Landschappelijke inpassingsvisie N381 Drachten Drentse grens

Landschappelijke inpassingsvisie N381 Drachten ‐ Drentse grens LANDSCHAPPELIJKE INPASSINGSVISIE N381 DRACHTEN ‐ DRENTSE GRENS PROVINCIE FRYSLÂN VERSIE 14 AUGUSTUS 2009

LANDSCHAPPELIJKE INPASSINGSVISIE N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS

Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

2


Inhoud

1

Inleiding _______________________________________________________________________9

2

Landschapsanalyse______________________________________________________________11 2.1

Inleiding _________________________________________________________________11

2.2

Ontstaansgeschiedenis______________________________________________________11

2.3

Landschap ________________________________________________________________15

2.4

2.5

2.6

2.7

2.3.1

Inleiding ___________________________________________________________15

2.3.2

Noordelijk tracé _____________________________________________________17

2.3.3

Middentracé _______________________________________________________17

2.3.4

Zuidelijk tracé_______________________________________________________18

Cultuurhistorie ____________________________________________________________20 2.4.1


2.4.2

Middentracé _______________________________________________________21

2.4.3

Zuidelijk tracé_______________________________________________________21

Recreatie_________________________________________________________________23 2.5.1


2.5.2

Middentracé _______________________________________________________23

2.5.3

Zuidelijk tracé_______________________________________________________23

Ecologie__________________________________________________________________27 2.6.1


2.6.2

Middentracé _______________________________________________________27

2.6.3

Zuidelijk tracé_______________________________________________________28

Hoogte en reliëf ___________________________________________________________28 2.7.1


2.7.2

Middentracé _______________________________________________________29

2.7.3

Zuidelijk tracé_______________________________________________________29


ARCADIS

3


3

4

5

Uitgangspunten ________________________________________________________________31 3.1

Inleiding _________________________________________________________________31

3.2

Werkwijze ________________________________________________________________32

3.3

Landschap ________________________________________________________________33

3.4

Cultuurhistorie ____________________________________________________________33

3.5

Recreatie_________________________________________________________________34

3.6

Ecologie__________________________________________________________________34

3.7

Overig 34

Visie _________________________________________________________________________35 4.1

Inleiding _________________________________________________________________35

4.2

Visie op hoofdlijnen ________________________________________________________35

4.3

Leesbaar en herkenbaar landschap ____________________________________________36

4.4

Bouwstenen ______________________________________________________________37 4.4.1

Continu wegbeeld ___________________________________________________38

4.4.2

Cultuurhistorische lijnen als structuurdragers _____________________________40

4.4.3

Zichtbaar reliëf______________________________________________________42

4.4.4

Beeldbepalende natuurgebieden _______________________________________43

4.4.5

Oriëntatiepunten ____________________________________________________43

4.4.6

Groene kop en hop‐over ______________________________________________45

Uitwerking ____________________________________________________________________49 5.1

5.2

Noordelijk deel: traject Drachten ‐ Donkerbroek _________________________________49 5.1.1

Drachten tot beekdal Âlddjip __________________________________________51

5.1.2

Beekdal Âlddjip _____________________________________________________55

5.1.3

Wijnjeterper Schar___________________________________________________59

5.1.4

Vanaf Wijnjeterper Schar tot de Opsterlânske Kompanjonsfeart ______________63

5.1.5

Vanaf De Opsterlânske Kompanjonsfeart tot Donkerbroek __________________69

Middendeel: Donkerbroek ‐ Oosterwolde_______________________________________73 5.2.1

Kruising ’t West tot kruising Balkweg/Tjabbekamp _________________________73

5.2.2

Kruising Balkweg/Tjabbekamp tot aansluiting Nanningaweg _________________81

5.2.3

Inrichting huidige tracé _______________________________________________91


ARCADIS

4


5.3

Zuidelijk deel: Oosterwolde – Drentse grens ____________________________________97 5.3.1

Oosterwolde Noord tot en met Venekoten _______________________________97

5.3.2

Vanaf Venekoten tot Drents‐Friese Wold________________________________103

5.3.3

Vanaf Drents‐Friese Wold tot Drentse grens _____________________________107

6

Raming ______________________________________________________________________113

7

Aandachtspunten en aanbevelingen_______________________________________________115 7.1

Inleiding ________________________________________________________________115

7.2

Gereserveerde ruimte _____________________________________________________115

7.3

Recreatieve routes Drents‐Friese Wold________________________________________116

7.4

Gebiedsversterkende maatregelen ___________________________________________116

Colofon ______________________________________________________________________ 119


ARCADIS

5



ARCADIS

6


SAMENVATTING In dit rapport wordt de landschappelijke inpassingsvisie van de N381 van Drachten tot de Drentse grens beschreven. Hierbij is gekeken hoe het toekomstige tracé optimaal kan worden ingepast in het bestaande landschap. Bij de inpassing van de nieuwe weg is enerzijds gekeken naar de functie van de weg en het vormen van een aantrekkelijke verbinding van A naar B, anderzijds naar de toekomstige ligging in het omliggende landschap met de bewoners en gebruikers. De Provincie Fryslân gaat de komende jaren de N381 van Drachten tot de Drentse grens opwaarderen van de huidige weg tot een stroomweg (100 km/uur). Hierbij wordt, op een groot gedeelte van het traject, het bestaande tracé gevolgd. Het traject vanaf Bûtewei (Wijnjewoude) tot Oosterwolde wijkt echter af van het bestaande tracé. De bestaande bocht nabij de Bûtewei, die in het huidige tracé afbuigt naar Wijnjewoude, wordt eruit gehaald. Het nieuwe tracé loopt vanaf dat punt rechtdoor naar het zuidenoosten om bij Oosterwolde Noord weer aan te sluiten op het bestaande tracé. Het project kent een onderverdeling in 3 trajecten: noordelijk deel: Drachten ‐ Donkerbroek; middendeel: Donkerbroek ‐ Oosterwolde; zuidelijk deel: Oosterwolde ‐ Drentse grens. Om te komen tot een heldere inpassingsvisie met bijbehorende uitwerking, is eerst een zorgvuldige landschapsanalyse uitgevoerd. Er is gekeken naar de ontstaansgeschiedenis van het gebied, waarna vervolgens per thema een analyse is gegeven. De volgende thema’s worden in het rapport behandeld en toegelicht: Landschap; Cultuurhistorie; Recreatie; Ecologie; Hoogte en Reliëf. Naast een zorgvuldige landschapanalyse van het gebied, is ook onderzocht wat er in de diverse beleidsstukken en rapportages over de weg en de ligging in het landschap is gezegd. De diverse, Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

7


bestaande rapportages zijn doorgenomen en vertaald in een uitgangspuntennotitie. Deze notitie vormt, samen met de landschapsanalyse, het vertrekpunt voor de landschappelijke inpassingsvisie. De landschappelijke inpassing van de N381 is gebaseerd op de wijze waarop het onderliggende landschap is opgebouwd. De weg laat landschappelijke karakteristieken (opnieuw) tot hun recht komen en vormt een aantrekkelijke en herkenbare verbinding van A naar B. Bij de inpassing van de N381 wordt er gestreefd naar het creëren van een verbinding tussen het autonome karakter van de weg en de landschappelijke kwaliteiten, die de identiteit van het gebied karakteriseren. De weg wordt verweven met zijn omgeving, de ontwikkelingsgeschiedenis wordt herkenbaar en de oriëntatie wordt vergroot. De landschappelijke inpassing van de weg vindt plaats door de karakteristieken van de omgeving te versterken, met als doel: de N381 herkenbaar in het landschap van Zuidoost Fryslân. Bovenstaande visie is vertaald in een landschappelijke uitwerking met bijbehorende maatregelen. De uitwerking is voor de gehele weg beschreven. De uitwerking is op luchtfoto verbeeld die zijn bijgevoegd bij het rapport. Er is een raming opgesteld voor alle maatregelen die zijn uitgewerkt. Deze raming is opgebouwd uit een bedrag voor het noordelijk deel, een bedrag voor het middendeel en een bedrag voor het zuidelijk deel. Vervolgens is, per tracédeel, een onderscheid gemaakt tussen essentiële maatregelen en gewenste maatregelen.


ARCADIS

8


1

Inleiding

De N381 Drachten – Drentse grens wordt in de toekomst opgewaardeerd tot een stroomweg (100 km/uur) met ongelijkvloerse kruisingen. Het project kent een onderverdeling in 3 trajecten: noordelijk deel: Drachten – Donkerbroek; middendeel: Donkerbroek – Oosterwolde; zuidelijk deel: Oosterwolde ‐ Drentse grens. Omdat er voor het gehele traject al vele onderzoeken en beleidsstukken zijn geschreven, vormde een belangrijk onderdeel het implementeren van de reeds aanwezige onderzoeken in een overkoepelende inpassingsvisie. Voor de N381 ontbreekt een overkoepelende visie over de wijze waarop de weg in de omgeving wordt ingepast. Dit komt mede doordat de uitgangspunten voor de weg op een laag abstractieniveau (maatregelenniveau) zijn bepaald of omdat bij de aanwezige onderzoeken vaak naar één thema is gekeken. Hier heeft vaak geen samenhangende visie aan ten grondslag gelegen. In onderhavige rapportage is een visie gemaakt en uitgewerkt naar maatregelen ten behoeve van de landschappelijke inpassing van de N381.


ARCADIS

9


Projectorganisatie Voor het opstellen van een landschappelijke inpassingsvisie van de N381, heeft de provincie Fryslân een werkgroep samengesteld. In deze werkgroep zitten vertegenwoordigers van de volgende organisaties: Provincie Fryslân; Wetterskip Fryslân; Gemeente Opsterland; Gemeente Heerenveen; Gemeente Ooststellingwerf; ARCADIS Nederland BV. ARCADIS is door de provincie Fryslân als landschapsadviseur ingehuurd. In bovenstaande werkgroep zijn leden van de projectgroep N381 vertegenwoordigd. De projectgroep draagt verantwoording af aan de stuurgroep van de N381 Drachten ‐ Drentse grens. Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft de landschapanalyse van het studiegebied weer. In hoofdstuk 3 leest u hoe de verschillende, bestaande beleidsstukken en rapportages samengevat zijn tot een uitgangspuntennotitie. Hoofdstuk 4 beschrijft hoe de uitgangspuntennotitie wordt vertaald tot een visie. Vervolgens wordt in dit hoofdstuk de visie nader toegelicht. De concrete uitwerking van de visie in een landschappelijk inpassingplan, kunt u lezen in hoofdstuk 5. De uitwerking is uitgesplitst in het noordelijk, het midden en het zuidelijk deel. Een raming van de maatregelen, die uitgewerkt zijn in het vorige hoofdstuk, vindt u in hoofdstuk 6. Tot slot worden er in het hoofdstuk 7 een aantal aanbevelingen gedaan.


ARCADIS

10


2 2.1

Landschapsanalyse

INLEIDING

Voordat begonnen is met het uitwerken van de uitgangspuntennotitie en daarna de visievorming, is eerst een zorgvuldige landschapsanalyse uitgevoerd. Deze analyse is in dit hoofdstuk beknopt beschreven en verwerkt in kaartbeelden. De analysekaarten zijn in het rapport verwerkt, echter vanwege de leesbaarheid ook toegevoegd aan het rapport in de bijlagen. Eerst is gekeken naar de ontstaansgeschiedenis van het gebied, vervolgens is per thema een analyse gegeven. De belangrijkste inpassingthema’s zijn per paragraaf nader uitgewerkt. Deze uitwerking per thema is onderverdeeld voor het noordelijk, midden en zuidelijk tracé.

2.2

ONTSTAANSGESCHIEDENIS

Zuidoost Fryslân is in feite een uitloper van het Drents plateau. De basis voor de ordening van de noordoost‐zuidwest liggende beeklopen is gelegd in de IJstijd. In de voorlaatste IJstijd ‘het Saaliën’ is hier door een 1 à 2 km dikke landijsgletsjer een pakket keileem en stenen afkomstig uit Scandinavië afgezet. Toen het iets warmer werd, werden in het keileem brede geulen uitgeschuurd die later van belang bleken voor de ligging van de beken. In de laatste IJstijd ‘het Weichselien’, toen het ijs niet tot in Nederland kwam, was er sprake van een toendraklimaat waar de bodem bevroren was. Samen met het aanwezige grondwater waren dit de ideale omstandigheden voor de vorming van geïsoleerde ijslenzen: pingo’s, die later bij smelting littekens in het landschap achterlieten namelijk de pingoruïnes. De vele ronde meertjes,


ARCADIS

11


soms nog met een herkenbare ringwal van afgegleden grond, komen veelvuldig in het gebied voor bijvoorbeeld in het Wijnjeterper Schar. Doordat het klimaat later veel warmer en natter werd, de zeespiegel sterk was gestegen en de afvoer van water uit Zuidoost Fryslân moeilijker zal zijn geworden, begon er steeds meer veen te ontstaan vanuit natte plekken en ook de beken. Hierdoor werden de beekdalen in eerste instantie gevuld met veen. Door een stagnerende afvoer zette de veengroei zich voort, waardoor ook de dekzandruggen tussen de beekdalen door met veenkussens bedekt werden. Waarschijnlijk hoger dan de beekdalen zelf, omdat deze beeklopen nog een waterafvoerende functie hadden. De hoogste delen zoals de zandkoppen bij Appelscha en bij de bovenlopen van de Tsjonger rond Oosterwolde, zullen mogelijk niet geheel onder het veen bedekt zijn geweest. De eerste bewoners van het gebied vestigden zich op de rand van de beek, omdat vervoer hier waarschijnlijk verzekerd was en het relatief droog is, direct op de beekoevers. Haaks op de beek werden sloten gegraven om het veen te ontwateren en te ontginnen. Zo werden de grotere beken het Koningsdiep (Âlddjip), de Tsjonger of Kuinder en ook, de verderop gelegen Linde, de ontginningsbasis voor de verkaveling van Zuidoost Fryslân. Nadat de ontginning van de gronden vanuit de beken tot vernatting leidden, zijn veel boerderijenreeksen van de beek af opgeschoven het veen op. Hun recht van opstrek volgend. Het zure veenwater werd, via evenwijdig aan de beken lopende zogenaamde leidijken, opgevangen en zo afgevoerd. Uitzondering op dit opstrekkende type verkaveling is de esverkaveling. Deze komt voor op plekken waar beeklopen abrupte wendingen maken of bij splitsing van beken. Zo zijn er bij de bovenlopen van de Tsjonger, het Grootdiep en het Kleindiep bij Oosterwolde duidelijk esstructuren aanwezig. Niet de esstructuren zoals we die in Drenthe kennen met een brink en dergelijke, maar meer vanuit eenmansessen uitgegroeide esstructuren met hoge akkers, houtsingels en verspreid voorkomende boerderijen. Aan het brongebied van de Linde en Tsjonger vinden we de Appelschaster maden, bij Appelscha zelf zijn een tweetal essen te onderscheiden. In de 17e tot en met de 19e eeuw heeft het gebied een forse verandering ondergaan. De behoefte aan brandstof was hiertoe de aanleiding. Eerst vanuit Fryslân zelf, maar later ook vanuit Holland zijn projectmatige plannen uitgevoerd om de nog aanwezige hoogveenturf te kunnen exploiteren. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

12


Een aantal kanalen is hiervoor gegraven: de Skoatterlânske Kompanjonsfeart vanaf Heerenveen en de Opsterlânske Kompanjonsfeart vanaf Gorredijk zijn in eerste instantie evenwijdig aan de beekdalen gegraven met de daar ontwikkelde veenkoloniale dorpen Hemrikkerverlaat en Wijnjeterperverlaat om vervolgens bij Klein Groningen naar het zuidoosten te knikken, dwars door de bestaande verkaveling. De aansnijdingen door de vaarten van het oorspronkelijke opstrekkende patroon leverden op lokaal niveau bijzondere plekken op: een zekere isolatie van bebouwing, maar ook nieuwe wegen langs deze vaarten. Bij landgoed Ontwijk werd een aanpassing gedaan, doordat in tweede instantie bij herbouw het huis en koetshuis op de vaart georiënteerd werden. Zanddorpen als Donkerbroek en Oosterwolde hebben door de komst van de Opsterlânske Kompanjonsfeart een nieuwe dimensie aan de dorpsstructuur toegevoegd gekregen. Voor Appelscha betekende dit een nieuw dubbeldorp: Appelscha aan de Vaart. Vanaf de 16e tot in de 18e eeuw hebben zich op enkele plaatsen in Zuidoost Fryslân landgoedontwikkelingen voorgedaan. Passend in de opstrekkende verkaveling zijn een aantal landgoederen en landgoedbossen aangelegd. Verder komen er in het gebied verspreid kleinere landgoederen voor.


