Programmabrochure 2014 Koninklijke Leuvense Gidsenbond 1
Koninklijke Leuvense Gidsenbond
Kort na WO II organiseerde het Davidsfonds van Leuven de tentoonstelling 'Herwordend Leuven'. Geïnteresseerde bezoekers misten echter een rondleiding met gids. Daarom besliste de toenmalige voorzitter om samen met één van de bestuursleden een gidsencursus in te richten. De eerste acht Leuvense gidsen werden gediplomeerd in april 1947. Een maand later stichtten zij de Leuvense Gidsenbond (LGB) als een onderafdeling van het Davidsfonds. In het begin werden maar een dertigtal groepen rondgeleid. De LGB was erg blij toen de V.V.V. Leuven geopend werd. En na de aanstelling van een schepen van toerisme overhandigde de LGB suggesties voor een beter toeristisch beleid aan het stadsbestuur dat verschillende ervan realiseerde. De gidsenbond werd stilaan een begrip en ging op eigen benen staan door een zelfstandige vereniging te worden. Vandaag telt onze vereniging meer dan honderd leden en daaronder zijn er negentig actieve gediplomeerde stadsgidsen.
Wij verzorgen rondleidingen op vraag van groepen en individuele bezoekers en tonen met veel plezier bekende en minder bekende plekken in onze boeiende stad, terwijl we zowel voor (kunst)historische achtergrond zorgen als voor tal van leuke, onverwachte anekdotes en verhalen. De gidsenbond werkt ook elk jaar mee aan de Open-Monumentendag en de Erfgoeddag en andere toeristische activiteiten. Om de Leuvenaars te laten kennis maken met hun stad werden sinds 1972 maandelijks Ken-Uw-Stad wandelingen (K.U.S.) georganiseerd op zondag. Niet-Leuvenaars waren natuurlijk ook welkom. Het aantal deelnemers steeg zodanig dat deze K.U.S.-wandelingen in het zomerseizoen vervangen werden door wekelijkse rondleidingen op woensdagavond. Omwille van het succes worden deze zomerwandelingen al enkele jaren op zondagvoormiddag herhaald.
2
Programma voor groepen
Via de Leuvense Dienst voor Toerisme, of via onze eigen web site, kan je een gids reserveren voor één van onze klassiekers: •
•
•
Stadhuis en Sint-Pieterskerk Je brengt een uitgebreid bezoek aan het stadhuis en de Sint-Pieterskerk. Het Leuvense stadhuis is een van de bekendste gotische gebouwen ter wereld. In de gevel bewonderen we de beelden van bekende Leuvenaars en enkele bijbeltaferelen. Binnenin zijn er onder meer prachtige houtsnijwerken en monumentale schilderijen. De Sint-Pieterskerk herbergt dan weer een aantal gotische kunstschatten en topwerken van de Vlaamse primitieven, zoals Dirk Bouts' Laatste Avondmaal.
Ontdek Leuven Deze wandeling brengt je langs de voornaamste bezienswaardigheden en geeft een mooi beeld van de stad, ideaal voor een eerste kennismaking. Je wandelt langs de Grote Markt met het stadhuis en de Sint-Pieterskerk, beide gebouwd door architect Mathieu de Layens. Deze architect voerde de Brabantse gotiek naar een hoogtepunt. Maar ook de vele universiteits-gebouwen en leuke plekjes krijgen aandacht. Een bezoek aan het Groot Begijnhof, door Unesco uitgeroepen tot werelderfgoed, mag natuurlijk niet ontbreken.
Universitaire wandeling Deze wandeling maakt de verbondenheid tussen de eeuwenoude Leuvense universiteit en de stad duidelijk. We wandelen langs de Universiteitshallen die vanaf de stichting tot vandaag een centrale rol spelen in de geschiedenis van de universiteit. Dit gebouw grenst aan de Oude Markt, een plein dat ook wel 'de langste toog ter wereld' genoemd wordt en een bijzondere rol in menig studentenleven speelt. 3
De wandeling langs oude colleges (o.a. Pauscollege, Van Dalecollege, Atrechtcollege, Hogenheuvelcollege e.a.) vertelt de boeiende geschiedenis over ontstaan en gebruik van deze gebouwen door de eeuwen heen. Achter al deze oude gevels en gebouwen ontdekken we hoe de universiteit de infrastructurele noden van een moderne leerinstelling oplost, rekening houdend met de geldende architecturale inzichten. De Centrale Universiteitsbibliotheek is een levende herinnering aan de gruwelen van de eerste wereldoorlog en aan de Amerikaanse vrijgevigheid die de verwoeste bibliotheek in ere herstelde. Het Erasmusgebouw (Faculteit Letteren) met zijn gedichtentuin, ontworpen door Jacques Wirtz, is een oase van rust in het hart van de stad en voor velen een echte ontdekking. •
•
•
•
Langs groene plekjes Dat Leuven naast een architecturaal interessante plek ook een groene stad is waar je aangenaam kan verpozen, ervaren we tijdens deze wandeling langs de diverse tuinen en parken die Leuven rijk is. We wandelen langs - de fraaie beelden in de tuin van het Erasmusgebouw (Faculteit Letteren) - het prachtige Sint-Donatuspark (stadspark) dat op de resten van de 12de-eeuwse ringmuur aangelegd werd naar het voorbeeld van Engelse landschapsparken - de tuin van het Atrechtcollege met De Boom van Groot Verdriet - het Dijlepark, het meest romantische parkje van Leuven Nieuwe architectuur In Leuven en deelgemeenten vinden we naast prachtige, eeuwenoude gebouwen ook nieuwe, architecturale hoogstandjes. De belangrijkste voorbeelden daarvan treffen we aan op de as Vaartkom Stationsomgeving - Philipssite waar we het internationaal hoofdkwartier van InBev, het heraangelegde Martelarenplein, het opvallend rode busstation en de nieuwe perronoverkappingen kunnen bewonderen. Ook het provinciehuis met z'n geïntegreerde kunstwerken en de stadsbibliotheek Tweebronnen van de bekende architect Henri Vandevelde, zijn onze aandacht meer dan waard.
