Onderwijssecretariaat van Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel tel. 02/506 41 50 fax 02/502 12 64
[email protected] www.ovsg.be
Contrabas en basgitaar Optie instrument jazz en lichte muziek Middelbare en hogere graad
Leerplan
Deeltijds Kunstonderwijs – studierichting muziek
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
1
Dit leerplan werd goedgekeurd op 20 juni 2005 conform het besluit van de Vlaamse Executieve van 3 juni 1992 tot vaststelling van de goedkeuringsmodaliteiten van leerplannen.
D/2005/7634/072 © 2005 door OVSG Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van OVSG.
Bestelnummer: O/5/2005/008
Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap vzw Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
2
Leerplan jazz en lichte muziek: Contrabas en Basgitaar
Vooraf -
-
De in dit leerplan geformuleerde doelstellingen zullen dezelfde zijn voor alle leerplannen instrument (jazz en lichte muziek). Er wordt geopteerd voor een overkoepelend plan voor zowel middelbare als hogere graden. Hierbij wordt uitgegaan van het idee om de brede begrippen jazz en lichte muziek vanuit diverse hoeken te belichten en om te zetten in praktijk, rekening houdend met de mogelijkheden en de interesses van elke leerling. Het is aan de leraar om de leerling vanaf de hogere graad in de optie instrument of samenspel te plaatsen, afhankelijk van diens mogelijkheden en interesses.
Algemene doelstellingen 1. Een muzikale opleiding verschaffen, specifiek gericht op het idioom van jazz en lichte muziek met de nadruk op het ontwikkelen van creativiteit en muzikale esthetiek. 2. Muzikaal-praktische vaardigheden ontwikkelen met betrekking tot het musiceren in groep. 3. Vaardigheden ontwikkelen om zowel auditief als visueel met muziek om te gaan. 4. Een bewustzijnsattitude ondersteunen en ontwikkelen .
3
Einddoelstellingen en hun uitwerking
1. Attitudevorming
zijn
Doelstellingen relatie ik – mezelf
leerinhouden -leren inschatten van de eigen mogelijkheden
methodologische wenken -begeleiden in studiemethodiek -begeleiden in het samenstellen van een programma
-stimuleren van zelfvertrouwen -zelfstandig naar een doel toe werken (=zelfwerkzaamheid) -aan zelfevaluatie doen -aanbrengen van de begrippen proces-resultaat -ontwikkelen van de concentratie -loslaten van de verwachtingspatronen en conditionering
relatie ik – groep
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
-ademhalingsoefeningen -relaxatietechnieken, yoga, tai-chi
-inschatten van de eigen muzikale rol binnen het ensemble: -samenspelen met audiomateriaal -als begeleider -als deel van de ritme-sectie -comping: basispatronen en variaties -als solist ontwikkelen (begeleiden) -gepast reageren op het spel van anderen (=interactie) -het spel van de anderen auditief en visueel waarnemen -communiceren via het instrument -rekening houden met stemmen, intoneren, in balans spelen -de opstelling van het ensemble kennen -de eigenheid van de andere instrumenten van het ensemble kennen -vaardigheden ontwikkelen in het leiden en organiseren van een eigen repetitie -anderen stimuleren door de eigen muzikale uitstraling
4
relatie ik – muziek
relatie ik – publiek
relatie ik – maatschappij
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
-bewust maken van eigen niveau op technisch, rationeel en muzikaal gebied in relatie tot de muziek die de leerling wil spelen. -ontwikkelen van de persoonlijkheid ten voordele van de muziek -meer accent leggen op de fysieke beleving van muzikale patronen -klemtoon leggen op muzikaliteit, evenwicht en emotionaliteit, niet a priori op technische kunde of kwantiteit -ontwikkeling van het impressievermogen: de ervaring en beleving van muziek -ontwikkeling van het expressievermogen: -muziek als middel tot expressie -beheersing van de expressie -inpassen van de individuele expressie in een groter geheel -leren omgaan met stress -een interactieve omgang met het publiek aanleren -songs van een adequate commentaar voorzien -een samenhangend programma samenstellen -podiumervaring opdoen -leren omgaan met je rol als vertolker artiest/publiek -stimuleren van het oprichten van eigen formaties
