Cultuureducatie in het basisonderwijs

Cultuureducatie in het basisonderwijs Gemeente Westland

Nulmeting Inleiding Teneinde aan het einde van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) vast te kunnen stellen wat de bereikte resultaten zijn is het van belang de uitgangssituatie van de binnenschoolse cultuureducatie goed in kaart te brengen. Hiervoor heeft er begin 2013 een nulmeting plaatsgevonden in het basisonderwijs en bij de culturele instellingen van de gemeente Westland. Deze nulmeting heeft een groot aantal gegevens opgeleverd over de stand van de cultuureducatie binnen het basisonderwijs en de betrokkenheid van de culturele instellingen hierbij. Westland Cultuurweb gebruikt deze gegevens bij het bepalen van de koers en uitvoering van het programma. Westland Cultuurweb heeft Timpaan instituut gevraagd een rapportage van deze nulmeting te maken, zodat alle scholen en instellingen inzicht kunnen krijgen in de uitgangssituatie. Tympaan Instituut heeft voor deze rapportage gebruik gemaakt van de volgende gegevens: 



De resultaten van de enquête onder 37 van de 43 basisscholen in het Westland. Bij de meeste is deze schriftelijk afgenomen. Bij een zestal scholen is de enquête in een gesprek afgenomen. Een enquête onder 5 lokale professionele en 21 lokale amateurinstellingen waaronder koepelverenigingen1.

De gemeente Westland heeft 3 doelstellingen centraal gesteld in het programma cultuureducatie met kwaliteit en een volgorde van prioriteit: 1. Activiteiten gericht op het versterken van de relatie van de school met de lokale culturele en sociale omgeving ten behoeve van de kunstzinnige en culturele ontwikkeling van leerlingen. Het gaat om duurzame en intensieve samenwerking. 2. Activiteiten gericht op ontwikkeling, verdieping en vernieuwing van het curriculum voor het leergebied kunstzinnige oriëntatie, teneinde doorgaande leerlijnen te realiseren door scholen die zich daarmee willen onderscheiden. 3. Activiteiten die bijdragen aan de vakinhoudelijke deskundigheid van leerkrachten, inclusief vakdocenten en educatief medewerkers op het gebied van cultuureducatie. Het gaat hierbij om zowel pedagogisch-didactische vaardigheden als vaardigheden in de verschillende kunstdisciplines en kennis over het cultureel erfgoed.

1

Professionele instellingen: instellingen die structureel door de gemeente worden gesubsidieerd (kernpartners), amateurinstellingen: instellingen voor de amateurkunstbeoefening zonder (structurele) subsidie.

Cultuureducatie in het basisonderwijs in Westland - Tympaan Instituut - [email protected]

1. Algemeen beeld Het uiteindelijke doel is dat in 2016 door alle basisscholen naar behoefte een gestructureerd en vraaggericht programma kan worden afgenomen in de eigen lokale omgeving. De belangrijkste conclusies van de nulmeting staan in de ‘Belangrijkste bevindingen’. In de volgende paragrafen staan kort per doelstelling de belangrijkste uitkomsten. Belangrijkste bevindingen  Een meerderheid van de professionele en amateurinstellingen, die aan deze nulmeting hebben meegedaan, richt zich op het primair onderwijs. Er zijn veel geschoolde docenten bij deze instellingen.  Scholen geven aan met name gebruik te maken van het aanbod van Kunstgebouw. Zij noemen daarbuiten met name de bibliotheek en in mindere mate overige instellingen als leveranciers van cultuureducatie op school.  Een minderheid van de scholen heeft (concrete) ambities en wensen om het cultuureducatie curriculum te verdiepen. Meer aandacht voor (actief) aanbod voor drama en muziek springt er op dit moment het meest uit.  Alle scholen geven aan iets te doen op het gebied van cultuureducatie. De wijze waarop zij dit doen loopt uiteen van het gebruik van een cultuureducatiemethode zoals ‘Moet je Doen’ tot het aanbod van Kunstgebouw, bibliotheek en/of Dario Fo.  Er zijn op dit moment 6 scholen met een opgeleide ICC’er (interne cultuur coördinator).

