Kwartellaan. Van eindpunt naar groene verbinding

Kwartellaan Van eindpunt naar groene verbinding

Haags Milieucentrum Groot Hertoginnelaan 203 2517 ES 's-Gravenhage 070 - 30 50 286 www.haagsmilieucentrum.nl

Colofon Projectcoördinatie: Geert van Poelgeest Tekst en research: Henk Timmermans Eindredactie: Bob Molenaar Foto’s: Henk Timmermans, Sandra Kamphuis, Geert van Poelgeest, Marian Barendtszen Opdracht: Gemeente Den Haag, Groenbeheer Segbroek, 2007 ISBN: 978-90-74944-04-5 © Haags Milieucentrum, 2007 Een digitale versie is kosteloos beschikbaar op http://www.haagsmilieucentrum.nl/publicaties/kwartellaan

2

Kwartellaan – van eindpunt naar groene verbinding, Haags Milieucentrum

1. Aanleiding De Vogelwijk gaat op de schop om de rioleringen te vernieuwen. Daarmee zal ook de Kwartellaan worden opengelegd. De gemeente wil deze werkzaamheden aangrijpen om, ter versterking van het ecologische netwerk, de beplanting van de Kwartellaan te reconstrueren. Vanuit het groenbeheer van het stadsdeel Segbroek, waaronder de Vogelwijk valt, werd het Haags Milieucentrum gevraagd om aanbevelingen te formuleren ter versterking van de ecologische kwaliteiten van de Kwartellaan; waarbij het gebruik door de bewoners mogelijk moet blijven. Wout Veldstra, stadsecoloog van de stad Groningen, stelde op de expertmeeting d.d. 26 juni 2007 in het Haagse stadhuis: “alleen maar kijkgroen màg niet meer”. Daarmee geeft hij aan dat de stad te weinig groen bevat om enkelvoudig te worden “gebruikt”, “alleen maar voor het mooi”. Stadsgroen moet multifunctioneel zijn. Op deze opmerking haakt de groenbeheerder in, en hij neemt daarmee een belangrijk initiatief om de ecologische voorwaarden in en om de Kwartellaan, en daarmee het ecologisch netwerk door de stad, te versterken. Ook groen dat in eerste instantie is aangewezen als kijk- of speelgroen kan dan een belangrijke ecologische functie vervullen. Zo’n initiatief verdient steun. Ecologische verbindingen in de stad zijn kwetsbaar als ze niet ingebed liggen in een complex van groene functies, dat draagvlak heeft bij de omwonenden. Draagvlak dat samenhangt met de mogelijkheid tot (mede)gebruik en beleving van de verbindende groene structuur. Om dit draagvlak te verkrijgen is een Powerpoint-presentatie een onderdeel van dit verslag.


3

De tot nog toe enige ecologische verbinding tussen de Westduinen en de Haagse Beek: de smalle en opgeknipte middenberm van de De Savornin Lohmannlaan

Wapendal

4


2. De Kwartellaan, gelegen tussen groengebieden

Natura 2000 gebieden Stedelijke Groenstructuur Gerealiseerde groene verbindingen Te realiseren groene verbinding De Kwartellaan en haar directe omgeving: De Kwartellaan verbindt in eerste instantie de Laan van Poot met de Sportlaan, en de groenstrook van de Kwartellaan vormt een verbinding van het groengebied rond de Haagse Beek, het Rode Kruis Plantsoen, met de duinnatuur van het Westduinpark. Wapendal is, samen met het Westduinpark, aangemeld als Natura 2000 gebied, maar ligt achter de “gatenkaas” van de Bosjes van Pex als een geïsoleerde voorpost in de bebouwing. Verbindingen die via de Bosjes van Pex lopen, gaan met name naar de omgeving van de Haagse Beek en er zijn nauwelijks verbindingen met het duin. De enige verbinding met de duinen van het Westduinpark loopt via de smalle, opgeknipte middenberm van de De Savornin Lohmannlaan. Hoewel deze berm in ecobeheer is genomen blijft de verbinding erg dun. Pas bij de Houtrustweg is er weer een verbinding tussen het Westduinpark en de Haagse Beek mogelijk. Maar deze verbinding ligt te ver van Wapendal af. Een toegevoegde verbinding langs de Kwartellaan is niet alleen goed voor de koppeling van de Haagse Beek met het duin, maar verkort en versterkt de verbinding tussen Westduinpark en Wapendal aanmerkelijk.


5

3. De Kwartellaan: huidige situatie

N

De Kwartellaan is een brede laan met een brede groene middenberm. Deze middenberm is het voormalige eindpunt van tramlijn 3 (1931 – 1942). De middenberm is 415m lang vanaf de Laan van Poot tot aan de Sportlaan, en 24m breed van stoeprand tot stoeprand. Oorspronkelijk werd de middenberm doorsneden door drie dwarslanen, maar die doorsnijdingen zijn teruggebracht tot de breedte van een fietspassage in gazon. De gazons zijn tegen kruisend autosluipverkeer beveiligd door zware boomstammen (populieren). De middenberm is ingevuld met gazons met daarin voornamelijk iepen, aangevuld met enkele voorjaars-bloeiende bomen (Prunus) en struikranden/bosschages langs de rijbaan. Deze zijn ingeplant met cultuurstruiken en cultuurvarianten van wilde struiken. Dit maakt het op soort brengen van de struiken hier en daar wat problematisch. De Kwartellaan is een ‘knip’ in de Vogelwijk: - de kruisende lanen zijn onderbroken, de Laan van Poot heeft eenrichtingsverkeer van de Kwartellaan af (dwz vanaf de Kwartellaan is het toegestaan om bij de Laan van Poot links- of rechtsaf te slaan, maar de Laan van Poot levert geen verkeer voor de Kwartellaan aan) - de Kwartellaan mag wel vanaf de Sportlaan, maar niet vanaf de Segbroeklaan worden ingereden

6


- de Kwartellaan heeft een snelheidsbeperking (30km/u) met drempels Dit betekent dat de Kwartellaan wat betreft verkeersdruk erg rustig is. De middenberm van de Kwartellaan bestaat uit 6 onderdelen: aansluiting Westduinpark blok Laan van Poot – Pauwenlaan blok Pauwenlaan – Kiplaan blok Kiplaan – Sijzenlaan blok Sijzenlaan – Sportlaan aansluiting Haagse Beek In de hierna volgende beschrijving per blok wordt met “oostelijk” aangeduid de (struikrand langs de) rijbaan van de Sportlaan naar de Laan van Poot, en met “westelijk” de (struikrand langs de) rijbaan van de Laan van Poot naar de Sportlaan.

