Evaluatie Energie-/Klimaatvisie gemeente Kollumerland c.a.
Colofon Dit evaluatierapport inclusief advies tot bijstelling van de ambitie is vastgesteld in de raadsvergadering van de gemeente Kollumerland c.a. van d.d. 13 maart 2014
Kollum, Lottie Kramer-Haarsma, gemeente Kollumerland c.a. Franc Hylkema, gemeente Kollumerland c.a. Sylvia Renes, adviesbureau BenR ( Amersfoort)
Inhoudsopgave Inleiding .................................................................................................................................................. 1 1
Energievisie Kollumerland c.a. ....................................................................................................... 2
1.1 Personele inzet ................................................................................................................................. 2 1.2 Financiën ......................................................................................................................................... 2 1.2.1
Budget ................................................................................................................................. 2
1.2.2
Bezuinigingen ..................................................................................................................... 3
1.2.3
Uitgaven .............................................................................................................................. 3
1.3 Conclusie ......................................................................................................................................... 4 2
Projecten 2008-2012........................................................................................................................ 5
3
Gemeentelijke organisatie ............................................................................................................. 13
3.1 Energieverbruik ............................................................................................................................. 13 3.1.1
Gas en elektriciteitsverbruik gemeentelijke gebouwen .................................................... 13
3.1.2
Gemeentehuis.................................................................................................................... 14
3.1.3
Wagenpark ........................................................................................................................ 15
3.1.4
Nieuwbouw MFA Westergeest ......................................................................................... 15
3.2 Conclusies...................................................................................................................................... 15 4
Gemeente Kollumerland c.a. ......................................................................................................... 17
4.1 Energiegebruik............................................................................................................................... 17 4.1.1
Kosten energie Nederland ................................................................................................. 17
4.1.2
Energiegebruik Kollumerland ........................................................................................... 17
4.2 Energie in Beeld ............................................................................................................................ 18 4.3 Conclusies...................................................................................................................................... 19 5
Hoe verder ..................................................................................................................................... 20
Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4: Bijlage 5: Bijlage 6: Bijlage 7:
Projectoverzicht uit Energievisie (2007) Projectoverzicht aanvraag SLoK-subsidie (2008) Projectoverzicht uit Klimaatvisie (2010) Energielabel gemeentehuis (Invent) Certificaten compensatie CO2-uitstoot gas en elektriciteit Energieverbruik gemeentelijke gebouwen Milieubarometer gemeentehuis 2012
Inleiding Als vervolg op het beleid Duurzaam Bouwen heeft de gemeente Kollumerland c.a. in 2007 haar Energievisie vastgesteld. De ambitie van deze Energievisie was in 2020 een energieneutrale gemeente te zijn. Het realiseren van een windmolenpark in Kollumerland c.a. was een belangrijke pijler onder dit beleid. Met het organiseren van de Groene Week (mei 2008) is een start gemaakt met de uitvoering van de energievisie. In 2010 is de Energievisie geactualiseerd. Door een besluit van de provincie om geen windmolenpark in Kollumerland te realiseren, werd het onrealistisch om de benodigde energie op een duurzame manier binnen de gemeentegrenzen op te wekken. Daarom is in 2010 besloten de ambitie bij te stellen van Energieneutraal naar Klimaatneutraal. Hierdoor hoeft de energievraag niet meer in zijn geheel binnen de gemeentegrenzen opgewekt te worden. Een van de doelgroepen van de energievisie en later ook de klimaatvisie, is de eigen gemeentelijke organisatie. In het evaluatierapport van 2010 is afgesproken dat de voortgang van de gemeentelijke organisatie in 2013 geëvalueerd zou worden. De uitkomsten van de evaluatie worden in dit document beschreven. Daarnaast biedt dit document (indicatief) inzicht in de voortgang op de andere onderdelen van de Energievisie. In hoofdstuk 1 staat in het kort de achtergrond van de energievisie en de personele en financiële inzet voor de uitvoering. In hoofdstuk 2 is de voortgang van alle projecten vermeld. Uit hoofdstuk 3 blijkt dat de gemeentelijke organisatie nog niet energie-/klimaatneutraal is. Alhoewel het nog geen 2020 is blijkt uit hoofdstuk 4 dat met de huidige inzet aan personeel en financiële middelen de doelstelling niet gehaald gaat worden. In hoofdstuk 5 staat een advies aan de raad om de ambitie te behouden om een klimaatneutrale gemeente te worden, waarbij de uitvoering wordt getemporiseerd. Om voortgang te houden in de uitvoering, zal Kollumerland c.a. binnen ANNO deelnemen aan duurzaamheidsprojecten. Als gemeentelijke organisatie zal waar mogelijk binnen de bestaande werkzaamheden, worden bijgedragen aan het verminderen aan de uitstoot van CO2.
-1-
1
Energievisie Kollumerland c.a. Het college en de raad hebben eind 2007 de ambitie uitgesproken dat de gemeente Kollumerland c.a. in 2020 energieneutraal is. Daarbij zou de gemeentelijke organisatie zelf het goede voorbeeld geven door in 2012 volledig energieneutraal te zijn in al haar activiteiten, waaronder huisvesting, inkoop, openbare werken, mobiliteit e.d. De drijfveren achter de energievisie zijn: Minder afhankelijk van de wereldwijde energievoorziening, geen afwenteling meer van de eigen milieubelasting op anderen en/of volgende generaties, lagere woonlasten en ook op termijn een aantrekkelijke gemeente om te wonen en werken voor iedereen. In 2010 is de raad geïnformeerd over de voortgang middels het rapport ‘Van Visie naar Actie’. Bij het opstellen van de Energievisie werd ingezet op het realiseren van een windmolenpark in Kollumerland. Hiermee zou 70% van de energievraag duurzaam worden opgewekt. De overige 30% zou gerealiseerd moeten worden met energiebesparing en opwekking van andere vormen van duurzame energie. In 2010 heeft de provincie een negatief besluit genomen over het realiseren van een windmolenpark in Kollumerland. Daardoor is het onrealistisch geworden om de benodigde energie op een duurzame manier binnen de gemeentegrenzen op te wekken. Daarom is in besloten de ambitie bij te stellen van Energieneutraal naar Klimaatneutraal1. Hierdoor hoeft de energievraag niet meer in zijn geheel binnen de gemeentegrenzen opgewekt te worden. Parallel aan de Energievisie van Kollumerland c.a. hebben de gemeenten in Noordoost Fryslân samen met het Wetterskip en de provincie Fryslân eind 2013 een visie met bijbehorend uitvoeringsplan Duurzaamheid in Noordoost Fryslân vastgesteld (Ambitieproject K1 uit Agenda Netwerk NoordOost).
