Leuvense stadsklanken

Leuvense stadsklanken uit de 16e eeuw

Programmabrochure 3 oktober - 26 november 2005

INHOUDSTAFEL

VOORWOORD

VOORWOORD

P. 3

EEN BEETJE GESCHIEDENIS

P. 4

PROGRAMMA LEUVENSE STADSKLANKEN

P. 6

TENTOONSTELLING

P. 7

MUZIEK GEPRINT

CURSUS

P. 9

DANSEN, LIEDEREN EN GEESTELIJKE GEZANGEN

MUZIEK IN DE OPEN(BARE) RUIMTE

P. 11

SPEELLIEDEN BEIAARD

MUZIEK IN DE KERK

P. 15

DOKSAALCONCERT

MUZIEK BIJ DE ADEL

P. 17

ARENBERGTRIPTIEK

MUZIEK IN DE ABDIJ

P. 20

TER OMMEGANG IN ABDIJ VAN ‘T PARK

MUZIEK BIJ DE BURGERIJ

P. 21

ONGEKEND-ONBEMIND: FLORI EN HET NEDERLANDSE POLYFONE LIED TRIO LUIT

MUZIKALE PARCOURS

P. 24

HUISMUZIEK KOTCONCERTEN

PUBLICATIES EN CD 2

Townscape-Soundscape is een nieuw concept dat het muzikale erfgoed binnen haar stedelijke kader centraal stelt. Resonant vzw kwam met deze originele format aankloppen bij de Leuvense erfgoedcel.

Een belangrijke ambassadeur van de Vlaamse polyfonie Om een eerste ‘soundscape’ te creëren, werd op zoek gegaan naar een interessant stuk Leuvense muziekgeschiedenis. De keuze viel op de 16e eeuw, de periode van de Leuvense muziekdruk en van de Vlaamse polyfonie. Een belangrijke figuur is de muziekdrukker Petrus Phalesius. Via zijn Leuvens drukkershuis kwam er niet alleen muziek van bekende internationale componisten in Leuven terecht. Ook omgekeerd, via Phalesius, kregen Leuven en heel wat lokale componisten naam in de internationale muziekwereld. De 16e eeuw wordt op muzikaal vlak gekenmerkt door de bloei van de Vlaamse polyfonie, een belangrijke stroming met een enorme diversiteit aan muziekgenres. Dit 16e-eeuwse kader met Phalesius als spilfiguur en een variëteit van componisten, klanken en genres vormt de basis van deze eerste editie van Townscape-Soundscape. Voegen we hierbij nog het veelzijdige kader van de stad Leuven met haar rijke geschiedenis, erfgoed en prachtige plekken, en u voelt aan dat dit onvermijdelijk moet uitmonden in een compleet muziekfeest in de stad.

Geniet van unieke stadsklanken Leuvense stadsklanken is de naam van dit allereerste Townscape-Soundscapeproject. Omdat het kader van de stad onlosmakelijk verbonden is met het festival, en omdat u dit muzikaal erfgoedfestival letterlijk zal horen in de stad. Tussen 3 oktober en 26 november 2005 kan u op verschillende plaatsen in Leuven komen luisteren naar een gevarieerd repertoire van ‘Leuvense stadsklanken’.

Een tentoonstelling, boek met cd, cursus, huis- en kotconcerten en exclusieve klassieke concerten op bijzondere locaties zullen Phalesius opnieuw tot leven brengen. Het uitgebreid programma vindt u in deze brochure: uw muzikale gids voor een luisterrijk gebeuren. Kom, kijk, luister en voel mee hoe Leuven klinkt tussen 3 oktober en 26 november 2005! U bent van harte welkom.

Denise Vandevoort Schepen van Cultuur

P. 28 3

EEN BEETJE GESCHIEDENIS 16E EEUW: VLAAMSE POLYFONIE EN MUZIEKDRUKKUNST De Europese uitstraling van de Vlaamse polyfonie is in de 15e en 16e eeuw vooral te danken aan musici afkomstig uit de Lage Landen. Met een ongekend succes verspreidden componisten, zangers, instrumentalisten en theoretici uit onze streken deze zogenaamde ‘perfecte kunst’ over geheel West-Europa en zelfs daarbuiten. Ook de muziekdrukkunst kende een enorme groei in de 16e eeuw. Heel wat muziekgenres raakten ruim verspreid en werden stilaan ook toegankelijk voor het publiek. In de eerste plaats bij amateurs en verzamelaars uit de adel of rijke burgerij. Al in 1545 vestigde Petrus Phalesius zich als muziekdrukker in Leuven. Meteen het begin van een eerste bloei van de muziekdruk in de Lage Landen (1545-1578). Het aantal muziekpublicaties op naam van het drukkershuis Phalesius en de bekendmaking via deze drukken van lokale én internationale componisten, is indrukwekkend.

LEUVEN IN DE 16E EEUW De 16e eeuw was niet de meest florerende periode uit de Leuvense geschiedenis. Vanaf het laatste kwart van de 15e eeuw brak een moeilijke tijd aan. De eerste helft van de 15e eeuw betekende nochtans een bloeiperiode met de oprichting van de universiteit, de groei van religieuze instellingen en de bouw van het stadhuis en de Sint-Pieterskerk. Sociale onrust, het oorlogsgeweld na de dood van hertog Karel de Stoute (1477), de opstanden tegen Maximiliaan van Oostenrijk (1488/1489) en de pest zorgden voor een terugval in de bevolking tot ongeveer 15.000 inwoners. De tegenstelling tussen arm en rijk werd alsmaar groter en de stad geraakte steeds meer in een belabberde economische toestand. Op politiek vlak verloor zij meer en meer haar sterke positie. In de tweede helft van de 16e eeuw teisterden economische achteruitgang, hongerrelletjes, epidemieën en oorlogstoestanden onze gebieden. In 1597 was het bevolkingsaantal van de stad gedaald tot nog maar 9.700 inwoners.

De aantrekkingskracht van de universiteit Niettemin, als ‘eerste hoofdstad van het hertogdom Brabant’, bleef Leuven een zeker prestige behouden. De oprichting van de universiteit in de 15e eeuw bezorgde haar het statuut van intellectuele hoofdstad van de Nederlanden. Een prominente groep van geleerden, studenten en universitaire bedienden vestigde zich hier. De universiteit oefende ook aantrekkingskracht uit op boekhandelaars, uitgevers en drukkers, waaronder Petrus Phalesius.

Van brouwerszoon tot muziekdrukker Petrus Phalesius, ook bekend als Pierre Phalèse of Pieter Vander Phaliesen, werd ca. 1510 geboren als zoon van de bierbrouwer August Vander Phaliesen en Marguerite van Poddeghem. In 1542 werd hij boekhandelaar in de universiteitsstad. Aanvankelijk verkocht hij allerlei soorten boeken, maar al snel richtte Petrus zich op muziekwerken.

4

Breedschalig repertoire In het begin liet Phalesius de door hem geselecteerde werken nog bij andere drukkers drukken (bvb. Servaes van Sassen, Rutger van Velpen, Jacob Baethen, Martinus de Raymakere). Maar zijn handel kende zo’n succes dat hij in 1551 zijn eigen drukkerij opstartte. Hij legde zich toe op verschillende genres. Phalesius gaf niet enkel vocale muziek uit, maar was ook de eerste in de Nederlanden die instrumentale muziek drukte, waaronder veel muziek voor luit en een uniek instrumentaal dansboekje, het zogenaamd ‘Leuvens dansboek’.