Kwartellaan, oostelijke rijbaan, gezien vanaf de Sportlaan


7

N WESTDUINPARK

strandslag

laan van poot

Blok A: Aansluiting Westduinpark De Kwartellaan eindigt in een volle cirkel: de voormalige keerlus van lijn 3. De haakse middellijn wordt gevormd door de stoeprand Laan van Poot aan de onbebouwde Westduinpark-zijde. Dat betekent dat de helft van de cirkel (Ø 80m) in het Westduinpark insnijdt met een rijbaan van 8,5m breed en daarop 64 kopse parkeerplaatsen: totaal 18m verharding. Op de halve cirkel ligt de toegang tot een “strandslag”, een 800m lang voetpad naar het strand. De eerste 100m van dit pad is zeer steil. Dit in tegenstelling tot de andere opgang naar het strand tegenover de Fuutlaan: hier is de afstand tot het strand 150m korter, zonder steile klim, met een fietsen een voetpad. Bij de Fuutlaan zijn echter geen extra voorzieningen voor parkeren, zodat het strandpad vanaf de Kwartellaan toch vrij regelmatig gebruikt wordt. Niettemin is de aanwezigheid van ruim 100 parkeerplaatsen (ook in de middenberm Kwartellaan liggen er nog 50) wat overdreven. Aan de buitenkant van de ring ligt het duin met de daarbij behorende duinvegetatie: de duinbegroeiing bestaat op de helling uit boomstruweel, eenmaal boven loopt het pad door een smalle zone struikrijk grasland (de naast het pad gelegen stuifkuil is vanaf het pad niet zichtbaar) en gaat dan over in bos (Eiken-berken). Aan de noordzijde van de ring ligt een grasveld dat wordt gebruikt als uitrenveld voor de honden.

8


In het midden van de insnijdende halve cirkel is een veldje ingeplant met struiken. De naar het duin gerichte zijde kenmerkt zich door duinsoorten als Meidoorn, Duindoorn, Liguster en Hondsroos, en is tamelijk overwoekerd door Braam. Langs de Laan van Poot staat veel struikvormige Iep, daartussen cultuurstruiken als Sneeuwbes, Dwergmispel en Pruikenboom, deels overwoekerd door Haagwinde. De verharding van de Laan van Poot is 13m breed (2 x 2,40 stoep + 8,10 rijweg)

18 m brede verharding, alleen maar om automobilisten de gelegenheid te geven vlak bij de strandslag te parkeren. En zelfs op een drukke dag staat het nooit vol

De strandslag is de eerste honderd meter vanaf de parkeerplaats erg steil. Hèt kenmerk dat doet vermoeden dat tenminste de keerlus in het duin is uitgegraven


9

N laan van poot

pauwenlaan

Blok 1: Laan van Poot – Pauwenlaan Het eerste blok van de middenberm bestaat uit drie, door verhardingen gescheiden, bosschages: de struikranden oostelijk en westelijk van de in de middenberm gelegen parkeerplaats, en de dwars gelegen bosschage ter hoogte van de Pauwenlaan. Aan de Laan van Poot is de stoep verbreed en zijn straatbanken neergezet. Het eerste blok van de middenberm bestaat uit uit twee stroken struiken. De oostelijke strook wordt gedomineerd door struikvormige Iep, met daarin Dwergmispel, Rimpelroos, Zweedse meelbes, Hulst en Liguster, onderbroken door een elektriciteitshuisje. De westelijke struikrand wordt eveneens gedomineerd door struikvormige Iep, met daarin Meidoorn, Dwergmispel, Rimpelroos, een paar Prunussoorten en Hulst, met daarin slingerend Braam en Bosrank. De bomen in deze struikranden zijn alle Iepen. Tussen deze twee struikranden ligt een verharding met 50 kopse parkeerplaatsen en middenpad: van de 1824 m2 van dit deel van de middenberm is 1005m2 verhard (55%). Vier parkeerplaatsen worden gebruikt voor het parkeren van papier- en glasbakken. Dwars op de middenberm staat in het verlengde van de Pauwenlaan een, door gazon en fietspad van de bovengenoemde struikranden gescheiden, boomstruweel. De struiklaag wordt gedomineerd door struikvormige Iep, met daarin een paar grote Kornoeljes en Dwergmispel. De bomen in deze bosschage zijn Eiken.

10


N pauwenlaan

kiplaan

Blok 2: Pauwenlaan – Kiplaan Het tweede blok heeft bij de Pauwenlaan een gazon met daarin 7 volwassen Iepen. Er zijn twee jonge Eiken ingeplant. Door het gazon loopt een tegelpad van 3,60m breed naar een verharding met daarin kinderspeeltoestellen in rubbertegels gevat. Vanaf deze speelplaats loopt weer een 3,60m breed tegelpad door een gazon naar de Kiplaan. Van de 2592 m2 van deze middenberm is 632 m2 verhard (25%). In het gazon bij de Kiplaan staan drie volwassen Iepen en twee Prunussen. Er zijn twee jonge Iepen bijgeplant. Rond de speelplaats staat een groen ijzeren hek, en tussen het hek en de rijbaan ligt een struikrand. De struikrand langs de oostelijke rijbaan wordt gedomineerd door Sneeuwbes, met verder struikvormige Iep, Kornoelje, Kardinaalsmuts en Dwergmispel en cultuurrozen uit de Egelantiergroep. Er staat één Prunus in. Klimop zorgt voor bodembedekking, maar voorkomt daarbij niet dat Guldenroede en Koninginnekruid hoog opschieten. In de westelijke struikrand staat een Prunus, en verder wordt de struikrand gedomineerd door Dwergmispel. Andere soorten hier zijn struikvormige Iep, roos uit de Egelantiergroep en Sneeuwbes. Verder lijkt hier te zijn wild geplant met wat tuinstruikjes (o.a. verschillende cultuurvormen van Berberis). Ook in deze struikrand komen kruiden op: Bitterzoet, Guldenroede en Koninginnekruid en Haagwinde. Beide struikranden maken een verwaarloosde en versleten indruk.