1.1
Personele inzet Bij het vaststellen van de energievisie was naast de inzet van meerdere medewerkers, intern 0,8 fte beschikbaar specifiek voor de uitvoering van het plan. Daarnaast werd tot mei 2009 voor één dag per week een externe adviseur ingehuurd (voor de uitvoering van Duurzaam Omgeven 2005-2008 twee dagen per week externe inhuur). Door ziekte van de duurzaamheidsmedewerker in 2009, stagneerde de uitvoering van de energievisie. Per 1 januari 2010 ontstond een vacature die vanwege een vacaturestop niet werd ingevuld. Van september 2009 tot november 2011 werd een medewerker van de MAD twee dagen per week ingehuurd voor het uitvoeren van duurzaamheidswerkzaamheden. Sindsdien worden de werkzaamheden voor zover mogelijk door het vaste gemeentelijk personeel opgevangen.
1.2
Financiën
1.2.1 Budget Bij het vaststellen van de energievisie zijn de financiën niet overgenomen. In het plan van aanpak stond vier jaar lang € 280.000 per jaar opgenomen voor de uitvoering (totaal € 1.120.00). Indertijd is besloten het project in 2008 op te starten met € 75.000 uit de Reserve Milieubeheer.
1
Een klimaat neutrale gemeente stoot in een jaar gemiddeld geen broeikasgassen (CO 2, CH4, N2O, CFK’s) uit om tegemoet te komen aan de lokale energievraag. Uitstoot kan eventueel worden gecompenseerd. De gemeente draagt dan in het geheel niet bij aan de klimaatverandering.
-2-
Bij het vaststellen van de meerjarenbegroting 2009-2013 is besloten voor de periode 20092012 € 225.000 beschikbaar te stellen voor de uitvoering van de Energievisie. Daarnaast ontving de gemeente € 87.856 SLoK-subsidie. Totaal was voor 2009-2012 € 312.856 beschikbaar. Reserve "Uitvoering energievisie" - mjp 2009 - 2012 - SLoK gelden - uitgaven 2009 Mutaties 2009
75.000 36.900 -36.420 75.480
Mutaties 2010
50.000 32.507 -19.822 62.685
Saldo per 31-12-2009
75.480
- mjp 2009 - 2012 - SLoK gelden - uitgaven 2010 Saldo per 31-12-2010 - mjp 2009 - 2012 - correctie 2011 - SLoKgelden - bezuiniging 2011 - uitgaven 2011
- mjp 2009 - 2012 - bezuiniging 2012 - Herschikking reserves 2012 - uitgaven 2012
138.165 50.000 -1.437 18.450 -25.000 -30.572 11.441
6.822.020.4 / 343.33 (inclusief inhuur MAD) Mutaties 2011 Saldo per 31-12-2011
6.822.020.4 / 343.33 (inclusief inhuur MAD) Mutaties 2012 Geraamd saldo per 31-12-2012
149.606 50.000 -50.000 -104.606 -35.477 -140.083 9.523
1.2.2 Bezuinigingen Van het budget begroot voor de uitvoering van de Energievisie 2009-2012 is 57% wegbezuinigd. In 2011 is € 75.000 (2011-2012) bezuinigd op het uitvoeringsbudget Energievisie. In oktober 2012 is nogmaals € 104.606 bezuinigd, waardoor op dat moment nog € 45.000 beschikbaar was. Eind 2012 was nog € 9.523, voor de uitvoering in 2013. 1.2.3 Uitgaven In onderstaande tabel zijn de uitgaven uit het budget ‘Energievisie’ gedurende projectperiode inzichtelijk gemaakt. In het kader van de Energievisie zijn ook uitgaven gedaan uit andere gemeentelijke budgetten. Deze worden in onderstaande tabel niet inzichtelijk gemaakt. Uitgaven Energievisie 2009-2008 Energie besparen en duurzaam opwekken Duurzaam Inkopen Reductie CO2 Uitstoot vervoer Milieubarometer + Energiemonitor Monitoren Energieverbruik + communicatie consumenten
2008 4.307
2009 3.475
2010 11.402
2011 113
2012
2013 6.590
Totaal 18.105
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
355
-
355
57.08
5.863
-
6.366
4.060
-
10.426
-3-
Uitgaven Energievisie 2009-2008 2008 Energie besparing bij bedrijven Verkeer en vervoer bevolking en bedrijven Grootschalige DE opties Monitoring Overig
1.3
-
2009 -
2010 -
2011 -
2012 -
2013 -
Totaal -
-
-
-
370
1.147
-
1.517
3.192 1.124
28.597 645
7.595 994
18.420 300 1.173
28.556 1.000
228 -
54.799 1.300 2.166
65.711
38.580
19.991
26.742
35.118
6.818
192.960
Conclusie In de Energievisie waren diverse projecten opgenomen om de doelstelling te realiseren. Voor deze projecten was verdeeld over vier jaar een totaal bedrag van € 1.120.000 aangevraagd. De raad heeft indertijd niet ingestemd met dit bedrag. Uiteindelijk was van 2008-2012 een bedrag van € 387.856 (75.000 + 312.856) beschikbaar voor de uitvoering van de Energievisie. Hiervan is gedurende de projectperiode € 193.000 uitgeven aan projecten. Twee hoofdoorzaken waarom veel minder is uitgegeven voor de uitvoering van de energievisie: 1. het niet invullen van de vacature Duurzaamheid, waardoor meerdere projecten stagneerden 2. 57 % bezuinigingen op duurzaamheidbudget. Van het ingeschatte bedrag van € 1.120.000 dat nodig werd geacht om de doelstelling te realiseren is nog geen 20% uitgegeven.