Een ware muzikale ambassadeur Dankzij hem genoot Leuven tussen 1545 en 1580 een benijdenswaardige reputatie als muziekuitgeverscentrum. Composities van vooraanstaande componisten als Orlandus Lassus, Jacobus Clemens non Papa, Cypriano de Rore en Philippus de Monte rolden er van de pers. Na Phalesius’ dood, namen zijn zonen Cornelius en Petrus junior de zaak over.

IN SAMENSPEL MET FEESTEN EN SPELEN... Muziek ging in de 16e eeuw vaak hand in hand met feest en spel, een belangrijk onderdeel van de volkscultuur. Leuven-kermis nam een bijzondere plaats in. De ommegang trok uit, waarin taferelen uit het Oude en het Nieuwe Testament uitgebeeld werden. Een speciale gebeurtenis binnen de feestcultuur waren de Blijde Inkomsten. Leuven ontving, als eerste stad van Brabant, de nieuwe vorsten. Dit ging gepaard met rijke versieringen, toneelopvoeringen en muziek.

...en klokken! Leuven bezat in die tijd een hele reeks klokken verspreid over tal van kloosterkapellen, de kerken van de vijf parochies en de Sint-Michielstoren aan de rand van de stad, ook belfort genaamd. Ze hadden vooral een informatieve functie: tijd melden, rouw aankondigen, waarschuwen voor onrust of de bevolking oproepen. De belangrijkste klokken hingen in de toren van de Sint-Pieterskerk en in de Sint-Michielstoren. In deze laatste waren twee torenwachters-klokkenluiders dag en nacht aanwezig om te waken over de stad. Overdag was er de dag-, de werk- en de sluitklok, die het ritme van de arbeiders bepaalde. ‘s Nachts klonk dan weer de hoorn waarmee ze elk gepasseerd uur aangaven.

Muziek als machtsvertoon en tijdverdrijf Ook in de kerk, kloosters en kastelen en bij de rijke burgerij speelde muziek een belangrijke rol. In de religieuze instellingen hadden gregoriaanse gezangen de bovenhand, maar klonk op gezette tijdstippen ook polyfonie. Vocale ensembles werden in de kerk soms aangevuld of afgewisseld met instrumentale ensembles. Bij de adel en de burgerij werd muziek enerzijds gebruikt om hun macht en rijkdom te tonen tijdens publieke vieringen of bij ontvangst van bezoekers. Anderzijds was het voor hen ook een belangrijk tijdverdrijf, want vaak waren ze amateurmusici, bedreven in zang, luit- of klavierspel.

5

PROGRAMMA ‘LEUVENSE STADSKLANKEN’

TENTOONSTELLING

Tegen deze achtergrond klinkt dit verhaal over muziek en klank in de stad. De figuur van Phalesius en de muziek die hij drukte, worden binnen hun stedelijke context (vroeger en nu) geplaatst. Zowel Phalesius’ muziekdrukken alsook de plaatsen in de stad waar zijn muziek mogelijk ook in die tijd klonk, worden tijdens Leuvense stadsklanken onder de aandacht gebracht.

MUZIEK GEPRINT Petrus Phalesius en het stedelijk muziekleven in de Vlaamse Renaissancestad Leuven

Een hechte band tussen stad en klank De tentoonstelling Muziek geprint. Petrus Phalesius en het stedelijk muziekleven in de Vlaamse Renaissancestad Leuven biedt samen met de cursus en de publicaties naar aanleiding van dit festival, een inhoudelijk kader.

Live festival! Het spreekt voor zich dat Phalesius tijdens Leuvense stadsklanken live in de stad te horen zal zijn. Professionele muzikanten van vandaag brengen muziek op verschillende locaties opnieuw tot leven. Enerzijds klanken, concerten en luisterplaatsen in de openbare ruimte met een soundwalk, enkele optredens van speellieden en met speciale Phalesius-beiaardconcerten. Anderzijds muziek op locatie. In de Sint-Pieterskerk is er een groot doksaalconcert, in het kasteel van Arenberg geniet u van een triptiek rond Clemens non Papa met blazers, luit, klavier en zang. In de Abdij van ‘t Park kan u kennismaken met het gregoriaans repertoire dat Phalesius uitgaf. En in de gotische zaal van het stadhuis zal de intiemere huismuziek van Jacobus Flori u in vervoering brengen.

Twee niet-alledaagse parcours...! Voor Leuvense stadsklanken werden nog twee aparte muzikale parcours ontwikkeld. Het eerste rond het thema van de huismuziek vindt effectief plaats in drie Leuvense huiskamers. In elk van de drie huizen is een ‘gelegenheidshuismuzikant’ aanwezig. Het tweede parcours gaat langs enkele studentenkoten. Een studentenkamer zoals we die vandaag kennen, bestond wellicht nog niet in de 16e eeuw, maar met Leuvense stadsklanken gaat Phalesius ‘op kot’ en begint hij (postuum) zijn studentenleven in Leuven. Kortom, met Leuvense stadsklanken dompelt u zich onder in een mix van oud en nieuw: met uiteenlopende klanken, soorten muziek, concertformules, genres en componisten, en met steeds een dankbare knipoog naar Petrus Phalesius!

De GRATIS tentoonstelling fungeert als rode draad binnen dit muzikaal erfgoedfestival. Ze plaatst de resultaten van het onderzoek en inventarisatiewerk rond de Vlaamse polyfonie en de figuur van Phalesius binnen het kader van de stad.

Lokale en internationale vedetten Petrus Phalesius en de stad Leuven vormen het uitgangspunt van de tentoonstelling. Vanuit Phalesius’ muziekdrukken worden linken gelegd naar de muziek in de stad, het repertoire, de samenwerking of relatie met andere drukkers en uitgevers en naar de plaatsen en gelegenheden waar muziek weerklonk. De internationale verspreiding van de Phalesiusdrukken en hun relatie met elders (vooral in Franse maar ook in Italiaanse en Duitse drukkerscentra) gepubliceerde muziekbundels, bepalen mee de positie van Leuven binnen de Vlaamse en West-Europese muziekgeschiedenis.

Muziek geprint wil dit stuk muzikale biografie op een interactieve manier bij het publiek brengen, door een mix te maken tussen tekst, beeld, klank en uiteraard muziek (soundscape) in de stad (townscape).

BOEK-DRUK De originele muziekdrukken van Phalesius wijzen op de verschillende soorten drukken (van kerkelijke koorboeken tot huiselijke stemboekjes), de verschillende types muzieknotaties, de verscheidenheid aan componisten (lokaal tot internationaal) die voorkomen in Phalesius’ bundels en de verschillende genres in de 16e eeuw (van religieuze mis of Latijns motet tot profane liederen en instrumentale muziek).

BEELD-KLANK Het beeldmateriaal toont de verschillende gelegenheden en plaatsen waar muziek weerklonk, van kerk, huiskamer, tot plein en straat. Naast genre en componist, bepalen immers ook ruimte en context mee de muziekbeleving. De dialoog tussen de boekdrukken en de afbeeldingen komt echt tot leven door de klankvoorbeelden die doorheen de tentoonstelling op originele wijze verspreid zijn.

Ooit al Phalesius op de beiaard gehoord? Benieuwd naar de oudste Belgische gitaarmuziek? Zin om meer te weten en horen over Clemens non Papa? Zegt 500 jaar gregoriaans u wat? Of een intiem trio met luit? Al eens in het koor van de Sint-Pieterskerk een concert meegemaakt met muzikanten op het doksaal? Tijdens Leuvense stadsklanken kan dat allemaal.

6

EDUCATIEF PAKKET Leerkrachten van de derde graad basisonderwijs en van de eerste en derde graad secundair onderwijs kunnen een gratis educatief pakket van de tentoonstelling opvragen via [email protected]. Dit pakket biedt verschillende invalshoeken om de tentoonstelling zelf te begeleiden en om hiermee ook in klasverband aan de slag te kunnen gaan. Vanuit de tentoonstelling kan op basis van dit pakket ook letterlijk de stad ingetrokken worden.