11

N kiplaan

sijzenlaan

Blok 3: Kiplaan – Sijzenlaan Het derde blok heeft bij de Kiplaan een gazon met daarin 5 volwassen Iepen en twee Prunussen. In het gazon bij de Sijzenlaan staan 9 volwassen Iepen. Beide gazons worden doorsneden door een 3,60m breed tegelpad. Tussen de twee gazons ligt, door twee stroken struikgewas omzoomd, een onduidelijke verharding. Het totaal verhard oppervlak in dit blok is 622 m2, 25% van het totaal van 2532 m2. In de oostelijke struikrand staat betrekkelijk veel Iepen-opschot, er staan een paar Prunussen, waarvan er één door Klimop en een ander door Bosrank overwoekerd wordt. De Prunussen vallen niet op, omdat de struiken hier opvallend hoog zijn uitgegroeid. In deze rand is geen van de struiksoorten dominant: er staan Dwergmispel, Liguster, een bessenstruik en Egelantier, struikvormige Iep, Sneeuwbes, Kardinaalsmuts en Kornoelje. Er is een Esdoorn opgeslagen. Bosrank en Klimop slingeren zich door de struiken. Ook de westelijke strook kent geen dominante struiksoorten. Het uiteinde van de strook bij de Kiplaan wordt gevormd door een enorme bos opschot uit de stomp van een Iep. Verder staat er struikvormige Potentilla in twee varianten, Dwergmispel, Kornoelje, Sneeuwbes en een jong opschot van de Esdoorn. Bosrank slingert zich door de struiken en Klimop dekt de bodem. Toch staat er Koninginnekruid, Bitterzoet en Wilgenroosje tussen de struiken.

12


N

sijzenlaan

sportlaan segbroeklaan

Blok 4: Sijzenlaan – Sportlaan Het laatste blok op de Kwartellaan wordt gevormd door vak dat geheel met struiken is ingeplant. Totaal oppervlak 912 m2. De dominerende struik is hier Dwergmispel: ruim de helft van het oppervlak. Het elektriciteitshuisje wordt geheel ingepakt door hoog opgeschoten Liguster. Op de hoek met de Sportlaan staat een Prunus, met daaronder een Blazenstruik. De boom op de hoek met de Sijzenlaan is omgezaagd. Rond de stomp staan tuinstruikjes: Lavendel en een struikvormige Potentilla. De strook verharding (7,5 m) tot aan het fietspad van de Sportlaan is nog niet verwijderd. Daardoor is de totale breedte van de verharding tot de verkeersdruppel naar de Segbroeklaan 20,90 m.


13

sportlaan RODE KRUIS PLANTSOEN

N

segbroeklaan

goudsbloemlaan ranonkelstraat HAAGSE BEEK

Blok Z: De aansluiting Haagse Beek Voor de aansluiting met de Haagse Beek zijn op dit moment drie gazons aanwezig: twee verkeersdruppels tussen de Sportlaan en de Segbroeklaan en een gazon op de kop van het Rode Kruis Plantsoen. Dit laatste gazon loopt uit in een bosschage rond de duiker van de Haagse Beek. De afmetingen zijn 8 x 45 m en er staat één grote populier in. Het gazon wordt door een rijweg van 10 m breed gescheiden van twee als gazon onderhouden verkeersduppels, met een gezamenlijk oppervlak van 828 m2, waardoorheen een 11m brede verharding loopt in het verlengde van de westelijke rijbaan van de Kwartellaan naar de Segbroeklaan. De verharding van de Segbroeklaan is 24 m breed. In het verlengde van de middenberm Kwartellaan staat aan de overkant van de Segbroeklaan een bosschage van hoge populieren met struikondergroei, die Segbroeklaan en Goudsbloemlaan scheidt. Deze wordt van de bosschage langs de westrichting van de Haagse Beek gescheiden door een 10m brede doorsteek vanaf de Kwartellaan, die aansluit op de GoudsbloemlaanRanonkelstraat. Deze bosschage eindigt bij de Sportlaan in een ecologisch onderhouden grastalud langs de Haagse Beek richting Bosjes van Pex (en Wapendal).

14


Tunnelview In de huidige situatie loopt de Kwartellaan niet helemaal door tot aan de Haagse Beek. De Sportlaan komt bij de Kwartellaan met de Segbroeklaan samen, en daarom is de Haagse Beek ter plaatse een klein beetje omgelegd naar de Ranonkelstraat. Daardoor ontbreekt er een “T-stuk” in de groene verbinding: de groene zoom langs de Haagse Beek is onderbroken, en dwars daarop is er ook geen verbinding met de Kwartellaan. Maar deze situatie gaat veranderen: Voor de oplossing van de fileproblemen in de flessenhals van de Sportlaan langs de Bosjes van Pex is voorgesteld een tunnel te boren onder de Bosjes van Pex door, en zodoende de Segbroeklaan met de Machiel Vrijenhoeklaan te verbinden. De Segbroeklaan komt dan niet meer uit op de Sportlaan, en de ruimte die nu voor die aansluiting wordt gebruikt komt vrij. Met de aanleg van de tunnel kan in de dan vrijkomende ruimte de verbinding tussen de verschillende onderdelen van de Haagse Beek en met de Kwartellaan richting Westduinen worden hersteld. Zie bijlage 2.