-4-
2
Projecten 2008-2012 In de projectperiode 2008-2012 zijn drie plannen opgesteld waarin meerdere projecten zijn opgenomen. Energievisie - Energieneutraal als standaard (11 oktober 2007) Subsidieaanvraag (SLoK) Stimulering Lokale Klimaatinitiatieven (25 november 2008) Klimaatvisie – Van Visie naar actie (17 november 2010) Alle projecten dragen gezamenlijk bij aan het realiseren van een energieneutrale gemeentelijke organisatie en een energieneutraal Kollumerland. De projectoverzichten zijn opgenomen in bijlage 1-3. De status van alle projecten staat vermeld in onderstaande tabel. Eind 2012 is gestart het opstellen van een Duurzaamheidsvisie in NoordOost Fryslân (ANNO ambitieproject K1). Projecten die zijn voortgekomen uit deze samenwerking, zijn niet opgenomen in onderstaande tabel. Zie hiervoor hoofdstuk 5. Toelichting bij tabel Nr: E - Projecten Energievisie – Energieneutraal als standaard S - Projecten subsidieaanvraag SLoK K - Projecten Klimaatvisie – van visie naar actie Status: 1 - uitgevoerd 2 - loopt nog Nr* E1
3 - nog niet opgestart 4 - Niet uitgevoerd/stopgezet
Titel Energieneutrale gemeentelijke organisatie
Status 1
4
E2
Werkplaats
E3
Stimuleringsregeling particulieren Ondersteuning bij grote projecten
E4
E5 E6
Windenergie Stimuleringsregeling nieuwbouwwoningen
1
1
4
Uitvoering Duurzaam inkopen, zie K2 In 1999 is het Beleidsplan Openbare verlichting vastgesteld. De uitvoering van het beleidsplan is opgenomen in de klimaatvisie (zie K1). Gas en elektriciteit wordt duurzaam ingekocht (zie § 3.1.1). Het doel van de energievisie was om de energie binnen de gemeentegrenzen op te wekken. Daarbij zou de gemeente een aandeel krijgen in de te realiseren windcluster. Het doel van de werkplaats is om studenten onderzoek uit te voeren en draagvlak te creëren onder de bevolking. De Werom Wenningen is een jaar ingericht als werkplaats. In 2009 hebben vier Van Hall studenten vanuit de werkplaats een adviesrapport voor een duurzame gemeentelijke organisatie opgesteld. Het advies is: 1. Investeer in windmolens. 2. Investeer in elektrische auto’s en de noodzakelijke infrastructuur. 3. Wacht met LED en vervang de openbare verlichting met Cosmopolis lampen. 4. Ga door op de ingeslagen weg, lead by example! Zie ook S13 Zie S12 Voor het verankeren van duurzaamheid binnen het bouwproces van het energieneutrale MFA in Westergeest, is de kennis van ‘BenR Adviseurs voor Duurzaamheid’ ingezet. Zie S20 Zie S9
-5-
E7
Duurzame en energieneutrale bedrijven
4
E8
1
E9
Registratie- en monitoring energieverbruik gemeente Kollumerland Energiemeter
E10
Fondsen
1
S1
EPBD-maatwerkadvies gemeentelijke gebouwen
1
4
4
S2 S3 S4
Duurzaam inkopen Energiemanagement Inkoop duurzame energie
4 1
S5
DE-opwekking
1
S6 S7
Mobiliteitsplan Kollumerland c.a. rijdt klimaatneutraal
4 4
4
S8
Energieneutraal als standaard bij nieuwbouw
1
Voor het stimuleren van bedrijven die duurzame energie willen toepassen was € 50.000 gereserveerd. Wegens personele (zie § 1.1.) en financiële redenen (zie § 1.2.2) is hier geen uitvoering aan gegeven. Sinds 1 januari 2014 kan de gemeente gebruik maken gas- en elektriciteitsverbruik van particulieren en bedrijven maar ook het opwekken van zonnestroom binnen de hele gemeente. Zie § 4.2 voor Energie in Beeld. Voor het zichtbaar maken van de voortgang van de energievisie zouden studenten worden ingezet (zie E2). Voor de uitvoering van de energievisie heeft de gemeente in 2009 SLoK subsidie ontvangen. In bijlage 2 staan de projecten die voor deze subsidie zijn opgevoerd. Voor het realiseren van een energieneutraal MFA in Westergeest is UKP NESK subsidie van AgentschapNL en subsidie van de provincie Fryslân ontvangen. Invent heeft in 2007 voor het gemeentehuis een EPBD maatwerkadvies uitgevoerd. Het gehele gemeentehuishuis incl. Westenstein heeft energielabel B (Westenstein label G en ++ A voor nieuwbouw). Na het plaatsen van de zonnepanelen heeft Invent het energielabel beoordeeld (zie bijlage 4): Label A De MAD heeft geen EPBD maatwerkadviezen voor de Van der Bijhal uitgevoerd. In 2013 is de boiler vervangen door een zonneboiler. Zie K2 MAD heeft geen opdracht gekregen voor advies verbeteracties Gas en elektriciteit voor de gemeentelijke gebouwen, rioolgemalen en openbare verlichting wordt via Stichting openbare verlichting en energie Fryslân duurzaam ingekocht (zie § 3.1.1). In 2010 is een onderhoudsplan gemeentelijke gebouwen opgesteld. Hierin is aandacht besteed aan duurzaamheid. Het mobiliteitsplan is opgenomen in de klimaatvisie (K3) Door de afdeling OW is serieus gekeken naar de aankoop van een elektrische vuilnisauto. De fabrikant kon indertijd niet garanderen dat de accu bij vorst voldoende stroom voor een dag kon leveren. Tevens heeft OW gekeken naar de mogelijkheden voor het rijden op aardgas. Voor een vuilnisauto’s betekent het rijden op aardgas dat op een dag meerdere keren getankt moet worden om de route te kunnen rijden. En door het gewicht van de gasinstallatie minder huisvuil kan worden opgehaald. Indien het gemeentelijk wagenpark in 2012 niet energieneutraal was, zou de CO2 uitstoot gecompenseerd worden d.m.v. bosaanplant of een ander compensatieproject. Project overgenomen in klimaatvisie (K3) Bij de start van de energievisie zijn de Wêrom Wenningen in Kollum officieel geopend door oud Minister Cramer en Wubbo Ockels. Daarna zijn de twee duurzame woningen regelmatig opgesteld voor rondleidingen van verschillende doelgroepen.
