C. Wijn TIJDSCHRIFTARTIKEL

Literatuur ALGEMEEN

praktijkvoorbeelden opgenomen van alle acht vormen, waarbij het steeds gaat om samenwerkingsverbanden

 TIJDSCHRIFTARTIKEL

van centra voor de kunsten met andere culturele instel-

Cultuureducatie aanjager van innovatie : scholen en

lingen. Het onderzoek is een vervolg op een eerdere

culturele instellingen: samen verantwoordelijk /

studie van Cultuurnetwerk uit 2004 met de titel

P. Hagenaars

Cultuureducatie in gemeenten.

In: Kunstconnected. – Vol.(2007)8(jan.5-8) Er is geld voor culturele instellingen en musea, er wor-

Cursus cultuureducatie voor ambtenaren /

den allerlei activiteiten voor het basisonderwijs ontwik-

Cultuurnetwerk Nederland (samensteller). - Utrecht :

keld, maar wat gebeurt er nu precies op de scholen?

Cultuurnetwerk Nederland [etc.], 2008. - Versch. pag. :

Wat houdt innovatie in het basisonderwijs in en wat

tab., ill., fig. - Met lit.opg. - In opdr. van de decentrale

betekent dat voor een culturele instelling? Een artikel

werkgroep Cultuur en School

van Piet Hagenaars, directeur van Cultuurnetwerk

Een gemeente kan alleen cultuureducatiebeleid formu-

Nederland.

leren als zij kan bouwen op een onderliggende cultuurvisie en als zij verbindingen weet te leggen tussen on-

Cultuureducatie: samen verantwoordelijk?! : innovatie in

derwijs, sociaal cultureel werk, stedelijke inrichting en

het basisonderwijs en de betekenis voor

economie. Welke infrastructuur heb je nodig om cultuur-

cultuurinstellingen, aangevuld met aanknopingspunten

educatiebeleid handen en voeten te geven, met wie kun

voor de erfgoedsector / Cultuurnetwerk Nederland,

je samenwerken? Om antwoord op deze vragen te kun-

Erfgoed Actueel. – Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland,

nen geven, is een cursus ontwikkeld voor ambtenaren

2006. - 5 p. - Met lit.opg.

die zich bezighouden met cultuureducatie. De cursus

Scholen en (samenwerkende) besturen kunnen een

wordt gegeven door provinciale instellingen kunst en

financiële impuls van 3000 euro aanvragen via het PO

cultuur. Deze cursusmap behandelt in zeven hoofd-

Platform Kwaliteit en Innovatie als zij samen met andere

stukken de volgende onderwerpen: 1. Begrippen;

scholen of met experts werken aan de duurzame verbe-

2. Onderwijsbeleid; 3. Financiering; 4. Onderwijsprak-

tering van hun school en onderwijs. In deze publicatie

tijk: kerndoelen; 5. Brede school en andere samenwer-

wordt uiteengezet hoe culturele instellingen kunnen

kingsvormen; 6. Overig; 7. Infrastructuur.

inspelen op de regeling. In het artikel zijn tevens specifieke aanknopingspunten te vinden voor de

De kunst van het samenwerken met het primair

erfgoedsector.

onderwijs : verslag van de eerste Kunstconnectie/VKVstudiedag 'Praktijkvernieuwingen' 30 maart 2006 /

Cultuureducatie, samenwerken in de praktijk : een

Kunstconnectie/VKV. - Utrecht : Kunstconnectie/VKV,

studie naar samenwerkingsvormen van culturele

2006. - 5 p.

instellingen in gemeenten / P. Hagenaars ... [et al.]. -

Op 30 maart 2006 organiseerde Kunstconnectie/VKV

Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2006. - 104 p. :

voor haar leden de eerste van een reeks studiedagen

fig., tab. - Met bijl. en lit.opg.

onder de titel 'Praktijkvernieuwingen'. Tijdens deze

Met welk doel werken culturele instellingen samen en

studiedag stond de samenwerking met het primair on-

hoe geven ze deze samenwerking met andere partijen

derwijs centraal. Kunststation C presenteerde hun

vorm? In dit onderzoek worden verschillende vormen

vraaggerichte methodiek ter stimulering van cultuuredu-

van samenwerking vanuit een theoretisch kader in de

catie in de provincie Groningen. Daarnaast maakte

praktijk onder de loep genomen. Vanuit de theorie zijn

Cultuurnetwerk Nederland de resultaten van een studie

er acht samenwerkingsvormen te onderscheiden. Deze

naar samenwerkingsvormen tussen centra voor de

acht bevinden zich op een lijn die loopt van volledige

kunsten en basisscholen bekend.

onafhankelijkheid tot het volledig opgaan in een nieuwe organisatie: detachering, uitbesteding, co-makership,


partnership, joint venture, federatie, concern of conglo-

De kunstsubsidies en het Huis van Thorbecke : nieuwe

meraat en fusie of overname. In het onderzoek zijn

perspectieven op samenwerking en debat / C. Wijn

1

Zicht op… samenwerking en cultuureducatie - literatuur

In: Boekman. - Vol.21(2009)78(voorjaar6-13)

evaluatie, E-culture en vergroting/verbreding van het

Wat zijn de gevolgen van de nieuwe stelselherziening

publiek en samenwerking met het onderwijs en maat-

van minister Plasterk? Hoe moet de samenwerking

schappelijke en/of culturele organisaties. Vanuit Vlaan-

tussen cultuurfondsen, steden en provincies in de toe-

deren gaat het uitwisselingsprogramma om het deeltijd-

komst gestalte krijgen? En welke rol kan het rijk nog

kunstonderwijs (DKO): een cultuureducatieve voorzie-

vervullen? Dit zijn vragen die Wijn in zijn artikel aan de

ning die wordt aangestuurd en gefinancierd door het

orde stelt.

onderwijsministerie. Vanuit Nederland zijn de centra voor de kunsten de uitwisselingspartners.

De provincies: kijk zo zit dat : de culturele infrastructuur op regionale schaal in kaart gebracht / C. van Deijck-


Hofmeester, W-J. Raijmakers, E. van Deijck. – Den

Volkscultuur één van de drie speerpunten in het

Haag : IPO, 2007. – 111 p. : ill., tab., fig. - ISBN 978-

cultuurbeleid / I. Strouken

90-802572-8-3

In: Volkscultuur magazine. – Vol.3(2008)2(zomer3-8)

Het verzorgingsniveau voor kunst en cultuur op regio-

Volkscultuur is een actueel thema. Nu volkscultuur in het

nale schaal is in deze publicatie in kaart gebracht. Be-

regeerakkoord staat en één van de drie speerpunten van

staat uit twee delen. Het eerste deel laat aan de hand

het cultuurbeleid 2009-2012 is geworden, is er ook veel

van kaarten en tabellen zien waar de geldstromen van

interesse bij beleidsmakers op landelijk, provinciaal en

het rijk en provincies voor kunst en cultuur terecht

stedelijk niveau. Ook instellingen in de kunsten

komen en hoe culturele instellingen geografisch zijn

erfgoedsector die niet zo bekend waren met volkscultuur

verspreid over Nederland. Het tweede deel gaat dieper

willen weten wat ze met volkscultuur kunnen doen. In

in op vier speerpunten van de IPO-agenda Cultuur:

dit artikel wordt op een rijtje gezet wat volkscultuur is,

regionaal cultuurbeleid en samenwerking met gemeen-

wie er traditioneel mee bezig zijn, hoe je er mee om

ten, de ondersteuningsstructuur voor kunst en cultuur,

kunt gaan en welke kansen er voor volkscultuur de

cultureel erfgoed, cultuur en economie.

komende jaren liggen.

Verslag CultuureducatieBELEIDdag: 27 november 2006 /

HANDREIKINGEN

Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2007. - 36 p. : fig.

'Aan de slag met het onderwijs!' : handleiding voor

Op 27 november 2006 vond in de Vereeniging te Nijme-

historische verenigingen om samen te werken met het

gen de CultuureducatieBELEIDdag plaats. Twee thema's

onderwijs / S. van Grinsven, M-J. Vervest, I. Wilbrink. –

stonden tijdens deze dag centraal: cultureel onderne-

Utrecht : NCV, Nederlands Centrum voor Volkscultuur,

merschap en buitenschoolse cultuureducatie. Deze

2009. – Herdr. – 31 p. : fig., ill., tab. - 1e dr.: 2003. -

publicatie bevat een inleiding over het belang van

Met bijl. - ISBN 90-71840-60-3

cultuur door Jan Jaap Knol (OCW), twee keynotes en

In deze handleiding wordt antwoord gegeven op de

tien sessieverslagen. De eerste keynote 'Cultuureduca-

vraag: hoe kunnen historische verenigingen en scholen

tieambtenaar: op afstand?', gehouden door cultureel

zodanig samenwerken dat er voor beide partijen een

adviseur Rob Boonzajer Flaes, ging over de rol van de

duidelijke meerwaarde ontstaat?

overheid in de markt. De tweede keynote 'Verschuivingen in cultuurpublieken en beleidsconsequenties', ge-

Cultuureducatie : de kracht van lokaal en provinciaal

houden door onderzoeker Wim Knulst, ging over digitali-

beleid / M. van der Putten, F. Willems. – Utrecht [etc.] :

sering, economisering en democratisering van de

Kunstconnectie [etc.], 2006. - 3 dl. (7, 87, 74 p.) : ill.,

cultuursector.

tab. - Met bijl. - In samenw. met Vereniging

Verslag GENT-6 / Kunstconnectie/VKV. - Utrecht : Kunstconnectie/VKV, dec. 2006. - 16 p. - Met bijl. Kunsteducatie-instellingen in Nederland en Vlaanderen hebben, in het kader van het samenwerkingsprogramma GENT, in de periode 2004-2006 informatie uitgewisseld aan de hand van verschillende thema's: samenwerking met het basisonderwijs, interne kwaliteitszorg en zelf-

2


Nederlandse Gemeenten (VNG) en Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland (OPEN) Map met drie katernen. Naast een inleidend katern over cultuureducatie zijn twee handreikingen beleidsontwikkeling op gemeentelijk en provinciaal niveau opgenomen. Eén handreiking gaat in op erfgoededucatiebeleid en legt uit wat erfgoededucatie inhoudt en wat je er als gemeente zoal mee kunt. De andere handreiking gaat in

op kunsteducatiebeleid en geeft informatie over de

Het bestuur van Kunstconnectie ging op 20 juni 2007

waarde en de praktijk van kunsteducatie en biedt een

akkoord met het samen met de VNG opgestelde model.

concreet stappenplan om visie en beleid verder te ont-

De instellingen die het model kunnen gebruiken zijn:

wikkelen. Bestemd voor beleidsambtenaren van ge-

centra voor de kunsten, muziekscholen, creativiteits-

meenten en provincies.

centra e.d. Het model vormt de grondslag voor kwalitatieve en kwantitatieve afspraken tussen gemeenten en

Duurzame onderwijsrelaties : hoe kan partnerschap

instellingen op lokaal niveau.

tussen de school en de omgeving verantwoord vorm krijgen? [advies] / Onderwijsraad. - Den Haag : Onderwijsraad, 2006. - 54 p. : graf., fig. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 978-90-77293-58-4 Advies aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over hoe scholen hun omgeving beter bij activiteiten kunnen betrekken en wat scholen en de minister nu wel of juist niet moeten ondernemen. Er zijn drie verschillende typen relaties: relaties gericht op het onderwijs aan de leerling, relaties gericht op de zorg voor de (speciale) leerling en relaties gericht op de omgeving.

Handboek erfgoedspoor / Erfgoedhuis Zuid-Holland; Zeeman & De Regt, Onderwijskundigen; CED-Groep. [Delft] : Erfgoedhuis Zuid-Holland, 2007. - Versch.pag. : ill. - Met informatiebrochure Erfgoedspoor is een educatief project van het Erfgoedhuis Zuid-Holland, waarmee de initiatiefnemers de samenwerking tussen scholen en erfgoedinstellingen willen bevorderen door meer structuur te scheppen in de erfgoededucatie. Erfgoedspoor biedt leerlingen van 8 tot 16 jaar een doorgaande leerlijn erfgoededucatie, die aansluit op de zaakvakken als geschiedenis en aardrijkskunde. Het handboek bestaat uit een handleiding voor de basisschool, een handleiding voor het voortgezet onderwijs, een handleiding voor de erfgoedinstelling en formulieren. Op de bijbehorende website worden lessuggesties gedaan voor de deelnemende scholen.

Een net werk(t)! : een handreiking voor het opzetten van netwerk voor voortgezet onderwijs en erfgoedinstellingen / Erfgoed Nederland. - Amsterdam : Erfgoed Nederland, 2007. - 28 p. + dvd : ill. - Met lit.opg. en bijl. Eindrapportage van het cultureel erfgoedproject Sporen. Vijf regionale vmbo-netwerken, oftewel vijf regionale sporen, zijn intensief bezig geweest om erfgoed een plaats te geven in het curriculum van de scholen. De vijf sporen zijn: het Overijssels Spoor, het Limburgs Spoor, het Gelders Spoor, het Zuid-Hollands Spoor, en het Kleurrijk Spoor. In de bijlagen zijn vele praktische werkbladen opgenomen met onder andere tips voor het opzetten van een projectplan en voor het in contact komen met scholen, een draaiboek voor een netwerkbijeenkomst, werkblad voor het opzetten van een studiedag en een vragenlijst voor de docent rondom erfgoededucatie. Op de bijbehorende dvd staat de ontwikkeling van het project Sporen in Limburg centraal. Betrokken partners komen aan het woord. Ook worden vmboleerlingen gevolgd bij de lessen natuurkunde en techniek. Oriëntatie op cultuureducatie : praktische handreiking voor cultuurmakers / W. Hilverda. - Delft : Loket Cultuureducatie Zuid-Holland, 2006. - 48 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 90-78510-02-1 Praktische handreiking voor de culturele sector die handvatten biedt om samen met scholen cultuureducatief aanbod te ontwikkelen voor het basisonderwijs. Er

Kunsteducatie loont! / Kunstconnectie/VKV ... [et al.]. Utrecht [etc.] : Cultuurnetwerk [etc.], 2006. - 21 p. : ill. De brochure informeert gemeentebestuurders en -ambtenaren over het belang van een goede infrastructuur voor kunsteducatie. Gezamenlijke uitgave van het

wordt antwoord gegeven op vragen als: Hoe ziet een leerzaam project er uit? Hoe weet je of het aansluit bij het actuele onderwijs? Hoe benader je een school en hoe pak je de samenwerking aan? Hoe maak je een projectplan en hoe krijg je het uitgevoerd?

ministerie van OCW, VNG, Cultuurnetwerk Nederland en Kunstconnectie/VKV, gerealiseerd onder eindverantwoordelijkheid van Kunstconnectie/VKV.