Zowel de Haagse Beek zelf als de verbinding met de Westduinen is bij de Segbroeklaan onderbroken

De Haagse Beek richting Bosjes van Pex en Wapendal


15

Vochtgradiënt De Kwartellaan ligt als groene corridor tussen de duinen en de strandvlakte die ooit het Seghbroec, een binnenduin-moerasbos, herbergde. Daaruit zou kunnen worden afgeleid dat er een hoogte- en daarmee een vochtgradiënt zal zijn geweest. Helaas is de gradiënt, zoals die er van oorsprong moet hebben gelegen, nu vrij sterk afgevlakt. Het begin van het strandpad door de duinen is erg steil, en dat doet vermoeden dat er hier zand is afgevoerd. Dat moet zijn geweest bij de aanleg van de wijk, of mogelijk al voor een vroegere bestemming. Voor de aanleg van de wijk werden de bestaande wegen verhard en verkregen hun naam: Houtrustweg, Laan van Poot en Sportlaan. Deze wegen dienden als ontsluiting van de aan te leggen wijk, en werden dientengevolge van afgraving gevrijwaard. De tussenliggende wijk is afgegraven, hoewel mogelijk niet geheel waterpas. Met name de kop van de Kwartellaan bij de Laan van Poot ligt beduidend dichter bij het grondwater dan oorspronkelijk. Ook bij de Sportlaan lijkt de bodem toch net weer iets droger te zijn dan van de nabijheid van de Beek zou mogen worden verwacht. De Sportlaan ligt wat hoger dan de afgegraven gedeelten van de wijk. Toch is de gradiënt niet geheel verdwenen: de wilde kruiden in de ondergroei van de bosschages geven een beeld te zien van een iets minder vochtvragende vegetatie bij de Laan van Poot, en een iets meer vochtminnende vegetatie ter hoogte van de Sijzenlaan. Het laatste blok, tussen Sijzenlaan en Sportlaan lijkt iets droger, maar dat kan ook het gevolg zijn van een relatief sterkere invasiedruk vanuit de - droge - stenige omgeving. Zie bijlage 1.

Jacobskruiskruid is typisch een plant van de droge grond, terwijl het Harig wilgenroosje van natte voeten houdt. Ze staan allebei in de middenberm, maar niet op dezelfde plaats!

16


3. Gewenste eindsituatie Gebruik Het huidig gebruik is met name lokaal. Kinderen spelen op de speelvoorziening, de verhardingen worden gebruikt om te leren fietsen. Op de gazons in de middenberm zijn honden niet toegelaten. De relatie met de wandelactiviteit in het Westduinpark wordt slechts gelegd door middel van de parkeerplaats. Zonder het huidig gebruik door kinderen te schaden zou de middenberm, als recreatieve wandelroute tussen het Westduinpark en het Rode Kruis Plantsoen langs de Haagse Beek, zeker in een behoefte kunnen voorzien. Daarnaast kan het speelgebruik kwalitatief worden verbeterd: het ligt voor deze groene omgeving veel meer voor de hand om hier een groene speelplek aan te bieden dan een verharde speelplek. Zo zou de onbestemde verharding tussen de Kip- en Sijzenlaan heel goed kunnen worden omgevormd naar een trap-/volleybalveldje, en er zou in een van de bosschages (bijvoorbeeld die bij de Pauwenlaan) een “boomhut” (een speelhut in het bos, al dan niet op palen) kunnen worden neergezet, die uitnodigt tot ontdekkend spelen.

Beleving In de huidige staat maken met De speelvoorziening wordt druk gebruikt name de struikranden een rommelige indruk. Struikvormige Iepen zijn gaan overheersen. Deze bosschages maken daardoor een grauwgroene stakerige indruk. De Kwartellaan ligt op een traject dat oorspronkelijk de geleidelijke overgang (een gradiënt) van droog duinzand naar een vochtige laagte rond een duinbeek vormde. De wilde kruiden in de ondergroei van de struikranden geven nog een vage herinnering daarvan aan: halverwege de laan verschijnen vochtminnende soorten als Koninginnekruid, Late Guldenroede en Harig Wilgenroosje, die aangeven dat het daar duidelijk vochtiger is. Deze gradiënt zou zichtbaar kunnen worden gemaakt in de keuze van natuurlijke bloeiende en besdragende struiksoorten in de bosschages. De Iepen, die nu de boomlaag van de laan bepalen, verdragen zich heel goed met deze gradiënt, maar opengevallen plaatsen zouden kunnen worden ingevuld door meer uitgesproken boomsoorten uit die gradiënt: Ruwe berk en Eik aan de duinrand, en Zachte berk, Es en Zwarte els in de buurt van de Haagse Beek. De recreatieve wandelroute wordt daarmee ook een educatieve route, en zou daarmee heel goed aan de kwalificatie als ‘natuurpad’ kunnen voldoen. Natuurlijk moeten dan wel de grassige delen van de middenberm (met uitzondering uiteraard van het trapveldje en de speelplaats) worden omgezet in bloemrijk grasland op arme duingrond. Vanwege het afgevlakte profiel na zandafgraving zal de gradiënt niet spontaan ontstaan, maar eenmaal aangeplant zal ze zich wel handhaven.

Ecologische geleiding In de huidige staat ligt er in de vegetatie een ambivalente boodschap wat betreft natuurvriendelijkheid. Enerzijds wordt er voor stedelijke groenstroken relatief veel autochtoon materiaal ingeplant, anderzijds staan er grote blokken van ecologisch niet