-6-
S9
Stimuleringsregeling nieuwbouwprojecten
4
S10
Samenwerking met woningcorporatie Thús Wonen in programma Herstructurering
3
1
S11
Stimuleringsregeling herstructurering
4
S12
Stimuleringsregeling particulieren
1
4
3
Het was de bedoeling 22 duurzame en betaalbare starterswoningen binnen het bestemmingsplan Tochmalaan te realiseren. Na een uitspraak van de Raad van State, wordt deze uitbreiding niet gerealiseerd. Deze duurzame woningen zullen elders binnen het woonprogramma gerealiseerd worden. In 2006 heeft de gemeente met Thús Wonen een woonakkoord gesloten over de uitwerking van duurzaamheid in herstructurering en nieuwbouw. In het Woonplan (2012) is dit akkoord geactualiseerd. In 2014 wordt een nieuw woonakkoord opgesteld waarin meer aandacht aan duurzaamheid zal worden besteed. Vier keer per jaar heeft Kollumerland bestuurlijk overleg met Thús wonen over o.a. herstructureringsprojecten en duurzame renovatie. Twee keer per jaar hebben de gemeenten Dongeradeel, Dantumadiel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. bestuurlijk overleg met Thús Wonen. Daarnaast is overleg binnen deze regio op ambtelijke niveau. Doel was om per project stimuleringsbehoeften in kaart te brengen, zoals extra PR, inhuur externe deskundigheid of financiële bijdrage. Gedurende de projectperiode is hieraan voor herstructureringsprojecten geen uitvoering gegeven. In 2010 konden particuliere eigenaren van een woning met een WOZ waarde ≤ € 150.0000 subsidie aanvragen voor het verduurzamen van hun woning. Dit project heeft geresulteerd in de aanpak van circa 120 woningen, waarbij diverse energiebesparende maatregelen zijn getroffen, waaronder het vervangen van de CV-ketels door een HR-107 exemplaar, het aanbrengen van HR++ glas en het isoleren van woningen. In drie woningen zijn levensloopbestendige maatregelen getroffen, waaronder het vlakmaken van vloeren in het huis. Gezien de grote respons op de brochure, de aanwezigheid van ruim 170 belangstellenden op de informatieavond en de vele aanmeldingen voor de subsidieregeling kan worden geconcludeerd, dat het communicatietraject succesvol is verlopen en de inwoners van Kollumerland c.a. bewust zijn gemaakt van het belang van een duurzame woon- en leefomgeving. Naast een stimuleringsregeling voor nieuwbouwplannen (zie S9) was € 25.000 gereserveerd voor een stimuleringsregeling voor het vervangen van verwarmingsketel, isolatie van de woning, zonneboiler, toepassen zonnepanelen voor 20 à 50 particulieren per jaar. Hier is geen uitvoering aan gegeven. In samenhang met het plan van aanpak is in 2011 de Verordening Duurzaamheidslening vastgesteld. Bij het SVn staat € 75.000 dat als Revolving Fund kan worden ingezet. Door het wegvallen van personeel en doordat later de noordelijke drie provincies met een duurzaamheidslening kwamen, is hier geen invulling aan gegeven. Het geldbedrag dat bij de SVn staat, zal nog worden ingezet voor het verduurzamen van woningen.
-7-
4
S13
Werkplaats
2
S14
LED informatieactie
4
S15
Themabijeenkomst Klimaat en energie t.b.v. leerkrachten Energieproject basisscholen ‘Doe watt minder op school’ Energiek Kollumerland
4
In het oorspronkelijke Projectplan Energiebesparing woningen zou de gemeente de kosten voor een maatwerkadvies subsidiëren, indien particuliere woningbezitters maatregelen uit het maatwerkadvies had uitgevoerd. Wegens omstandigheden is dit project opgeschort (zie K5). In 2013 is een minimale variant van dit project uitgevoerd. Alhoewel de gemeente zelf geen stimuleringsregeling had voor het verduurzamen van particuliere woningen, heeft de gemeente Kollumerland richting haar inwoners gecommuniceerd over de duurzaamheidslening van de drie noordelijke drie provincies en de Friese Energiepremie. In 2010 is de Kenniswerkplaats Noordoost Fryslân opgericht. Deze werkplaats is tegenwoordig gehuisvest in het Streekhûs in Burgum. Zie ook E2 I.v.m. hoge werkdruk bij NME Centrum De Klyster is in 2012 i.p.v. S14-S16 een warme Truiendag voor alle basisscholen van Kollumerland c.a., Dantumadiel en Dongeradeel georganiseerd. Zie S14
4
Zie S14
4
Energiebesparing bij supermarkten Duurzame en energieneutrale bedrijven
1
Maandelijks zouden inwoners van Kollumerland geïnformeerd worden over duurzame acties. Hier is geen structurele invulling aan gegeven. Zie K6
1
S16
S17
S18 S19
1
S20
Grootschalige en/of collectieve Duurzame Energie-opties
4
S21
Registratie- en monitoring energieverbruik gemeente Kollumerland Energiemeter om voortgang zichtbaar te maken voor publiek
4
In 2009 en 2010 was het thema van de stampotavond ‘Duurzaam Ondernemen’. Meer dan 200 personen hebben de ondernemersavond bezocht. Speciaal voor deze avond zijn videofilmpjes gemaakt van het gemeentehuis, de modelwoningen, zonne-energie en windenergie. De gemeente heeft geen stimuleringsbeleid opgesteld voor het verduurzamen van bedrijven. De insteek was om de benodigde energie binnen de gemeentegrenzen met windenergie op te wekken. De gemeente heeft intensief meegedacht met Wind Cluster Kollumerland, om de bestaande windturbines te clusteren en op te schalen. De gemeente heeft hiertoe een principeverzoek bij de provincie Fryslân neergelegd. In 2010 heeft de provincie een negatief besluit genomen over het realiseren van ee windcluster in Kollumerland. Zie ook K8 Zie E8 en K5a
4
Zie E9 en K4
4
S22
-8-
K1a
Energie besparen en duurzaam opwekken Gemeentelijke gebouwen
1
1
1 2
K1b
Energie besparen en duurzaam opwekken Openbare verlichting
4
1
1
4 K2
Duurzaam Inkopen
1
2
K3
Reductie C02 uitstoot vervoer
3
4
Eind 2011 heeft de gemeente Kollumerland c.a. gebruikmakend van een SDE-subsidie 100 zonnepanelen (24.640 Wp) geplaatst op: - gymzaal Baensein, - brandweerkazerne - de werkplaats bij het gemeentehuis. De standaard is dat alle gemeentelijke nieuwbouw energieneutraal is. In 2012 is het energieneutrale MFC De Tredder in Westergeest opgeleverd (zie ook § 3.1.4) Begin 2013 is op het dak van de Van der Bijhal een zonneboiler geplaatst. Eind 2012 is de MAD gestart met het project ‘Energiemonitoring 14 gemeenten’. In het kader van ‘meten is weten’ zouden in vier gebouwen van de gemeente Kollumerland c.a. Slimme Meters geplaatst worden. Met als uiteindelijke doel om te besparen. Maar ook om beter inzicht te hebben in het energieverbruik, bij het afsluiten van contracten via OV Fryslân. Gedurende het traject bleek dat slimme meters alleen gratis beschikbaar waren voor kleinverbruikers. Uiteindelijk is ervoor gekozen alleen het gemeentehuis voor dit project aan te melden. In 2014 wordt het energiemonitoringsysteem geplaatst en zal advies worden uitgebracht over de