Oriëntatie op cultuureducatie : praktische handreiking voor cultuurmakers in Gelderland / W. Hilverda, P. Zunneberg, J. Leupen (eindredacteur). - Arnhem :

Model meerjaren convenant prestaties budgetsubsidie privaatrechtelijke kunsteducatie-instellingen / Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Kunstconnectie. Utrecht/Den Haag : Kunstconnectie/VNG, 2007. - [7 p.]

3


Edu-Art, 2008. - 55 p. : ill., tab. - Met lit.opg. en webadressen. - Aangepaste versie van de uitgave, onder dezelfde titel, van Stichting Loket Cultuureducatie Provincie Zuid-Holland (2006)

Praktische handreiking voor de culturele sector die

Beknopt verslag van een onderzoek naar kansen en

handvatten biedt om samen met scholen cultuuredu-

knelpunten die voortkomen uit de samenwerking tussen

catief aanbod te ontwikkelen voor het basisonderwijs. Er

primair onderwijs en musea. Ook zijn de mogelijkheden

wordt antwoord gegeven op vragen als: Hoe ziet een

die de invoering van de canon en de brede school aan

leerzaam project er uit? Hoe weet je of het aansluit bij

deze samenwerking biedt, nader onderzocht.

het actuele onderwijs? Hoe benader je een school en hoe pak je de samenwerking aan? Hoe maak je een project-

BREDE SCHOOL

plan en hoe krijg je het uitgevoerd? Aangevuld met interviews met educatief medewerkers van culturele


instellingen in Gelderland.

Bibliotheek wezenlijk deel van onderwijs in brede school / P. Corvers

Samen of solo? : een verkenning van en handreiking

In: Bibliotheekblad. - Vol. 11(2007)2(feb.18-19)

voor samenwerking tussen gesubsidieerde en

Voorbeeld van het functioneren van een bibliotheek in

particuliere aanbieders van kunsteducatie / A. de Vries

een brede school. In de brede school Zwanehof in de

(eindredacteur). – Utrecht : Kunstconnectie,

wijk Kalsdonk in Roosendaal is de bibliotheek een we-

2006/2008. - 2 dl. (39 p., ongepag.) : tab., fig. - Met

zenlijk onderdeel van het onderwijs. De bibliotheek

lit.opg.

speelt een centrale rol in het pedagogisch-didactische

Een verkenning van mogelijke samenwerkingsverbanden

basisplan dat zich richt op de jeugd van nul tot veertien

tussen verschillende aanbieders die in de sector kunst-

jaar.

educatie actief zijn. De sector kunsteducatie wordt hier opgevat als het geheel van gesubsidieerde én particu-

Brede basisscholen in beeld : inventarisatie van de stand

liere aanbieders van kunsteducatie. Doel van deze ver-

van zaken rondom Brede Scholen in het basisonderwijs

kenning is om én een nieuwe visie te ontwikkelen én

in Zuid-Holland / Tympaan Instituut. – Voorburg :

potentiële samenwerkingspartners handvatten voor

Tympaan Instituut, 2006. - 30 p. : fig., tab., graf., ill. -

samenwerking aan te reiken. Samenwerking kan een

Met lit.opg.

geschikt instrument zijn om de eigen positie binnen het

Onderzoek naar de stand van zaken in het jaar 2005

veld te versterken en daarmee ook de infrastructuur

rondom de brede schoolontwikkeling in het basisonder-

kunsteducatie te verbeteren. De bevindingen van de

wijs in Zuid-Holland. De volgende vragen worden be-

klankbordgroep zijn als aparte publicatie opgenomen.

antwoord: In hoeveel Zuid-Hollandse gemeenten zijn brede scholen (in ontwikkeling)?; Hoeveel brede scholen

Samenwerken is een kunst : een inventarisatie van en

zijn er (in ontwikkeling)?; Hoeveel scholen zijn bij de

een handreiking voor samenwerking en netwerkvorming

brede scholen (in ontwikkeling) betrokken?; Wat is het

tussen centra voor de kunsten en het primair onderwijs /

leerlingenbereik van de brede scholen (in ontwikke-

P. Hagenaars, J. Lieftink, C. Vingerhoets. - Utrecht :

ling)?; Wat zijn de aanleidingen om het initiatief tot een

Cultuurnetwerk Nederland, 2006. - 52 p. : tab., fig. - In

brede school te nemen?; Wat zijn de belangrijkste

opdr. van Kunstconnectie/VKV. - Met bijl.

speerpunten binnen de brede scholen?; Hoe is de sa-

Met welk doel en hoe werken lokale centra voor de

menwerking tussen partijen geregeld?

kunsten samen met het primair onderwijs? Vragen die aan de orde komen richten zich op de vormen van

Brede scholen in uitvoering : nieuwe trends en

samenwerking en netwerkvorming alsmede de daarbij

voorbeelden uit de dagelijkse praktijk / F. Studulski

naar voren komende succes- en faalfactoren. Dit rapport

(redacteur), M. van der Grinten (redacteur). –

is een praktische handreiking die door centra voor de

Amsterdam : SWP, 2006. – 109 p. : ill., graf., tab. -

kunsten kan worden benut om de samenwerking en

ISBN 90-6665-678-6

netwerkvorming met het primair onderwijs te stimuleren

Centraal staan praktijkervaringen binnen brede scholen.

en professionaliseren.

In twintig hoofdstukken komen onder andere de volgende onderwerpen aan bod: ontwikkelingen rondom

Samenwerking musea en primair onderwijs :

dagarrangementen, sociale competentie, bibliotheken en

aanbevelingen / S. Corthals. - [S.l.] : OCW/DCE, 2006. -

de opkomst van sport, kunst en ICT. Daarnaast worden

27 p. - Met bijl. en lit.opg.

vragen beantwoord als: Hoe organiseer je multidisciplinaire samenwerking? Hoe financier je een brede school?

4


Hoe kom je tot een pedagogische visie en hoe vertaal je

De auteurs gaan in de handreiking vooral op zoek naar

die in een activiteitenaanbod? Hoe evalueer je de voort-

antwoorden op de vraag hoe scholen voor voortgezet

gang en resultaten? Wat komt er kijken bij het ontwer-

onderwijs hun brede schoolaanpak vormgeven. Een

pen en realiseren van een multifunctionele accommoda-

strak stappenplan en pasklare antwoorden worden niet

tie?

gegeven. Daarentegen worden wel verschillende overwegingen besproken die van belang zijn bij het proces


om tot een brede school te komen. Het geheel wordt

Brede school als middelpunt in de wijk / M. Severijnen

geïllustreerd met ervaringen van zes brede scholen in

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.10(2007)47(mei

het voortgezet onderwijs, die bezocht zijn bij de voor-

10-15)

bereiding van de handreiking.

De brede school is in opmars. Maar er blijkt er geen één hetzelfde te zijn opgezet. In het ene geval is er wat

Cultuureducatie in de brede school : handreikingen en

contact met een enkele instelling, in het andere geval is

praktijkervaringen / E. Wervers ... [et al.]. – Utrecht :

het een school die samenwerkt met allerlei sportvereni-

Cultuurnetwerk Nederland, 2008. - 72 p. : tab. - Met

gingen, zorg- en culturele instellingen in de wijk.

lit.opg.

Cultuurnetwerk Nederland heeft scenario's en een stap-

Ter gelegenheid van de Culturele Onderwijs Tentoonstel-

penplan ontwikkeld die scholen helpen te bepalen hoe ze

ling op 23 januari 2008 heeft Cultuurnetwerk Nederland

zich kunnen ontwikkelen.

een aantal toepasselijke uitgaven over de brede school en cultuureducatie samengebracht in deze publicatie. Zo


zijn er drie handreikingen opgenomen voor basisscholen

Brede school biedt bibliotheek nieuwe kansen in kleine

die meer willen weten over versterking van cultuuredu-

kernen / M. Uyterlinde

catie in de brede school. Daarnaast is een serie inter-

In: Bibliotheekblad. - Vol.10(2006)25/26(dec.16-18)

views te lezen met schoolleiders en coördinatoren van

De bibliotheek maakt vaak deel uit van een brede

brede scholen. Ten slotte is een overzicht van recent

school. Samenwerken is de kern gedachte van een brede

verschenen literatuur en websites over de brede school

school maar dit gaat niet vanzelf. De auteur beschrijft de

en cultuureducatie opgenomen.

problemen die zich voordoen bij het samenwerkingsproces en geeft oplossingen hiervoor.

 TIJDSCHRIFTARTIKEL Cultuureducatie op de brede school / E. Wervers

De brede school en cultuureducatie : een pilotproject /

In: Kunstzone. - Vol.8(2009)4(apr.18-20)

E. Wervers (projectleider). - Utrecht : Cultuurnetwerk

Een overzicht van ontwikkelingen rondom cultuureduca-

Nederland, 2008. - 50 p. : ill. - In opdr. van het

tie en de brede school. Aan bod komen onder andere:

Ministerie van OCW

Pilotproject brede school en cultuureducatie (Cultuur-

Cultuurnetwerk Nederland heeft een pilotproject uitge-

netwerk Nederland 2008), investeringen OCW in de

voerd 'Brede school en cultuureducatie'. Voor dit project

brede school, talentontwikkeling, scenario's, combina-

hebben tien scholen samen met culturele instellingen

tiefuncties, interne cultuurcoördinator (ICC'er), voor-

activiteiten ontwikkeld en uitgevoerd. Een overzicht van

waarden en knelpunten. De auteur is werkzaam bij

de activiteiten van deze scholen is in deze publicatie

Cultuurnetwerk Nederland en projectleider van het

opgenomen. Bevat de volgende hoofdstukken: Combi-

project Brede school en cultuureducatie.

natiefuncties, De interne cultuurcoördinator in de brede school, Samenwerking, Verbinding binnen- en buiten-

Handboek brede school / Expertisecentrum

schoolse cultuureducatie, De culturele instelling en de

jso ... [et al.]. - Den Haag : Provincie Zuid-Holland,

brede school, Schoolportretten. Het Ministerie van OCW

2007. - Versch.pag. : ill., fig., tab. - Met lit.opg.

heeft besloten om het project te continueren voor de

De provincie Zuid-Holland heeft in de periode 2000 tot

periode 2009-2012.

en met 2007 een stimuleringsprogramma brede school voor gemeenten uitgevoerd. De ervaringen die met dit

De brede school in de praktijk : handreiking voor brede

stimuleringsprogramma zijn opgedaan, hebben geleid

scholen in het voortgezet onderwijs / D. Bontje,

tot dit praktische handboek. Het handboek bestaat uit

F. Studulski, A.L. van der Vegt. - [Utrecht] : Sardes,

vier delen. Deel 1 bevat alle voorwaardelijke zaken die

2006. - 48 p. : Met bijl., lit.opg. en websites

geregeld moeten worden om activiteiten voor ouders en

5


kinderen uit te kunnen voeren. Het bevat hoofdstukken

Regionaal Instituut voor Cultuur- en Kunsteducatie en is

over onder andere het starten van een brede school, de

in Weert de belangrijkste aanbieder aan brede scholen.

organisatie, financiën, en pedagogische visie. Deel 2 beschrijft de activiteiten voor kinderen en ouders die in

Kunst en cultuur in de brede school : een onderzoek

het kader van de brede school georganiseerd worden.

naar de randvoorwaarden / C. Oomen ... [et al.]. -

Dit deel bevat hoofdstukken over de voorschoolse peri-

Utrecht : Oberon, 2008. - 36 p. : tab., ill., graf. - Met

ode, dagarrangementen, activiteiten voor kinderen en

bijl. - In opdr. van het ministerie van OCW. - ISBN 978-

kunsten cultuureducatie. Deel 3 en 4 bevatten voor-

90-77737-28-6

beelden over de Zuid-Hollandse praktijk.

Resultaten van een onderzoek naar de vraag in hoeverre de randvoorwaarden voor de ontwikkeling van kunsten

Handboek brede school : 0-12 jaar / M. van der

cultuureducatie in de brede school zijn gerealiseerd.

Grinten ... [et al.]. - Utrecht : Oberon/Sardes, 2007. -

Voor dit onderzoek zijn medewerkers van culturele

160 p. : ill., fig. - In opdr. van het Ministerie van OCW. -

instellingen, brede scholen, gemeenten en experts

Met lit.opg. - ISBN 978-90-77737-2-24

gevraagd naar hun ervaringen met kunst en cultuur

Praktische en direct toepasbare aanwijzingen voor een

binnen de brede school. Aan de hand van feiten en

systematische ontwikkeling van brede scholen voor

cijfers wordt een beeld geschetst van knelpunten, moge-

kinderen van 0-12 jaar, hun ouders en de wijkbewoners.

lijke oplossingen en toekomstperspectieven op het

Bestaat uit vijf delen. Deel 1 geeft een overzicht van het

gebied van kunsten cultuureducatie in de brede school.

ontwikkelproces van een brede school en alles wat daarbij komt kijken. In deel 2 worden de betrokken


partijen beschreven, waarna in deel 3 een aantal vraag-

Kunsteducatie in de brede school : kans voor centra

stukken over de brede school wordt behandeld. Deel 4

voor de kunsten / F. Willems

geeft een overzicht van praktische instrumenten. Deel 5

In: Kunstconnected. – Vol.9(227)9(4-5)

bevat verwijzingen naar websites en publicaties. Bedoeld

Het aantal brede scholen groeit gestaag in Nederland.

voor projectleiders, managers, coördinatoren, bestuur-

Bovendien zijn scholen per augustus 2007 verplicht

ders en vertegenwoordigers van scholen en instellingen.

naschoolse opvang te organiseren. Een ontwikkeling waar instellingen voor kunsteducatie en kunstbeoefening


goed op in kunnen springen. Want als de samenwerking

Janny Weender van Vensterschool de Heerdstee :

goed verloopt, biedt de brede school veel nieuwe moge-

'Cultuur is hier even gewoon als taal en rekenen' /

lijkheden.