Leuvense bierverhalen Tijdens deze wandeling nemen de gidsen je mee op een ontdekkingstocht langs oude cafés en (verdwenen) brouwerijen. Ze vertellen je het verhaal van de bierstad Leuven: Werd hier echt zoveel bier gedronken? Waar zijn alle brouwerijen naartoe? Wat is er met de Peeterman gebeurd? Is er een verschil tussen een kroeg en een estaminet? Waarom zijn er zoveel cafés op de Oude Markt? Hoe komt het dat het Leuvense bier zo bekend werd? Is het waar dat brouwers visschubben en varkenspoten gebruikten en werd bier met water uit de Dijle gebrouwen? De antwoorden op deze vragen en nog veel meer krijg je tijdens een wandeling die zelfs voor geheelonthouders interessant kan zijn.
Standbeeldenwandeling Zoals de meeste steden telt ook Leuven veel standbeelden. We wandelen door het centrum waar de concentratie aan beelden en monumenten het grootst is. We leggen een parcours af dat de evolutie in de beeldende kunst in de loop van de 19de en 20ste eeuw illustreert. Zo wandelen we bijvoorbeeld langs het stadhuis waarvan de nissen vanaf 1849 worden bevolkt door beelden van iedereen die tot dan toe belangrijk was geweest voor Leuven. In de omliggende straten vinden we naast tal van beelden van politiek, socio-economisch of wetenschappelijk belangrijke Leuvenaars, oorlogsmonumen-ten, herdenkingsbeelden en martelarenmonumenten die sinds WO I opgericht werden. Recent werden leuke en/of symbolische beelden geplaatst zoals de Kotmadam, Fonske (de student) en Renée (de studente) als symbolen van de universitaire aanwezigheid in Leuven. Bewonder de Totem van Jan Fabre en de Ballon van de vriendschap die staat voor het uniek Leuvens "Verbond der Jaartallen"
4
•
Hapje Stapje: Een wandeling door Leuven vol smakelijke verhalen over eten en drinken. Als het water ons in de mond komt staat er een hartig of zoet proevertje klaar. Van middeleeuwse markten tot de huidige succesvolle vrijdagmarkt, van armoedige maaltijden in universiteitscolleges tot culinaire hoogstandjes nu, van een universitaire bier- en wijnkelder tot de hedendaagse fakbars: dit alles en nog veel meer komt aan bod. Praktisch - Proevertjes: 4 à 5 waaronder een aperitiefdrankje en de Leuvense paté van Jeroen Meus (hapjes worden buiten genuttigd) - Prijs: € 6 per persoon extra voor de proevertjes - Minimaal 6 personen en maximaal 20 personen (groepen minder dan 10 personen betalen € 6 bij per groep) - Van dinsdag tot en met zaterdag tussen 10 en 15.30 uur (laatste vertrekuur)
•
AuthentHip: Leuven is een bruisende hedendaagse stad waar authenticiteit nog steeds iets betekent. Dat merk je aan de verscheidene fijne boetieks, artisanale winkels, galerijen, restaurants en cafés die het stadscentrum rijk is. Tijdens deze wandeling flaneer je langs straten en pleinen met unieke adresjes die je als bezoeker niet zomaar op eigen houtje vindt. De gids vertelt je over het kleurrijke handelsverleden van deze plekken en wijken waardoor je des te meer kan genieten van de gezellige sfeer die er nu nog steeds heerst. Ontdek levendig Leuven in stijl en krijg de smaak helemaal te pakken. Praktisch - Max. 20 personen - Laatste vertrekuur: 15.30 uur - Niet op zondag en maandag
• Speciaal voor slechtzienden - Leuven horen en voelen. Hoe voelt het standbeeld van Fonske op het Fochplein aan? Hoe klinkt de Oude Markt op een drukke donderdagavond? En hoe voelen de stenen in de gothische zaal van het stadhuis? Het antwoord op die vragen krijg je tijdens deze wandeling. Een gebouw kan je immers voelen. Zo voelt iedere steensoort in het stadhuis anders. Bij de echt authentieke stenen krijg je het gevoel dat je als het ware oog in oog staat met de steenkappers van honderden jaren geleden. Maar een gebouw ontdekken doe je ook met je oren. Een gewelfde zaal klinkt anders dan een ruimte met een houten plafond en een plein klinkt anders dan een smalle winkelstraat. Ook ruiken hoort bij de ontdekking. Tijdens deze multisensoriële wandeling, geleid door een ervaringsdeskundige, zal je de stad leren kennen met àl je zintuigen.