ARCADIS

13



ARCADIS

14


2.3

LANDSCHAP

2.3.1

INLEIDING

Het gebied waar de N381 moet worden ingepast, is het gebied wat als Zuidoost Fryslân bekend is. Hiervoor is een apart landschapsbeleidsplan gemaakt, waar de verschillende landschapstypen en de kenmerken en kernkwaliteiten nader zijn omschreven. De identiteit van de landschapstypen wordt bepaald door de kernkwaliteiten die karakteristiek zijn voor het landschap van Zuidoost Fryslân. De landschapstypen in het gebied zijn overeenkomstig het Landschapsbeleidsplan: hoogveenontginningen; woudontginningen; heideontginningen; beekdalen; essenlandschap. We noemen hierna kort de kernkwaliteiten van de landschapstypen, zoals deze in het Landschapsbeleidsplan zijn geformuleerd. Algemeen zijn de belangrijkste stroomgebieden, en de daaraan gerelateerde landschapstypen, noordoost ‐ zuidwest gericht. Vervolgens worden de gebiedsspecifieke kenmerken per tracédeel kort beschreven. Voor het landschap, waar de N381 doorheen loopt, worden de volgende landschapstypen met hun kernkwaliteiten beschreven. • Hoogveenontginning (kleinschalig) De laatste hoogveenontginningen zijn op zeer grootschalige en planmatige wijze vormgegeven, waardoor dit gebied sterk afsteekt tegen het kleinschalige dekzandlandschap op de stroomruggen. Opstrekkende verkaveling haaks op de turfvaarten en lintbebouwing, sloten met houtsingels en elzensingels als kavelscheiding. Afwisselend tussen grootschalig en kleinschalig van karakter. Een kernkwaliteit is de verkavelingsrichting haaks op de hoofdwegen, die van beplanting zijn voorzien. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

15


• Woudontginningen De woudontginningen worden gekenmerkt door een concentratie van dichte lintbebouwing langs rechtlijnige wegen die de zandrug volgen. Vaak zijn er twee parallelle wegen. Wegen worden begeleid door laanbeplanting. Opstrekkende verkaveling staat haaks op de linten. Het is een gebied met een kleinschalig karakter door opgaande beplanting, boskavels, singels en houtsingels. Deze lopen meestal met de kavelrichting mee. De houtsingels zijn in de loop van de tijd aangetast. Oorzaken zijn vooral het wegvallen van economisch nut van de houtsingels en de schaalvergroting in de landbouw, waardoor singels verdwenen. Het woudontginningsgebied ten westen van Ontwijk, vormt hierop een uitzondering. Een kernkwaliteit is de verkavelingsrichting haaks op de hoofdwegen, die van beplanting zijn voorzien. • Heideontginningen Afwisselend bestaan de heideontginningen uit bos‐ en heidegebieden en landbouwgebieden met singels en houtsingels. Een kernkwaliteit is de afwisseling tussen meer open en gesloten gebieden, wat versterkt wordt door de aanwezige singels en houtsingels. • Beekdalen Beken met deels gekanaliseerde en deels meanderende loop, natte gronden met voornamelijk grasland. Tsjonger De waterloop de Tsjonger is in het gebied een belangrijke structuurdrager. Van oorsprong had deze een hevig kronkelend verloop. De Boven Tsjonger (Kuunder) is grootschalig en open rondom de kleinschalige escomplexen van Oosterwolde. De middenloop is een gekanaliseerde beek met kades in open weidegebied met verspreid langs de beek verdichte delen met boscomplexen. Âlddjip De middenloop is een smal, deels open beekdal met verdichte randen en ruggen van boscomplexen en heidegronden. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

16


Kleindiep Het Kleindiep is een meanderende beek in de buurt van Oosterwolde wat door het karakteristieke essenlandschap kronkelt. De beek kruist een aantal keer de N381, een gedeelte van de beek loopt parallel aan de N381. De beek is op dit moment nauwelijks zichtbaar in het landschap. • Essenlandschap Een kleinschalig landschap door de veelal beplante perceelsranden. Het gebied is reliëfrijk met veel singels en houtsingels. Er is sprake van wisselende beelden door beplantingselementen dichtbij en verderaf, de essen en kampen zijn verschillend van grootte en maat. Randen van de essen zijn vaak beplant en worden begeleid door sloten. Het overgangsgebied tussen de esdorpen van het Drents plateau en de wegdorpen in Zuidoost Fryslân vertoonde tot in de 20ste eeuw een grote variatie in perceelsvormen. Appelscha en Oosterwolde zijn zogenaamde rijvormige esdorpen. De rijvormige esdorpen hebben als kenmerk, dat de boerenhuizen op een rij zijn gelegen. Er is een uitgesproken landschap met korte en langere afwisselende doorzichten ontstaan. Een kernkwaliteit is het plaatselijke reliëfverschil wat in het landschap herkenbaar is en het kleinschalige karakter wat veroorzaakt wordt door de beplante perceelsranden en de korte en langere doorzichten. 2.3.2

NOORDELIJK TRACÉ

Een kernkwaliteit van landschap voor dit gebied is de afwisseling en het contrast tussen open (beekdalen) en halfopen (heideontginningen) structuren. De overgang van een gesloten landschap naar een open landschap is niet overal meer helder en leesbaar. 2.3.3

MIDDENTRACÉ

De afwisseling en het contrast tussen open (beekdalen) en gesloten (woudontginningen) structuren is een kernkwaliteit van landschap voor dit gebied. De overgang van een gesloten landschap naar een open landschap is met name in het kleinschalige gebied nabij Ontwijk nog erg zichtbaar. De Tsjonger is in dit deel een belangrijke structuurdrager. De karakteristieken van het beekdal van de Tsjonger in de middenloop zijn echter minder zichtbaar. Van oorsprong had deze een hevig kronkelend verloop. Kanalisatie ervan heeft het natuurlijk karakter ten westen van de Opsterlânske Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

17


Kompanjonsfeart onherkenbaar gemaakt. Het natuurlijk verloop van de bovenloop van de Tsjonger is nog wel zichtbaar. Het open karakter is hier nog veel beter zichtbaar. 2.3.4

ZUIDELIJK TRACÉ

Een kernkwaliteit voor dit gebied is de afwisseling van grillige en regelmatige structuren: de essen zijn de meest onregelmatige structuren in het gebied, rond zandkoppen georiënteerde verkavelingstructuren. In de onregelmatige structuren van de essen is de lijn van de weg (N381) nadrukkelijk aanwezig door de eiken langs de weg. Tevens stroomt bij Oosterwolde het Kleindiep, een kleine, meanderende beek, die nagenoeg niet in het landschap zichtbaar is. Karakteristiek voor het Drents‐Friese Wold is de afwisseling tussen gemengd half open bos en donker systematisch aangeplant bos, afgewisseld met open plekken met heide en vennen en reliëf. Met name het aanwezige reliëf in het noordelijke gedeelte van het bos wordt als zeer bijzonder beleefd. Het zuidelijk deel van het bos doet, door het ontbreken van het karakteristieke reliëf, en de systematische aanplant, minder natuurlijk aan en heeft daardoor een lagere belevingswaarde.


ARCADIS

18



ARCADIS

19


2.4

CULTUURHISTORIE

2.4.1

NOORDELIJK TRACÉ

In het noordelijk tracé komen in de verschillende landschapstypen, belangrijke ontginningslijnen voor. Het zijn met name de ontginningslijnen in de woud‐, hoogveen‐ en heideontginningen die, vanuit de ontstaansgeschiedenis, als belangrijke dragers van het landschap fungeren. Tegenwoordig doen de ontginningslijnen meestal dienst als lokale ontsluitingsweg. De belangrijkste ontginningslijnen in het noordelijk gebied zijn: Bûtewei (Ureterp); De Mersken; Bûtewei (Wijnjewoude); Weinterp. Naast de belangrijke ontginningslijnen komen er op cultuurhistorisch gebied in het noordelijk tracé nog een aantal kerken voor, die als oriëntatiepunt kunnen dienen bij de inpassing van de N381. Het gaat hierbij om de kerken in Wijnjewoude (Weinterp). Opsterlânske Kompanjonsfeart In het noordelijk tracé kruist de N381 de Opsterlânske Kompanjonsfeart. De geschiedenis van de Opsterlânske Kompanjonsfeart begint in 1606, tijdens de verveningswerkzaamheden in dit deel van de provincie. De toenmalige eigenaren van de venen kregen toestemming om een brug en sluis aan te leggen in het kanaal, dat de huidige vaart zou worden. In 1767 was het kanaal 31 km lang geworden en in 1790 begon men aan de aanleg van het laatste stuk tussen Oosterwolde en Appelscha. De vaart is daarmee een element waar de streek, en zeker ook Donkerbroek, voor een belangrijk deel zijn ontwikkeling aan heeft te danken. In dit opzicht is het een zeer belangrijk cultuurhistorisch en landschappelijk element. De vaart heeft als scheepvaart geen betekenis meer, wel als recreatievaart. De Opsterlânske Kompanjonsfeart is een element wat meerdere landschapstypen doorsnijdt en een cultuurhistorisch belangrijke (turf)route vormt. Op veel plaatsen wordt de Opsterlânske Kompanjonsfeart begeleidt door bomen, waardoor deze een monumentaal karakter heeft.


ARCADIS

20


2.4.2

MIDDENTRACÉ

In het middentracé komt een belangrijke, oude ontginningslijn voor. ‘t West (Donkerbroek) Naast de belangrijke ontginningslijnen komen er op cultuurhistorisch gebied in het middentracé nog een aantal kerken voor, die als oriëntatiepunt kunnen dienen bij de inpassing van de N381. Het gaat hierbij om de kerk in Donkerbroek. De Balkweg vormt een oude verbinding tussen Makkinga en Donkerbroek. In de historie heeft deze weg als een belangrijke handelsroute gefunctioneerd. Langs de Balkweg heeft een spoorlijn gelegen in de periode van 1911 tot na de tweede wereldoorlog. Langs het tracé waren tramhaltes gesitueerd. Het tracé is hier nog deels herkenbaar. Ontwijk Op de heideontginning heeft zich in het begin van de 19e eeuw, het landgoed Ontwijk ontwikkeld. Het gebouw werd omstreeks 1845 vervangen door het huidige gebouw. De ligging van het landgoed aan de Opsterlânske Kompanjonsfeart is een zeer bewuste keuze geweest. De woning met schuur en de koetsierswoning werden naar de vaart gericht, waarmee mogelijkheden voor een afgewogen tuinaanleg werden gecreëerd. Het terrein achter de woning kenmerkt zich door bosaanleg van verschillende boomsoorten en van diverse ouderdom, diverse beukenlanen en restanten van heidevelden en vennetjes, een doolhof en de recreatiewoning Klokkebei. De recreatiewoning “Klokkebei” is een rijksmonument. De relatie met het dorp Donkerbroek en de recreatieve mogelijkheden zijn belangrijke elementen. 2.4.3

ZUIDELIJK TRACÉ

In het zuidelijk tracé komt een oude ontginningslijn voor: Het Bûterheideveld Ook komt er een aantal kerken voor in dit gedeelte, waarbij het kerkje ten westen van Appelscha ligt en als oriëntatiepunt kan dienen. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

21



ARCADIS

22


2.5

RECREATIE

2.5.1

NOORDELIJK TRACÉ

Het recreatieve netwerk in het noordelijk tracé bestaat uit fietsroutes (onderdeel landelijke fietsroute), wandelroutes (waaronder een aantal lange afstandswandelroutes) en de turfroute over de Opsterlânske Kompanjonsfeart. Het gebied rondom het Âlddjip en het Wijnjeterper Schar heeft een belangrijke recreatieve functie. In dit gebied ligt voor fietsers een dicht netwerk aan recreatieve fietsroutes, dat nog steeds wordt geoptimaliseerd en uitgebreid. Daarnaast zorgt het voorkomen van vele wandel‐ en fietsroutes dat de recreant het gebied hier in kan trekken. De turfroute vormt een belangrijke, recreatieve vaarverbinding die het mogelijk maakt om vanuit de Friese wateren naar Drenthe te varen. De cultuurhistorisch waardevolle Opsterlânske Kompanjonsfeart is behandeld in paragraaf 2.4.1. 2.5.2

MIDDENTRACÉ

Het recreatieve netwerk in het middentracé bestaat met name uit een aantal aantrekkelijke wandel‐ en fietsroutes en vaarverbindingen. Het gebied in en nabij Ontwijk leent zich bij uitstek voor wandelaars en fietsers. Bijzonder zijn de vaarverbindingen over de Tsjonger en de Opsterlânske Kompanjonsfeart. Nabij de kruising van deze twee wateren is een bijzonder sluiscomplex gesitueerd. Dit sluiscomplex is op dit moment nauwelijks zichtbaar en bereikbaar vanaf de weg of fietspad. 2.5.3

ZUIDELIJK TRACÉ

Het recreatieve netwerk in het zuidelijk tracé concentreert zich met name op het Drents‐Friese Wold, met Appelscha als dichtbij gelegen centrum en het bezoekerscentrum van het Drents‐Friese Wold als centraal gelegen uitvalsbasis.


ARCADIS

23


De opzet van het bos geeft aan dat het aantal wandel‐ en fietsmogelijkheden zeer talrijk en divers is. Op dit moment kan de N381 nog gelijkvloers worden overgestoken, dit is in het toekomstig tracé niet meer mogelijk.


ARCADIS

24



ARCADIS

25



ARCADIS

26


2.6

ECOLOGIE

2.6.1

NOORDELIJK TRACÉ

In de directe nabijheid van de N381 liggen in het noordelijk tracé de volgende gebieden met hoge natuurwaarden: het Wijnjeterper Schar (Natura 2000‐gebied); diverse natuurterreinen in het dal van het Âlddjip. Het gebied Wijnjeterper Schar wordt als waardevol beschouwd, vanwege het voorkomen van diverse beschermde flora en fauna (onder andere Rode Lijstsoorten). Vogelsoorten die er voorkomen zijn onder andere: roodborsttapuit, geelgors en wulp. Daarnaast wordt het gebied als waardevol aangemerkt door het voorkomen van heidesoorten en blauwgrasland. Het Âlddjip is onderdeel van de natte ecologische verbindingszone. Het gebied aan weerzijden van de N381 en de beide oevers, zijn aangemerkt als ecologische verbindingszone. In het gebied rondom Wijnjewoude komen diverse vleermuissoorten voor. Nabij de Peelrug en de Moskoureed zijn restanten van heidevegetatie aangetroffen. Tevens bevinden zich in dit gebied een aantal dassenburchten. 2.6.2

MIDDENTRACÉ

Het middendeel is qua aanwezige flora en (weide)vogels niet zeer bijzonder te noemen. Wel komen er, met name in het kleinschalige gebied ten westen van Ontwijk, veel vleermuizen voor. Deze hebben een belangrijke vliegroute langs de oude eikenlaan ten westen van de Balkweg en langs ‘t Hoogezand. In de boerderij op de kruising Balkweg‐Tjabbekamp is ook een verblijfplaats van de vleermuis aanwezig. Op landgoed Ontwijk komt de geelgors voor. Daarnaast komen in en nabij het Tsjongerdal een aantal dassenburchten voor in het bosje wat doorsneden wordt door het tracé. Tevens komt de ringslang in het Tsjongerdal en in de bovenloop van de Tsjonger voor. De Tsjonger is onderdeel van de natte, ecologische verbindingszone. De oevers worden ingericht als natuurlijke oevers.


ARCADIS

27


2.6.3

ZUIDELIJK TRACÉ

In de directe nabijheid van de N381 liggen in het zuidelijk tracé de volgende gebieden met hoge natuurwaarden: Drents‐Friese Wold. In het Drents‐Friese Wold komen diverse soorten voor (zowel flora als fauna) van de Rode Lijst. Vogelsoorten die hier voorkomen zijn: wespendief, zwarte specht, boomleeuwerik en de grauwe klauwier. Voor de genoemde soorten behoort het gebied tot één van de vijf belangrijkste van Nederland. Daarnaast zijn er in het Drents‐Friese Wold diverse, beschermde reptielen en amfibieën (onder andere: poelkikker, zandhagedis, adder, ringslang, etc.) aangetroffen. Als zoogdieren van de Rode Lijst zijn onder andere de boommarter en de das in het Drents‐Friese Wold aangetroffen.