7

CURSUS

Op zaterdagvoormiddag 8 oktober wordt een speciale leerkrachtendag georganiseerd waarbij de tentoonstelling en het educatief pakket extra worden toegelicht.

DANSEN, LIEDEREN EN GEESTELIJKE GEZANGEN Schatten van Vlaamse polyfonie uit Leuvense muziekdrukken Cursus Universiteit Vrije Tijd (Davidsfonds) Docent: Prof. Ignace Bossuyt

PRAKTISCH Locatie: Centrale Bibliotheek K.U.Leuven Mgr. Ladeuzeplein 21 3000 Leuven Openingsuren: maandag tot donderdag van 8.45u tot 20.45u vrijdag van 8.45u tot 17.15u en zaterdag van 9.15u tot 12.45u zondag gesloten

Deze cursus brengt een representatieve doorsnede van de Vlaamse polyfonie. In vier namiddagen wordt Phalesius’ werk in de context van de evolutie van de polyfonie in de 16e eeuw belicht en geïllustreerd met talrijke luistervoorbeelden.

Universiteitsbibliotheek © K.U.Leuven

Uitzonderlijke openingsuren: zaterdag 29 oktober van 9.15u tot 18.00u zondag 20 november van 14.00u tot 18.00u Op deze twee dagen geven studenten en afgestudeerden musicologie toelichting bij de tentoonstelling.

GROTE EN KLEINE COMPOSITIES Clemens non Papa, Thomas Crequillon, Adriaan Willaert, Cipriano de Rore, Jean de Castro, Orlandus Lassus... Dit zijn slechts enkele van de grote namen uit de wereld van de polyfonie die hun uitgaven toevertrouwden aan de Leuvense muziekdrukker Petrus Phalesius. Variatie is troef in zijn drukwerk: Vlaamse polyfonisten uit de vierde en vijfde generatie, internationaal gerenommeerde componisten, maar ook meer lokale figuren waren erin opgenomen. Profane Franse chansons, Nederlandse liederen en Italiaanse madrigalen wekten evenzeer Phalesius’ interesse als religieuze werken, zoals Latijnse missen en bijbelse motetten. Hij was bovendien een van de pioniers van de uitgave van instrumentale muziek voor luit, cister en gitaar. Phalesius’ productie bevat een ongemeen rijk en gevarieerd aanbod; ‘voor elk wat wils’.

Gratis toegang

8

Zaterdag 8 oktober, 10.00u, toelichting educatief pakket en begeleid bezoek tentoonstelling voor leerkrachten van derde graad basisonderwijs en van eerste en derde graad secundair onderwijs gratis I.s.m. Freddy Mathyssen (lector ALO musicologie K.U.Leuven) Educatief pakket opvragen via [email protected] of 016 21 18 76

PRAKTISCH

TIP: bij de tentoonstelling hoort ook een gelijknamig cahier (cf. p.28).

prijs: 49,50 euro prijs Davidsfonds leden: 44,50 euro inbegrepen: lesgeld, syllabus en de cd ‘Liederen en dansen uit Vlaanderen’ door Capella Sancti Michaelis en Currende o.l.v. Eric van Nevel (handelsprijs 19,95 euro)

Cursus: op woensdagen 12, 19 en 26 oktober en 9 november telkens van 14.00u tot 16.30u Auditorium Tweebronnen, Diestsestraat 49 (eerste verdieping), 3000 Leuven

9

EXTRA AANVULLING CURSUS Ter aanvulling van de cursus kan u een prachtig concert van het Brabant Ensemble (Oxford) boeken. Of u kan meewandelen op zoek naar Leuven ten tijde van Phalesius.

Concert The Brabant Ensemble o.l.v. Stephen Rice, en La Caccia

Klokken, trompetten, beiaard- en (stads)speelliedenmuziek weerklonken regelmatig door de hele stad in de 16e eeuw. Tijdens Leuvense stadsklanken kan u genieten van enkele Phalesiuscomposities in de open(bare) ruimte.

(i.s.m. Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant)

SOUNDWALK

Een première op het doksaal van de Sint-Pieterskerk, op donderdag 13 oktober, om 19.30u of om 21.00u Sint-Pieterskerk, Grote Markt, 3000 Leuven (meer info, cf. p.15)

Muzikale sporen in de stad! Hoe klonk Leuven vroeger en hoe klinkt de stad nu? Na een wandeling van ongeveer 30 minuten door het historische kader, trekt u op ontdekking naar de huidige klanken in de stad.

Stadswandeling ‘Op zoek naar Leuven ten tijde van Petrus Phalesius’ (i.s.m. Vormingplus Oost-Brabant) Een historische stadswandeling op woensdag 26 oktober, van 10.00u tot 12.00u samenkomst voor het stadhuis, Grote Markt 9, 3000 Leuven Info en inschrijvingen wandeling: Volkshogeschool Vormingplus Oost-Brabant, Koning Albertlaan 2, 3010 Kessel-lo, tel. 016 52 59 00, www.vormingplus.be

PRAKTISCH Cursus met concert prijs: 62.50 euro (cursus + concertticket t.w.v. 16 euro) prijs Davidsfonds leden: 57.50 euro Cursus met stadswandeling prijs: 52,50 euro (cursus + wandeling) prijs Davidsfonds leden: 47,50 euro Cursus met concert en stadswandeling prijs: 65,50 euro prijs Davidsfonds leden: 60,50 euro Info en inschrijvingen cursus: 016 23 41 14 (Jef Scheire) en 016 31 06 70 (Universiteit Vrije Tijd)

10

MUZIEK IN DE OPEN(BARE) RUIMTE

PRAKTISCH zaterdag 29 oktober van 14.00u tot 15.00u van 15.30u tot 16.30u vertrekpunt Mgr. Ladeuzeplein, voor de ingang van de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven TIP: te combineren met tentoonstelling (cf. p.7) en met speelliedenconcert La Caccia (zie hieronder) maximum 30 personen per groep begeleiding: Sven Sterken gratis reserveren via 016 21 18 76 of [email protected]

SPEELLIEDEN Een van Phalesius’ bundels, het zogenaamd Leuvens dansboek, is volledig gewijd aan instrumentale dansmuziek voor vier instrumenten. Deze muziek werd in de 16e eeuw vaak gebracht door ‘speellieden’ die wanneer ze in dienst van de stad stonden ook ‘stadspijpers’ werden genoemd. Zelfs het vocale repertoire speelden ze op hun instrumenten.

Verbazend veelzijdige muzikanten Reeds vanaf de 14e eeuw trof men speellieden aan in de stad. Het waren muzikanten die vaak meerdere instrumenten konden bespelen, gaande van ‘luide’ trompet en schalmei tot de ‘zachte’ luit, harp en vedel. Ze werden door de stad, de adel of de rijke burgerij ingehuurd om bepaalde gelegenheden, zoals optochten, banketten of bals op te luisteren. Enkele blazers (schalmei-, trompet- en kromhoornspelers) werden ook effectief tewerkgesteld door de stad; zij kregen de naam ‘stadspijpers’. Deze stadsspeellieden speelden regelmatig, soms zelfs elke avond, vanop het raadhuis (stadhuis).