Wil je Leuven ook nog op andere manier ontdekken, vraag dan naar één van onze thema-wandelingen. Dit zijn slechts enkele van de vele mogelijkheden: • • • • • • • • • • •
Sociaal Leuven Vrouwenwandeling Tien eeuwen in twee uren Kleur in Leuven, leven in kleur Leuven, mooi maar bloedstollend Op zoek naar de echte begijnen Meer dan 500 jaar wonen in Leuven Heverlee en Arenberg Het Jaartallenleven Leuven, neogotiek en art nouveau Filosofenwandeling 5
Ook per fiets kan je Leuven onder leiding van een gids bezoeken. •
•
•
•
•
•
Leuven en zijn abdijen Een fietswandeling waarbij naast het historische stadscentrum, de klemtoon ligt op de rijke religieuze aanwezigheid in en rond onze universiteitsstad. Duur: 1,5 à 2 uren Leuven en zijn moderne architectuur In overleg met de beschikbare gids word je een combinatie van historisch en hedendaags Leuven aangeboden. Duur: 1,5 à 2 uren Leuven en zijn universiteit Tijdens deze fietswandeling word je eerst langs de belangrijkste universitaire gebouwen in het oude stadscentrum gegidst. Daarna rijden we langs het Arenbergpark met kasteel naar de Campus Wetenschap en Technologie, en vervolgens naar Campus Gasthuisberg met het ziekenhuis, waar de Health Sciences Campus in volle ontwikkeling is. Duur: 2 uren Leuven-Noord: kanaal, rivier, abdij en groenrecreatie Fietstocht langs de industriële buurt rond de Vaartkom, Wilsele, Wijgmaal en de Remysite, de Kesselse bergen en de abdij van Vlierbeek, het provinciaal recreatiedomein en de Kop van Kessel-Lo. Industrie, stadsvernieuwing en natuur komen aan bod. Duur: 3 à 3,5 uren Leuven-Zuid: bos, kasteel, abdij, rivier Een prachtig circuit door de natuur, dat alleen bij droog weer in de zomer mogelijk is. Langs de Philipssite rijden we naar de Parkabdij. Door de prachtige dreven van Heverlee- Bos rijden we naar Vaalbeek en de Zoete Waters. Langs de Dijlevallei en het Arenbergpark komen we terug in het centrum. Duur: 3 à 4 uren Leuven - Bertem langs de Voer Vanuit de Leuvense binnenstad rijden we langs Egenhoven door de Voervallei naar Bertem en Leefdaal. We genieten van mooie uitzichten op het Brabantse plateau, sfeervolle dorpskernen en merkwaardige oude kerkjes en kastelen. Ook een wetenschapspark verdient onze aandacht. Duur: 3 à 4 uren
6
In 2014 plaatsen we twee thema’s speciaal in de kijker: 1. De eerste wereldoorlog Furore Teutonico deruta. De brand van Leuven in augustus 1914
In de nacht van 25 op 26 augustus staken Duitse troepen het centrum van Leuven in brand. Meer dan 1000 huizen gingen in vlammen op, 200 burgers kwamen om, en 600 anderen werden opgepakt en weg gevoerd naar Duitsland. De overige inwoners sloegen op de vlucht. De verwoesting van de oude universiteitsstad en haar cultureel erfgoed schokte de hele wereld en Leuven zou samen met Visé, Dinant en andere steden bestempeld worden als “une ville martyre”, onschuldig slachtoffer van de terreur van de bezetter. Maar hoe beleefden de Leuvenaars zelf de angst en paniek van die augustusdagen? Hoe slaagden zij erin de draad toch op te nemen als ze bij hun terugkeer naar de verwoeste stad alleen maar puin aantroffen op de plek van hun woning? Bij wie konden ze terecht voor voedsel en voor werk? Waar sliepen zij en hoe overleefden zij de 4 volgende jaren van bezetting door een Duits regime? Tijdens deze wandeling proberen wij het verhaal van de brand van augustus 1914 en de daaropvolgende periode tot leven te brengen aan de hand van ooggetuigenverslagen. Met behulp van dagboeken, brieven, krantenreportages en andere fragmenten uit het dagelijks leven laten we de deelnemers aan de wandeling ervaren wat het moet betekend hebben om te leven in een stad in oorlogstijd. De wandeling duurt 1u30 à 2u. en kan zowel aan het oorlogsmonument op het Martelarenplein vertrekken als aan het stadhuis. Eindigen doen we steeds aan het stadhuis. (Voor individuele bezoekers is een verkorte versie van de wandeling beschikbaar die ongeveer 1u. duurt; voor scholen en groepen met kinderen is er een aangepaste versie.)
Resurgam. De wederopbouw van Leuven na de eerste wereldoorlog.
Nog tijdens de oorlog begon het voorlopige stadsbestuur plannen te maken voor de wederopbouw. Vanuit stedelijk en architecturaal oogpunt stond Leuven voor een enorme uitdaging: hoe bouw je een historisch centrum met belangrijk cultureel erfgoed dat bijna volledig is verwoest terug op? Kies je voor een resoluut moderne aanpak of herstel je zo veel mogelijk de vroegere, vooroorlogse toestand? Het debat woedde hevig, en niet alleen tussen architecten maar ook tussen verschillende overheidsdiensten en bij de Leuvense burgers. Deze laatsten rekenden ook op een financiële tegemoetkoming voor het herstel van de geleden oorlogsschade. Leuven had van alle verwoeste steden de grootste internationale uitstraling en daarom begonnen ook buitenlandse organisaties zich te moeien met de wederopbouw. Het resultaat was een stad die als het ware één groot oorlogsmonument geworden is: de wederopbouwarchitectuur moest uitdrukken geven aan de trots van een volk dat ondanks moeilijke omstandigheden de oorlog toch te boven was gekomen. De wederopbouw van Leuven na de eerste wereldoorlog heeft het uitzicht van de stad tot vandaag in zeer belangrijke mate bepaald. Deze wandeling toont je daar verschillende voorbeelden van en staat stil bij de problematiek van de verkeersafwisseling, de restauratie van belangrijke monumenten, de visie op de historische binnenstad, enkele grote nieuwbouwprojecten, uitgevoerde saneringswerken en de wederopbouw van individuele woningen. De wandeling duurt 1u30 à 2u. en vertrekt aan het stadhuis. Eindigen kan zowel aan het oorlogsmonument op het Martelarenplein als aan het stadhuis. (Voor individuele bezoekers is een verkorte versie van de wandeling beschikbaar die ongeveer 1u. duurt; voor scholen en groepen met kinderen is er een aangepaste versie.) Noot: Beide wandelingen kunnen gecombineerd worden met één van de andere programma-activiteiten rond de eerste wereldoorlog in Leuven, of kunnen als één geheel worden gevolgd