2 Cultuureducatie in het basisonderwijs in Westland - Tympaan Instituut - [email protected]

2. Relatie school en lokale culturele en sociale omgeving Deze nulmeting toont een indicatie van het veld, maar geeft geen volledig beeld van verdeling van het culturele veld in Westland vanwege de respons op de vragenlijst, welke niet volledig representatief is.

Figuur 1

Aantal instellingen naar discipline in Westland

8 7 6 5 4 3 2 1 0 beeldend

theater

muziek

dans prof

literatuur

media

erfgoed

amateur

Amateurinstellingen zijn sterk vertegenwoordigd in erfgoed en muziek. Bij de disciplines dans, muziek, beeldend en theater zijn zowel amateur- als professionele instellingen actief. Van de professionele instellingen geeft alleen Dario Fo/Koperen Kees aan in alle kernen van de gemeente Westland actief te zijn. Naaldwijk is het rijkst bedeeld met zowel professionele als amateurinstellingen, meer dan de kern met de meeste inwoners (’s-Gravenzande).

Figuur 2

Werkgebied professionele en amteurinstellingen

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

professioneel

amateur


Op dit moment werken professionele instellingen vaker samen met andere cultuurinstellingen dan amateurinstellingen. De professionele instellingen vermelden 28 samenwerkingsrelaties. Dit zijn gemiddeld 5 samenwerkingsrelaties per instelling. De meest genoemde instellingen waarmee wordt samengewerkt zijn: Podium Westland, Bibliotheek Westland en Muziekschool Westland. Amateurinstellingen vermelden 13 samenwerkingsrelaties met andere culturele organisaties. Dit is gemiddeld 1btot 2 relaties per instelling. De meeste samenwerkingsrelaties zijn er met professionele instellingen. De muziekverenigingen zijn andere belangrijke samenwerkingspartners van amateurinstellingen. Een minderheid van de 37 scholen geeft aan samen te werken met lokale organisaties. Opvallend is de hoge samenwerkingsgraad met Dans. Scholen noemen meer organisaties als de vraag gesteld wordt ‘welke organisaties verzorgen cultuureducatie op school’ (zie paragraaf curriculum cultuureducatie).

Figuur 3

Aantal scholen dat aangeeft samen te werken met de volgende culturele organisaties

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 dans

theater

de bibliotheek

muziekinstellingen

koren

Een zeer kleine minderheid van de instellingen maakt alleen gebruik van de eigen accommodatie. De meeste maken gebruik van locaties van anderen. Aan instellingen is gevraagd welke kansen ze zien in de komende 4 jaar. Een aantal instellingen koppelt dit aan het programma cultuureducatie met kwaliteit. Bijvoorbeeld door bij te dragen aan deskundigheidsbevordering met het onderwijs of meer willen bijdragen aan het primaire onderwijs in de eigen kern. Veel kansen die instellingen zien, staan echter los van het programma. Een belangrijk obstakel om samenwerking tussen scholen en instellingen te intensiveren zijn de middelen. Een manier om dit wat te verzachten is het beschikbaar stellen van ruimte door scholen aan instellingen. Uit de vragenlijsten komt naar voren dat er 11 scholen (32%) zijn die ruimte ter beschikking stellen aan (onder meer) culturele instellingen en verenigingen. 2 scholen geven aan dat nu niet te doen, maar wel ruimte beschikbaar te hebben.


3. Curriculum cultuureducatie Lokale organisaties actief in het onderwijs Welke relatie hebben scholen op dit moment met de culturele instellingen en in hoeverre betekenen de Westlandse professionele en amateurinstellingen op dit moment iets in het primair onderwijs? Van de bevraagde culturele instellingen en verenigingen geeft een meerderheid aan zich op het primair onderwijs te richten en daar ambities voor te hebben (zie figuren 4a en 4b). De organisaties die alleen buitenschools aanbod bieden in de eigen kern zijn 2 historische verenigingen (amateur).