11

Voor het festival Leuvense stadsklanken laten we La Caccia optreden als Leuvense gelegenheidsspeellieden. La Caccia ontstond in 1995 o.l.v. Patrick Denecker en wil vooral muziek uit de late Middeleeuwen en de Renaissance laten herleven. Voor Leuvense stadsklanken brengen ze repertoire van Phalesius (o.a. uit het dansboekje) letterlijk in de openbare ruimte van de stad, bij mooi weer zelfs in open lucht. Op maandag 3 oktober blazen ze het festival in bij de feestelijke opening. Maar op zaterdag 29 oktober trekt La Caccia de aandacht van het grote publiek. Ze spelen twee maal, een keer vanop het stadhuis op de Grote markt, zoals de stadsspeellieden vroeger, en een keer vlakbij de tentoonstelling, op het Mgr. Ladeuzeplein. Dit gaat gepaard met een kleine straatoptocht van enkele steltlopers van Cirkus in Beweging.

De beiaard met zijn klokken deed en doet de stad regelmatig klinken. Dit instrument kan dus niet ontbreken bij ‘Leuvense stadsklanken’. Het geluid van klokken is wellicht een van de oudste muzikale klanken in de stad. Vroeger meer dan nu hadden al de verschillende klokslagen een specifieke betekenis: van het oproepen tot gebed, het aankondigen van gevaar tot het bepalen van het arbeidsritme met de dag-, de werk- en de avondof sluitklok. De informatieve functie van de klokken is wat teruggeschroefd met de uitbreiding en modernisering van de communicatiekanalen. In 1525 werden 9 nieuwe klokken bij de grote uurklok in de toren van de Sint-Pieterskerk gehangen. Ze werden met een echt klavier aangeslagen. Dit was het ontstaan van de beiaard in Leuven. De stad telt nu 3 beiaarden: die van Sint-Pieter, van Sint-Geertrui en van de universiteit. Dit laatste instrument is in vakkringen en bij luisteraars geliefd omwille van de warme klank van zijn zware klokken.

Beiaardconcerten

Op zondag 20 november kondigt La Caccia vanop de Grote Markt de laatste week van Leuvense stadsklanken aan. Speellieden uit handschrift W. Boonen © Paul Laes, stedelijke musea Leuven

PRAKTISCH zaterdag 29 oktober van 14.30u tot 15.00u Grote Markt (bij slecht weer in de hal van het stadhuis, Grote Markt 9) van 16.00u tot 16.30u Mgr. Ladeuzeplein (bij slecht weer in de hal van de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven, Mgr. Ladeuzeplein 21) gratis

Op 4 en 18 oktober en op 1 en 15 november 2005 komen er 16e-eeuwse klanken uit de klokkentoren op het Ladeuzeplein. Universiteitsbeiaardier Luc Rombouts speelt een aangepast Phalesiusrepertoire (telkens van 19.00u tot 19.45u). Op 7, 14, 21 en 28 oktober 2005 zal ook de stadsbeiaardier telkens na de klokslag van twaalf uur een stuk van Phalesius spelen. De muziek klinkt uit de toren van de Sint-Pieterskerk.

Hoe de beiaard werd geboren... Toevallig leefde Phalesius in de tijd waarin het klankenlandschap in de Brabantse en Vlaamse steden grondig wijzigde. Zijn vermoedelijk geboortejaar 1510 valt samen met het jaar waarin de oudst bekende beiaard (die in het stadhuis van Oudenaarde) is ontstaan. In de stad was men al meer dan een eeuw gewend aan de muzikale voorslag die op enkele klokjes de uurslag van het stadsuurwerk aankondigde. Rond 1500 ontstond echter een nieuw geluid. De techniek van het beieren (het kleppen van de klokken) werd vanaf dan toegepast op de muzikale klokken van de voorslag (in plaats van op de zware luidlokken). Dat maakte echt musiceren mogelijk en betekende meteen ook de geboorte van de beiaard, het eerste muzikale “massamedium”.

TIP: combinatie is mogelijk met de soundwalk om 14.00u of 15.30u zondag 20 november van 14.00u tot 14u30, Grote Markt (bij slecht weer in de hal van het stadhuis, Grote Markt 9) gratis

BEIAARD

La Caccia © La Caccia

Een totaalspektakel van 112 klokken! Wat er in de 16e eeuw op de beiaard werd gespeeld, is niet zo duidelijk. Het repertoire was alleszins beperkt, maximaal tweestemmige muziek, omdat de 9 klokken slechts een diatonisch octaaf omspanden. Het is evenmin zeker dat de muziek die Phalesius uitgaf vroeger ook effectief Bovenaanzicht klok Liberty © Luc Rombouts

12

13

PRAKTISCH

op de beiaard werd gespeeld. Indien dit gebeurde, zou dit zeker in een vereenvoudigde versie zijn geweest.

Leuvense stadsklanken is sowieso dé gelegenheid om dit nu wel te doen. De luit- en gitaarmuziek van de Phalesiusbundels, zullen trouwens bijzonder mooi klinken op de beiaardklokken. De Leuvense stads- en universiteitsbeiaard zijn met hun (respectievelijk 49 en 63) Luisterplaatsen universiteitsbeiaard © K.U.Leuven klokken meer dan genoeg uitgerust om e deze 16 -eeuwse muziek tot klinken te brengen over de ganse stad.

Luisterhoekjes Vanop deze luisterplekjes in de tuin van de Faculteit Letteren kan u op dinsdagavond 4 en 18 oktober en 1 en 15 november komen genieten van Phalesius.

Luisterplaatsen universiteitsbeiaard © K.U.Leuven

op vrijdagen 7, 14, 21 en 28 oktober om 12.00u stadsbeiaard (Sint-Pieterskerk), Grote Markt gratis op dinsdagen 4 en 18 oktober en 1 en 15 november telkens van 19.00u tot 19.45u universiteitsbeiaard, Mgr. Ladeuzeplein luisterplaats: tuin Faculteit Letteren, ingang via Ravenstraat of Blijde Inkomststraat 21 gratis

Zicht vanuit toren Universiteitsbibliotheek © Luc Rombouts

EXCLUSIEF: 25 personen kunnen deze beiaardconcerten live meemaken vanop de beiaardtoren: reserveren is noodzakelijk via [email protected]. Op de dag van de concerten zelf verzamelen de mensen die een plaatsje hebben gereserveerd om 18.30u in de hal van de universiteitsbibliotheek. gratis Uitvoerders: stadsbeiaardier Eddy Mariën en universiteitsbeiaardier Luc Rombouts (laureaat wedstrijd Axion Classics van Dexia Bank) I.s.m. Cultuurcoördinatie K.U.Leuven

Zie de beiaardier LIVE aan het werk Liefhebbers kunnen samen met de universiteitsbeiaardier ook een bezoek aan de beiaardtoren brengen. Na een lange beklimming kan u de beiaardier live aan het werk zien en hebt u bovendien vanop het torenbalkon een magnifiek uitzicht over Leuven. Klank en stad worden hier letterlijk verenigd! Een echte aanrader, maar de plaatsen zijn beperkt (max. 25 personen). Vooraf inschrijven is de boodschap. Al wie het klokkenspel van de stadsbeiaard in de Sint-Pieterskerk van dichtbij wil beluisteren, zoekt best een plaatsje op de Grote Markt, of onder de luifel aan het begin van de Brusselsestraat.

MUZIEK IN DE KERK Religieuze muziek was heel belangrijk in de 16e eeuw. Eén van de belangrijkste genres binnen de Vlaamse polyfonie was het motet, een meestal religieuze compositie op Latijnse tekst. Phalesius publiceerde naast een groot aantal van deze motetten ook missen en polyfoon gezette liturgische werken zoals het magnificat. Deze genres weerklonken vooral in kerken.

