied in art projects engaged in this kind

den?

of specific context. By January 2002, The Foundation had received proposals from nineteen artists and

Van schrijftafelplannen, goede bedoelingen en

artists groups.

steentjes in de vijver : Cultuur en School en projecten voor de BVE / M. van Hoorn … [et al.]. -

Community theatre : global perspectives / E. van

Utrecht : LOKV, 2000. - 39 p. - In opdr. van de

Erven. - London [etc.] : Routledge, 2001. - XIII,

projectgroep Cultuur en School van het ministerie

269 p. + videoband (90 min.) - Met lit.opg. en reg. -

van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen

ISBN 0-415-19034-7

In 1999 kwam een miljoen gulden beschikbaar voor

This publication on community theatre is based on

de sector Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie

the author's experiences working with community

(BVE) en daarvoor zijn op decentraal niveau dertien

theatre groups in six different countries (Philippines,

kunsten cultuurprojecten op roc's gesubsidieerd.

Netherlands, Los Angeles, Costa Rica, Kenya and

Dit is een verslag van elf projecten. De volgende

Australia). He gives: a sociological impression of

vragen werden gesteld: voor welk deel van de roc-

each country; a brief history of the community

populatie was het project opgezet?; om welke

theatre there; a guide to each country's arts scene;

kunstdisciplines ging het in de projecten?; was er

a background to the featured artists and a case

samenwerking met culturele instellingen en/of

study of a specific community theatre project. This

steunfunctie-instellingen?; waren de projecten inge-

book is accompanied by a video.

bed in het onderwijsprogramma van de betreffende roc’s, zo ja, op welke wijze, en is deze inbedding


(overigens) van belang?; was er bij de projecten

Cultuur en sociale cohesie in buurten / F. Rigault

sprake van sociale cohesie?; is er sprake van conti-

In: Nieuwsbrief PJ Partners. – Vol.(2003)(okt.9-10)

nuïteit op de roc's als het gaat om projecten kunst

Voorbeelden van activiteiten die door middel van

en cultuur?; welke succesfactoren liggen aan de

culturele activiteiten de sociale cohesie en integratie

projecten ten grondslag en welke zijn van belang?

bevorderen. De eerste is een cultureel buurtfestival

Tot slot conclusies en aanbevelingen.

'TamTam' met theater, muziek, dans en beeldende kunst. De tweede activiteit was het maken van een kindertheatervoorstelling die belangrijke problemen in de buurt als thema had. Door die problemen te visualiseren werden zij bespreekbaar. Beide projecten vonden plaats in Leiden-Noord.

27



dren and young adults - believe there is a need to

Deterritorialiseert! : de keerzijde van intercultureel

bring the study of values into classrooms to help

engagement / C. Reinewald

young people function more effectively in their

In: Museumvisie. - Vol. 26(2002)4(dec/jan.30-33)

communities and beyond. They contend that litera-

De elfde Documenta werd voor het eerst door een

ture multimedia, and literacy events can be used to

niet-westerse tentoonstellingsmaker samengesteld.

promote not only the language arts, but also student

Okwui Enwezor woont in New York, maar komt van

choice, cooperative learning, and critical thinking.

oorsprong uit Nigeria. Dit resulteerde in veelal

They highlight the important links among home,

sociologische, maar beeldend magere projecten. Ook

school, and global society that will help students

veel andere tentoonstellingsmakers worstelen met

understand one another and contribute to a cohesive

interculturaliteit, sociale cohesie e.d. Zo koppelde

community. Topics include: multicultural literature

men in Museum Het Princessehof in Leeuwarden een

and family stories, critical media literacy and values,

Hindoestaans lichtjesfeest, Diwali, Indonesische

technology and values, and schoolwide approaches

samenkomsten en een Bollywood-disco aan een

for teaching values through literature and multi-

tentoonstelling over Aziatische keramiek. In Varsse-

media.

veld werd razendsnel een museumpje opgericht dat is gewijd aan Guus Hiddink, de succesvolle coach

Das freiwillige soziale Jahr in der Kultur /

van het Zuid-Koreaanse voetbalteam. In Nederland

B. Prautzsch (redacteur). - Remscheid : BKJ, 2003. -

woonachtige Zuid-Koreanen en toeristen bezoeken

78 p. : ill. - ISBN 3-924407-76-2

het Guuseum.