besparingsmogelijkheden. Voor de uitvoering van het Beleidsplan Openbare verlichting was € 25.000 beschikbaar. Dit geldbedrag is in 2012 wegbezuinigd. Via de resultaatbestemming 2012 heeft de raad € 16.000 beschikbar gesteld voor energiebesparende maatregelen voor e de openbare verlichting. In 4 kwartaal 2013 inzetten Bij de (her)inrichting van Oudwoude en MFA De Tredder te Westergeest zijn voor de straatverlichting energiezuinige armaturen toegepast. Het energieverbruik is in 2012 met 0,4% gedaald ten opzichte van 2009. Onder andere doordat de avondverlichting (augustus 2012) een half uur eerder wordt uitgeschakeld. De besparingsdoelstelling is niet gehaald door onvoldoende financiële middelen en uitbreiding van het aantal lichtpunten. Begin 2013 hebben de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Kollumerland c.a. en Tytsjerksteradiel een gezamenlijk inkoop- en aanbestedingsbeleid vastgesteld. In het inkoop- en aanbestedingsbeleidsstuk wordt o.a. aangegeven hoe invulling gegeven kan worden aan duurzaam inkopen. Dit beleid is nader uitgewerkt in de Leidraad Duurzaam Inkopen. Daarnaast geeft www.pianoo.nl handvatten voor duurzaam inkopen. In 2014 wordt bij de nascholing van het groot rijbewijs het nieuwe rijden voor de buitendienst medewerkers meegenomen. Door bezuiniging is geen mobiliteitsplan opgesteld
-9-
4
1
1
4 K4
Milieubarometer en energiemonitoring
1 1
K5a
K5b
Monitoren energieverbruik consumenten. Vervolgens gerichte acties inzetten voor energiebesparing
2
1
1
K6
Energiebesparing bij bedrijven
1
1
1
Door de afdeling OW is serieus gekeken het leasen van elektrische auto’s. Daarbij werd het personeel twee keer de mogelijkheid geboden een elektrische auto uit te proberen. Door de ontvlechting Handhaving met de gemeente Achtkarspelen bleven auto’s over. Gezien de financiële situatie van de gemeente is besloten de bestaande auto’s langer te houden. In 2012 is een veegauto aangeschaft. Bij de keuze is gekeken naar een zuinige motor. Bijkomend voordeel is dat er minder onkruid wordt gespoten in de gemeente. In samenwerking met de provincie is het personeel de mogelijkheid geboden een E-bike uit te proberen voor woonwerkverkeer. De CO2 uitstoot van de gemeentelijke auto’s wordt niet gecompenseerd. Voor het gemeentehuis is de milieubarometer voor 2012 ingevuld (zie § 3.1.2) In 2012 is het energiepaneel (hal gemeentehuis) in gebruik genomen. Hierop is door medewerkers en bezoeker af te lezen hoeveel energie de zonnepanelen op het dak van de werkplaats bij het gemeentehuis hebben opgeleverd. Zie E8 en § 4.2
In de periode 2010 -2012 heeft het Platform Wonen in Kollumerland met de ‘Verkiezing energiekste woning van Kollumerland’ energiebesparing onder de aandacht van alle inwoners gebracht. In 2011 had de provincie € 55.0000 subsidie toegezegd voor het project Energiebesparing Woningbouw. Wegens personele (zie § 1.1.) en financiële redenen (zie § 1.2.2) is dit project niet uitgevoerd. In 2013 heeft het Platform Wonen in Kollumerland een minimale variant van het oorspronkelijke project uitgevoerd. In april is het consortium E-Team Kollumerland opgericht en in oktober zijn twee informatieavonden georganiseerd en stelden vier ambassadeurs hun duurzame woningen open voor geïnteresseerden. De provincie heeft voor de gewijzigde opzet € 29.593 subsidie toegekend. Bij vergunningverlening en handhaving van bedrijven wordt blijvend aandacht besteed aan energiebesparing. Bij een elektriciteitsverbruik ≥ 50.000 kWh en/of een 3 gasverbruik ≥ 25.000 m is een bedrijf verplicht maatregelen te treffen die binnen 5 jaar zijn terug te verdienen. Bij een elektriciteitsverbruik ≥ 200.000 kWh en/of een 3 gasverbruik ≥ 75.000 m kan het bevoegd gezag verplichten een besparingsonderzoek uit te laten voeren. In 2011 heeft de gemeente Kollumerland c.a. evenals acht andere Friese gemeenten het ‘convenant energiebesparing bij supermarkten’ ondertekend. Tijdens milieucontroles van supermarkten wordt gekeken naar permanent afdekken van koel- en vriesmeubelen, energiezuinigheid van de koelinstallatie, gebruik van energiezuinige verlichting, gedrag en isolatie van het pand. Bij de verbouw van De Stapstien heeft de school zonnepanelen op het dak laten installeren.
- 10 -
3
3
K7
Terugdringen van toenemende autokilometers en verduurzamen van het vervoer in de gemeente
1 4
1 K8
Grootschalige DE-opties
1
K9
Energie uit Hout
2
Begin 2014 start in samenwerking met A7/Westergo het Koplopersproject. Het project duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen is in 2011 gestart in de gemeenten Heerenveen, Skasterlân en Súdwest-Fryslân. Het project wordt nu uitgerold over Fryslân. Het doel is om Friesland breed 300 bedrijven te verduurzamen. Dit project is opgenomen in het uitvoeringsplan Duurzaamheid in Noordoost Fryslân. Begin 2014 starten ONOF en Synovem met het project ‘Maak geld met Energie’. Tijdens een campagne worden ondernemers geïnformeerd over financiële en fiscale voordelen van investeringen in duurzame energie. Dit project is opgenomen in het uitvoeringsplan Duurzaamheid in Noordoost Fryslân. In 2011 is een oplaadpaal voor elektrische auto’s geplaatst in Kollum. Nog geen uitvoering gegeven aan het stimuleren van autodelen, aanleg carpoolplaatsen, stimuleren schone en zuinige auto’s. In 2011 is bij Jachthaven Lunegat en in 2012 bij haven van Kollum een oplaadpaal voor elektrische vaartuigen geplaatst. In 2011 is op verzoek van de Gemeente Kollumerland c.a., een loonbedrijf en een groep boeren uit de gemeente Zuidhorn, door onderzoeksbureau Ekwadraat een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden van invoering van biogas in het nationale netwerk. Hieruit kwam naar voren dat de schaalgrootte onvoldoende is, zowel voor het hoge als het lage druk netwerk. De mogelijkheid om meerdere boerenbedrijven, met name in de naastgelegen gemeenten, aan te sluiten zou nog onderzocht kunnen worden. De gemeente Kollumerland c.a. heeft zowel in financieel opzicht als in manuren bijgedragen aan een driejarige project van De Noardlike Fryske Wâlden (2010-2012) om te onderzoeken of het onderhoud aan de elzensingels op een rendabele manier kan worden gefinancierd uit de opbrengst van het hierbij vrijkomende hakhout. De conclusie van het project is dat de collectieve aanpak van het landschapsonderhoud leidt tot een kostenverlaging in de oogstwerkzaamheden. In een vervolgproject (2013-2016) wordt het beheer van de elzensingels verbeterd, wat moet leiden tot een hogere ruimtelijke kwaliteit, ontzorgen van eigenaren, kostenbesparing en op termijn niet meer hoeven gedogen van branden van snoeiafval in de open lucht.
