LAAKHAVENS MAGAZINE • BIJZONDERE UITGAVE
LAAKHAVENS MAGAZINE • BIJZONDERE UITGAVE GET INTO THE VIBE
LAAKMAGAZINE: GET INTO THE VIBE
r
nt els t Di
aa Van M kade oeka Bontek
tr ms Ee Grebbe
Weinig bouwregels bij Kleinschalig Opdrachtgeverschap Petra Hiemstra, Quartier Laak: ‘Laak vraagt om lef’
7
Rijswijkse we g
de
p loo er
HET GEBIED LAAKHAVENS
V.Leeuwenhoekstr
Cruquiuskade
Ligging en infrastructuur Laak in kaart Laakhavens in kaart
Goudriaankade
Poolsterstraat
Neherkade Gemaal straat
1e Laak dwarsweg
Laakweg
Mercu
riusw
9 10 12 14
06
eg
at ks tra
Ruim baan voor de particuliere investeerder Arnie Caprino, gebiedsmanager Laakhavens, gemeente Den Haag: ‘De crisis is een zegen’ Trekweg
Stuwstr
Vliegwi straat el
Stuwstraat
Drijfriem straat
nv an
Be
et sl
aa
n
n
Jupiterka
laa Co sta
04
Investeringen in infrastructuur Erik Pasveer, hoofd Stedenbouw en Planologie gemeente Den Haag: ‘Laakhavens is een kansrijke locatie geworden’
Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Geo-informatie & Erfpachtbedrijf Leyweg 813, 2545 HA Den Haag
[email protected]
at
n
KWESTIE VAN OMDENKEN Corbulokade
l aa
MULTICULTUREEL EN CREATIEF Vergeet de context niet! Harjit Singh, bestuurslid Siri Guru Singh Sabha: ‘Onze tempel brengt de buurt tot leven’
22
08
24 26
JONG, HIP EN KANSRIJK Grote vraag naar betaalbare woonruimte Juliette Santegoeds, onderzoeker en docent Haagse Hogeschool: ‘Maak werk van de deeleconomie’
NIEUWE INITIATIEFNEMERS STAAN OP Kansen voor ondernemers Kyasettin Aydin, ondernemer Simit Sarayi: ‘”Jij bent gek!” zeiden ze’
straat
er dij k
47 48 49
55 56 57
Junostraat
Penningl
Vondellaa
Bild
07
Fokker haven
Agrippinastra
Haagweg
ck l aa
n
Ne
Da
Dahlia straat
Stadh
Reseda straat
Ca a
19 20
Wiekstr
Broekslootka de
Laan Hofrust instr
lie t
Stuwstraat Schoepla an
at
03
at
Pompstr
Ketelstra at
Broekslootkade
G Ge ene en ra a ple l v in
Uranus stra
Molenaar straat
C plerom in v
Klepstraat
roostwijkstr
r
GET INTO THE VIBE
Noordpolderstra at
Cylinder straat
Zacharias Jansenstr
44
Scheprad straat
Peilstraat
erkade
Deima nstr aat
Drebbelstraa t
Pasteurstraa t
Rijswijkseweg
Minck
E plelias in
02 Noordpold
In h ge pleouszn in
chstraat
Eliasstr
r
Spilstraat
Ingenhouszstr P plea ste in ur
Wenckeba
ist
Zuigerstraat
ro e
Midden straat Dr aa
Elboogstraa t
Karel de Geerstr
Lamarckstr
Asstraat
NIEUWE VRIJHEID Bouwplannen voor Laakhaven-West Edwin Jansen, initiatiefnemer The Waldo: ‘Dit kennen we nog niet in Den Haag’
Laa kkade
Schlegelstraat
41 42
Plutostraat
Swammerdamstr
Lyonnetstraat
EIGEN-WIJS
n
rt
ootstr
05
5
Trekvlietplein
01
Fijnjeka
at W
A K nto pa orve nia r k ze e
Bontekoe straat Boerhaave straat
Leeghwaterkade
Spaarne dwarsstr rne str
de
Johanna Westerdijkplein
Stamkartstraat
E plentho in ve
Spa a
Inleiding: ‘Ontdek de vibe van Laakhavens’
Zwetstraat
nen
Waldorpstraat
W ple e in
SCHIJNWERPER OP LAAKHAVENS S plepaar in ne
La u
kse
ep Sche ersstr mak
Haag weide
Stationsplein
Zaanstraat
Weteringkade
w
t
Zuylichemstr
00 R pleijsw in ij
G li rev ve ngeneld
traat
raa
Hunse straat
Regge straat
Dommelstr
Geleenstr
sst Hofwijck plein
Kraijenhoff straat
Jan Blankenstr
Hoefka de
aat
t
n ge
k
ij Hu
r pa
g
burg Stirumstr
59 60 62
28
09 33 34
x
36
x
JOIN IN THE VIBE! Dromen over Laakhavens
x
65 66
5
0
NIEUW LEVEN IN VERGETEN BINNENHAVEN OOK LAAKHAVENS IS, ONDER INVLOED VAN DE GROEIENDE STUDENTENCOMMUNITY OP DE HAAGSE HOGESCHOOL AAN HET VERANDEREN. EERST HET DEEL VAN DE HAAGSE HOGESCHOOL EN VERVOLGENS HEEFT HET DEEL VAN DE MEGASTORES EEN METAMORFOSE ONDERGAAN. LAAKHAVEN WEST EN DE PETROLEUMHAVEN ZIJN DE HUIDIGE GEBIEDEN IN VERANDERING.
DIT DEEL VAN DEN HAAG WORDT DAARDOOR STEEDS INTERESSANTER VOOR ALLERLEI PARTIJEN.
6
7
0 INLEID ING
‘Ontdek de vibe van Laakhavens’ Wie door de fietstunnel van station Hollands Spoor Laakhavens binnenrijdt, kan de verandering in atmosfeer niet ontgaan. Overal slenteren, fietsen, rennen en skaten jonge mensen. Het zijn studenten van de Haagse Hogeschool of van het ROC Mondriaan, die de openbare ruimte een eigen energieke sfeer geven, een vibe. Ze zijn met veel - inmiddels telt de Haagse studentencommunity zo’n 30.000 koppen - en hun aantal groeit nog steeds. Deze groep heeft eigen behoeftes en voorkeuren, die zich steeds duidelijker manifesteren in deze omgeving. Zo is er een groeiende vraag naar goedkope huisvesting en aantrekkelijke horeca- en winkelconcepten. De gemeente werkt hier samen met locale partijen en ondernemers aan nieuwe, verrassende initiatieven. In tegenstelling tot voor de kredietcrisis ligt er geen blauwdruk klaar waar een initiatief ingepast moet worden, maar er is
volop ruimte voor flexibele ontwikkeling. Kleinschaligheid is troef, de eigen inbreng ook. De verandering in atmosfeer in Laakhavens is niet onopgemerkt gebleven. Verschillende partijen hebben hun kans waargenomen en zijn hier al aan de gang. Zij steken hun energie in verdere ontwikkeling en vormen Laakhavens naar hun eigen ideaal. De gemeente ondersteunt hen daarbij zo veel mogelijk. De variatie in deelnemers en initiatieven is enorm, wat de dynamiek in het gebied aantrekkelijk en spannend maakt. Een aantal van hen komt aan het woord in deze uitgave. Waar ooit de Haagse binnenhaven lag met een directe verbinding met het spoor, centrum en nationale infrastructuur, is zo een uniek experiment aan de gang. De gemeente nodigt u hierbij graag uit om mee op ontdekking te gaan in Laakhavens ‘Nieuwe stijl’ - en to get into the vibe.
9
1
VOORMALIGE BINNENHAVEN AAN HET SPOOR AAN HET SPOOR EN HET WATER, DICHTBIJ DE GROTE INFRASTRUCTUUR EN HET CENTRUM VAN DEN HAAG: LAAKHAVENS HEEFT EEN GEWELDIGE LIGGING
10
11
1
Ligging en infrastructuur Laakhavens is onderdeel van stadsdeel Laak. Het ligt direct achter station Hollands Spoor en wordt aan één kant begrensd door de spoorlijn en aan de andere kant door het riviertje de Laak. Het is een langgerekt
Laakhavens wordt begrensd door de Waldorpstraat (langs het spoor), Fijnjekade/Rijswijkseweg en het riviertje de Laak. Het gebied ligt aan de zuidzijde van het Haagse centrum.
gebied dat er op de kaart uitziet als een taartpunt, met Hollands Spoor als kers op de taart.
Laakhavens is de oude Haagse binnenhaven, aangelegd rond 1900, die in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw in verval raakte. Het bestaat uit acht kades die via de Haagse Trekvliet in verbinding staat met de Vliet tussen Delft en Leiden.
De structuur van Laakhavens wordt bepaald door de omliggende wegen. De Calandstraat, de Waldorpstraat, het Leeghwaterplein en de Rijswijkseweg zijn de ontsluitingswegen. De Calandstraat en de Neherkade maken deel uit van de CentrumRing. De Calandstraat kan gezien worden als een van de entrees van de binnenstad.
De Neherkade vormt door het drukke doorgaande verkeer een barrière richting de overige wijken in Laak. De gemeente is begonnen met de aanleg van de Rotterdamsebaan. Deze verbindt het knooppunt Ypenburg (A4 en A13) met de CentrumRing en is naar verwachting klaar in 2019. Laakhavens wordt daardoor nog beter bereikbaar.