B. Ros In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.11(2008)50(jan.


13-14)

Nieuwe kansen voor kunst en cultuur binnen brede

Vensterschool de Heerdstee in Groningen is een voor-

school en bso

beeld van wat het effect van samenwerking tussen

In: Plein Primair. - Vol.9(2007)9(nov.19)

scholen en diverse instellingen in de wijk kan zijn. Er is

De opkomst van de brede school en buitenschoolse

een culturele leerlijn opgezet en de binnen- en buiten-

opvang biedt veel mogelijkheden voor kunst en cultuur.

schoolse activiteiten sluiten op elkaar aan.

Belangrijk is de samenwerking tussen culturele instellingen en scholen. Drie scenario's worden besproken die

Kritische succesfactoren voor samenwerking tussen

gebruikt worden om die samenwerking tot stand te laten

onderwijs, buitenschoolse opvang en cultuureducatie op

komen. Volgens Jan-Pieter Maaijwee, medewerker van

drie brede scholen in Weert / J. van Tuel. - [S.l.] :

Cultuurnetwerk Nederland, geldt dat hoe beter de

[s.n.], 2009. - 65 p. : tab. - Masterscriptie [Fontys

samenwerking wordt, hoe meer je je kunt toeleggen op

Hogeschool voor de Kunsten], Master Kunst en Educatie

de inhoud.

Deze masterscriptie onderzoekt de volgende vraag: 'Wat zijn de kritische factoren die het succes van samenwer-

Nu even niet! : zelf zoeken naar oplossingen voor

king tussen bso, onderwijs en cultuureducatie, aangebo-

praktijkproblemen in de Brede School / A. Balke,

den door Rick bepalen in Weert in het kader van de

A. Tenhaaf. - Den Haag : Provincie Zuid-Holland,

brede scholen die zich daar ontwikkelen?' Rick staat voor

[2007]. - 44 p. - fig., ill., tab.

6


Een weergave van drie jaar intervisie met brede school-

Stappenplan brede school en cultuureducatie /

partners van veertien gemeenten in Zuid-Holland. Deze

Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk

publicatie beschrijft: aspecten van het brede schoolpro-

Nederland, 2007. - 12 p. : ill., tab. - Met lit.opg.

ces; problemen/vragen die zich voordoen, reflectie op

Dit stappenplan voor brede scholen richt zich vooral op

verandering en ontwikkeling; het intervisieproces, ver-

de keuze van culturele partners en inhoudelijke samen-

schillende werkwijzen en de manier waarop oplossingen

werking. Allereerst wordt een scenario gekozen. Vervol-

tot stand komen; theoretische onderbouwing bij prak-

gens worden vijf stappen gevolgd om dit scenario te

tijkproblemen in de brede school.

verwezenlijken: 1) Kies uw partners, 2) Visie en doelen, 3) Wat heeft u nodig?, 4) Aan de slag, 5) Evalueren en


bijstellen.

De pedagogische dialoog als startpunt : wat bindt ons in de brede school? / M. Koekkoek,O. Aussems

De structuur van de brede school : een handreiking voor

In: JSW. – Vol.93(2008)2(okt.38-41)

maatwerk / J. Wielders. – Tilburg : PON, 2008. - 44 p. :

Dit artikel beschrijft hoe de betrokkenheid van álle

fig. - Met bijl. - In opdr. van provincie Noord-Brabant. -

medewerkers in de brede school vergroot kan worden en

ISBN 978-90-5049-438-0

wat de dialoog tussen hen kan betekenen. Het Algemeen

Het doel van deze studie is om een handreiking te bie-

Pedagogisch Studiecentrum (APS) heeft het APS Waar-

den aan mensen die betrokken zijn bij de vormgeving

despel voor de brede school ontwikkeld. Dit is een in-

van brede scholen. Er worden inzichten gegeven over

strument dat een dialoog op gang brengt waarin ideeën

mogelijk te kiezen structuurmodellen, de rol die de

en ervaringen worden uitgewisseld en waarop vervol-

gemeente kan spelen, de positie van klanten en gebrui-

gens wordt gereflecteerd.

kers en recente ontwikkelingen binnen de randomgeving van brede scholen. Met deze studie wordt beoogd de


discussie omtrent dit onderwerp te stimuleren en het

Samen werken aan een breed aanbod : pilot De brede

proces van besluitvorming te versterken.

school en cultuureducatie / Y. van der Ree In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.11(2008)54(nov.

Van visie naar vorm : samen een brede school

12-17)

ontwerpen / F. Studulski. - Amsterdam : SWP, 2007. -

De samenwerking tussen brede scholen en culturele

124 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 978-90-6665-875-2

instellingen is een speerpunt van het beleid van minister

Het ontwikkelings- en ontwerpproces van een brede

Plasterk (OCW). Om deze samenwerking te vergroten en

school speelt een rol in het uiteindelijke samenwerkings-

daarmee de plaats en rol van cultuureducatie in de

proces tussen de verschillende deelnemende partners.

brede school, heeft het Ministerie van OCW in 2007 in

Het moet een gebouw zijn dat verschillende doelen en

het primair onderwijs de pilot De brede school en

functies kan vervullen. In deze publicatie wordt het idee

cultuureducatie ondersteund. Eeke Wervers is namens

verkend van de brede school voor kinderen van 0 tot 12

Cultuurnetwerk Nederland projectleider van de pilot.

jaar, toegespitst op de ruimtelijke vertaling en mogelijk-

Binnen de pilot zijn vier thema's te onderscheiden:

heden. Bestemd voor schoolbesturen, schoolleiders,

talentontwikkeling, de rol van de interne cultuurcoördi-

managers van instellingen, docenten en leidsters.

nator, de relatie tussen binnen- en buitenschools leren en combinatiefuncties. Een verslag van de eerste resultaten.

Variatie in brede scholen en hun effecten / A. Claassen ... [et al.]. - Nijmegen : ITS, 2008. - 140 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 978-90-5554-339-7

Scenario's brede school en cultuureducatie /

Het gemeenschappelijke bij brede scholen is dat er

Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk

wordt samengewerkt tussen scholen en andere instellin-

Nederland, 2007. - 4 p. : tab.

gen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van kinderen.

Bevat drie scenario's waarin ambitieniveaus worden

Die samenwerking kan allerlei vormen aannemen, vari-

beschreven voor de rol en inhoud van cultuureducatie in

ërend van een netwerk van instellingen die met de

de brede school. Het gaat om de scenario's 'face to

school gemeenschappelijke doelstellingen formuleren tot

face', 'hand in hand' en 'cheek to cheek'.

een multifunctionele ruimte waarin instellingen tezamen met de school zijn ondergebracht. In dit onderzoek is nagegaan of er binnen de brede variatie aan brede

7


scholen in Nederland een nadere ordening is aan te

uitgevoerd. Deze quick scan geeft een overzicht van de

brengen en vervolgens of er in cognitief of sociaal op-

ontwikkelingen en knelpunten van 29 gemeenten.

zicht effecten bij de leerlingen zijn vast te stellen. Ook wordt er verslag gedaan van een literatuurstudie naar


brede scholen in het buitenland (de Verenigde Staten,

Het RO Theater, de Brede School en de Krachtwijk /

Groot-Brittannië, Zweden, Frankrijk en Duitsland).

R. Mazure In: Kaap kunst. - Vol.1(2009)2(jun.24-26)

COMBINATIEFUNCTIES EN CULTUUROACHES

In de 31 grootste steden zijn vanaf 2009 cultuurcoaches ingezet. De cultuurcoach heeft één werkgever en is

Aan het werk met combinatiefuncties! : eindrapportage

actief voor de sectoren cultuur en onderwijs. In dit

van de Taskforce Combinatiefuncties / Taskforce

artikel komt cultuurcoach Elles Leferink aan het woord.

Combinatiefuncties. – Den Haag : Taskforce

Zij is actief bij RO Theater én bij Openbare Scholenge-

Combinatiefuncties, 2008. - VI, 41 p. : fig., tab. - Met

meenschap Hugo de Groot in Rotterdam.

bijl. Eindrapportage van de Taskforce Combinatiefuncties,

Wordt vervolgd! : aan de slag met dagarrangementen

bestaande uit deskundigen uit de diverse sectoren:

en combinatiefuncties in Amsterdam / A. Kat

sport, onderwijs, cultuur, kinderopvang, welzijn en

(projectleider). - Amsterdam : OSA [etc.], 2009. –

gemeenten. De Taskforce heeft een stappenplan opge-

51 p. : ill. - In opdr. van Dienst Maatschappelijke

steld met samenhangende model-samenwerkingsover-

Ontwikkeling (DMO) van de gemeente Amsterdam

eenkomsten voor de invoering van de combinatiefunc-

In deze publicatie wordt verslag gedaan van de werk-

ties.

zaamheden vanuit het project Dagarrangementen en Combinatiefuncties Amsterdam dat liep van 2006 t/m

Monitor Impuls brede school, sport en cultuur,

2008. Dit project richtte zich vooral op het versterken

rapportage 1-meting : stand 1-10-2008 en verwachting

van de samenwerking tussen scholen, welzijnswerk en

per 1-1-2009 / A. van den Heuvel (samensteller), M. de

kinderopvang. Eén van de resultaten is dat het wijkge-

Jong (samensteller), Y. van Westering (samensteller). -

richte dagarrangement in Amsterdam op de kaart is

Den Haag : SGBO, 2009. - 18 p. : tab., graf. - Met bijl.

gezet. Er wordt ook kort ingegaan op samenwerking met

Het Rijk, gemeenten en vertegenwoordigers van de

culturele instellingen, zoals jeugdtheaterscholen.

onderwijs-, sport en cultuursector hebben zich ten doel gesteld uiterlijk in 2012 tenminste 2500 (fte's) combina-

KULTURHUS

tiefuncties te realiseren. Dit zijn functies waarbij een werknemer in dienst is bij één werkgever, maar werk-


zaam is in twee of meer sectoren, namelijk sport,

Kulturhus kan niet zonder aanjager / E. Wieldraaijer

cultuur, primair of voortgezet onderwijs. Het gezamen-

In: Bibliotheekblad. - Vol. 9(2006)4(3mrt.12-13)

lijk streven is vastgelegd in de bestuurlijke afspraken

Het eerste Nederlandse kulturhus werd in 2000 geo-

Impuls Brede School, Sport en Cultuur. In deze publi-

pend. Hoofd van de pilot in Zwartsluis was Corrie

catie worden de resultaten gegeven van een eerste

Folkersma. Een interview met Folkersma over de 'do's

meting van deze regeling.

and don'ts'.

Quick scan Combinatiefuncties Cultuur / M. Eggenkamp,

Kulturhus oppepper voor platteland én stad : special /

B. Holvast. - Amsterdam : De Cultuurformatie, 2008. –

E. Wieldraaijer (hoofdredacteur), B. Janssen ... [et al.]

5 p. - Met bijl.

In: Bibliotheekblad. - Vol.11(2007)6(30mrt.3-38)

Het ministerie van OCW heeft de Cultuurformatie ge-

Special over het kulturhus. Overijssel is al geruime tijd

vraagd een voorstel te doen over de wijze waarop de

vertrouwd met het fenomeen en ook in Gelderland en

komende jaren de invoering van de combinatiefuncties

Utrecht is het kulturhus in opkomst. Bevat de volgende

cultuur landelijk ondersteund kan worden. Daarvoor is

artikelen: Interview met Henk Middelveld, trekker van

het noodzakelijk om zicht te krijgen op de stand van

het kulturhus-idee in Nederland; De functie van het

zaken in de gemeenten die voor subsidie voor de combi-

kulturhus in Zweden; Interview met gedeputeerden van

natiefuncties in aanmerking komen. De Cultuurformatie

Overijssel, Gelderland en Utrecht; De rol van de biblio-

heeft daartoe bij die gemeenten een quick scan

theek in en de architectuur van het kulturhus van Beek-

8


Ubbergen; De architectuur van het Cultuurhuis in Doorn;

met verschillende partijen wil samenwerken in een

Het kulturhus in Olst; kulturhusen in twee stadswijken

multifunctioneel gebouw.

van Apeldoorn; De Vanløse Bibliotek in Kopenhagen.

MARKTPLAATSEN  TIJDSCHRIFTARTIKEL Kulturhus vraagt om lef en draagvlak / K. Poldervaart


In: Bibliotheekblad. - Vol.13(2009)2(jan.28-29)

Brabants erfgoed op de marktplaats / J. Lemmens

Na twintig jaar ervaring met kulturhusen in Nederland

In: Oud nieuws. - Vol.10(2007)1(4)

werd op 21 november 2008 in het Provinciehuis in

In het kader van het Actieplan Cultuurbereik 2005-2008

Zwolle een symposium georganiseerd. Vertegenwoordi-

hebben veel provincies het initiatief genomen om

gers van kulturhusen en cultuurhuizen, provincies en

cultuureducatie een impuls te geven. In Noord-Brabant

gemeenten, woningcorporaties, maatschappelijke instel-

heeft de provincie gekozen voor een structuur van

lingen en bibliotheken kwamen bij elkaar om het succes

marktplaatsen waar de vraag naar en het aanbod van

van het kulturhusconcept te bespreken. Plattelands-

kunsten erfgoededucatie voor het onderwijs bij elkaar

socioloog Tjirk van der Ziel gaf een historisch overzicht

komen.

van de ontwikkeling van platteland, dorpen en voorzieningen en de maatschappelijke gevolgen hiervan. Ook

Dossier cultuureducatie en marktplaatsen : handreiking

werden succesvolle voorbeelden besproken. Voorwaar-

voor basisbibliotheken en uitpunten / Th. Nissen

den voor succes zijn onder andere draagvlak , gezamen-

(samensteller), N. Hendriks (samensteller). – Tilburg :

lijke visie, investeringen, bereidheid tot samenwerking

Cubiss, 2006. - 30 p. : tab. - Met bijl.

en het inzetten van professionals.