2.7

HOOGTE EN RELIËF

2.7.1

NOORDELIJK TRACÉ

In het noordelijk tracé komt op een aantal plaatsen een zichtbaar aanwezig reliëfverschil voor. Dit is in het natuurgebied het Wijnjeterper Schar en tussen de Peelrug en de Moskoureed. Het reliëf in het Wijnjeterper Schar zijn twee hogere zandruggen, die nu ten westen van het bestaande tracé duidelijke zichtbaar in het landschap liggen. Het hoogteverschil ten zuiden van de Peelrug is, in het landschap van het toekomstige tracé, duidelijk zichtbaar. Dit hoogteverschil wordt op dit moment minder goed ervaren, omdat er geen wegtracé doorheen snijdt.


ARCADIS

28


2.7.2

MIDDENTRACÉ

Het gebied rondom de aansluiting ’t West (nabij Donkerbroek) is een polder en ligt relatief laag ten opzichte van het omliggende landschap. Het beekdal van de Tsjonger is ook lager gelegen dan de omgeving daarvan. Niet natuurlijk, maar wel opvallend zijn de begroeide ‘bulten’ aan de zuidkant van het beekdal van de Tsjonger. 2.7.3

ZUIDELIJK TRACÉ

Het Drents‐Friese Wold is, van het gehele gebied, het hoogst gelegen. In het Drents‐Friese Wold volgt het huidige tracé de bestaande hoogten in het bos. Hierdoor is het aanwezige reliëf in het eerste gedeelte van het bos (vanaf Terwisscha tot en met de eerste, open heideplek) goed zichtbaar. Dit beeld geeft het bos zijn unieke karakter. Het reliëf geeft een natuurlijke uitstraling. Het tweede gedeelte van het bos is duidelijk minder qua beleving en heeft meer de uitstraling van een systematisch aangeplant bos.


ARCADIS

29



ARCADIS

30


3 3.1

Uitgangspunten

INLEIDING

Voordat begonnen is met het opstellen van een visie, is onderzocht wat in de diverse beleidsstukken en rapportages over de weg en de ligging in het landschap is gezegd. Er zijn degelijke onderzoeken verricht naar de N381 en de consequenties en uitwerkingen van diverse thema’s op verschillende schaalniveaus. De context voor de onderzoeken en beleidsstukken zijn enerzijds het Landschapsbeleidsplan Zuidoost Friesland (2004‐2014) en het Streekplan Fryslân 2007, anderzijds de wettelijke Milieueffectrapportage (m.e.r.‐procedure) waarvoor verschillende alternatieven voor de N381 Drachten – Drentse grens zijn ontwikkeld en op effecten zijn beoordeeld. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe de diverse, bestaande rapportages zijn doorgenomen en vertaald zijn in een uitgangspuntennotitie. De uitgangspuntennotitie is, samen met de landschapanalyse uit hoofdstuk 2, als basis gebruikt voor het opstellen van de visie.


ARCADIS

31


3.2

WERKWIJZE

Alle bestaande rapporten over het gebied en de N381 zijn in eerste instantie gelezen. Vervolgens zijn van ieder rapport de bevindingen opgesteld. Deze bevindingen zijn op de volgende elementen uitgewerkt: Landschap (naar landschapstype) Cultuurhistorie (elementen en lijnen) Recreatie (routes en knooppunten) Ecologie (bermen, beplantingen, verbindingen) (wat niet onder één noemer valt) Overig De bevindingen van ieder rapport op de verschillende thema’s zijn in een matrix uitgewerkt. Zo kon worden gezien of er rapporten waren die hetzelfde beweerden over een thema. Deze zijn als overeenkomsten benoemd. Ook kon worden gezien of er rapporten waren die tegenstrijdigheden beweerden over een thema. Deze zijn als conflicten aangemeld. Voor een aantal onderdelen in het studiegebied zijn in de rapporten geen uitwerkingen of randvoorwaarden gevonden. Deze zijn als witte vlekken benoemd. Voor een aantal essentiële witte vlekken wordt apart een visie opgesteld. Op basis van de overeenkomsten, conflicten en witte vlekken zijn nog een aantal aanvullende uitgangspunten (voortkomend uit beleidsdocumenten) toegevoegd. De uitgangspuntennotitie is dus een combinatie van vastgesteld beleid en andere onderzoeken. De uitgangspunten zijn, voor de leesbaarheid, gerubriceerd op dezelfde thema’s als de landschapsanalyse. Vervolgens zijn de uitgangspunten gebruikt voor het opstellen van de inpassingsvisie en de uitwerking daarvan in concrete maatregelen.


ARCADIS

32


3.3

LANDSCHAP

3.4

De landschapstypen in Zuidoost Fryslân en de ontwikkelingsgeschiedenis moeten herkenbaar blijven; De ruimtelijke kwaliteit en de landschappelijke karakteristieken moeten versterkt worden; De landschapstypen zijn richtinggevend bij weginpassing (de weg is geen autonoom element); een continu wegbeeld heeft de voorkeur, de verschillende landschapstypen vormen een vertrekpunt bij de inpassing van de weg; Elk landschapstype betekent niet een andere identiteit van de weg, combineren ligt voor de hand; hiervoor wordt een koppeling gemaakt met de kernkwaliteiten, die voor meerdere landschapstypen tegelijk gelden; De herkenbaarheid van beeklopen en beekdalen in het landschap moet worden vergroot; beekdalen en beeklopen openen door beplanting te verwijderen; Voor boscompensaties wordt de Boswet gehanteerd; met de invulling van de boswetcompensatie moet flexibel worden omgegaan; dit betekent dat de locaties van compensatie flexibel kunnen worden ingevuld; De landschapsindeling van het Landschapsbeleidsplan Zuidoost Fryslân wordt gehanteerd; Het handhaven en versterken van het contrast tussen de meer besloten dekzandruggen (met heide‐ en woudontginningen) en de open beekdalen; Het handhaven en versterken van de diversiteit op de woud‐ en heideontginningen door verschillen in reliëf en verschillen in dichtheid van houtsingels en bosschages; Het ontwikkelen van houtsingels, bosstroken en laanbeplantingen in het woudontginningsgebied; De N381 zoveel mogelijk met de kavelrichting (noord‐zuid) mee te laten lopen.

CULTUURHISTORIE

Versterk historische lijnen als de Opsterlânske Kompanjonsfeart door deze ten minste eenzijdig te beplanten (met zo weinig mogelijk kruisingen); Een aantal kerken, Ontwijk, de Opsterlânske Kompanjonsfeart en het aanwezige reliëf worden gebruikt in de oriëntatie vanaf de weg;


ARCADIS

33


3.5

RECREATIE

3.6

Recreatieve routes langs de beek en langs historische lijnen (Leidijk, Opsterlânske Kompanjonsfeart) zijn mogelijk, behalve aan het Âlddjip vanwege de natte ecologische verbindingszone.

ECOLOGIE

3.7

Structurerende elementen of de relatie van het structurerende element met de omgeving zo min mogelijk te doorkruisen en herkenbaar te houden (bijvoorbeeld Ontwijk); De structurerende elementen of lijnen te versterken (bijvoorbeeld Weinterp en de Opsterlânske Kompanjonsfeart).

Beekdalen zijn steeds de belangrijkste ecologische verbindingen; De voorgestelde maatregelen bestaan uit ecologische verbindingen/faunavoorzieningen; Het verslag van 28 januari 2008 van de werkgroep ‘Compensatiepakketkeuze N381 Drachten – Drentse grens’ geldt als uitgangspunt voor de compensatie van natuur.

OVERIG

Afhankelijk van de situatie en locatie wordt de oplossing voor wegafwatering gekozen; Er wordt, tijdens de uitwerking, contact gezocht met het Wetterskip Fryslân over het gebruik van bermsloten en de mogelijkheid om bermsloten en verkavelingsloten mogelijk samen te laten vallen.


ARCADIS

34


4 4.1

Visie

INLEIDING

Uit de vorige hoofdstukken kunnen we constateren dat er op hoofdlijnen veel over de weg (N381) en de omgeving is gezegd. De basis voor de landschappelijke visie voor de inpassing van de N381 zijn de landschapstypen en hun karakteristieken. Deze karakteristieken zijn eerder als kernkwaliteiten benoemd. Het Streekplan Fryslân 2007 geeft aan dat de kernkwaliteiten leesbaar en herkenbaar moeten worden en blijven.

4.2

VISIE OP HOOFDLIJNEN

De landschappelijke inpassing van de N381 is gebaseerd op de wijze waarop het onderliggende landschap is opgebouwd. De weg laat landschappelijke karakteristieken (opnieuw) tot hun recht komen en vormt een aantrekkelijke en herkenbare verbinding van A naar B. Bij de inpassing van de N381 wordt er gestreefd naar het creëren van een verbinding tussen het autonome karakter van de weg en de landschappelijke kwaliteiten, die de identiteit van het gebied karakteriseren. Met andere woorden het verweven van de lijn in het landschap. De landschappelijke inpassing van de weg vindt plaats door de karakteristieken van de omgeving te versterken in plaats van het beplanten van de weg met als doel: de N381 herkenbaar in het landschap van Zuidoost Fryslân. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

35


4.3

LEESBAAR EN HERKENBAAR LANDSCHAP

De landschappelijke inpassing van de N381 zal de kernkwaliteiten van het landschap behouden waar dat kan en het landschap versterken waar mogelijk. Het resultaat is een leesbaar en herkenbaar landschap, zowel vanuit het perspectief van de weggebruiker als de bewoners en gebruikers van het gebied. De weg wordt verweven met zijn omgeving, de ontwikkelingsgeschiedenis wordt herkenbaar en de oriëntatie wordt vergroot. De grote verscheidenheid aan landschapstypen, die het gebied zeer afwisselend maken, is hierbij leidend. De karakteristieken ofwel kernkwaliteiten van de landschapstypen worden in stand gehouden en waar mogelijk versterkt. De landschapstypen hebben verschillende, maar ook een aantal overeenkomstige kernkwaliteiten. De kernkwaliteiten van de verschillende landschapstypen leiden voor de weg tot een aantal inpassingsprincipes. Per voorkomend landschapstype worden hieronder de toekomstige beleving en toe te passen principes beschreven vanaf de weg (landschapsbeeld): • Hoogveenontginning Het landschapsbeeld vanaf de N381 wordt bepaald door de rechtlijnige, blokachtige structuur en doorzichten op open landschap. Elzensingels op de randen van de perceelsgrenzen benadrukken de schaal van het landschap en de ontginningsrichting. De bosblokken binnen de huidige perceelsgrenzen passen in de grotere maat van deze ontginning en werken als schaalelementen. Open ruimtes tussen boscomplexen en elzensingels zorgen voor doorzichten op het achterliggende landschap. • Woudontginning Het afwisselende en kleinschalige, besloten landschapsbeeld rond de N381 is leidend. Houtwallen en houtsingels versterken de ontginningsrichting en komen in verschillende breedtes, lengtes en dichtheden voor. Open ruimtes tussen de beplantingselementen zijn noodzakelijk, zodat doorzichten op het achterliggende landschap gehandhaafd blijven. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

36


• Heideontginning Karakteristiek is het afwisselende landschapsbeeld dat wordt gevormd door verschillen in reliëf, heideterreintjes en bos en het verschil in dichtheid van houtsingels en elzensingels op natte delen. Heidegebieden lopen door tot aan de N381 en singels en houtsingels liggen evenwijdig aan de verkavelingrichting en de N381. Pingoruïnes vormen binnen dit landschapstype markante elementen, waar met het wegtracé rekening mee wordt gehouden. • Beekdalen Het landschapsbeeld bij de beekdalen wordt bepaald door de openheid en het natuurlijke karakter. De beeklopen van het Âlddjip en het Kleindiep vormen, haaks op de N381, herkenbare kruisende lijnen in het landschap. De openheid wordt versterkt door het contrast met de verdichte flanken op de zandruggen. Hierdoor is de openheid van de beekdalen vanaf de N381 optimaal beleefbaar. • Essenlandschap Het landschapsbeeld wordt bepaald door het kleinschalige, grillige karakter dat sterk contrasteert met de strakke lijn van de N381. De grillige landschapsstructuur wordt gevormd door de begrenzing van kleine beekdalen en escomplexen. Vanaf de N381 heeft men doorzichten naar de hoger gelegen essen. • Drents‐Friese Wold Vanaf de N381 wordt het gemengde, dichte en donkere bos afgewisseld met open plekken bestaande uit heide en vennen en het aanwezige reliëf optimaal beleefd.

4.4

BOUWSTENEN

Als onderdeel van leesbaar en herkenbaar landschap zijn voor de inrichting van de weg en de directe omgeving onafhankelijke bouwstenen opgesteld. Samen vormen deze vijf bouwstenen de basis voor een passende en zorgvuldige inpassing in het landschap binnen de bestaande beleidskaders en rekening houdend met de wensen van belanghebbenden. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

37


De volgende bouwstenen zijn te onderscheiden: 1. Continu wegbeeld; 2. Cultuurhistorische lijnen als structuurdragers; 3. Zichtbaar reliëf; 4. Beeldbepalende natuurgebieden; 5. Oriëntatiepunten. 4.4.1

CONTINU WEGBEELD

Er wordt onderscheid gemaakt tussen het wegbeeld, de inrichting van de weg en wegbermen, en het landschapsbeeld, de beleving van de omgeving van de weg. Anders dan bij het landschapsbeeld, dat afwisselend is als gevolg van de doorsnijding van verschillende landschapstypen, wordt in het wegbeeld van de N381 gestreefd naar continuïteit. Dit zorgt voor eenheid en herkenbaarheid binnen het gehele tracé. • Basisprofiel noordelijk deel Het traject Drachten tot en met Donkerbroek wordt enkelbaans uitgevoerd met een ruimtereservering om er op termijn een dubbelbaans autoweg van te kunnen maken. Het nieuwe tracé volgt voor een deel de oude weg.

Huidige situatie

Geplande situatie korte termijn Enkelbaans autoweg


Geplande situatie lange termijn Dubbelbaans autoweg

ARCADIS

38


• Basisprofiel middendeel Het basisprofiel voor het middendeel krijgt een heel nieuw traject en wordt enkelbaans uitgevoerd.

• Basisprofiel zuidelijk deel Het traject Oosterwolde – Drentse grens blijft enkelbaans.

