Onderwijssecretariaat van Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel tel. 02/506 41 50 fax 02/502 12 64
[email protected] www.ovsg.be
Gitaar Optie instrument jazz en lichte muziek Middelbare en hogere graad
Leerplan
Deeltijds Kunstonderwijs – studierichting muziek
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0166.beg
1
Dit leerplan werd goedgekeurd op 20 juni 2005 conform het besluit van de Vlaamse Executieve van 3 juni 1992 tot vaststelling van de goedkeuringsmodaliteiten van leerplannen.
D/2005/7634/073 © 2005 door OVSG Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van OVSG.
Bestelnummer: O/5/2005/009
Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap vzw Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0166.beg
2
Leerplan jazz en lichte muziek: gitaar
Vooraf -
-
-
De in dit leerplan geformuleerde doelstellingen zullen dezelfde zijn voor alle leerplannen instrument (jazz en lichte muziek). Er wordt geopteerd voor een overkoepelend plan voor zowel middelbare als hogere graden. Hierbij wordt uitgegaan van het idee om de brede begrippen jazz en lichte muziek vanuit diverse hoeken te belichten en om te zetten in praktijk, rekening houdend met de mogelijkheden van elke leerling. Het is aan de leraar om de leerling vanaf de hogere graad in de optie instrument of samenspel te plaatsen, afhankelijk van diens mogelijkheden en interesses. De docent wordt gezien als coach, leraar en als voorbeeld.
Algemene doelstellingen 1. Een muzikale opleiding verschaffen, specifiek gericht op het idioom van jazz en lichte muziek met de nadruk op het ontwikkelen van creativiteit en muzikale esthetiek. 2. Muzikaal - praktische vaardigheden ontwikkelen met betrekking tot het musiceren in groep. 3. Vaardigheden ontwikkelen om zowel auditief als visueel met muziek om te gaan. 4. Een bewustzijnsattitude ontwikkelen.
3
Einddoelstellingen en hun uitwerking
1. Attitudevorming
zijn
doelstellingen relatie ik – mezelf
leerinhouden -leren inschatten van de eigen mogelijkheden -stimuleren van zelfvertrouwen -zelfstandig naar een doel toe werken (=zelfwerkzaamheid)
-aan zelfevaluatie doen -aanbrengen van de begrippen proces en resultaat -ontwikkelen van de concentratie
methodologische wenken
-begeleiden in studiemethodiek -begeleiden in het samenstellen van een programma
-ademhalingsoefeningen -relaxatietechnieken, yoga, tai-chi
-loslaten van de verwachtingspatronen en conditionering
relatie ik – groep
-inschatten van de eigen muzikale rol binnen het ensemble: -samenspelen met audiomateriaal -als solist -als begeleider -basispatronen en variaties ontwikkelen -als sectiespeler -gepast reageren op het spel van anderen (=interactie) -het spel van de anderen auditief en visueel waarnemen -communiceren via het instrument -anderen stimuleren door middel van de muzikale uitstraling -rekening houden met stemmen, intoneren, in balans spelen -de opstelling van het ensemble kennen -de eigenheid van de andere instrumenten van het ensemble kennen -vaardigheden ontwikkelen in het organiseren en leiden van een repetitie 4
relatie ik – muziek
-bewust maken van eigen niveau op technisch, rationeel en muzikaal gebied in relatie tot alle muziek -aandacht vestigen op de fysieke beleving van de muziek -klemtoon leggen op muzikaliteit, evenwicht en emotionaliteit, niet a priori op technische kunde of kwantiteit --ontwikkeling van het impressievermogen: de ervaring en beleving van muziek -ontwikkeling van het expressievermogen: -muziek als middel tot expressie -beheersing van de expressie -inpassen van de individuele expressie in een groter geheel
