Lesbrieven WOI
100 jaar Groote Oorlog
De Ginter gemeenten
1 Gistel 2 Oudenburg 3 Ichtegem 4 Torhout 5 Zedelgem 6 Koekelare 7 Kortemark
2
Kortemark
tijdens de Eerste Wereldoorlog Kortemark vóór de oorlog
Voor de Eerste Wereldoorlog was Kortemark zowaar nog rustiger dan het nu is. Op de foto zie je een typisch huis uit de streek tijdens de jaren 1900. Kun je enkele verschillen opsommen met de huizen van vandaag? Antwoord: andere dakbedekking, luiken aan de ramen, schevere muren,… 31 juli 1914: Ten aanval! Overal fluisteren mensen hetzelfde: het is oorlog. De volgende dag al moeten alle dienstplichtigen vertrekken. Het zou echter nog tot 18 augustus duren vooraleer de eerste soldaten uit Kortemark sneuvelen. Camiel Devriendt uit Handzame, Emiel Hindriks uit Kortemark en Sylvain Goderis uit Zarren keren nooit meer terug naar huis.
3
Op de vlucht Wanneer de kranten melden dat de vijand vanuit het binnenland steeds verder oprukt naar West-Vlaanderen, beslissen veel inwoners van Kortemark om per trein het land te ontvluchten. Op de foto zie je hoe mensen zich verzamelen aan het station van Kortemark. In welke richting zouden ze vluchten? Antwoord: naar de Westhoek, Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Kort daarna verschijnen de eerste tekenen van de oorlog in de gemeente. Terugtrekkende Franse en Belgische soldaten proberen rond Zarren even stand te houden tegen de Duitse overmacht, maar trekken zich al snel terug verder in de Westhoek.
Schuwe maandag Tijdens het terugtrekken beschieten enkele Franse soldaten nog een Duits bataljon. De Duitsers denken dat het de Kortemarkse dorpelingen zijn die hen aangevallen hebben, en nemen wraak op de bevolking van onze gemeente. Die dag en de dag erna branden de Duitse soldaten zo’n 27 gebouwen af, zetten 60 burgers gevangen en doden er een dertigtal. Sinds die dag is Kortemark bezet door de Duitse soldaten, en moet de bevolking leren leven met de vijand. Leven met de vijand Het lijkt misschien geen prettige zaak dat de Duitsers het volledige Kortemarkse grondgebied innemen, maar het zorgt er wel voor dat het er een stuk rustiger wordt. In het begin moeten heel wat burgers onderdak bieden aan de Duitse soldaten. Lang blijven ze trouwens niet bij de pakken zitten. Ze toveren Werken, Zarren en Handzame om in een rustoord voor de Duitse soldaten. Er worden cinema’s en casino’s gebouwd. In andere gebouwen, zoals in de kerk van Zarren en Werken, wordt een ‘lazaret’ gebouwd. Weet je wat dat woord betekent? Antwoord: een veldhospitaal Via het treinstation van Zarren komen ook heel wat gevangen soldaten toe. De Duitsers zetten hen meteen aan het werk. Op deze foto zie je hoe een Russische soldaat bezig is aan een nieuwe spoorlijn.
4
“Laat de anderen maar werken”, denken de Duitse soldaten. Niet alleen krijgsgevangenen, maar ook de inwoners van Zarren, Werken en Handzame moeten de handen uit de mouwen steken. Er moeten immers heel wat vervelende klusjes geklaard worden in de omgeving. Gelukkig worden de arme mensen betaald voor hun harde werk. Wat denk je dat de arbeiders op deze aan het aanleggen zijn? Antwoord: een nieuwe spoorlijn. Ondanks het leven met de vijand hebben de inwoners van Kortemark het zo slecht nog niet. Ze worden zelfs redelijk goed behandeld. In Zarren wordt de jonge Maria Sonneville zelfs verliefd op Richard Stöber, een Duitse soldaat. Na de oorlog zullen ze samen vertrekken naar het Duitse Bischdorf. Maria zou er echter al snel last krijgen van heimwee. Daarom zal het gezin in 1926 naar Zarren terugkeren.
Kijk eens hoe gelukkig ze zijn! Tegelijk gebeuren er ook heel wat vreselijke dingen: de Duitse soldaten executeren burgers die de strenge wetten niet gehoorzamen, ze branden de molens af waarvan ze denken dat die als seinbakens voor de vijandelijke legers gebruikt worden, en eten bijna al het voedsel in de streek zelf op.
5
De ommekeer Om de Duitse soldaten uit de regio te verjagen, beginnen Britse vliegtuigen in 1917 de regio te bombarderen. Helaas betekent dit dat heel wat gebouwen van onze gemeente verwoest worden. De kerken van Zarren, Kortemark en Handzame overleven de bommen niet. Kun je raden welke kerk in welke gemeente stond? Antwoord: A) Zarren, B) Handzame, C) Kortemark A)
B)
C)
Reden te meer voor de inwoners van Kortemark om weg te vluchten. Werken, Zarren, Handzame en Kortemark blijven als spookdorpen achter. Er zijn alleen nog Duitse soldaten te vinden, die stand proberen te houden tegen Britse en Franse soldaten. Die zijn vastberaden om de oorlog te beëindigen en België te bevrijden.
6
De Bevrijding De Duitsers zijn niet opgewassen tegen de overmacht uit het Westen. Zarren wordt eerst bevrijd (30 september 1918), daarna volgen Handzame, Werken en Kortemark (15-16 oktober 1918). De bewoners kunnen even later terugkeren naar hun dorpen. In Werken treffen de bewoners echter een door bommen vernield belangrijk gebouw aan. Kun je raden welk gebouw dat is? Antwoord: de kerk van Werken
Dit houdt echter de feestvreugde niet tegen. Een grote bevrijdingsstoet luidt het definitieve einde van de Eerste Wereldoorlog in. Iedereen is blij dat het erop zit. Er worden spotliederen gemaakt over de Duitse soldaten, en de kroegen zitten stampvol. Iedereen wenst dat dit nooit meer gebeurt…
7