Huidige situatie Geplande situatie Enkelbaans autoweg In het basisprofiel voor het gehele traject worden langs de N381 obstakelvrije gras bermen gerealiseerd. In sommige gevallen wordt er bewust gekozen om dit continue wegbeeld te onderbreken. Hierdoor kan de weggebruiker een mentale kaart maken van de N381, waardoor de oriëntatie en de leesbaarheid van het landschap worden vergroot. Een mentale kaart geeft aan hoe de persoonlijke perceptie van een persoon is van zijn geografische omgeving, de manier waarop hij zijn ruimtelijke omgeving structureert. Het is geen geografische kaart, maar een representatie van het beeld dat een individu in zijn gedachten heeft. De landschapsvisie stuurt bij de vorming van de mentale kaart. De plekken en gebieden, die afwijken van het basisprofiel, zullen namelijk hoogstwaarschijnlijk onderdeel gaan uitmaken van de mentale kaart van de weggebruiker. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

39


• Kruisingen Waar wegen elkaar kruisen, wordt de onderlinge relatie verder verduidelijkt door de autoweg en de lokale wegen een eigen, consistent en herkenbaar karakter te geven, afgestemd op de beleving bij de verschillende snelheden. • Kunstwerken Op het traject wordt de N381 door een aantal kunstwerken boven het maaiveld getild of onder het maaiveld gebracht. Om de relatie tussen de kruisende richtingen in het landschap inzichtelijk te maken, wordt er voor gekozen de kunstwerken in te zetten om de onderlinge verschillen te versterken. In de uitwerking van deze kunstwerken zal de nadruk komen te liggen op de horizontale belijning en technische uitwerking, die de snelheid en de lange, doorgaande lijn van de weg benadrukt. Brugdekken van de N381 zijn herkenbaar, maar bescheiden vormgegeven, zodat zij de beleving van het landschap vanuit de omgeving minimaal verstoren. Als de N381 een bijzondere landschappelijke structuur kruist, verwijst de vormgeving van kunstwerken hiernaar. Bij de kruisende, landschappelijke wegen ligt de nadruk op een verticale belijning en een op de menselijke maat en beleving van de gebruiker gerichte uitwerking. In de architectonische vormgeving van de tunnels is de oriëntatie van de gebruiker van ondergeschikt belang; deze bevindt zich al op een herkenbare route in het landschap. Vanaf de weg zijn de onderdoorgangen niet waarneembaar. Er zal dan ook vooral aandacht moeten worden besteed aan het creëren van een sociaal veilige situatie. De eerder genoemde vormgeving met een nadruk op verticale lijnen zal de onderdoorgangen visueel hoger en korter maken. 4.4.2

CULTUURHISTORISCHE LIJNEN ALS STRUCTUURDRAGERS

Belangrijke cultuurhistorische lijnen vormen de dragers van het landschap. De N381 doorsnijdt deze lijnen. Van belang is dat de relatie tussen de cultuurhistorische lijnen aan beide zijden van de weg in stand wordt gehouden. Deze doorgaande lijnen krijgen daarom visueel‐ruimtelijk voorrang op de N381, zodat de lijnen over de weg heen doorlopen. Dit komt tevens tot uiting in de kunstwerken door de bruggen, die de landschappelijke structuur dragen, een eigen identiteit te geven, herkenbaar vanaf de N381. Bij onderdoorgangen zullen vooral de landschappelijke ingrepen de herkenbaarheid van de cultuurhistorische lijnen benadrukken. De architectuur van de Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

40


kunstwerken speelt hierin geen wezenlijke rol voor de beleving vanaf de N381. Kunstwerken gekoppeld aan de cultuurhistorische wegen krijgen een op de menselijke maat en beleving van de gebruiker gerichte uitwerking, ondersteund door een verticale belijning. • Vaarten Het ensemble van de Opsterlânske Kompanjonsfeart, bestaande uit het totaal van de vaart, de beplanting en boerderijen wordt visueel benadrukt. Zowel vanaf de N381 als vanuit het landschap vormt de vaart een markante structuurdrager. Hierbij verdient het ontwerp van het talud en het kunstwerk bij de kruising over de Opsterlânske Kompanjonsfeart extra aandacht. Het is wenselijk om het kunstwerk van de N381 over de Opsterlânske Kompanjonsfeart iel te dimensioneren (de overspanning niet te aanwezig te laten zijn), zodat het totaalensemble van vaart, beplanting en boerderijen visueel doorloopt. Een bescheiden vormgeving van het brugdek van de N381 leidt de aandacht niet af en draagt daardoor bij aan de beleving van deze cultuurhistorische lijn. Omdat een totale overspanning van dit ensemble zal leiden tot een functioneel dik brugdek, wordt gekozen om de overspanning te ondersteunen met ranke tussensteunpunten aan weerzijden van de vaart. Een andere markante watergang die bij het nieuwe tracé zeer duidelijk zichtbaar wordt, is de Tsjonger. Bij de gekozen variant voor het middendeel, wordt het beekdal van de Tsjonger extra waarneembaar en zichtbaar. Het gekozen tracé biedt kansen voor een brede natuurontwikkelingstrook waarin diverse functies hun plek krijgen. Bij de kruising van de N381 over de Tsjonger verdient het kunstwerk eenzelfde benadering als die van de Opsterlânske Kompanjonsfeart. • Bebouwingslint met functie als gebiedsontsluitingsweg De belangrijke ontginningslijnen Weinterp en ’t West zijn in de toekomstige situatie gebiedsontsluitingswegen omdat de weg voor buurtschappen, dorpen en het buitengebied de meest directe toevoerwegen worden van en naar de N381. Door het historische, structuurbepalende karakter, in combinatie met het intensieve gebruik, is het wenselijk de doorgaande lijn niet te onderbreken en voorrang te geven boven de N381. De N381 zal deze weg daarom onderkruisen. Een markante vormgeving van het brugdek Weinterp doet recht aan het belang van de ontginningslijn en helpt de autombilist op de N381 zich te oriënteren. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

41


• Ontginningswegen De oude ontginningswegen, haaks op de N381, vormen met hun laan‐ en wegbeplantingen belangrijke dragers van de landschapsstructuur. In de nieuwe situatie blijft deze doorgaande structuur zichtbaar. De laanbeplantingen worden versterkt. De beplanting wordt zo ver mogelijk doorgetrokken tot aan de N381, waardoor de doorgaande structuur zichtbaar blijft. Het betreft de volgende cultuurhistorische wegen: Selmien‐West (buiten plangebied); Bûtewei (Ureterp); Bûtewei (Wijnjewoude); Weinterp; ‘t West (Donkerbroek); Bûterheideveld. 4.4.3

ZICHTBAAR RELIËF

De N381 volgt zoveel mogelijk de hoogteligging van het landschap. Hierdoor maakt de weg voor de weggebruiker en de landschapsgebruiker visueel onderdeel uit van zijn omgeving. Op enkele plekken, ter hoogte van Wijnjeterper Schar, de Peelrug en het Drents‐Friese Wold komt karakteristiek reliëf voor, dat door de N381 deels wordt doorsneden. Hier is het wenselijk om het reliëf zichtbaar en ervaarbaar te maken voor de automobilist. In de kunstwerken kan dit zichtbaar gemaakt worden door keerwanden langs de N381 het profiel van het maaiveld te laten volgen. Waar de N381 hoger ligt dan de omgeving kan de weg een mooi uitzichtpunt over de omgeving vormen.


ARCADIS

42


4.4.4

BEELDBEPALENDE NATUURGEBIEDEN

Het Wijnjeterper Schar en het Drents‐Friese Wold zijn karakteristieke natuurgebieden, die door de N381 worden doorkruist. Het zijn gebieden die in de mentale kaart van de weggebruiker worden opgeslagen. Ze dragen bij aan het structureren van de ruimtelijke omgeving. Het is wenselijk om deze gebieden optimaal vanaf de N381 te beleven. Het wegprofiel van de N381 speelt hier op in door zich te onderscheiden van het standaard profiel en de karakteristieken te benadrukken. De N381 wordt op meerdere plekken gekruist door faunavoorzieningen. Voor een rustig wegbeeld worden de voorzieningen onder de N381 (duikers, tunnels) niet bovengronds benadrukt. Ook is het wenselijk om de afrastering zo beperkt mogelijk te houden. Ter hoogte van de beken draagt de ecologische verbinding bij aan de verschijningsvorm, herkenbaarheid en de beleving van het doorgaande karakter van de beekdalen. De ‘hop‐overs’ bestaan daar waar mogelijk uit beplantingselementen. Indien een constructie noodzakelijk is, wordt deze fragiel en subtiel uitgevoerd. 4.4.5

ORIËNTATIEPUNTEN

De oriëntatie van de weggebruiker wordt vergroot door herkenbare punten langs de N381 zichtbaar te maken en te houden. Deze punten zijn karakteristiek voor het landschap en de ontwikkelingsgeschiedenis. Ze dragen bij aan het structureren van de ruimtelijke omgeving. Het zijn punten, die net als de natuurgebieden, in de “mentale kaart” van de weggebruiker worden opgeslagen. De elementen zijn: Âlddjip; Opsterlânske Kompanjonsfeart; Ontwijk; Tsjonger; Kleindiep; Oosterwolde met Venekoten en de aardewal; Kerktorens. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

43


Principeprofiel zijaanzicht: groene koppen bij enkelbaansautoweg Principeoplossing afscherming groene koppen bij dubbelbaansautoweg


ARCADIS

44


4.4.6

GROENE KOP EN HOP-OVER

Op de overgang naar de beekdalen wordt het contrast tussen open en dicht benadrukt door beplantingselementen zo dicht mogelijk, haaks, tot aan de N381 door te trekken, de zogenoemde groene koppen. Om het effect optimaal te bereiken, wordt de beplanting tot binnen de obstakelvrije zone doorgezet. Om de veiligheid te kunnen waarborgen, worden op deze plekken geleideconstructies geplaatst. Voor het noordelijke traject geldt, dat voor de korte termijn de beplanting ook doorgezet wordt op de gereserveerde strook. Bij realisatie van de tweede rijbaan zal deze beplanting veelal moeten verdwijnen. Dit in verband met obstakelvrije zones in combinatie met de beschikbare bermbreedte. In deze gevallen wordt veelal gekozen voor singelbeplanting van o.a. els. Het verwijderen van deze beplanting in de gereserveerde middenberm kan meegenomen worden bij het hakhoutbeheer van de rest van de singel. Voor de geplande hop‐overs geldt eveneens dat het wenselijk is om de beplanting zo dicht mogelijk tot aan de N381 door te trekken. De benodigde ruimte tussen de boomkronen wordt bepaald door de vleermuissoort. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of kunstmatige hop‐overs geplaatst moeten worden. Echter binnen het wegprofiel van de N381 is een benodigde vrije ruimte gewenst van 10 x 10 meter voor bijzonder groot transport. Een optie is om de kunstmatige hop‐overs, in verband met het groot transport, demontabel te maken. Het is wenselijk de kunstmatige hop‐overs fragiel en subtiel vorm te geven. Het omliggende landschap is beeldbepalend. Blijkt dit echter technisch niet mogelijk, dan is het juist wenselijk om iets aan de robuuste vormgeving toe te voegen waardoor de functie duidelijk wordt.


ARCADIS

45


Principeprofiel zijaanzicht: groene koppen bij enkelbaansautoweg

Principeoplossing afscherming groene koppen bij dubbelbaansautoweg, enkel bij Wijnjeterper Schar


ARCADIS

46



ARCADIS

47



ARCADIS

48


5

Uitwerking

De uitwerking voor de gehele weg is in dit hoofdstuk uitgewerkt. De uitwerking is op luchtfoto verbeeld en wordt in dit hoofdstuk toegelicht. Bij de beschrijving is een onderverdeling gemaakt in het noordelijke tracé, het middentracé en het zuidelijke tracé.

5.1

NOORDELIJK DEEL: TRAJECT DRACHTEN - DONKERBROEK

Het traject Drachten tot en met Donkerbroek wordt enkelbaans uitgevoerd met een ruimtereservering om er op termijn een dubbelbaans autoweg van te kunnen maken. Het nieuwe tracé volgt voor een deel de oude weg. Binnen het noordelijke traject zijn op basis van de landschapstypen de volgende deelgebieden onderscheiden: Deel 1: Drachten tot Beekdal Âlddjip; Deel 2: Beekdal Âlddjip; Deel 3: het Wijnjeterper Schar; Deel 4: Vanaf het Wijnjeterper Schar tot de Opsterlânske Kompanjonsfeart; Deel 5: Vanaf de Opsterlânske Kompanjonsfeart tot Donkerbroek. De landschappelijke inpassing van deze deelgebieden wordt hieronder nader toegelicht.


ARCADIS

49


Overzichtstekening deel 1, Noordelijk deel


ARCADIS

50


5.1.1

DRACHTEN TOT BEEKDAL ÂLDDJIP

Algemeen Aan de oostzijde langs de N381 wordt het kleinschalige karakter van het woudontginnings‐ en heidelandschap versterkt door singels en houtwallen evenwijdig aan de weg te herstellen en te ontwikkelen. Het merendeel bestaat uit herstel van bestaande singels. De nieuwe singels en houtwallen worden op enige afstand van de weg gerealiseerd, waardoor extra dieptewerking ontstaat. Door de koppeling aan een bestaande landbouwweg zal eventuele hinder voor de landbouw beperkt blijven. Singels en houtwallen zijn niet continue en hebben mate van transparantie, zodat zicht op het achterliggende landschap aanwezig blijft. De oost‐ west georiënteerde singel heeft een ecologische functie en verbindt een pingoruïne met bestaande beplantingselementen. De begeleidende watergang kruist via een ecologische duiker de N381. De boerderijen ter hoogte van de kruising Bûtewei (Ureterp), zullen in nader overleg met de eigenaren, worden voorzien van erfbeplanting. Hierdoor dragen ze bij aan de schaalverkleining van het landschap, benadrukken ze de ontginningslijn met bijhorende boerderijen en worden ze visueel afgeschermd van de N381. Aan de westzijde van de weg wordt het karakter van het hoogveenontginninglandschap versterkt door het aanplanten van een bosperceel. De grootte van het perceel benadrukt de karakteristieke verkavelingsmaat van het gebied. Het perceel wordt gekoppeld aan een ecologische verbindingszone, waardoor tevens ecologische potenties worden vergroot. Door de reeds aanwezige beplanting in dit deel van het gebied wordt deze maatregel als optioneel‐wenselijk gezien. Vanuit de omgeving, met name vanuit de boerderijen en vanaf de Bûtewei (Ureterp) en De Mersken, zullen de singels en bospercelen het oorspronkelijke landschapsbeeld versterken en het zicht op de N381 grotendeels ontnemen.


ARCADIS

51


Kruispunt Bûtewei (Ureterp)

Kruispunt De Mersken Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

52


Bermen De bermen en de gereserveerde strook van de N381 bestaan, aansluitende bij de graslanden van de omgeving, uit gras. Kruising Bûtewei (Ureterp) Bij de Bûtewei (Ureterp) komt een tunnel voor alle verkeer met gescheiden fietspad en een verbinding met de parallelweg langs de N381. De Bûtewei (Ureterp) is een oude ontginningslijn en wordt als lijn visueel‐ruimtelijk versterkt door de huidige wegbeplanting van eiken te handhaven en te versterken. De eiken worden, zo ver als technisch mogelijk, doorgeplant tot aan de N381. De aansluiting op de parallelweg blijft op het huidige tracé van de Bûtewei (Ureterp) gesitueerd, de aanliggende boerderijen worden door deze weg ontsloten. De tunnel wordt naar het noorden opgeschoven. Om de huidige eiken langs de Bûtewei (Ureterp) te kunnen handhaven, moeten de graafwerkzaamheden voor de tunnel buiten de kroonprojectie van de eiken plaatsvinden. De minimale afstand tussen de tunnel en de aansluiting met de parallelweg is circa 10 meter. De ontginningslijn wordt versterkt door aanplant met nieuwe eiken. Kruising De Mersken Ter hoogte van De Mersken komt een tunnel, die gebruikt kan worden door voetgangers, fietsers en huifkarren. Ook komt er een verbinding met de parallelweg langs de N381. Vanuit landschapsbeleving is het wenselijk om de tunnel in het verlengde van De Mersken te leggen, zodat een rechte doorgaande lijn blijft bestaan. Aan de oostzijde worden enkele eiken aangeplant om de achterliggende boerderijen in te passen. Aan de westzijde wordt geen nieuwe beplanting aangebracht. Hier heeft men vanaf De Mersken optimaal zicht op de pingoruïne. Door de kavel rond de pingoruïne natuurlijk in te richten, met een recreatieve nevenfunctie, krijgt deze plek extra betekenis en wordt hierdoor beter ervaarbaar.


ARCADIS

53


Overzichtstekening Âlddjip


ARCADIS

54


5.1.2

BEEKDAL ÂLDDJIP

Âlddjip Het Âlddjip maakt onderdeel uit van de Provinciaal Ecologische Hoofdstructuur. De nadruk ligt bij de inrichting op natuur. Het beekdal van het Âlddjip wordt zoveel mogelijk open gehouden, waardoor het beekdallandschap, dat de N381 kruist, zichtbaar wordt. Op de overgang naar het beekdal wordt het contrast tussen open en dicht benadrukt door de zogenoemde groene koppen. Ter plaatse van het Âlddjip komt een brug met een overspanning (lengte) van ca. 35 meter. Hierdoor kunnen onder de brug aan weerszijden van het Âlddjip 15 meter brede oevers worden gerealiseerd. Landschappelijk gezien, is het wenselijk om de doorsnijding van het beekdal zoveel mogelijk te beperken en de overspanning van het beekdal door de N381 in lengterichting zo groot mogelijk te maken, en in breedterichting, zo smal als technisch mogelijk te maken. Hierdoor zal vanaf de N381 het Âlddjip optimaal worden ervaren. De N381 kruist het beekdal op circa 2,5 meter hoogte boven het omliggende maaiveld. Hierdoor is de openheid van het beekdal vanaf de weg optimaal beleefbaar. Het wegprofiel wordt zo open mogelijk ingericht. Het is wenselijk om de taluds van de N381 in te richten en te beheren, conform het aangrenzende beekdal. De doorlopende, brede oevers, dienen als faunapassage onder de N381 door. Het is landschappelijk niet wenselijk om qua inrichtingsmaatregelen extra voorzieningen te treffen om met name reeën onder de faunavoorziening door te laten passeren.