relatie ik – publiek
-leren omgaan met stress -een interactieve omgang met het publiek aanleren -songs van een adequate commentaar voorzien -een samenhangend programma samenstellen -podiumervaring opdoen -leren omgaan met je rol als vertolker -stimuleren van het oprichten van eigen formaties -belang van een goede présence
relatie ik – maatschappij
-beluisteren van verschillende voorbeelden -mogelijkheden aanreiken ter vereenvoudiging van harmonische en ritmische patronen -strumming -inlassen van klap-, tik-, dans- en zangoefeningen
-optredens bijwonen -via klas- en schoolconcerten, free-podia, jams, projecten binnen en buiten de academie
-inzicht verwerven in het aspect improvisatie, zoals het zich -luisteren naar opnames voordoet in diverse stijlen en historische contexten, om de essentie van jazzmuziek beter te begrijpen: bv: gregoriaans, basso continuo, raga, flamenco, avant-garde… -leren vragen stellen omtrent de maatschappelijke en economische plaats die pop/jazzmuziek inneemt -kritisch luisteren en kijken naar “nu”: videoclip (MTV, TMF), MP3, internet -Ken Burns “History of Jazz”
5
2. Auditieve en visuele waarneming herkennen doelstellingen -stijlperiodes -ritmische structuren
-melodische structuren
-toonstructuren -vormstructuren -harmonische structuren -ontwikkelen van een eigen sonoriteit
leerinhouden -een muziekstuk op het gehoor in een juiste stilistische en historische context leren plaatsen. -bewust leren luisteren naar de ritmische gelaagdheid in muziek -herkennen van recht- versus swingopvatting -herkennen van ritmische patronen -relatie herkennen tussen -tempo -feel -groove (voor, op en na de beat leren spelen) -de opbouw van een melodie leren waarnemen (symmetrie, contrast, motieven) -auditief herkennen van begrippen als tonaliteit, modaliteit, chromatiek, atonaliteit -herkennen van vormconcepten (4-,8-,12-,16-matenstructuren, aa’, aaba, abac, blues, riffs, strofe-refrein-bridge,…) -herkennen van typische akkoordstructuren (vb II-V-I)
methodologische wenken -luisteroefeningen -speeldictee en eartraining
-groovegericht luisteren -instrumentgericht luisteren
-ear training programma’s, vb Band in Box
-sonoriteit leren herkennen en ervaren -via het beluisteren van contrasterende -bewust worden van de verschillende parameters die de opnames sonoriteit bepalen; plectrum, snaren, elektrische apparatuur, gitaartype, akoestiek,…) -leren kennen van audio apparatuur en zijn invloed op de klank -laten horen van verschillende mogelijkheden om de gitaarklank elektronisch te beïnvloeden(versterkers, pedals,…)
6
3. Theoretische kennis
weten
Muziektheorie doelstellingen -kennis van standaardvormen
leerinhouden -bluesvormen -aaba -abac -aa’ -strofe-refrein-bridge
-kennis van de terminologie
o.a. bridge, coda, verse and chorus, D.C., D.S., interlude, intro, outro, pick-up, repeat, strofe, turnaround, vamp, kicks, lead spleen, backing, on cue,…
-kennis van ritmische en melodische structuren
-diverse ritmische patronen -vamps (=ostinaten), half- en double time, riffs,…
-kennis van de terminologie
-groove, shuffle, funk, latin-style, pop, folk, gospel, bounce, reggae, soul, bebop, … -recht- en swingopvatting (even, straight en swing) -walking bass (swing)
-inzicht in harmonische basisbegrippen
akkoordsymbolen en omkeringen van -3 klanken (mineur en majeur) -4 klanken: septiemakkoorden septiemakkoorden met alteraties (vb m7b5) akkoorden met tensies (6 akkoorden, #11, sus 4,…)