7
2. Andreas Vesalius Naar aanleiding van de vijfhonderdste verjaardag van Andreas Vesalius staat er in Leuven vanaf oktober 2014 een cultureel, wetenschappelijk en toeristisch programma op poten. Ruggengraat van het aanbod is LIJF EN LEDEN, de tentoonstelling in M-MUSEUM LEUVEN, die Vesalius in zijn tijd, de renaissance, situeert en nagaat hoe zijn lichaamsbeeld tot vandaag doorwerkt. Daarnaast zijn er talrijke activiteiten rond het thema van het menselijk lichaam, die nu eens een doelgroep van experten opzoeken, dan weer toegankelijk zijn voor een breed publiek. Vesalius-wandeling Op 28-jarige leeftijd een monumentaal en baanbrekend werk publiceren waarmee je de geneeskunde én het lichaamsbeeld van de mens onomkeerbaar verandert, is slechts voor een enkeling weggelegd. In de 16de eeuw slaagde Andries van Wesele, alias Andreas Vesalius, hierin met “De humani corporis fabrica, libri septem”; zeven boeken over de bouw van het menselijk lichaam. De toeristische dienst van de stad Leuven werkt samen met de Leuvense gidsenbond een Vesalius-wandeling uit. Deze wandeling wil een eerbetoon brengen aan deze alumnus van de Leuvense universiteit, wereldwijd beschouwd als de vader van de moderne anatomie en wegbereider van de moderne wetenschappen. Als huldejaar leent 2014 zich hier uitstekend toe. Vesalius werd immers 500 jaar geleden geboren in Brussel, op 31 december 1514. Na studies in Leuven en Parijs, liep zijn levensweg ook over Padua, Pisa, Basel, Madrid en Jeruzalem. Net geen 50 jaar oud, stierf hij op het Ionische eiland Zakynthos toen hij terugkeerde van een reis naar het Heilig Land. Ga met ons mee op zoek naar de sporen van Vesalius’ verblijf in Leuven. Grote mijlpalen zoals de oudste kruidtuin van België of de plaats van het eerste ziekenhuis in Leuven mogen daarin niet ontbreken.
8
Praktische informatie Alle wandelingen en fietstochten worden gegidst in het Nederlands, Engels, Frans, Duits, Spaans en.... ‘Leives’. Wandelingen en fietstochten kunnen worden aangevraagd bij de Leuvense Dienst voor Toerisme of rechtstreeks bij de Leuvense Gidsenbond Reserveer je gids minstens drie weken op voorhand. Tot 30 juni betaal je € 60 voor 2 uur (basistarief) plus € 30 per uur vanaf het derde uur, per gids en te rekenen vanaf het uur van afspraak. Vanaf 1 juli betaal voor een rondleiding van 2 uur €5 per persoon met een minimum van €75 en een maximum van €125. Voor een bezoek aan de 'Schatkamer van Sint-Pieter' betaal je een bijkomende vergoeding per persoon. De verantwoordelijke van de groep betaalt deze vergoeding aan de ingang van het museum. Voor de wandeling 'Hapje stapje' vragen we € 6 extra per persoon voor de proevertjes. Door onvoorziene gebeurtenissen moeten we soms onverwachts een gebouw sluiten. We doen dan al het mogelijke om je tijdig te verwittigen. Als je het bezoek niet tijdig annuleert (minstens 4 dagen vooraf), rekenen we € 30 aan. De dag van het bezoek blijft het aantal aangevraagde gidsen geldig, ook al halveert het aantal deelnemers. De gids draagt een kenteken met de vermelding 'GIDS'. Bij vertraging loopt het bezoek op het geplande uur af. Indien de groep toch nog een volledige rondleiding wenst, rekenen we een extra uur aan. De gids wacht 30 minuten op de groep. Na deze tijd verlaat de gids de plaats van afspraak. Voor de wachttijd rekenen we € 30 aan. De Koninklijke Leuvense Gidsenbond en Toerisme Leuven zijn niet aansprakelijk voor ongevallen tijdens de rondleiding. Iedere groep moet vergezeld zijn van een verantwoordelijke. Wanneer een groep per autocar naar Leuven reist, verlaat de autocar de plaats van afspraak pas na de richtlijnen van de gids. Bij een rondrit zorgt de groep zelf voor vervoer. Er moet voor de gids een zitplaats en micro zijn. Om ten volle te genieten van je bezoek, raden we aan één gids te vragen voor ca. 25 personen. Voor de wandelingen 'Hapje stapje' en 'AuthentHip' geldt een maximum van 20 personen per gids. Voor fietstochten voorzie je best één gids per 15 personen. Tijdens de fietstocht zorgt de verantwoordelijke ervoor dat alle fietsen vooraf getest zijn en dat 1 persoon als laatste de groep afsluit. Hij of zij heeft een gsm om technische of andere bijstand te kunnen oproepen.
9
Contactadressen Dienst voor Toerisme Web site: E-mail : Openingstijden: Adres :
http://www.leuven.be/vrije-tijd/toerisme/
[email protected] [email protected] van maandag tot vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur. ook na afspraak. Professor Van Overstraetenplein 1, 3000 Leuven
Koninklijke Leuvense Gidsenbond Web site: E-mail : Adres :
http://www.gidsenleuven.be
[email protected] Vlamingenstraat 114, 3000 Leuven
10
Wandelingen voor individuele bezoekers in 2014 Elk jaar organiseert de Leuvense Gidsenbond rondleidingen voor individuele bezoekers. In juli en augustus vinden deze zomerwandelingen vinden deze plaats op zondag, om 10u30, en op woensdag om 19u, 19u15 en 19u30. Van maart tot juni en in september en oktober kan je je aansluiten bij een Ken Uw Stad-wandeling. KUSwandelingen vertrekken elke derde zondag van de maand, om 15u. Diezelfde maanden organiseren we ook bezoeken aan één van de Leuvense Kerkhoven.
KUS- en zomerwandelingen duren ongeveer 2 uur. Op voorhand reserveren is NIET nodig. Kostprijs: €5 per persoon. Je kan ook een kaart van €20 kopen waarmee je aan 5 wandelingen kan deelnemen.
