Kwartaalrapport verantwoord beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds

Kwartaalrapport verantwoord beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Derde kwartaal - 2015

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen – Q3 2015

Inhoud

1.

Voorwoord door Jan-Willem Dreteler ............................................................................. 2

2.

Water, van levensbelang ................................................................................................ 3

3.

Uitsluitingen en engagement .......................................................................................... 6 3.1 Nieuwe uitsluitingen .............................................................................................. 6 3.2 Engagementoverzicht .............................................................................................. 7 3.3 Engagements ........................................................................................................... 9

4.

Interview met Jochem Verberne van WNF ....................................................................12

5.

Publicaties en evenementen .........................................................................................13

6.

Het Europese Best-in-Class Product ..............................................................................14 6.1 Positieve selectie ...................................................................................................14

7.

Appendix .......................................................................................................................15 7.1 Huidige uitsluitingen (bedrijven)............................................................................15 7.2 Huidige uitsluitingen (staatsobligaties)* .................................................................16

1


1. Voorwoord door Jan-Willem Dreteler Een gedeelde visie Al vele jaren werkt Zwitserleven nauw samen met ACTIAM. En naar volle tevredenheid. Die tevredenheid schuilt niet in een soort van collegiale correctheid, maar vindt haar oorsprong in het delen van eenzelfde visie op bedrijfsvoering en ‘verantwoord’. De vraag ‘kan het zo wel verder?’ is beiderzijds met een krachtig ‘neen’ beantwoord. Het moet anders en anders begint bij jezelf, bij onszelf. Mijn eigen ‘inleiding’ in wat ik maar even ‘de school van verantwoord asset management’ noem, vond haar start in het jaar 2000 toen ik bij SNS REAAL ging werken. Een, ik geef het toe, voor mij tot dan toe onbekende wereld waarin ik heel veel betrokkenheid, idealen en specifieke kennis aantrof. Idealen die een fantastische fit hadden met die van de oprichters van de spaarbanken en de idealen van de oprichters van de verzekeraar, nauw gelieerd aan de vakorganisaties. Samen SNS REAAL. Inmiddels zijn we 15 jaren verder en aan dat beeld van mij is ondanks vele en vele ‘avonturen’ bij ons bedrijf, niets veranderd. Wat wel veranderd is, is het gelijk dat de pioniers van toen hebben gekregen. Verantwoord ondernemen en ook verantwoord beleggen zijn helemaal van nu, van morgen en van overmorgen. Aan die toekomst hebben we recent en eensgezind met ACTIAM verdere richting gegeven. Van het generieke verantwoord ondernemen (VO)-beleid voor heel VIVAT is een specifiek VO-beleid voor Zwitserleven afgeleid. Mens en milieu staan daarin centraal en krijgen verdere invulling middels de thema’s: klantbelang, het ‘Zwitserleven Gevoel’, verantwoord beleggen en het meten van onze impact met verantwoord beleggen. Een mix dus van noodzakelijke ‘hygiëne’, emotionele beleving en concretisering via beleggen. In de kern passen wij gedurende een lange periode op het geld van mensen die daarvan ‘later’ willen kunnen leven, en het liefst een beetje meer. Onze overtuiging daarbij is dat wij het zorgen voor dat geld verantwoord moeten invullen. Voor onze klanten en voor de wereld om ons heen. Voor nu en voor de toekomst. Ons overkoepelende thema is tenslotte ‘later’… Dat samen met ACTIAM werken aan het realiseren van deze idealen is heel erg inspirerend. Want met de kern van ons werk kunnen wij een betere toekomst van onze planeet een klein beetje mee helpen bepalen. En daarbij ook het leven van onze klanten in positieve zin beïnvloeden. Daarmee is ons werk het werken vanuit een visie. Een gedeelde visie. Ik wens u veel leesplezier en inspiratie! Jan Willem Dreteler Zwitserleven