De uitpunten in Noord-Brabant zijn fysieke plaatsen in bibliotheken, gekoppeld aan een virtuele plek, de data-

Een vorm van delen : Gelders Kulturhus /

base op het internet, met informatie over kunst, cultuur

E. Wieldraaijer, F. van den Berg. – Arnhem : Provincie

en uitgaan in Noord-Brabant. In het kader van de ver-

Gelderland, 2007. - 124 p. : ill. - ISBN 978-90-73586-

nieuwingsagenda is voor de uitpunten een drietal

40-6

projecten geformuleerd. In relatie tot deelproject drie is

Bundeling van ervaringen die zijn opgedaan bij de reali-

deze notitie opgesteld. Deelproject drie heeft als doel

sering van de eerste twaalf kulturhusen in Gelderland.

het vergroten van cultuurparticipatie door de ontwikke-

De Provincie Gelderland heeft het kulturhus-concept

ling van de uitpunten tot intermediair om in samenwer-

omarmd om de leefbaarheid en het voorzieningenniveau

king met de culturele en educatieve instellingen de

op het platteland en in de buitenwijken van steden te

cultuurparticipatie en -educatie te bevorderen. Het

versterken. In de publicatie wordt onder andere aan-

gebied van cultuureducatie is omvangrijk met veel spe-

dacht besteed aan de architectuur van de verschillende

lers in het veld en met veel regelingen en beleidsmaat-

kulturhusen. Het boek is vooral bedoeld voor nieuwe

regelen. Deze notitie brengt dit in beeld en geeft de

initiatiefnemers die ook met dit concept aan de slag

uitpuntcoördinatoren en andere geïnteresseerden een

willen.

handreiking voor een eerste oriëntatie.

Samenwerken onder één dak : handreiking voor het

Gespreksronde marktplaatsen cultuureducatie :

opzetten van een Cultuurhuis / E. Schins, F. Brandsma. -

november 2007 - februari 2008 / A. van Drunen. -

Utrecht [etc.] : Provincie Utrecht [etc.], 2007. - 96 p. :

Helmond : BISK, 2008. - 32 p. : ill., tab. - Met bijl.

ill., fig., tab. - Met bijl.

In de periode november 2007 t/m februari 2008 zijn

Deze publicatie beschrijft de stappen die samenwer-

gesprekken gevoerd met coördinatoren van marktplaat-

kingspartners moeten zetten om een cultuurhuis van de

sen cultuureducatie in Noord-Brabant. De gesprekken

grond te krijgen. De verschillende hoofdstukken behan-

leidden tot een overzicht van ondersteuningsbehoeften

delen de voorbereidingsfase om de samenwerking en de

van de coördinatoren op het gebied van het primair en

culturele formule te bepalen, het bouwconcept en de

voortgezet onderwijs. In deze publicatie wordt verslag

bouwfase, en ten slotte het beheer en de exploitatie. De

gedaan van deze gesprekken. In totaal komen 26

handreiking is een weergave van de eerste resultaten

marktplaatshouders aan het woord over het gemeente-

met betrekking tot de totstandkoming van cultuurhuizen

lijk beleid, financiën, taken, knelpunten, samenwerking

in de provincie Utrecht. Te gebruiken voor iedereen die

en scholing.

9



regio's gaan participeren. In het bijbehorende boekje is

Kunst met een gewone k / Th. Vuik

het programma opgenomen van de manifestatie Culted

In: Maandblad voor de beeldende vakken. - Vol.123

en worden de cultuurbemiddelaars geïntroduceerd.

(2007)4(jun.4-6) Vanaf 2005 tot 2008 is het Actieplan Cultuurbereik


actief. In Noord-Brabant wordt de gemeentes gevraagd

Duidelijke meerwaarde platforms cultuureducatie /

een bijdrage te leveren aan de oprichting van een zoge-

B. Ros

noemde marktplaats. Dit is een organisatie die geheel

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.11(2008)54(nov.4-5)

door de gemeente wordt ondersteund. Zij bemiddelt

De afgelopen vijf jaar zijn er in negen Zuid-Hollandse

tussen culturele organisaties enerzijds en het onderwijs

regio's Platforms voor Cultuureducatie (PCE's) voor

anderzijds. Een gesprek met Geert Lenders (voormalig

scholen voortgezet onderwijs en culturele instellingen

actieplanleider Provincie Brabant) en Jan Stoel (markt-

opgericht. Een PCE fungeert in de regio als ontmoetings-

plaatsleider en coördinator van bureau Cist) over de

plaats, een plek waar vragen van scholen en aanbod van

Brabantse invulling.

culturele instellingen op elkaar worden afgestemd. Daphna Plaschkes van Kunstgebouw vertelt over samen-


werkingsinitiatieven die zijn ontstaan.

Markante marktplaatsen / Y. Swart In: Leesgoed. – Vol.34(2007)6(30-31)

Meer kinderen meedoen : wij doen mee / Platform

Reportage over één van de marktplaatsen voor kunst-

cultuureducatie primair onderwijs Limburg. – [S.l.] :

en cultuureducatie in Noord-Brabant, Plein 23. Deze

Platform cultuureducatie PO Limburg, 2008. - 17 p. -

marktplaats is gevormd door de samenwerking tussen

Met lit.opg. en bijl.

een aantal instellingen: Pieter Brueghel (beeldend en

Het platform cultuureducatie PO Limburg is een overleg

theater), MIK Kunsteducatie (muziek en dans) en Biblio-

van 19 besturen en bovenschools management primair

theek Veghel (literatuur). Een marktplaats bemiddelt

onderwijs in de provincie Limburg. Vanuit een behoefte

tussen de vraag van het onderwijs en het aanbod van

aan structureel overleg over cultuureducatie heeft het

kunsten cultuureducatie.

overleg een provinciaal karakter gekregen. Het overleg resulteerde in een gezamenlijk manifest over cultuur-

PLATFORMS

educatie in Limburg. Het platform cultuureducatie PO vertegenwoordigt een groot gedeelte van het primair

Culted [dvd] : manifestatie 22 november 2007 /

onderwijs en stichtingsbesturen in de provincie Limburg.

Kunstgebouw, Stichting Kunst en Cultuur Zuid-Holland;

Samen vertegenwoordigen deze stichtingen 360 scholen

Erfgoedhuis Zuid-Holland. - Den Haag : Platform

en bijna 84000 leerlingen in Limburg. Deze notitie bevat

Cultuureducatie Zuid-Holland, 2007. - 52 p.+

het manifest Aangenaam, een strategisch plan en een

programmaboekje : ill. - In opdr. van Provincie Zuid-

actieplan voor de toekomst. In de bijlagen zijn portret-

Holland

ten per stichting te vinden welke inzicht geven in de

Deze dvd is tot stand gekomen ter gelegenheid van de

ontwikkelingen op het terrein van cultuureducatie binnen

manifestatie Culted die plaatsvond op 22 november

de stichtingen voor primair onderwijs in de provincie

2007 in Zuid-Holland. Op deze manifestatie stonden de

Limburg.

Platforms Cultuureducatie Zuid-Holland (PCE's) centraal. Tussen 2003 en 2007 zijn er in de provincie Zuid-

Platforms cultuureducatie in Zuid-Holland : regionale

Holland negen PCE's opgericht die samen een netwerk

netwerken voor voortgezet onderwijs / W. Hilverda. -

voor het voortgezet onderwijs vormen. De cultuurbe-

Den Haag [etc.] : Provincie Zuid-Holland [etc.], 2007. -

middelaars die hieraan verbonden zijn, hebben als

52 p. : ill. - ISBN 978-90-76340-15-9

hoofdtaak het bij elkaar brengen van scholen en cultu-

Tussen 2003 en 2007 zijn er in de provincie Zuid-

rele instellingen in de regio om vraag en aanbod op het

Holland negen Platforms Cultuureducatie (PCE's) opge-

gebied van cultuureducatie op elkaar af te stemmen. Op

richt die samen een netwerk voor het voortgezet onder-

de dvd vertellen cultuurbemiddelaars van alle regio's in

wijs vormen. De cultuurbemiddelaars die hieraan ver-

Zuid-Holland over projecten die uitgevoerd worden door

bonden zijn, hebben als hoofdtaak het bij elkaar bren-

de PCE's. Daarnaast wordt informatie gegeven over

gen van scholen en culturele instellingen in de regio om

pilotprojecten, zoals het pilotproject Artscape waarin alle

vraag en aanbod op het gebied van cultuureducatie op

10


elkaar af te stemmen. Deze nauwe samenwerking leidt

Gesprek met Frits Wielders, commissielid

tot het ontwikkelen en uitvoeren van cultuureducatieve

Amateurkunst/Cultuureducatie van de Raad voor

projecten. In deze publicatie komen docenten, kunstin-

Cultuur, Jeroen Schrijner, voorzitter van het Platform

stellingen en cultuurbemiddelaars aan het woord. Er

Amateurkunst en Ap de Vries, directeur van Kunst-

wordt uitgelegd wat een PCE is, de cultuurbemiddelaars

connectie over de kansen van samenwerking tussen de

stellen zich voor en scholen en culturele instellingen

sector amateurkunst en scholen.

vertellen wat de meerwaarde is van de PCE's voor hun eigen activiteiten. De publicatie vormt daarmee een


beknopte samenvatting van de stand van zaken op het

Amateurkunst ook zelf de boer op / B. Krieger

gebied van cultuureducatie in het voortgezet onderwijs

In: MMNieuws. – Vol.10(2008)6/7(sept.31-32)

in Zuid-Holland.

Artikel over het beleid dat de gemeente Rotterdam voert voor amateurkunst als onderdeel van het programma


Cultuurparticipatie. De amateurkunstsector zou in de

Wat we doen, doet er toe! : Limburg gaat voorbij de

toekomt een minder (financieel) afhankelijke positie

kaders / A. Rutten

moeten gaan innemen van de gemeente door een meer

In: Kunstzone. – Vol.8(2009)4(apr.32-33)

marktgerichte houding aan nemen en meer te gaan

In Limburg werken primair onderwijs en de provincie

samenwerken met andere instellingen.

nauw samen aan het verankeren van cultuureducatie. Inmiddels is het platform cultuureducatie PO Limburg

Amateurkunstverenigingen onder de loep : wat kunnen

opgericht met als missie 'samen met partners werken

centra voor de kunsten, gemeenten en provinciale

aan het inrichten van een krachtige leer- en leefomge-

kenniscentra betekenen voor de amateurkunstsector /

ving voor het kind waarbinnen cultuureducatie structu-

J. Lieftink ... [et al.]. - Utrecht : Cultuurnetwerk

reel verankerd is'. Het belangrijkste gemeenschappelijke

Nederland, 2007. - 68 p. : tab., graf. - Met lit.opg. en

doel is het ontwikkelen van (cultureel) burgerschap, van

bijl.

een culturele loopbaan, te beginnen bij de schoolgaande

Wat kunnen centra voor de kunsten, gemeenten en

jeugd.

provinciale kenniscentra betekenen voor de amateurkunstsector? Deze vraag staat centraal in dit rapport.

AMATEURKUNST

Het rapport bestaat uit een inventarisatie van wensen en behoeften van amateurkunstverenigingen voor muziek,


dans en toneel en mogelijke dienstverlening van centra

Amateurkunst en onderwijs, het ligt zo voor de hand /

voor de kunsten, gemeenten en provinciale kenniscentra

M. Severijnen

voor amateurkunstbeoefening. De inventarisatie is

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.11(2008)51(mrt.

uitgevoerd in vijf praktijksituaties, te weten regio Weert

12-17)

met zeven gemeenten, regio Tiel met zeven gemeenten,

Artikel over de mogelijkheden van samenwerking tussen

gemeente Smallingerland, gemeente Menaldumadeel en

het onderwijs, de amateurkunst en de culturele instellin-

drie gemeenten in de regio het Gooi. Van elke

gen. De amateurkunst krijgt meer aandacht dan ooit.

praktijksituatie is een deelrapport samengesteld waarin

Ook scholen ontdekken steeds meer de meerwaarde van

de resultaten van een enquête onder de verenigingen

samenwerking met amateurkunstenaars. Van het in-

samengebracht zijn met de bevindingen uit de

schakelen van amateurkunstouders tot projecten van

interviews en de gegevens uit een discussiebijeenkomst.

amateurverenigingen samen met centra voor de kun-

Op basis van deze resultaten zijn vervolgens scenario's

sten. Vooralsnog gebeurt er vooral veel in het primair

ontwikkeld waarmee centra voor de kunsten, gemeenten

onderwijs, maar de verwachting is dat het voortgezet

en provinciale kenniscentra hun dienstverlening aan

onderwijs snel zal volgen. Een beschrijving van een

verenigingen verder kunnen ontwikkelen.

aantal projecten en activiteiten. Cultuur dichterbij : over de samenwerking tussen het


primair onderwijs en de amateurkunstsector / M. Jacobs.

Amateurkunst en scholen: welke samenwerking is er

- [S.l.] : [s.n.], 2008. - 65 p. : fig., graf., ill., tab. - Met

mogelijk? / M. Severijnen

lit.opg. en bijl - Masterscriptie Universiteit Maastricht.

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol. 9(2006)41(feb.6-8)

Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen,

11


Master Cultuur: beleid, behoud en beheer. - In het kader

moeite met het vinden van repetitieruimten, optreedmo-

van een stage bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur

gelijkheden en financiële middelen.

en Wetenschap Dit onderzoek is een verkenning naar de wijze waarop

COMMUNITY ARTS

scholen (primair onderwijs) en de amateurkunstsector (zowel verenigingen als individuele amateurs) samen-

Effectmeting Jalan Jalan : onderzoeksrapport /

werken. Het uiteindelijke doel van dit onderzoek is dat

P. Brouwer. – Hoofddorp : TNO, 2008. – 24 p. : tab. - In

meer kinderen actief in aanraking kunnen komen met

opdr. van Kunstenaars&CO

cultuur. De onderzoeksvragen van deze masterscriptie

Onderzoek naar de meerwaarde van kunst en de betrok-

luiden: Is samenwerking tussen het primair onderwijs en

kenheid van kunstenaars bij het community art-project

de amateurkunstsector gewenst? Op welke wijze dient

KunstWerkt in de Indische Buurt in Amsterdam, waarin

aan deze samenwerking vorm te worden gegeven?

buurtbewoners in een reeks van creatieve activiteiten,

Onder amateurkunst worden ook nieuwe vormen van

samen werkten aan de voorbereiding van het Jalan Jalan

amateurkunst gerekend, zoals community arts en urban

Festival. Een belangrijk doel van het project was het

arts. Overige vragen die in het onderzoek aan de orde

stimuleren van ontmoeting, uitwisseling en samenwer-

komen zijn: Waarom is het eigenlijk van belang dat

king tussen (cultureel diverse) buurtbewoners met

scholen gaan samenwerken met de amateurkunstsector?

behulp van kunst. Om deze vraag te beantwoorden was

Wat zijn de verschillende behoeften? Wat is er voor

behoefte aan een effectmeting. De centrale onderzoeks-

nodig om vruchtbare samenwerking te bereiken?

vraag hierbij luidt: Zijn er, door middel van kunstactiviteiten, meer interetnische ontmoetingen gerealiseerd

Kans op kunst : plan van aanpak voor de versterking

tussen buurtbewoners die elkaar voorheen niet of nau-

van de amateurkunst : rapport / H.J.M. Akkermans,

welijks ontmoetten?

