BIJLAGEN LES 6
2
LES 6: BIJLAGEN BIJLAGE 1
QUIZ waar of onwaar 1) Iedere godsdienst heeft zijn ‘rustdag’: voor de moslims op vrijdag, voor joden op zaterdag, voor christenen op zondag. 2) De Via Dolorosa is een straat in Jeruzalem waar christenen elkaar ontmoeten. 3) Moslims moeten 6 maal per dag bidden. 4) Jom Kipoer is een joodse feestdag en staat voor de Grote Verzoendag 5) Moslims mogen bepaalde dieren niet slachten en eten, zoals varkens. Het voedsel dat zij wel mogen eten noemen zij halal. 6) Mannen en vrouwen bidden gescheiden bij de Klaagmuur. De beroemde Klaagmuur is de meest heilige plek voor joden 7) Tijdens de joodse feestdagen, maar ook tijdens de sjabbat is er bijna geen openbaar vervoer in gebruik, mogen er geen foto's genomen worden en zijn de meeste winkels dicht in Jeruzalem. 8) Joden eten koosjer en mogen geen vlees- en zuivelproducten mengen 9) Het Oude Testament van de christenen is bijna letterlijk overgenomen van de Joodse Tenach 10) In de Koran staan ook stukken tekst die voorkomen in zowel de Tenach als de christelijke Bijbel 11) Het einde van de ramadan (vastenmaand voor moslims) wordt gevierd met het Offerfeest. 12) Alle Palestijnen zijn moslim Juiste antwoorden: 1) Waar 2) Onwaar - De Via Dolorosa of de kruisweg is de weg die Jezus met zijn kruis aflegde, van het paleis van Herodes waar Pontius Pilatus hem veroordeelde tot de heuvel Golgota, waar hij werd gekruisigd en begraven. 3) Onwaar - Het is voorgeschreven dat moslims vijf maal per dag bidden. 4) Waar 5) Waar 6) Waar 7) Waar 8) Waar 9) Waar 10) Waar 11) Onwaar - Het einde van de ramadan wordt gevierd met het Suikerfeest. Het Offerfeest vindt plaats na het einde van de hadj, de bedevaart naar Mekka, ter nagedachtenis van Abraham die zijn zoon aan God wou offeren. 12) Onwaar - De Palestijnen zijn voornamelijk moslim, maar er zijn ook christelijke Palestijnen (2% van de 4 miljoen inwoners van Palestina).
3
BIJLAGE 2
Achtergrondfiche voor de leerkracht Inleiding Het Israëlisch-Palestijns conflict is in de eerste plaats een politiek conflict en er is dus vooreerst een politieke oplossing nodig. Toch spelen sterke religieuze gevoeligheden, achterliggende geschiedenissen en diepe trauma’s een rol voor alle partijen. Soms spelen godsdiensten een beschadigende rol, soms werken godsdiensten positief als ze mensen ertoe brengen bruggen te bouwen naar vrede en rechtvaardigheid.
1. 1.1.
Het religieuze belang van het land voor joden, christenen en moslims Religieuze diversiteit
De joodse bevolking neemt in Israël de grootste plaats in met 76% van de zes miljoen inwoners. De meerderheid noemt zich gelovig in verschillende betekenissen (orthodox, ultraorthodox, liberaal, …) maar er zijn ook ‘seculiere joden’. 17% van de Israëlische bevolking bestaat uit Palestijnse burgers van Israël waarvan de meerderheid moslim is, naast 2% Palestijnse christenen. Daarnaast zijn er ook minderheden zoals druzen.
1.2.
Drie keer welkom in “the Holy Land” Joden beschouwen het land Israël ‘Erez Isra’il’ of het ‘Beloofde Land’ als kern van hun godsdienstige geschiedenis. Tot het jaar ‘70 stond in Jeruzalem de Tempel, waarvan vandaag alleen de Westelijke Muur overblijft. Dat stuk muur is bekend als ‘de Klaagmuur’. Het is met stip de heiligste plek in het jodendom. Verder zijn er veel joodse heilige plaatsen die verwijzen naar aartsvaders, aartsmoeders, profeten, … uit de Tenach (bij ons bekend als ‘het Oude Testament’). Zo is er de stad Hebron waar de graven van de aartsvaders en aartsmoeders zich bevinden.