17

actieve cultuurplanten. De onderbrekingen in de groenstructuur worden teruggebracht tot smalle fietspassages, maar de daarmee vrijkomende groene ruimte is ingevuld met ecologisch niet actief gazon. Aan beide einden van de Kwartellaan zitten populaties van vlinders en libellen, van amfibieën en van kleine zoogdieren. De populaties in de Westduinen zijn onderdeel van de grote duinpopulaties, terwijl de populaties aan de Haagse Beek kleine, geïsoleerde deelpopulaties zijn. Daarnaast zijn de Westduinen een belangrijk (zomer)slaapgebied voor vleermuizen Een kleine deelpopulatie kan door de één of andere desastreuze oorzaak gemakkelijk uitsterven. Als zo’n deelpopulatie goed verbonden is met de kernpopulatie wordt het gebied weer gemakkelijk herbevolkt. Als de deelpopulatie echter in het stedelijk gebied geïsoleerd is geraakt, wordt de kans op uitsterven nog groter: inteelt en menselijk ingrijpen zijn een veel constantere dreiging dan toevallige natuurlijke rampen. En geïsoleerde deelpopulaties kunnen zich niet herbevolken vanuit de kernpopulatie. Daarom is het zaak deelpopulaties zoveel mogelijk met elkaar en met grotere kernpopulaties te verbinden. Libellen- en vlinderpopulaties laten zich via een bloemrijke strook gemakkelijk verbinden. Verschillende soorten vlinders trekken op verschillende soorten bloemen, sommige soorten trekken graag langs boszomen, andere blijven daar juist bij weg, maar een gevarieerde strook biedt mogelijkheden voor een breed aanbod aan vlinders. Voor libellen geldt dat ze, nadat ze uit het water zijn gekropen, eerst een korte tijd een zwervend bestaan leiden, waarin ze leren jagen en hun volwassen kleur krijgen. Komen ze in die periode een geschikt broedwater tegen, dan is de kans groot dat ze zich daar een territorium afzetten, in plaats van terug te keren naar het water waar ze zelf geboren zijn. In die zwerfperiode hebben ze insectenrijke gronden nodig, zoals bijvoorbeeld boven een bloemenwei, en beschutting tegen harde wind of regen, die een bosschage kan bieden. Van de amfibieën zijn met name de op het land overwinterende padden en salamanders goed in staat om afstanden te overbruggen om zo “toevallig” in een buurpopulatie terecht te komen. De vrouwtjes keren veelal terug naar het water waarin ze zelf zijn geboren, maar een mannetje dat vanuit een andere poel in staat is geweest de buurpopulatie te bereiken, wordt door het vrouwtje naar haar poel meegenomen. Daarmee wordt inteelt voorkomen. Of de mannetjes in staat zijn vrouwtjes uit naburige poelen te ontmoeten, is afhankelijk van de kwaliteit en bereikbaarheid van het tussenliggend jachtgebied en de afstand tussen de twee poelen. De afstand tussen de Westduinen en de Haagse Beek lijkt niet zo’n onoverkomelijk probleem te zijn, grote vlakten zonder voedsel of dekking Mannetjes van de gewone pad liften met vrouwtjes mee naar hun geboortepoel, ook als ze zelf ergens anders geboren zijn zijn dat mogelijk wel. Kleine zoogdieren, of het nu planteneters (bijvoorbeeld woelmuizen), insecteneters (bijvoorbeeld spitsmuizen) of roofdiertjes (bijvoorbeeld wezels) zijn, zoeken nadat ze uit het territorium van de ouders zijn verdreven, een vrij eigen territorium, en natuurlijk een partner. Die zoektocht voltrekt zich in habitat dat een zekere overeenkomst vertoont met het ouderlijk territorium, andersoortige vegetaties worden gemeden of zo snel mogelijk overgestoken. In een verbindende strook met verschillende vegetatietypen min of meer evenwijdig aan elkaar zullen de verschillende potentiële territoria vanuit beide aangren-

18


zende populaties worden opgevuld, en territoriumzoekende nieuwkomers kunnen via zo’n strook vrij snel van de ene deelpopulatie naar de andere komen: ze worden er als het ware doorheen gejaagd door de territoriumhouders in de verbindingsstrook. Daarom geldt voor geschiktheid van de verbinding voor kleine zoogdieren eigenlijk hetzelfde als voor amfibieën: de afstand tussen de Westduinen en de Haagse Beek lijkt niet zo’n onoverkomelijk probleem te zijn, grote vlakten zonder voedsel of dekking zijn dat mogelijk wel. In de huidige staat is de kop van de Kwartellaan een belangrijke “invang” voor vleermuizen die vanuit hun slaapnesten in de Westduinen fourageren in de wijk, bij de Haagse Beek of zelfs verder in Segbroek. De hoge Iepen zijn een herkenbaar begin van deze route. Voor zover bekend zijn deze bomen nu nog niet bedreigd, maar de iepziekte is nog niet uitgeroeid. Het is daarom zaak andersoortige bomen bij te plaatsen, zodat deze vleermuis-oversteekplaats verzekerd blijft, ook als de Iepen aangetast worden. En dat geldt dan natuurlijk voor de hele laan: ook de overige Iepen, die nu de vleermuisgeleiding vormen, dienen ondersteund te worden door andere bomen.

Vlinders tussen duin en beek: Bont zandoogje, Dagpauwoog, Kleine vuurvlinder en Bruin blauwtje


19

4. Conclusies De Kwartellaan is een laan met potenties. Het groen van de middenberm kan veel meer multifunctioneel worden ingezet dan in de huidige situatie. De speelfunctie kan worden uitgebreid en versterkt. Naast de huidige speelvoorziening zou deze middenberm een klein sportveldje kunnen krijgen met daarin bijvoorbeeld twee lage voetbaldoelen en de mogelijkheid een volleybal- of badmintonnet op te hangen. Verder zou moeten worden bekeken of meer natuurlijk, ontdekkend spelen in de middenberm gestimuleerd kan worden, bijvoorbeeld door het plaatsen van een speelhut. In de situatie van de Kwartellaan zijn de randvoorwaarden aanwezig voor een functionerende ecologische verbinding tussen het Rode Kruis Plantsoen / Haagse Beek en het Westduinpark: - de middenberm ligt op een gradiënt van droog naar nat. Hoewel deze gradiënt is afgevlakt is ze met gerichte beplanting (in ieder geval visueel) te herstellen - de verkeerssituatie kan als (zeer) rustig worden gekarakteriseerd - de afstanden tussen het (particulier) groen van de wijk zijn gering. Hierdoor kunnen dieren zowel direct als via de tuinen gebruikmaken van de verbinding - de middenberm is breed genoeg om voor kleine dieren te voorzien in een gras- en struikzoom-verbinding. Deze ecologische verbinding zou een welkome aanvulling zijn op de gemankeerde verbindingen tussen de Westduinen enerzijds en de Haagse Beek en Wapendal anderzijds. Geïsoleerde deelpopulaties van vlinders en libellen, van amfibieën en van kleine zoogdieren in de laatstgenoemde kleine groengebieden zouden daarmee worden verbonden met de grotere populaties in het Westduinpark. De bestaande vleermuis-geleiding vanuit het Westduinpark naar de Vogelwijk, Haagse Beek en Segbroek zou door deze nieuwe beplanting worden verzekerd tegen uitval van bomen door (bijvoorbeeld) iepziekte.

