KYUNG-SOOK SHIN
WAAR IS ONZE MOEDER ROMAN
Vertaald uit het Engels door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap
Oorspronkelijke titel Please Look After Mom Copyright Engelse vertaling © 2011 Chi-Young Kim All rights reserved. Published in the United States by Alfred A. Knopf, a division of Random House, Inc., New York, and in Canada by Alfred A. Knopf Canada, a division of Random House of Canada Limited, Toronto. Published by arrangement with Barbara J. Zitwer Agency, New York Waar is onze moeder werd oorspronkelijk in aangepaste vorm uitgegeven in Zuid-Korea bij Changbi Publishers Koreaanse titel Ōmma rūl Put’akhae Copyright © 2008 Kyung-sook Shin Copyright Nederlandse vertaling © 2011 Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap en J.M. Meulenhoff bv, Amsterdam Vormgeving omslag Studio Marlies Visser Vormgeving binnenwerk Adriaan de Jonge Foto voorzijde omslag © Richard Hewitt Stewart/ National Geographic Society/Corbis Foto auteur © Paik Dahuim www.meulenhoff.nl isbn 978 90 290 8630 1 / nur 302
Heb lief, zolang je lief kunt hebben. Liebesträume No.3, Franz Liszt
1 SPOORLOOS
Sinds een week is moeder zoek. Het hele gezin is bijeengekomen bij je oudste broer Hyongchol thuis om samen te bedenken wat jullie kunnen doen. Jullie besluiten flyers te maken om uit te delen op de plaats waar moeder voor het laatst gezien is. Om te beginnen moet er een tekst worden opgesteld, daar is iedereen het over eens. Zo’n flyer is natuurlijk de geijkte reactie in een dergelijke situatie, maar er is niet zo veel wat je als familie van een vermiste kunt doen, en de vermiste is in dit geval niemand minder dan jullie moeder. Jullie enige opties zijn aangifte doen van vermissing, de omgeving uitkammen en voorbijgangers vragen of ze iemand hebben gezien die op haar lijkt. Je jongste broer, die een online kledingwinkel heeft, heeft een bericht op internet gezet dat moeder wordt vermist met daarbij een beschrijving van de laatst bekende plaats waar ze is geweest, haar foto en het verzoek contact op te nemen met de familie als ze ergens is gezien. Je wilt haar gaan zoeken op plaatsen waar je vermoedt dat ze zou kunnen zijn, maar je weet hoe ze is: in haar eentje komt ze niet ver in deze stad. Hyong-chol zegt dat jij de tekst voor de flyer moet opstellen, omdat je met schrijven de kost verdient. Je bloost, alsof je ergens op betrapt wordt. Je vraagt je af in hoeverre jouw woorden kunnen bijdragen aan het terugvinden van moeder.
9
Als je schrijft dat 24 juli 1938 moeders geboortedatum is, verbetert je vader je. Volgens hem is ze in 1936 geboren. In haar papieren staat 1938, maar dat schijnt niet te kloppen. Het is voor het eerst dat je dit hoort. Volgens je vader was dat vroeger heel gebruikelijk. Omdat veel kinderen de eerste drie maanden niet overleefden, wachtten mensen meestal een paar jaar voor ze officieel aangifte deden van de geboorte. Maar zodra je de 38 in 36 wilt veranderen, zegt Hyong-chol dat het toch 1938 moet zijn, omdat dat de officiële datum is. Je hebt niet het idee dat het zo nauw luistert voor zo’n eenvoudige flyer, het is tenslotte geen officiële aangifte. Maar je laat 38 gehoorzaam staan, terwijl je je afvraagt of 24 juli zelfs wel echt moeders geboortedag is. Een paar jaar geleden zei je moeder: ‘We hoeven mijn verjaardag niet apart te vieren.’ Vader is een maand voor moeder jarig en jij en je broers en zussen gingen voor verjaardagen en andere feestdagen altijd naar het ouderlijk huis in Chongup. Als iedereen van de directe familie er was, waren jullie met zijn tweeëntwintigen. Moeder vond het heerlijk als al haar kinderen en kleinkinderen er waren en genoot van de drukte in huis. Een paar dagen voor iedereen kwam, maakte ze verse kimchi, ging ze naar de markt om vlees te kopen en sloeg ze extra tandpasta en tandenborstels in. Ze perste sesamolie en roosterde en maalde sesam- en perillazaad, zodat ze iedereen daar een potje van mee kon geven bij het afscheid. In afwachting van de komst van haar familie was je moeder zichtbaar geanimeerd en verrieden haar woorden en lichaamstaal tijdens gesprekjes met buren of kennissen haar trots. In het schuurtje had moeder glazen flessen in de meest uiteenlopende formaten staan vol vruchtensap dat ze maakte als er pruimen en wilde aardbeien waren. Moeders potten
10