- 11 -
K10
Investeringsfonds voor sportverenigingen en dorpshuizen
2
4
K11
Participeren in windenergie Fryslân
3
K12
Monitoring voortgang klimaatbeleid
3
4
Op 15 juli 2011 is voor de vier voetbalverenigingen een pilot Subsidieregeling Energiebesparing sportverenigingen en dorpshuizen in werking getreden. Na het laten uitvoeren van een EPA hebben alle vier de voetbalverenigingen een aanvraag ingediend. ++ WTOC heeft een deel van het dak geïsoleerd en HR glas aangebracht. De Lauwers heeft 32 PV-panelen geïnstalleerd en ++ HR glas aangebracht. Friese Boys heeft de douches in de kleedkamers, de cv-ketels, boiler en geiser vervangen. VV Kollum hoopt in 2014 hun sportaccommodatie te renoveren en uit te breiden. Voor de financiering willen ze gebruikmaken van de gemeentelijke bijdrage en indien haalbaar van een ESCO (pilotproject van de provincie). Het doel was de pilot Subsidieregeling Energiebesparing sportverenigingen en dorpshuizen uit te rollen andere sportverenigingen en dorpshuizen in Kollumerland. Door de bezuiniging was het niet mogelijk een vervolg te geven aan de pilot. Het plan van de provincie Fryslân is om drie windclusters in Fryslân te realiseren. Indien hierover meer duidelijkheid ontstaat, beoordelen of Kollumerland hierin kan participeren. De CO2-monitor is door DWA installatie- en energieadvies ontwikkeld als een tool waarmee overheden de inspanningen en resultaten van hun klimaatbeleid kunnen bijhouden. Doordat gegevens over het totaal energiegebruik binnen de gemeenten tot eind 2013 niet beschikbaar waren, is nog geen uitvoering gegeven aan de CO2-monitor. Voor de SLoK-subsidie zou de klimaatmonitor ingevuld worden. Door het ontbreken van de duurzaamheidsmedewerker is de keus gemaakt deze monitor niet in te vullen.
- 12 -
3
Gemeentelijke organisatie In de energievisie (2007) is uitgesproken dat de gemeentelijke organisatie zelf het goede voorbeeld geeft. De ambitie was om als organisatie in 2012 in alle activiteiten binnen de gemeentegrenzen volledig energieneutraal te zijn, waaronder huisvesting, openbare werken, mobiliteit e.d. In 2010 is deze ambitie bijgesteld naar een klimaat neutrale organisatie in 2012. Daarmee hoeft de benodigde energie niet binnen de gemeentegrenzen opgewekt te worden. Eventueel kan de uitstoot aan broeikasgassen gecompenseerd worden.
3.1
Energieverbruik
3.1.1 Gas en elektriciteitsverbruik gemeentelijke gebouwen In 2007 was het gemeentelijke energiegebruik voor gemeentelijke gebouwen 6.337 GJ2. Hiervan werd 4.150 GJ aan elektriciteit duurzaam ingekocht. In 2012 was het gemeentelijke energiegebruik 6.326 GJ (409 ton CO2 emissie). Op de volgende bladzijde is het energieverbruik en de opgewekte energie van de gemeentelijke gebouwen inzichtelijke is gemaakt. Hierbij is MFA De Tredder niet in meegenomen. Zie hiervoor § 3.1.4. Het gasverbruik is ten opzichte van 2007 gecorrigeerd met het aantal graaddagen3. De gegevens van 2010 zijn niet in de grafiek opgenomen, door het ontbreken van gegevens. Het gemeentehuis wordt voor het overgrote deel met behulp elektrische luchtwarmtepompen verwarmd en gekoeld. In 2012 was de winter kouder en in de zomer kwamen meer dagen boven de 25 °C voor dan in 2007. De extra elektriciteit die in 2012 voor het gemeentehuis nodig was om te koelen en te verwarmen is niet gecorrigeerd ten opzicht van 2007. Het elektriciteitsverbruik van de brandweerkazerne is in 2012 verklaarbaar hoger dan in 2007. In 2009 is nabij de wagenloods een wasplaats ingericht voor het afspuiten van materieel van de buitendienst. Door de benodigde boiler en extra verlichting is het elektriciteitsverbruik op de meter van de brandweerkazerne sterk toegenomen. Dit extra elektriciteitsverbruik wordt sinds 2012 voor een groot deel opgewekt met zonne-energie. Het gasverbruik is ook sterk verhoogd. De oorzaak hiervan is nog niet achterhaald.. Het elektriciteitsverbruik van sporthal de Saedkampe lijkt in 2012 drie keer zo hoog dan in 2007. In 2011 is in verband met de verbouw van De Stapstien een noodlokaal naast de Saedkampe geplaats. Tegenwoordig maakt Kinderopvang Amarins gebruik van dit gebouw. De elektriciteit van dit noodgebouw loopt via de meter van De Saedkampe. Opwekken energie Op de Van der Bijhal liggen zonnepanelen. Helaas is de opbrengst hiervan niet te achterhalen. Eind 2011 zijn op de brandweerkazerne, werkplaats bij het gemeentehuis en sporthal Baensein zonnepanelen geplaatst (totaal 176 m2, 24.640 Wattpiek). In 2012 werd met deze zonnepanelen 77 GJ (155 GJ in 2013) aan elektriciteit opgewekt. Op het MFA De Tredder (incl. de pergola) liggen 660 zonnepanelen (totaal 165.000 Wattpiek). In 2013 hebben deze zonnepanelen 556 GJ aan elektriciteit opgewekt.
2 3
9
Energie wordt uitgedrukt in Joule. GJ = Giga Joule = 10 Joule Het ene jaar is het gemiddeld kouder dan het andere jaar. Om het gasverbruik te kunnen vergelijken kan gecorrigeerd worden met het aantal graaddagen. Een koud jaar heeft meer graaddagen dan een warm jaar.