Stadsdeel Laak heeft een oppervlakte van 4,5 km² en is daarmee het kleinste van de Haagse stadsdelen. De gemeente splitst het stadsdeel in twee gebieden:Laak en Binckhorst. Laak (exclusief Binckhorst) is onderverdeeld in de volgende wijken: Spoorwijk, Laakkwartier, Molenwijk (Laak-Noord), Schipperskwartier en Laakhavens. Laakhavens is dus een onderdeel van een veel
Indeling
groter geheel. Door de ligging direct achter het
De gemeente is verder actief in:
station Hollands Spoor en het feit dat Laakhavens
•
Laakhaven Hollands Spoor: o.a. openen
als oud-industrieel gebied tamelijk ruim opgezet
stationstunnel aan Laakhavenszijde,
is gebleven in vergelijking met de omliggende
studenten en starterswoningen aan het
woonwijken van Laak, heeft het gebied een heel
Leeghwaterplein.
eigen karakter en potentieel voor ontwikkeling.
•
Laakhaven Centraal: Megastores, herontwikkeling 2e fase naast ROC Mondriaan met toegang aan Leeghwaterplein in combinatie met starterswoningen.
•
Laakhaven West: sikh tempel en twee Hindoestaanse gebedshuizen; appartementen en bedrijfsruimten, o.a. in kleinschalig opdrachtgeverschap (KO).
LEEGHWATERKADE
Stadsdeel Laak en Laakhavens: wat is wat?
•
Laakhaven Petroleumhaven: appartementen en bedrijfsruimten , o.a. in KO.
13
at ks tra nb ro e ch e us s Va n
M
r nt els t
L
MOLENWIJK
Ketelstraat
Cylinder straat Klepstraat Vliegwie straat l
Zacharias Jansenstr
Broekslootkade Dahlia straat
G Ge ene en ra a
l
Reseda straat
Ca a
Haa
St st Leliest
Blekersla
Doelenstraat
Steenlaan
Laan Te Bloting
Rozenstr
nv an
Be Ne
ck l aa
n
et sl
aa
Fokker haven
Junostraat
Jupiterk Broekslootka de
Paets van Troostwijkstr Tulpstraat
t
Wiekstr
Noordpolderstraa t
Drijfriem straat
Bergmannstr
Tonystra at
wijkstraat
sstraa
C Pompstr plerom in vlie t
Trekweg
E plelias in
Ura nu
Stuwstr
at
eg
Stuwstraat
str a
riusw
Scheprad straat
Peilstraat
r
Schoeplaan
t ra a nst de ar in g Surraat st
Eliasstr
t
Deimanstra at
t
e ij rH
Drebbelstraat
de
an
Mercu
Stuwstraat
Wenckebac hstraa Pa steurstraa
van
Miquelstr aat
Jon at h
In h ge pleouszn in
at
Allard Piersonln
at
Oudemansstra
A Th lberd ij m in s tr gk aa t
Poolsterstraat
Molenaar straat
Ingenhouszstr Pa ple ste in u r
Elboogstraat
ist
Noordpolde rkade
at
Plutostraat
Gemaal straat
Dr aa
Rijswijksewe g
ets str a
de koeka
Midden straat
Schlegelstraat
Spilstraat
Minckelers straat
Jan
Be
Bonte
Boerhaave straat
R str eviu aa s t
m Ee Grebb
n en
weg
eg
aa Van eM kad
Rijswijkse
Asstra at
t Lyonnetstraa
Zuigerstra at
rgw
ep Schekersstr ma
Haa g weide
Miquelstr
mb u
t
de
Lamarckstr
t
As su
Regge straat
Dommelstr
aat Geleenstr
raa
Spaarne dwarsstr str
Laakkade
Isingstraat
L pleoren in tz
Boddaertstr Boele van Hensbroekstr
Annie Foorestr
Dercksen straat
Koopmans v. Boekerenstr
Piet Paaltjens straat Haverschmid t straat
Bragastraat
Scheppingstra
tr
rne
Trekvlietplein
SCHIPPERS Neherkade KWARTIER
Reinwardtstr aat
Brinkstraat
Elise v.Calcars
Spa a
V.Leeuwenhoekstr
Laakweg
Ka rel de Geerstr
Conv ivastraa
raat
Joha n Gramstr aat
Gerard Kelle rst
hstraat
n
Linnaeusstra at
Pa ets van Troost
k
sst
Fijnjeka
s
Trembley straat
LAAKKWARTIER Jan ten
Damasstraat
t
r pa
n ge Zuylichemstr
S plelach in th u i
Allard Pierso nlaan
Van den Berg
De Bullstraa t
at
an
Aarnout Drostlaan
Goeverneurlaa
S plepaar in ne
8 Goudria ankade
1e Laak dwarsweg
Molenslootstr
Laakweg
Jo b nc pleloet k in
Hofwijck plein
Neherk
pl
Swammerdamstr
Cruquiuskade 6 LAAKHAVEN HOLLANDS SPOOR
at Thijssestra
Burgersdijkst ra
De Genestetla
Bresterstraat
Ising straat
A K nto pa orve nia r k ze e
p loo er
n
Zaanstraat
Zwetstraat
Bontekoe straat
E plentho in ve n
Leeghwaterkad7 e
at W
aa
Johanna Westerdijkplein
ui sl
8. GOUDRIAANKADE
Stamkart plein
at ortv lietstra Tak va n Po Van Diesen straat
ch th
R pleijsw i n i jk s e
7. LEEGHWATERKADE
tra a t
Slachthuisstraat
Sla
Stamkartstraat
fsst
4
ij Hu
Kra ijenhoff straat
Jan Blankenstr
er K uns
L pleeem in a ns
raa t Th Sta eodo n gs r lt o tr th Weanat str ade Verheesk5
t tra a
6. CRUQUIUSKADE
1
G li rev ve ngeneld
Weteringkade
HS
LAAKHAVEN CENTRAAL ade
Janssoniusstr aat
Van der Hoopstr
Dautzenbergs traat
Hoefkade
ttos
C plea la n in d
Withuysstraat
Schoolmeesterstr
Rodenbachs traat
ck
Jan van Beer sstraat
Hoefkade
Waldorpstraat
Leeghwaterplein
Loba
5. VERHEESKADE
Pa rallelweg
Antheunisstra at
Ernest Staasstr
eynsweg
L pleedeg i n an
Wolterbeekstraat
Naaldwijksestraat
Koninginnestr aat
sstra at
Van Osstr
n
Van d Lulo
Hunse straat
Stationsplein
e Laa kkad
t
g
n
Koningstra at
Jacob Cat
4. NEHERKADE
ra at
n
Jan Wapstraa Van Vlotenstr aat
P Durude yse ns str v.
Van den Broekstr
Goeverneurlaa
an
V.Meursstr
Pieter Spastraat
Van Zeggelenla
Betsy Perkstr
Sinjeur Sem
ur
eels Rosasat str
D S r. macha e nst p r
Multatuli hof
Ca Obsmera cura str
rand str
SPOORWIJK
Bu xH ske ave nH l aa ue rst tst raa r t Lid e str w a a i jd t e Schimmelweg
ck straat
Ca pa dosestr aat
Hugo Verries tstraat Guido Gezellestr
s tr
S hecha a rd pers tr
V.Koetsveldstr
uli
pelKneuptstr ho
t
lta t
sst r
kst r
G pleoev in ern e
a rstra iete Potg
Mu
bro e
Fannius Scholtenstr
3. CALANDKADE
Laakweg
Willem Clercqstde r
Stastok straat
Ha se
Ma
. olf.v nstr Ruda mme Br A Vo Th lber ij m din Am strasma p le gk azo at er in ne str
an
stra at
DE 8 HAVENS OF KADES VAN LAAKHAVENS
2. VIERLINGKADE Fal
te r hwa t Leeagat straa r t s r Kun n de a v e 1
at Stieltjesstra
V.Oosterwijk Bruynstr
rra Fe eg w
Van Nagelhof
Olt m
Do
Ca landstraat
eg
arsstraat 1e Lulofsdw n rm Ve uyde straat nd Ca la ka3de
Meyer straat
tw uc
Hilde b
V Hoan de oge r nh of Hen Keg riett geh e of
n je va Grieret nhof Bu
M Do evr rb ou ee w nh of Ro Nu be rks rtu ho s f
e rtj of Ba lomh B
nstr
We straaldam t
Tw ke straic at l
Zijpendalstraat
!N
Joha n van Veenplein
Michaelis straat
e ad 2 hk g de lin ka er er Vi h Ne
nd
lde Hi
V stran B aa as t se
Van Limburg Stirumstr
L pleaa k in
Laakkade
Sw burganenstr
traat
t
PETROLEUMHAVEN
500 m
n Rechtere straat
Schoonhete
Medler straat
pass
aa s tr rp o ld
LAAKHAVEN WEST
W Dr i l l ee em sp ar k
tr ds an r b
Hoefka de
Rijswijkse straat
Albert Cuypstr
Tullingh straat
1. PETROLEUMHAVEN
M Br e e s u in te ple r de in
t orps Wald
Spoorslag
Jo R ha plainge n nt rs so en
Hildebrandplein
Loc straakhorst t
J.P ieneman str
Westenb straat erg
rinck Beyaeat str
a W
Erasmusweg
H pleeesw i n i jk
ed ijn str aat Jan Steenstr
at
ad Vi
Anna Bijnslaa n
Starter
250
kstra at Van Ruysbroe
R.hof
J.v.Cam straat pen Kruseman str Suze Robertso nstr
str a
1
Hendrik Mandestra at
Rochus straat sen
eg
MINUTEN orn r Coertst h
Van Ravestein straat
t
Kemperstr
30 MINUTEN
eg
Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Geo-informatie & Erfpachtbedrijf Leyweg 813, 2545 HA Den Haag
[email protected]
Jacob Marisstraa t
rg i e
Van Ostadestraa
Bosb str oom Eeckhout
Jan Tooro straat p
Verisa-t stra
w Fruit
Brinckerinck 15 straat
Ulen
n aa ntl illa at Va tra s t ts u raa Me lst el Bo bri t nd Ga na raa rdi rst Fe s tr ee Wou rm rch w Ve Bo e rma Ter nstr aat Jo Haaris va n gen der str
nt ew
45 MINUTEN
Re
0
at e n s
A12 UTRECHT
derijkerstra at A13 ROTTERDAM - THE HAGUE AIRPORT Es leimore n it