methodologische wenken -analyse van de vorm, zowel vanuit de partituur als vanuit het beluisteren van opnames
-analyse van ritmische en melodische structuren, zowel vanuit de partituur als vanuit het beluisteren van opnames -diverse boeken over jazz patterns en comping (zie literatuurlijst)
7
-vaak terugkerende patronen: -I-IV-V -II-V-I -II-VI-IV-I -Ib7-IV-I -I-VI-IV-V-I -I-VI-II-V-I -terminologie
o.a. bluesladders, chromatiek, diatoniek, guide tones, horizontaal- en verticaal denken, pentatoniek, tensies
-kennis van de bouw en de werking van het eigen instrument
type gitaren -nylon of staal snaar -met of zonder klankkast -resonator instrumenten (bvb Dobro) versterking van de gitaar -Akoestisch -met behulp van contact-elementen -magnetische pick-up effecten: werking van -delay en reverb -modulation (chorus, phaser,flanger) -filtering (wah-wah,EQ) -oversturing (overdrive, fuzz, distortion)
-kennis van ICT gebruik
-workshop door pedaal-wizzards
kennisname van software voor -muzieknotatie -muziekopname en editing -begeleiding -ear training 8
Historiek doelstellingen -basiskennis verwerven van belangrijke componisten en uitvoerders uit de wereld van de jazz en lichte muziek
leerinhouden B.B.King,Bob Dylan, Bob Marley, Charlie Parker, Duke Ellington, Frank Zappa, George Gershwin, Stéphane Grapelli en Django Reinhardt, Herbie Hancock, Jacques Brel, James Brown, Jimi Hendrix, Lennon en McCartney, Miles Davis, Prince, Rodgers en Hart, Rolling Stones, Stevie Wonder, Thelonious Monk, Cole Porter, Everly Brothers, Chuck Berry,Elvis Presley, Chet Atkins, Michael Jackson, Madonna, Sly and the Family Stone, Dire Straits, Santana, Peter Green, Frank Sinatra, Ella Fitzgerald, Antonio Carlos Jobim, Bobby Mc Ferrin, Al Jarreau, George Benson, Wes Montgommery, Joe Paz, Chet Baker,……..
methodologische wenken
leerinhouden Diverse Real Books, diverse Fake Books, diverse songbooks, Aebersold
methodologische wenken
leerinhouden jazz: bebop, bigband, cool, freejazz, funkjazz, fusion, latinjazz, rockjazz, souljazz, swing, third stream (avant-garde) lichte muziek: pop, rock, blues, metal, punk, surf, R & B, soul, funk, drum ‘n bass, hip-hop, trip-hop, dance, trance, latin (bossa, salsa, samba, tango), folk…..
methodologische wenken
Repertoire doelstellingen -basiskennis verwerven van een degelijk uitgebouwd repertoire
Stijlkennis doelstellingen -basiskennis verwerven van de meest voorkomende stijlen en stromingen
9
4. Techniek
doen
doelstellingen -motoriek
leerinhouden -linker hand techniek; coulés (hammer-on en pull-off), slides, bending, vibrato -rechter hand techniek: -verschillende speelhouding bij plectrumspel, (flat)picking of een combinatie van beide -coördinatie LH-RH -aanbrengen van de juiste houding -gebruik van de juiste spieren (vb bij barrés)
-ritmiek
-aanleren van het verschil tussen tempo en ritme -toepassing hiervan op strumming -ritmische oefeningen recht of met swingopvatting uitvoeren -behandelen van motorische verschillen tussen twee en drieledige ritmes -genereren van nieuwe creatief-ritmische modellen uit basiscellen: -omkering -extensie (uitbreiding) -verplaatsing -noten/rustenvervanging -lezen en interpreteren van partituren -vereenvoudigen of uitbreiden van akkoorden -aanpassen en versieren van de melodie -ontwikkelen van het voorstellingsvermogen voor ritmes, progressies, melodieën en begeleiding
-leesvaardigheid
-sonoriteit
methodologische wenken
-speeltechnisch: plaats en dynamiek van de aanslag, dempen van de snaren, zowel RH als LH 10