2


2. Water, van levensbelang Dat we dagelijks schoon water nodig hebben om te overleven is voor de meeste mensen geen nieuws. Dat we in Nederland heel veel water hebben, ook niet. Maar veel mensen denken bij watergebruik alleen aan hun directe watergebruik, zoals het glas water dat je ’s ochtends drinkt of de warme douche waar je onder gaat staan. Europeanen gebruiken hiermee gemiddeld 150 tot 250 liter water per dag. Dat is een stuk minder dan NoordAmerikanen (gemiddeld 300-450 liter), maar meer dan iemand die op het platteland in een waterschaars gebied woont (20-50 liter). Toch ligt ons daadwerkelijke verbruik van water een stuk hoger. Water is namelijk een van de weinige middelen dat in bijna alle productieprocessen gebruikt wordt. De landbouw is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor zo’n 70% van het wereldwijde zoetwatergebruik. Maar ook voor het koelen van elektriciteitscentrales, het maken van katoen, het produceren van staal en ontelbare andere processen is water essentieel. Op het eerste gezicht lijkt het dus alsof wij ons in Nederland niet zo druk hoeven maken om een tekort aan water – eerder het tegenovergestelde. Maar indirect vormt ons gebruik van water zeker een risico. Het gevaar bestaat dat we meer water gebruiken dan we ons kunnen veroorloven. Sustainable Development Goals (SDG’s) Omdat water zo belangrijk voor ons is hebben de Verenigde Naties dit jaar bepaald dat een van de Sustainable Development Goals (SDG’s) gericht wordt op water. De SDG’s zijn de opvolgers van de Milleniumdoelstellingen, die in 2000 van kracht gingen, en moeten in 2030 behaald zijn. Op het gebied van water is het doel het verzekeren van beschikbaarheid en duurzaam beheer van water en schone leefomstandigheden voor iedereen. Nederland heeft veel kennis van water en zet dit wereldwijd ook in om andere landen bij te staan. We kunnen als land dus een belangrijke rol spelen bij het behalen van deze SDG. Een van de belangrijkste aspecten is de beschikbaarheid van schoon en zoet water. Hoewel we op aarde genoeg water lijken te hebben, zit 97,5% daarvan in oceanen, zout water. Van het zoetwater dat onze aarde rijk is zit 68% in ijs en gletsjers en nog eens 30% is grondwater. Dit zorgt ervoor dat maar 1% van het water op aarde bruikbaar én bereikbaar is voor mensen. Omdat de vraag naar verwachting binnen 20 jaar zal stijgen met circa 40% zullen we een stuk zuiniger met water moeten omgaan.

3


Water en klimaat Niet alleen door bevolkingsgroei en inefficiënt gebruik van water staan de voorraden onder druk, ook klimaatverandering is hier een oorzaak van. Hogere temperaturen en extreem weer hebben bijvoorbeeld gevolgen voor de sneeuwval, waardoor er minder schoon water naar gebieden stroomt die hiervan afhankelijk zijn. Ook is de verwachting dat er in meer gebieden langere droogtes ontstaan. Veel landen die al droogtes ervaren voeren (een deel van het jaar) restricties op het watergebruik in. Van inwoners wordt dan verwacht dat ze bepaalde regels volgen, eventueel gevolgd door boetes bij overtreding. Op die manier proberen de landen ervoor te zorgen dat het water eerlijk verdeeld wordt en iedereen in ieder geval in de basisbehoefte aan water kan voorzien. Op de volgende pagina worden enkele voorbeelden van zulke restricties gegeven. Klimaatverandering en water zijn op meerdere manieren onlosmakelijk met elkaar verbonden. Oceanen nemen bijvoorbeeld ook veel CO2 op. Dat is een normaal proces, maar bij blootstelling aan grote hoeveelheden neemt de zuurgraad toe. Om de oceanen te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering hebben veel ngo’s projecten opgezet ter bescherming van koraal, bedreigde vissoorten en ander leven in en rondom de oceanen. Daarnaast proberen veel organisaties overheden te beïnvloeden om duurzamer te werk te gaan en goede plannen te maken voor het tegengaan van klimaatverandering. Hét evenement hiervoor is de Klimaattop die in december dit jaar in Parijs plaatsvindt. De verwachting voor de top van dit jaar is dat de discussies zich vooral zullen richten op CO2(-uitstoot), en dat water het volgende belangrijke onderwerp zal worden.