De Kwartellaan is al een mooie groene laan. Maar dat groen is alleen verzekerd als het groen multifunctioneel kan worden ingericht

20


5. Aanbevelingen visie De Kwartellaan wordt een mooie, multifunctionele groene laan. Als eerste functie kan worden genoemd die van Groene Ecologische verbinding die, behalve dat ze de deelpopulaties van de Haagse Beek met de kernpopulaties in de Westduinen verbindt, ook voor de mens een aantrekkelijke en educatieve wandelroute vormt. En dat is de tweede functie: de wandelverbinding vanuit de stad naar de duinen en het strand, of vanuit het wandelgebied Rode Kruis Plantsoen naar het wandelgebied van de Westduinen. Aantrekkelijk omdat het een groenstrook is met een gevarieerde beplanting, en in een rustige omgeving. En educatief omdat de beplanting langs het pad een gradiënt aanduidt van binnenduin-moerasbos naar uiteindelijk droog stuifduin. Om dat te ontdekken is het misschien mogelijk om de verschillende soorten met behulp van naambordjes aan te duiden. En voor de omwonenden is er de functie van kijk- en beleefgroen. De groene weide verandert met de seizoenen mee van teint en bloemkleur, en ook in de bosschages zijn er steeds weer andere struiken die in bloei staan. Ook kunnen de omwonenden er natuurlijk wandelen, eventueel met de hond (aangelijnd, en mits wordt opgeruimd wat de hond achterlaat!) en ze kunnen op één van de bankjes plaatsnemen om van de rust, de vogels, de bloemen of de zon te genieten. Of van de kinderen, want die kunnen spelen in het groen. Op dit moment staan er speeltoestellen omringd door groen, maar spelen in het groen gaat verder. Dan ontdekken ze nieuwe dingen, improviseren ze met de dingen die de “natuur” ze levert, en komen ze in aanraking met de natuurlijke processen. Natuurlijk lopen ze wel eens een striem of een vlek op de broek op. Maar dat is niet erg, daar zijn wasmachines voor. Van de beleving en de fysieke weerstand die Op zacht gras kun je nooit hard vallen, en het staat ook veel leuker kinderen daarmee opbouwen hebben ze hun leven lang profijt. Om deze potenties waar te maken moet de middenberm van de Kwartellaan gericht worden aangepakt. De Kwartellaan heeft in zekere zin een voorsprong op andere lanen waar vroeger een trambaan heeft gelopen. Hier is na verwijdering van de trambaan geen gesloten verharding aangelegd. Maar de gradiënt in de beplanting van droog duin naar moerasbos is niet meer zichtbaar. Ook ligt de duinweide verborgen onder een laag teeltaarde en gazon. De werkelijke vochtgradiënt is door afgraven hoegenaamd verdwenen, maar kan, in ieder geval in suggestie, in de houtige beplanting worden hersteld. Dit kan gebeuren door in ieder geval alle cultuurstruiken te verwijderen, en te vervangen door struiken en kleine bomen die zo’n gradiënt vormgeven. Als er per blok vanaf de Laan van Poot steeds een iets meer vochtminnende selectie van soorten wordt ingeplant, is de gradiënt in de bosschages al gauw herkenbaar. Voor de bloemenweide is het misschien wat lastiger. Kruidachtige planten werken minder makkelijk met de suggestie mee. In ieder geval moeten in eerste instantie het gazon en de laag teeltaarde die daaronder ligt worden verwijderd (niet weggooien). Op de dan blootliggende duinzandbaan kunnen kleine hoogteverschillen worden aangebracht, waarop het zaadmengsel kan worden ingezaaid.


21

Ter plaatse van de huidige verhardingen (blok 2 en 3) worden twee gazons van tien meter breed aangelegd, waarop respectievelijk de speeltoestellen worden herplaatst en een trapveld/volleybalveld-inrichting wordt geplaatst. Voor de aanleg hiervan kan de teeltaarde van de afgeplagde gazons dienen. Het zand dat hierbij vrijkomt kan dienen voor het aanbrengen van bovengenoemde hoogteverschillen. De veertien meter breedte die buiten deze veldjes overblijft, wordt evenwichtig verdeeld tussen bosschage en bloemenweide. Het geheel wordt voltooid door een (schelpen)pad slingerend over de lengte van de middenstrook, desgewenst bordjes bij de verschillende struiksoorten, en op strategische plekken een bankje met prullenbak. Bij de Laan van Poot staat een informatiebord, met daarop uitleg van de gradiënt en een paar basale regels.

te nemen maatregelen zie bijlage 3

boom- en struiksuggesties per blok: drie blokken: van Laan van Poot tot Pauwenlaan een Eiken-Berkenbos, met daarin Eik, Ruwe berk, Lijsterbes, Kruisbes, Wilde liguster, Vlier, Zuurbes en Braam van Pauwenlaan tot Sijzenlaan een Binnenduinbos, met daarin Eik, Linde, Esdoorn. In de struikbeplanting is een vochtgradiënt te suggereren door Kardinaalsmuts, Rode kornoelje en Tweestijlige meidoorn met name aan de Laan van Pootzijde aan te planten, die via Wegedoorn, Spaanse Aak en Sleedoorn overgaat tot de vochtige tot natte bodem met Gewone Vogelkers, Vuilboom en Mispel van Sijzenlaan tot aan de Beek een Broekbos, met daarin Zachte berk, Es en Zwarte els. De struiketage kan worden gevormd met Gelderse roos, Zwarte bes, en ook Vuilboom, Sleedoorn en Mispel De bosschages moeten een minimale breedte hebben van 5 meter, bij voorkeur gelegen aan de oostzijde van de berm. Aan de westzijde moet de contour gelobd zijn, zodat er windluwe inhammen ontstaan met een eigen, warmer micro-klimaat, en schuilmogelijkheid voor met name vlinders en libellen tijdens ongunstige omstandigheden met wind en regen. Links een impressie van het eiken-berkenbos zoals dat in het Westduinpark al staat Rechts het broekbos langs de Haagse Beek

