Onderwijssecretariaat van Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel tel. 02/506 41 50 fax 02/502 12 64
[email protected] www.ovsg.be
Zang Optie zang jazz en lichte muziek Middelbare en hogere graad
Leerplan
Deeltijds Kunstonderwijs – studierichting muziek
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0167.beg
1
Dit leerplan werd goedgekeurd op 20 juni 2005 conform het besluit van de Vlaamse Executieve van 3 juni 1992 tot vaststelling van de goedkeuringsmodaliteiten van leerplannen.
D/2005/7634/075 © 2005 door OVSG Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van OVSG.
Bestelnummer: O/5/2005/011
Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap vzw Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0167.beg
2
Leerplan jazz en lichte muziek: zang Vooraf -
-
-
De in dit leerplan geformuleerde doelstellingen zullen dezelfde zijn voor alle leerplannen jazz en lichte muziek. Er wordt geopteerd voor een overkoepelend plan voor zowel middelbare als hogere graden. Hierbij wordt uitgegaan van het idee om de brede begrippen jazz en lichte muziek vanuit diverse hoeken te belichten en om te zetten in praktijk, rekening houdend met de mogelijkheden van elke leerling. Het is aan de leraar om de leerling vanaf de hogere graad in de optie zang of stemvorming te plaatsen, afhankelijk van diens mogelijkheden en interesses. De docent wordt gezien als coach, leraar en als voorbeeld.
Algemene doelstellingen 1. Een muzikale opleiding verschaffen, specifiek gericht op het idioom van jazz en lichte muziek met de nadruk op het ontwikkelen van creativiteit en muzikale esthetiek. 2. Muzikaal - praktische vaardigheden ontwikkelen met betrekking tot het musiceren in groep. 3. Vaardigheden ontwikkelen om zowel auditief als visueel met muziek om te gaan. 4. Een bewustzijnsattitude ontwikkelen.
3
Einddoelstellingen en hun uitwerking
1. Attitudevorming
zijn
Doelstellingen relatie ik – mezelf
leerinhouden -leren inschatten van de eigen mogelijkheden -stimuleren van zelfvertrouwen -zelfstandig naar een doel toe werken (=zelfwerkzaamheid)
-aan zelfevaluatie doen -aanbrengen van de begrippen proces en resultaat -ontwikkelen van de concentratie
methodologische wenken
-begeleiden in studiemethodiek -begeleiden in het samenstellen van een programma
-ademhalingsoefeningen -relaxatietechnieken, yoga, tai-chi
-loslaten van de verwachtingspatronen en conditionering
relatie ik – groep
-inschatten van de eigen muzikale rol binnen het ensemble: -samenspelen met audiomateriaal -als solist -als begeleider (backing vocals) -basispatronen en variaties ontwikkelen -als koorlid -gepast reageren op het spel van anderen (=interactie) -het spel van de anderen auditief en visueel waarnemen -communiceren via het instrument -anderen stimuleren door middel van de muzikale uitstraling en de présence in het algemeen -rekening houden met intonatie en balans -de opstelling van het ensemble kennen -de eigenheid van de andere instrumenten van het ensemble kennen -vaardigheden ontwikkelen in het organiseren en leiden van een eigen repetitie 4
relatie ik – muziek
relatie ik – publiek
-bewust maken van eigen niveau op technisch, rationeel en muzikaal gebied in relatie tot de muziek die de leerlingen willen spelen. -meer accent leggen op de fysieke beleving van muzikale patronen -klemtoon leggen op muzikaliteit, evenwicht en emotionaliteit, via een gedegen technische kennis -ontwikkeling van het impressievermogen: de ervaring en beleving van muziek -ontwikkeling van het expressievermogen: -muziek als middel tot expressie -beheersing van de expressie -inpassen van de individuele expressie in een groter geheel
-mogelijkheden aanreiken ter vereenvoudiging van harmonische en ritmische patronen
-in staat zijn om in verschillende situaties muziek te maken -een interactieve omgang met het publiek aanleren -podiumervaring opdoen
-coachen in stress-situaties -concerten bezoeken -via klas- en schoolconcerten, free-podia, jams, projecten binnen en buiten de academie -leren omgaan met de relatie artiest/publiek -song van adequate commentaar voorzien -een samenhangend programma maken
- zich ervan bewust zijn dat een goede présence belangrijk is -stimuleren van het oprichten van eigen formaties
-inlassen van klap-, tik-, en dansoefeningen
5