Figuur 4a

Aandeel instellingen dat nu activiteiten ontplooid in het onderwijs

Figuur 4b

100%

100%

80%

80%

60%

60%

40%

40%

20%

20%

0%

Aandeel instellingen dat ambitie heeft richting het primair onderwijs

0% professioneel ja

nee

amateur

professioneel

onbekend

ja

nee

amateur onbekend

Er is een verschil tussen de voorwaarden die amateurinstellingen en professionele instellingen noemen om hun ambities in het onderwijs te kunnen realiseren. Wat opvalt, is dat professionele instellingen de voorwaarden met name zoeken in de eigen organisatie, terwijl amateurinstellingen vaker aangeven van buiten ondersteuning nodig te hebben of de voorwaarden buiten de eigen instelling om zoeken (tabel 1). Tabel 1 Voorwaarden om ambities in het onderwijs te kunnen realiseren Amateurinstellingen -

capaciteit (menskracht) (3x) samenwerking met gemeente en basisscholen (2x) structurele subsidie of beschikbaar stellen ruimte financiële middelen (5x) goed platform waardoor bredere doelgroep wordt bereikt goed toegeruste locatie draagvlak in organisatie voor gezamenlijk optrekken visie vanuit cultuurweb duidelijk vraag vanuit onderwijs (4x) draagvlak organisaties gezamenlijk mogelijkheden voor doorgaande leerlijn op een school

professionele instellingen -

langetermijnvisie goede ideeën artistieke inhoud vernieuwend flexibiliteit platte organisatie afstemming en samenwerking tussen instellingen (4x) luisteren naar onderwijs professionele hulp doe-mentaliteit omgeving met dynamiek en kwaliteit


Invulling cultuureducatie op school: provinciale aanbieder Kunstgebouw en lokale aanbieders Aan de scholen is specifiek gevraagd naar de samenwerking met Kunstgebouw. Hieruit blijkt dat 28 scholen van de 37 (76%) gebruikmaken van Kunstgebouw. Een aantal van de scholen geeft aan dat het waarschijnlijk is dat deze samenwerking stopt. De redenen hiervoor zijn wisselend. Het gaat zowel om organisatorische oorzaken op school, als om het feit dat de school liever actief aanbod heeft en een voorkeur voor lokale aanbieders. Scholen in Maasdijk en De Lier hebben gezamenlijk gekozen voor Dario Fo. Scholen in die kernen die voorheen gebruikmaakten van Kunstgebouw, doen dit dus nu niet meer. In totaal geven 8 scholen aan gebruik te maken van het aanbod van Dario Fo. Naast Kunstgebouw en Dario Fo/Koperen Kees maken scholen gebruik van het aanbod van andere aanbieders. Bijna 50% van de ondervraagde scholen geeft aan gebruik te maken van het aanbod van de bibliotheek. Scholen noemen daarbij ook aanbieders van cultuureducatie die ook natuur- en milieueducatie verzorgen, zoals Prinsenbos (figuur 5).

Figuur 5

Lokale aanbieders van cultuureducatie aan scholen

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

In deze tabel is het aanbod van Muziekschool Westland opgenomen bij de muziekverenigingen

Er zijn veel meer instellingen die aangeven iets in het primair onderwijs te doen dan het aantal namen dat scholen noemen. Het kan zijn dat scholen het aanbod van deze instellingen op dit moment niet zien als onderdeel van hun curriculum cultuureducatie, omdat de samenwerking te sporadisch plaatsvindt.

Invulling cultuureducatie op school: beleid en leerlijn Het is belangrijk dat cultuureducatie verankerd en verdiept wordt in het onderwijs. Een aspect daarbij is dat activiteiten samen een doorgaande leerlijn vormen. Er is in de startgesprekken vooral ingegaan op de praktische aanpak van cultuureducatie op de scholen, waarbij de nadruk lag op de samenwerking met partners. De doelstelling ‘versterken van de relatie van de school en de culturele omgeving’ heeft immers een hoge prioriteit.