H geeouck sts tr
Telexstraat
Fabritius str
En e
Dynamostraat
e
Televisiestraat
ad rak lst
LAAK
Van der Lissestr
Radarstraat
4 km
N
t raa
V
Gr oe
an
Vermeerstr
at vid ra Da lesst B e r aat n d tr Va elsts H n s tr Fraalss H
o A4stAMSTERDAM SCHIPHOL ra llev
straat
2
n
sst
ch m
jten
pa gel rk s e Tro
1
Mi
A A rno plaletri ld nt no so en
Melis Stok elaa n
!N 0
eg
Beatrijs straat t vantra a Jan de Janodes Weertstra R at
(
w llel
Jacob Schorerlaan
N CENTRUM En iek
KIJKDUIN
S straenr aa e d t am
Abraham van Beyerenstr
ich ew adaat tr
kinderen
G.Flinckstr
Moreelsestr
SCHEVENINGEN Lau Mazirellaan
Berckheydestr
Hoefkade
eg
A B nn plelam a i n an
Judith Leysterstr
H pleofla in n d
a Pa r
T plail B r n t u gm so a en n
Marktw
t
Stortenbekerstr
nt m so an en
sstr
de
K plea aps in e
De B ock straat
Ron bossdt e raa
manstr
lens aat o
Hoefk a
Van Ostadestraat
Langnekstraat
Spion kopst r
raat
Laak in kaart aa ef t
Di
12
n
14
15
r pa
n ge
k
ij Hu
sst raa t
Haag weide
Zuylichemstr
n
we g
p loo er
Fijnjeka de
at W
tra a t
A K nto pa orve nia r k ze e
B st
Rijswijkse
Johanna Westerdijkplein
Leeghwaterkade
LAAKHAVEN HOLLANDS SPOOR
DIVERSE HORECA
STUDENTENWONINGEN
DE PIONIER
at
S plelach in th u i
t
s
Goudr
Neherk
1e Laak dwarsweg
Molenslootstr
Laa k Laa kkade Ka rel de Geerstr
at Lyonnetstra
Schlegelstraat
Reinwardtstr aat
ro e
Ingenhouszstr
P plea ste in u r
M st Dr aa
ist
r
Spilstraat In ho gen ple usz in
Zui
Miqu
ks tra
at
Isingstraat
Asstra at
Noordpold erkade
raat
Convivastraat
Joha n Gramst
Gerard Kelle rstraat
Alla rd Pierso nlaan
at
hstraat
De B ullstra
Van den Berg
Trembley straat
Lamarckstr
HAAGSE HOGESCHOOL
e
V.Leeu
Swam
Cruquiuskade
Laa kweg
ra at
aan
at
Hofwijck plein
Kraijenhoff straat
Jan Blankenstr Stamkartstraat
er K uns
L pleeem in a ns
E plentho in ve
Stamkart plein
a Thij ssestra
Burgersdijkst
Ising straat
Waldorpstraat
Slachthuisstraat
n
De Genestetl
Bresterstraat
Ca pa dosestra
Hoefkade
Van d
CENTRAAL
Laa kkad
500 m
Wolterbeekstraat
MEGA STORES
Van D iesen straat
aa
g
n
k
ortv lietstra Tak va n Po ui sl
HS
L pleaa k in
fsst raa t t a a r T t s h o tt Sta eodo Loba n gs r t tr thol Weanat r t s e Verheeskad
ch th
SUPERMARKT
STUDENTENWONINGEN
THE WALDO
Lulo
Sla
R pleijsw in ij
Pa ra llelweg
Neherka de
Withuysstraat
250
Schoolmeesterstr
G pleoev in ern
N
Van den Broekstr
Stastok straat
Van Nagelhof
n je va Grieret nhof Bu
e rtj of Ba lomh B
lde Hi
str nd a br
0
Willem Clercqstdr e
Hildebrandplein
V.Oosterw ijk Bruynstr
rra Fe eg w
n
Leeghwaterplein
eg
C plea la n in d
1
Stationsplein
Laa kweg
Pieter Spastraat
Fa lck straat
Hoefkade
HOLLANDS SPOOR
te r hwa t Leeagat straa str r Kun e d n LAAKHAVEN 1e va
Laa kkade nd
Fannius Scholtenstr Naaldwijksestraat
n van JohaRAC Veenplein
a at Stieltjesstr
e ad k e gh ad lin r k r e Vi he Ne
Van Limburg Stirumstr
ra at
Michaelis straat
arsstraat 1e Lulofsdw en Vermuyd straat Ca la ndkade
PETROLEUMHAVEN
Koninginnest
t
LAAKHAVEN WEST
W Dr i l l ee em sp ar k
Rijswijkse straat
V stran B aa as t se
tra at
Tullingh straat
Hoefkade
M Br e e s u in te ple r de in
Albert Cuypstr
rinc Beyaeat r st
Meyer straat
tw uc
Jo R ha plainge n nt rs so en
tsstra at
ad Vi
a W
aa s tr p r ld o
Jacob Ca
eg
Westen straat berg
Kemperstr
at pstra r o d Wal
Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Geo-informatie & Erfpachtbedrijf Leyweg 813, 2545 HA Den Haag
[email protected]
Spoorslag
at
at
Doedijnstra
str a
Jan Toorop straat
Ca la ndstraat
w Fruit
rg i e
DE PIONIER
Verisa-t stra
Dynamostraat
En e
eg
J.P ienema nstr
AT PRODUCTIONS
t
Van Osst r
Radarstraat
nt ew
H geeouck sts tr
Gr oe
R.hof
Bosb str ooRACmHALLEN Eeckhouts
DIVERSE HORECA
V str olle aa ve t ns
Van Rav estein straat Jan Steenstr
SUPERMARKT
r t destraa n Va elst H n s tr Fraalss H
Van Ostadestraa
J.v.Cam straat pen Kruseman str Suze Robertso nstr
t raa
A A rno plaletri ld nt no so en
D less B
Jacob Marisstraa t
sst
eg
Vermeerstr
at
id a HOLLANDS av tr SPOOR
n aa ntl illa at Va tra s t ts u raa Me lst el Bo bri nd Ga at a na s tr rdi r e Fe s tr me W r rch o u we r Ve Bo m a Ter n stra at Jo Haaris va n gen der str
jten
w llel
Fabritius str
Van der Lissestr
Mi
a Pa r LAAKHAVENS
Judith Leysterstr
S straenr aa e d t am
Rochuss straat en
G.Flinckstr
Abraham van Beyerenstr CENTRUM
Telexstraat
Berckheydestr
Hoefka de Moreelsestr
b Schorerla an
sstr
De B ock straat
H pleofla in n d
Stortenbekerstr
manstr
ra at
Laakhavens in kaart Van Ostadestraat
kstraat
Koningstra a t
nt m so an en
19
2
Laakhavens heeft de X-factor GEDWONGEN DOOR DE KREDIETCRISIS HEEFT DE GEMEENTE EEN NIEUWE ROL AANGENOMEN IN GEBIEDSONTWIKKELING. DE GEMEENTE IS NIET LANGER DE REGISSEUR MAAR DE FLEXIBELE FACILITATOR. PARTICULIERE ONTWIKKELAARS PAKKEN KLEINSCHALIGE PROJECTEN OP EN KRIJGEN DAARBIJ STEUN VAN DE GEMEENTE. DE EERSTE RESULTATEN IN LAAKHAVENS ZIJN VEELBELOVEND.
20
21
2 Ruim baan voor de particuliere investeerder Gedwongen door de kredietcrisis heeft de gemeente
Impact van de kredietcrisis
een nieuwe rol aangenomen: die van flexibele
Tot 2008 stond publiek-private samenwerking aan de basis van de ruimtelijke ontwikkeling van Den Haag. De gemeente beschreef in gedetailleerde masterplannen hoe een stadsgebied eruit moest komen te zien, welk programma er gerealiseerd moest worden en aan welke eisen dat moest voldoen. De gemeente was de regisseur van de gebiedsontwikkeling. Omdat het bijna altijd om grootschalige gebiedsontwikkeling ging, waren de grote beleggers en vastgoedorganisaties de vaste partners
facilitator. Gedetailleerde masterplannen voor grootschalige gebiedsontwikkeling zijn van de baan. De gemeente geeft particuliere investeerders de ruimte voor kleinschalige ontwikkeling en ondersteunt hen bij de realisering van hun ambities. Met succes.
hierin. Toen de kredietcrisis in 2008 losbarstte, trokken deze partners zich terug uit verschillende gebiedsontwikkelingen en lieten de gemeente met lege handen achter. Publiek-private samenwerking behoorde (voorlopig?) tot het verleden en de gemeente had geen geld om zelf alles te
ontwikkelen. De ruimtelijke ontwikkeling stagneerde, het optimisme over Den Haag ‘Wereldstad aan Zee’ ebte weg. Wat nu? Gemeente wordt facilitator
Anno 2014 is de energie terug. De gemeente heeft zich herpakt en een nieuwe rol gevonden: die van flexibele facilitator. Ze staat open voor particuliere initiatieven ongeacht de omvang. Investeerders worden zo veel mogelijk gesteund bij de realisatie van hun plannen. De gemeente bewaakt daarbij de randvoorwaarden, maar stelt zich zo flexibel mogelijk op en denkt in oplossingen. Deze nieuwe aanpak heeft een nieuw type investeerder aangetrokken: particulieren die hun eigen huis bouwen, ondernemers met ambitie. Door de kleinschaligheid van de initiatieven komt die op verschillende plaatsen met verschillende snelheden op gang. Daardoor is het lang onduidelijk wat het einddoel is en wanneer dat bereikt wordt. Voor traditionele investeerders wellicht een nadeel, maar anderen ervaren dat als een verademing: er ligt geen dichtgetimmerd plan, maar een ongekende waaier aan mogelijkheden. Wat betekent dit voor Laakhavens?