Christenen beschouwen dit land als ‘Heilig land’ wegens de profeten uit het Oude Testament, maar vooral wegens de plaatsen die verbonden zijn met het leven van Jezus: Bethlehem, Nazareth, Jeruzalem, het meer van Galilea, enz.
Voor moslims is het land Palestina van groot belang voor hun geloof. Ze verwijzen hiermee naar ‘historisch Palestina’, het land vóór de oprichting van Israël in 1948. In Jeruzalem staan twee belangrijke islamitische heiligdommen: de Rotskoepel- en de Al-Aqsamoskee. De Tempelberg of Haraam as-Sharif was in het begin van de prediking door Mohammed de gebedsrichting voor moslims. Daarmee is Jeruzalem, na Mekka en Medina, de derde heiligste plek van de islam. Belangrijke pelgrimsplaatsen vind je verder in Hebron bij het graf van Abraham/Ibrahim, en vlakbij Jericho bij het graf van Mozes, ‘Nabi Musa’.
Joodse, christelijke en islamitische gelovigen van dit land, maar ook de aanhangers van deze godsdiensten in Europa, Amerika en de Arabische landen refereren elk op hun eigen wijze naar Israël en de Palestijnse gebieden. Dit maakt deel uit van hun religieuze identiteit.
4
2.
Stereotiepe beeldvorming
2.1
Stereotypen: handle with care!
Vaak delen we anderen op in groepen op basis van uiterlijke of innerlijke kenmerken. De kenmerken die veel groepsleden lijken te hebben, veralgemenen we tot ‘de’ kenmerken van die groep. Zo luidt een veelgehoord cliché dat vrouwen emotioneler zijn dan mannen en dat blonde meisjes minder intelligent zijn dan brunettes. Vaak versterken we ons idee over mensen door dingen die we hebben ‘van horen zeggen’. Allochtonen zouden luidruchtig zijn en politici zouden corrupt zijn. Moslimmeisjes zijn onderdrukt en joden extreem gelovig… Wanneer we zo’n stereotiep toepassen op één persoon, dan wordt dat een ‘vooroordeel’. Je gaat ervanuit dat de kenmerken van een groep ook gelden voor die ene persoon.
Negatieve vooroordelen leiden in veel gevallen tot ‘discriminatie’. Omdat je mensen anders beoordeelt, behandel je ze ook anders. Zo is geloof, naast bijvoorbeeld huidskleur, seksuele voorkeur, sociale klasse, fysieke bouw, … een aspect waarrond leerlingen stereotypen en vooroordelen kunnen opbouwen en op basis waarvan ze zouden kunnen discrimineren. Wordt een leerling die er bijvoorbeeld voor uitkomt gelovig te zijn uitgelachen op school?
2.2
Weet je dat? -
niet alle Palestijnen moslim zijn (2 % christenen van de 4 miljoen inwoners in Palestina)?
-
dat de meerderheid van de joden niet orthodox is? Er zijn heel wat liberale en seculiere joden.
-
de meeste Joden niet in Israël wonen (enkel 6 miljoen van 15 miljoen)?
-
de hoofddoek niet verplicht is in de islam?
-
het grootste aantal moslims in Azië woont (meer dan 1 miljard van de 1,6 miljard)?
-
de bakermat van het christendom in het Midden-Oosten ligt?
-
dat joden, moslims en christenen eeuwenlang relatief vreedzaam samenwoonden in het MiddenOosten?
3.
Positieve of negatieve rol van godsdienst in het Israëlisch-Palestijns conflict
Methodiek bij ‘Stemmen vanop het terrein’ (bron: www.justvision.org ) Via de ervaringen en de overtuigingen van Palestijnse en Israëlische geweldloze leiders en vredesactivisten, verkennen en bespreken de leerlingen verschillende perspectieven op de rol van godsdiensten in het IsraëlischPalestijns conflict.
