+
Lezen, taalontwikkeling en de bibliotheek Kees Broekhof Sardes
The quiet subtleties of Gould’s Goldberg Variations just blow me away. I could listen to Bach all day, couldn’t you? Then again, you can’t beat some 60s rock ’n roll. The Beatles invented it. Say after daddy: JOHN, PAUL, GEORGE and RINGO. R.I.N.G.O! He played the drums. What other instruments do we know? Guitar … KEYboard. The keyboard goes: ‘la – la – la’ We like that sound. We like art too, don’t we? Remember our day out to the gallery? Who are our favorite artists? PI-CA-SSO … KOOOONS … OLDEN-BURG…
New York Times April 10, 2013
+
Veel kinderen horen te weinig woorden
Een kind uit een gezin met ongeschoolde/ laaggeschoolde ouders hoort ca. 615 woorden per uur.
Een kind uit een gezin met ouders met een redelijke opleiding hoort 1251 woorden per uur.
Een kind uit een gezin met hoogopgeleide ouders hoort 2153 woorden per uur.
+
Zwakke lezers en leesbevordering
Wat maakt zwakke lezers zwak?
Wat doet de school eraan?
Opbrengstgericht werken
Vrij lezen: kennis uit MLP
De rol van de bibliotheek: meer doelgericht samenwerken met de school
Monitor de Bibliotheek op school
Maatwerk van de bibliotheek, met kennis van MLP, 4you!
+
Wat maakt zwakke lezers zwak?
Woordenschat
Technisch lezen
Algemene kennis
Toepassen van leesstrategieën
Motivatie
+
Verschillen in woordenschat 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0
autochtoon allochtoon
4 5
6 7
8 9 10 11 12
+
Leesvaardigheid: PIRLS 2011
Tiende plaats voor lezen
Scores stabiel t.o.v. meting 2006: daling tot stand gekomen
Enkele andere landen zijn Nederland voorbij gestreefd
Goed nieuws: Nederland heeft de beste zwakke lezers! Alle deelnemende kinderen uit groep 6 halen ten minste het laagste niveau.
Keerzijde: Nederland heeft zeer weinig excellerende leerlingen
+
Wat doen de scholen?
Sinds 2007 meer aandacht voor basisvaardigheden taal en rekenen.
Ook meer aandacht voor verschillen tussen kinderen; Inspectie hamert hier op
Resultaten moeten omhoog via werkwijze van opbrengstgericht werken
+
Wat is opbrengstgericht werken?
Resultaten analyseren Uitvoeren
Doelen stellen
Werkwijzen bepalen
+ LVS begrijpend lezen groep 6, 8 (2010-2011): dwarsdoorsnede
felgroen=A
lichtgroen=B geel=C
oranje= D rose=E
+
Maatregelen door de school
Methoden
Nieuwe methode begrijpend lezen (bijv. Nieuwsbegrip)
Invoering voortgezet technisch lezen (bijv. Estafette)
Invoering woordenschatprogramma (bijv. Met woorden in de weer)
Didactiek/organisatie
Gedifferentieerde instructie: kinderen worden gegroepeerd op basis van vaardigheden en/of instructiebehoefte
Onderwijs wordt steeds meer gegeven op basis van groepsplannen
+
Differentiatiemodel begrijpend lezen Groep - (D/E)
Groep +/- (C/B)
Groep + (A)
klassikale introductie (voor het lezen) instructie
zelfstandig werken
verlengde instructie
zelfstandig werken
zelfstandig werken
feedbackronde
feedbackronde
zelfstandig werken
klassikale afsluiting (na het lezen)
+
Kortom:
De school zoekt de oplossing in methoden, didactiek en organisatie.
Dat is nodig, maar niet voldoende.
+
Vrij lezen is goed voor …
woordenschat
begrijpend lezen
schrijfstijl
spelling
kennis van grammatica
Stephen Krashen (1993), The Power of Reading: Insights from the Research. Suzanne Mol (2010), To read or not to read
+
Hoe gaat dat eigenlijk met woordenschat? Kukelen Mama kukelde van haar stoel en bleef in een stuk liggen.
… ‘Meneer Nootje, uw vrouw is gevallen.’ … En terwijl mama voor pampus op de grond lag, vertelde meneer Adelaar hoe het zat. (Tosca Menten: Het Akropolisgenootschap en de slag om bladzijde 37)
+
Andere effecten op woordenschat Niet alleen nieuwe woorden verwerven, maar ook:
woordkennis consolideren
woordkennis verdiepen
+
Diepe woordkennis: duur Duur: Als iets duur is moet je er veel geld voor betalen. Zijn ouders zullen wel veel geld verdienen, want ze wonen in een heel duur huis.
‘Jeetje, jongens, moet je kijken, wat, eh, ...duur!’ zei mama vol ontzag… Duur was wel een goed woord, dacht Luuk. De deur had van dat dure, gekleurde glas, de bel klonk als een dure gong, en de magere, lange meneer die opendeed was ook duur. Zijn pak, zijn glimmende schoenen, zijn horloge, zelf zijn haar zat duur. En hij keek op een dure manier streng, met van die getuite lippen en hoge wenkbrauwen. ‘Daar bent u,’ zei de dure meneer, ‘Komt u binnen.’ (Tosca Menten: Het Akropolisgenootschap en de slag om bladzijde 37)
+
Onderzoek S. Mol & A. Bus (2011)
+
Zwakke lezers
Zwakke lezers profiteren evenveel van vrijetijdslezen als goede lezers als het gaat om effecten op woordenschat, leesbegrip en technisch lezen.