ARCADIS

55


Visualisatie inrichting beekdal Âlddjip bij een enkelbaans N381


ARCADIS

56


Groene kop Aan weerzijde van het beekdal van het Âlddjip wordt op de overgang met de heideontginning het contrast tussen open en dicht benadrukt door het realiseren van een groene kop (zie visualisatie inrichting beekdal Âlddjip). Ten noorden van het beekdal bestaat deze groene kop uit de bestaande singel, die tot aan de N381 wordt versterkt en zoveel mogelijk in stand wordt gehouden tijdens de aanleg van de N381. Ten zuiden van het beekdal wordt, in het verlengde van de beplantingsrand van Wijnjeterper Schar, een nieuwe beplantingsstrook van circa 10 meter breed met eiken doorgezet tot aan de N381. Op deze plek wordt, gekoppeld aan de watergang, een ecologische duiker aangebracht. De bestaande oversteek voor langzaam verkeer op deze plaats komt te vervallen. Fietsers en voetgangers kunnen veilig oversteken bij De Mersken of de Bûtewei (Wijnjewoude). Het doorzetten van de beplanting tot aan de N381 gebeurt zover als technisch mogelijk is. Om de veiligheid te kunnen waarborgen, worden op deze plekken geleideconstructies geplaatst. De gereserveerde ruimte voor de tweede rijbaan, wordt vooralsnog bij beide koppen beplant.


ARCADIS

57


Wijnjeterper Schar

Principeprofiel 1x2 Wijnjeterper Schar: brede middenberm ter hoogte van groene kop en/of hop‐ over

Principeprofiel 2x2 Wijnjeterper Schar: brede middenberm ter hoogte van groene kop en/of hop‐ over Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

58


5.1.3

WIJNJETERPER SCHAR

De N381 kruist het natuurterrein Wijnjeterper Schar. Dit terrein maakt onderdeel uit van de Provinciaal Ecologische Hoofdstructuur. De nadruk van de inrichting ligt op natuur. Daarbij wordt rekening gehouden met het reliëf en de geomorfologie van een keileemrug, die plaatselijk door het dekzand heen steekt. Vanuit de landschapsvisie is het wenselijk de karakteristieken van het natuurgebied Wijnjeterper Schar zoveel mogelijk door te zetten binnen het nieuwe wegprofiel. Hierdoor zal de natuur‐ en landschapsbeleving van deze speciale plek optimaal worden vanaf de N381. Door extra ruimte te reserveren voor een bredere middenberm bij de toekomstige 2x2‐variant, zal het Wijnjeterper Schar een speciale plek krijgen aan de N381 en zal de automobilist het natuurgebied nadrukkelijker beleven (zie visualisatie volgende pagina). Om de beleving van het Wijnjeterper Schar vanaf de N381 te vergroten en de groene koppen te kunnen realiseren en in stand te houden bij realisatie van de dubbelbaans autoweg, is het wenselijk om vanaf de oversteek met het Âlddjip de gereserveerde bermbreedte te verbreden. In verband met verkeerveiligheid en het feit dat het niet wenselijk is om een geleideconstructie in deze toekomstige middenberm te plaatsen, zal de gereserveerde middenberm circa 10 meter breed worden (afstand gemeten tussen de binnenkanten van de kantstrepen).


ARCADIS

59


Visualisatie toekomstige doorkruising N381 door Wijnjeterper Schar


ARCADIS

60


Op lange termijn, na realisatie van een dubbelbaans autoweg, zal ter hoogte van de groene kop en de hop‐over, een boom kunnen blijven staan. Dit is mogelijk door de gereserveerde extra brede middenberm. Uit nader onderzoek zal moeten blijken of ook een kunstmatige hop‐over, over de beide rijbanen, noodzakelijk is. De bermen van de N381 en de gereserveerde strook worden met heide beplant, waardoor het natuurgebied Wijnjeterper Schar visueel doorloopt. Hierdoor wordt het karakter van het natuurterrein benadrukt. Om dit te kunnen realiseren, dient in de graslandstrook langs de N381 de humusrijke bovenlaag te worden verwijderd. Daar waar de N381 het reliëf, de hogere rug, snijdt, is het vanuit de landschapsvisie wenselijk om dit reliëf met heide zo ver mogelijk in de bermen van de N381 door te trekken. Hierdoor ontstaat visueel een relatie tussen beide zijden van de weg en kan de weggebruiker het reliëf ervaren. De hoogste koppen buiten het plangebied worden beplant met bomen. De aanwezige bodemopbouw maakt, bij een weg op huidige maaiveldhoogte, een bermsloot noodzakelijk (keileem). De mogelijkheden hiertoe dienen nader uitgewerkt te worden. Aandachtspunten hierbij zijn onder andere de afwatering, het voorkomen van het plaatsen van geleideconstructies en het doorzetten van een eenduidig beeld met heide beplanting tot aan de weg. Visueel‐ruimtelijk is het niet wenselijk om faunarasters langs de weg te plaatsen, echter bij de ecoverbindingen zijn de faunarasters noodzakelijk. Door ze aan de overzijde van de bermsloot te plaatsen, vallen ze minder op vanuit de weggebruiker en vormen ze een mindere barrière in het landschap.


ARCADIS

61


Overzichtstekening Kruising Bûtewei (Wijnjewoude)


ARCADIS

62


5.1.4

VANAF WIJNJETERPER SCHAR TOT DE OPSTERLÂNSKE KOMPANJONSFEART

Algemeen Vanaf de bestaande bocht in de huidige N381 wordt in zuidelijke richting een nieuw tracé aangelegd. Dat tracé loopt door de Wijnjeterperstreek in de richting van Donkerbroek. In dit deel loopt het nieuwe tracé van de N381 evenwijdig aan de verkavelingrichting. De N381 wordt landschappelijk ingepast door het woudontginningslandschap te versterken. Singels en houtsingels, evenwijdig aan de weg, worden hersteld en ontwikkeld. De singels zijn circa 5 meter breed en 10 meter hoog en bestaan o.a. uit eiken. De houtwallen en ‐singels staan langs verschillende kavelgrenzen, waardoor er een verspringend beeld ontstaat. Het zicht op het achterliggende landschap blijft aanwezig. Kruising Bûtewei (Wijnjewoude) Ter plaatse van de Bûtewei (Wijnjewoude) komt een tunnel voor alle verkeer met een gescheiden fietspad. De tunnel krijgt een doorlopende berm langs het fietspad, zodat ook dieren er gebruik van kunnen maken. De hop‐over voor vleermuizen komt ter plaatse van de doorgaande bomenrij. De Bûtewei (Wijnjewoude) is een oude ontginningslijn en wordt als doorgaande lijn visueel‐ ruimtelijk benadrukt door opgaande beplanting. Vanuit cultuurhistorie is het wenselijk om de tunnel in het verlengde van de Bûtewei (Wijnjewoude) te leggen, zodat een rechte doorgaande lijn blijft bestaan. Door de graafwerkzaamheden zullen de bestaande eiken waarschijnlijk niet behouden kunnen blijven en zullen nieuwe eiken aangeplant moeten worden. De eiken worden, zo ver als technisch mogelijk, doorgeplant tot aan de N381. Voor de aansluiting op de parallelweg en de Nije Heawei worden bestaande verkavelinglijnen gevolgd. De bredere gereserveerde bermbreedte, die wordt voorgesteld ter plaatse van het Wijnjeterper Schar, kan vanaf hier langzaam terugbuigen tot de minimale bermbreedte ter plaatse van de kruising met Weinterp.


ARCADIS

63


Kruising Weinterp

Visualisatie toekomstige kruising N381 – Weinterp (keuze variant C) Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

64


Kruising Weinterp In de variantenstudie voor deze kruising wordt gesproken over vier varianten (A, B, C en D). Bij de keuze om Weinterp in uitwerking voorrang te geven boven de N381, betekent dit dat de halfhalf varianten (A en B) vanuit landschap, niet de voorkeur hebben. In beide gevallen wordt de visueel doorgaande lijn van Weinterp onderbroken. Vanuit landschappelijk oogpunt heeft een variant, waarbij de Weinterp visueel doorloopt, de voorkeur. Dit kan door de N381 over de Weinterp heen te laten kruisen op hoog niveau (bestaande voorontwerp) of door de N381 onder de Weinterp door te laten kruisen (C variant). Bij de D variant (Weinterp kruist N381 op hoogte) loopt de ontginningslijn Weinterp visueel niet door en dat is, vanuit landschappelijk oogpunt, niet wenselijk. Dit betekent dat de keuze gemaakt moeten worden tussen het oorspronkelijke voorontwerp en variant C. Een belangrijk visieonderdeel vormt de omgang met de hooggelegen gronden in het gebied (waaronder de Weinterp en de Peelrug). Door de N381 op plaatsen in te laten snijden in de hellingen, wordt het aanwezige reliëf zichtbaar voor de weggebruiker. Door het gebied, ter plaatse van deze reliëfverschillen, op hoogte te passeren, wordt het reliëf onzichtbaar. Aansluitend aan de kruising met de Weinterp, kruist de N381 de Opsterlânske Kompanjonsfeart hoog bovenlangs. Wanneer gekozen wordt voor het oorspronkelijke voorontwerp, zal de N381 over een lang wegvak verhoogd boven het maaiveld uit blijven ‘steken’. Omdat de weg niet op pijlers zal worden aangelegd, maar met natuurlijke hellingen wordt vormgegeven, zal deze weg in deze variant een continue barrière vormen voor het landschap en de directe gebruikers daarvan. Vanuit het landschap en de ontstaansgeschiedenis daarvan, is het niet wenselijk de weg over zo’n lange lengte op hoogte aan te leggen. Er ontstaat over een te grote afstand een barrière, die permanent zal zijn en die het gebied in tweeën zal delen. Vanuit de herkenbaarheid van het landschap is het wenselijk dat de oude ontginningslijnen en de ontstaansgeschiedenis van het gebied versterkt worden. Daarnaast is het wenselijk dat de N381 zich niet als een autonoom element gedraagt in dit gebied, maar zich ondergeschikt opstelt in het landschap waarin hij ligt. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

65


Opsterlânske Kompanjonsfeart

Visualisatie toekomstige kruising N381 – Opsterlânske Kompanjonsfeart


ARCADIS

66


Weinterp is onder andere een belangrijke ontginningslijn, die in de uitwerking voorrang krijgt boven de N381. De laanbeplanting van Weinterp wordt hersteld met eiken om de landschappelijke waarde te versterken. De eiken worden technisch zover mogelijk doorgezet bij de kruising met de N381, om visueel een doorgaande lijn te blijven vormen. Door de N381 in een zo’n smal mogelijke ‘bak’ te ontwerpen, wordt de lijn nagenoeg niet onderbroken (zie visualisatie bladzijde 66). Daarnaast benadrukt de verdiepte ligging van de N381 juist de reliëfverschillen extra op die locatie. Door het talud daar in te snijden, wordt iets verteld over de ontstaansgeschiedenis en de karakteristieken van het landschap. Opsterlânske Kompanjonsfeart De Opsterlânske Kompanjonsfeart is een element wat meerdere landschapstypen doorsnijdt en een cultuurhistorisch belangrijke (turf)route vormt. Deze wordt monumentaal begeleid met bomen. De historische lijn wordt versterkt door deze tweezijdig te beplanten met eiken. De eiken lopen, zover als technisch mogelijk, door tot aan de N381 (zie visualisatie hiernaast). Daarnaast verdient de Opsterlânske Kompanjonsfeart met zijn parallelwegen, een kunstwerk wat deze belangrijke lijn in het gebied benadrukt. Het is wenselijk om het kunstwerk van de N381 breed en open te dimensioneren, zodat het ensemble van de vaart, de beplanting en boerderijen visueel door kunnen lopen. Een nauwe onderdoorgang zwakt juist de belangrijkheid van de lijn af. Door de singel beplanting in het landschap op enige afstand, minimaal 10 meter, van de kruising met de vaart te laten stoppen, wordt duidelijk dat de vaart de belangrijkste lijn is in dit gebied en niet de N381. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

67


Overzichtstekening Peelrug

Principeprofiel Peelrug – Korte termijn: enkelbaansautoweg

Principeprofiel Peelrug – Lange termijn: dubbelbaansautoweg


ARCADIS

68


5.1.5

VANAF DE OPSTERLÂNSKE KOMPANJONSFEART TOT DONKERBROEK

Algemeen In dit deel loopt het nieuwe tracé van de N381 dwars door de bestaande verkavelingrichting. De N381 wordt landschappelijk ingepast door het hoogveenontginningsgebied en de verkavelingrichting te versterken. Percelen waar de N381 doorheen snijdt, worden aangeplant met bos. Hierdoor wordt voor de weggebruiker de schaal van het landschap ervaarbaar, de verkaveling van het onderliggende landschap zichtbaar en tegelijkertijd wordt de weg landschappelijk ingepast. De bospercelen lopen, zo dicht als technisch mogelijk, door tot aan de weg. In verband met veiligheid worden de bospercelen afgeschermd van de weg door middel van een lage wal met mantelzoombeplanting. De afwatering wordt geregeld door bijv. grindkoffers (principe zoals in Drents‐Friese Wold). De twee bospercelen zijn zo gesitueerd, dat ze vanuit de omgeving de weg landschappelijk inpassen en de maat en schaal van het gebied versterken. Door de aanwezigheid van dassen, in dit deel van het gebied, is het wenselijk om ter hoogte van de nieuwe bospercelen dassentunnels onder de N381 aan te leggen. Karakteristiek voor dit deel van het gebied is het aanwezige reliëf van de Peelrug. De Peelrug is een kenmerkende, uit de omgeving uit stekende, verhoging in het landschap. Deze kan worden benadrukt door de N381 in te laten snijden in het reliëf. Door de weg licht in te snijden in het landschap komt de weg los van het reliëf en is het kleinschalige reliëf beter zichtbaar. Om dit optimaal te laten ervaren, is het wenselijk het wegprofiel zo smal mogelijk te houden. Om dit te kunnen realiseren, wordt de gereserveerde berm voor de tweede rijbaan, pas afgegraven op het moment dat de extra baan daadwerkelijk gerealiseerd wordt. De gronden worden in eerste instantie wel al aangekocht. Tot het realiseren van de tweede baan kan de strook nog agrarisch worden gebruikt (verpacht). Ter hoogte van de Heechfeanswei wordt een hop‐over gerealiseerd. Bij het realiseren van de tweede rijbaan zal moeten blijken of het toepassen van een constructie noodzakelijk is. Dit geldt eveneens voor de hop‐over ten zuiden van de Moskoureed.


ARCADIS

69


Kruising Peelrug

Kruising Moskoureed


ARCADIS

70


Kruising Peelrug Ter plaatse van de Peelrug komt, in een vliesconstructie, een tunnel voor alle verkeer met gescheiden fietspad. De tunnel krijgt een doorlopende berm langs het fietspad, zodat ook dieren er gebruik van kunnen maken. De weg ‘de Peelrug’ is geen historische ontginningslijn en zal ook niet extra worden beplant. De kruising wordt zo open mogelijk, met gras ingericht. De benodigde ontwateringsloten worden, aansluitend bij de structuur van het landschap, rechtlijnig vormgegeven. Kruising Moskoureed Ter plaatse van de Moskoureed komt een tunnel voor voetgangers en fietsers. De tunnel wordt zo gemaakt dat dieren er ook gebruik van kunnen maken. De Moskoureed zal zijn open karakter behouden.