S. Scholten, O. Westerhof. - Leusden [etc.] : BMC, 2008. - 24 p. : fig., tab. - In opdr. van Kunstfactor


Een analyse van de meerwaarde van de amateurkunst

Gemeenschapskunst aan het Waterlooplein /

en de positie van de amateurkunst in de samenleving.

T. Kokkelmans

Vervolgens geeft het rapport aan hoe via vier concrete

In: TM. – Vol.12(2008)3(apr.48-49)

investeringsprogramma's gewerkt kan worden aan een

Beschrijving van het educatieve project Marco Polo in

vitale sector, talentontwikkeling, samenwerking met

Amsterdam van Tan Dun dat onder leiding staat van de

andere sectoren en de professionele kunst en een betere

Nederlandse Opera. Bij dit omvangrijke project zijn

presentatie en positionering van de amateurkunst.

middelbare scholieren, studenten kunstvakopleidingen, koren, kunstinstellingen en gewone Amsterdammers

Rapport amateurkunst Zwolle : muziek- en

betrokken. Hiermee is het project een voorbeeld van

zangverenigingen in beeld / M. Zweers. – Zwolle :

community art.

Gemeente Zwolle, 2008. – 99 p. : tab. - Met lit.opg., webadressen en bijl.

Jalan Jalan : kunstenaars en buurtbewoners werken aan

Dit onderzoek geeft inzicht in de stand van zaken be-

een betere buurt / Y. Bakker, S. Trienekens

treffende de Zwolse amateurverenigingen. Het inventari-

(medewerker). – Amsterdam : Kunstenaars&CO, 2008. -

seert wat de sterke en zwakke kanten en de noden van

51 p. : graf., ill. - Met lit.opg.

de amateurkunstverenigingen zijn en wat voor rol de

Jalan Jalan is een community art-project dat zich af-

gemeentelijke overheid voor de Zwolse amateurkunst-

speelde tussen april en september 2008 in de Indische

verenigingen kan vervullen. Hiervoor is ook de ontwik-

Buurt in Amsterdam op initiatief van stichting ACCU,

keling die zich op landelijk niveau afspeelt geschetst en

Studio K en Kunstenaars&CO. Kunstenaars werkten in

is gebruik gemaakt van onderzoeken naar amateurkunst

dit project samen met buurtbewoners in een reeks van

die reeds zijn uitgevoerd door andere Nederlandse

creatieve activiteiten toe naar drie buurtfeesten waarin

gemeenten of instellingen. De verenigingen blijken op

een optocht in de buurt centraal stond. Tussen de fees-

verschillende terreinen tegen problemen aan te lopen. Er

ten door waren er workshops op het gebied van theater,

is sprake van teruglopende ledenaantallen, vergrijzing,

taal en beeldende kunst. Het doel was buurtbewoners

moeite om een bestuurlijk kader te scheppen en een

die naast elkaar wonen met elkaar in contact te

tekort aan vrijwilligers. Ook hebben de verenigingen

brengen. Dit boekje bevat onder meer: de opzet van het

12


project, een artikel waarin de bewoners, kunstenaars en

Nederland , de Vereniging van Openbare Bibliotheken,

vertegenwoordigers van de meewerkende organisaties

lokale netwerken en stichting Anno.

aan het woord komen, en de belangrijkste uitkomsten van de effectmeting die TNO uitvoerde naar de resulta-

De erfenis van 4 jaar projecten Erfgoed à la Carte :

ten van het project. Daarnaast is een essay van Sandra

handreikingen voor het integreren van erfgoededucatie

Trienekens opgenomen over de achtergronden van

in het curriculum van het basisonderwijs :

sociale cohesie en community art.

eindrapportage / I. Visscher-Voerman, Tj. Huizinga. Enschede : Universiteit Twente, 2009. - 84 p. : tab. -

Kunst en sociaal engagement : een analyse van de

Met lit.opg. en bijl.

relatie tussen kunst, de wijk en de gemeenschap /

Erfgoed à la Carte is een stimuleringsproject dat tot doel

S. Trienekens, M. van Hoorn (medewerker), M-L. Damen

heeft cultureel erfgoed als een vanzelfsprekend onder-

(medewerker). – Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland,

deel te integreren in het primair onderwijs en daarmee

2006. – 80 p. : graf., fig., tab. – Met lit.opg. - ISBN 90-

ook in de leefwereld van kinderen. Dit onderzoek heeft

6997-120-8

als doel het achterhalen hoe erfgoedleren op een goede

(Cultuur + Educatie 17)

manier geïntegreerd kan worden in het curriculum.

Verslag van een onderzoek naar de manieren waarop de

Daarbij is gekeken naar vier criteria voor ontwikkelde

relatie tussen kunst en maatschappij (gemeenschap en

producten: validiteit, relevantie, praktische haalbaarheid

wijk) vorm krijgt in het licht van recente ontwikkelingen

en aansprekendheid voor leerlingen en docenten. Er zijn

in de kunst, maatschappij en politiek. Het onderzoek laat

drie literatuurstudies uitgevoerd en er is onderzoek

zien dat de bestaande terminologie (community arts of

gedaan binnen acht samenwerkingsverbanden van

ontmoetingskunst) verwarring in de hand werkt doordat

Erfgoed à la Carte naar de ontwikkelde materialen en de

het accent of op het artistieke of op het maatschappe-

gevolgde ontwerpen invoeringsprocessen. Hiervan zijn

lijke (welzijn) wordt gelegd. Op basis van gegevens uit

acht aparte verslagen gemaakt, resulterend in concrete

de online databank Community Arts en aan de hand van

handreikingen op basis van die specifieke situatie.

diepte-interviews met geëngageerde kunstenaars is de conclusie dat een categorisering niet toereikend is om de

Erfgoed ... meetbaar goed? : eindevaluatie van het

gelijkwaardigheid van artistieke, sociale en maatschap-

vierjarig project Erfgoed à la Carte van Erfgoed

pelijke drijfveren in sociaal geëngageerde kunstprojec-

Nederland / P. van der Zant / Bureau ART, Bureau

ten te bevatten. Het onderzoek beschrijft voorts inten-

Advies Research Training. - Gouda : Bureau ART,

ties, werkwijzen en samenwerkingsverbanden in sociaal

2009. - 61 p.

geëngageerde kunstprojecten.

Bureau ART volgde in opdracht van Erfgoed Nederland vanaf 2005 vier jaar lang het project Erfgoed à la Carte

ERFGOED

en bracht elk half jaar een publicatie uit over de voortgang, zodat de projectleiding kon bijsturen en de vijftien


deelprojecten van elkaar konden leren. Het model dat

Erfgoed Nederland voert de Canonkaravaan aan! /

Bureau ART daarvoor gebruikte kan worden aangeduid

Y. Lammers-Keijsers

als 'dynamische evaluatie'. Aan het eind van 2008 wer-

In: Erfgoed Nederland. - Vol.1(2007)3(7)

den in de meeste van de vijftien deelprojecten door

Erfgoed Nederland is gevraagd zich te richten op het

Bureau ART eindmetingen verricht bij de scholen en

bevorderen van het draagvlak binnen het onderwijsveld

soms ook bij instellingen die aan Erfgoed à la Carte

en een plan rond een promotiecampagne voor de canon

deelnamen. Deze eindmetingen geven, samen met de

nader uit te werken. Het gaat dan met name om de

zeven halfjaarlijkse evaluaties, een inzicht in de resul-

promotie en vertaling van de canon op het regionale en

taten van Erfgoed à la Carte. In het rapport wordt be-

lokale niveau. Onderdeel van die promotie zou kunnen

schreven hoe de evaluatie en effectmeting van Erfgoed à

zijn ieder jaar tijdens de Week van de Geschiedenis een

la Carte zijn uitgevoerd en wat de belangrijkste uitkom-

Dag van de Canon te organiseren. Voor het organiseren

sten zijn. Parallel aan dit rapport publiceerde de

van deze dag zal naast de samenwerking met gemeen-

Universiteit Twente in januari 2009 het rapport De

ten en provincies ook naar samenwerking gestreefd

erfenis van vier jaar projecten Erfgoed à la Carte.

worden met het Overleg Provinciale Erfgoedhuizen

13


Erfgoed : nieuw gereedschap voor vmbo : eindresultaat

land. Daarom wordt een canonmodule ontwikkeld die

Zuid-Hollands netwerk Sporen 2004/2006 /

gekoppeld gaat worden aan de provinciale erfgoedsite

S. Spijkerman, Th. de Langen (samensteller). - Delft :

www.mijngelderland.nl waarin lokale canoncommissies

Erfgoedhuis Zuid-Holland, 2006. - Ongepag. : ill.

en historische verenigingen hun canon zelf kunnen

Zes scholen hebben meegedaan aan het Zuid-Hollandse

plaatsen. De lokale canons die er in worden geplaatst

netwerk Sporen, waarin erfgoedhuizen, vmbo-scholen en

dienen als basis dienen voor de provinciale canon die de

culturele instellingen samenwerken. De resultaten van

Gelderse canoncommissie eind 2009 bekend maakt.

het project worden in deze publicatie besproken. Bevat onder andere interviews met docenten en artikelen over

Kleurrijk spoor : artikel / J. Snoijink, F. Ruepert

samenwerking tussen scholen en erfgoedinstellingen.

(projectleider). - Amsterdam : Erfgoed Nederland, 2008. - 23 p. : ill.


Kleurrijk Spoor is een project gericht op het integreren

Erfgoededucatie vliegwiel voor onderwijsvernieuwing op

van erfgoededucatie in het curriculum van vmbo-scholen

vmbo / B. Ros

met een gekleurde signatuur. Eén van de doelstellingen

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.9(2006)43(jun.

is duurzame relaties te laten ontstaan tussen de deel-

12-17)

nemende scholen en erfgoedinstellingen in de buurt. Dit

Steeds vaker wordt erfgoededucatie ingezet als vliegwiel

artikel vat de lessen van het Kleurrijk Spoor samen.

voor onderwijsvernieuwing in het vmbo, waarbij nauw

Tevens worden tips en handvatten voor erfgoedinstellin-

samengewerkt wordt met culturele instellingen. Van

gen aangereikt.

2001 tot 2004 liep, onder coördinatie van Erfgoed Actueel, het project Cultureel erfgoed in de leerwegen van


het vmbo. Eind 2004 startte het vervolgproject Sporen

Kun je hier ook iets vinden over mijn opa? : vmbo-

om de opgedane expertise verder uit te diepen en te

leerlingen aan de slag met sporen uit het verleden /

verspreiden. In de provincies Limburg, Gelderland,

F. Ruepert, I. Koppejan

Overijssel en Zuid-Holland, en later ook in de steden

In: Kunstzone. - Vol. 6(2007)1(jan.6-8)

Rotterdam en Amsterdam, gingen lokale docentennet-

Vakoverstijgend onderwijs, zelfstandig en competentie-

werken onder begeleiding van een erfgoedhuis of verge-

gericht werken met cultureel erfgoed op het vmbo? Bij

lijkbare instelling aan de slag met erfgoed. Elk netwerk

het project Sporen gebruiken docenten de culturele

kon hierbij zijn eigen accenten leggen. Elk netwerk komt

omgeving van de school om onderwijsvernieuwing een

met eigen producten, zoals een lessenreeks, een

impuls te geven. Het landelijk project Sporen is een

publicatie met tips over hoe je erfgoededucatie aan kunt

initiatief van Erfgoed Actueel (nu Erfgoed Nederland) en

pakken en een symposium. Vooral een goede

bestaat uit vijf regionale vmbo-netwerken: een Limburgs

samenwerking tussen scholen en culturele instellingen

spoor, een Zuid-Holland spoor, een Gelders spoor, een

droeg bij aan het succes van het project Sporen en

Overijssels spoor en een Kleurrijk spoor. Het project

bewees dat erfgoededucatie ook op vmbo-scholen

richt zich op vakoverstijgend werken, het aangaan van

mogelijk is.

contacten met culturele instellingen en het ontwikkelen van projecten voor de beroepsgerichte leerwegen. Naast


dit project komt nog een aantal andere praktijkvoorbeel-

De Gelderse canon als som der delen : van lokale

den aan bod waarbij erfgoed als krachtige leeromgeving

initiatieven tot provinciaal eindproduct / M. Wingens,

wordt gebruikt.

L. Tonckens In: Gelders erfgoed. – Vol.(2008)1/2(12-14)

Onderzoek Nederlands erfgoed digitaal voor het

Sinds in oktober 2006 de Canon van Nederland werd

onderwijs / R.M. Beerepoot, P. Kreijen, H. Yamani. -

gepresenteerd door de commissie Van Oostrom zijn

Utrecht : Berenschot, 2007. - 23 p. : tab., graf. - In

verschillende historische canons ontwikkeld of in ontwik-

opdr. van het consortium Nederlands Erfgoed: Digitaal!

keling, zowel per sector als per regio of plaats. De pro-

Tien nationale erfgoedinstellingen gaan vanaf 2009

vinciale ondersteuningsorganisatie voor erfgoedinstellin-

binnen het project Nederlands Erfgoed: Digitaal! delen

gen, Gelders Erfgoed, heeft het initiatief genomen om

van hun collecties digitaliseren. Het onderwijs vormt één

deze ontwikkeling te ondersteunen, in samenwerking

van de doelgroepen van het project. Om de behoefte

met Edu-Art, Gelders Archief en Biblioservice Gelder-

onder scholen te peilen en te kijken wat het prijsgevoel

14


is bij docenten voor mogelijke producten van het digitaal

vakdocenten van Het Concertgebouw gaan hiervoor

Nederlands erfgoed is onderzoek gedaan. In dit rapport

samenwerken met basisschoolleerkrachten.

worden de resultaten van dit onderzoek besproken dat is uitgevoerd in het primair en voortgezet onderwijs.