In het masterplan van 2009 stond een jachthaven gepland met allerlei horeca- en toeristische
faciliteiten. Dit plan is van de baan. Natuurlijk kan er een jachthaven komen, maar dan als particulier initiatief. De gemeente zet zich daar graag voor in! De studenten zijn gebleven en hun aantal groeit. De Haagse Hogeschool opende in 1995 de deuren en ROC Mondriaan volgde in 2008. Inmiddels studeren er 30.000 studenten in het gebied en is er een grote behoefte aan studentenwoningen en - voorzieningen. Daar ligt een gouden kans voor investeerders - een kans die sommigen al met beide handen aangegrepen hebben en waarin zij gefaciliteerd worden door de gemeente.
22
INTERVIEW
23
2
ARNIE CAPRIN O
GEBIEDSMANAGER LAAKHAVENS
GEMEENTE DEN HAAG
>>
WAT IS JE BOODSCHAP AAN POTENTIËLE INVESTEERDER S?
‘Ik ben de verleider’, zegt Arnie Caprino. Als gebiedsmanager voor Laakhavens
‘Kom kijken en laat je
en faciliteert - of het
inspireren door wat hier
aantrekkelijk, geven het
zoekt hij de beste partijen die in dit stadsdeel kunnen groeien en het tot ontwikkeling
nu om de opening van een
gebeurt. Het is een
die vibe die je ook
kunnen brengen. Hij is overtuigd van de kwaliteiten van Laakhavens, alleen moeten
Hindoestaans tempelcomplex
spannende plek voor
tegenkomt in het Quartier
veel partijen die nog ontdekken.
gaat of een Haagse
creatieve initiatieven,
Latin in Parijs of Soho in
wijngaard. Stadspioniers
die de gemeente aanmoedigt
Londen. Dit is een kans
en studenten maken het
voor wie hem ziet.’
Waarin schuilt de kracht van Laakhavens?
‘Laakhavens heeft een in zichzelf gekeerde charme, die je pas ontdekt als je goed kijkt. Het heeft een heel eigen identiteit en authentieke sfeer. Dat komt doordat er veel water is, en de oude kades en elementen die herinneren aan de bedrijvige binnenhaven die Laakhavens ooit was, er nog steeds zijn.’
Waarom is Laakhavens interessant voor investeerders en ondernemers?
Wat kunnen investeerders en ondernemers van de gemeente verwachten?
‘Het is een vrij leeg gebied, dichtbij
mogelijk tegemoet te komen. Door de
de hoofdinfrastructuur en de
crisis is de gemeente afgestapt van
Haagse binnenstad. Rond de
grootschalige gebiedsontwikkeling
Haagse Hogeschool en het
met grote partijen. Er ligt geen
ROC Mondriaan woont een
blauwdruk klaar voor de ontwikkeling
groeiende studentencommunity.
van Laakhavens, zoals vroeger.
Zo is er een gezellige horeca-
Een investeerder komt met een plan
boulevard ontstaan waar de
- groot of klein, dat maakt niet uit -
studenten elkaar opzoeken.
en dan gaan wij kijken hoe we dat
De Megastores liggen er, het grootste
kunnen inpassen. Dat betekent dat
overdekte winkelcentrum van de
het gebied op verschillende plaatsen
Benelux. Bovendien worden er steeds
met verschillende snelheden tot
meer studentenwoningen ontwikkeld
ontwikkeling komt en dat er niet
om aan de vraag tegemoet te komen.
sprake is van een grootschalig project
De studenten geven Laakhavens een
dat op een vast moment klaar is.
eigen sfeer - een vibe - hip, energiek,
Deze nieuwe, flexibele opstelling van
vernieuwend, vrolijk.
de gemeente is een uitgelezen kans
The place to be.’
voor kleinere initiatieven. Wat dat
‘De gemeente probeert hun zoveel
betreft is de crisis een zegen.’
>>
MIJN GROOTSTE TEGENSTANDER IS ONVERSCHILLIGHEID
25
3
BARRIÈRES WORDEN KWALITEITEN NOG MAAR VIJF JAAR GELEDEN - IN HET MASTERPLAN KNOOP MOERWIJK - WERDEN HET SPOOR EN HET WATER ALS BARRIÈRES GEZIEN VOOR DE ONTWIKKELING VAN LAAKHAVENS. NU IS HET DENKEN HIEROVER RADICAAL VERANDERD. WAT EERST BARRIÈRE WAS, IS NU KWALITEIT.
26
27
3
Investeringen in infrastructuur In samenwerking met andere partijen bereidt de gemeente een aantal grote ingrepen in de infra structuur voor in en rondom Laakhavens, die gunstig zijn voor de bereikbaarheid. Het gaat daarbij om de volgende projecten: de aanleg van de Rotterdamsebaan; de herinrichting van de Neherkade; de bouw van een onderdoorgang in de Neherkade ter hoogte van het Leeghwaterplein, en de opening van de tunnel van het station Hollands Spoor aan de Laakhavenszijde.
Rotterdamsebaan, Neherkade en Leegwaterplein
De Rotterdamsebaan verbindt knooppunt Ypenburg (A4/A13) met de CentrumRing en
volgt het tracé van de Binckhorstlaan. Naar verwachting leidt dit tot nog meer verkeer over de Neherkade. Omdat verkeersdrukte en de luchtkwaliteit op de Neherkader een probleem zijn, wordt de kade opnieuw ingericht. Doel van de ingreep is enerzijds de verkeersdoorstroming te verbeteren en anderzijds de veiligheid van het kruisende verkeer te garanderen (openbaar vervoer en fietsers). De Neherkade wordt daartoe uitgebreid met een derde rijbaan en er wordt een onderdoorgang aangelegd.Het doorgaande verkeer op de Neherkade wordt via een onderdoorgang onder de kruising door geleid. Naar verwachting leidt de komst van de Rotterdamsebaan op termijn ook tot een betere verkeerssituatie op de Rijswijkseweg.
Opening station Hollands Spoor
Wie de centrale gang van station Hollands Spoor volgt die naar de perrons leidt, loopt aan het einde daarvan tegen een muur op.
De onderdoorgang bij het Leeghwaterplein in de Neherkade.
Je kunt het achterliggende gebied - waaronder de Haagse Hogeschool - alleen via een verderop gelegen
fietstunnel bereiken. NS, ProRail en gemeente gaan deze doodlopende tunnel doortrekken, zodat de Haagse Hogeschool en de rest van Laakhavens veel beter bereikbaar worden. Dit leidt tot een nieuwe stationsentree met 800 m2 retail, een fietsenstalling voor 2.500 fietsen en een nieuw plein. Hierdoor krijgt, vanaf eind 2016, ook de Laakhavenszijde een volwaardige entree tot het station. Deze nieuwe entree leidt tot een looproute tussen Haagse Hogeschool en het stationsplein, waar uitnodigende horeca gepland staat met terrassen, en - even verder op - het centrum van de stad.
28
INTERVIEW
29
3
ERIK PASVEER
HOOFD STEDENBOUW EN PLANOLOGIE
GEMEENTE DEN HAAG
NIEUWE CONCEPTEN, NIEUWE PARTNERS
Laak is de plaats waar je de stad over het spoor binnenkomt. Daar krijg je de eerste indruk van Den Haag, internationale stad van vrede en recht. Stadsdeel Laak is daarmee “de stad van aankomst” voor velen: forensen, toeristen, migranten, expats, studenten. Iedereen neemt zijn eigen energie mee, iedereen komt iets doen. Daardoor heerst er een ondernemende sfeer. ‘De gemeente ziet dat als een kans voor de ontwikkeling van Laakhavens’, zegt Erik Pasveer.
Laakhavens behoort bepaald niet tot de aantrekkelijkste wijken van Den Haag. Hoe komt dat?
Waarom is de gemeente zo overtuigd van de kwaliteit van Laakhavens?
‘Laakhavens is achteropgeraakt in de
zeggen. Hoewel je steeds meer
jaren vijftig en zestig van de vorige
daarvan kunt ervaren. Het tij keerde
‘Ik vind het spannend. Vóór
eeuw. Dat komt door zijn geschiedenis.
in 1995, toen de Haagse Hogeschool
de kredietcrisis maakte de
Eerst was er het riviertje de Laak, dat
zich vestigde aan de verkeerde kant
gemeente plannen over de
door een polder stroomde. Het water
van het spoor: de Laakhavenszijde in
hoofden van de bewoners
was de belangrijkste vervoersroute.
plaats van de stadzijde. Achteraf een
heen. Dat kan niet meer.
Aan het water lagen kleine bedrijfjes.
geniale keus. Vanaf dat moment
De gemeente ontwikkelt nu
Toen de industriële revolutie op gang
kwamen grote aantallen studenten
samen met de bewoners en
kwam in de negentiende eeuw,
over het spoor het gebied in. Zij
stakeholders in een wijk.
verschenen er grotere bedrijven.
brachten verandering. Langzaam aan
De traditionele benadering
De opening van station Hollands
verscheen er horeca en de eerste
is echt achterhaald. Deze
Spoor in 1843 leidde tot de aanleg
studentenwoningen werden
tijd vraagt om iets heel
van industrieterreinen aan het spoor.
gebouwd. In 2008 opende
anders - nieuwe concepten,
In 1900 werden de Laakhavens
ROC Mondriaan de deuren.
nieuwe partners.’
aangelegd. Den Haag is ooit de zesde
Het vliegwiel draaide steeds harder
binnenhaven van Nederland geweest.
en daar kwamen ondernemers op af.