ARCADIS

71


Overzichtstekening deel 1, Middendeel


ARCADIS

72


5.2

MIDDENDEEL: DONKERBROEK - OOSTERWOLDE

Het traject Donkerbroek tot Oosterwolde wordt enkelbaans uitgevoerd met grondaankopen voor een dubbelbaanstracé. Het nieuwe tracé buigt, ten westen van de bestaande kruising bij Donkerbroek, af om het landgoed Ontwijk ten westen te passeren. Vervolgens buigt de weg in oostelijke richting af om vervolgens ten noorden langs de Tsjonger te lopen. De Tsjonger wordt, voor de aansluiting Nanningaweg, op hetzelfde niveau als de huidige N381 gepasseerd. Ook ter plaatse van de aansluiting Nanningaweg, kruist de N381 de bestaande wegstructuur op hoogte. Binnen het middendeel zijn de volgende deelgebieden onderscheiden: Deel 1: Kruising ’t West tot kruising Balkweg/Tjabbekamp; Deel 2: Beekdal Tsjonger tot aansluiting Nanningaweg. De landschappelijke inpassing van deze deelgebieden wordt hierna nader toegelicht. 5.2.1

KRUISING ’T WEST TOT KRUISING BALKWEG/TJABBEKAMP

Vanuit het open en grootschalige hoogveenontginningsgebied kruist de N381 de oude ontginningslijn ’t West om vervolgens het bijzondere en kleinschalige woudontginningsgebied ten westen van landgoed Ontwijk te doorkruisen. Dit gebied bestaat uit diverse karakteristieke gave houtsingels en bospercelen en heeft een zeer kleinschalig karakter. Om dit gebied extra te benadrukken, wordt op de ‘koppen’ een groene verdichting voorgesteld. Zo wordt het binnenrijden van dit gebied extra benadrukt. Het kleinschalige karakter is nog zo aanwezig, dat er alleen op een aantal punten singels en bospercelen moeten worden bijgeplant. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan om de overlast voor de omwonenden te beperken. Bij de inpassing moeten de houtsingels op logische plekken worden aangeplant. De landbouw zou hier niet te veel hinder van hoeven ondervinden. Belangrijk hierbij is het om de weg niet helemaal ‘dicht te planten’, maar dit in beperkte lengtes te doen. Door zo nu en dan een zicht vanaf de weg door het gebied te ervaren, wordt het bijzondere, kleinschalige landschap extra ervaarbaar. Een mate van transparantie zorgt er voor dat het bijzondere karakter van het gebied intact blijft. Bij het uitrijden van het gebied naar het beekdal van de Tsjonger wordt een verdichting voorgesteld om de overgang naar het open beekdal extra te benadrukken.


ARCADIS

73


Kruising ‘t West


ARCADIS

74


Kruising ‘t West ‘t West (N380) is, evenals De Weinterp een oude ontginningslijn, die al in de 16e eeuw een verbinding vormde naar Donkerbroek. De ontginningslijn is gericht op de kerk van Donkerbroek waar een voorganger van de huidige kerk (Rijksmonument) een oriëntatiepunt vormde voor de wijde omgeving. De vroegere trambaan takte vanuit het zuiden aan vanaf de Balkweg op ’t West (N380) waardoor deze een lichte knik maakt. De trambaan is in de jaren 50 van de vorige eeuw verwijderd. ‘t West heeft een ruim profiel met daarlangs gelegen een langgerekt lint van hoeven en huizen, gelegen op een rug van een woudontginning en nabij een uitloper van het beekdal van de Tsjonger. Deze belangrijke ontginningslijn versterkt de herkenbaarheid van de ontstaansgeschiedenis en karakteristiek van het landschap. Het heeft daarom de voorkeur deze lijn niet te onderbreken en op niveau te behouden. Ook vanwege het perspectief (oriëntatie) op de kerk van Donkerbroek. Dat houdt in dat, vanuit landschappelijk oogpunt, wordt voorgesteld de N381 hier verdiept aan te leggen en de N380 (t’ West) op maaiveldniveau te laten kruisen. Langs de belangrijke ontginningslijn wordt voorgesteld de eikenlaanbeplanting te herstellen en deze zover mogelijk door te zetten op de kruising, om de lijn extra te benadrukken. De eikenbeplanting wordt zoveel mogelijk doorgezet richting Donkerbroek. Voorkeur heeft het rechttrekken van ‘t West in de oorspronkelijke ligging. Hiervoor moeten wel maatregelen worden genomen aan de ligging van het terras van het ‘Witte Huis’. Herstel in de oorspronkelijke ligging betekent volledig herstel van de historische relatie met de kern (en kerk) van Donkerbroek. In vergelijking met de andere belangrijke ontginningslijn in het gebied, De Weinterp, is die in de huidige staat en beleving waardevoller dan ’t West is. ’t West is waarschijnlijk dan wel een oudere, de lijn is niet meer zo authentiek en origineel qua bebouwing, beplanting, et cetera. Rond het knooppunt kan aan de uitloper van het beekdal (zuidzijde) een beperkte waterberging worden gerealiseerd door de afslagen met water te begrenzen door waterpartijen, die de ontginningsstructuur ondersteunen. Door de waterberging van een harde en een natuurlijke oever te voorzien, ontstaat een natuurvriendelijke zone die de waterberging extra uitstraling geeft. Deze combineren goed met de al aanwezige ijsbaan, die ook een beperkte bergingsfunctie heeft. Voorgesteld wordt wel deze ijsbaan vrij te zetten van beplanting.


ARCADIS

75


De Waterlossing vertegenwoordigt de tot afwateringskanaal opgewaardeerde zijtak van de Tsjonger. Omdat deze wordt doorsneden, moet deze vrij (autonoom) van het knooppunt worden omgelegd om tot zijn recht te komen. Voorstel is deze zo veel mogelijk op te lijnen met de verkaveling en zo als begrenzing van waterberging bij Donkerbroek te gebruiken.

Erf De Russchen


ARCADIS

76


Erf de Russchen De Hoeve heeft een lange geschiedenis, die stamt uit de 15e eeuw waar de hoeve op de rand van het beekdal (vruchtbare gronden) stond en uitgroeide tot een hoeve van een behoorlijk formaat. De huidige ligboxstal van de hoeve wordt doorsneden door de N381, naast de stal verdwijnt een deel van het grote erf. De rijke erfbeplanting blijft voor een deel gehandhaafd. Het erf is een karakteristiek erf met moestuin en geriefbomen. Het moment van doorsnijding en de karakteristieken van dit cultuurhistorisch belangrijke punt accentueren, is belangrijk. Het erf accentueert ook de rand van het beekdal. De moestuinen en de plek van de nieuwe ligboxstal die verdwijnt, kunnen door een aantal velden met veldbloemen worden geaccentueerd. Een andere optie is deze aan weerszijden van de weg licht op te hogen (verwijzing naar de opbollende moestuinbedden), in te zaaien met een bloemrijk grasmengsel en vervolgens in te planten met half hoogstamvruchtbomen of andere geriefbomen. De begrenzing tussen ligboxstal en openbare erf wordt begrensd door een droge greppel. Achter de droge greppel kan een verkleind erf na realisatie van de N381 weer worden uitgegeven. De erfbeplanting wordt met enkele eiken aangevuld, zodat een ‘erfkamer’ ontstaat die wordt doorsneden. De huidige beplanting wordt zoveel mogelijk gespaard. ‘t Hoogezand Er is een fietsroute aanwezig op ‘t Hoogezand. Deze weg is klein van schaal en is besloten door bomenrijen. De N381 doorsnijdt deze route. De lijn is ondergeschikt aan belangrijke ontginningslijnen, maar heeft wel een belangrijke gebiedsontsluitende functie voor fietsverkeer. De visie is deze route te handhaven, mede omwille van de grote omweg die fietsers moeten volgen als ze richting Tjabbekamp – Balkweg moeten uitwijken om de N381 te kruisen. Een fietstunnel kan deze route blijvend continueren. Om het kleinschalige karakter van het gebied niet aan te tasten en het aanliggende bosperceel zoveel mogelijk te handhaven, wordt voorgesteld de tunnel zo smal mogelijk te ontwerpen. De hop‐ over voor vleermuizen komt ter plaatse van het doorgaande bosperceel. De bomen van het bosperceel worden hier zover mogelijk doorgetrokken tot de rand van de weg. Om dit te kunnen realiseren wordt een geleideconstructie geplaatst.


ARCADIS

77


Kruising Balkweg‐Tjabbekamp


ARCADIS

78


Kruising Balkweg‐Tjabbekamp De Balkweg heeft naast zijn cultuurhistorische waarde (trambaan en oude handelsroute) een bijzondere landschappelijke ligging op de rand van het zijdal van de Tsjonger en is van recreatief belang. De continuïteit van de Balkweg is belangrijk en daarom is slechts een geringe uitbuiging acceptabel. De trambaan is niet meer zichtbaar, maar zou bij de nieuwe kruising met de N381 weer zichtbaar gemaakt kunnen worden door in het verhardingsvlak rails aan te brengen en de tunnel als spoortunnel vorm te geven. De kruising van Balkweg‐Tjabbekamp wordt doorsneden door de N381, die hier licht verhoogd boven het maaiveld ligt. Omdat beide bestaande wegen verdiept moeten worden om de N381 te kunnen kruisen, zal de kruising van de Tjabbekamp moeten worden verlegd. Het heeft de voorkeur om één tunnel voor beide ontsluitingen te gebruiken. Dit kan door met zo klein mogelijke bajonetaansluitingen de Tjabbekamp op de helling van de tunnel van de Balkweg aan te haken. Belangrijk is dat het profiel van de Balkweg wat meer open wordt, door een rand van de bosschages af te zetten zodat de tunnel zichtbaar wordt. De huidige erfbeplanting blijft gehandhaafd en wordt bij voorkeur niet aangevuld. De kruising N381 – Balkweg/Tjabbekamp is gelegen op de grens van het beekdal van de Tsjonger. Om deze te accentueren wordt op afstand (maaiveldhoogte) van de verdiepte kruising en beide zijden van de N381 nieuwe beplanting aangeplant. Deze groene kop zorgt voor een tijdelijke verdichting voor het beekdal van de Tsjonger. Door een gedeelte van de bestaande bosschage tegenover het woonhuis weg te halen, wordt het open beekdal extra ervaarbaar. De groene kop geeft het woonhuis een extra beschutte plek, die zich afkeert van de N381. De nieuwe beplanting kan de functie krijgen van hop‐over, zoals aangegeven in de mitigerende maatregelen in de Projectnota/MER N381 Donkerbroek ‐ Oosterwolde. Noot: Een aandachtspunt voor gebiedsontwikkeling is dat de Balkweg kort voor de kruising met de N381 wordt gekruist door een oude meander van de Tsjonger of Kuunder. Deze kan worden aangezet door deze met beekbegeleidende beplanting aan te zetten (Els en Wilg) en deze weer een afwaterende functie te geven.


ARCADIS

79


Overzichtstekening deel 2, Middendeel


ARCADIS

80


5.2.2

KRUISING BALKWEG/TJABBEKAMP TOT AANSLUITING NANNINGAWEG

Algemeen Vanuit de groene kop op de kruising met de Balkweg/Tjabbekamp rijdt men ten noorden langs het beekdal van de Tsjonger. Het beekdal van de Tsjonger is, ten behoeve van de bevaarbaarheid voor de veenontginningen, sterk verbreed en verdiept en genormaliseerd tot een kanaal. Via een sluis wordt aangesloten op de Opsterlânske Kompanjonsfeart. Het beekdal van de Tsjonger zal een natuurlijke uitstraling krijgen door gebruik te maken van de aanwezige kwel in het gebied. Deze kwel wordt gescheiden gehouden van het viezere water van de Tsjonger zelf. Na het passeren van het beekdal wordt de Tsjonger overkluisd door een lang kunstwerk. De EHS en het bestaande fietspad worden hier gepasseerd. Na overkluizen van de Tsjonger, blijft de weg op hoogte om de Nanningaweg te passeren. De kruising Nanningaweg wordt eenzijdig open gehouden, om het open beekdal ten westen van de N381, te benadrukken. Knelpunt blijft het inpassen van de EHS van de Tsjonger richting Opsterlânske Kompanjonsfeart. Mede omdat de oude brug van de N381 te smal is gedimensioneerd om én natuur én fietspad te laten passeren. Deze kruising moet nader met ecologen en wetterskip Fryslân worden uitgewerkt. Van het bestaande profiel wordt het passeren van de bijzonder sluis nader uitgewerkt. De lokale wegstructuur zal, zoveel mogelijk, worden gekoppeld aan de Opsterlânske Kompanjonsfeart. Vervolgens worden, voor het bestaande tracé, een aantal profielen benoemd. Deze profielen kunnen de basis vormen voor de uiteindelijke keuze. De keuze van het profiel zal in samenspraak met de bewoners worden vastgesteld.


ARCADIS

81


Beekdal de Tsjonger


ARCADIS

82


Beekdal de Tsjonger De waterkwaliteit van de Tsjonger is niet goed, omdat deze een sterk afwaterende functie heeft voor de gronden in agrarisch gebruik en de scheepvaart. De Tsjonger zelf en de randen van het beekdal kennen vanaf de hoger gelegen gronden een waardevolle ijzerrijke ondiepe kwelstroom. Door het voormalige Waterschap Sevenwolden is in overleg met diverse andere betrokken partijen een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om het kwalitatief goede water van de Boven Tsjonger (Kuunder) te benutten ten behoeve van stroomafwaarts gelegen natuurgebieden. Daarnaast is gekeken hoe in samenhang hiermee invulling kan worden gegeven aan een ecologische verbindingszone (EVZ) langs de Tsjonger en zijn beken in de bovenloop. De ontwikkeling van deze zone is reeds deels uitgevoerd. Basis voor de EHS langs de Tsjonger is een meanderende nevengeul met daarlangs zandige hoger gelegen delen. Via deze nevengeul wordt het water van de Boven‐Tsjonger afgevoerd naar de benedenstrooms liggende natuurgebieden. De N381 vormt niet de oplossing, maar wel de aanleiding om het overwegend karakteristieke open beekdal te accentueren met natte natuur, gevoed door schone kwel. Afscherming van het viezere Tsjongerwater is gewenst, de aanwezige kaden en harde oevers blijven gehandhaafd. De ruimte tussen N381 en de Tsjonger wordt verder ontgrond met als diepste punt een gereconstrueerde nevengeul van de Tsjonger. Enkele meanders worden gemaakt en daartussen wordt met uitkomende grond lensvormige zandige verhogingen gemaakt om waardevolle gradiënten te creëren en de meanders te geleiden. Ter plaatse van deze verhogingen worden ook de droge ecologische verbindingen gemaakt voor o.a. het leefgebied van de das. Op de noordrand wordt een bosrelict, van enkele honderden jaren oud, aangesneden door de N381. Om het eeuwenoude relict zo weinig mogelijk aan te tasten, en extra ervaarbaar te maken vanaf de toekomstige weg, wordt hier een geleideconstructie voorgesteld. Voor de begroeiing op de leemrand van de gegraven Tsjonger is het gewenst dat het wordt gedund. Dit om voor de toetreding van licht op de natte ondergrond te zorgen en zo te stimuleren dat zich er floristisch waardevolle, moerasachtige kwelvegetatie (dotterbloemgraslanden) kunnen ontwikkelen. Tevens ontstaat er zo meer openheid en doorzichten naar de Tsjonger. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

83


Voorbeeld herstel natuurontwikkeling beekloop

Voorbeeld doorsnijding grondlenzen


ARCADIS

84


De ruimte in de obstakelvrije zone aan de noordzijde van de N381 wordt ingevuld met een verruwde obstakelvrije berm. Daarnaast worden ook enkele grondlenzen aangebracht, die de eenheid van het doorsneden gebied benadrukken. De grondlenzen zijn tevens de plaatsen die geschikt zijn voor de ingang van dassentunnels om de N381 onderdoor te kunnen kruisen. De grondlenzen geven diepte aan de relatief smalle strook en geven de indruk dat de N381 de natuurlijke oever van de Tsjonger doorkruist. De grens tussen akkers en natuurstrook kan worden vormgegeven door een klein hoogteverschil aan te brengen of een ondiepe droge greppel (van ca. 30‐40 cm.) De voor de doorsneden grondlenzen benodigde geleiderailconstructie wordt geïntegreerd met het doorsnijdingsvlak van de grondvlakken.


ARCADIS

85


Knooppunt sluiscomplex

Voorbeeld constructie wandelpad over sluisdeuren


ARCADIS

86


Het sluiscomplex De Nanningaweg vormt de ontsluitingsweg langs de turfroute. Door de weg zoveel mogelijk langs de vaart te leggen, wordt de oude route weer hersteld. Door de ligging van de sluis, het verschil in waterstand en de minimale doorvaarhoogte van de Tsjonger, is het onmogelijk de route helemaal langs de Opsterlânske Kompanjonsfeart te herstellen. Het auto‐bestemmingsverkeer en ook het fietsverkeer, zal dus gebruik blijven maken van het huidige kunstwerk en de huidige weg. Om verdere vertroebeling van het gebied hier te voorkomen, willen we de ligging van het huidige tracé benutten en daar niet vanaf wijken. Om de sluis en zijn bedieningshuis zoveel mogelijk te laten zien, wordt geen beplanting aangeplant aan de voor‐ of zichtzijde vanaf de N381. Zij vormen een oriëntatiepunt op de route. De sluis zelf wordt relatief weinig gebruikt, maar heeft een waterbeheersende functie. Bijzonder is de iets verderop gelegen sifon van de oude stroom van de Tsjonger, onder de vaart door naar Boven Tsjonger en Grootdiep, om Oosterwolde heen. Op deze sifon moet ook weer de meanderende nevengeul van de EHS strook aansluiten. De nieuwe route langs de Opsterlânske Kompanjonsfeart is tevens te gebruiken voor wandelaars en recreanten langs de vaart. De sluis kan worden gepasseerd door het huidige pad over de sluisdeuren aan te passen door een brugvlak van een draagconstructie er aan te hangen. Daarmee is het contrast duidelijk tussen oud en nieuw. Het vlak voor wandelaars kan ca. 1.50 meter breed zijn (zie afbeelding met referentie Sluis 11 in Kortrijk (B)). Voorstel is om het fietsverkeer te ontsluiten via het huidige trace. De keuze voor het nieuwe profiel van de huidige N381 bepaalt hierin of het fietspad vrijliggend wordt, of het wordt gecombineerd met het wandelpad langs de vaart, of wellicht met de weg voor bestemmingsverkeer.