23 maart:
De stad natuur(lijk). Een stad lijkt in eerste instantie vooral uit gebouwen, wegen en mensen te bestaan. Maar toch is groen in de stad belangrijk. Het creëert (speel)ruimte, zuurstof en rust. Groen in de buurt maakt mensen gezonder, is goed voor het klimaat en bevordert de sociale contacten. Op deze eerste zondag van de lente volgen we het groene spoor langs de Dijle. We eindigen op de Keizersberg: sinds de openstelling in 2010 één van de meest verrassende plaatsen binnen de ring met onverwachte zichten, natuurlijke rijkdom en historische overblijfselen. Vertrek: zondag 23 maart om 15u. Afspraak aan de Dijleterrassen (Dirk Boutslaan).
11
6 april:
Centraal kerkhof: Het Père Lachaise van Leuven of toch niet? Eind 19de eeuw moest het stadsbestuur een nieuwe begraafplaats oprichten. De nieuwe dodenakker kreeg de vorm van de ideale stad met grote lanen. We hebben het op deze plek uiteraard over funeraire kunst, maar ook, en vooral, over socialistische voormannen, voorname professoren, bekende en minder bekende kunstenaars, burgemeesters, gesneuvelden van de Omwenteling, WOI en II, en … Je zal versteld staan van hoe levendig een geleid bezoek aan een begraafplaats kan zijn ! Een rondleiding die de doden weer even tot leven brengt.... Vertrek: zondag 6 april om 15u. Afspraak aan de hoofdingang in de Nieuwe Kerkhofdreef.
12
20 april:
Uit hout gebouwd: middeleeuwse houten huizen in Leuven In de Middeleeuwen werden de meeste huizen gebouwd in hout. Hout was immers gemakkelijk verkrijgbaar en goedkoper dan steen. Een houten skelet werd opgevuld met een mengsel van stro en gedroogde leem. Het hout zelf werd soms met pek ingestreken om het te beschermen tegen vochtrot. Om die reden, en ook omwille van de stabiliteit liet men de verdiepingen overkragen zodat de onderliggende gevel beschermd werd. Ecologisch verantwoord dat zeker maar de techniek had ook één groot nadeel: houten huizen waren ontzettend brandgevaarlijk. De Leuvense kronieken vertellen hoe bij grote branden een volledige stadswijk in de as werd gelegd. Daarom zette het stadsbestuur eigenaars ertoe aan nieuwe huizen in steen te bouwen, en bij herstellingen aan bestaande huizen de houten structuur door steen te vervangen. Geleidelijk aan verdwenen zo de houten huizen uit de stad. Maar toch kan je achter sommige gevels nog het houten skelet herkennen. Als je aandachtig kijkt zal je merken dat de oudste huizen in de binnenstad nog altijd delen van hun oorspronkelijke houten kern tonen. Tijdens deze wandeling ontdek je er alles over. Vertrek: zondag 20 april om 15u. Afspraak aan de pui van het Stadhuis. Einde: centrum
13
27 april:
En PLEIN public. Wandeling langs Leuvense pleinen In het stedelijk weefsel zijn pleinen een grenzeloze ontmoetingsplaats bij uitstek. Hoezeer ze ook bijdragen tot de oriëntatie in de publieke ruimte, toch is hun naamgeving aan sterke veranderingen doorheen de tijd onderhevig. Daardoor is ook de toponymie van de Leuvense pleinnamen een onderdeel van de lokale geschiedenis. Het Stadsarchief laat in een tentoonstelling in het stadhuis zien hoe het archief ook het geheugen is van deze relatie tussen de namen, de functies en het uitzicht van de Leuvense pleinen doorheen de tijd. Aansluitend bij de expo over de plaatsnamen en hun evolutie, kan je met een gids mee op stap langs deze bewuste Leuvense pleinen. Welk verhaal zit erachter? Wie gaf het plein zijn naam? Hoe is het plein ontstaan? Wanneer werd het aangelegd? Wie woonde er? Wat gebeurde er: werd er ooit markt gehouden of feestgevierd? Hoe ziet het er vandaag uit? Na deze wandeling ken je zelf het antwoord. Vertrek: zondag 27 april om 10u30, 14u00 en 15u30. Afspraak aan de pui van het stadhuis. Deze wandeling maakt deel uit van het programma van de Vlaamse Erfgoeddag. Ze duurt 1 uur en deelname is gratis.
14
27 april:
Weg van Leuven. Op de vlucht in augustus 1914 “Na enkele kilometers werd onze weg geblokkeerd door vluchtelingen. Ze waren van alle leeftijden, landbouwers met hun huisraad in ossenwagens; stedelingen in koetsen, mannen te paard, vrouwen te voet. Ik telde elf kleine kinderen en een zeer oude vrouw in een kar. Een waardige oude plattelandsvrouw zag bovenop een wagen in een stoel. Twee kleine meisjes droegen een zware koffer. Sommigen liepen blootvoets, met hun afgetrapte schoenen in de hand, anderen klepperden op klompen. Soms, wanneer de kanonnen bij Leuven begonnen te bulderen liep de rij wat sneller. Hoe dichter we bij Leuven kwamen hoe gehaaster maar ook hoe stiller de vluchtelingen werden.” In het begin van de oorlog zochten vluchtelingen uit Luik en Tienen hun heil in Leuven. Ze vonden er onderdak bij particulieren en in kloosters. Na de brand van augustus 1914 slaan de Leuvenaars echter zelf op de vlucht. Sommige keren al na enkel dagen terug, anderen zullen het einde van de oorlog in Nederland of Groot-Brittanië afwachten. Ook West-Vlaamse en Noord-Franse gezinnen ontvluchten de frontstreek en verblijven in Leuven. Op deze Erfgoeddag kan je kiezen uit een wandeling (door de binnenstad) of een fietstocht (naar het ommeland om het verhaal van de vluchtelingen te leren kennen. Hoe ontsnapten zij uit de chaos? Wie bood hen onderdak? Waar vonden ze eten? Wanneer keerden ze terug? Hoe overleefden zij de oorlog? Het is een verhaal van 100 jaar geleden maar jammer genoeg ook nog altijd van vandaag. Vertrek: zondag 27 april om 11u en om 15u. Afspraak aan het monument op het Martelarenplein. Wandel- en fietstocht maken deel uit van het programma van de Vlaamse Erfgoeddag. Ze duren telkens 1,5 uur en deelname is gratis.