 TIJDSCHRIFTARTIKEL Cultura Ede: de grenzen van het cultureel ondernemen /

OVERIGE VOORBEELDEN VAN

O. Berg

SAMENWERKING

In: Kunstconnected. – Vol.(2009)12(feb.10-12) Cultura in Ede is een voorbeeld van een geslaagd sa-

Accounthouder kunst en cultuur : bouwstenen voor een

mengaan van drie culturele instellingen: een bibliotheek,

methodiekbeschrijving / K. Schaafsma, M. Wester. -

een centrum voor de kunsten en een professioneel

Amsterdam : DSP, 2009. - 30 p. - Met lit.opg. en bijl.

theater. Een interview met algemeen directeur Ko Oos-

Deze rapportage beschrijft en analyseert de werkwijze

terwijk over het ontstaan, de voor- en nadelen van

van twee accounthouders kunst en cultuur in de Rotter-

Cultura en het cultureel ondernemerschap.

damse deelgemeenten Delfshaven en Pact op Zuid. Beide accounthouders leverden met hun activiteiten een

Culturele bruggenbouwers in de wijken : evaluatie van

bijdrage aan de culturele ontwikkeling op deelgemeente-

de cultuurscouts in vier deelgemeenten : (eerste

en wijkniveau en hadden een eigen benadering en ma-

rapportage in het kader van de kwalitatieve evaluatie

nier van werken. De werkwijze van beide accounthou-

van het Rotterdamse Actieplan Cultuurbereik) /

ders wordt vergeleken. Vanuit deze vergelijking wordt

L. Ranshuysen, A. Elffers. - Rotterdam : Letty

een aantal kenmerken geformuleerd dat het werk van de

Ranshuysen, 2006. - 40 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg.

accounthouder typeert, evenals enkele aandachtspunten

Onderzoek naar het werk van cultuurscouts, ondersteu-

die kunnen helpen om deze functie adequaat te kunnen

ners van ontluikende culturele initiatieven en talenten in

doorontwikkelen. Tot slot wordt kort ingegaan op het

de wijken. De kerntaken van een cultuurscout zijn:

monitoren van de effecten van het werk van de account-

adviseren, bemiddelen, projectondersteuning en netwer-

houder.

ken opbouwen. Het onderzoek is uitgevoerd in vier deelgemeenten van Rotterdam, te weten: Kralingen-


Crooswijk, IJsselmonde, Charlois en Hoogvliet. Er zijn

Breekbaar : een typisch Gouds product / M. de Vreede

twee centrale onderzoeksvragen. Ten eerste wat zijn de

In: Kunstzone. – Vol.7(2008)10(okt.45-47)

effecten van het werk van de cultuurscouts in de onder-

Een beschrijving van Breekbaar, een samenwerkings-

zochte deelgemeenten? Ten tweede welke factoren zijn

project tussen drie instellingen: de bibliotheek, het

bepalend voor het succes van het werk van een cultuur-

archief en het museum in Gouda. Vmbo-leerlingen

scout?

maken kennis met de geschiedenis van het Goudse culturele erfgoed in het algemeen en het Gouds Plateel

Cultuur bereikt : '1+1=3' / S. Markhorst, M. Smits. –

(beschilderd aardewerk) in het bijzonder.

Arnhem : KCG, 2008. – 62 p. In deze publicatie worden de resultaten gepresenteerd


van acht jaar werken aan cultuur onder de noemer

Het Concertgebouw : met muziekvakdocenten naar

Gebiedsgericht Cultuurbeleid in de Gelderse regio's

Amsterdamse basisscholen / M. van Houtert

Achterhoek, Noord-Veluwe, Rivierenland en West-

In: Kunstzone. – Vol.8(2009)4(apr.34-35)

Veluwe. Gebiedsgericht Cultuurbeleid was een samen-

In 2008 hebben de Samenwerkende Amsterdamse

werking van gemeenten in regionaal verband en provin-

stadsdelen besloten de muziekluisterlessen voor de

cie Gelderland. Het samenwerkingsverband had als doel

hoogste groepen van het basisonderwijs af te schaffen

het culturele klimaat in de regio's te versterken en

en tot een andere invulling van muziekeducatie in het

regionaal cultuurbeleid te bevorderen. Vanaf 2009 wordt

primair onderwijs te komen. Bij deze nieuwe invulling

Gebiedsgericht Cultuurbeleid voortgezet onder de naam

wordt Het Concertgebouw betrokken. Het doel van de

Cultuurpact.

stadsdelen, en ook van Het Concertgebouw, is het geven van een kwaliteitsimpuls aan de binnenschoolse muziek-

Cultuureducatie bij de Kunstuitleen Utrecht:

educatie in het primair onderwijs in Amsterdam. Muziek-

uitgangspunten voor samenwerking met het Amadeus

15


Lyceum te Leidsche Rijn / A. Attema. - Utrecht :


Kunstuitleen Utrecht, 2007. - 37 p. : tab. - Met lit.opg.

Engelen in Amsterdam / K. Raposo de Haas

Wat zijn de uitgangspunten voor samenwerking op het

In: Kunstzone. – Vol.7(2008)9(sept.43-45)

gebied van cultuureducatie tussen de Kunstuitleen

In het jaarlijks terugkerend festival Tamtam presenteert

Utrecht en de cultuurprofielschool Amadeus Lyceum in

Toneelgroep Amsterdam (TA) zich aan een zo breed

Leidsche Rijn? Dat is de vraag die in dit onderzoek ge-

mogelijk publiek. Prominent onderdeel van het festival is

steld wordt. De jongeren zelf staan hierbij centraal. Wat

het onderdeel TA-junior - voorheen T4U - waarin zes

zijn de aanknopingspunten voor de opzet en ontwikke-

middelbare scholen uit verschillende Amsterdamse

ling van cultuureducatieve projecten?

wijken hun eigen jongerenversie maken van de toneelvoorstelling die in Tamtam centraal staat. Dit jaar


was dat Angels in America. Een belangrijke doelstelling

Dansproject oogst energie en respect: Make dance

van TA is dan ook het geven van een kwaliteitsimpuls

work / M. Berendse

aan het cultuuronderwijs op scholen waar het theater-

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.12(2009)56(mrt.

publiek van de toekomst wordt opgeleid.

4-6) De SKVR werkt samen met verschillende dansgezel-

Er gaat een wereld open : 10 jaar Cultuurtraject voor

schappen op het gebied van dans en theater. Zo ook

het Rotterdamse onderwijs / E. Burgers, A. Estor. -

met Dance Works Rotterdam. Met de workshop Make

Rotterdam : SKVR, 2008. - 72 p. : ill. - ISBN 978-90-

dance work weet dit gezelschap leerlingen van vmbo tot

72341-17-4

vwo enthousiast te krijgen. Het doel van de workshop is

In Rotterdam volgen jaarlijks duizenden scholieren in de

leerlingen vertrouwd te maken met het zien en aan den

leeftijd van 4 tot 16 jaar het Cultuurtraject. Dit traject

lijve ondervinden van moderne dans, maar ook inzicht te

bestaat uit een afwisselend cultuureducatief programma

geven in het werken aan een choreografie.

en wordt sinds 1998 georganiseerd door de SKVR. Bijna 300 Rotterdamse scholen voor primair en voortgezet


onderwijs en tientallen culturele instellingen, gezel-

Digitale media, kunst en cultuur? / R. Richardson

schappen, kunstenaars en kunstdocenten werken er aan

In: Van twaalf tot achttien. – Vol.(2009)8(okt.38-39)

mee. In deze publicatie wordt een indruk gegeven van

Digital Playground combineert media- en kunsteducatie

het Cultuurtraject: in tien verhalen over tien projecten

in workshops waarbij jongeren zowel hun creativiteit als

komen verschillende betrokkenen aan het woord.

technische vaardigheden ontwikkelen. In Rotterdam werkt Digital Playground samen met onder andere


Museum Boijmans van Beuningen, Kunsthal, Nederlands

Goudanet: één catalogus, één inlichtingenbureau /

Architectuurinstituut en Historisch Museum Rotterdam.

R. Sterk

In workshops maken leerlingen zelf opnames voor een

In: Bibliotheekblad. - Vol. 10(2006)3(17feb.16-17)

film of fotocollage om die vervolgens met speciaal ont-

Goudanet, een samenwerkingsverband tussen de

wikkelde software geheel zelfstandig te monteren. Peer

Bibliotheek Gouda, Streekarchief Hollands Midden en

education, 'learning by doing' en aansluiting bij de bele-

Museum Gouda, is na twee jaar voltooid. Er is één ge-

vingswereld van jongeren zijn de drie educatieve uit-

ïntegreerde catalogus, één gezamenlijk digitaal inlichtin-

gangspunten van Digital Playground.

genbureau en een interactieve jeugdinterface. Interviews met de betrokkenen.

Directeuren werken samen : culturele instellingen Gouda realiseren inspraak in gemeentelijk cultuurbeleid


In: Kunstconnected. – Vol.(2006)7(okt. 4-5)

Ieder kind een instrument : 'Juf, als ik dit klepje indruk

Interview met Hugo van den Hoek Ostende, directeur

gaat het daar heen en weer' / A. de Jager

van de Goudse muziekschool. Samen met acht andere

In: Akkoord. – Vol.(2008)21(jun/jul.20-21)

gesubsidieerde, professionele culturele instellingen in

In Rotterdam ontwikkelen zich steeds meer basisscholen

Gouda vormt de muziekschool het samenwerkingsver-

tot een brede school. Het uiteindelijke gevolg daarvan

band C9. Over samenwerking binnen C9 en samenwer-

zal zijn dat kinderen steeds minder tijd hebben om na

king met de gemeente Gouda.

schooltijd een muziekschool te bezoeken. Om dat voor te zijn is op initiatief van SKVR en stichting Music

16


Matters het pilotproject Ieder kind een instrument in het

Museum voor de klas : evaluatieverslag 2005/2006 /

leven geroepen. In Duitsland loopt dit project onder de

M. Geuijen (projectleider). - Utrecht : UCK, Utrechts

naam Jedem Kind ein Instrument. De scholen die op dit

Centrum voor de Kunsten, 2006. - 20 p. : ill., graf.

moment meedoen staan in een Vogelaarwijk, een oude

Evaluatieverslag van het project Museum voor de klas.

stadswijk met een gemengde, vaak allochtone bevol-

Het verslag biedt een overzicht van de betrokken par-

king, die door minister Vogelaar is aangewezen als

tijen, de aangeboden museumprogramma's, de opzet

toekomstige prachtwijk. De leerlingen kunnen op school

van een tevredenheidsonderzoek en conclusies en aan-

een instrument naar eigen keuze uitproberen. Hiermee

bevelingen. Museum voor de klas is een activiteit van

hopen de muziekscholen veel meer kinderen te trekken

het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK), in sa-

dan nu het geval is.

menwerking met de musea van het Utrechtse Museumkwartier, erfgoedinstellingen van Utrecht, de gemeente


Utrecht en Utrechtse basisscholen.

Kees Visschedijk, cultuurbemiddelaar en docent Engels aan het Ashram College in Alphen aan den Rijn : 'Kunst


en cultuur geven het leven kleur' / A. Geldermans

Naar een Stad op Stelten / Th. Vuik

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.11(2008)50(jan.

In: Kunstzone. - Vol.8(2009)9(sept.38-39)

79-80)

In Tilburg werd in 2007-2008 het samenwerkingproject

De CKV Topper Award ging dit jaar naar het Ashram

Stad op Stelten ontwikkeld, geïnitieerd door de Biblio-

College. Volgens organisator CJP is deze school voor

theek Midden-Brabant en Cist, de culturele marktplaats

voortgezet onderwijs een vruchtbare samenwerking

in Tilburg. In dit project werkten Stichting Brede School,

aangegaan met culturele instellingen en worden de

de buitenschoolse opvang, het sociaal cultureel werk,

vouchers efficiënt en divers besteed. In dit artikel een

Cist, lokale instellingen en de bibliotheek samen met als

interview met Kees Visschedijk, cultuurbemiddelaar en

doel jonge kinderen met cultuureducatie in aanraking te

docent Engels aan deze school.

laten komen. De nadruk lag bij dit project op leesbevordering.

Kunst lokaal: kunsteducatie in, om en buiten de school: over de wijze waarop twee Brabantse centra voor


kunsten in een pilotproject samenwerken met onderwijs,

Samenwerken voor CKV hoe doe je dat? /

amateurveld, culturele instellingen, buitenschoolse

J. Schuilenburg

opvang en welzijnsorganisaties / J. Poll, M. Tal,

In: CJP cultuureducatie magazine. – Vol.(2008)3(lente

A. Vermeulen. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland,

12-13)

2009. - 48 p. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van

Artikel over de samenwerking tussen scholen en instel-

BisK/CVA. - ISBN 978-90-6997-126-1

lingen. Drie voorbeelden van samenwerking tussen

Dit eindrapport beschrijft de bevindingen van een mo-

scholen voor voortgezet onderwijs en culturele instellin-

nitoring door Cultuurnetwerk Nederland van twee pilot-

gen worden kort besproken.

projecten bij twee Brabantse centra voor de kunsten: Centrum voor de Kunsten De Maagd (Bergen op Zoom)

School en bibliotheek : natuurlijke partners /

en Kunstkwartier (Helmond). In de pilotprojecten werk-

N. Verheijen … [et al.]

ten de centra voor de kunsten op een andere dan ge-

In: Didaktief opinie en onderzoek voor de

bruikelijke wijze samen met onderwijsinstellingen,

schoolpraktijk.- Vol. 37(2007)4(apr.1-16)

amateurkunstverenigingen, (amateur)kunstenaars,

Zes artikelen over de samenwerking van bibliotheken en

freelance docenten, professionele culturele instellingen,

scholen. Onder andere over een bibliotheek die geves-

buitenschoolse opvang en welzijnsorganisaties. Het

tigd is in een scholengemeenschap in Vlissingen, de

rapport levert inzicht in het werkproces van de pilotpro-

functie van een bibliotheek in een achterstandswijk in

jecten. Ook de rol daarin van een provinciale instelling

Eindhoven, de website schoolbieb.nl, hulp voor kinderen

als BisK/CVA was onderwerp van het onderzoek. In het

die moeite hebben met lezen en een beschrijving van

laatste hoofdstuk wordt belicht hoe volgens Cultuurnet-

een project waarbij docenten en medewerkers van een

werk het ideale samenwerkingsproces zou kunnen verlo-

musea en een bibliotheek een educatief spel ontwikkelen

pen.

voor vmbo-leerlingen over kunst.