ARCADIS

87


Kruising Nanningaweg


ARCADIS

88


Kruising Nanningaweg Nanninga is een buurtschap in het dorp Oosterwolde en is vernoemd naar een boerderij, die daar in de 17e en begin 18e eeuw stond. De aan de Opsterlânske Kompanjonsfeart in de Tsjongermonding gelegen sluis heeft dezelfde naam als de buurtschap. Ook de, in het buurtschap gelegen, brug heeft deze naam gekregen. De kruising Nanningaweg ligt op de grens van het beekdal van de Tsjonger en essenlandschap bij Oosterwolde. Om het verschil tussen de beide landschapstypen te benadrukken, wordt de kruising ingericht als groene kop. Het westelijke gedeelte van de kruising ligt in het beekdal en wordt open gehouden, het oostelijk gedeelte ligt op de rand van het essenlandschap en wordt met nieuwe beplanting aangeplant. Overige beplanting in het gebied is niet nodig.


ARCADIS

89


Voorbeeldprofiel 1: rijbaan, fietspad en wandelpad gescheiden Voorbeeldprofiel 2: Rijbaan gescheiden, wandel‐ en fietspad gecombineerd Voorbeeldprofiel 3: Wandelpad gescheiden, rijbaan en fietspad gecombineerd


ARCADIS

90


5.2.3

INRICHTING HUIDIGE TRACÉ

Tracé oude N381 Het oude tracé biedt ruimte om het oude profiel te versmallen en de parallelstrook op te heffen. Daarvoor wordt het oude tracé, wat voor bestemmingsverkeer en landbouwverkeer geschikt moet zijn, iets verplaatst richting woningen en hoeven. De nieuwe weg kan zo smal mogelijk worden aangelegd. Dit om ook het sluipverkeer tegen te gaan en een zo onaantrekkelijk mogelijke route voor doorgaand verkeer te vormen. De restruimten kunnen worden toegevoegd aan de woningen en hoeven als tuin of erf. Het idee is hierbij wel om deze restruimten groen in te richten als voortuin met hagen en bijvoorbeeld geen parkeerplaatsen toe te staan. Bij een vrijliggende rijbaan wordt, na een tussenberm van ca. 2 meter, een vrijliggend fietspad aangelegd van 2,75 meter (profiel 1). Langs dit fietspad worden, aansluitend op de bestaande eiken, langs de cultuurhistorische lijn van de Opsterlânske Kompanjonsfeart, eiken aangeplant waarmee deze wordt versterkt. Een mogelijkheid is er om langs de vaart een 1,50 meter breed jaagpad aan te leggen. Het jaagpad kan worden uitgevoerd in klinkers of in halfverharding, het fietspad in asfalt of beton en de weg bij voorkeur ook in klinkers. Dit omdat dit hoort bij de sfeer en historische uitstraling van de vaart. Een optie die de ruimte meer optimaal gebruikt, is het combineren van jaagpad en fietspad (profiel 2). Hier kan de bomenrij zo dicht mogelijk richting water in de historische lijn waarachter het ca. 3,20 meter brede fietsvoetpad ligt. De landbouwontsluitingsweg kan worden gereduceerd tot een minimale breedte. Met een tussenberm van tenminste 2 meter. Een laatste optie is de rijbaan en fietsen te combineren in een 60 kilometer regime (profiel 3). Dat betekent dat er geen extra fietspad komt, maar alleen het eerder genoemde jaagpad langs de bomenrij aan de vaartzijde. De dimensionering van de weg wordt iets vergroot en twee fietsstroken van ca. 1,50 meter worden door een witte onderbroken streep gemarkeerd. Een alternatieve optie is zogenaamde redresseerstroken te gebruiken, waarbij smalle fietsstroken worden gerealiseerd die echter schijnveiligheid suggereren voor de fietser. Oplettendheid van de weggebruiker staat hierbij voorop. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

91


Impressie nieuw voorbeeldprofiel t.p.v. oude tracé


ARCADIS

92


Noot: Tijdens diverse bijeenkomsten met belanghebbenden in het kader van de Projectnota/MER N381 Donkerbroek ‐ Oosterwolde is aandacht gevraagd voor de veiligheid van fietsers in relatie tot landbouwverkeer. Beide groepen worden afgewikkeld via het onderliggende wegennet. De verkeersveiligheid van fietsers bij de inrichting van dat onderliggende wegennet is een belangrijk aandachtspunt. Huis Ontwijk In het rapport ‘Huis Ontwijk te Donkerbroek – een zeer aangenaam in het bosch gelegen buitenplaats’ wordt aangegeven dat de relatie met de omgeving van Ontwijk verloren is gegaan door de aanleg van de huidige N381. De voortuin is verdwenen door het ruimtebeslag van parallelstructuur en rijbaan. Door de aanleg van de sportvelden is ook de relatie tussen huis en landgoed ‘De wandelbos’ verbroken en ook de relatie tussen landhuis en koetshuis is doorsneden. De opzet is de relatie tussen landgoed Ontwijk en Opsterlânske Kompanjonsfeart en ook met de kern van Donkerbroek te herstellen. Door verplaatsing van het toekomstige tracé richting vaart, kan meer ruimte vrij komen voor herstel van de voortuin van het huis. Ten tweede spelen de sportvelden een rol. Een lijn met het bos is verloren gegaan. Door beplanting aan te brengen en te herstructureren, kan de relatie worden verbeterd. Door de zichtrelaties met beplanting te versterken, worden de relaties weer hersteld. Daarnaast is het huis, op dit moment, pas van dichtbij zichtbaar vanaf de huidige N381 en parallelweg. Dit komt door verwaarloosde en dichtgegroeide zichten. Ook zijn de tuin van het huis en ‘De wandelbos’ in ander beheer en hebben ook daar geen relatie met elkaar. De relatie van het huis met de vaart wordt hersteld en een rustruimte wordt gecreëerd voor het huis door gedeeltelijk herstel van de voortuin. Dat kan door een groot vlak gras (er lag een soort opgebold grasvlak met voorrijdcirkel voor het huis) van enige schaal voor het huis te leggen. Door een lichte opbolling wordt meer ruimtelijke afstand gemaakt tussen de ontsluitingsweg en het huis. Daarnaast kan de vijver met zijn bijzondere vorm terug worden gebracht. Een kleine fontein in de vijver zou de uitstraling van Ontwijk een bijzonder karakter geven. Aan de ontsluitingsweg (voormalige N381) kunnen voor bezoekers van bos Ontwijk enkele parkeerplaatsen worden gerealiseerd zonder de zichtrelaties te verstoren. Deze parkeerplaats kan worden uitgevoerd in halfverharding en kan rechtstreeks aan de weg worden gesitueerd. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

93


Andere maatregelen zijn het tijdelijk onderbreken van de structuur van de eikenbeplanting langs de vaart ter hoogte van het huis en het verwijderen van opgeschoten bosschages aan weerszijden van het huis die de zijdelingse zichtbaarheid en ruimtelijke relatie, op dit moment, sterk reduceren. De laatste ingreep is die van het doorvoeren van laanherstel rond Ontwijk zelf, door deze vrij te zetten en deels op te kronen. Kansen Donkerbroek Met de verplaatsing van de huidige N381 naar het W1 tracé, ontstaan er veel kansen voor Donkerbroek. De huidige weg sluit het dorp op, het contact en de relatie met het landschap en ook Ontwijk zijn verstoord door het huidige tracé. Daarnaast doorsneed het huidige tracé de lijnen van het landschap. Het stond haaks of schuin op bestaande structuren. Bij de verlegging van het tracé ontstaan kansen voor het dorp, maar ook om oude structuren weer te herstellen. Zo is de mogelijkheid om de Balkweg door te trekken (als langszaamverkeerroute of fietsverbinding) naar de Posthuisweg. Om te voorkomen dat lokaal verkeer (maar ook het transportbedrijf nabij Ontwijk) wordt ontsloten via de Fruitier de Talmaweg, wordt voorgesteld om een nieuwe ontsluitingsweg om Donkerbroek heen te leiden, die de bestaande structuren volgt. Deze ontsluitingsweg biedt kansen voor het dorp en de gemeente om bijvoorbeeld het bedrijventerrein een nieuwe impuls te geven. Ook kan worden gedacht aan een kleine uitbreiding van woningen nabij de sportvelden en Ontwijk. De huidige locatie van het tankstation zal dan niet kunnen blijven bestaan. Deze kan nabij het toekomstige kruispunt met 't West worden gesitueerd. Aan de noordkant van het dorp kan, door het opheffen van de huidige wegstructuur nabij de ijsbaan, de bestaande brug worden verwijderd. Er ontstaan kansen om de Opsterlânske Kompanjonsfeart weer rechtdoor te trekken in zijn oorspronkelijke lijn. De bestaande kom kan dan als kleine jachthaven fungeren.


ARCADIS

94



ARCADIS

95


Overzichtstekening deel 1, Zuidelijk deel


ARCADIS

96


5.3

ZUIDELIJK DEEL: OOSTERWOLDE – DRENTSE GRENS

Het traject Oosterwolde – Drentse grens blijft enkelbaans. Binnen het traject zijn op basis van de landschapstypen de volgende deelgebieden te onderscheiden: Deel 1: Oosterwolde Noord tot en met Venekoten; Deel 2: Vanaf Venekoten tot Drents‐Friese Wold; Deel 3: Vanaf Drents‐Friese Wold tot Drentse grens. De landschappelijke inpassing van deze deelgebieden wordt hieronder nader toegelicht. 5.3.1

OOSTERWOLDE NOORD TOT EN MET VENEKOTEN

Algemeen Dit deel van het tracé van de N381 loopt van de overgang van het kleinschalige essenlandschap door tot voorbij de kern van Oosterwolde. Het essenlandschap wordt versterkt door de eilandstructuur te benadrukken. Er moet dan ook niet naar worden gestreefd de weg te beplanten, maar er moet juist naar worden gestreefd de karakteristieke grillige verkaveling rond de zandkoppen te versterken met beplanting. Het reliëf van de essen kan worden benadrukt door de randen te beplanten en doorzichten te behouden naar de hoger gelegen essen vanaf de weg. Ten westen van Oosterwolde volgt de rijbaan van de N381 grotendeels het bestaande tracé. Extra benodigde breedte wordt verkregen aan de kant van Oosterwolde. De bestaande bomenrij zal hierdoor verdwijnen, maar de aardewal blijft intact. De parallelweg en naastliggende bomenrij blijven ook intact. De bomenrij benadrukt de N381 en staat in contrast met het grillige essenlandschap. De ligging van de N381, tussen de aardewal van Oosterwolde en begeleid door de bomenrij, zorgt ervoor dat de weg op deze plek een autonoom karakter heeft. De relatie met het landschap is hierdoor op deze plek beperkt. Al ondermijnt de wegbeplanting niet het besloten en kleinschalige karakter van het omliggende landschap. De rechtlijnige structuur van de wegbeplanting, net als de aardewal, staat in contrast met het patroon van het essenlandschap. Vanuit het oogpunt van duurzaamheid zal deze wegbeplanting van eiken langs de parallelweg vooralsnog gehandhaafd blijven. Op lange termijn is het streefbeeld een onbeplante weg, waarbij het grillige patroon van het Kleindiep en de essen beeldbepalend zijn. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

97


Kruising Duistereweg

Kruising Kleindiep


ARCADIS

98


Kruising Duistereweg In de Duistereweg komt een tunnel voor alle verkeer met gescheiden fietspad. Hierbij blijft de N381 op het bestaande niveau bovenlangs kruisen. De Duistereweg wordt beplant met eiken, zodat de grillige lijn van het essenlandschap benadrukt wordt. Ter hoogte van de Duistereweg zal het Kleindiep, in een aparte ecoduiker, de N381 kruisen op de huidige locatie. Om de tunnel in de Duistereweg te kruisen, wordt het Kleindiep daar iets verlegd. Kruising Kleindiep Ter hoogte van Oosterwolde kruist het Kleindiep meerdere keren de N381. Daar waar het Kleindiep de N381 kruist, wordt het doorgaande karakter en de loop van het Kleindiep zichtbaar gemaakt door de waterloop zo dicht mogelijk tot aan de N381 door te zetten. Aan weerszijde van de N381 wordt een deel van het Kleindiep zichtbaar gemaakt door pleksgewijs beplanting aan te brengen. Hierbij wordt gedacht aan onder andere zwarte els en es aan de waterkant en zomereik en hazelaar meer bovenin de taluds. Hierdoor wordt het grillige patroon van het landschap versterkt en de structuur van het Kleindiep in het landschap geaccentueerd. Het Kleindiep wordt hiermee zichtbaar voor de automobilist (zie visualisatie Kleindiep op volgende pagina). De beplanting wordt eenzijdig gesitueerd, zodat het onderhoud qua breedte van één kant uitgevoerd kan worden. Het productiebos (van Staatsbosbeheer) bij het kruispunt kan worden verwijderd om het Kleindiep vanaf de parallelweg en de N381 beter zichtbaar te maken. De oude eiken op de perceelsgrenzen en langs het Kleindiep worden gehandhaafd. De hoeveelheid gekapt bos moet meegenomen worden in de berekeningen van boscompensatie. Boscompensatie wordt voorgesteld om in grootschalige bospercelen nabij de Peelrug aan te leggen (zie 5.1.5). De hoeken rond het kruispunt worden zo ingericht, dat ze het karakter van het Kleindiep versterken en de zichtbaarheid vergroten. De aardewal, die de afscherming met Oosterwolde vormt, wordt momenteel op twee plekken onderbroken. Hier heeft de automobilist zicht op het Kleindiep. Op de plek waar het Kleindiep de N381 kruist, wordt de opening in de aardewal behouden om het Kleindiep meer te benadrukken.


ARCADIS

99


Visualisatie zichtbaar maken Kleindiep

Kruising Venekoten


ARCADIS

100


Het water wordt zover als technisch mogelijk doorgetrokken tot aan de N381. Deze plekken worden geaccentueerd door een leuning (verkeersveilig) langs de rijbaan, zodat ook verticaal het kruisen van het water wordt benadrukt. Ter hoogte van het park wordt de loop van het Kleindiep benadrukt door de opening in de aardewal te beperken tot het deel waar men vanaf de N381 zicht heeft over de waterloop. Door de omgeving te verdichten, wordt de opening, en daarmee het Kleindiep, juist een opvallend element. Kruising Venekoten Bij kruising Venekoten, knooppunt N381‐N351/N919, komt een ongelijkvloerse aansluiting. Hierbij wordt de N381 verhoogd aangelegd, waardoor er een doorrijhoogte van en naar Oosterwolde ontstaat. In alle hoeken van de ongelijkvloerse aansluiting komt een op‐ of afrit op de N381. Ter hoogte van de zuidkant van Oosterwolde vinden meerdere ontwikkelingen plaats, zoals bedrijventerrein Venekoten. Deze nieuwe ontwikkelingen nemen visueel‐ruimtelijk een markante plek in langs de N381. Oosterwolde kan zich op deze manier zichtbaar profileren/manifesteren als het regionale centrum. De taluds van de ongelijkvloerse kruising en de aansluitingen van de op‐ en afritten met de Venekoterweg worden uitgevoerd in gras. Hierdoor blijft het kunstwerk in zijn geheel zichtbaar en versterkt hiermee de cultuurlijke, meer stedelijke sfeer van Oosterwolde zuid. Ten westen van het kruispunt wordt de erfbeplanting versterkt om verschillen in landschaptypen te benadrukken. De erfbeplanting wordt versterkt met eiken.