-soorten van plectra: groot, klein, materiaal, hardheid -snarenkeuze: dikte (=spanning), materiaalkeuze -klankbewerking: gitaar en versterker keuze, elementenkeuze
5. Interpretatie
aanvoelen
doelstellingen aanvoelen van verschillende:
Leerinhouden
stijlen
-kennismaken met verschillende stijlen
ritmiek
-ritmische structuren -metrum en vormbesef -cues -dynamische opbouw (als tijdsgebonden factor) naar bvb refrein
klank
-aanvoelen van: -de kleur -het harmonisch verloop -de sonoriteit in functie van het repertoire
methodologische wenken
vb kleurverschil C7 en C maj 7 spanningsvolle noten in de melodie
11
6. Imitatie en geheugen
vasthouden
doelstellingen -imitatie of kort vasthouden
leerinhouden -melodieën en akkoordstructuren op het gehoor en vanuit de partituur kunnen meespelen -melodieën en akkoordstructuren op het gehoor en vanuit de partituur kunnen naspelen memoriseren van thema’s en akkoordschema’s memoriseren van ritmische patronen
-geheugen of lang vasthouden
7. Improvisatie
scheppen
doelstellingen -improviseren en experimenteren in de breedst mogelijke zin
leerinhouden -vertrekkend vanuit bestaand materiaal variëren van thematisch materiaal (klankmatig, ritmisch, melodisch, harmonisch, stilistisch,…)
methodologische wenken opsplitsen van melodie of akkoordstructuur in cellen
methodologische wenken
-maken van eigen materiaal gebaseerd op akkoorden en toonladders (pentatoniek, diatoniek, bluesladdres, modaal,…), op tekst, grafische partituren, stille film,…
12
REPERTOIRELIJST JAZZ EN LICHTE MUZIEK Verantwoording De alfabetische lijst met repertoirestukken is een leidraad die door de leerkracht kan gehanteerd worden voor zowel de optie instrument jazz en lichte muziek in de middelbare graad als de opties instrument en samenspel jazz en lichte muziek in de hogere graad. Afhankelijk van het niveau van de leerling ligt de beslissing wat betreft de repertoirekeuze bij de leerkracht. Deze lijst is een samenstelling van composities uit verschillende stijlen onder andere jazz, pop/rock, fusion, blues, enz. Uiteraard staat het de leerkracht vrij de lijst aan te vullen met eigen materiaal. The Real Easy Book The New Real Book The Standards Real Book Real Book I,II en III Diverse Fake Books Buskers Diverse songbooks
Standards AC-DC-current Adam’s Apple Afro blue After hours Ain’t no sunshine All Blues All I have to do is dream All This Time All of me Autumn leaves Back in the USA Bad, bad Leroy Brown Bag’s Groove Bessie’s Blues Big Yellow Taxi Black Magic Woman Black Orpheus (Manha de Carnaval) Blue Monk Blue Bossa Blue Train Blues for Alice Both side now Buzzy Bye Bye Love
Bennie Goodman Wayne Shorter Mongo Santamaria Ronny Jordan Bill Withers Miles Davis Boudleaux Bryant / Everly Brothers Sting S. Simons & G. Marks Joseph Kosma Chuck Berry Jim Croce Milt Jackson Joni Mitchell Peter Green / Santana Louis Bonfa Thelonious Monk Kenny Dorham John Coltrane C. Parker Joni Mitchell Charlie Parker Bryant Brothers / Everly Brothers
13
Cantaloupe Island Can’t buy me love Caravan Casa Forte Chameleon C jam Blues Come together Deacon Blues Deed I do Do it again Down by the riverside Doxy Drive my car Eagle Equinox Fever Freddie Freeloader Give me the night Greensleeves Hey Jude Hey nineteen Hide Away I got you (I feel good) I saw her standing there If I had a hammer In a mellow tone Isn’t she lovely I’ve put a spell on you Jailhouse Rock Johnny B. Goode Killing me softly Kool La Nevada La Bamba Light my fire Lilly was here Little sunflower Love is all Mad about you Maiden Voyage Mandela Master Blaster Mercy, mercy, mercy Milestones Minor swing Mo’ better blues Moondance Morning Dance Mr. P.C. My generation