'Rein ins Leben!' Unter diesem Motto startete die Bundesvereinigung Kulturelle Jugendbildung (BKJ)

Educatieve activiteiten onder en na schooltijd :

gemeinsam mit den Landesvereinigungen Kulturelle

voorbeelden en (brede) scholen voortgezet

Jugendbildung (LKJ) zum 1. September 2001 in

onderwijs / P.P. Bakker... [et al.]; M. Valkestijn

einem dreijährigen Bundesmodellprojekt das frei-

(redacteur). - Utrecht : NIZW, 2003. - 52 p. : ill. -

willige soziale Jahr in der Kultur (FSJ Kultur). In

Met lit.opg. - Publicatie in het kader van het project

Berlin, Niedersachsen, Sachsen, Sachsen-Anhalt und

School en omgeving dat uitgevoerd wordt met

Thüringen wurden 125 Einsatzplätze für freiwilliges

subsidie van het ministerie van OCenW

Engagement Jugendlicher zwischen 16 und 27

Verzameling praktijkvoorbeelden van scholen die, al

Jahren in der Kultur geschaffen. Damit wurde erst-

dan niet officieel als Brede School, samen met part-

malig ein gesetzlicher Freiwilligendienst im kultu-

ners uit hun omgeving educatieve activiteiten orga-

rellen Bereich möglich. Die Broschüre über das FSJ

niseren voor hun leerlingen. Bedoeld als inspiratie

Kultur informiert über das Konzept und seine Ent-

voor scholen, (culturele) instellingen en gemeenten.

wicklung, über Freiwillige und Einsatzstellen, über

Bestaat uit tien praktijkvoorbeelden, waaronder: een

Projekte, Seminare und Bildungstage und über die

kunstproject dat de band met school en buurt

Qualitätsentwicklung.

versterkt, VMBO-leerlijn Theater in samenwerking met Jeugdtheater Hofplein, en oriëntatie op buurt en


stad, sport en kunst samen met het jongerenwerk.

Leidsche Rijn, luilekkerland voor omgevingseducatie : cultuurhistorie als versterker van identiteit

Exploring values through literature, multimedia and

en sociale cohesie? / E. Alink

literacy events : making connections / P. Ruggiano

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol. 4(2001)

Schmidt (redacteur); A. Watts Pailliotet (redac-

20(dec.8-9)

teur). - Newark, Delaware, USA : IRA, 2001. - XII,

Twee gemeentelijke adviseurs Archeologie, Steden-

243 p. : tab., fig. - Met lit.opg. en reg. –

bouw en Monumenten zijn betrokken bij Leidsche

ISBN 0-87207-297-5

Rijn, een groot nieuwbouwcomplex aan de rand van

The contributors to this book - literacy teachers,

de stad Utrecht. Eén van hun taken is de integratie

teacher educators, and authors of literature for chil-

van erfgoed in de openbare ruimte en in gebouwen,

28


waaronder scholen. Door middel van grotere aan-


dacht voor cultuurhistorie willen zij de sociale cohe-

Swingend theater met een boodschap / L. Duindam

sie in Leidsche Rijn versterken. Tevens geven zij

In: Contrast . - Vol. 9(2002)19(6 jun.28-29)

gastlessen op scholen in Leidsche Rijn.