waren tot de rand gevuld met gefermenteerde ombervisjes, ansjovispasta of gefermenteerde oesters om naar familie in de stad te sturen. Toen ze hoorde dat uien erg gezond zijn maakte ze uiensap en voor de winter maakte ze pompoensap met zoethout. Moeders huis leek wel een fabriekje, waar ze sauzen en miso maakte en rijst pelde en het hele jaar door etenswaren voor de familie bereidde. Op een gegeven moment begonnen de kinderen minder vaak naar Chongup te komen en reisden je ouders zelf vaker naar Seoul. Vervolgens gingen jullie hun verjaardagen vieren met etentjes buitenshuis. Dat was handiger. Daarna was moeder met het voorstel gekomen: ‘Laten we mijn verjaardag tegelijk met die van jullie vader vieren.’ Ze zei dat het te omslachtig was om hun verjaardagen afzonderlijk te vieren, omdat die allebei midden in de hete zomer vielen als er ook al twee voorouderfeesten waren met maar twee dagen ertussen. Eerst wilde de familie daar niets van horen, zelfs niet toen moeder bleef aandringen, en als ze weigerde om naar de stad te komen, gingen er altijd wel een paar van jullie naar huis om het daar te vieren. Vervolgens kreeg moeder steeds vaker haar verjaardagscadeau van jullie op vaders verjaardag en uiteindelijk werd haar verjaardag stilzwijgend overgeslagen. Moeder kocht graag voor iedereen sokken, maar in de ladekast werd de berg sokken die niet meer werden meegenomen steeds groter. Naam: So-nyo Park Geboortedatum: 24 juli 1938 (69 jaar) Uiterlijk: Klein van stuk, peper-en-zoutkleurig permanent, hoge jukbeenderen, voor het laatst gezien in een hemelsblauwe blouse, een wit jasje en een beige plooirok Voor het laatst gezien: in de metro bij het centraal station van Seoul
11
Niemand weet welke foto van moeder jullie moeten gebruiken. Iedereen is het erover eens dat hij zo recent mogelijk moet zijn, maar niemand heeft een recente foto van haar. Je herinnert je dat moeder op een gegeven moment niet meer op de foto wilde. Ze sloop zelfs weg als er een groepsportret werd gemaakt. De recentste foto van haar is die met de hele familie op de zeventigste verjaardag van vader. Ze zag er toen goed uit in haar lichtblauwe hanbok. Ze was naar de kapper geweest en had zelfs rode lippenstift op. Volgens je jongste broer ziet ze er op die foto zo anders uit dan normaal dat mensen haar niet zullen herkennen, zelfs niet als jullie een uitsnede zouden maken en die vergroten. Hij vertelt dat mensen tegen hem zeiden toen hij haar foto op internet had gezet: ‘Wat een knappe moeder, helemaal niet iemand die eruitziet alsof ze zou verdwalen.’ Jullie besluiten thuis allemaal op zoek te gaan naar een andere foto van haar. Hyongchol zegt dat je nog meer op de flyer moet zetten. Als je hem aankijkt, zegt hij dat je mooiere zinnen moet bedenken die de mensen in het hart zullen raken. Woorden die de lezer in het hart zullen raken? Als je schrijft: ‘Help ons alstublieft onze moeder te vinden’, vindt hij dat te eenvoudig. Als je schrijft: ‘Onze moeder is zoek’, zegt hij dat ‘moeder’ te afstandelijk is en dat je ‘mama’ moet zetten. Als je schrijft: ‘Onze mama is zoek’, vindt hij dat te kinderlijk. Als je zet: ‘Neem alstublieft contact met ons op als u deze persoon hebt gezien,’ snauwt hij: ‘Wat een schrijfster van niks ben jij!’ Geen enkele zin die je bedenkt kan Hyong-chols goedkeuring wegdragen. Je op een na oudste broer zegt: ‘Je raakt mensen in het hart als je schrijft dat er een beloning wordt uitgeloofd.’ Als je schrijft: ‘We zullen u rijkelijk belonen,’ zegt je schoonzus dat je zoiets niet kunt schrijven. Dat mensen het pas serieus nemen als je een specifiek bedrag noemt.
12
‘Hoeveel zal ik dan zetten?’ ‘Een miljoen won?’ ‘Dat is te weinig.’ ‘Drie miljoen?’ ‘Dat is volgens mij nog steeds te weinig.’ ‘Vijf miljoen dan.’ Niemand maakt bezwaar tegen vijf miljoen won. Je schrijft: ‘We loven een beloning van vijf miljoen won uit’ en zet er een punt achter. Je op een na oudste broer zegt dat je moet schrijven: ‘Beloning: vijf miljoen won’. Je jongste broer zegt dat je ‘vijf miljoen won’ in grotere letters moet zetten. Iedereen belooft een betere foto van moeder te zullen sturen als ze die vinden. Je krijgt de opdracht de tekst nog verder uit te breiden en kopieën te maken en je jongste broer belooft die op te komen halen en ze bij alle familieleden af te leveren. Als jij voorstelt om iemand in te huren om de flyers te verspreiden, zegt Hyong-chol: ‘Nee, dat moeten we zelf doen. In doordeweekse vrije uurtjes en in het weekend met z’n allen.’ ‘Dat gaat toch veel te langzaam om mama te kunnen vinden,’ mopper je. ‘We kunnen niet werkeloos afwachten. Meer kunnen we niet doen,’ antwoordt Hyong-chol. ‘Hoe bedoel je, “meer kunnen we niet doen”?’ ‘We hebben al een advertentie in de krant gezet.’ ‘Dus een advertentie plaatsen is alles wat we kunnen doen?’ ‘Wat wil je dan? Moeten we soms per direct ontslag nemen om de stad uit te kammen? Als we mama zo konden vinden, zou ik het meteen doen.’ Je zegt niets terug, omdat je beseft dat je Hyong-chol onder druk zet om alles voor jullie te regelen, zoals jullie altijd doen. Vader blijft bij Hyong-chol en de rest gaat naar huis.
13