relatie ik – maatschappij
-inzicht verwerven in het aspect improvisatie, zoals het zich voordoet in diverse stijlen en historische contexten, om de essentie van jazzmuziek beter te begrijpen: -leren vragen stellen omtrent de maatschappelijke en economische plaats die pop/jazzmuziek inneemt -inzicht verwerven in de juridische wetgeving omtrent muziekreproductie en artiestenstatuut
-luisteren en kijken naar opnames
-kritisch luisteren en kijken naar “nu”: videoclip (MTV, TMF), MP3, internet -Ken Burns “History of Jazz”
6
2. Auditieve en visuele waarneming herkennen doelstellingen -stijlperiodes -ritmische structuren
-melodische structuren -toonstructuren -vormstructuren -harmonische structuren -ontwikkelen van een eigen stemtimbre
leerinhouden -een muziekstuk op het gehoor in een juiste stilistische en historische context leren plaatsen. -bewust leren luisteren naar de ritmische gelaagdheid in muziek -herkennen van recht- versus swingopvatting -herkennen van ritmische patronen -relatie herkennen tussen -tempo -feel -groove (voor, op en na de beat leren spelen) -de opbouw van een melodie leren waarnemen (symmetrie, contrast, motieven, …) -auditief herkennen van begrippen als tonaliteit, modaliteit, chromatiek, atonaliteit -herkennen van vormconcepten (4-,8-,12-,16-matenstructuren, aa’, aaba, abac, blues, riffs, strofe – refrein - bridge) -herkennen van typische akkoordstructuren (II-V-I) -stemtimbre leren herkennen en ervaren -bewust worden van de verschillende parameters die het stemtimbre bepalen; ademhaling, stemplaatsing, voordracht, interpretatie,…
methodologische wenken luisteroefeningen eartraining
-groovegericht luisteren
-band in a box; eartrainingprogramma’s -via het beluisteren van het stemtimbre van de andere leerlingen -via het beluisteren van contrasterende opnames
7
3. Theoretische kennis
weten
Muziektheorie doelstellingen -kennis van standaardvormen
leerinhouden -bluesvormen -aaba -abac -aa’ -strofe-refrein-bridge
-terminologie
o.a. bridge, coda, verse and chorus, D.C., D.S., interlude, intro, outro, pick-up, repeat, strofe, turnaround, vamp, kicks, lead spelen, backing, on cue,…
-kennis van ritmische en melodische structuren
-diverse ritmische patronen -vamps (=ostinaten), half- en double time, riffs,…
-terminologie
-groove, shuffle, funk, latin-style, pop, folk, gospel, bounce, reggae, soul, bebop, … -recht- en swingopvatting (even, straight en swing) -walking bass (swing
-inzicht in harmonische basisbegrippen
-drie- en vierklanken en bijhorende akkoordsymbolen -vaak terugkerende patronen: -I-IV-V -I-VI-IV-V-I -I-VI-II-V-I -septiemakkoorden en omkeringen -dominant-septiemakkoorden -grote en kleine septiemakkoorden
methodologische wenken -diverse real en fake-books -beluisteren van opnames
8
-bijhorende terminologie
-halfverminderde- en verminderde septiemakkoorden o.a. bluesladders, chromatiek, diatoniek, guide tones, horizontaal- en verticaal denken, pentatoniek, tensies
-kennis van het eigen instrument
-verschillende stemtypes (S,A,T,B) -verschillende tessituren -verschil kunnen herkennen tussen kop-borst-belten en de mix daarvan
-stemhygiëne
-invloed van interne en externe factoren op de stem -schriftelijke en mondelinge info over stemhygiëne
-kennis van ICT gebruik
-midifiles opzoeken en bewerken in functie van het instrument -gebruik van Band in a Box
-de leerlingen leren de terminologie aan, zowel in het Nederlands als in het Engels
Historiek doelstellingen -basiskennis verwerven van belangrijke componisten en uitvoerders
leerinhouden methodologische wenken B.B.King, Bob Dylan, Bob Marley, Charlie Parker, Chick Corea, Frank Zappa, George Gershwin,, Jacques Brel, James Brown, Jimmy Hendrix, Lennon en McCartney, Prince, Quincy Jones, Rodgers en Hart, Rolling Stones, Stevie Wonder, Maceo Parker, Louis Armstrong, Ella Fitzgerald, Bessie Smith, Billie Holliday, Sarah Vaughan, Frank Sinatra, Mel Tormé, Betty Carter, Carmen Mc Rae, Astrud Gilberto, Antonio Carlos Jobim, Ellis Regina, Norah Jones, Diane Crall, Rachel Ferrell, Cassandra Wilson, Shirley Horn, Bobby Mc Ferrin, Al Jarreau, George Benson, Lembert, Hendrickx and Ross, Take 6, Manhattan Transfer, Marissa Monte, Deborah Brown, Gloria Estefan, Nancy Wilson, Aretha Franklin, Holly Cole, Shaka Kahn, Elaine Page, Chet Baker …..