22


aanpak en inzaaien van bloemrijke weide: De verhardingen moeten worden opgeruimd. De blootgelegde parkeerplaats moet worden opgehoogd met duinzand, met daarin plaggen van een nabijgelegen duinweide. Dit om lokaal aanwezige zaden, maar vooral de micorrhyza-schimmels over te brengen. Het zand onder de verhardingen van de speelplaatsen kan worden afgegraven en weer worden opgevuld met de plaggen van de gazons. Met het vrijgekomen zand kan een licht golvend landschap op het afgeplagde grasland worden aangelegd, waaroverheen een kruidenmengsel van de duingrond kan worden uitgezaaid.

educatief wandelpad: Om de verbinding met het wandelen in de duinen te leggen wordt voorgesteld een schelpenpad van maximaal 2m breed aan te leggen. Dat schelpenpad mag slingeren, maar moet zoveel mogelijk 1m van de bosschages weg blijven: vlak langs de bosschages heerst een iets ander micro-klimaat hetgeen aanleiding kan geven tot een soortenrijke zoomvegetatie, die duidelijk verschilt met de bloemrijke weide in het “open veld”. Langs het pad kunnen bij verschillende wilde struiken en bomen naambordjes komen, eventueel aangevuld met een informatiebord over de gradiënt bij het begin van het pad bij de Laan van Poot. De Kwartellaan is geen Natura 2000 gebied: honden mogen, mits aangelijnd en mits wordt opgeruimd wat ze achterlaten.

lokaal gebruik: De kinderspeelplaats en het trapveldje krijgen een gazon-ondergrond: ook daarmee wordt multifunctionaliteit beoogd. Ze zijn daardoor tevens te gebruiken voor picknicks, kinderpartijtjes of kleinschalige buurtevenementen. Alleen rond de speeltoestellen kan worden overwogen een wat slijtvastere ondergrond te kiezen. Kinderen moeten worden gestimuleerd om in en met het groen te spelen. In dit verband kan worden overwogen een speelhut aan de rand van een van de bosschages te zetten. Het hoge gras zal de meeste verplaatsingen op het pad houden, maar de Kwartellaan is geen Natura 2000 gebied: bloemen plukken mag, maar met mate, en alleen voor eigen gebruik.

verbindende elementen: In de bosschages kunnen in de lengterichting houtrillen worden gelegd: dat voorkomt te overvloedige betreding, olifantenpaadjes door de bosschages, en biedt nest- en voedselvoorziening voor velerlei kleine dieren (vogels, spitsmuizen, padden, egels…). De bosschages kunnen worden onderbroken, maar de onderlinge afstanden mogen niet te groot zijn (max ± 20m). Mettertijd zal er onder de (dan weer tweebanige) Sportlaan een faunapassage moeten worden aangebracht (zie bijlage 2).

Een paddentunnel, zoals hier in Ypenburg, geeft meer dieren dan alleen padden de gelegenheid om veilig over te steken


23

24


Bijlagen Bijlage 1: “Wilde” kruiden in de ondergroei Kwartellaan: Gazon- en stoeponkruiden zijn weggelaten. Niet uitgesloten is dat soorten vanuit tuinen zijn ontsnapt, of zelfs bewust zijn geïntroduceerd. Wilde soorten kiemen bij voor de soort gunstige omstandigheden. Hun hoogste concurrentiekracht hebben ze in een nauw omschreven set van milieuvariabelen. Wat voor de soort de meest gunstige omstandigheden zijn is onderzocht en weergegeven in ecocodes. Eén van de variabelen betreft de vochtvoorkeur. Die is hier weergegeven als een gemiddelde vochtgraad: nat 1, nat – vochtig 2, vochtig – nat 3, vochtig 4, vochtig – droog 5, droog – vochtig 6, droog 7. Hoewel dit geen wetenschappelijke methode is, geeft de gemiddelde score van de vochtvoorkeuren van de wilde planten een indicatie van de ter plaatse aanwezige omstandigheden.

Blok A Gewone melkdistel Nagelkruid Robertskruid Gewone raket Bijvoet

Sonchus oleraceus Geum urbanum Geranium robertianum Sisymbrium officinale Artemisia vulgaris

Blok 1 Walstroleeuwenbek Bitterzoet Koninginnekruid Haagwinde Ruw beemdgras Akkerkool Dagkoekoeksbloem Engels raaigras Gewone melkdistel Grote kaardebol Heggedoornzaad Kleefkruid Moederkruid Ridderzuring Ruig klokje Spiesmelde Tuinwolfsmelk Witte dovenetel Bijvoet Kamperfoelie Kompassla Nagelkruid Robertskruid Speerdistel Biggekruid Jacobskruiskruid Klein kruiskruid Smalle weegbree Duinzwenkgras Helm Keizerskaars Middelste teunisbloem Muurpeper

Linaria purpurea Solanum dulcamara Eupatorium cannabinum Calystegia sepium Poa trivialis Lapsana communis Silene dioica Lolium perenne Sonchus oleraceus Dipsacus fullonum Torilis japonica Galium aparine Tanacetum parthenium Rumex obtusifolius Campanula trachelium Atriplex prostrata Euphorbia peplus Lamium album Artemisia vulgaris Lonicera periclymenum Lactuca serriola Geum urbanum Geranium robertianum Cirsium vulgare Hypochaeris radicata Senecio jacobaea Senecio vulgaris Plantago lanceolata Festuca arenaria Ammophila arenaria Verbascum phlomoides Oenothera biennis Sedum acre