-mogelijkheden aanreiken ter vereenvoudiging van harmonische en ritmische patronen -inlassen van klap-, tik-, dans- en zangoefeningen
-optredens bijwonen -via klas- en schoolconcerten, free-podia, jams, projecten binnen en buiten de academi
-inzicht verwerven in het aspect improvisatie zoals het zich -luisteren naar opnames voordoet in diverse stijlen en historische contexten, om de essentie van jazzmuziek beter te begrijpen bv: gregoriaans, basso continuo, raga, flamenco, avant-garde… -leren vragen stellen omtrent de maatschappelijke en -kritisch luisteren en kijken naar “nu”: economische plaats die pop/jazzmuziek inneemt videoclip (MTV, TMF), MP3, Radio, internet,… Ken Burns “History of jazz”
5
2. Auditieve en visuele waarneming herkennen doelstellingen -stijlperiodes -ritmische structuren
-melodische structuren -toonstructuren -vormstructuren -harmonische structuren -ontwikkelen van een eigen sonoriteit
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
leerinhouden -een muziekstuk op het gehoor in een juiste stilistische en historische context leren plaatsen -bewust leren luisteren naar ritmische gelaagdheid in muziek -herkennen van recht- versus swingopvatting -relatie herkennen tussen -tempo -feel -groove (voor, op en na de beat leren spelen) -de opbouw van een melodie leren herkennen (symmetrie, contrast, motieven,…) -herkennen van de relatie tonaliteit, modaliteit, chromatiek, atonaliteit -herkennen van vormconcepten (4-,8-,12-,16-matenstructuren, aa’, aaba, abac, blues, riffs,…) -herkennen van typische akkoordstructuren (vb II-V-I) uit jazz en lichte muziek -sonoriteit leren herkennen en ervaren -bewust worden van de verschillende parameters die de sonoriteit bepalen; plectrum, snaren, elektrische apparatuur, gitaartype, akoestiek,…) -leren kennen van audio apparatuur en haar invloed op de klank
6
methodologische wenken luisteroefeningen speeldictee en eartraining
groovegericht luisteren instrumentgericht luisteren
via het beluisteren van contrasterende opnames -laten horen van verschillende mogelijkheden om de klank elektronisch te beïnvloeden(versterkers, pedals,…)
3. Theoretische kennis
weten
Muziektheorie doelstellingen -kennis van de meest voorkomende vormen
leerinhouden -bluesvormen -aaba -abac -aa’ -strofe-refrein-bridge
-terminologie
o.a. bridge, coda, verse en chorus, D.C., D.S., interlude, intro, outro, pick-up, repeat, strofe, turnaround, vamp, kicks,…
-kennis van vaak terugkerende ritmische en melodische structuren
-diverse ritmische patronen -vamps (=ostinaten), half- en double time, riffs,…
-terminologie
-inzicht in de harmonische basisbegrippen
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
methodologische wenken -diverse real en fake-books -beluisteren van opnames
-groove, shuffle, funk, latin-style, pop, folk, gospel, bounce, reggae, soul, bebop, … -recht- en swingopvatting (even, straight en swing) -walking bass (swing) akkoordsymbolen en omkeringen van -3 klanken (mineur en majeur) -4 klanken: septiemakkoorden septiemakkoorden met alteraties (vb m7b5) akkoorden met tensies (6 akkoorden, #11, sus 4,…)
7
-vaak terugkerende patronen: -I-IV-V -II-V-I -II-VI-IV-I -Ib7-IV-I -I-VI-IV-V-I -I-VI-II-V-I -terminologie
terminologie in het Nederlands en in het Engels
o.a. bluesladders, chromatiek, diatoniek, guide tones, horizontaal- en verticaal denken, pentatoniek, tensies
-kennis van de bouw en de werking van het eigen instrument
-kennis van ICT gebruik
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
kennisname van software voor -muzieknotatie -muziekopname en editing -begeleiding -ear training
midifiles opzoeken + bewerken in functie van het instrument schema’s grafisch weergeven
8
Historiek -basiskennis verwerven van belangrijke componisten en uitvoerders uit de wereld van de jazz en lichte muziek
Astor Piazolla, B.B.King, Bill Evans, Bob Dylan, Bob Marley, Charlie Parker, Chick Corea, Duke Ellington, Frank Zappa, George Gershwin, Stéphane Grapelli en Django Reinhard, Herbie Hancock, Jacques Brel, James Brown, Jimmy Hendrix, John Coltrane, Keith Jarrett, Lennon en McCartney, Miles Davis, Prince, Quincy Jones, Rodgers en Hart, Rolling Stones, Stevie Wonder, Thelonious Monk, Tito Puente…..