ARCADIS

101


Overzichtstekening deel 2, Zuidelijk deel


ARCADIS

102


5.3.2

VANAF VENEKOTEN TOT DRENTS-FRIESE WOLD

Het tracé loopt door het open beekdal van het Kleindiep. De zichtbaarheid van het Kleindiep wordt vergroot door op een deel pleksgewijs beplanting aan te brengen. Hierbij wordt gedacht aan onder andere zwarte els en es aan de waterkant en zomereik en hazelaar meer bovenin de taluds Hierdoor wordt het Kleindiep en de landschapsstructuur zichtbaar voor de automobilist. Het Kleindiep wordt zo dicht, als technisch, mogelijk tot aan de N381 doorgezet. Deze plek wordt geaccentueerd door een leuning (verkeersveilig) langs de rijbaan, zodat ook verticaal het kruisen van het water wordt benadrukt. Voor het deel ten westen van de N381 is het wenselijk het Kleindiep in elk geval tot aan de bocht herkenbaar te maken in het landschap. Dit wordt gedaan door eenzijdig pleksgewijs beplanting langs de waterloop aan te brengen. Hierdoor wordt de aanwezigheid van de waterloop versterkt en beleefbaar vanaf de N381. Ten oosten van de N381 heeft het Kleindiep momenteel een rechtlijnig, smal, karakter. Hier is het wenselijk om over een groot traject de oevers aan weerzijde te verflauwen om het Kleindiep een meer natuurlijk karakter te geven. Aangezien het om een langzaam stromende beek gaat, zal meandering niet natuurlijk ontstaan. Een meer afwisselend beeld kan worden verkregen door variatie in oeverbreedtes aan te brengen. De structuur van het Kleindiep wordt vanaf de N381 extra zichtbaar in het landschap door pleksgewijs beplanting aan te brengen. De beplanting wordt eenzijdig gesitueerd, zodat het onderhoud qua breedte van één kant uitgevoerd kan worden. Voor de landschappelijke inpassing van de N381 is het niet essentieel om de hele loop van het Kleindiep te ontwikkelen. Vanuit landschappelijk en ecologisch oogpunt is dit wel wenselijk. De openheid van het beekdal wordt benadrukt door het realiseren van ‘groene koppen’. De noordelijke kop door het aanbrengen van eikenbeplanting langs het, nog te ontwikkelen, Eco Land Style park. Bij de zuidelijke rand van het beekdal wordt de bestaande beplanting, zo ver als technisch mogelijk, doorgezet tot aan de N381. Bij het bosperceel gebeurt dit door middel van het zover mogelijk doortrekken van de bomen tot aan de N381. Dit bosperceel fungeert als groene kop. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

103


Kruising Appelscha‐noord


ARCADIS

104


Kruising Appelscha‐noord (Wester Es ‐ Terwisscha) Ter plaatse van de Wester Es komt een ongelijkvloerse aansluiting (Appelscha‐noord). Gemotoriseerd verkeer kan daarbij in beide richtingen de N381 op‐ en afrijden. De nieuwe N381 wordt verdiept aangelegd. De Wester Es blijft op bestaand niveau. De huidige bomen kunnen hierdoor, grotendeels, gehandhaafd blijven. Rond de op‐ en afritten kunnen de bestaande bomen zoveel mogelijk gehandhaafd blijven. De verdiepte ligging van de N381 zorgt ervoor dat het hoogteverschil met het Drents‐Friese Wold extra versterkt en ervaarbaar wordt. Ten zuiden van de kruising wordt, ter afscherming en inpassing van een particulier perceel aan de westzijde van de N381, een aardewal van 1,50 meter hoog doorgetrokken. De huidige berken blijven gehandhaafd voor de wal.


ARCADIS

105


Overzichtstekening deel A, Drents‐Friese Wold (Kruising Kraaiheidepollen)

Overzichtstekening deel B, Drents‐Friese Wold (Kruising Hildenberg) Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

106


5.3.3

VANAF DRENTS-FRIESE WOLD TOT DRENTSE GRENS

Karakteristiek voor dit deel van het Drents‐Friese Wold is de afwisseling tussen gemengd half open bos en donker systematisch aangeplant bos, afgewisseld met open plekken met heide en vennen en reliëf. Het is wenselijk de automobilist het aanwezige reliëf en de gevarieerde bosdelen optimaal te laten ervaren. Op plekken waar het bos visueel minder interessant is, door de rechtlijnige opzet en ééntonige samenstelling, wordt het bos van de N381 afgeschermd met een lage aardewal (hoogte ca. 1,50 meter) met mantelzoomvegetatie. Deze vegetatie is ecologisch interessant en er ontstaat een meer gevarieerd beeld. De aardewal functioneert als beveiliging tussen de N381 en het bos. Op enkele plekken wordt de wal onderbroken, zodat zicht op het achterliggende, reliëfrijke bosgebied ontstaat. Op deze plekken is een geleideconstructie nodig om de verkeersveiligheid te kunnen garanderen. Op de plekken waar het reliëf en het bos waardevol is, worden de bomen zo dicht mogelijk tot aan de N381 gehandhaafd. Qua beleving rijdt de automobilist tussen de stammen van het donkere bos door, afgewisseld met zicht op mooie open plekken met heide en vennen. Om dit te kunnen realiseren, zal om de veiligheid te waarborgen een geleideconstructie worden geplaatst. Ter hoogte van de open plekken, die worden doorsneden wordt de heide doorgezet in de wegbermen. Hierdoor loopt het gebied voor de weggebruiker visueel door. De bestaande verzorgingsplaatsen komen te vervallen. Door van deze plaatsen open plekken te maken, zal de beleving van het Drents‐Friese Wold worden versterkt. De bestaande verharding wordt verwijderd. De bomen zullen worden gekapt, zodat een open plek kan worden ervaren. Door verschraling van de toplaag op deze plekken zal, op den duur, een heidevegetatie ontstaan. Dit sluit aan bij het beeld wat in de omgeving voorkomt. Het is wenselijk om de overgang naar het dichte karakter van het Drents‐Friese Wold extra ervaarbaar te maken vanaf de N381. De graslandpercelen ten noorden en zuiden van het Drents‐ Friese Wold hebben en behouden hun open karakter. Er wordt geen nieuwe beplanting aangebracht.


ARCADIS

107


Kruising Kraaiheidepollen

Kruising Hildenberg


ARCADIS

108


Kruising Kraaiheidepollen Ter plaatse van de Kraaiheidepollen komt een tunnel voor fietsers en voetgangers. De tunnel wordt zo gemaakt, dat dieren er ook gebruik van kunnen maken. Het bos wordt, zo dicht als technisch mogelijk, tot aan de tunnel geplant. Ook wordt er een hop‐over voor vleermuizen aangebracht. Kruising Hildenberg Ter hoogte van Hildenberg komt een ongelijkvloerse aansluiting, waarbij de Oude Willem en de Bosberg bovenlangs de N381 kruisen. De N381 blijft op maaiveld. De ongelijkvloerse kruising ligt op de overgang tussen bosgebied en heide. De landschappelijke invulling van het kruispunt sluit hierbij aan. De taluds, die zich ter hoogte van de bosrand bevinden, worden beplant met bosplantsoen. De flauwe taluds van de kruising, die zich binnen het heideveld bevinden, worden beplant met heide. Hierdoor ontstaat een duidelijke overgang van open naar gesloten (zie onderstaande visualisatie).

Impressie Kruising Hildenberg (bron: www.N381.nl)


ARCADIS

109


Kruising Oude Willem/Tilgrupsweg


ARCADIS

110


Kruising Oude Willem/Tilgrupsweg De Oude Willem/Tilgrupsweg kruist de N381 door middel van een tunnel. In de bestuursovereenkomst Ontwikkelagenda Appelscha is afgesproken dat het gebied ten zuiden van de Oude Willem en ten westen van de N381 wordt ingericht als natuurgebied. In de huidige situatie hebben deze gronden een agrarische functie. De Ontwikkelagenda Appelscha is leidend voor de keuze voor een fietstunnel of landbouwtunnel op deze locatie. Vooralsnog is de tunnel geschikt voor fietsers en voetgangers. De tunnel wordt zo gemaakt, dat ook dieren er gebruik van kunnen maken. De tunnel ligt op de overgang tussen het bosgebied en het natuurontwikkelingsgebied. De tunnel wordt landschappelijk ingepast door de beplanting langs de Oude Willem / Tilgrupsweg door te zetten. Hierdoor blijft de overgang van open/gesloten duidelijk aanwezig.


ARCADIS

111


PROVINCIE FRYSLÂN Landschappelijke inpassingsvisie N381 Projectno : Bestand :

SAMENVATTING

14-aug-09

datum :

totaal bedrag no.

omschrijving

Essentieel

Gewenst

in euro

KOSTEN UIT TE VOEREN WERKEN 1. 2. 3

Onderdeel: Noord, essentieel Onderdeel: Noord, gewenst Onderdeel: Midden, essentieel

4 5 6

Onderdeel: Midden, gewenst Onderdeel: Zuid, essentieel Onderdeel: Zuid, gewenst

Totaal

1613000 349000 587000

excl.. btw Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

1.613.000 349.000 587.000

367500 468000 3000

367.500 468.000

3.387.500

2.668.000

3.000

719.500 ARCADIS

112


6

Raming

In dit hoofdstuk wordt de raming nader toegelicht. De totale raming is onderverdeeld in een raming voor het noordelijk tracé, het middentracé en een raming voor het zuidelijk tracé. Daarbinnen is gekeken welke maatregelen essentieel zijn en welke gewenst. Op de volgende pagina wordt een samenvatting van de bedragen weergegeven, de gedetailleerdere ramingen zijn in de bijlage gevoegd. De genoemde bedragen zijn exclusief btw. Het verschil tussen essentiële en gewenste maatregelen zit hem vooral in het feit dat de essentiële maatregelen direct aan de weg zijn gelegen, of op een beperkte afstand zijn gesitueerd. De gewenste maatregelen liggen verder af en zijn vooral bedoeld als gebiedsversterkende maatregelen, die als wensen kunnen worden meegenomen in de gebiedsontwikkeling van de N381. Bij nieuw te planten houtwallen en ‐singels bijvoorbeeld, zijn de eerste houtwallen en ‐singels wel als essentieel gerekend. De overige vaak niet. Bij de te compenseren bospercelen zijn de percelen rondom de insnijding Peelrug wel als essentieel gerekend, maar de overige (ten noorden daarvan) niet.


ARCADIS

113



ARCADIS

114


7 7.1

Aandachtspunten en aanbevelingen

INLEIDING

Tijdens de uitwerking van het project zijn een aantal zaken aan de orde gekomen die verdere aandacht behoeven, maar buiten de scope van het huidige project vallen. Om deze zaken niet te vergeten, zijn ze opgenomen in dit hoofdstuk.

7.2

GERESERVEERDE RUIMTE

Omdat er voor een gedeelte van het tracé al rekening is gehouden met de aanleg van een dubbelbaans tracé, is hiervoor ook de benodigde grond al gereserveerd. Het blijkt echter dat de aanleg van de extra rijbaan nog niet op korte termijn te verwachten valt. Dit is een dermate lange termijn, dat het voorstel is om de, op vanuit landschapsbeleving relevante plekken, de landschappelijke inpassing te baseren op het enkelbaans tracé. Op deze manier kan het landschap de komende jaren optimaal worden beleefd vanuit de weg en worden de ingrepen in het landschap beperkt. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om belangrijke ontginningslijnen in het landschap zover mogelijk tot aan de N381 door te laten lopen, ook over de gereserveerde zone heen. De gewenste landschapsbeleving van open/gesloten zou anders veel minder worden bereikt. Ook ter plaatse van reliëfverschillen is de insnijding van de N381 extra beleefbaar door het profiel hier zo smal mogelijk te houden. De insnijding en de aanwezige hoogteverschillen daar, worden zo Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

115


extra ervaren. Door nu al te kiezen voor een breed profiel, zal de beleving van het karakteristieke reliëf veel minder zijn. Het is natuurlijk wel zaak de extra investeringen die hiermee gemoeid zijn, voldoende af te wegen.

7.3

RECREATIEVE ROUTES DRENTS-FRIESE WOLD

Een deel van het huidige recreatienetwerk door het Drents‐Friese Wold zal verdwijnen. Bezoekers en gebruikers worden in de nieuwe situatie door veilige tunnels onder de N381 geleidt. In verband met veiligheid is het belangrijk dat het doorgaande karakter van voetpaden, die op de N381 doodlopen, verdwijnt. In het huidige tracé zijn, in totaal, vier voet‐ / fietstunnels opgenomen. Omdat de afstand tussen de beide middelste tunnels in het bosgebied (Kraaiheidepollen en Appelscha Zuid) redelijk groot is, kan worden overwogen om een extra tunnel tussen de beide tunnels op te nemen. Wanneer echter wordt gekeken naar het gehele Drents‐Friese Wold en het aantal onderdoorgangen en overkluizingen, dan kan worden geconcludeerd dat dit ruim voldoende is voor het hele gebied. Daarnaast is het aantal mogelijke recreatieve routes in het Drents‐Friese Wold ruim voldoende.

7.4

GEBIEDSVERSTERKENDE MAATREGELEN

Diverse voorgestelde, gebiedsversterkende maatregelen zouden ook vanuit een ander project kunnen worden uitgevoerd. Er is echter gekozen om zoveel mogelijk maatregelen onder dit project te laten vallen. Een gedeelte van de gebiedsversterkende maatregelen is nodig om met name de landschapsbeleving optimaal te kunnen ervaren. Zowel vanuit de weg, als vanuit het gebied. Deze maatregelen zijn dus essentieel voor een goede, landschappelijke inpassing. Een voorbeeld van maatregelen die ook vanuit een ander project geïnitieerd kunnen worden, is het zichtbaar maken van het Kleindiep (nabij Oosterwolde) in het landschap. Op plekken zou het Kleindiep beplant kunnen worden en bij het rechtlijnige, tussen Oosterwolde en Appelscha, zou een hermeandering overwogen kunnen worden. Dit vergt echter veel grondaankoop en overleg met meerdere instanties. Vanuit de herkenbaarheid van het landschap, en dus de inpassing van de N381, zijn de maatregelen zeker wenselijk, echter valt de hermeandering buiten het bereik van dit project. Landschappelijke inpassingvisie N381Drachten - Drentse grens E02041.000008

ARCADIS

116


LITERATUURLIJST LANDSCHAPPELIJKE INPASSINGSVISIE N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS

Appelman, A.G. Het Landschap voor de N381, trajectdeel Donkerbroek –Oosterwolde‐noord, december 2008; Buro Bakker adviesburo voor ecologie. Onderzoek Flora en Fauna en opstellen compensatiepakketten naar aanleiding van de omvorming N381 Drachten – Drentse grens, augustus 2007; Eelerwoude. Landschapsbeleidsplan Zuidoost Friesland (2004‐2014), sept. 2003; Mulder‐Radetzky, Rita. Huis Ontwijk te Donkerbroek “een zeer aangenaam in het bosch gelegen buitenplaats”, 2003; Provincie Fryslân. Aanvulling op de projectnota N381, okt. 2006; Provincie Fryslân. Fryske Diken yn’t Grien!, april 2004; Provincie Fryslân. Project nota/MER N381 Drachten – Drentse grens, augustus 2003; Provincie Fryslân. Startnotitie MER N381, mei 2000; Provincie Fryslân. Streekplan Fryslân 2007; Provincie Fryslân. Uitgangspunten voor het ontwerp van de N381, okt. 2006; Verslag van 28 januari 2008 van de werkgroep ‘Compensatiepakketkeuze N381 Drachten – Drentse grens’ geldt als uitgangspunt voor compensatie van natuur.


ARCADIS

117



ARCADIS

118


COLOFON

LANDSCHAPPELIJKE INPASSINGSVISIE N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS OPDRACHTGEVER:

ARCADIS NEDERLAND BV Zendmastweg 19 Postbus 63 9400 AB Assen Tel 0592 392 111 Fax 0592 353 112 www.arcadis.nl Handelsregister 9036504

Provincie Fryslân

STATUS: Definitief

AUTEUR: L.W. van der Linden, J.D. Janse

GECONTROLEERD DOOR: W.K. Bouma

VRIJGEGEVEN DOOR: W.K. Bouma

TOT STAND GEKOMEN MET MEDEWERKING VAN: Werkgroep landschappelijke inpassing N381 ©ARCADIS. Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbenden niets uit dit document worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale reproductie of anderszins.


ARCADIS

119

Landschappelijke inpassingsvisie N381 Drachten Drentse grens

Recommend Documents