De Afro-Amerikaanse theaterproducent Malumba brengt jongeren bij elkaar om theater te maken en

Een paar apart: project van vzw Recht-Op en

daarmee verschillende culturen bij elkaar te bren-

Riso-Antwerpen: recht op cultuur: drempels die

gen.

mensen in armoede belemmeren in hun culturele participatie / Kunst en Democratie. - [Antwerpen] :

Tram 23* : momenten uit sociaal-artistieke

[Kunst en Democratie], 2001. - 32 p. - Met lit.opg. -

praktijk / R. Vanmolkot (eindredacteur); T. Van den

In opdr. van DSO/Cultuurcel van de stad Antwerpen

Brempt (redacteur); V. Rouffaer (auteur van

De bevindingen in deze nota zijn gebaseerd op erva-

begeleidend materiaal). - Brussel : Koning

ringen van mensen in armoede die tijdens het jaar

Boudewijnstichting, 2000. - 104 p. + videoband

2000 deelnamen aan het project 'Een paar apart'.

(27 min.) : ill. - ISBN 90-5130-330-0

Dit project is een samenwerking van Riso-Antwerpen

Art 23* is een project van de Koning Boudewijn-

(buurten opbouwwerk) en VZW Recht-Op (een

stichting om initiatieven te ontplooien om mensen

vereniging waar armen het woord nemen) en situ-

die in armoede leven een stem te geven via artis-

eert zich in de Zuidrand van Antwerpen (Kiel, Valaar,

tieke wegen. Van tien projecten zijn er verslagen

Hoboken). Het project is er op gericht om het sociale

gemaakt met verhalen van de deelnemers en hun

netwerk van mensen in armoede te vergroten. Het

begeleiders. Naast een evaluatie geven buitenstaan-

middel dat hiervoor gebruikt wordt is cultuur.

ders hun commentaren over de projecten. Een documentaire over drie projecten is op de videoband vastgelegd.

29


30


Websites Nederland www.noordaanderotte.nl Met subsidie van de Europese Commissie ontwikkelt de stad Rotterdam projecten die in drie geselecteerde wijken worden uitgevoerd. Het doel is de ontwikkelingsmogelijkheden van de bewoners en ondernemers te vergroten en de sociale problemen aan te pakken (met accent op jeugd). Aandachtsgebieden zijn: cultuur, onderwijs, en werk en inkomen. Op de website staat informatie over de projecten.

www.nwo.nl De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) verricht diverse onderzoeken over sociale cohesie. Zie: onderzoek → zoeken in projectendatabase.

www.lokaalsociaalbeleid.nl NIZW Sociaal Beleid richt zich op het vernieuwen en verbeteren van de uitvoeringspraktijk van het sociaal beleid. Doel is de sociale samenhang te stimuleren en de maatschappelijke participatie van burgers te bevorderen, in het bijzonder van hen die dat niet op eigen kracht kunnen.

Buitenland www.cdkd.be Kunst en Democratie organiseert samen met de Koning Boudewijnstichting de ondersteuning van sociaal-artistieke projecten ten behoeve van sociaal achtergestelde groepen om uitsluiting te voorkomen. Werkterreinen van Kunst en Democratie zijn: sociaal-artistieke praktijk, participatie verhoging en culturele diversiteit, cultuur en samenleving.

www.comunityarts.net The Community Arts Netwerk is een internationaal netwerk waarbij de samenwerking met kunstenaars en anderen in de samenleving centraal staat. Op deze website staan artikelen, commentaren en studies.

www.americansforthearts.org Americans for the Arts is een non-profit organisatie met als doel het bevorderen van de kunsten in Amerika. Zij vertegenwoordigen en bedienen lokale initiatieven. Zij streven ernaar om onder andere via de kunsten een leefbare samenleving te creëren en meer geld te genereren voor de kunsten en kunsteducatie. Zij organiseren congressen, verrichten onderzoek, geven workshops en organiseren evenementen om cultuureducatie onder de aandacht te brengen.

www.creativecommunities.org.uk The Centre for Creative Communities is een onafhankelijke instelling. Zij stimuleert cultuureducatie, culturele uitwisselingen en wijkvernieuwing. Zij richt zich op individuen en organisaties en stimuleert hen tot samenwerking. Op de website is te vinden: informatie over nationale en internationale projecten en studies, een nieuwsbrief en de mogelijkheid te reageren op geplaatste artikelen.