Drie scholen hebben op dit moment al een doorlopende leerlijn en twee scholen profileren zich expliciet met cultuur. Verder geven alle scholen aan iets te doen op het gebied van cultuureducatie. 7 scholen geven aan te beschikken over de methode ‘Moet je Doen’, 1 school over ‘Tekenvaardig’ en 1 school over ‘Muziek in de Basisschool’. In de vragenlijst is gevraagd naar de ambities van de school voor het curriculum. Hieruit blijkt dat bijna de helft van de scholen die de vragenlijst hebben ingevuld op dit moment geen ambities hebben op het gebied van cultuureducatie. De ambities van de overige scholen zijn uiteenlopend (tabel 2). Er wordt door een aantal scholen een duidelijke link gelegd tussen het realiseren van de ambities van het curriculum met de deskundigheid van docenten. Tabel 2 Wensen en kansen cultuureducatie met kwaliteit van scholen wensen van scholen met betrekking tot cultuureducatie -

muziek in school: 1x genoemd aanbod waaruit de school kan kiezen per bouw:

1x specifiek aanbod voor speciaal onderwijs: 2 gestructureerd aanbod: 1x muziek en drama in pakket: 1x kunst- en tekenlessen in de klas: 1x cultuureducatie-activiteiten waarbij kinderen meer zelf doen (meer actief in plaats van receptief): 3x nieuw aanbod: 1x activiteiten voor onderbouw: 1x samenwerking tussen scholen en instellingen: 6x meer en betere cultuureducatie: 1x cultuureducatie school binnenhalen: 1x op eigen manier vormgeven: 1x -

kansen programma cmk -

scholing leerkrachten: 7x genoemd cultuurcanon opzetten: 1x breder aanbod uit eigen regio: 7x vakdocenten de school binnenhalen: 1x meer disciplines: 1x doorgaande leerlijn: 7x beter betaalbaar aanbod: 1x verzamelplek van aanbod: 1x cultuurprofiel: 1x kwaliteit in de klas: 1x laagdrempelig aanbod: 1x


4. Deskundigheidsbevordering Deskundigheid (vak)leerkrachten op scholen Scholen beschikken in een aantal gevallen over specifieke deskundigheid doordat ze vakdocenten inzetten of doordat er naschools aanbod is door culturele instellingen of vakdocenten. Op 6 scholen is er een officieel opgeleide ICC’er. Een meerderheid van de geïnterviewde scholen (23) heeft een leerkracht die zich actief bezighoudt met de organisatie van cultuureducatie op school. Bij de wensen om het curriculum te vergroten is door een aantal scholen de deskundigheidsbevordering genoemd. Het gaat hierbij met name over deskundigheidsbevordering door het volgen van nascholing en het inschakelen van een externe docent. Voor zover bekend is er momenteel 1 Westlandse organisatie die deskundigheidsbevordering in cultuureducatie aan leerkrachten aanbiedt.

Deskundigheid (vak)leerkrachten lokale instellingen Bij 4 van de 5 professionele instellingen en 15 van de 21 amateurinstellingen hebben docenten een lesbevoegdheid. Deze docenten hebben allemaal ervaring in het lesgeven. Bij amateurinstellingen is er ook een aantal docenten zonder lesbevoegdheid die veel ervaring hebben met het lesgeven. Een professionele organisatie geeft aan te werken met docenten zonder lesbevoegdheid. Verder hebben 4 van de 5 professionele instellingen en 9 van 21 amateurinstellingen een vaste medewerker die het contact met de scholen verzorgt.

Colofon mei 2014 - A.M. van Essen, M.G.A. Ligtvoet-Janssen © Tympaan Instituut vwo562


Cultuureducatie in het basisonderwijs

Recommend Documents