Repertoire -basiskennis verwerven van een degelijk uitgebouwd repertoire
Real Book ( alle volumes), diverse Fake Books, Buskers, diverse songbooks, de “I can play that” reeks, eigentijdse persoonlijke standards, eigen transcripties, bass white pages,…
Stijlkennis -basiskennis verwerven van de meest voorkomende stijlen en stromingen
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
jazz: bebop, bigband, cool, freejazz, funkjazz, fusion, latinjazz, rockjazz, souljazz, swing, third stream ,… lichte muziek: pop, rock, R & B, soul, funk, drum ‘n bass, hiphop, trip-hop, dance, trance, latin (bossa, salsa, samba, tango), folk…..
9
4. Techniek
doen
doelstellingen -ademhaling en houding -leesvaardigheid
-motorische vaardigheden
-motoriek en ritmiek
-toonaardgebonden spelen
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
leerinhouden -ontspanning tijdens het musiceren -de juiste technische houding -ontwikkeling van het inwendig voorstellingsvermogen in functie van het uitvoeren van eenvoudige begeleidingsfiguren, progressies, ritmen -loskomen van de partituur
methodologische wenken
-genereren van nieuwe creatief-ritmische modellen uit basiscellen: -omkering -extensie (uitbreiding) -verplaatsing -noten/rustenvervanging -ritmische speeloefeningen met binaire of ternaire onderverdeling -onafhankelijkheid van de handen tov elkaar en van de handen tov de geest
-spelen laten voorafgaan door luisteren en zingen -gebruik van correcte metrische referentiepunten (timing) in de les: -software -metronoom -groovebox -audiomateriaal -cd’s -aanleren van triolen vanuit 6/8 of 12/8 (shuffle)
-aanleren vanuit een specifiek repertoire: bv.- bass white pages - Jamerson -aanslag; verschillende soorten en sterktes standing in the shadow of Motown -linkerhand en rechterhand ontwikkelen - diverse bastranscripties -synchronisatie van beide handen - various artists -vibratotechniek -aanleren vanuit het klassieke repertoire: -strijken (contrabas) - cellosuites (Bach) -slap, thumbpicking, hammer-on,pull-offs,ghost-notes,muten,… - Benedetto Marcello - klassieke methodes en studies voor (elektrische bas) contrabas - bv. Simandl, Nanny, Yorke
-spelen van pentatoniek, bluesladders, grote- en kleine tertstoonladders, modi
10
5. Interpretatie
aanvoelen
doelstellingen aanvoelen van verschillende:
Leerinhouden
stijlen
-kennismaken met verschillende stijlen
ritmiek
-ritmische structuren -metrum en vormbesef -cues -dynamische opbouw (als tijdsgebonden factor) naar bvb refrein
klank
-aanvoelen van: -de kleur -het harmonisch verloop -de sonoriteit in functie van het repertoire
6. Imitatie en geheugen
vasthouden
doelstellingen -imitatie of kort vasthouden
leerinhouden -melodieën en akkoordstructuren op het gehoor en vanuit de partituur kunnen meespelen -melodieën en akkoordstructuren op het gehoor en vanuit de partituur kunnen naspelen memoriseren van thema’s en akkoordschema’s memoriseren van ritmische patronen
-geheugen of lang vasthouden
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
methodologische wenken
vb kleurverschil C7 en C maj 7 spanningsvolle noten in de melodie
11
methodologische wenken opsplitsen van melodie of akkoordstructuur in cellen
7. Improvisatie
scheppen
doelstellingen -improviseren en experimenteren in de breedst mogelijke zin