15
4 mei:
Kerkhof Parkabdij Het kerkhof op het domein van de Parkabdij is het enige kerkhof in de omstreken van Leuven dat geen gemeentelijke begraafplaats is, maar wel een privédomein, met zijn eigen regels. Hier grepen begrafenisplechtigheden plaats voor flink wat bekende persoonlijkheden: een eerste minister, professoren, rectoren en natuurlijk een reeks abten en heren van Park en verschillende kloosterorden uit de stad hebben hier een gemeenschappelijk graf. Ook de verschillende monumenten en kunstwerken maken deze begraafplaats een bezoek meer dan waard. Kom kennismaken met het verhaal van de figuren die hier vrede vonden. Vertrek: zondag 4 mei om 15u. Afspraak aan de ingang van de kerk op het Parkdomein.
16
18 mei:
Leuven, een stad met steeds meer godsdiensten In onze stad manifesteert de Rooms-Katholieke kerk zich in een reeks indrukwekkende kerkgebouwen. In meer bescheiden gebedsplaatsen, verenigen zich nochtans sinds de 19de eeuw steeds meer belijders van andere internationale religieuze gemeenschappen. Vertrek: zondag 18 mei om 15u. Afspraak aan de pui van het Stadhuis. Einde: centrum
17
15 juni:
Meisjesstudenten in Leuven in de 20ste en 21ste eeuw Universiteiten zijn eeuwenlang enkel voor mannen toegankelijk geweest. Pas in de eerste helft van de negentiende eeuw kwam daar verandering in. België volgde deze trend in 1880, toen de eerste vrouwelijke universiteitsstudenten in Brussel mochten beginnen. In Leuven mochten vrouwen pas vanaf 1920 inschrijven. Tijdens de wandeling krijgen we een beeld van de studierichtingen die meisjesstudenten kiezen. We komen meer te weten over hun studentenleven en bespreken de evolutie van hun huisvesting, en bekijken of de meisjesstudenten ook zomaar toegang hadden tot alle studentenclubs. Vertrek: zondag 15 juni om 15u. Afspraak aan de pui van het Stadhuis. Einde: centrum
18
6 en 9 juli:
De Leuvense haven en de Leuvense Vaart. Waarom, hoe en door wie werd de “Leuvense Vaart” aangelegd? Heeft ze haar rol vervuld en hoe is dit geëvolueerd? Waar werden de ingevoerde en uitgevoerde goederen in Leuven gelost en geladen? De omgeving van de vaartkom is in de loop van haar bestaan sterk van uitzicht veranderd en doet dat nog steeds. Dit heeft te maken met het verdwijnen van de handels- en transportfunctie van het kanaal Leuven Dijle. We ontdekken dit samen. Vertrek: zondag 6 juli om 10u30, woensdag 9 juli om 19u., 19u15 en 19u30. Afspraak op de Vismarkt. Einde: Artoisplein.
19
13 en 16 juli:
Leuven in de tijd van de Habsburgers Gedurende drie eeuwen vielen onze gewesten onder het bewind van de Habsburgers, zo genoemd naar hun stamslot Habichtsburg in Aargau, Zwitserland. Niet verwonderlijk dus dat niet minder dan dertien beelden die telgen uit dit beroemde en beruchte geslacht voorstellen, de voorgevel van het stadhuis sieren. De volksoverlevering heeft sommigen van hen geromantiseerd en anderen dan weer gediaboliseerd. Met uitzondering van Karel V, geboren in Gent en residerend in Brussel, verbleven de vorsten meestal in hun hoofdsteden Madrid en Wenen en lieten zich in onze regio vervangen door landvoogden en landvoogdessen. Tijdens deze wandeling gaan we op zoek naar de impact die de beleidsbeslissingen van die illustere heersers voor de Leuvenaars en hun stad hebben gehad. Het wordt een tocht doorheen een tijdspanne van driehonderd jaar waarin zowel perioden waren die de somberste bladzijden van onze stadsgeschiedenis bevatten, als perioden van vrede, economische en architecturale bloei . Flanerend door het stadscentrum willen we dan ook samen met u antwoorden zoeken op grote en kleine vragen zoals: wat heeft de Leuvense Bijbel met Karel V te maken? Wat zijn de gevolgen van de godsdienstplakkaten in de 16de eeuw ? Welk verband is er tussen de schitterende collegegebouwen en de Amortisatiedecreten van keizerin Maria Theresia, het Miniemencollege en Jozef II?. Waarom wordt het Pauscollege wel eens “caserna ecclesiastica” genoemd? En nog zoveel andere … Vertrek: zondag 13 juli om 10u30, woensdag 16 juli om 19u., 19u15 en 19u30. Afspraak aan de pui van het Stadhuis. Einde: centrum
20
20 en 23 juli:
Proeven van hedendaagse beeldende kunst in het Leuvens stadsbeeld. We wandelen langs een selectie van hedendaagse beeldende kunstwerken in het Leuvens stadscentrum. We bespreken de beelden en meestal nog actieve kunstenaars tegen de achtergrond van hun opleiding, en de technieken en traditie van de Brabantse beeldende kunst in Leuven. Vertrek: zondag 20 juli om 10u30, woensdag 23 juli om 19u., 19u15 en 19u30. Afspraak aan de pui van het Stadhuis. Einde: centrum
21
27 en 30 juli:
Leuven door de ogen van een Noord-Brabander Bosschenaars die Leuven bezoeken krijgen een thuisgevoel. ‘s-Hertogenbosch is dan ook met recht en reden zusterstad van Leuven. Op onze wandeling zoeken wij uit hoe dat komt. Is het water? Geschiedenis? Godsdienst? Volksaard? Vertrek: zondag 27 juli om 10u30, woensdag 30 juli om 19u., 19u15 en 19u30 . Afspraak aan de hoofdingang van de kerk van het Groot Begijnhof. Einde: centrum