DOKSAALCONCERT SINT-PIETERSKERK Canons van “Leuvense” componisten Doksaalconcert rond het Heilig Sacrament in het kader van de concertreeks ‘Polyfonie: de canon’ (Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant 2005). donderdag 13 oktober Sint-Pieterskerk

14

15

Tijdens dit concert worden onder meer canonische werken van Jacobus Clemens non Papa en Thomas Crecquillon gebracht. Deze componisten hebben niet alleen een band met Phalesius, maar verhalen ook over de verering van het Heilig Sacrament. Voor deze première musiceert The Brabant Ensemble vanop het laatgotisch doksaal!

Het Laatste Avondmaal op muziek Het concertprogramma Canons van “Leuvense” componisten stelt de Sacramentsthematiek centraal. De liturgische viering ter ere van het Heilig of Venerabel Sacrament - ook wel het feest van Corpus Christi genoemd - herdenkt het kruisoffer van Christus. De broederschap van de Alderheiligste Sacrament, gevestigd in de Sint-Pieterskerk, gaf aan Diriec Bouts de opdracht een costelike tafele te schilderen aengaende de materie van den heiligen sacramente. Dit imposante drieluik, vandaag bekend als Het Laatste Avondmaal, wordt als één van zijn absolute meesterwerken beschouwd. Het spreekt voor zich dat dit liturgische feest werd opgeluisterd met polyfone composities. De door Petrus Phalesius in 1557 uitgegeven vijfstemmige Missa Caro mea van Clemens non Papa dient binnen dit kader gesitueerd.

donderdag 13 oktober om 19.30u of om 21.30u (dit concert wordt rechtstreeks uitgezonden door Klara) Sint-Pieterskerk, Grote Markt, 3000 Leuven introductie: Bruno Bouckaert, om 19.00u of 21.00u in de gotische zaal van het stadhuis (Grote Markt 9) prijs: 16 euro (8 euro voor studenten) reservatie via In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven tel 016 20 30 20, [email protected] Organisatie: Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant Uitvoerders: The Brabant Ensemble & La Caccia Concertsponsor: Leuven Research & Development Concert van de stad Leuven Coproductie Klara

Kettingmelodie: de canon Een populair compositieprocédé dat in diverse van de geprogrammeerde composities van “Leuvense” Polyfonisten aan bod komt, is dat van de canon. Gezien de na elkaar inzettende partijen in principe dezelfde melodie uitvoeren, is het een bij uitstek ‘strenge’ contrapuntische techniek. Toch lieten de polyfonisten veel ruimte voor varietas, een principe dat hen nauw aan het hart lag. Vaak suggereerden ze op een inventieve en soms raadselachtige manier hoe de uitvoerende musici de canon dienden op te lossen.

The Brabant Ensemble © The Brabant Ensemble

MUZIEK BIJ DE ADEL

Zitjes in het koor De blazers van La Caccia verwelkomen het publiek dat voor deze gelegenheid in het koor mag plaatsnemen, met op de achtergrond Het Laatste Avondmaal van Dirk Bouts. De zangers van The Brabant Ensemble staan op het doksaal. Tot in de 18e eeuw was dit de plaats bij uitstek voor het uitvoeren van polyfonie. De beleving van het architecturale en kunsthistorische erfgoed van de Sint-Pieterskerk maakt zo een essentieel onderdeel uit van het concertgebeuren.

PRAKTISCH

Koor Sint-Pieterskerk © Eric Dewaersegger

Aan de top van de Leuvense samenleving stonden onder andere de adellijke grootgrondbezitters. Zij bezaten domeinen tot ver buiten de stad en leefden van de opbrengsten van hun onroerende goederen. In de cultuur van deze adellijke families speelde muziek een belangrijke rol. Het muzikaal opluisteren van gastenbezoeken en allerhande religieuze en profane feesten droeg bij tot het bevestigen en versterken van hun status. Zowel vocale als instrumentale of gemengde ensembles werden hiertoe ingezet. In kleine kring werd echter ook zelf gemusiceerd. Het bespelen van luit of clavecimbel was een van de muzikale basisvaardigheden van de adel. Het verfijnde spel stond als het ware symbool voor een al even verfijnde opvoeding en ingesteldheid. Na een diner in besloten gezelschap werd er dan ook geregeld gemusiceerd.

The Brabant Ensemble uit Oxford spitst zich toe op polyfonie uit Leuven en Brabant. Voor hun Europese première kunnen ze zich geen beter kader dromen dan dat van de Sint-Pieterskerk!

16

17

ARENBERGTRIPTIEK

Programma

donderdag 27 oktober Kasteel van Arenberg

We worden onthaald door een alta capella (‘luid(blazers-)ensemble’) dat ook in de 16e eeuw vaak deze functie toegewezen kreeg (La Caccia). Vervolgens horen we intieme luitmuziek (Jan Van Outryve) in de salons van het kasteel en een profaan en een religieus programma (Joris Verdin en Capilla Flamenca) in de De le Villezaal en de pandgang van wat vroeger het Celestijnenklooster was. Het verhaal van Clemens in Arenberg wordt voor én na de concerten verteld. La Caccia zorgt voor verpozing tussen de deelconcerten en sluit het concertgebeuren af.

Vlaams componist Clemens non Papa (ca. 1510 - 1556) had banden met Philippe II De Croÿ, hertog van Aarschot, en is van alle componisten het best vertegenwoordigd in de bundels van Phalesius. Via drie unieke (deel)concerten verkent u de Arenbergsite én het gevarieerde werk van Jacobus Clemens non Papa.

Phalesius in hooggeplaatst gezelschap In 1446 kwam het jachtslot aan de rand van het woud in Heverlee in het bezit van de familie de Croÿ, hertogen van Aarschot en prinsen van Chimay. Het kasteel en bijhorend Celestijnenklooster waren eind 15e en begin 16e eeuw opgetrokken als verblijfplaats en laatste rustplaats van de de Croÿs. Als vertrouwensman van keizer Karel V was Philippe II de Croÿ (1496-1549) één van de machtigste personen in de Nederlanden. Hij hield er dan ook een eigen capella op na, een vocaal ensemble dat vooral in de kastelen van Beaumont en Clairefontaine musiceerde. Aan het hoofd van deze kapel stond niemand minder dan de vermaarde Vlaamse polyfonist Clemens non Papa. Hij is bovendien ook de best vertegenwoordigde toondichter in de catalogus van Petrus Phalesius.

Van frivool tot innig religieus

Deze triptiek is een wandeling doorheen het verhaal van Clemens en de Croÿ, via drie concerten die plaatsvinden op verschillende locaties van de mooie Arenbergsite. Deze unieke reis begint en eindigt voor iedereen samen, op eenzelfde locatie. Voor de deelconcerten wordt met een doorschuifsysteem in groepen gewerkt, zodat alle drie de concerten in een iets intiemere sfeer kunnen beleefd worden. Tussen de concerten wandelt u in groep naar de volgende locatie.

PRAKTISCH

Kasteel van Arenberg © K.U.Leuven

donderdag 27 oktober onthaal om 19.45u door La Caccia en verteller Kasteel van Arenberg, Kardinaal Mercierlaan 94, 3001 Heverlee

Zicht op het kasteel van Heverlee (1600), privé-verzameling © K.U.Leuven

Clemens’ relatie met de de Croÿs blijkt ook uit een brief van Philippe III de Croÿ in 1553 ondertekend te Heverlee en gericht aan aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk. Hierin raadt Philippe de toekomstige keizer Maximiliaan af om de componist in zijn dienst te nemen, omdat de musicus een dronkelap zou zijn. Of dit een tactische zet was van de Croÿ om de toppolyfonist in de Nederlanden te kunnen houden, blijft onduidelijk.

prijs: 12 euro (7 euro voor studenten) reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven tel 016 20 30 20, [email protected] Uitvoerders: La Caccia, Capilla Flamenca, Jan Van Outryve en Joris Verdin I.s.m. Cultuurcoördinatie K.U.Leuven en Kunstpatrimonium K.U.Leuven

Het rijke oeuvre van Clemens non Papa - van frivole, zelfs wat oneerbare profane muziek tot meer diepgaande religieuze werken - vormt het uitgangspunt van deze concertentriptiek op de Arenbergsite. Het wordt een muzikaal drieluik, gebracht op drie locaties die zelden voor concerten worden gebruikt.