Herbie Hancock Lennon/McCartney D. Ellington/J. Tizol Edu Lobo Herbie Hancock Duke Ellington Lennon/McCartney Steely Dan Walter Herch & Fred Rose Steely Dan Traditional Sonny Rollins Lennon/McCartney Benny Anderson/Bjorn Ulvaeus John Coltrane John Davenport & Eddie Cooley Miles Davis Rod Temperton / George Benson Traditional Lennon/McCartney Steely Dan D. Sandborn James Brown Lennon/McCartney Lee Hays & Pete Seeger Duke Ellington Stevie Wonder Screamin’ Jay Hawkins Elvis Presley Chuck Berry Roberta Flack John Scofield Gil Evans Richie Valens Jim Morrisson / The Doors Dave Stewart Freddie Hubbard Roger Glover Sting Herbie Hancock Abdullah Ibrahim Stevie Wonder Joe Zawinul Miles Davis Django Reinhardt Bill Lee / Branford. Marsalis Van Morrison Spyro Gyra John Coltrane Pete Townsend
14
My little suede shoes Naima Need you so bad Norwegian Wood Nothing comp res to you No particular place to go No woman, no cry Now’s the time Ob-la-di, Ob-la-da On Broadway Oye come va Peace Peg Pfrancing (no blues) Pick up the Pieces Pretty Woman Pride and joy Proud Mary Puple Rain Rock around the clock Sarah Satin Doll Say a little prayer Sister Moon Sixteen tons Smooth Operator Sonnymoon for two So what Song for my father Summertime St. Thomas Stand by me Stir it up Stolen moments Straight, no chaser Sunny afternoon Softly, as in a moring sunrise Sysgonöga Take the A-train Take five Tenor madness That’s allright mama The Chicken The hippest cat in Hollywood The Maze The Pink Panther The preacher The soul cages The times they are a changing These boots are made for walkin’
Charlie Parker J. Coltrane Peter Green Lennon/McCartney Prince Chuck Berry Bob Marley Charlie Parker Lennon/McCartney The Drifters T. Puente H. Silver Steely Dan Miles Davis Average Hite Band Roy Orbison Stevie Ray Vaughn John Fogerty (versie Tina Turner) Prince Chuck Berry Bob Dylan Duke Ellington Aretha Franklin Sting Merle Travis Sade Sonny Rollins Miles Davis H. Silver George Gershwin Sonny Rollins Leiber & Stoller / Ben I. King Bob Marley Oliver Nelson Thelonious Monk Ray Davies/Kinks Sonny Rollins J. Knudson Duke Ellington D. Brubeck Sonny Rollins Elvis Presley ‘Peewee’ Ellis Horace Silver H. Hancock H. Mancini Horace Silver Sting Bob Dylan Nancy Sinatra
15
Things ain’t what they used to be This strange effect Tune up Uptown up Venus Waiting on a friend Walk on the wild side Walking on the moon Watermelon Man What a wonderful world Whenever God shines his light When I’m sixty-four Who’ll stop the rain Worksong W817 Yesterday You can’t hurry love 1999
Duke Ellington Ray Davies Miles Davis Maceo Parker Shocking Blue Mick Jagger / Keith Richards Lou Reed Sting / The Police Herbie Hancock Louis Armstrong Van Morrison Lennon/MacCartney John Fogerty Nat Adderley / ‘Cannonball’ Adderley Ketnetband Lennon/McCartney Diana Ross & The Supremes Prince
16
EVALUATIE JAZZ EN LICHTE MUZIEK GITAAR
1. Evaluatieverslag door de leerkracht van elke leerling waarin gepeild wordt naar de vaardigheden en ontwikkeling op instrumentaal-technisch, samenspel-technisch, creatief en muzikaal vlak. 2. De leerling werkt mee aan een –al dan niet publiek- toonmoment. 3. De evaluatie per leerling komt tot stand door de samenvoeging van de individuele evaluatie die gemaakt wordt door de leerkracht en de evaluatie van het toonmoment.
17