- 13 -
Inkoop groene energie Werd in 2007 alleen het elektrisch voor alle gemeentelijke gebouwen, pompen en gemalen en openbare verlichting duurzaam ingekocht. Tegenwoordig wordt ook het gas duurzaam ingekocht via stichting openbare verlichting en energie Fryslân. De CO2 uitstoot van deze energie wordt volledig gecompenseerd (buiten Nederland). De certificaten zijn opgenomen in bijlage 5. Het zou goed zijn om bij het afsluiten van een nieuw contract, als gemeente een signaal af te geven dat de energie in Nederland en bij voorkeur binnen Friesland wordt gecompenseerd.
Energieverbruik gemeentelijke gebouwen 7.000
6.000
5.000
Oostenburg
4.000 Giga Joules
Overlaadstation Brandweerkazerne Sporthal Baensein Sporthal De Saedkampe**
3.000
Sporthal v.d Bijhal Westenstein + Buitendienst Gemeentehuis
2.000
1.000
opgewekt
2013
opgewekt
2012
2011
2009
2008
2007
0
Bijbehorende tabel is opgenomen in bijlage 6
3.1.2 Gemeentehuis In het gemeentehuis is in 2009 en 2012 de milieubarometer ingevuld (zie bijlage 7; De buitendienst met het bijbehorende wagenpark is hier niet in meegenomen). - 14 -
Naast het gas- en elektriciteitsverbruik in § 3.1.1, wordt in de milieubarometer ook het papieren waterverbruik, de vervuiling van afvalwater en mobiliteit meegenomen. Het energieverbruik (gas en elektriciteit) van het gemeentehuis draagt voor meer dan de helft bij aan de CO2 uitstoot van het gemeentehuis (zie bijlage 7). Deze uitstoot wordt volledig gecompenseerd door de inkoop van groene energie. 3.1.3 Wagenpark Alhoewel bewust is gekeken naar alternatieve brandstoffen (zie hoofdstuk 2, projecten S7 en K3) , rijdt het wagenpark van de gemeente Kollumerland c.a. nog op traditionele brandstof. In 2012 is 64.916 liter diesel en 29.477 liter gasolie getankt voor het de auto’s, vrachtauto’s, bestelbusjes en tractoren, veegauto’s en grasmaaiers van de gemeenten. Dit komt overeen met 2.890 GJ aan energie (296 ton CO2 emissie) . Gezien de financiële situatie van de gemeente is afgezien deze CO2 emissie te compenseren. 3.1.4 Nieuwbouw MFA Westergeest Een doelstelling uit de energievisie is dat alle nieuwe gemeentelijke gebouwen energieneutraal zijn. In oktober 2012 was de officiële opening van een het energieneutrale MFA De Tredder in Westergeest. Voor De Tredder is gebruik gemaakt van de gegevens over 2013. In 2012 is het gebouw opgeleverd. Voor de oplevering was extra gas verbruikt voor het droogstoken van het gebouw. Voor het verwarmen van het De Tredder wordt naast gas ook gebruik gemaakt van aardwarmte. Zonneboilers verwarmen het water van de douches en de keuken. De energiegegevens zijn bij het opstellen van dit evaluatierapport niet compleet.
3.2
Conclusies In 2012 hebben de gemeentelijke gebouwen en het gemeentelijk wagenpark in totaal 9.216 GJ aan energie verbruikt (716 ton CO2 emissie). De CO2 uitstoot van de gemeentelijke gebouwen voor het verbruik aan gas een elektriciteit wordt volledig gecompenseerd. Het zou goed zijn om bij het afsluiten van een nieuw contract, als gemeente een signaal af te geven dat de energie in Nederland en bij voorkeur binnen Friesland wordt gecompenseerd. Het wagenpark is nog niet klimaatneutraal. Er wordt gebruik gemaakt van traditionele brandstoffen. Gezien de financiële situatie van de gemeente, is de CO2 uitstoot van het wagenpark niet gecompenseerd. Hiermee is de doelstelling voor wat betreft het wagenpark niet gehaald. Ten opzichte van 2007 is het energieverbruik van de gemeentelijke gebouwen vrijwel gelijk gebleven. Doordat het energieverbruik van Kinderopvang Amarins via de meter van De Saedkampe loopt, lijkt het energieverbruik van De Saedkampe hoger. Indien Amarins niet wordt meegenomen, dan is dat inschatting dat in 5 jaar tijd ongeveer 6% minder energie verbruikt is voor de gemeentelijke gebouwen. Gemeentelijke gebouwen Gemeentelijk wagenpark Totaal
Giga Joules 6.326 2.890 9.216
Ton CO2 emissie 409 307 716
Eind 2011 is 24.640 Wattpiek aan zonnepanelen geplaatst op drie gemeentelijke gebouwen. In 2012 hebben deze panelen 77 GJ aan energie geleverd en in 2013 totaal 155 GJ . In 2012 is 165.000 Wattpiek aan zonnepanelen geplaatst op het MFA De Tredder. In 2013 hebben deze panelen 556 GJ aan energie geleverd.
- 15 -
Door als gemeente duurzame energie op te wekken wordt bijgedragen aan de doelstelling uit de Klimaatvisie.
- 16 -
4
Gemeente Kollumerland c.a. In de energievisie (2007) staat de ambitie dat de gemeente Kollumerland c.a. in 2020 energieneutraal is. Deze ambitie is in 2010 bijgesteld naar een klimaat neutrale gemeente in 2020.
4.1
Energiegebruik
4.1.1 Kosten energie Nederland De kosten voor energie zijn de afgelopen jaren sterk gestegen. In 15 jaar zijn de energieprijzen ruim drie keer zo snel gestegen als de prijzen van andere goederen en diensten, zoals de grafiek hieronder laat zien.
De energieprijzen zullen ook op de lange termijn waarschijnlijk blijven stijgen. Dit komt met name door de groei van nieuwe economieën (China, India, Zuid Amerika) die de vraag naar energie opstuwen. Als gevolg van nieuwe winmethoden en het goedkoper worden van duurzame vormen van energieopwekking, zal de prijsstijging naar verwachting wel afzwakken. 4.1.2 Energiegebruik Kollumerland De kern van de Energievisie is dat ruim 83% van de benodigde energie duurzaam opgewekt wordt en tegelijk energie bespaard wordt om in 2020 een energieneutrale gemeente te worden. In 2007 was het totale energiegebruik binnen de gemeente 920 TJ4. Naar schatting werd hiervan 50 TJ binnen de gemeentegrenzen opgewekt met windturbines, zonneboilers, zonenpanelen, biomassa en een enkele warmtepomp. Bij de start van het project is gebruik gemaakt van landelijke cijfers. In 2011 was het totale energiegebruik 843 TJ (op basis van landelijke cijfers). Waarbij het grootste aandeel door Verkeer en vervoer (370 TJ) en consumenten/gebouwde omgeving (301 TJ).