“We’re the first generation to feel the impact of climate change and the last generation that can do something about it” – Barack Obama

World Water Week 2015 Om meer te leren over water, over hoe bedrijven en overheden hiermee omgaan en waarom het voor beleggers relevant is, was ACTIAM aanwezig bij de World Water Week. Deze vond afgelopen augustus plaats in Stockholm. De eerdergenoemde Sustainable Development Goals stonden deze week centraal. Naast het milieuaspect was er veel aandacht voor de sociale aspecten van water. Bijvoorbeeld over mensenrechten en het daaronder vallende recht op schoon drinkwater en schone leefomstandigheden. In Stockholm ging veel aandacht naar de praktische kant aan de doelstellingen. Hoe kunnen we ons doel bereiken en wat is de beste manier om mensen, bedrijven en landen enthousiast te maken? Het was bovendien hoopgevend om te horen dat bedrijven erkennen hoe belangrijk een goede watervoorziening is. Niet alleen als onderdeel van bedrijfsprocessen. Een tevreden, gezonde medewerker is het meest productief en toegang tot schoon drinkwater en schone leefomstandigheden zijn daarbij een absolute voorwaarde.

4


5


3. Uitsluitingen en engagement 3.1 Nieuwe uitsluitingen Alle organisaties waarin we beleggen worden onderzocht op milieu-, sociaal en bestuurlijk gebied. De beoordelingscriteria voor deze onderwerpen staan in onze Fundamentele Beleggingsbeginselen. Deze hebben betrekking op mensenrechten, fundamentele arbeidsrechten, corruptie, milieuvervuiling, wapens en productintegriteit. De Fundamentele Beleggingsbeginselen komen voort uit internationale verdragen, overeenkomsten en ‘best practices’ en zijn te vinden op onze website. Figuur 1 geeft een overzicht weer van de huidige uitsluitingen per onderwerp. Het onderzoeken van bedrijven leidde in het derde kwartaal tot één nieuwe uitsluiting: 

The Kroger The Kroger is een Amerikaanse bedrijvengroep van onder andere supermarkten en juweliers. The Kroger is uitgesloten in verband met de verkoop van handvuurwapens aan consumenten. Dit is in Amerika toegestaan, maar wordt uitgesloten vanwege ACTIAM’s Fundamentele Beleggingsbeginselen.

Huidige uitsluitingen Voor een volledig overzicht van de bedrijven die per 30 september 2015 uitgesloten zijn van het beleggingsuniversum verwijzen we u naar Sectie 7.1 van de Appendix.

Figuur 1: uitsluitingen gesorteerd naar onderwerp. Sommige bedrijven zijn om meerdere redenen uitgesloten, daarom is het totaal van deze tabel hoger dan het totaal aantal uitsluitingen.

Redenen voor uitsluiten bedrijven per 30-09-2015 Klant- en productintegriteit Fundamentele arbeidsrechten

Mensenrechten

Milieuvervuiling

1

3

5

12

(Controversiële) wapens

40

6


3.2 Engagementoverzicht ACTIAM gelooft dat impact gecreëerd kan worden door gedragsverandering. Door middel van actief aandeelhouderschap kunnen we gedragsverandering bij bedrijven stimuleren. Bijvoorbeeld door te stemmen op aandeelhoudersvergaderingen. Maar ook en vooral door het gesprek aan te gaan met bedrijven en ze te laten weten welke verbeteringen we graag willen zien. Dit noemen we engagement. We spreken dan met het management of de directie van een bedrijf. Als een bedrijf te maken heeft gehad met controversiële activiteiten achterhalen we de oorzaak daarvan en laten we het bedrijf weten wat het moet verbeteren om aan ons beleid te voldoen. Maar we gaan ook proactief het gesprek aan met bedrijven waarvan we vinden dat ze punten te verbeteren hebben, zodat controverses voorkomen kunnen worden. Onderstaande figuren geven informatie over de engagements die wij zelf met bedrijven voeren. Als we denken dat dat effectiever is, gaan we samen met andere investeerders het gesprek aan met een bedrijf. Die zogenaamde collectieve engagements zijn nog niet in deze overzichten opgenomen. Momenteel zijn we bezig om deze collectieve engagements op dezelfde manier te meten als de individuele engagements, zodat deze ook in de overzichten opgenomen kunnen worden. Figuur 2 en Figuur 3 geven weer hoe onze engagement-activiteiten verdeeld zijn, naar regio en sector.

Figuur 2 en 3: regio’s en sectoren

11%

5%

11%

11%

21%

32%

74% 37%

Europa

Noord-Amerika

Mijnbouw

Azië / Pacific

7

Olie & gas

Diversen

Voeding

Capital goods


Natuurlijk kijken we naar het verloop van die dialoog. We beoordelen het succes van onze inspanningen op twee onderdelen. Onder de “kwaliteit in het algemeen” valt de relatie met het bedrijf: stelt het zich voldoende open op en is het bereid om in gesprek te gaan met de aandeelhouders? Het onderdeel “voortgang” gaat over de werkelijke stappen die door het bedrijf zijn gezet tussen het bespreekbaar maken van onze zorgen en het realiseren van concrete verbeteringen in beleid en gedrag. Deze informatie wordt weergegeven in figuur 4 en figuur 5.