Op het gebied van basisvaardigheden voor lezen profiteren zij zelfs meer>
+
Ook zwakke lezers profiteren
Basisvaardigheden lezen: Fonologisch bewustzijn Orthografisch bewustzijn
+
Nog meer bewijs: de relatie tussen lezen en Cito-scores
Er is een positief verband tussen het lezen van boeken en de scores op taal, wiskunde en studievaardigheden van de Citoeindtoets.
Frequent boeken lezen van een hoger niveau is de beste voorspeller voor Cito-scores taal.
Bron: D. Kortlever & J. Lemmens: ‘Relaties tussen leesgedrag en Cito-scores van kinderen.’ Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 40, 1, 2012
+
Wat kan de bibliotheek bijdragen?
Meer doelgericht samenwerken met de school
Voorzieningen inrichten voor zwakke lezers (MLP, 4you!)
Kennis van MLP en 4you! de school in brengen
+
Doelgerichter samenwerken
Oog voor de problemen van de school: wij helpen jullie om taalproblemen te verminderen.
Aansluiten bij de werkwijze van de school: opbrengstgericht werken.
Maatwerk leveren: diensten en collecties mede richten op de zwakke lezers.
+
Eerst de weg vrijmaken
Leerkrachtenteams informeren over de kracht van vrij lezen en vrijetijdslezen.
http://www.makkelijklezenplein.nl/
http://www.bieb4you.nl/
http://www.debibliotheekopschool.nl/
http://www.kunstvanlezen.nl/
+
En dan doelgericht samenwerken: meten is weten
+
Voordeel van de monitor
Je kunt samenwerken met de school op basis van concrete gegevens.
Je kunt aansluiten bij de werkwijze van opbrengstgericht werken.
Je kunt maatwerk leveren voor zwakke lezers.
+
Meetbare resultaten
Leengedrag
Leesmotivatie
Leesgedrag
Leescultuur thuis
Leesbevorderend gedrag van leerkrachten
Uitvoering leesbevorderingsbeleid d.m.v. digitale vragenlijsten voor leerlingen, leerkrachten en leesconsulenten
+
Opbrengstgericht werken met de monitor – stap 1 Stap 1: resultaten analyseren
Kerngegevens uit de monitor selecteren en interpreteren.
+
Leesplezier school X
+
Leesgedrag school Y
+
Aantal uitleningen school Z
+
Leesvoorkeur groep 7 school Y
+
Leesvoorkeuren in onze groep 7 van school Y Meisjes
Jongens
Vriendschap
Sport
Humor
Humor
Ander onderwerp
Techniek
School
Griezelen
Griezelen
Oorlog
+
Voorkeuren voor genres in groep 7 van school Z
+
Wat kunnen deze gegevens betekenen in je gesprek met de school?
+
Kennis uit MLP toepassen bij de analyse
Verband leggen leesmotivatie, leesgedrag en
leesvaardigheid
kenmerken van zwakke lezers
de collectie
leesbevorderend gedrag van leerkrachten (de boekspreekbeurt!)
+
Opbrengstgericht werken met de monitor – stap 2 Stap 2: (nieuwe) doelen stellen
+
Voorbeelddoelen 1.
We gaan ons meer richten op de zwakke lezers.
2.
Groep 7 en 8 krijgen extra aandacht.
3.
Vrij lezen komt op het rooster.
4.
De collecties voor vrij lezen worden aangepast.
+
Kennis uit MLP toepassen bij doelen stellen
Zwakke lezers benoemen als specifieke doelgroep
Belang van tijd voor vrij lezen
Actieve rol van de leerkracht
Collectie: maatwerk en presentatie
+
Opbrengstgericht werken met de monitor – stap 3 Stap 3: afspraken maken over (nieuwe) werkwijzen 1.
De leerkrachten van groep 5, 6, 7 en 8 gaan wekelijks een boekenkring houden, met extra aandacht voor zwakke lezers.
2.
De leerkrachten krijgen een workshop van de bibliotheek over het begeleiden van een boekenkring.
3.
Alle groepen gaan dagelijks 20 minuten stillezen. De leerkracht leest dan ook.
4.
De bibliotheek stelt nieuwe collecties samen, op basis van de profielen in de monitor. Makkelijk-lezen-boeken worden voor leerlingen duidelijk zichtbaar gemerkt.
+
Kennis uit MLP toepassen bij werkwijzen bepalen
Begeleiding van zwakke lezers in de schoolbibliotheek.
Samenstellen en opstellen van collecties in de schoolbibliotheek en in de klas.
Leerkrachten toerusten om effectief te werken aan leesbevordering (boekenkring, alternatieve werkvormen voor boekspreekbeurt, begeleiding bij boekkeuze (de vijfvingertest))
+
Opbrengstgericht werken met de monitor – stap 4 Stap 4: werkwijzen uitvoeren
Jaar (of half jaar) uitvoeren, daarna opnieuw kijken naar de resultaten.
De lees- of taalcoördinator houdt de vinger aan de pols bij de leerkrachten.
Door de werkwijze regelmatig te herhalen, worden trends zichtbaar, ook in de taalprestaties van de leerlingen.
+
Samengevat
Scholen bewust maken van het belang van vrij lezen en vrijetijdslezen, ook voor zwakke lezers
Aansluiten bij de problemen en werkwijzen van de school
Leerkrachten toerusten om effectief te werken aan leesbevordering bij zwakke lezers
+