22
3 en 6 augustus:
Middeleeuws Leuven. Wat begon als een nederzetting aan een kruispunt van wegen, ontwikkelde zich tot de eerste stad van het Hertogdom Brabant. Gelegen langs een belangrijke handelsweg groeide Leuven tot een aantrekkelijke en bloeiende stad en kreeg ze een weidse bekendheid. Niet alleen een bloeiende economie, maar ook de aanwezigheid van vele kloosters en abdijen bepaalden mee het uitzicht. Tot op vandaag vindt men sporen en verwijzingen naar haar rijke middeleeuwse verleden. Vertrek: zondag 3 augustus om 10u30, woensdag 6 augustus om 19u., 19u15 en 19u30. Afspraak op de Grote Markt. Einde: centrum
23
10 en 13 augustus:
De achterkant van de stad: kleine industrie en handel binnen de 2de ringmuur De 2 de ringmuur die Leuven in de 15de eeuw liet bouwen was wat ruim uitgevallen en daardoor duurde het tot ver in de vorige eeuw vooraleer het gebied tussen de 2 ringmuren werd volgebouwd. De open ruimte werd eerst door landbouwers gebruikt; later volgden ook verschillende kleine en grote bedrijfjes: naast brouwerijen en een sigarenfabriek vond je er confectieateliers, schoenmakers en werkplaatsen voor de fabricatie van muurtegels, of voor het vervaardigen van stookinstallaties, ketels en ander materiaal voor de brouw- en moutnijverheid, klokkengieterijen en autogarages. En daarnaast had je natuurlijk de handelaars die hier hun waren verkochten: van koorden over groenten en fruit tot Leuvense stoven. Bijna alle kleine bedrijfjes hebben intussen plaats gemaakt voor woningen maar tijdens deze wandeling gaan we samen op zoek naar de sporen die deze drukke bedrijvigheid heeft achtergelaten in het hedendaagse straatbeeld. Vertrek: zondag 10 augustus om 10u30, woensdag 13 augustus om 19u., 19u15 en 19u30. Afspraak aan het oorlogsmonument op het Martelarenplein. Einde: centrum
24
17 en 20 augustus:
Leuven op en naast het spoor: van diligence tot TGV Vandaag ben je op minder dan twee uur tijd met de TGV in Parijs. Tot in de 18de eeuw duurde zo‘n reis voor wie te voet ging al gauw enkele weken. Pas nadat onder de Oostenrijkers nieuwe steenwegen en kanalen werden aangelegd kon reizen min of meer comfortabel verlopen. De trekschuit bracht niet gehaaste reizigers, wie sneller wou reizen deed beroep op de diligence. In de 19de eeuw zorgde de trein voor een vervoersrevolutie. Tegen ongeziene snelheden kon je nu van de ene stad naar de andere sporen. Na de spoorwegen volgden de buurtspoorwegen en dorpen en steden werden met elkaar verbonden door tram- en nog later door buslijnen. Een stad als Leuven was een belangrijk verkeersknooppunt. Alle hierboven vermelde vervoersmiddelen vertrokken in deze stad en kwamen hier toe, ook al was er, als het van het toenmalige stadsbestuur had afgehangen, in Leuven nooit een station gekomen, of hooguit één aan de Vaart. Tijdens deze wandeling vertellen we je meer over de trekschuiten, de diligences, de treinen, de trams en de bussen en de reizigers die ze naar Leuven brachten. Toch doen we de wandeling helemaal te voet. Vertrek: zondag 17 augustus om 10u30, woensdag 20 augustus om 19u., 19u15 en 19u30. Afspraak aan het oorlogsmonument op het Martelarenplein. Einde: Martelarenplein.
25
24 en 27 augustus:
Furore teutonico diruta: De brand van Leuven in augustus 1914. In de nacht van 25 op 26 augustus staken Duitse troepen het centrum van Leuven in brand. Meer dan 1000 huizen gingen in vlammen op, 200 burgers kwamen om, en 600 andere werden opgepakt en weggevoerd naar Duitsland. De overige inwoners sloegen op de vlucht. De verwoesting van de oude universiteitsstad en haar cultureel erfgoed schokte de hele wereld en Leuven zou samen met Visé, Dinant en andere steden bestempeld worden als “une ville martyre”, onschuldig slachtoffer van de terreur van de bezetter. Maar hoe beleefden de Leuvenaars zelf de angst en paniek van die augustusdagen? Hoe slaagden zij erin de draad toch op te nemen als ze bij hun terugkeer naar de verwoeste stad alleen maar puin aantroffen op de plek van hun woning? Bij wie konden ze terecht voor voedsel en werk? Waar sliepen zij en hoe overleefden zij de 4 volgende jaren van bezetting door een Duits regime? Tijdens deze wandeling proberen wij het verhaal van de brand van augustus 1914 en de daaropvolgende periode tot leven te brengen aan de hand van ooggetuigenverslagen. Met behulp van dagboeken, brieven, krantenreportages en andere fragmenten uit het dagelijks leven laten we de deelnemers aan de wandeling ervaren wat het moet betekend hebben om te leven in een stad in oorlogstijd. Vertrek: zondag 24 augustus om 10u30, woensdag 27 augustus om 19u., 19u15 en 19u30. Afspraak op het Martelarenplein. Einde: Stadhuis. Noot: op woensdag 27 augustus organiseren wij de wandeling enigszins anders dan je van ons gewoon bent. We willen dan immers proberen om de sfeer die in de stad moet geheerst hebben in augustus 1914, opnieuw tot leven te wekken.