De sporen daarvan kom je nu nog
Nu komen er grote infrastructurele
overal in Laakhavens tegen.
ingrepen aan die verband houden met
Na de oorlog kwam het wegvervoer
de aanleg van de Rotterdamsebaan.
op en raakte de binnenhaven in
Laakhavens is een kansrijke locatie
onbruik - en dus in verval.’
geworden.’
‘De verborgen kwaliteit, zou ik bijna
DE GEMEENTE IS AFHANKELIJK PARTICULIERE INITIATIEFNEM ERS. HOE KIJK JE DAAR TEGEN AAN?
CENTRUM VAN HET HAAGSE STUDENTENLEVEN
33
4
STUDENTEN ZIJN HET NIEUWE GOUD ZE KWAMEN IN 1995 TOEN DE HAAGSE HOGESCHOOL DE DEUREN OPENDE. IN 2008 VOLGDE ROC MONDRIAAN. MET ZIJN ALLEN BRACHTEN ZE EEN VERANDERING OP GANG DIE LAAKHAVENS NU TOT EEN POPULAIRE, SWINGENDE LOCATIE MAAKT. INMIDDELS MAKEN ER ZO’N 30.000 STUDENTEN GEBRUIK VAN DE ONDERWIJSFACILITEITEN VAN HET GEBIED
34
35
4 Grote vraag naar betaalbare woonruimte
r nt els t Di
Bonte de koeka
Boerhaave straat
500
Neherka de Gemaal straat
Asstraat
at
Midden straat
Schlegelstraat
Dr aa
ist
at ks tra nb ro e
Molenaar straat
Wiekstr
Noordpolderstra
Trekweg
Stuwstraat
ch e
C Pompstr plerom in vlie t
de
S
Rijswijksew
P
Wenckebach straat
Zuigerstra at
In h ge pleouszn in
Scheprad straat
Peilstraat
r
Spilstraat
Ingenhouszstr P plea ste in u r
Elboogstraa t
R str eviu aa s t
n en
Goudriaankade
Noordpolde rka
eg
aa Van eM kad
Rijswijkse weg
rgw
Dommelstr
ep Schekersstr ma
Haag weid Haag e weide
Fijnjeka de
Lyonnetstra
Isingstraat
L pleoren in tz
Geleenstr
at ra
Zuylichemstr
Swammerdamstr
Reinwardtstr aat
Ja
Jan ten B
aat
t
a
sst Hofwij ck Hofwijck plein plein
Lamarckstr
an
Plut
SCHIPPERS V.Leeuwenhoekstr KWARTIER
Laakweg
Minckele straat
Goeverneurla
Trekvl
Laakkade Karel de Geerstr
at
137
Molenslootstr
Miquelstr
R
Va
Van
v
Hugo
Aarnout Drostlaan
Jo b nc pleloet k in
n
LAAKHAVEN HOLLANDS SPOOR
Trembley straat Convivastraa t
Johan Grams traat
Gerard Kellers traat
at
t
Alla rd Pierso nlaan
De Bullstraa
Van den Ber ghstra
laan
mb u
Zieken
en
H uijg H
r pa rk a sp
en
ijg
Hu
uis
Zwetstraat
Bontekoe straat
Cruquiuskade
Laakweg
Burgersdijks tra at
Ising straat
A K nto pa orve nia r k ze e
oo er
ijssestraat
Leeghwaterkade
at
303
S plelach in th
E plentho in ve
Haagse Hogeschool
Stamkart plein
Laakkade De Genestet
As su
Kikkerstr Stationsweg
Th
Johanna Westerdijkplein
n
652
L pleeem in a ns
We S plepaar in n
380
300
Waldorpstraat
tra a t
LAAKHAVEN CENTRAAL
etstra at
125
Slachthuisstraat
aa
R pleijsw i n i jk s e
Stationsplein
Stamkartstraat
Leeghwaterplein
er K uns
fsst raa t Th Sta eodo n gs r lt o t th r Weanat str e Verheeskad
ortvli Tak va n Po ui sl
Krai jenhhoff Kraijen off stra at straat
Hoefkade
raat
Mondriaan
Van d
Van Diesen straat
ch th
an enstr JanBlank Blanke nstr
Wolterbeekstraat
Naaldwijksestraat
Koninginnest
Sla
Stationswe gg
Gort molen
t
tsstra at
Megastores
Antheunisstra
t
180
56
456
k
at
an
Jan Wapstraa
Oranjepleinn
Koningstraa
Jacob Ca
Do
t
Lulo
tra ttos Loba
Bresterstra at
Goeverneurla
Hoefkade
Hunse straat
600
Neherka de
Withuysstraat
Schoolmeesterstr
Van den Broekstr
ur
Falck straat
322
Parallelweg
Capadosestra at
Guido Gezelles
pelKneuptstr ho
Willem Clercqstrde
G pleoev in ern e
Pieter Spastraat
Van Limburg Stirumstr
Fannius Fannius Scholten Scholten tr
380
n
Laakweg
V.Oosterwijk Bruynstr
. olf.v nstr Ruda mme Br A Vo Th lber ij m din Am strasma p le gk azo at er in ne st
Stastok straat
Van Nagelhof
e rtj of Ba lomh B
M Do evr rb ou ee w nh of R Nuobe r rks tu ho s f
str nd ra
e van Grieretjnhof Bu
n Rechtere straat
str Schoonheten
Medler straat
L
b lde Hi
Rijswijkse straat
ter hwa Leeagat raat unst str der K n 1e va
C plea la n in d
aat Stieltjesstr
d ka er eh
nd rra Fe eg w
Hildebrandplein
Sw burganenstr
N
Johan van Veenplein
Van Hogendorpstraat
L Mondriaan pleaa k in Laakplein
Laakkade
Erasmusweg
H pleeesw i n i jk
n rli
straat
Kemperstr Tullingh straat
Bo Gu cht ine van a
Van der Duynstraat
43
Hoefkade
V stran B aa as t se
Van Osstr
e Vi
Michaelis straat
LAAKHAVEN WEST
PETROLEUMHAVEN ghkade e
edijnstraat Jan Steenstr
stra at Van Ruysbroek
t
arsstraat 1e Lulofsdw n Vermuyde straat Ca landkade
Jo R ha plainge n nt rs so en
eg
n
[email protected]
Hendrik Mandestra at
aa s tr rp ld o
Westenberg straat
M Br e e s u in te ple r de in
Albert Cuypstr
tra a orps Wald
Meyer straat
tw uc
Anna Bijnslaa
orn r Coertst h
n Arnie Caprino (gebiedsmanager Laakhavens)
070 - 353 7807 | 06 - 520 985 72
W Dr i l l ee em sp ar k
orop straat
Calandstraat
a W
ad Vi
ckerinck straat
500 m Jan To
Spoorslag
www.denhaag.nl/bouwen en hier kiest u voorBrin Es le mo
J.P ieneman str
rinc Beyeat stra
we g Fruit
Rederijkers traat
R.hof
J.v.Cam straat pen Kr us em anstr Suze Robertson str
at
Judith Leysterstr
str a
Van Ostadestraat
Van Rav estein straat
Bosb str oom Eeckhout
t
eg
Jacob Marisstraa
rg i e
250
V str olle aa ve t ns
Verisstraat
Dynamostraat
Televisiestra at
En e
nt ew
N
at vid ra Da lesst B e r aat n d tr Va elsts H n s tr Fraalss H
Rochussen straat
S straenr aa e d t am
n aa ntl t illa aa Va str ts u at Me tra el o ls B bri t nd Ga na raa rdi rst Fe s tr ee Wo rm rch u we r Ve Bo m an Ter stra at Jo Haaris va n gen der str H geeouck sts tr
t raa
Radarstraat
kelaa n
ontwikkelingen in Laakhavens? Kijk dan op n reit Bouwen in Laak of neem contact op imet:
BIJZONDER GEBOUW
Fabritius str
sst
eg
Vermeerstr
0 Gr oe
Telexstraat
Van der Lissestr
jten
llelw
A A rno plaletri ld nt no so en
e
Wilt u een volledig overzicht van alle
Melis Sto
Mi
a Pa r
Jacob Schorerla an
ad rak lst
Overzicht projecten
Starter
Door zijn ov-functie is station HS een plek die veel studenten gebruiken. Daardoor is de omliggende buurt een gewilde woonlocatie en het centrum van het Haagse studentenleven geworden. Je kunt prima in Den Haag wonen en elders in de Randstad studeren: je bent er zo en je betaalt veel minder dan in Leiden of Amsterdam bijvoorbeeld. Partijen zien dit potentieel en investeren daarom in studentenhuisvestingsprojecten in de Stationsbuurt.
G.Flinckstr
Abraham van Beyerenstr
kinderens traat
Berckheydestr
Hoefkade Moreelsestr
e Tro
Centrum van het Haagse studentenleven
manstr
H pleofla in n d
Stortenbekerstr
A.Ampt t Repelaerstraa
HUYGENSPARK tso ma en n
sstr
t
De gemeente investeert aan de centrumzijde van Markt we g T plail B r het station in de openbare ruimte en hoogwaardig n t u gm so a en n openbaar vervoer. Tegenover het station wordt een A B nn plelam a nieuw plein met terrassen aangelegd voor een Lau Mazirellaan i n an uitnodigend horecaconcept. Het tramspoor wordt h ic ew adaat tr vernieuwd en er verschijnen ov-Tophaltes voor een nog betere bereikbaarheid. Al deze ontwikkelingen pEnNgiek ar k e l s ch ma zorgen voor een nog intensiever gebruik van het n stationsgebied en extra buzz.
raat
Openbare ruimte en ov-Tophaltes
de
K plea aps in e
De Bock straat
Hoefka
Ron bossdtre aa
GEREALISEERD
Van Ostadestraat
Langnekstraat
pstr
Beatrijs straat t vantra a Jan de Janodes Weertstra R at
Station Hollands Spoor (HS) staat in de toptien van nationale stations qua grootte en aantal reizigers. Het verwerkt momenteel 45.00 reizigers per dag. Dat aantal groeit door naar 50.000. De centrale, nu nog doodlopende stationsgang naar de perrons wordt doorgebroken zodat er een verbinding ontstaat met het achterliggende gebied, waar de Haagse Hogeschool staat. Zo krijgt de Laakhavenszijde een volwaardige entree en ontstaat er een looproute naar het centrum. In de toekomst maakt eenderde van de reizigers gebruik van deze nieuwe onderdoorgang.