9
Repertoire doelstellingen -basiskennis verwerven van een degelijk uitgebouwd repertoire
leerinhouden Real Book I,II en III, diverse Fake Books, Buskers, diverse songbooks The Singers Musical Theatre Anthology, The Big Book of Disco and Funk
methodologische wenken zie bijgevoegde repertoirelijst
leerinhouden jazz: bebop, bigband, cool, fusion, latin, swing, lichte muziek: blues, pop, rock, R & B, soul, funk, drum ‘n bass, dance, trance, latin (bossa, salsa, samba, tango), folk, disco,…..
methodologische wenken
Stijlkennis doelstellingen -basiskennis verwerven van de meest voorkomende stijlen en stromingen
10
4. Techniek
doen
doelstellingen -stemtechniek
leerinhouden - ademhaling: aanleren van het gebruik van het middenrif -dynamiek -timbre -resonantie -stemplaatsing -leren beheersen van alle stemptypes - uitbreiden van tessituren - wegwerken van de stembreuk -ontwikkeling van het inwendig voorstellingsvermogen in functie van het uitvoeren van eenvoudige melodieën, progressies, ritmen
methodologische wenken
-intonatie
-leren juist intoneren - al of niet toonaardgebonden zingen -spelen en herkennen van pentatoniek, bluesladders, grote- en kleine tertstoonladders, modi
-spelen laten voorafgaan door luisteren en zingen
-motoriek en ritmiek
- leesvaardigheid: lezen en interpreteren van een leadsheet - creatief omgaan met ritme en melodie -omkering -extensie (uitbreiding) -verplaatsing -noten/rustenvervanging -ritmische zangoefeningen recht en met swingopvatting uitvoeren - aanleren van een correcte houding tijdens het zingen - cue’s geven, aanduiden einde improvisatie
- tweede stem leren zingen -gebruik van correcte metrische referentiepunten (timing) in de les: -metronoom -band in a box -groovebox -audiomateriaal -(cd’s, play-a-longs)
-présence
11
- contact met het publiek, zowel verbaal als visueel - bewust worden van het eigen voorkomen en omgang met publiek en band - leiden van een band -microtechniek
-op een verantwoorde manier leren zingen door een microfoon -de microfoon gebruiken om dynamische verschillen te maken
5. Interpretatie
aanvoelen
doelstellingen -leren kennen van het lied
Leerinhouden -tekstanalyse op vlak van woordbetekenis en zinsbetekenis op vlak van de gelaagdheid binnen de tekst -melodische analyse ademhaling frazering rubato aandacht voor dynamische verschillen
methodologische wenken
-aanvoelen van de stijl
-ritmisch beheersen van de juiste groove -qua klank kleur articulatie tessituur toonaard aangepast aan het eigen stemtype
-luisteren en vergelijken van opnames
12
6. Imitatie en geheugen
vasthouden
doelstellingen -imitatie of kort vasthouden
leerinhouden -melodie en tekst op het gehoor en vanuit de partituur kunnen meezingen en nazingen memoriseren van thema’s en akkoordschema’s
-geheugen of lang vasthouden
-memoriseren van thema’s en solo’s, zowel melodie als tekst
7. Improvisatie
scheppen
doelstellingen -improviseren en experimenteren in de breedst mogelijke zin
leerinhouden -repertoirekeuze -maken van eenvoudige arrangementen (backings) -klankvorming in functie van stijl -stijl -tempi -maken van eenvoudige composities -melodische parafrasen maken boven lang aangehouden akkoorden -variëren van thematisch materiaal -vanuit eenvoudige ritmische patronen -vanuit vamps -binnen pentatoniek, diatoniek, blues, modaal motivische uitbreiding van basismelodieën
-ritmische improvisatie -melodische improvisatie
methodologische wenken -opsplitsen van de melodie in verschillende frases -eerst de melodie leren zingen op vocalen en daarna op tekst