18

19

MUZIEK IN DE ABDIJ

PRAKTISCH vrijdag 11 november van 15.00u tot 15.45u of van 16.15u tot 17.00u Abdij van ‘t Park, Abdij van Park 7, 3001 Heverlee

TER OMMEGANG IN ABDIJ VAN ‘T PARK vrijdag 11 november Abdij van Park Het Gregoriaans was een belangrijk genre, ook in de 16e eeuw. Tussen Phalesius’ drukken vinden we twee boeken met gregoriaanse muziek. Ook de Abdij van ‘t Park kent een 500 jaar oude traditie van gregoriaanse gezangen en is dus de perfecte locatie voor dit concert!

Eenstemmige kerkgezangen: het Gregoriaans In een muzikaal erfgoedfestival mag de diepgewortelde traditie van de gregoriaanse gezangen zeker niet ontbreken. Het Gregoriaans werd in de 16e eeuw dagelijks beoefend tijdens de talloze liturgische diensten in abdijen, kloosters, kathedralen, kapittel- en parochiekerken. Polyfonie - veeleisend en prijzig in voorbereiding en uitvoering - werd voorbehouden voor bijzondere feestdagen en was dan ook meer de uitzondering dan de regel. Toch drukte Phalesius slechts twee boeken met gregoriaanse gezangen. Daartoe behoorde ook een Cantuale (1561) met een selectie van populaire melodieën uit dit repertoire. Het werd gedrukt in opdracht van de stad Amsterdam om de knapen aan te zetten tot ‘vurig meezingen’ tijdens de vieringen; hun enthousiasme stond immers op een te laag pitje...

Onvolprezen akoestiek van de Abdij van ‘t Park De Norbertijnenabdij van ‘t Park is de perfecte locatie voor dit repertoire. Het Ensemble Psallentes brengt gezangen uit Phalesius’ gregoriaanse uitgaven, in combinatie met gezangen uit de viering van de zogenaamde Recollectio BMV, een eeuwenoude traditie die het zevende Mariafeest vierde. Aan het einde van de 16e eeuw werden de gezangen voor dit Mariafeest wellicht door het kapittel van de Leuvense Sint-Pieterskerk hervormd. Van daaruit verspreidde het zich over Europa. Precies in de Abdij van ‘t Park zongen de paters de Recollectio tot ver in de 20e eeuw! Op dit concert kan u dus kennismaken met een 500 jaar oude traditie.

Uitzonderlijke gelegenheid!

prijs: 10 euro (5 euro voor studenten) reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven tel 016 20 30 20, [email protected] Uitvoerders: Ensemble Psallentes, gregoriaanse zang; Arnaud Vandecauter, orgel (laureaat wedstrijd Axion Classics van Dexia Bank) I.s.m. Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur en de Vrienden van de Abdij van ‘t Park

MUZIEK BIJ DE BURGERIJ Een ‘moment musical’ na het eten... In heel wat burgerlijke huishoudens was het een veelvoorkomend ritueel tijdens de 16e eeuw. De zogenaamde stemboekjes (elke partij van een bepaalde muziekuitgave was in een afzonderlijk boekje genoteerd) werden op tafel gelegd, stemmen gesmeerd en instrumenten bovengehaald. Vele muziekdrukken kondigden op hun titelpagina dan ook aan zeer lustich om singen en spelen op alle musicale instrumenten te zijn. Ook al was veel muziek op het eerste gezicht vocaal, de uitvoering door een gemengd vocaal-instrumentaal ‘ensemble’ was zeker geen uitzondering.

ONGEKEND - ONBEMIND: JACOBUS FLORI EN HET NEDERLANDSE POLYFONE LIED woensdag 9 november gotische zaal stadhuis Jacobus Flori (bloei ca. 1570-1599), leerling van Orlandus Lassus en meester van het Nederlandse polyfone lied publiceerde bij Phalesius. Zijn werk bleef onterecht grotendeels ongekend en onuitgegeven. Dit concert is een ode aan Flori en het Nederlandse lied.

Speciaal voor Leuvense stadsklanken wordt een deel van de abdij opengesteld. Muzikanten en publiek verplaatsen zich tijdens dit exclusieve concert doorheen de kerk en pandgang van deze prachtige site. Voor al wie het muzikale, (kunst-)historische en het architecturale erfgoed van deze mooie site samen op een namiddag wil ontdekken en beleven! Abdij van ‘t Park © Eric Dewaersegger

20

21

In het Nederlands gezongen!

TRIO (MET LUIT)

Het ensemble La Folata brengt een vocaal-instrumentale interpretatie van werk van een nagenoeg onbekende en zelden uitgevoerde leerling van Orlandus Lassus, Jacobus Flori. Flori’s driestemmige bundel, gedrukt door Phalesius in 1573, bevat naast enkele Latijnse motetten (religieuze werken), vooral Nederlandse liederen, vaak geïnspireerd op een religieuze tekst. Omdat muziek op Nederlandse tekst niet zo interessant was voor ‘export’ - i.t.t. composities in het over heel Europa verspreide Latijn bijvoorbeeld - is dit op zijn minst opGothische zaal stadhuis © Eric Dewaersegger merkelijk te noemen. De kleine bezetting (voor drie stemmen) van de bundel wijst op het gebruik in de woonkamer, als huismuziek, waar zowel de liederen in de volkstaal als de religieuze motetten op tafel verschenen.

zondag 20 november Groot Begijnhof Leuven

Enkel al omwille van zijn bijdrage tot het Nederlandse liedgenre, is Flori een opmerkelijk toondichter te noemen.

PRAKTISCH woensdag 9 november 2005 om 20.00u gotische zaal stadhuis, Grote Markt 9 (eerste verdieping), 3000 Leuven

Phalesius gaf heel wat instrumentale muziek uit. Daaronder ook een indrukwekkend aantal composities voor luit, bestemd voor de intieme omgeving van de (burgerlijke) huiskamer. Een wel erg uitzonderlijke uitgave is een bundel met muziek voor drie luiten. Precies rond dit boek is het concert opgebouwd. Drie Vlaamse topluitisten bundelen hun krachten!

De ‘gitaar’ onder de renaissance-instrumenten Eén van de meest populaire instrumenten binnen de huiskamers van welgestelde adellijke en burgerlijke huishoudens was de luit. Zij werd door de Moren vanuit de Arabische wereld via Spanje naar Europa gebracht. Sinds de introductie in Europa in de loop van de Middeleeuwen was de luit geëvolueerd tot een zeskorig (d.i. met zes dubbele snaren) instrument waarvan de snaren met de vingers bespeeld werden. Belangrijk voor de verspreiding van de luit was o.m. de ontwikkeling van de tabulatuur, een notatiesysteem dat gebruik maakt van letters of cijfers om de plaatsing van de vingers van de linkerhand duidelijk te maken. Een tabulatuur zegt m.a.w. niet zozeer welke noten klinken, maar wel hoe die geproduceerd moet worden op het instrument. Ideaal voor de amateur die geen noten kon lezen dus! Aan de muziek zelf gaat bovendien in deze uitgaven vaak een praktische introductie over speeltechniek vooraf. Daaruit blijkt duidelijk dat Phalesius mikte op een breed publiek van rijke amateurs.