Slijp molen
NOG TE REALISEREN
lenso aat
Station Hollands Spoor krijgt entree Laakhavenszijde
Slijp molen
Groenewe gje
Spinozastr
woonruimte zoekt, groeit.
Gort molen
Het aantal studenten dat in Den Haag
us s
opgeleverd en in 2007 volgde het Strijkijzer.
M
In 1996 werd aan de Rijswijkseweg de Struyck
Va n
ingespeeld door in te zetten op studentenhuisvesting.
De afgelopen vijf jaar zijn er ongeveer 600 studenteneenheden gebouwd. Een nieuw voorbeeld is de Sigma-locatie langs het spoor, een nieuwbouwplan in drie delen: De Strip, De Schijf en De Toren. Het programma omvat 303 studentenwoningen, 153 starterswoningen, een parkeergarage en een fietsenstalling, met commerciële ruimte en horeca op de begane grond. Verder staan er starterswoningen en horeca op de rol. Ook in Laakhavens wordt gewerkt aan at ef passende voorzieningen voor studenten. Spion ko
at
ontmoeting gemaakt. De gemeente heeft daarop
ROND STATION HOLLANDS SPOOR
ee ts s tra
De studenten hebben Laakhavens tot een plek van
STUDENTENHUISVESTING (MET AANTALLEN)
at
36
INTERVIEW
37
4 JULIETTE SANTEGOEDS
ONDERZOEKER EN DOCENT
HAAGS E HOGESCHOOL
>> governance complexe systemen. Welke rol ziet zij weggelegd voor de studenten in
makkelijk voor ze om een
staat: de deeleconomie. Delen is goedkoop en dus interessant voor studenten.
bedrijfje te starten naast
Daarmee kun je ze in laak houden en aan laak binden.’
uit andere steden van de deeleconomie. Den Haag is daar nog maar net mee begonnen, dus daar is een wereld te winnen. Denk aan flexibele woon- en werkconcepten, die je deels koopt en deels huurt. Auto’s delen, tuintjes delen ... Of co-working spaces, waar
hun studie of daarna.
delen. Ze schieten als
Dan denk je dus langs dezelfde lijnen als Quartier Laak?
paddenstoelen uit de grond.
‘Ik ben er een voorstander van om
Daar is absoluut een markt
een Stadslab op te richten, waarin
voor. Door elkaars nabijheid
allerlei netwerken samenkomen en
kun je nieuwe contacten
elkaar versterken. Voor Laak zou
leggen en samen nieuwe
Quartier Laak heel goed als aanjager
ideeën uitwerken.
kunnen optreden, want ze hebben
Dat leidt vanzelf tot nieuwe
een duidelijke visie en zijn erg actief.
activiteiten en heeft een
Studenten hebben een aanjager
sneeuwbaleffect. En daarmee
nodig, is mijn ervaring. Die stappen
versterk je de buurt.’
zelden uit zichzelf op een onder-
een werkruimte met elkaar
doe je ze natuurlijk een
onder jongeren. Maak het
vertelt ze. ‘Ik zie ook kansen voor vernieuwende concepten waarin het delen centraal
‘Er zijn genoeg voorbeelden
Er is een schreeuwend tekort aan werkgelegenheid
Laakhavens? ‘Studenten gaan steeds meer de wijk in voor stages en projecten’,
studenten en/of ondernemers
Als er een deeleconomie van
‘Met werk natuurlijk.
Juliette Santegoeds is verbonden aan het lectoraat grootstedelijke ontwikkeling en
HOE STEL JE JE DAT VOOR?
Waarmee kun je jongeren aan Laakhavens binden?
Breek met die massieve, ontmoedigende regelgeving. De voorbeelden zijn er.
de grond komt in Laak, zijn de studenten de eersten die daarvan profiteren. En verder groot plezier met lekker eten en drinken! Ze zijn er dol op, dus je kunt hier allerlei horecaconcepten opstarten. Zoals een goed Grand Café. Succes verzekerd!’
nemer, een kunstenaar of een wijkbewoner af. Maar als ze eenmaal
BREEK MET MASSIE VE
in zo’n netwerk zitten, komen ze allerlei partijen tegen. Voor Laak is
REGELGEVING REGELGEVING
belangrijk dat de kennisinstellingen en de gemeente elkaar hierin vinden. Maar er zijn nog veel meer netwerken die hierin aansluiting kunnen zoeken. Eerst moet je elkaar vinden voordat je met elkaar aan het werk gaat.’
>>
41
5
GEMEENTE STEUNT INITIATIEVEN HET IS MISSCHIEN GEEN LIEFDE OP HET EERSTE GEZICHT, MAAR LAAKHAVENS HEEFT VEEL TE BIEDEN AAN WIE HET KENT OF BEREID IS ERIN TE INVESTEREN. DE GEMEENTE HELPT INITIATIEF NEMERS GRAAG OP WEG OM DE WEERBARSTIGE EIGENHEID VAN LAAKHAVENS ONTDEKKEN.
42
43
5 Weinig bouwregels bij Kleinschalig Opdrachtgeverschap In het project Kleinschalig Opdrachtgeverschap’ kunnen kleine investeerders, ontwikkelaars en bouwers een kavel of een klushuis kopen in verschillende prijscategorieën, verspreid over de stad. In Laakhavens zijn alleen kavels in de aanbieding. Daar is veel belangstelling voor.
Niet gehinderd door welstand
De gemeente hanteert geen welstandsregels voor de kavels. Alleen de maximale bouwhoogte en de rooilijn zijn bindend. Daarnaast krijgt de koper gratis een koperscoach die hem door het traject van optie en (grond)reservering leidt en optreedt als algemeen aanspreekpunt voor alle gemeentelijke zaken. De gemeente helpt zoveel mogelijk, maar de koper bepaalt en blijft zelf verantwoordelijk.
ondernemers. De gemeente heeft een aantal locaties in de verkoop gedaan voor Kleinschalig Opdrachtgeverschap. Daardoor gaan LaakhavenWest en Petroleumhaven zich op verschillende manieren en in een wisselend tempo ontwikkelen. Er ontstaat een levendig en contrastrijk stadsbeeld, met bewoners en ondernemers die binding hebben met de wijk die zij zelf hebben opgebouwd. De verkoop van de eerste twee lichtingen kavels was heel succesvol.
Laakhaven-West en Petroleumhaven
In Laakhaven-West en Petroleumhaven is ruimte voor een veelvoud van kleinschalige initiatieven van particulieren, bouwers, ontwikkelaars en
De verkoop van een nieuwe lichting kavels is gestart in maart 2014. Het overzicht van de kavels staat op www.ikbouwindenhaag.nl
44
INTERVIEW
45
5 PETRA HIEMS TRA
QUARTIER LAAK
@QuartierLaak ‘Geef me een baan die bij me past en ik hoef nooit meer te werken’ - Confucius #LaakseLeermeesters
>>
Petra Hiemstra is een van de drie initiatiefnemers van ‘Quartier Laak’ (www.quartierlaak.nl): een snel groeiende netwerkorganisatie in Laak die bewoners,
Wat heeft Laak nodig?
‘Laak vraagt om lef: lef om
ondernemers en andere partijen in de wijk met elkaar in contact brengt.
het experiment met ons aan
Doel is de samenhang in en het enthousiasme voor de wijk te bevorderen en met
te gaan en met ons mee te
Laak positief naar buiten te treden. En dat lukt, vertelt Petra: ‘Inmiddels telt
dromen. Wij hebben partijen
Quartier Laak 1.300 enthousiaste deelnemers.’
nodig die zeggen: “Dit gaan we doen, ook al zegt
Waarom zijn jullie hiermee gestart? ‘Wij baalden ervan dat Laak zo’n negatief imago heeft. Je kunt hier riant wonen voor een bedrag waarvoor je in een andere wijk een klein appartement krijgt. Er is zoveel moois te ontdekken en ik ga hier ’s avonds rustig over straat. De mensen moeten Laak gewoon een kans geven.’
de volgende keer weer bij ons aan.
iedereen dat het niet kan.”
Een ander project is Liever Locaal.
Het is heel sterk als
‘Wij organiseren regelmatig
Hierin stimuleren we de wijkbewoners
dat geluid uit de stad
MatchMarkten, waar ondernemende
om in de wijk te kopen. Als we in de
zelf komt. Een gemeente die
wijkbewoners of -ondernemers op
wijk meer diensten en producten
met ons kijkt hoe we
afkomen. Met elkaar kijken we wat
uitruilen, blijft er meer geld in Laak.
bijvoorbeeld de openbare
de wijk nodig heeft en welke
Dat leidt weer tot meer vrije
ruimte onderscheidend
projecten we kunnen oppakken. Een
bestedingsruimte voor duurzame
kunnen inrichten, ook al
voorbeeld is ons project Laakse
investeringen. In het project Laakse
doen we het dan niet
Leermeesters, waarin we studenten
Lanen kijken we hoe we de openbare
volgens het boekje.’
en locale ondernemers aan elkaar
ruimte mooi kunnen maken, zodat
koppelen voor een stageplaats. Als
mensen het andere Laak zien. En
dat goed gaat, klopt die ondernemer
binnen het project ‘Licht in Laak’
WAT DOET QUARTIER LAAK?