26
7 september:
Kerkhof Diesteveld De parkbegraafplaats Dietseveld is de jongste van de Leuvense begraafplaatsen en dateert van 2001. De naam parkbegraafplaats benadrukt dat het niet alleen een begraafplaats maar ook een park is. Hier wordt een subtiel evenwicht gevonden tussen de sereniteit die nodig is voor een begraafplaats en de levende woonomgeving met een mooie speeltuin. De poëtische teksten doen de mensen tot stilte komen en brengen een unieke sfeer. De aanleg van de graftuinen, de verstillende entree, het Japans aandoende ceremoniegebouw,de vijver, het grasheuveltje en het tot bezinning nopende columbarium…. geven het geheel een homogene, uiterst serene uitstraling met een modern karakter. Het is ook één van de weinige begraafplaatsen in Vlaanderen, waar moslims begraven kunnen worden. Vertrek: zondag 7 september om 15u Afspraak aan de hoofdingang Parkbegraafplaats Diestseveld, Diestsesteenweg 504 (bushalte Heideberg - autoparking aanwezig).
27
21 september:
Resurgam: De wederopbouw van Leuven na de eerste wereldoorlog. Nog tijdens de oorlog begon het voorlopige stadsbestuur plannen te maken voor de wederopbouw. Vanuit stedelijk en architecturaal oogpunt stond Leuven voor een enorme uitdaging: hoe bouw je een historisch centrum terug op als het belangrijke culturele erfgoed bijna volledig is verwoest? Kies je voor een resoluut moderne aanpak of herstel je zo veel mogelijk de vroegere, vooroorlogse toestand? Het debat woedde hevig, en niet alleen tussen architecten maar ook tussen verschillende overheidsdiensten en bij de Leuvense burgers. Deze laatsten rekenden ook op een financiële tegemoetkoming voor het herstel van de geleden oorlogsschade. Leuven had van alle verwoeste steden de grootste internationale uitstraling en daarom begonnen ook buitenlandse organisaties zich te moeien met de wederopbouw. Het resultaat was een stad die als het ware één groot oorlogsmonument geworden is: de wederopbouwarchitectuur moest uitdrukking geven aan de trots van een volk dat ondanks moeilijke omstandigheden de oorlog toch te boven was gekomen. De wederopbouw van Leuven na de eerste wereldoorlog heeft het uitzicht van de stad tot vandaag in zeer belangrijke mate bepaald. Deze wandeling toont je daar verschillende voorbeelden van en staat stil bij de problematiek van de verkeersafwikkeling, de restauratie van belangrijke monumenten, de visie op de historische binnenstad, enkele grote nieuwbouwprojecten, uitgevoerde saneringswerken en de wederopbouw van individuele woningen. Vertrek: zondag 21 september om 15u. Afspraak aan het Stadhuis. Einde: Martelarenplein.
28
5 oktober:
Het Engels kerkhof en de stedelijke begraafplaats De Jacht Aan de Bierbeekpleindreef in Heverlee liggen een militaire en een burgerlijke begraafplaats. Zij hebben één punt gemeen: beide lagen oorspronkelijk op een andere plaats. De militaire begraafplaats werd na WOII aangelegd en wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission. Vele geallieerde soldaten, vooral bemanningen van de luchtvloot die rond Leuven sneuvelden, liggen hier begraven. Een vijftigtal van deze slachtoffers overleed aan zijn verwondingen in het 101 Britisch General Hospital (ondergebracht in het H. Hartinstituut). Zij werden aanvankelijk begraven aan de overzijde van de dreef. Na de oorlog werd het “Engels Kerkhof” naar de huidige locatie verplaatst. De begraafplaats heeft de typisch kenmerken van de oorlogsbegraafplaatsen van de Commission. Het kerkhof rond de Sint-Lambertuskerk in het centrum van Heverlee werd door de gemeenteraad gesloten verklaard in 1959. De verhuis van de graven en grafstenen werd in gang gezet… niet zonder talrijke protesten, petities en interpellaties. De briefwisseling tussen burgers en het gemeentebestuur toont aan dat er veel onbegrip en boosheid was. Tegen eind 1968 was de verhuis naar de nieuwe begraafplaats “De Jacht” dan toch afgerond. Door de overbrenging vinden we hier nu bijvoorbeeld het grafmonument van Louis van Arenbergh, architect van de Sint-Lambertuskerk, die voorheen bij zijn kerk rustte. Vertrek: zondag 5 oktober om 15u. Afspraak aan de ingang begraafplaats De Jacht – Bierbeekpleindreef Heverlee.
29
19 oktober:
Vesalius (1514-2014) Op 28-jarige leeftijd een monumentaal en baanbrekend werk publiceren waarmee je de geneeskunde én het lichaamsbeeld van de mens onomkeerbaar verandert, is slechts voor een enkeling weggelegd. In de 16de eeuw slaagde Andries van Wesele, alias Andreas Vesalius, hierin met “De humani corporis fabrica, libri septem”; zeven boeken over de bouw van het menselijk lichaam. Wij willen met deze wandeling een eerbetoon brengen aan deze alumnus van de Leuvense universiteit, wereldwijd beschouwd als de vader van de moderne anatomie en wegbereider van de moderne wetenschappen. Als huldejaar leent 2014 zich hier uitstekend toe. Vesalius werd immers 500 jaar geleden geboren in Brussel, op 31 december 1514. Na studies in Leuven en Parijs, liep zijn levensweg ook over Padua, Pisa, Basel, Madrid en Jeruzalem. Net geen 50 jaar oud, stierf hij op het Ionische eiland Zakynthos toen hij terugkeerde van een reis naar het Heilig Land. Ga met ons mee op zoek naar de sporen van Vesalius’ verblijf in Leuven Vertrek: zondag 19 oktober om 15u. Afspraak aan de pui van het Stadhuis. Einde: universiteitshal (Oude Markt)
30