Figuur 4: verdeling engagements naar algemene kwaliteit

80% 70%

16

13

60% 50% 40% 7

30%

6

20% 10% 1 0% Goed

Gemiddeld 30-6-2015

8

0

Slecht 30-9-2015


Figuur 5: verdeling engagements naar voortgang

15

10

9 7 6

6

6

5

5 3 2

0

0 Mijlpaal 1

Mijlpaal 2 30-6-2015

Mijlpaal 3

Mijlpaal 4

0

Mijlpaal 5

30-9-3015

3.3 Engagements Koplopers Regelmatig voert ACTIAM gesprekken met bedrijven in waterintensieve sectoren, zoals voedselproducenten of mijnbouwbedrijven. Meestal zijn dat gesprekken met bedrijven die hun gedrag kunnen of moeten verbeteren. Doormiddel van de gesprekken en het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen stimuleren we die gedragsverandering. Maar het kan ook lonen om juist met de koplopers te spreken. We krijgen dan beter inzicht in de knelpunten in de sector en hoe daarmee om kan worden gegaan. Zulke gesprekken voeren we op dit moment met een groot biermerk. De informatie die we daar opdoen kunnen we gebruiken als input voor gesprekken met achterblijvers, om hen voorbeelden te geven van hoe het wél kan of om onze vragen scherper te stellen. Informatie verzamelen en analyse Bij het voeren van engagements maken we ook vaak gebruik van organisaties die informatie over specifieke onderwerpen verzamelen en analyseren. Een voorbeeld van zo’n organisatie is CDP. CDP verzamelt over onder andere water, ontbossing en CO 2-uitstoot informatie van bedrijven wereldwijd. De instelling vraagt de gegevens op en maakt deze vergelijkbaar. Wij kunnen de CDP informatie goed gebruiken in onze gesprekken met bedrijven. Het stelt ons in staat om te zien wie de koplopers zijn en wie achterop blijven op het gebied van water management. Daarom vragen we regelmatig aan bedrijven om aan CDP informatie te leveren. Op het gebied van water hebben we recent aan twaalf bedrijven in de voedsel- en drankensector gevraagd om de vragenlijst van CDP water in te vullen. Met één van de bedrijven gaan we zelf ook actief in gesprek, de rest zullen we ondersteunen. 9


Green bonds en blue bonds In eerdere rapportages vertelden we over onze actieve betrokkenheid in de green bonds-markt. Deze zogenaamde ‘groene obligaties’ kunnen bedrijven en (semi-)overheden uitgeven om geld op te halen voor groene projecten. Steeds vaker zien we dat dezelfde methode gebruikt wordt om andere duurzame activiteiten te financieren. Bijvoorbeeld sociale woningbouw of werkgelegenheid door middel van ‘social bonds’. Maar ook voor projecten op het gebied van water kan dit een handig middel zijn om geld op te halen. We spreken dan van ‘blue bonds’. Om te zorgen dat de projecten die met zo’n ‘blue’ bond gefinancierd worden van een hoog genoeg niveau zijn denken we met andere beleggers actief na over criteria waaraan projecten zouden moeten voldoen. Op die manier is het voor bedrijven en andere partijen die een green of blue bond willen uitgeven voldoende duidelijk wat we precies van ze verwachten en blijft de markt ambitieus genoeg om bij te dragen aan een duurzamere wereld.

10


11


4. Interview met Jochem Verberne van WNF Waarom is water een belangrijk thema voor het WNF? WNF werkt vanaf haar ontstaan aan de grootste en meest uitdagendste problemen rondom het milieu. We kijken al 55 jaar naar alle belangrijkste onderdelen van natuurlijk kapitaal. Zoetwater, oceanen, bossen en diersoorten. Water is dus een van onze vier hoofdthema’s. Wat voor werk doet WNF op het gebied van water?

“Met de Water Risk Filter kunnen bedrijven de eventuele aan water gerelateerde bedrijfsrisico’s vinden.”