Hoezo: Quartier Laak?
zoeken en vinden we voor bedrijven
‘De naam verwijst naar het
en de gemeente bewoners en
Quartier Latin in Parijs.
organisaties die als ambassadeur
Sommige mensen denken bij
van duurzaam wonen en/of
die naam aan de studenten-
werken willen optreden. ’
>>
wijk met zijn boekenstalletjes langs de Seine. Dat beeld, die associatie is heel krachtig. Zoiets willen wij ook voor Laak. Een wijk met een eigen sfeer, met een markante uitstraling. Een sterk merk dat staat voor schoonheid en duurzaamheid.’
WE MAKEN LAAK VAN BINNENUIT STERKER
47
6
INNOVATIEVE ONDERNEMERS GRIJPEN HUN KANS NU DE GEMEENTE NIET LANGER VASTHOUDT AAN DE ONTWIKKELING VAN LAAKHAVENS VOLGENS EEN VAST PLAN, IS ER RUIMTE VOOR INNOVATIE EN GEDURFDE PROJECTEN. SOMMIGE PARTIJEN HEBBEN DIT HEEL GOED BEGREPEN EN HEBBEN HUN PLAN AL KLAAR.
48
49
INTERVIEW
6 EDWIN JANSEN INITIATIEFNEMER THE WALDO
Bouwplannen voor gebied Laakhaven-West De eerste serie bouwplannen voor Laakhaven-West toont een grote diversiteit en kwaliteit Particuliere initiatiefnemers hebben de opdracht goed begrepen. De gemeente werkt in het bestemmings plan met zeer ruime functieomschrijvingen zodat de markt ook echt de ruimte krijgt om deze vrij in te vullen. Daardoor ontstaat een verrassend veelzijdig stedelijk milieu.
Deze bouwplannen bevatten onder meer: • grondgebonden woningen in particulier opdrachtgeverschap; • appartementen in collectief particulier opdrachtgeverschap of traditioneel; • sociale huurwoningen; • woonwerkeenheden; • de ontwikkeling van mandirs (Hindoestaanse geloofshuizen); • de ontwikkeling van een traditionele gurdwara (tempel van de Sikhs); • kleinschalige bedrijfsunits; • een evenementenlocatie; • een tijdelijke voorziening gericht op de huisvesting van arbeidsmigranten; • hergebruik van cultureel erfgoed.
Hoewel Edwin Jansen nationaal bekend is door zijn entertainmentbedrijf AT Productions, dat o.a. Kane en Di-rect lanceerde, komt hij oorspronkelijk uit het vastgoed en de aannemerij. Toen hij 6-7 jaar geleden zijn bedrijf vestigde midden in Laakhavens, raakte hij met zijn compagnon Raymond Rijnaars overtuigd van de potentie van het gebied. Hij ging aan het brainstormen met vastgoedontwikkelaar Tino Mahler en een plan werd geboren: The Waldo (www.thewaldo.nl).
Wat is The Waldo?
‘Het is een concept voor een betaalbare woning voor studenten, starters en
Hoe kun je die vraagprijs zo laag houden?
Verder zijn de grondkosten laag. Veel bestaande bouw wordt omgebouwd tot studenten- of
‘De kavels zijn welstandsvrij en we
starterswoningen. Alleen zijn vaak de
doorstromers. Het is
zijn niet gehouden aan allerlei dure
voorzieningen veel minder dan die wij
nieuwbouw: zelfstandige
eisen die de prijs omhoog jagen.
kunnen bieden. Daar zit je toch vaak
appartementen (ca. 24 m2) met een eigen keuken,
Bovendien kunnen we het gebouw
met gedeelde keukens of gedeeld
optimaal inrichten omdat het
sanitair. Starters willen best klein
douche, toilet en een
nieuwbouw is, zodat elke vierkante
wonen, maar alles -keuken, sanitair -
Frans balkon.
meter goed wordt besteed.
voor zichzelf.’
Met gemeenschappelijke faciliteiten als Wifi, fietsenberging en een dakterras. Vraagprijs: 59.900 euro VON. Voor zo’n 200 euro per maand heb je je eigen studio met alles d’erop en d’eraan. Dit kennen we nog niet in Den Haag. We denken het gat in de markt gevonden te hebben!’
50
INTERVIEW
51
6 EDWIN JANSEN INITIATIEFNEMER THE WALDO
Waarom Waldo?
‘De naam moest lekker
Waarom nu?
appartementencomplex plaatst, zijn
‘Er is een tijdelijke
Je wilt immers niet dat je
er al allerlei voorzieningen. Hier doen
bekken, dus we hebben enorm
regeling van de overheid
kind slecht of onveilig
‘Betaalbare woningen voor deze
we het andersom: eerst komen er
zitten brainstormen. Maar de
waardoor ouders belasting-
woont. Bovendien stijgt de
doelgroepen zijn schaars. Dat was zo
bewoners en dan volgen de
naam was er al lang: Waldo
vrij kunnen schenken aan hun
waarde van de woning zodra
toen ik zelf het huis uitging en dat is
voorzieningen. Het aardige is dat dit
is van Waldorpstraat, de
kinderen. Dan is dit natuur-
Laakhavens verder is
nog steeds zo. Bovendien is dit een
voorzieningen zijn die bij de doel-
straat waar we eind dit jaar
lijk een goede investering.
ontwikkeld.’
ideale plek omdat er eigenlijk
groep passen en dus zorgen voor een
gaan bouwen.’
nauwelijks bewoners zijn.
eigen sfeer.’
Waarom ben je ervan overtuigd dat dit een succes wordt?
Als je in een bestaande woonwijk een
HOLLANDS SPOOR
SUPERMARKT
RAC HALLEN
AT PRODUCTIONS DIVERSE HORECA DE PIONIER WE HEBBEN HET GAT IN DE MARKT GEVONDEN
55
7
KLEURRIJKE INITIATIEVEN LAAKHAVENS LIGT INGEKLEMD TUSSEN WIJKEN DIE OOK HUN INVLOED - HUN VIBE - DOEN GELDEN. ZOALS TRANSVAAL EN DE SCHILDERSWIJK AAN DE ANDERE KANT VAN HET SPOOR: MULTICULTURELE WIJKEN WAAR INITIATIEVEN VANDAAN KOMEN. DE BINCKHORST LAAT ZIEN HOE EEN CREATIEF ONDERNEMERSKLIMAAT VORM KRIJGT.
56
57
INTERVIEW
7
Vergeet de context niet! Laakhavens kan niet los gezien worden van de naburige wijken. Ook die leveren hun eigen bijdrage aan de ontwikkelingen,
HARJIT SINGH BESTUURSLID SIRI GURU SINGH SABHA
zoals Transvaal en de Schilderswijk, en de Binckhorst.
Transvaal en de Schilderswijk
De nabijheid van deze grote multiculturele. wijken is gunstig voor Laakhavens. Er komen initiatiefnemers en ondernemers vandaan die in Laakhavens kansen zien om vlakbij tegen gunstige voorwaarden iets op te zetten. De Megastores trekken bezoekers ui t die wijken en omgekeerd komen de studenten en andere bewoners/gebruikers van Laakhavens op de Haagse Markt. Er is volop verkeer en uitwisseling tussen deze drie stadsdelen. Waarschijnlijk wordt dat alleen maar meer.
Binckhorst
De Binckhorst is net als Laakhavens een voormalig industrieel gebied. Daar zijn al enige tijd ontwikkelingen gaande waar Laakhavens van kan leren. Industrieel erfgoed heeft daar een nieuwe bestemming gekregen. Voorbeelden zijn de creatieve broedplaatsen Caballero Fabriek en Binck36 (voormalig KPN-gebouw aan het spoor). Daar hebben kleine ondernemers hun bedrijven gevestigd. De voormalige Fokker Terminal is ontwikkeld tot een multifunctionele evenementenlocatie.
De Haagse Sikh-gemeenschap Siri Guru Singh Sabha is begonnen met de bouw van een tempel in Laakhavens. Tussen de Waldorpstraat en de 1e van der Kunstraat verrijst een traditionele Sikh Gurdwara: een oosterse droom met torens en koepels. Opmerkelijk, omdat de gebedshuizen van de Sikhs buiten India en het Verenigd Koninkrijk meestal gehuisvest zijn in oude panden. Harjit Singh: ‘In Laakhavens bouwen we een echte Sikh Gurdwara, de eerste in de Benelux.
Wie zijn de Sikhs? ‘De Sikhs zijn de volgelingen van het
Welke functie heeft een Gurdwara?
DE EERSTE STEENLEGGING
sikhisme, een monotheïstische religie
‘Het is niet alleen een
die van oorsprong uit de Punjab komt,
gebedshuis, maar ook een
Waarom hebben jullie gekozen voor de locatie Laakhavens?
een Indiase staat. Een Sikh is te
plaats van ontmoeting: je
‘Vanwege de ligging. De meeste Sikhs
herkennen aan zijn tulband. Omdat
kunt het zien als een soort
wonen in Transvaal en de Schilderswijk.
hij zijn haar over zijn hele lichaam niet
buurthuis. De bezoekers
We zijn er zo.’
mag afknippen, gebruikt hij een
kunnen er gratis eten en
tulband om zijn hoofdhaar in te
onze jongeren krijgen er
wikkelen.
les in onze eigen taal,
Wat betekent de komst van de Sikh Gurdwara voor de wijk?