31


32


Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland Voor iedereen die vanuit zijn studie of beroep te maken heeft met kunsten cultuureducatie is het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland van belang. In het centrum van Utrecht, vindt u een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie.

Collectie Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binnenlandse en buitenlandse (vak)tijdschriften, vele lesmethoden, les- en projectmaterialen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, handboeken, naslagwerken en onderzoeksrapporten. Een aparte collectie is de instellingendocumentatie van centra voor de kunsten en van landelijke onderwijs- en culturele instellingen. Deze omvat naast jaarverslagen en beleidsplannen ook nota's van landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. Materialen uit de instellingendocumentatie zijn ter plekke te raadplegen, maar zijn niet te leen.

Openingstijden Het studiecentrum is voor publiek geopend op maandag van 13.30 tot 17.00 uur en van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van Cultuurnetwerk Nederland,

www.cultuurnetwerk.org, of bel, 030-236 12 00 voor afwijkende openingstijden in verband met feestdagen en vakantieperioden.

Catalogus online: www.cultuurnetwerk.org > ga naar producten > bibliotheek De catalogus van het studiecentrum is op internet te raadplegen. Publicaties zijn op verschillende wijzen te vinden in de catalogus. Ook geeft de catalogus online informatie of een publicatie aanwezig is of uitgeleend.

Lenen De meeste materialen zijn te leen en kunnen per post aan u toegestuurd worden. Indien u wilt lenen moet u ingeschreven zijn bij het studiecentrum. Voor het inschrijven is een identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs, Europees identiteitsbewijs) alsmede een recent afschrift van uw giro- of bankrekening (vanwege de adresgegevens) noodzakelijk. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk. Stuur met uw aanmelding een kopie van uw identiteitsbewijs en van een recent giro- of bankafschrift mee.

Leden Personen en instellingen kunnen lid worden van het studiecentrum. Leden betalen geen leengeld voor materialen en krijgen 50 procent korting op literatuurselecties. Bovendien ontvangen leden gratis Zicht op... . Een lidmaatschap kost voor particulieren € 20,50 per jaar en voor instellingen en scholen € 34,50 per jaar. Een lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks stilzwijgend verlengd. Opzeggingen (alleen schriftelijk) dienen voor 1 december van het nieuwe kalenderjaar in het bezit te zijn van Cultuurnetwerk Nederland.

33


34


Colofon Zicht op... sociale cohesie en cultuureducatie is een uitgave in de serie Zicht op... van Cultuurnetwerk Nederland. Hoofdredactie: Marie-José Kommers Inleidend artikel: Jan Ensink Selectie literatuur en adressen: Dienst Informatie & Documentatie Productie Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht Drukwerk &producties bv Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030-236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.org

Zicht op... is gratis voor leden van het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland. Deze uitgave is in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.org. Geïnteresseerden kunnen ook tegen betaling van de verzend- en administratiekosten een exemplaar bij Cultuurnetwerk opvragen, zolang de voorraad strekt. Eerdere nummers van Zicht op... op www.cultuurnetwerk.org (een selectie): Centra voor de kunsten Cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk Vier jaar CKV1 CKV in het vmbo Beleidsonderzoek Cultuur en School Muziekeducatie Samenwerking in de cultuureducatie Een kwarteeuw onderzoek naar kunsteducatie Museumeducatie Provinciaal en lokaal beleid © Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht, 2004

35


36


Literatuur. Algemeen 15 ZICHT OP... SOCIALE COHESIE EN CULTUUREDUCATIE

Recommend Documents