We doen veel traditioneel natuurbescherming werk. Wetlands, rivierherstel, bescherming van het leven in zoetwater. Daarnaast is er waterveiligheid. We onderzoeken de gevolgen van de aanleg van dammen en zijn actief in grens overstijgend riviermanagement. De derde tak is specifiek gericht op bedrijven en financiële instellingen en het verduurzamen van lokaal watermanagement. Daar ben ik zelf het dichtst bij betrokken. Waar raakt het thema bedrijven?

In het hart van de bedrijven, want het kan hun winstgevendheid beïnvloeden. Dat is de kern van de sterk groeiende interesse van bedrijven voor water. Water raakt mensen direct omdat ze afhankelijk zijn van water van een bepaald kwaliteitsniveau. Het raakt ze echter vooral in de keten. En in specifieke gevallen ook in de gebruiksfase van de producten die verkocht worden. Bedrijven kunnen zelf te maken krijgen met waterschaarste, of met andere aan water gerelateerde risico’s zoals het wegvallen van de license to operate of het verliezen van waterrechten. Dat kan grote gevolgen hebben. Maar ook meer indirect, als de energievoorziening afhankelijk is van waterkracht kan die stil komen te liggen als er te veel of te weinig water is. Dat kan meteen behoorlijke financiële consequenties hebben. Maar die problemen zijn toch niet nieuw, vanwaar dan nu die interesse? De problemen waren er altijd al, maar ze worden nu duidelijker zichtbaar. Mede dankzij de financiële sector analyseren bedrijven hun risico’s steeds beter. Dat is ook veel makkelijker geworden door onze Water Risk Filter. Dat is een online tool die vrij te gebruiken is en waarmee bedrijven de eventuele aan water gerelateerde bedrijfsrisico’s kunnen vinden. Dat klinkt niet als een logische tool voor het WNF? Bedrijven zijn hiermee geholpen, maar de echte winst is voor het milieu. Duurzaam water management op lokaal niveau is ons doel. En daar moeten bedrijven een belangrijke rol bij spelen. We moeten samen met andere stakeholders zoals overheden en gemeenschappen lokaal kijken naar alle waterafhankelijkheden. Anders blijf je a clean fish in a dirty pond. We werken nu met 450 bedrijven structureel samen. Zien jullie water ook als een belangrijk onderwerp voor beleggers? Financiële instellingen spelen een belangrijke rol bij het vragen van informatie van bedrijven. Zij moeten bedrijven duidelijk maken wat zij graag zien op dit gebied. Maar ook voor beleggers zelf is het belangrijk dat zij hun eigen water risico’s monitoren en inbouwen in hun proces. Wat belangrijk is voor de winst van bedrijven is ook relevant voor beleggers. Jochem Verberne is waarnemend Directeur Corporate Relations van WWF International

12


5. Publicaties en evenementen Publicaties Het ESG Research team ACTIAM heeft in het derde kwartaal van 2015 de onderstaande artikelen gepubliceerd: Maand Juli September

Auteur Dennis van der Putten Dennis van der Putten

Medium Fondsnieuws.nl Fondsnieuws.nl

Titel (link) Milieu is leidend ‘Thank God for Shell’

Publieke optredens Het ESG Research team van ACTIAM heeft in het derde kwartaal van 2015 in een actieve rol aan de onderstaande evenementen deelgenomen: Maand

Deelnemer

Organisatie

September

Maxime Molenaar

Economische Zaken en Tropenbos International Zwitserleven

Maxime Molenaar Kristel Verhoef

Erik Jan van Bergen

Kepler Chevreux & Natural Capital Declaration Euromoney

Evenement & locatie (link) Consultatiebijeenkomst FLEGT actieplan

Vorm

Onderwerp

Presentatie

Illegale houtkap / ontbossing

Week van het Beleggen

Presentatie

Towards a landdegradation-neutraleconomy: business case & impact investment Sustainable & Responsible Capital Markets Forum