17



een uniek samenwerkingsverband tussen de wijkbiblio-

Schrijvers van de ronde tafel / P. Corvers

theken, de scholen, het sociaal cultureel werk, musea en

In: Bibliotheekblad. - Vol.10(2006)8/9(28apr.20-22)

professionals zoals kunstenaars, dichters en schrijvers

Het doel van het project Schrijvers van de Ronde Tafel is

uit Tilburg. Uit de evaluatie van het project blijkt dat

het bevorderen van meer plezier in lezen en tegelij-

80% van de deelnemers het project een succes vindt.

kertijd leerlingen van groep 8 in contact brengen met de

Momenteel wordt een handleiding geschreven, zodat het

eigen historische omgeving. Het project koppelt leesbe-

project overdraagbaar wordt naar andere wijken in

vordering aan cultuureducatie. Daarnaast is het project

Tilburg en daarbuiten.

bedoeld om de lokale samenwerking tussen bibliotheken, scholen, musea en heemkundekring te vergroten.


Een beschrijving van het project, dat onderdeel is van

Thuis in Rotterdam : een museaal programma voor

het leesbevorderingsprogramma De Rode Draad, ont-

inburgeraars / M. de Vreede

wikkeld door Cubiss (voorheen de PBC Noord-Brabant).

In: Kunstzone. – Vol.8(2009)2/3(feb/mrt.40-44) Beschrijving van het project Thuis in Rotterdam, een

Stad op stelten = Kijk op je wijk : www.oisterwijken.nl /

museaal programma voor inburgeraars. Belangrijkste

N. van Tiggelen. - Tilburg : Bibliotheek Midden-Brabant,

doel van het project is om de inburgeraar kennis te laten

2008. - 44 p. - + dvd : ill. - In opdr. van gemeente

maken met de geschiedenis van Nederland en van

Tilburg

Rotterdam in het bijzonder. Het programma Thuis in

Deze publicatie behandelt twee projecten: Stad op

Rotterdam wordt door ROC Zadkine aangeboden aan

stelten en Kijk op je wijk. Binnen het project Stad op

cursisten die moeten inburgeren en/of de taal moeten

stelten verbindt Bibliotheek Midden-Brabant samen met

leren. Momenteel lopen er pilots in een aantal steden in

Bureau CiST en de gemeente Tilburg binnen- en buiten-

Zuid-Holland en het is de bedoeling het project in de

schools leren via een wijkgerichte samenwerking op het

toekomst uit te breiden naar andere provincies.

gebied van leesbevordering, cultuureducatie en mediawijsheid. In de vier pilotwijken werkten de brede school,

Toeval gezocht : kunst, kunstenaars en jonge kinderen /

de buitenschoolse opvang, het sociaal-cultureel werk,

A. Huisingh (projectleider), R. Hulshoff Pol (redacteur),

CiST, lokale culturele instellingen en de bibliotheek

E. van den Bomen (redacteur). - Amsterdam :

allemaal samen om workshops voor kinderen te organi-

Lemniscaat, 2009. - 273 p.+ dvd : ill. - Met lit.opg. -

seren. De workshops werden binnen- en buitenschools

ISBN 978-90-47701255

op elkaar afgestemd. De centrale doelstelling van het

Centraal in het project Toeval gezocht stond de verbin-

project was het verhogen van cultuurparticipatie voor

ding van een museum voor hedendaagse kunst met

kinderen van 4 tot 12 jaar. De bijbehorende dvd bevat

jonge kinderen. Binnen het project versterkten kunste-

een compilatie van het pilotproject Stad op stelten zoals

naars het leerkrachtenteam op school. Zij ontdekten de

dat heeft plaatsgevonden op de vier brede scholen:

enorme creativiteit van kinderen van vier tot zeven jaar

Tilburg Noord, aKWAmarijn, Tam Tam en Kwadrant. Met

wanneer ze een rijk en inspirerend atelier als leeromge-

het project Kijk op je wijk slaagden de bibliotheek en de

ving krijgen aangeboden. Deze publicatie geeft een

gemeente Oisterwijk er in om een website te maken

verslag in woord en beeld van het avontuur van 324

voor elke wijk, dorp en buurtschap in Oisterwijk. Dit

kinderen op 15 scholen met 15 kunstenaars. Als peda-

project had als doel de leefbaarheid en de sociale

gogisch fundament diende de Italiaanse Reggio Emilia-

cohesie in de wijken te vergroten.

benadering. Het proces en de resultaten van Toeval gezocht werden getoond in het Stedelijk Museum


Amsterdam. De publicatie biedt tevens een stap-voor-

Stad op Stelten smaakt naar meer / F. van den Berg

stap beschrijving van het project zodat andere scholen

In: Bibliotheekblad. - Vol.12(2008)16/17(28aug.20-21)

en culturele instellingen het project ook kunnen uitvoe-

Het Tilburgse project Stad op Stelten is er op gericht om

ren. De bijbehorende dvd bevat filmfragmenten van het

kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar kennis te laten

project op verschillende scholen.

maken met cultuur. Het project verbindt binnen- en buitenschools leren op het gebied van leesbevordering,


mediawijsheid en cultuureducatie. De culturele activi-

Van incident naar samenhang : scholen en instellingen

teiten die worden georganiseerd komen tot stand door

werken aan doorlopende leerlijn / B. Ros

18


In: Bulletin Cultuur & School. - Vol. 10(2007)48(jul.

Gelderland vanuit de verschillende belanghebbenden.

10-15)

Hoe verhouden de verschillende partijen zich tot elkaar?

Bij het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en

Waar liggen kansen en wat zijn de knelpunten? Deze

culturele instellingen groeit de behoefte aan een doorlo-

vragen komen in dit onderzoeksrapport aan de orde.

pende leerlijn cultuur, ofwel een logisch en samenhangend pakket aan cultuureducatieve activiteiten gedu-

Cultuureducatie in het Amsterdams voortgezet

rende de schoolloopbaan. Een beschrijving van een

onderwijs: een onderzoek naar cultuureducatie in het

aantal voorbeelden van doorlopende leerlijnen, waaron-

Amsterdams voortgezet onderwijs, uitgevoerd in

der de leerlijn audiovisuele media-educatie ontwikkeld

opdracht van het expertisenetwerk MOCCA in het

door het Nederlands Instituut voor Filmeducatie (NIF).

voorjaar 2007 / Cultuurnetwerk Nederland. – Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2007. - 26 p. : tab. - Met


lit.opg.

Waar laat ik mijn lumpsum op los? [5] : een rijdende

MOCCA wil de komende jaren de ontwikkelingen in

concertzaal: met de klas naar de Classic Express /

beleidsmatige groei wat betreft cultuureducatie in het

M. Scheepers

Amsterdams (voortgezet) onderwijs stimuleren en vol-

In: De pyramide. - Vol.62(2008)3(mei25-29)

gen. In dit onderzoek is op hoofdlijnen geïnventariseerd

Artikel over de Classic Express. De Classic Express is een

in hoeverre cultuureducatie verankerd is in het Amster-

rijdende concertzaal van het Prinses Christina Concours

dams voortgezet onderwijs in het schooljaar 2006-2007

die bij basisscholen langs gaat om leerlingen op een

en hoe cultuureducatie op school georganiseerd is. De

bijzondere manier kennis te laten maken met getalen-

onderzoeksopzet is deels een replicatie van het onder-

teerde (zeer) jonge klassieke musici. Doel van het pro-

zoek in het basisonderwijs en de onderbouw vmbo

ject is dat kinderen belangstelling krijgen voor klassieke

(Damen & Haanstra 2006). De volgende vragen komen

muziek en eventueel zelf een instrument gaan bespelen.

aan bod: Hoeveel en welke culturele activiteiten worden

Een bezoek van de Classic Express aan een school

door scholen ondernomen? Hoeveel scholen hebben een

maakt deel uit van een traject waarbij de lokale muziek-

cultuureducatiebeleid en visie op cultuureducatie? Hoe-

school wordt ingeschakeld. Met lessuggesties ter voor-

veel scholen hebben een budget, taakuren, cultuurcoör-

bereiding op het concert in de Classic Express.

dinator of faciliteiten voor cultuureducatie? Daarnaast komen vragen aan de orde over de bemiddelende rol


van expertisenetwerk cultuureducatie MOCCA: Welk

Wie gaat er dan bellen? : over samenwerking tussen

soort bemiddeling verwachten of willen scholen? Welke

vmbo en roc / M. de Vreede

kenmerken van een cultuureducatief aanbod verwachten

In: Kunstzone. - Vol. 6(2007)4(apr.5-7)

of willen scholen?

De managementteams van het Rölingcollege, een school voor voortgezet onderwijs, en van het Alfa-college, een

Cultuureducatie in Amsterdam : een onderzoek naar

ROC, in Groningen maakten een tijd geleden goede

cultuureducatie in het Amsterdamse basisonderwijs en

afspraken over samenwerking. Vmbo-leerlingen en mbo-

VMBO, uitgevoerd in opdracht van het expertisenetwerk

studenten leren samen te werken en worden begeleid

MOCCA en de gemeente Amsterdam in het najaar van

door medewerkers van het Kunstencentrum Groningen.

2005 / M-L. Damen, F. Haanstra. - Amsterdam : AHK, 2006. - Ongepag. : tab. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr.

ONDERZOEK NAAR STAND VAN ZAKEN

van het lectoraat Kunst- en Cultuureducatie van de

Cultuur gewogen : cultuur aan bod : stand van zaken

Dit onderzoek geeft inzicht in de huidige stand van

m.b.t. cultuureducatief aanbod van de culturele instel-

zaken op het gebied van cultuureducatie op basisscholen

lingen in Gelderland / T. Lefers, M. van den Beld. -

en op het vmbo in Amsterdam. De volgende vragen

Arnhem : Edu-Art, 2008. - 42 p. : tab., graf. - Met bijl.

komen daarbij aan bod: Hoeveel en welke culturele

Eerste nulmeting onder Gelderse kunsten cultuurinstel-

activiteiten worden door scholen ondernomen? Welke

lingen. Deze nulmeting schetst, samen met de metingen

culturele instellingen in Amsterdam worden door scholen

die al eerder verricht zijn onder de Gelderse scholen

bezocht? Hoeveel scholen hebben een cultuureducatie-

voor primair en voortgezet onderwijs en gemeenten,

beleid? Wat is de visie van scholen op cultuureducatie en

een beeld van de stand van cultuureducatie in

welke mening hebben ze over de kunstvakken op

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

19


school? Welke doelstellingen worden door scholen nage-

Gouda : Bureau Art, 2006. – 19 p. : graf. – In opdr. van

streefd? Hoeveel scholen hebben een budget, taakuren,

Loket Cultuureducatie Zuid-Holland

cultuurcoördinator of faciliteiten voor cultuureducatie?

Onderzoek uitgevoerd in de periode februari-maart 2006

Hoeveel basisscholen hebben een vakdocent kunstvak-

naar de stand van zaken met betrekking tot cultuuredu-

ken en hoeveel basisscholen hebben daar behoefte aan?

catie op scholen voor primair onderwijs in de regio

Daarnaast komen vragen aan de orde over de bemidde-

Midden-Holland. De peiling vond plaats door middel van

lende rol van expertisenetwerk MOCCA: Welk soort

telefonische interviews met de scholen, culturele instel-

bemiddeling verwachten of willen scholen? Welke ken-

lingen en gemeenten.

merken van een cultuureducatief aanbod verwachten of willen scholen? Welke factoren zijn van invloed op de

Cultuureducatie in Noordoost Groningen :

keuze van de scholen?

eindrapportage van de nulmeting cultuureducatie in het primair onderwijs IVAK, Centrum voor Kunst en Cultuur

Cultuureducatie in de Drechtsteden : korte rapportage

in NO Groningen / M. Drenth, P. van der Zant. – Gouda :

over een onderzoek naar cultuureducatie in de regio

Bureau ART, 2006. – 26 p. : tab., graf.

Drechtsteden / M. Drenth, P. van der Zant. – Gouda :

In de loop van 2005 heeft IVAK, Centrum voor Kunst en

Bureau Art, 2006. - 17 p. : graf. - In opdr. van Loket

Cultuur in Noordoost Groningen, bij wijze van nulmeting

Cultuureducatie Zuid-Holland

een enquête over cultuureducatie in het primair onder-

Peiling naar de stand van zaken met betrekking tot

wijs afgenomen bij alle scholen voor primair onderwijs in

cultuureducatie in het primair onderwijs in de regio

Noordoost Groningen. Bureau ART verzorgde de verwer-

Drechtsteden. In totaal werden 50 scholen voor primair

king en analyse van de gegevens, alsmede deze eind-

onderwijs geïnterviewd, 38 culturele instellingen en de

rapportage.

vijf gemeenten Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Sliedrecht, Papendrecht en Alblasserdam.

Cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs : monitor 2008-2009 / I. Visser ... [et al.]. - Utrecht :

Cultuureducatie in Midden-Drenthe 2007 : een

Oberon/Sardes, 2009. - 56 p. : ill., tab. - Met lit.opg. -

onderzoek naar cultuureducatie in het basis- en

In opdr. van het ministerie van OCW. - ISBN 978-90-

voortgezet onderwijs in de gemeente Midden-Drenthe,

77737-52-1

uitgevoerd in opdracht van de gemeente Midden-

Onderzoek naar de stand van zaken en ontwikkelingen

Drenthe in het najaar 2007 / M. van Hoorn, J-P.

rondom het kunsten cultuuronderwijs in Nederland. De

Maaijwee. – Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland,

monitor brengt onder andere in beeld welke kunstdisci-

2007. - 22 p. : tab. - Met lit.opg.- In opdr. van de

plines aan bod komen en op welke manier (in lessen,

gemeente Midden-Drenthe

projectmatig, etc.), welke culturele activiteiten er zijn en

Inventarisatie op hoofdlijnen hoe cultuureducatie op de

met welke culturele instellingen scholen samenwerken.