In Nederland wonen zo’n
het Punjabi. Het is een
‘Wij brengen levendigheid en gezelligheid.
12.500 Sikhs, van wie circa
gastvrije plek, die gedraaid
Onze feesten zullen ook Sikhs uit andere
2.000 in Den Haag.’
wordt door vrijwilligers.’
steden aantrekken. Iedereen is welkom. Naast ons worden twee hindoegebedshuizen, mandirs, gebouwd. Die zie ik als goede buren. Ik verwacht dat er winkels en woningen komen zodra onze tempel en de mandirs er staan en er regelmatig veel mensen het gebied in gaan.’
Wanneer is de tempel klaar? ‘November dit jaar.
De bouw gaat heel snel. Het komt goed.’
EEN OOSTERSE DROOM MET TORENS EN KOEPELS
59
8
NIEUWE GEZICHTEN EN OUDE BEKENDEN DEZE TIJDEN VAN VERANDERING WERKEN HARD DOOR IN LAAKHAVENS EN TONEN ZICH IN EEN PARADE VAN NIEUWE GEZICHTEN DIE DE ONTWIKKELING AANJAGEN. ER IS VEEL ENTHOUSIASME, VEEL TALENT, VEEL CREATIVITEIT EN VEEL AMBITIE. POSITIEVE AANPAKKERS ZETTEN DE NIEUWE WERELD NAAR HUN HAND.
60
61
8
Kansen voor ondernemers In Laakhavens zijn steeds meer ondernemers en
Nieuwe programmering Megastores
investeerders actief. Onder hen is het aandeel
De Megastores is het grootste overdekte winkelcentrum van de Benelux en ligt op loopafstand van station Hollands Spoor. Het is een belangrijke factor in de ontwikkeling en het succes van Laakhavens. In de 1e fase is het deel met de woonwinkels vernieuwd. Voor de 2e fase wordt gedacht aan het opwaarderen van het deel waar de supermarkten zijn gevestigd tot een wijkwinkelcentrum. Daarnaast zou je kunnen denken aan een internationale ‘food court’, waarin verschillende concepten geïntegreerd zijn.
Hagenaars met een niet-Hollandse achtergrond opvallend groot. Voorbeelden zijn de snel opkomende Turkse bakkers- en horecaketen Simit Sarayi en de Haagse Sikh-gemeenschap. Deze nieuwe groep investeert in kleinschalige woningbouwprojecten, bedrijfsruimten en geloofshuizen. Maar er zijn ook oude bekenden, zoals de Megastores.
Bedrijfsruimte
Voor ontwikkelaars ligt er een markt voor goedkope bedrijfsruimte of innovatieve deel (‘share’) concepten. Steeds meer studenten starten naast hun studie een bedrijfje. Daardoor is er een groeiende vraag naar betaalbare bedrijfsruimte. De ervaringen op de naburige Binckhorst tonen aan dat kleinschalige bedrijfsconcepten onder de nieuwe zzp’ers zeer gewild zijn (Binck36, Caballero Fabriek).
Horeca en retail
Verder komen er steeds meer ondernemers die zich richten op de studenten met een betaalbaar horecaconcept. Naar verwachting neemt het aantal studenten in Laakhavens de komende jaren fors toe. Dat leidt ongetwijfeld tot een toestroom van betaalbare, populaire horeca en retail.
Faciliteren Ondernemers met een business plan worden uitgenodigd dit aan de gemeente voor te leggen. De gemeente onderzoekt de haalbaarheid van het plan en kijkt wat ervoor nodig is om aan de randvoorwaarden te voldoen.
62
INTERVIEW
63
8 KYASET TIN AYDIN
ONDERNEMER SIMIT SARAYI
>>
Waarom heb je voor Laakhavens gekozen? ‘Vanwege de ligging. Die is gewoon heel goed. Je zit overal dichtbij - het centrum, de snelwegen. Bovendien
Aydin is de nieuwe huurder van de RAC-hallen, de voormalige Rijks Automobiel Centrale.
ken ik Laakhavens goed, want het ligt
Op de eerste etage zit het productie- en distributiebedrijf van Simit Sarayi, een Turkse
naast mijn oude buurt. Daar haal ik
bakkers- en horecaketen; beneden opent hij binnenkort een kleine buurt vestiging van
mijn personeel vandaan, jongeren die
Simit Sarayi en de resterende ruimte verhuurt hij als evenementenlocatie. We hebben het over 5.500 m 2 . Aydin heeft er zin in: ‘Hard werken en in jezelf geloven.
moeilijk aan werk komen. Ik kan er
Met wachten koop je niets.’
kans geven om verder te komen.
een paar in dienst nemen en hun een Dat vind ik belangrijk, dan ben je
Hoe ben jij met Simit Sarayi begonnen? ‘Ik ben als Turkse
bakker gestart aan de
goed bezig. We hebben een WAT IS HET GEHEIM?
opleidingscentrum in huis en werk- en
culturen. Het is er gezellig en je mag
‘Haha, dat vertel ik natuurlijk niet!
er zo lang blijven zitten als je wilt.
Maar onze zaken zitten vol en de hele
Het personeel is gastvrij, het is een
wereld komt er: jong, oud, alle
echte ontmoetingsplek.’
Paul Krugerlaan in
stageplaatsen. Er komen hier ook studenten van ROC Mondriaan en
>>
de Haagse Hogeschool.’
Zo’n vier jaar geleden
Wat voor toekomst zie jij voor Laakhavens?
heb ik het concept van
‘Het is een gebied in opkomst en het
Simit Sarayi naar Nederland
wordt alleen maar beter.
gehaald en onze eerste
Over 3-5 jaar ziet het er hier heel
vestiging in Den Haag
anders uit. De gemeente stelt zich
geopend. De mensen om mij
heel meewerkend op tegenover een
heen waren sceptisch. “Jij
ondernemer met een goed plan.
bent gek!”, zeiden ze. Maar
Ze doen er alles aan om het
na twee jaar was duidelijk
vestigingsklimaat hier goed te maken.
dat dit uitnodigende concept
Ik raad het iedereen aan met serieuze
Transvaal in 1988.
uit Istanbul aanslaat. We hebben nu acht vestigingen in Nederland en breiden snel uit. Over 4-5 jaar willen we zo’n 40-50 vestigingen in de Benelux hebben.’
>>
plannen om hier te starten. Met onze vestiging beneden gaan we studenten de buurt in trekken. Leven in de brouwerij! Gezellig!’
HET WORDT ALLEEN MAAR BETER
65
9
DROMEN OVER LAAKHAVENS LAAKHAVENS ONTWIKKELT ZICH IN ZIJN EIGEN RITME EN HEEFT EEN EIGEN VIBE DIE DE VERANDERING VORMGEEFT. STUDENTEN DRAGEN DAAR ONBEWUST AAN BIJ. OM HEN HEEN STAAN ONDERNEMERS, INITIATIEFNEMERS, BEWONERS EN ANDERE STAKEHOLDERS DIE DAAR HEEL BEWUST OP STUREN. OMDAT ZE ZIEN HOE KANSRIJK LAAKHAVENS IS. LAAT U MEENEMEN IN HUN DROMEN EN JOIN IN THE VIBE!
66
67
Dromen over Laakhavens
9 Wat is je droom? ‘Een mooie openbare ruimte, met een eigen signatuur. We willen de toegangspoorten tot de stad opknappen en de wijk eigen karakter
Wat is je droom?
‘Dat Laakhavens het beste stukje Den Haag
geven door gastvrije bebording en met sierlijk en stevig hekwerk. Als we de mooie elementen van Laak duurzaam uitlichten, krijgt Laak een heel ander gezicht.’
Petra Hiemstra, Quartier Laak
wordt, waar iedereen welkom is.’ ‘Dat ik hier over tien jaar loop met mijn Harjit Singh,
kleinkind en zie hoe iedereen zijn plekje
bestuurslid Siri Guru Singh Sabha
gevonden heeft in een hip, bruisend Laakhavens met een mengelmoes van culturen. En voor mezelf weet dat ik daar een bijdrage aan geleverd heb.’
WAT IS JE DROOM?
Wat is je droom?
Arnie Caprino, gebiedsmanager Laakhavens
WAT IS JE DROOM? ‘Waldo City! We hopen dat het
WAT IS JE DROOM?
‘Een levendig, gezellig Laakhavens met
concept zo aanslaat dat we ook het
bankjes en mooi groen. Gezelligheid begint
‘Dat de RAC-hallen op volle toeren
Waldo Park en de Waldo Towers in
draaien. Dat er 30-40 jongeren lekker aan
Laakhaven kunnen realiseren.
‘Dat Laak weer wordt wat het is:
het werk zijn. En dat de mensen zeggen:
De ontwerpen staan al op papier.
de Stad van Aankomst. Een plek van
“Het is hem toch gelukt.” ‘
En Waldo’s Pizza komt er ook aan!’
innovatie en energie, voor iedereen.’
Kyasettin Aydin,
Edwin Jansen,
ondernemer Simit Sarayi
initiatiefnemer The Waldo
Erik Pasveer, hoofd Stedenbouw en Planologie gemeente Den Haag
bij een vrolijke openbare ruimte, die echt niet altijd praktisch en functioneel hoeft te zijn. Als mensen iets leuk vinden, gaan ze er vanzelf zorgvuldig mee om.’ Juliette Santegoeds, onderzoeker en docent Haagse Hogeschool
JOIN IN THE VIBE
Colofon Dit is een uitgave van
Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Juni 2014 Productie
Intern Dienstencentrum Fotografi e
Maarten Fleskens Willem Vermeij Tekst
Marieke Keur Contact
Voor vragen en suggesties kunt u een e-mail sturen aan
[email protected]. Aan de inhoud van deze nieuwsbrief kunnen geen rechten worden ontleend. Oplage
750 stuks