5
Slot: Yehuda Shaul doorbreekt de stilte Zoals bijna alle Israëli’s deed Yehuda Shaul drie jaar lang zijn verplichte legerdienst, van 2001 tot 2004. Hij verbleef als soldaat in Hebron, waar zo’n 600 à 1000 Israëlische kolonisten tussen zo’n 35.000 Palestijnen in het stadscentrum (H2) wonen. Tijdens zijn legerdienst in Hebron zag Yehuda Israëlische kolonisten die Palestijnen vernederden, sloegen en bedreigden. Vaak moesten soldaten tussenkomen om de Palestijnen te beschermen tegen het geweld van de kolonisten. Dat was voor Yehuda heel confronterend. De kolonisten hadden immers in de vele verhalen tijdens zijn kinderjaren zo’n belangrijke positieve rol gespeeld, met hun aanwezigheid in ‘Judea en Samaria’ (de naam die kolonisten aan de Westelijke Jordaanoever geven). Pas tegen het einde van zijn legerdienst durfde Yehuda te spreken met andere soldaten over zijnn twijfels en ervaringen. Zo ontstond de organisatie 'Breaking the Silence'.De organisatie probeert in Israël een debat op gang te brengen over de bezetting door tentoonstellingen te organiseren, lezingen te houden, toeristen te informeren en getuigenissen van ex-soldaten te publiceren. Yehuda Shaul staat erg kritisch tegenover het beleid van de Israëlische regering Het is opvallend dat een Israëlische organisatie zo hard van leer trekt tegen de Israëlische beleidsmakers en de bezetting, zeker als je de persoonlijke achtergrond van Yehuda Shaul kent.
“Ik kom uit een groot joods gezin: ik ben de derde van elf kinderen. Mijn thuis was een politiek rechts, orthodoxgelovig nest. Mijn vader is in Canada geboren, mijn moeder in New York en zij emigreerden in 1973 naar Israël. Ik groeide op in een familie van kolonisten die vrijwillig en uit volle overtuiging in de bezette Westelijke Jordaanoever wonen. Mijn zus is nog altijd een kolonist en woont in een nederzetting. Ik ben een toegewijde orthodoxe jood, geboren en getogen in Jeruzalem. Tijdens mijn middelbare studies zat ik op een yeshiva, een religieuze school, in een nederzetting in Ma’ala Michasch, nabij Ramallah. Deze school had een moderne orthodoxe aanpak, waarbij ze studenten stimuleerden om zoveel mogelijk vragen te stellen. En ik stelde zoveel mogelijk vragen.”
Tijdens mijn jaren in het secundair onderwijs revolteerde ik en stelde ik vragen over de godsdienstige en politieke wijze waarop ik was opgevoed. Ik ontwikkelde een religieuze benadering die verschilde van de manier waarop ik opgevoed was. Ik stelde kritische vragen bij de politieke visie van mijn ouders. Ik ontwikkelde voor mijzelf een religieuze benadering waarbij de noodzaak om vragen te stellen centraal staat. Ik ben eigenlijk een hybride. Ik behoor niet heel duidelijk tot een bepaalde stroming. Ik ben, religieus gezien, dichter bij het pluralistische deel van de orthodoxe joden. Vanuit mijn ultraorthodoxe achtergrond kreeg ik een afkeer van nationalisme. Het idee dat ‘het Land van Israël’ iets is waarvoor je je leven tegen elke prijs moet opofferen, dat idee heb ik niet. Ik was bezorgd over wat er met mij in het leger kon gebeuren, maar ik dacht dat ik wel zou weten hoe ik zou kunnen weigeren, als ze mij een duidelijk illegaal bevel zouden geven.”
6
Breaking the Silence is niet vanuit gelovige overwegingen gestart, maar Yehuda Shaul verbindt allerlei aspecten van zijn gelovig joodse achtergrond met de realiteit die hij ontdekte. “Zelf ben ik gelovig, maar met mijn seculiere vrienden engageren we ons voor eenzelfde doel: eerlijk en open de waarheid aan het licht brengen.”
Arabisch-Joods vredeslied Er zijn veel joden, moslims en christenen in Israël en de Palestijnse gebieden die elke dag aan vrede werken. Deze ritmische song, een ode aan vrede/shalom/salaam, kan zowat beschouwd worden als hun lijflied.
7
BIJLAGE 3
Foto’s ter verduidelijking -
De Klaagmuur en het Tempelplein (met de Rotskoepelmoskee)
-
De Geboortekerk Bethlehem
8
-
De Al Aqsamoskee
9
BIJLAGE 4
Stemmen van op het terrein Sarah Karajeh, Bereaved Families Forum, http://www.theparentscircle.com/ “Er zijn Joden die geloven dat de bezetting van dit land fout is en dat Palestijnen hun rechten zouden moeten behouden. Religie is niet de meest bepalende factor. Ten tijde van landonteigening in het noorden van Palestina voor de bouw van de racistische muur, was ik verbaasd een ngo van rabbijnen die mensenrechten verdedigen, te zien. Dit toont aan dat het geen kwestie van religie is. De rabbijnen maakten zichzelf vast met kettingen, niet om de islam of het jodendom te verdedigen, maar om op te komen voor de mensenrechten in dit land.”