Presentatie

Verantwoord beleggen Natuurlijk kapitaal & beleggen

Keynote speech

Verantwoord beleggen

13


6. Het Europese Best-in-Class Product Voor het Europese Best-in-Class product wordt elk bedrijf langs de duurzame meetlat gelegd. Daarbij selecteren wij alleen de meest toonaangevende bedrijven op milieu-, sociaal- en bestuursvlak (‘Best-in-Class’). Dit doen we met sectoronderzoeken: we maken per sector een rangorde van de bedrijven. Alleen de beste 40% van de in Europa genoteerde bedrijven in die sector keuren we goed als mogelijke belegging. Deze rangorde komt tot stand door meer dan 100 indicatoren voor duurzaam ondernemerschap te wegen. Zo onderzoeken we of bedrijven audits laten uitvoeren. Dit intern onderzoek door externe partijen is belangrijk om te signaleren of een bedrijf werkt in overeenstemming met de eigen gedragsregels. Daarnaast wordt meegewogen of bedrijven over een klokkenluidersregeling beschikken die werknemers in staat stellen om mogelijke misstanden anoniem te melden. Verder achterhalen we of bedrijven zichzelf Key Performance Indicators (KPI’s) opleggen. Met deze manier om bedrijfsdoelen te meten kan de ontwikkeling van het bedrijf als geheel gevolgd worden. Zo kunnen energie efficiency trends worden vergeleken met de concurrentie. Op sociaal terrein gaat onze aandacht onder andere uit naar personeelsverloop en hoe bedrijven diversiteit op de werkvloer bevorderen. Het onderzoek geeft bovendien inzicht in doorbraaktechnologieën om CO2reductie te behalen. Zo kunnen we binnen elke sector de innovatieve koplopers onderscheiden van de conservatieve achterblijvers. In de loop van het derde kwartaal van 2015 onderzochten we alle Europese bedrijven in de volgende vier sectoren: • • • •

Verzekeringen Autoproducenten Detailhandel Farmaceutische industrie en biotechnologie

De analyse van deze sectoren leidde afgelopen kwartaal tot de volgende wijzigingen in drie sectoren: SECTOR

AANDEEL

VORIGE STATUS

NU

Autoproducenten

Volkswagen

Goedgekeurd

Verwijderd

Nokian Renkaat

n.v.t.

Toegelaten

Detailhandel

Kingfisher

Afgekeurd

Toegelaten

Farmaceutische industrie en biotechnologie

Roche

Goedgekeurd

Verwijderd

14


Volkswagen Volkswagen kwam in september in een zware herfststorm terecht. Het bedrijf bleek te sjoemelen met de software die de emissies van VW dieselmotoren had moeten meten. Testresultaten van de auto’s in Amerika werden op die manier ruimschoots overtreden en de toezichthouders bleken jarenlang op een uitgekookte manier misleid door de fabrikant. Daarmee voelden vooral ook de klanten van VW en de hele aandelenmarkt zich gedupeerd. De koers van de aandelen ging na de bekendmaking van de fraude direct hard onderuit. Onze beslissing om VW uit het beleggingsuniversum te verwijderen volgde nog dezelfde dag, maar een belangrijk deel van de schade was al toegebracht. Engagement als antwoord op een ernstige en ingewikkelde kwestie. In augustus, een maand voor de storm, was ons engagement gestart waarbij aan bijna alle grote autoproducenten werd gevraagd om duidelijker te zijn over de invloed van klimaatverandering op de toekomst van het bedrijf en vroegen we hen of ze meteen ook wat scherper konden zijn over de emissies van het wagenpark. Niet dat VW er zo slecht voor stond, dachten wij, maar we stelden wel vragen bij de manier waarop binnen het bedrijf met bepalende, en strategisch belangrijke, ontwikkelingen als klimaatverandering werd omgegaan. Eerder nog dit jaar stemden wij tijdens de aandeelhoudersvergadering tegen de benoeming van enkele bestuurders van het bedrijf en werd nogmaals de zwakte op corporate governance gebied onderstreept. De zaak van de sjoemelsoftware bracht de losse eindjes bij elkaar. Er bleek al jaren een structureel gebrek aan onafhankelijk, kritisch toezicht op de gang van zaken bij VW. De combinatie met strenge milieueisen en scherpe concurrentie tussen de automerken waren het recept voor een emissieramp. De eisen werden in gevallen tot 40 keer de geaccepteerde niveaus overschreden. Onze eerdere pogingen om met Volkswagen in gesprek te komen zetten wij, in samenwerking met vier andere institutionele investeerders in het VK en Nederland, kracht bij door een nieuwe brief aan het bedrijf te sturen. In die brief leggen wij uit welke concrete verbeteringen wij willen zien van Volkswagen. Onze kritiek gaat over vijf aandachtsgebieden. Allereerst is het vertrouwen van klanten, aandeelhouders en andere stakeholders behoorlijk beschadigd. Wij vragen de onderneming om een duidelijk plan om dit geschonden vertrouwen weer te herstellen. Zoals aangegeven hebben toezicht en controle binnen het bedrijf niet goed gefunctioneerd. Dat lag vooral aan de manier waarop de bestuurszetels waren verdeeld. Teveel mensen die ooit een leidende positie in Volkswagen of zusterbedrijf Porsche hadden bekleed kwamen daarna terug als commissaris. Daarmee was er een gebrek aan onafhankelijke, kritische geesten in het orgaan waar onafhankelijkheid en afstand juist zo belangrijk zijn. We dringen aan op vers bloed, op nieuwe gezichten die met een frisse blik naar het bedrijf en de manier waarop het wordt geleid kunnen kijken. Verder hebben we vragen gesteld over de kwaliteit van het risicomanagement. Hoe kan deze fraude in elf miljoen auto’s gedurende meerdere jaren hebben plaatsgevonden zonder dat er ooit een alarmbel klonk binnen het bedrijf? En daaraan gekoppeld, voelen de medewerkers zich wel vrij om misstanden te rapporteren? Over het algemeen roepen de ernst en omvang van dit schandaal allerlei vragen op over VW en haar uitgebreide duurzaamheidsbeleid en -claims. Hoe serieus moeten we toezeggingen en beleid van het bedrijf op het gebied van duurzaamheid nog nemen als het zich niet eens aan de wet wil houden? We vinden dat dit thema een belangrijke plek moet krijgen in de bestuurskamer. Tot slot zijn de verdenkingen zo ernstig dat we van de leiding van VW een duidelijk plan verwachten. Bovendien moeten ze aandeelhouders en andere belanghebbenden regelmatig en gedetailleerd op de hoogte houden van de voortgang. Dat is in het belang van klanten en investeerders en zeker niet op de laatste plaats in het belang van een schoner milieu. 15