Portret van de luitspeler Giovanni Gabrielle © Annibale Carraci

Een commercieel succes! De luit kon zowel solistisch als in ensemble gebruikt worden en werd ook ingezet voor het begeleiden van zang. Phalesius had al snel het grote commerciële voordeel van het drukken van luitmuziek in de gaten. Het instrument was erg populair. Door de afwezigheid van een tekst ontstond een universeler repertoire met een grotere afzetmarkt dan pakweg Nederlandse liederen die omwille van hun taal eerder appeleren aan een lokaal publiek. Phalesius drukte heel wat boeken voor luit, cister en gitaar met intabulaties (‘transcipties in tabulatuur’) van vocale muziek, dansen, fantasia’s en preludes. Een boek voor drie luiten verdient bijzondere aandacht: Longe elegantissima excellentissimi musici Ioannis Pacoloni Chelistae Patavini, tribus testudinis ludenda Carmina... (Leuven, 1564). Drie Vlaamse topmuzikanten laten deze bijzondere luitmuziek opnieuw klinken!

prijs: 12 euro (7 euro voor studenten) reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven 016 20 30 20, [email protected] Uitvoerders: La Folata m.m.v. Katelijne Van Laethem TIP: Voor Leuvense stadsklanken werd een nieuwe luxe-editie van de driestemmige werken van Jacobus Flori uitgegeven (cf. p.28)

Groot Begijnhof © Eric Dewaersegger

22

23

TIP: Deze drie muzikanten kan u elk afzonderlijk nog eens aan het werk zien met een ander Phalesiusrepertoire tijdens het huismuziekparcours (zie hieronder).

PRAKTISCH zondag 20 november 2005 om 20.00u Faculty Club, Infirmeriezaal, Groot Begijnhof 14, Leuven prijs: 12 euro (7 euro voor studenten) reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven 016 20 30 20, [email protected] Uitvoerders: Jan Van Outryve, Jurgen De Bruyn (laureaat wedstrijd Axion Classics van Dexia Bank) en Wim Maeseele I.s.m. 30CC, het cultuurcentrum van Leuven

DRIE LEUVENSE HUISKAMERS: 1. Bondgenotenlaan 155 Op de Bondgenotenlaan 155 komt u terecht bij de familie Dooms. Hun woning werd gebouwd na WOII door de bekende Leuvense architect Victor Broos (1908 - 1980), bekend voor zijn modernistische woningen, zoals Coin Fleuri en Villa Roma op de Tiensesteenweg. Broos legde zich niet enkel toe op individuele woningbouw, maar ontwierp tevens een aantal appartementsgebouwen. Residentie Alhambra in de Rijschoolstraat, de Ambassade op de Naamsesteenweg en Woodside op de Kardinaal Mercierlaan zijn van zijn hand. Hij is bovendien de architect van het Openbaar Entrepot en de Silo aan de Vaartkom. Broos’ grote droom bleef echter het realiseren van een kerk. Dat zou voor hem pas echt erkenning als architect betekenen. Deze droom ging in de jaren ‘70 in vervulling met de bouw van de Sint-Jozefkerk in de Bogaerdenstraat. De aannemer met wie Broos dit huis bouwde, Leuvenaar Jean Mommens, heeft er nog zelf in gewoond tot 1978.

MUZIKALE PARCOURS

2. Maria-Theresiastraat 100 Tot aan WOII stond er op dit nummer in de Maria-Theresiastraat een classicistische meesterwoning. De huidige herenwoning werd in het kader van de wederopbouw van Leuven na 1914 door architect Alphonse Stevens opgericht. Het huis was bestemd als zijn eigen woon-en werkplaats. De grote glaspartijen aan de tuinzijde verraden nog de vroegere ateliers van de architect en zijn tekenaars. Voor de achtergevel gebruikte Stevens allerlei gerecupereerde natuurstenen elementen van tijdens de oorlog vernielde gebouwen.

Voor Leuvense stadsklanken werden ook twee muzikale parcours uitgestippeld. Eentje voor de Leuvenaars, langs drie Leuvense huiskamers; en eentje voor de studenten, langs enkele studentenkoten. Phalesius wijst telkens de weg.

1. HUISMUZIEK De intieme huismuziek staat hier opnieuw centraal. Naast de luit komt dit keer ook de renaissancegitaar aan bod. Phalesius’ uitgave van een gitaarbundel was uniek: het was de eerste publicatie voor dit instrument in de Lage Landen! Dit parcours is dus de uitgelezen kans om mee te komen luisteren naar de oudste gitaarmuziek van België!

De huidige bewoners, de heer en mevrouw Meerten-Cox, hebben de woning in 1978 aangekocht en ingericht als gezinswoning zonder veel aan de architecturale structuur van het huis te veranderen.

Drie professionele muzikanten vormen zich voor de gelegenheid om tot huismuzikant. Drie authentieke Leuvense huiskamers zorgen voor de juiste sfeer en vormen een parcours door de stad. U wandelt van het ene concert naar het andere en wordt telkens door de gastheer verwelkomd. Een onvergetelijke namiddag met drie unieke Leuvense huisconcerten! Drie muzikanten en drie instrumenten: Jurgen De Bruyn, renaissancegitaar Wim Maeseele, luit Jan Van Outryve, luit

24

© Eric Dewaersegger

© Eric Dewaersegger

25

3. Tiensevest 35 Deze woning werd in 1913 gebouwd voor Prof. Dr. A.K.M. Noyons, geboren te Utrecht op 7 januari 1878 en overleden in 1941. Hij volgde zijn middelbare school in Utrecht en Lier. Ook zijn medische studies en wetenschappelijke specialisaties volgde hij in Utrecht. Van 1912 tot 1927 was Noyons hoogleraar in de experimentele fysiologie aan de universiteit van Leuven, waar hij “l’Institut de Physiologie” oprichtte. Nadien keerde hij terug naar Utrecht.

2. KOTCONCERTEN donderdag 17 november 2005 op verschillende studentenkamers in Leuven Naast de Leuvenaars willen we ook de grote groep studenten in Leuven actief bij Leuvense stadsklanken betrekken. Op 17 november kan u de 16e-eeuwse muziek van Phalesius en tijdgenoten dan ook op een zeer bijzondere wijze ontdekken op diverse koten in de Leuvense binnenstad. In maart 2005 werd een oproep gelanceerd aan musicerende studenten om zich in te schrijven voor dit muziekparcours langs Leuvense studentenkoten. Heel wat studenten gingen daar op in. Naast bestaande ensembles werden tal van gelegenheidsensembles gevormd.

De Nederlandse invloed is dan ook niet ver te zoeken in de - voor Leuven ongewone - stijl van het huis, zowel wat de buitenzijde als de binnenafwerking betreft. De opeenvolgende eigenaars hebben veel origineels van de woning weten te bewaren. Voor Leuvense stadsklanken verwelkomt de familie Haers-Gebbinck u graag in hun woonkamer.

Dat liet ons toe een mooi muzikaal parcours voor u uit te stippelen. De wandeling leidt u langs enkele studentenkoten waar u kan luisteren naar een GRATIS concert. Het geheel wordt feestelijk afgesloten in Zaal Het Depot. © Haers-Gebbinck

PRAKTISCH zondag 20 november van 15.00u tot 18.00u locaties: huiskamer 1: Bondgenotenlaan 155, 3000 Leuven huiskamer 2: Maria-Theresiastraat 100, 3000 Leuven huiskamer 3: Tiensevest 35, 3000 Leuven

Goed nieuws voor studenten die alsnog actief willen meedoen aan het muziekparcours: muzikanten kunnen zich nog inschrijven tot 8 oktober via www.kuleuven.be/cultuur/kotconcerten TIP: meer info over het wandelparcours en het precieze programma is vanaf 17 oktober te vinden op www.kuleuven.be/cultuur.