Ibtisam Mahameed, Interfaith Encounter Association, http://interfaithencounter.wordpress.com/ “Ik beschouw mezelf als een vredesactivist. Al mijn woorden en daden moeten dan ook bijdragen tot vrede. Voor mij is dit een jihad, en als ik sterf, dan zal ik als een martelaar worden beschouwd. Hoe identificeer ik een martelaar? Het is iemand die een rol speelt in de verbetering van zijn gemeenschap en zijn situatie. Mensen kunnen hem noemen hoe ze willen, maar ik beschouw dit als een heilige missie die de volgende generaties kan helpen.”
George Sa’adeh, Bereaved Families Forum, http://www.theparentscircle.com/ “Ons geloof in de almachtige God, - we geloven sterk in hem- , is wat ons sterkt. Ons geloof en de vergiffenis in onszelf. Wij roepen op tot een rechtvaardige en echte vrede waarbij geen enkele Palestijnse of Israëlische familie moet meemaken wat ons overkwam (n.v.d.r.: de dood van een familielid). Via onze liefde en vergiffenis gaan we door met ons leven en helpen we anderen om niet hetzelfde als wij mee te maken.”
10
Eliyahu McLean, Sulha Peace Project, http://www.sulha.com/ “Wij proberen de inheemse bronnen van de Midden-Oosterse wijsheid over vrede naar voor te schuiven. We bestuderen technieken van sulha (verzoening) in de islam, het jodendom, maar ook in het christendom en alle tradities hier. Spiritualiteit overstijgt het rationele niveau. Als je dit conflict enkel vanuit een rationeel standpunt benadert, dan geraak je nergens, dan zit je muurvast.”
Shwanesh Maniov, Seeds of Peace, http://www.seedsofpeace.org/ “Mensen geloven. Religie is een factor. Voor mij is religie iets heel negatiefs. Het maakt mensen emotioneel, en niet rationeel. Wanneer het over een emotioneel onderwerp gaat, is het heel moeilijk om een persoon te beïnvloeden of zijn/haar gedachten te veranderen. Het zijn immers gedachten die uit het hart komen en niet rationeel zijn. De oorlog hier is erg religieus.”
Yitshak Frankenthal, The Arik Institute for Reconciliation, Tolerance and Peace, http://www.arikpeace.org/ “Jodendom betekent het vereren van de Heilige, gezegend is Hij, zonder slogans, woorden of figuratieve omschrijvingen zoals ‘Onze Heer’, ‘Koning van het universum’. Vergeet die laatste. Je vereert Hem omdat je een jood bent, punt. Je vereert Hem zonder dat je iets in ruil verwacht, omdat Hij jou niet vereert. Maar we zijn die zaken vergeten. We veranderden stenen in heilige voorwerpen, land in heilig land. De heiligheid van het land van Israël werd nooit afgemeten aan soevereiniteit. Soevereiniteit staat los van heiligheid. Wanneer iemand een plaats heilig maakt en voor die verwerpelijke heiligheid zijn leven of dat van zijn kinderen geeft, dan is dat tragisch.”
11
Rabbijn Arik Ascherman, Rabbis for Human Rights, http://rhr.org.il/eng/ “Jammer genoeg kunnen we niet ontkennen dat zij die er een xenofobe, racistische of discriminerende lezing van onze joodse traditie op na houden, geen voet hebben om op te staan. Ze kunnen zich beroepen op de Talmoed en de Bijbel en verschillende joodse bronnen, net als ik doe. Maar wij kunnen tenminste aantonen dat onze visie even authentiek, even tekstgebonden en even joods is. Wij kunnen de strijd aangaan op basis van onze humanistische lezing van de Tora.”
Ayed Morrar, gemeenschapsactivist in het Palestijnse dorp Budrus “Er is geen religieus conflict tussen joden en moslims. Er was nooit een ideologisch of etnisch conflict tussen Israëli’s en Palestijnen. Het echte conflict tussen beide zijden startte met de Israëlische bezetting van Palestina. (…) Als een populaire verzetsbeweging hebben we geen probleem met het jodendom als een religie of met de Israëli’s als volk. Ons enige probleem is de bezetting.”