6.1 Positieve selectie Positieve selectie heeft betrekking op bedrijven die weliswaar buiten de top 40%-selectie vallen maar toch in positieve zin opvallen. Voor opname in deze categorie moeten bedrijven koploper zijn op thema’s als hernieuwbare energie, gezond en vitaal ouder worden en slimmer grondstoffengebruik. Met deze bedrijven willen we graag in gesprek om de duurzaamheidsprestaties te verbeteren. Zo kunnen ze alsnog in de top 40% komen. De recente gesprekken met chemiebedrijf Kemira geven een goed beeld over de manier waarop positieve selectie in de praktijk wordt gebracht. Kemira draagt allereerst op vele manieren bij aan waterbesparing. Als toeleverancier van de waterintensieve mijnbouw is het in staat om het gebruik van proceswater te beperken. Daarnaast is dit Finse bedrijf nauw betrokken bij afvalwaterzuiveringsprojecten in groeimarkten als India, Brazilië en China. In Nederland zoekt Kemira naar oplossingen om fosfaat uit afvalwater terug te winnen. Fosfaat is essentieel voor de voedselproductie op langere termijn. Dit zijn de redenen waarom Kemira is geselecteerd voor positieve selectie. In de gesprekken wijzen wij Kemira onder andere op het belang van een verantwoord leveranciersbeleid. Hierbij vragen wij inzicht te geven in de arbeidsomstandigheden en hoe buitensporige werktijden bij leveranciers voorkomen worden. Ook bespreken wij verbeteringen op het gebied van productveiligheid en het openbaar maken van de eigen bedrijfsdoelen voor milieuthema’s zoals afvalstoffen en waterbeheer.

14


7. Appendix 7.1 Huidige uitsluitingen (bedrijven) Bedrijf Aerojet Rocketdyne Holdings* (voorheen GenCorp Inc)

Sector

Regio

Reden

Kapitaalgoederen

Amerika

Controversiële wapens

Aeroteh SA*

Kapitaalgoederen

Europa


Airbus Group N.V. (EADS)