leerinhouden -repertoirekeuze -klankvorming: gebruik van andere aanslagtechnieken (bv. slap, thumbpicking) en sounds (multi effects, afregeling versterker en instrument) -stijl -tempi -spelen met vorm en structuur -maken van eenvoudige baslijnen op een harmonisch schema -vanuit eenvoudige ritmische patronen -vanuit vamps -motivische uitbreiding van basispatronen - vanuit scales en/of arpeggio’s - vanuit horizontaal/verticaal denken -variaties op harmonische progressies (padlepoints, substitutie, reharmonisatie)
-ritmische improvisatie -melodische improvisatie -harmonische improvisatie
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
12
methodologische wenken -gebruik van buitenmuzikale gegevens -stijloefeningen
-via call and respons -parafrasering ( begeleiding, melodie, harmonie) vanuit bestaande melodieën, stijlen en harmonieën
REPERTOIRELIJST JAZZ EN LICHTE MUZIEK CONTRABAS EN BASGITAAR Verantwoording De alfabetische lijst met repertoirestukken is een leidraad die door de leerkracht kan gehanteerd worden voor zowel de optie instrument jazz en lichte muziek in de middelbare graad als de opties instrument en samenspel jazz en lichte muziek in de hogere graad. Afhankelijk van het niveau van de leerling ligt de beslissing wat betreft de repertoirekeuze bij de leerkracht. Deze lijst is een samenstelling van composities uit verschillende stijlen onder andere jazz, pop/rock, fusion, blues, enz. Uiteraard staat het de leerkracht vrij de lijst aan te vullen met eigen materiaal. Alle volumes van The Real Book Diverse Fake Books Buskers Electric bass method, part 1 Roger Filiberto Essential Styles (for the drummer and bassist) vol. 1 en 2, Steve Houghton en Tom Warrington, Alfred Publications + CD Modern Walking Bass Technique Mike Richmond Funk Fusion Bass (two finger technique)+CD John Liebman Funk Bass (slapping) John Liebman Bass White pages James Jamerson: “Standing in the shadows of motown” Diverse songbooks Bv. Red hot Chili Peppers Police,…
Improvisatiestudies • Improvisors Bassmethod (Chuck Cher) • Bass Method (Ray Brown) • Concepts for Bass soloing ( Marc Johnson) • Omnibook (Charlie Parker) • Patterns for Jazz ( Jerry Cocker) • How to play bebop ( David Baker) Ain’t no sunshine All Blues All of me Allways There America Around the world Autumn leaves Bag’s Groove
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
Bill Withers Miles Davis S. Simons & G. Marks Incognito Jaco Pastorius Red Hot Chilli Peppers Joseph Kosma Milt Jackson
13
Beat it Bernadette Billie Jean Black Orpheus (Manha de Carnaval) Blame it on the boogie Blue Bossa Blue Monk Bombtrack Boogie Down Bullet in the head C jam Blues Can't stand loosing you Cantaloupe Island Celebration Chameleon Clever Girl Cold Sweat Collibri Come as you are Come on, Come over Come together Continuum Could you be' loved Crazy Little thing called love Disco Inferno Enter Sandman Equinox Every breath you take Fever Fire Get in touch Give it away Good Times Groove is in the heart I got you (I feel good) I shot the sherriff I want you back I want your love I'm so excited I say a little prayer
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