Blok 2 Harig wilgenroosje Koninginnekruid Haagwinde

Epilobium hirsutum Eupatorium cannabinum Calystegia sepium

Gem vochtscore: 24/5

4,8

P48, bP40 H47, H43, H63 H47, H69 P48, P68 R48, R47, R67

4 5 5 5 5


4,7

H27, H28, R27, R28, V16 R27, R47, H27, H47 R48, R28, R27, R47, bR40, H28, H48 G48, G28, G47, H48, H28, bG40, G27, H27, H47 H48, P48, P47, H47 H47 G48, bG40 P48, bP40 G47kr G47, H47 bR40, H48, R48, H47, R47 P48 R48, H48, G48 H43 bP40, P48 P48 R48, H48, G48 R48, R47, R67 H42, H62, H61, H63, H41, H47 P48, P47kr, P68 H47, H43, H63 H47, H69 R48, G47, H63, H69, H48, G68 G67, G62, G42, G47 G63, H63, G47kr, P63, G43, G67 P68, P48, P67, P47, bP40, bP60 G67, G47, G63, G43, G62 P63, bP60 bP60, bR60, R64 P67 P67, P62, P63 P63, P67, bP60

2 2 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 7 7 7 7 7


4,6

R28, R48, bR40, bR20 R27, R47, H27, H47 R48, R28, R27, R47, bR40, H28, H48

2 2 3


25

Gewone melkdistel Kleefkruid Late guldenroede Maarts viooltje Moederkruid Paarse dovenetel Ruig klokje Tuinwolfsmelk Witte klaverzuring Akkerdistel Akkervergeet-mij-nietje Gewone raket Glansbesnachtschade Look-zonder-look Robertskruid Stinkende gouwe Varkensgras Vogelmuur Canadese fijnstraal Doornappel Heggenrank Klein kruiskruid Duinzwenkgras Kleine veldkers

Sonchus oleraceus Galium aparine Solidago gigantea Viola odorata Tanacetum parthenium Lamium purpureum Campanula trachelium Euphorbia peplus Oxalis acetosella Cirsium arvense Myosotis arvensis Sisymbrium officinale Solanum nitidibaccatum Alliaria petiolata Geranium robertianum Chelidonium majus Polygonum aviculare Stellaria media Conyza canadensis Datura stramonium Bryonia dioica Senecio vulgaris Festuca arenaria Cardamine hirsuta

Blok 3 Harig wilgenroosje Koninginnekruid Kruipende boterbloem Gekroesde melkdistel Gewone melkdistel Late guldenroede Maarts viooltje Schijnraket Zomerfijnstraal Gewone raket Nagelkruid Nagelkruid Rood zwenkgras Stinkende gouwe Varkensgras Vogelmuur Klein glaskruid Klein kruiskruid Muurpeper

Epilobium hirsutum Eupatorium cannabinum Ranunculus repens Sonchus asper Sonchus oleraceus Solidago gigantea Viola odorata Erucastrum gallicum Erigeron annuus Sisymbrium officinale Geum urbanus Geum urbanum Festuca rubra Chelidonium majus Polygonum aviculare Stellaria media Parietaria judaica Senecio vulgaris Sedum acre

26

4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 7 7


4,4

R28, R48, bR40, bR20 R27, R47, H27, H47 G28, G47, G48, G27, H28, H48 P48 P48, bP40 R47, R48 H47kr

2 2 2 4 4 4 4 P48, P47 4 P48, R47 4 P48, P68 5 H47, H43, H63 5 H47, H43, H63 5 G47, bG40, zG40, G67, G43, G63, bP60, G62, G42 5 R47, R67, H47, H69 5 P48tr, P67, P47, P68 5 P48, P68, P47, P67 5 P60mu, P40mu 6 P68, P48, P67, P47, bP40, bP60 6 P63, P67, bP60 7 Gem vochtscore: 37/8

Blok 4 Haagwinde Ruige zegge Perzikkruid Bosrank Tuinwolfsmelk Rood zwenkgras Stippelganzenvoet Kweek Klein kruiskruid

P48, bP40 bR40, H48, R48, H47, R47 R47, R48 H47kr P48 P48 H43 P48 H42 R48, P48, bR40, R68, P68, bR60 P47, P67, P48, P68, H63, H69 P48, P68 P48, P68 H48, H47, H69 H47, H69 R47, R67, H47, H69 P48tr, P67, P47, P68 P48, P68, P47, P67 P67, P68, P48, P47 P68, P48 H69, H47kr, H63 P68, P48, P67, P47, bP40, bP60 P63, bP60 H63, H69, G63, P63, P47, P67

Calystegia sepium Carex hirta Polygomun persicaria Clematis vitalba Euphorbia peplus Festuca rubra Chenopodium ficifolium Elytrigia repens Senecio vulgaris

R48, R28, R27, R47, bR40, H28, H48

4,5

3 4 P48 4 H43, H47kr 4 P48 4 G47, bG40, zG40, G67, G43, G63, bP60, G62, G42 5 P48, P68 5 G68, R48, G48, R68, bR40, R47, R67, H48, H69 6 P68, P48, P67, P47, bP40, bP60 6 G28, G47, G67, G27, G48, G68


Bijlage 2: Kansen bij Tunnelverbinding Segbroeklaan – Machiel Vrijenhoeklaan

Impressie van “T-stuk” groene verbinding nadat Segbroeklaan is afgekoppeld van de Sportlaan Wegverharding: Sportlaan – Kwartellaan - Goudsbloemlaan – Ranonkelstraat incl. fietspaden Brug over de Haagse Beek Hersteld traject Haagse Beek Broekbos Boomweide / bosschages in ecobeheer Faunapassage Tunneltracé Kwartellaan – van eindpunt naar groene verbinding, Haags Milieucentrum

27

28



29

Kwartellaan. Van eindpunt naar groene verbinding

Recommend Documents