PRAKTISCH donderdag 17 november 2005 om 20.00u op verschillende studentenkamers in Leuven

prijs: 12 euro (7 euro voor studenten)

om 22.00u slot in zaal Het Depot, Martelarenplein 12, 3000 Leuven

plaatsen beperkt tot 30 personen per groep vooraf inschrijven is verplicht reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven 016 20 30 20, [email protected]

Uitvoerders: studenten die zich als ensemble of als individuele muzikant aanbieden I.s.m. Cultuurcoördinatie K.U.Leuven

Uitvoerders: Jan Van Outryve, Jurgen De Bruyn (laureaat wedstrijd Axion Classics van Dexia Bank) en Wim Maeseele I.s.m. 30CC, het cultuurcentrum van Leuven

26

27

PUBLICATIES EN CD

week 1 (3 okt.9 okt.)

Erfgoedcahier: Petrus Phalesius en het stedelijk muziekleven in de Vlaamse Renaissancestad Leuven (Muziekuitgeverij Alamire) Dit cahier bevat toegankelijke achtergrondinformatie bij het programma van Leuvense stadsklanken. Het plaatst Phalesius, de muziekdruk, componisten, genres en muzikale plaatsen in hun context. Daarnaast bevat het de beknopte tentoonstellingscatalogus van de gelijknamige tentoonstelling in de Universiteitsbibliotheek. redactie: N. Gabriëls en E. Schreurs auteurs: I. Bossuyt, J. Caluwaerts, N. Gabriëls, G. Huybens, P. Mannaerts, A. Renel, T. Schmidt-Beste, E. Schreurs, K. Schiltz, H. Vanhulst, A. Vogels prijs: 14 euro; in combinatie met cd Clemens non Papa: 19 euro te koop in de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven (locatie tentoonstelling) en op locatie tijdens de activiteiten van Leuvense stadsklanken

Jacobus Flori, Motetten en Nederlandse polyfone liederen/ Motets and Dutch Polyphonic Songs (Leuven, 1573) Monumenta Flandriae Musica, 11 (Muziekuitgeverij Alamire) Jacobus Flori’s debuut, Modulorum [...] cum tribus vocibus werd uitgegeven bij de Leuvense muziekdrukker Petrus Phalesius. Deze uitzonderlijke getuigenis van het polyfone lied op Nederlandse tekst uit de late Renaissance is enkel in Spanje bewaard en bovendien niet meer in de beste conditie. Nele Gabriëls en Eugeen Schreurs van Resonant vzw zorgen in het kader van Leuvense stadsklanken voor een nieuwe, kritische editie van dit ‘onbekend en tot op heden onuitgegeven Vlaams muzikaal erfgoed’. auteurs: N. Gabriëls en E. Schreurs, M. De Wilde, H. Meeus, D. Verbeke prijs: 70 euro te koop in de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven (locatie tentoonstelling) en op locatie tijdens de activiteiten van Leuvense stadsklanken

28

week 2 (10 okt.16 okt.)

week 3 (17 okt.23 okt.)

Tentoonstelling Muziek geprint Universiteitsbibliotheek

week 4 (24 okt.30 okt.)

woe 12 okt.

woe 19 okt.

woe 26 okt.

Soundwalk, vertrek Mgr. Ladeuzeplein

za 29 okt., 14.00u en 15.30u

Speellieden, Grote Markt en Mgr. Ladeuzeplein

za 29 okt. 14.30u en 16.00u

Doksaalconcert Sint-Pieterskerk

Arenbergtriptiek, Kasteel van Arenberg

week 6 (7 nov.13 nov.)

week 7 (14 nov.20 nov.)

doorlopend

Cursus Dansen, liederen en geestelijke gezangen, Auditorium Tweebronnen, 14.00u

Beiaardconcerten, Grote Markt en Mgr. Ladeuzeplein

week 5 (31 okt.6 nov.)

di 4 okt. 19.00u, vr 7 okt. 12.00u

vr 14 okt. 12.00u

di 18 okt. 19.00u, vr 21 okt. 12.00u

vr 28 okt. 12.00u

woe 9 nov.

zo 20 nov. 14.00u

di 1 nov. 19.00u

di 15 nov. 19.00u

do 13 okt. 19.30u en 21.30u do 27 okt. 19.45u

Ter ommegang in Abdij van ‘t Park

vr 11 nov. 15.00u en 16.15u

Cd Clemens non Papa (ca.1510-1555). Priest and bon vivant Voor deze nieuwe cd-opname wordt vertrokken van de recentelijk aangetoonde link tussen de componist Clemens non Papa en de Hertogen van Aarschot, vroegere heren van het Arenbergkasteel in Heverlee (zie ook Arenbergtriptiek, p.18). Deze cd geeft een brede kijk op de veelzijdige muziek uit de 16e eeuw: zowel vocale, instrumentale, profane als religieuze composities komen aan bod.

Ongekend-onbemind: Jacobus Flori (…), gotische zaal stadhuis

woe 9 nov. 20.00u

Trio (met luit), Begijnhof

zo 20 nov. 20.00u

Uitvoerders: Capilla Flamenca, Joris Verdin, La Caccia, Jan Van Outryve Coproductie Klara, Etcetera en Resonant vzw prijs: 14 euro; in combinatie met erfgoedcahier: 19 euro te koop in de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven (locatie tentoonstelling) en op locatie tijdens de activiteiten van Leuvense stadsklanken

Huismuziek (parcours)

zo 20 nov. 15.00u

Kotconcerten (parcours)

do 17 nov. 20.00u

29

COLOFON samenstelling: Erfgoedcel Leuven

teksten: Resonant vzw, Erfgoedcel Leuven, Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant, 30CC, Davidsfonds en UVT, Cultuurcoördinatie K.U.Leuven, Luc Rombouts eindredactie: Tiny T’Seyen en Ludwig Desmet afbeeldingen: coverbeeld © Paul Laes, stedelijke musea Leuven foto’s: stad Leuven, Paul Laes, Eric Dewaersegger, K.U.Leuven, La Caccia, The Brabant Ensemble, Luc Rombouts, Annibale Carraci Basisbibliografie: Huybens, G. Muziek te Leuven in de 16e eeuw, Leuven, 1982. Vanhulst, H. Catalogue des Editions de musique publiées à Louvain par Pierre Phalèse et ses fils, 1545-1578, Academie royale de Belgique. Mémoires de la classe des beaux-arts, 16/2, Brussel,1990. Van Uytven, R. Leuven, de beste stad van Brabant. Geschiedenis van het stadsgewest Leuven tot omstreeks 1600. Leuven, 1980. (c) Erfgoedcel Leuven, 2005

Leuvense stadsklanken is een organisatie van Resonant vzw en Erfgoedcel Leuven, in samenwerking met Alamire Foundation, Alamire Muziekuitgeverij, Davidsfonds en Universiteit Vrije Tijd, 30CC, Etcetera, Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant, K.U.Leuven (Cultuurcoördinatie, Kunstpatrimonium, musicologie, Universiteitsarchief en -bibliotheek) Met de steun van stad Leuven, Vlaamse Gemeenschap, Klara, Spitz, Passe-Partout, Dexia en Provincie Vlaams-Brabant. Met dank aan De Lijn Vlaams-Brabant, de families Dooms, Haers en Meerten voor het openstellen van hun huiskamer en aan de studenten voor hun medewerking aan de kotconcerten.

INFO www.townscape-soundscape.be Resonant vzw, [email protected], 016 32 99 55 Erfgoedcel Leuven, [email protected], 016 21 18 76

cultuur

Leuven. Eeuwenoud, springlevend.

��������������������������

30

31