methodologische wenken -gebruik van buitenmuzikale gegevens: video, beeldmateriaal, poëzie, lectuur -grafische partituren -meezingen, nazingen en variëren van bestaande solo’s -via call and respons -vanuit bestaande melodieën
13
REPERTOIRELIJST JAZZ EN LICHTE MUZIEK ZANG Verantwoording De alfabetische lijst met repertoirestukken is een leidraad die door de leerkracht kan gehanteerd worden voor zowel de optie instrument jazz en lichte muziek in de middelbare graad als de opties instrument en samenspel jazz en lichte muziek in de hogere graad. Afhankelijk van het niveau van de leerling ligt de beslissing wat betreft de repertoirekeuze bij de leerkracht. Deze lijst is een samenstelling van composities uit verschillende stijlen onder andere jazz, pop/rock, fusion, blues, enz. Uiteraard staat het de leerkracht vrij de lijst aan te vullen met eigen materiaal. Diverse Real books Diverse Fake Books Buskers Diverse songbooks De “All Woman”Reeks Auditional songs for (female) singers Musical Books Disney Song Books Folk Songs
Standards A child is born Afro blue Ain’t Misbehavin Ain’t no sunshine All Blues All of me Angel Eyes Au Privave Autumn leaves Black Coffee Black Orpheus (Manha de Carnaval) Blue Monk Blue Bossa Body and Soul Bye bye Black Bird Can’t buy me love Caravan Chain chain chain Corcovado Dancin’ on the ceiling
Thad Jones Mongo Santamaria Fats Waller Bill Withers Miles Davis S. Simons & G. Marks Matt Denis Charlie Parker Joseph Kosma Sonny Burke Louis Bonfi Thelonious Monk Kenny Dorham John Green Ray Henderson Lennon/McCartney D. Ellington/J. Tizol Aretha Franklin Antonio carlos Jobim Jerome Kern
14
Desafinado Dindi Don’t be that way Don’t get around much anymore Drive my car Feel like makin’ love Fever Freddie Freeloader Gentle rain Give me the night Goodbye Pork Pie Hat Groovin’ High Hero Hey Jude I’m beginning to see the light Isn’t she lovely Killing me softly Lullaby of birdland Misty Moondance Naima Norwegian Wood No woman, no cry Now’s the time On Broadway One note samba Over the Rainbow Say a little prayer Sister Moon Sixteen tons Smooth Operator So what Summertime Still the one St. Thomas Stolen moments Straight, no chaser Softly, as in a moring sunrise Take the A-train The girl from Ipanema The more I see you Walking on the moon What a wonderful world What can I do Yesterday You can’t hurry love
Antonio Carlos Jobim Antonio Carlos Jobim Benny Goodman Duke ellington Lennon/McCartney Eugene Mc Daniels John Davenport & Eddie Cooley Miles Davis Louis Bonfa Rod Temperton / George Benson Charles Mingus Dizzy Gillespie Mariah Carey Lennon/McCartney Duke Ellington Stevie Wonder Roberta Flack George Shearing Erroll Garner Van Morrison J. Coltrane Lennon/McCartney Bob Marley Charlie Parker The Drifters Antonio Carlos Jobim Harold Arlen Aretha Franklin Sting Merle Travis Sade Miles Davis George Gershwin Shania Twain Sonny Rollins Oliver Nelson Thelonious Monk Sonny Rollins Duke Ellington Antonio Carlos Jobim Warren Sting / The Police Louis Armstrong The Corrs Lennon/McCartney Diana Ross & The Supremes
15
EVALUATIE JAZZ EN LICHTE MUZIEK ZANG
1. Evaluatieverslag door de leerkracht van elke leerling waarin gepeild wordt naar de vaardigheden en ontwikkeling op zangtechnisch, samenspel, creatief en muzikaal vlak. 2. De leerling werkt mee aan een –al dan niet publiek- toonmoment. 3. De evaluatie per leerling komt tot stand door de samenvoeging van de individuele evaluatie die gemaakt wordt door de leerkracht en de evaluatie van het toonmoment.
16