24 scholen voor basisonderwijs en drie scholen voor

Ook worden de organisatorische kant van cultuureduca-

voortgezet onderwijs in de gemeente Midden-Drenthe

tie belicht en de door de scholen waargenomen opbreng-

georganiseerd was in het schooljaar 2006-2007. Ook

sten. De monitor sluit af met de verankeringsmaat, een

werd onderzocht in hoeverre cultuureducatie verankerd

model om op basis van een aantal kwaliteitscriteria de

is in het Midden-Drenthse onderwijs. De vragen die aan

verankering van cultuureducatie in het onderwijs vast te

bod komen zijn: Wat gebeurt er op het gebied van

stellen. Na een beschrijving van de uitkomsten over

cultuureducatie in het basis- en voortgezet onderwijs in

verankering cultuureducatie in primair en voortgezet

Midden-Drenthe? Hoe wordt dit georganiseerd en gerea-

onderwijs volgen de conclusies.

liseerd? Hebben scholen cultuureducatiebeleid en visie op cultuureducatie? Hoeveel scholen hebben een budget,

Cultuureducatie in het primair onderwijs in Zeeland

taakuren, cultuurcoördinator of faciliteiten voor cultuur-

2005-2008 : themarapport / N. Somers

educatie?

(samensteller). - Middelburg : Scoop, 2009. - [4 p.] : ill., graf.

Cultuureducatie in Midden-Holland : korte rapportage

De provincie Zeeland heeft met het ministerie van OCW

van een onderzoek naar cultuureducatie in de regio

afspraken gemaakt voor de kunsten cultuureducatie in

Midden-Holland / M. Drenth, F. Mul, P. van der Zant. –

de periode 2005-2008. Deze afspraken zijn vastgelegd in het Actieplan Cultuurbereik. Scoop heeft de opdracht

20


gekregen om te onderzoeken in hoeverre de doelstellin-

educatie in het primair onderwijs in de gemeente

gen uit het Actieplan zijn gehaald. Daartoe heeft Scoop

Schiedam /P. van der Zant. – Gouda : Bureau ART,

drie keer een enquête onder basisscholen uitgezet. De

2006. - 26 p. : tab., graf. - In opdr. van Erfgoed

bevindingen van het onderzoek worden in dit rapport

Actueel. - Met bijl.

gepresenteerd.

Onderzoek naar cultuureducatie bij de scholen voor primair onderwijs en de culturele instellingen in Schie-

Cultuureducatie in het primair onderwijs in Zeeland

dam. Het onderzoek vond plaats door middel van een

2006 : themarapport / H. Leeman (samensteller). -

schriftelijke vragenlijst aan alle scholen voor primair

Middelburg : Scoop, 2007. - [4 p.] : ill., graf.

onderwijs in Schiedam en aan twaalf culturele instellin-

Het Zeeuwse provinciebestuur wilde weten of zijn doel-

gen in Schiedam.

stelling dat 'eind 2007 100% van de scholen beschikt over een cultuurbeleidsplan en 100% van de scholen

De kunst van cultuureducatie : een kwalitatief onderzoek

participeert in een regionaal netwerk' bereikt kon wor-

naar cultuureducatie voor het voortgezet onderwijs van

den. Scoop kreeg de opdracht te onderzoeken hoe de

culturele (steun-)instellingen in de regio Rotterdam /

Zeeuwse scholen het deden op het gebied van cultuur-

M. Reijnen. - [S.l.] : [s.n.], 2008. - 59 p. : ill. - Met bijl.

en erfgoededucatie en voerde in 2006 een enquête uit

en lit.opg. - Masterscriptie Erasmus Universiteit

onder alle basisscholen in Zeeland. Naast de resultaten

Rotterdam, Faculteit der Historische en

van deze enquête vormden interviews met medewerkers

Kunstwetenschappen, Master Sociologie van kunst en

van de regionale kunsteducatiecentra in Zeeuws-Vlaan-

cultuur

deren, in de Oosterschelderegio en op Walcheren een

In deze masterthesis is onderzocht hoe het cultuuredu-

belangrijke bron voor de rapportage. Tenslotte voorzag

catieve aanbod van culturele (steun)instellingen in de

Scoop de uitkomsten van een kwalitatieve toelichting.

regio Rotterdam aansluit op de vraag van het voortgezet onderwijs. De centrale onderzoeksvraag wordt beant-

Cultuureducatie in de regio Den Haag : korte rapportage

woord met behulp van verschillende deelvragen, waar-

van een onderzoek naar cultuureducatie in de regio Den

onder: Wat is de beleidsopdracht geformuleerd door het

Haag / M. Drenth, F. Mul, P. van der Zant. – Gouda :

ministerie van OC&W met betrekking tot CKV en

Bureau ART, 2006. - 18 p. : graf. - In opdr. van Loket

cultuureducatie voor culturele (steun-)instellingen?

Cultuureducatie Zuid-Holland

Welke aanpak hanteren culturele (steun)instellingen,


met betrekking tot school- en doelgroepbenadering? Hoe

cultuureducatie in het primair onderwijs in de regio Den

trachten culturele (steun)instellingen in te spelen op

Haag (= Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-

problemen en vragen uit het onderwijs? In dit onderzoek

Nootdorp en Rijswijk). De peiling vond plaats door mid-

wordt de praktijk onderzocht aan de hand van drie

del van telefonische interviews met 50 scholen voor

casestudies (Rotterdamse Schouwburg, SKVR, Erfgoed-

primair onderwijs, 46 culturele instellingen en 4 ge-

huis Zuid-Holland).

meenten. Een onderzoek naar de relatie tussen Keunstwurk en de Cultuureducatie in de Rijnstreek : korte rapportage van

gemeenten in Friesland : stageverslag en advies aan

een onderzoek naar cultuureducatie in de regio

Keunstwurk / L. Lamsma. - [S.l.] : [s.n.], 2007. –

Rijnstreek / M. Drenth, P. van der Zant, F. Mul. –

118 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg. - Stageverslag

Gouda : Bureau Art, 2006. – 16 p. : graf. -

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Thorbecke

In opdr. van Loket Cultuureducatie Zuid-Holland

Academie, opleiding Bestuurskunde/Overheids-


management

cultuureducatie in het primair onderwijs in de regio

De hoofdvraag van dit stageonderzoek luidt: Hoe is de

Rijnstreek. In totaal werden 50 scholen voor primair

relatie/samenwerking tussen de verschillende afdelingen

onderwijs geïnterviewd, 31 culturele instellingen en de

van Keunstwurk en de gemeenten in Friesland? Deelvra-

zes gemeenten Alphen aan den Rijn, Jacobswoude,

gen zijn onder andere: In welke gemeenten in Friesland

Liemeer, Nieuwkoop, Rijnwoude en Ter Aar.

is Keunstwurk actief? Wat houdt het kunsten cultuurbeleid van de gemeenten in Friesland in? Kennen de

Cultuureducatie in Schiedam : eindrapport van een onderzoek in opdracht van Erfgoed Actueel naar cultuur-

21


gemeenten Keunstwurk? Welke wensen hebben

gemeenten en kan Keunstwurk hierop inspelen? Voor dit

welke ondersteuning hebben scholen behoefte? De

onderzoek zijn dertig Friese gemeenten geënquêteerd.

uitkomsten van het onderzoek geven een beeld van de situatie op het gebied van cultuureducatie in de provin-

Participatie in cultuureducatie : in het basisonderwijs

cie Limburg.

van Zuid-Holland : een kleine inventarisatie / W. Hilverda. – Delft : Loket Cultuureducatie Zuid-

Resultaten van cultuureducatiebeleid : eindrapport van

Holland, 2007. - 48 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 978-90-

een onderzoek naar het cultuureducatiebeleid in de

78510-03-1

provincie Utrecht / M. Drenth, P. van der Zant. –

Drie jaar verankering cultuureducatie in Zuid-Holland via

Gouda : Bureau ART, 2007. - 73 p. : tab., graf., fig. -

de regeling Versterking Cultuureducatie in het primair

Met bijl. - In opdr. van provincie Utrecht

onderwijs van het Ministerie van OCW. Wat hebben de

Eindrapport van een onderzoek naar het cultuureduca-

basisscholen met de regeling gedaan? Willy Hilverda

tiebeleid in de provincie Utrecht (exclusief de gemeente

ging daarvoor op bezoek bij twaalf scholen en sprak met

Utrecht). Voor dit onderzoek werden gesprekken ge-

hen over de doelen van de OCW-regeling: visievorming

voerd met vertegenwoordigers van de provincie Utrecht

op cultuureducatie, samenwerking met de culturele

en van de provinciale instituten Kunst Centraal en Erf-

omgeving en deelname aan cultuureducatieve netwer-

goedhuis Utrecht. Er werden telefonische interviews

ken. De publicatie geeft ook een beeld van hun toe-

afgenomen bij beleidsmedewerkers van Utrechtse ge-

komstverwachtingen en sluit af met een dubbelinterview

meenten. Daarnaast vulden scholen voor primair en

van auteur Hilverda met de gedeputeerde van Cultuur

voortgezet onderwijs een vragenlijst in over cultuuredu-

van Zuid-Holland en de voorzitter van Loket Cultuuredu-

catie. Enige conclusies: bijna alle gemeenten in de

catie Zuid-Holland.

provincie Utrecht leveren een bijdrage aan cultuureducatie in het onderwijs, de meeste scholen voor primair

Prestaties in kaart : eindrapport van een herhaalde

onderwijs beschikken over een specifiek budget voor

prestatiemeting in het onderwijs ten aanzien van het

cultuureducatie, van de scholen voor voortgezet onder-

Utrechts Centrum voor de Kunsten / P. van der Zant. -

wijs heeft minder dan de helft beleid voor cultuureduca-

Gouda : BART, 2006. - 38 p. : tab., graf. - Met bijl. - In

tie geformuleerd, Kunst Centraal is goed bekend bij het

opdr. van gemeente Utrecht

onderwijs en Erfgoedhuis Utrecht blijkt voor de meeste

Derde meting naar de prestaties van het Utrechts Cen-

scholen onbekend te zijn.

trum voor de Kunsten (UCK) in het primair en voortgezet onderwijs. In het rapport worden de uitkomsten

VOoruit met de kunst! : stand van zaken ten aanzien

zoveel mogelijk vergeleken met de resultaten van de

van kunsten cultuureducatie in het voortgezet

twee eerdere metingen. De metingen sluiten aan bij de

onderwijs in Delft / R. Buijze (onderzoeker), P. van

jaarlijkse prestatieafspraken die de gemeente Utrecht

Duijnhoven (eindredacteur). - Delft : De VAK, centrum

met het UCK maakt.

voor de kunsten, 2008. - 63 p. : ill., tab. - Met lit.opg. en bijl. - In opdr. van: Afdeling Kunsteducatie van De

Rapportage 0-meting cultuureducatie primair onderwijs

VAK, Delft

Limburg 2006 / J. van Cruchten ... [et al]. - [S.l.] :

Kwalitatief onderzoek naar de stand van zaken ten

Provincie Limburg/Steunpunt Cultuureducatie Limburg,

aanzien van kunsten cultuureducatie in het voortgezet

2007. - 31 p. : graf., tab. - Met uitgebreide samenv. - In

onderwijs in Delft. Een van de taken van de afdeling

opdr. van de provincie Limburg

Kunsteducatie van De VAK is het bevorderen van een

Het Steunpunt Cultuureducatie Limburg heeft in het

structurele samenwerking tussen onderwijs en culturele

najaar van 2006 op verzoek van de provincie Limburg

aanbieders. De hoofdvraag van het onderzoek luidt: Hoe

een nulmeting uitgevoerd bij alle basisscholen in Lim-

is de praktijk in het voortgezet onderwijs in Delft op het

burg. Deze 0-meting vond plaats in het kader van de

gebied van kunsten cultuureducatie vormgegeven en

Regeling versterking cultuureducatie. Het onderzoek

op wat voor manier zouden de scholen hierin onder-

heeft zich onder andere gericht op de volgende vragen:

steund willen worden door De VAK en andere culturele

Wat is het aanbod op het gebied van cultuureducatie?;

instellingen in Delft? Deelvragen zijn onder meer: Welke

Wat is de vraag vanuit het onderwijs?; Wat zijn de

visie heeft de school op de huidige onderwijsontwikke-

ervaringen met de projecten?; Hoe is de samenwerking

lingen in relatie tot de aanwezige onderwijssituatie? Hoe

met de andere onderwijs- en culturele instellingen?; Aan

ziet het curriculum eruit in relatie tot kunsten cultuur-

22


educatie? Hoe breed worden kunsten cultuureducatie

cultuureducatie. Om de effectiviteit hiervan te bepalen

gedragen in de school? Wordt er gebruik gemaakt van

werd in 2004 de nulmeting Hoe ver zijn ze al? uitge-

instellingen die activiteiten aanbieden op het culturele

voerd. Op grond van de tweede meting kan worden

vlak?

geconstateerd of er verschillen zijn opgetreden met de nulsituatie in 2004. De tweede meting vond net als in

Zijn ze al verder? : eindrapport van de tweede meting

2004 plaats door middel van een schriftelijke enquête

Cultuureducatie in de provincie Noord-Holland bij

die naar alle scholen voor primair en voortgezet onder-

scholen en gemeenten / M. Drenth, P. van der Zant. –

wijs in Noord-Holland werd gezonden, alsmede naar alle

Gouda : Bureau Art, 2007. – 63 p. : tab., graf. – Met

gemeenten in de provincie. Uit de tweede meting blijkt

bijl. - In opdr. van de provincie Noord-Holland

onder andere dat 45% van de scholen voor primair

Dit is het rapport van een tweede meting naar cultuur-

onderwijs nu een beleid voor cultuureducatie heeft

educatie in de provincie Noord-Holland. De provincie

geformuleerd en dat meer dan de helft van de scholen in

Noord-Holland voert een beleid met betrekking tot

Noord-Holland beschikt over een cultuurcoördinator.

23


C. Wijn TIJDSCHRIFTARTIKEL

Recommend Documents