Michael Jackson Four Tops Michael Jackson Louis Bonfa Jacksons Kenny Dorham Thelonious Monk Rage Against The Machine Al Jarreau Rage Against The Machine Duke Ellington The Police Herbie Hancock Kool & the Gang Herbie Hancock Tower of Power James Brown Incognito Nirvana Jaco Pastorius Lennon/McCartney Jaco Pastorius Bob Marley Queen Tina Turner Metallica John Coltrane The Police John Davenport & Eddie Cooley Pointer Sisters Freak Power Red Hot Chilli Peppers Chic Dee-Lite James Brown Bob Marley Jacksons Chic Pointer Sisters Aretha Franklin
14
Isn’t she lovely Jungle Boogie La Bamba Ladies Night Lady Lady Marmelade Last night a DJ safed my life Le Freak Lithium Lovely Day Master Blaster Mellowship Slinky in B major Mercy, mercy, mercy Message in a bottle Money Moondance Mr. P.C. My baby just cares for me My Cherie Amor No woman, no cry Oye come va P.Y.T. Paranoid Android Pea Pick up the pieces Play that funky music Pretty Woman Proud Mary Ramble On Reach out, I'll be there River People Rock this Town Roof Top Garden Roses for my friends Roxeanne
Scar Tissue Sex Machine Sir Duke Sixteen tons Smell's like teen spirit
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
Stevie Wonder Kool & the Gang Richie Valens Kool & the Gang Modjo Labelle Patty Metallica Chic Nirvana Bill Withers Stevie Wonder Red Hot Chilli Peppers Joe Zawinul The Police Pink Floyd Van Morrison John Coltrane Nina Simone Stevie Wonder Bob Marley T. Puente Michael Jackson Radiohead Red Hot Chilli Peppers Average White Band Wild Cherry Roy Orbison John Fogerty (versie Tina Turner) Led Zeppelin Four Tops Jaco Pastorius Stray Cats Al Jarreau Ben Harper The Police Red Hot Chilly Peppers James Brown Stevie Wonder Merle Travis Nirvana
15
So what Some Skunk Funk Soul Man Spain St. Thomas Stand by me Sticky Wichet Stir it up Straight No Chaser Summertime Superstitious Sweet home Alabama Take the A-train Teen Town That's the way ( I like it) The bed is too big without you The Chicken The Fez The Jober The Lemon Song The preacher Things ain’t what they used to be Too young to die Turn on, Turn in Twisted Under the Bridge Uptight Venus Virtual Insanity Wake up Walk this way Walkabout Walking on the moon Watermelon Man What's going on Worksong Yesterday You can’t hurry love You can’t hurry love You ought know
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
Miles Davis Brecker Brothers San Dave Chick Corea Sonny Rollins Leiber & Stoller / Ben I. King Al Jarreau Bob Marley Thelonious Monk George Gershwin Stevie Wonder Leonard Skynnard Duke Ellington Jaco Pastorius K.C. & the sunshine Band The Police ‘Peewee’ Ellis Steely Dan Steve Miller Band Led Zeppelin Horace Silver Duke Ellington Jamiroquai Freak Power Skunk Anasie Red Hot Chili Peppers Stevie Wonder Shocking Blue Jamiroquai Rage against the machine Aerosmith Red Hot Chili Peppers Sting / The Police Herbie Hancock Marvin Gaye Nat Adderley / ‘Cannonball’ Adderley Lennon/McCartney Diana Ross & The Supremes Phil Collins Alanis Morisette
16
EVALUATIE JAZZ EN LICHTE MUZIEK CONTRABAS EN BASGITAAR
1. Evaluatieverslag door de leerkracht van elke leerling waarin gepeild wordt naar de vaardigheden en ontwikkeling op instrumentaal-technisch, samenspel-technisch, creatief en muzikaal vlak. 2. De leerling werkt mee aan een –al dan niet publiek- toonmoment. 3. De evaluatie per leerling komt tot stand door de samenvoeging van de individuele evaluatie die gemaakt wordt door de leerkracht en de evaluatie van het toonmoment.
F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0168.beg
17