Kapitaalgoederen

Europa


Alpha Natural Resources Inc*

Energie

Amerika

Milieuvervuiling

Arch Coal Inc*

Energie

Amerika

Milieuvervuiling

Aryt Industries Ltd*

Kapitaalgoederen

Europa


Ashot Ashkelon Industries Ltd*

Kapitaalgoederen

Europa


Babcock & Wilcox Co/The* Babcock International Group PLC

Kapitaalgoederen

Amerika


Kapitaalgoederen

Europa


BAE Systems PLC

Kapitaalgoederen

Europa


Barrick Gold Corp

Materials

Amerika

Milieuvervuiling

Boeing Co/The

Kapitaalgoederen

Amerika


Bridgestone Corp Compagnie Financière Richemont SA

Autoproducenten Consumentengoederen en kleding

Pacific

Fundamentele arbeidsrechten

Europa

Wapens

CONSOL Energy Inc

Energie

Amerika

Milieuvervuiling

Daicel Corporation

Chemicaliën

Pacific

Wapens

Dassault Aviation SA*

Kapitaalgoederen

Europa


Dick’s Sporting Goods Inc

Retail

Amerika

Wapens

DTE Energy Co

Energie

Amerika

Milieuvervuiling

Exelis Inc*

Kapitaalgoederen

Amerika


Finmeccanica SpA

Kapitaalgoederen

Europa


Fluor Corp

Kapitaalgoederen

Amerika


Amerika

Milieuvervuiling, mensenrechten

G4S PLC

Mijnbouw Commerciële en professionele diensten

Europa

Mensenrechten

Gazprom OAO

Energie

Europa

Milieuvervuiling

General Dynamics Corp

Kapitaalgoederen

Amerika


Hanwha Corp*

Pacific


Harris Corporation

Mijnbouw Technologische apparatuur en middelen

Amerika


Honeywell International Inc

Kapitaalgoederen

Amerika


Integrys Enegry Group Inc

Energie

Amerika

Milieuvervuiling

Jacobs Engineering Group Inc

Kapitaalgoederen

Amerika


Larsen & Toubro Ltd*

Kapitaalgoederen

Pacific


Lockheed Martin Corp

Kapitaalgoederen

Amerika


MDU Resources Group Inc

Energie

Amerika

Milieuvervuiling

Motovilikha Plants JSC*

Kapitaalgoederen

Rusland


Freeport-McMoRan Copper & Gold Inc

15


Bedrijf

Sector

Regio

Reden

NiSource Inc Norinco International Cooperation Ltd*

Energie

Amerika

Milieuvervuiling

Kapitaalgoederen

Pacific


Northrop Grumman Corp Orbital ATK Inc* (voorheen Alliant Techsystems)

Kapitaalgoederen

Amerika


Kapitaalgoederen

Amerika


Petróleos Mexicanos (Pemex)

Olie en gas

Amerika

Arbeidsrechten

Polska Grupa Energetyczna SA*

Nutsbedrijven

Europa

Milieuvervuiling

Poongsan Corp*

Mijnbouw

Pacific


Raytheon Co

Kapitaalgoederen

Amerika


Rheinmetall AG*

Kapitaalgoederen

Europa


Rio Tinto PLC

Mijnbouw

Europa


Rolls-Royce Group PLC

Kapitaalgoederen

Europa


Safran SA

Kapitaalgoederen Zakelijke dienstverlening

Europa


Europa


Splav SRPA* ST Engineering (Singapore Technologies)

Kapitaalgoederen

Europa


Kapitaalgoederen

Pacific


TEPCO (Tokyo Electric Power Co Inc)

Elektriciteit, water en gas

Pacific

Mensenrechten

Textron Inc

Kapitaalgoederen

Amerika


Thales SA

Europa


The Kroger

Kapitaalgoederen Consumentengoederen en kleding

Amerika

Wapens

Vedanta Resources PLC

Mijnbouw

Europa

Serco Group PLC

Mensenrechten, milieuvervuiling Fundamentele arbeidsrechten, Wal-Mart Stores Inc Detailhandel Amerika wapens *Hoewel dit bedrijf op dit moment niet in ons beleggingsuniversum voorkomt, hebben wij het onderzocht naar aanleiding van signalen van omstreden activiteiten. Als resultaat van dit onderzoek is besloten het bedrijf preventief uit te sluiten van investeringen.

7.2 Huidige uitsluitingen (staatsobligaties)* Land

Overtreden principe

China


Finland


Griekenland


Mexico

Mensenrechten

Polen


Zuid Korea


Turkije


Verenigde Staten Controversiële wapens * Naast deze uitsluitingen om ESG-redenen bestaan er verschillende internationale sanctielijsten.

16

Kwartaalrapport verantwoord beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds

Recommend Documents