4
12
TJ = Tera Joule = 10 Joule
- 17 -
CO2 Emissie en energieverbruik gemeente Kollumerland c.a. (bron www.emissieregistratie.nl) 2011 Doelgroep ton CO2 Energie TJ Verkeer en vervoer 21.707 370 Consumenten 17.655 301 Bouw 250 4 Landbouw 755 13 Overige industrie 2.701 46 Energiesector 2.909 50 Afvalverwijdering 0,06 0 Handel, Diensten en Overheid (HDO) 3.471 59 Totaal 49.449 843
4.2
Energie in Beeld Sinds 2014 kan gebruik worden gemaakt van Energie in Beeld. Hiermee is het energiegegevens van de netbeheerder Enexis, Liander en Stedin inzichtelijk. I n b o v e n s t a a n d e a f b e e l In bovenstaande afbeelding is van 2011 per buurt de CO2 emissie van de huishoudens inzichtelijk gemaakt. Daarbij is gebruik gemaakt van het electriciteits- en gasverbruik.
- 18 -
I n
CO2 emissie particulieren in Kollumerland c.a.
CO2 emissie zakelijk in Kollumerland c.a.
2008 2009 2010 2011 2012 2013
2008 2009 2010 2011 2012 2013
kg CO2
kg CO2
b 30.000.000 30.000.000 o 25.000.000 25.000.000 v 20.000.000 20.000.000 e 15.000.000 15.000.000 Gas Gas n 10.000.000 10.000.000 Elektriciteit Elektriciteit s 5.000.000 5.000.000 t 0 0 a a n Voor bovenstaande grafieken is het energieverbruik van huishoudens en bedrijven van de afgelopen jaren omgerekend naar de emissie CO2. Hieruit kan worden afgeleid dat bij de huishoudens het elektriciteitsverbruik vrij constant is en het gasverbruik licht afneemt. Bij de bedrijven nam het energieverbruik tot 2012 licht toe. Alhoewel het aantal zakelijke aansluitingen in 2013 vrijwel gelijk is gebleven, is een daling van het energieverbruik zichtbaar. Hiervoor is op dit moment geen verklaring te geven.
Aantal huishoudens met zonnepanelen 150 90
100 50
39 23 29
52
104 Zonnepanelen particulieren
In Energie in beeld zijn het aantal zonnepanelen opgenomen. In de afgelopen vijf jaar is het aantal zonnepanelen bij particulieren sterk toegenomen. De totale opbrengst van deze panelen is niet bekend omdat een deel van de opgewekte energie wordt afgeschermd.
0
4.3
Conclusies Gezien de sterke stijging van de energiekosten is de doelstelling uit de klimaatvisie nog steeds actueel. Op basis van landelijke cijfers is het energiegebruik van de gemeente Kollumerland c.a. van 970 TJ in 2007 gereduceerd naar 843 TJ in 2011 (emissie 51.033 ton naar 49.449 ton CO2). Gezien de landelijke cijfers heeft besparen op mobiliteit en de consumenten/gebouwde omgeving het meeste rendement. De thema’s duurzame mobiliteit en duurzaam gebouwde omgeving maar ook duurzame energie en duurzame mobiliteit zijn meegenomen in de duurzaamheidsvisie in Noordoost Fryslân (ANNO) met bijbehorende uitvoeringsplan. Sinds kort beschikt de gemeente Kollumerland c.a. over Energie in Beeld. Hiermee kan het energieverbruik van consumenten en bedrijven inzichtelijk worden gemaakt. Op basis van de eerste gegevens is een lichte daling van het energieverbruik zichtbaar.
- 19 -
5
Hoe verder De doelstellingen van de Energie- en klimaatvisie zijn nog immer actueel. De haalbaarheid van energiebesparende en duurzame energiemaatregelen is toegenomen door verbeterde technieken, lagere investeringskosten, alsmaar stijgende energieprijzen en groter draagvlak bij burgers en bedrijven. Uitvoering van de energievisie helpt de klimaatdoelstellingen van de EU, het Rijk, provinsje Fryslân te halen en draagt bij aan het beheersen van de kosten van energie voor de inwoners van de Gemeente Kollumerland c.a. Uit de evaluatie blijkt dat de gemeente Kollumerland c.a. veel stappen in de goede richting heeft gezet om een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie en gemeente te worden. Wil het college en de Raad van Kollumerland c.a. haar verantwoordelijkheid op het gebied van klimaatverandering blijven nemen, dan houdt zij de ambitie vast dat Kollumerland een klimaatneutrale gemeente wordt. Het tempo waarin één en ander gerealiseerd kan worden, ligt gezien de financiële positie van de gemeente, noodgedwongen lager. Daarom is het advies aan het college en raad om de uitvoering van het klimaatbeleid te temporiseren. Zodra voor de gemeente Kollumerland c.a. financieel betere tijden aanbreken kan een nieuwe stip op de horizon gezet worden gezet, waarop Kollumerland Klimaatneutraal is. Een groot deel van de geplande projecten uit de Energievisie, de SLoK subsidieaanvraag en de Klimaatvisie zijn niet uitgevoerd door het ontbreken van middelen. Niettemin zijn er mogelijkheden om verder te werken aan het realiseren van de ambities. Enerzijds door waar mogelijk maatregelen te dekken uit door de raad beschikbaar gesteld budget, zoals vervanging van installaties en isolatie van gemeentelijke gebouwen (budget voor onderhoud gebouwen). Anderzijds door in ANNO-verband gezamenlijk duurzaamheidsprojecten uit te blijven voeren. In ANNO- verband zijn inmiddels de eerste gezamenlijke duurzame projecten uitgevoerd. - Opstellen van de visie Duurzaamheid in Noordoost Fryslân (vastgesteld) met bijbehorende uitvoeringsplan. - Met het project Skjin en enerzjy neutraal konden agrariërs hun asbestdaken laten vervangen en PV-panelen plaatsen, - In Noordoost Friesland is gekeken op welke gemeentelijke gebouwen met energieverbruik lager dan 10.000 kWh (kleinverbruikers) PV-panelen geplaatst kunnen worden, - Bestuurders van gemeenten in Noordoost Fryslân en wetterskip hebben gezamenlijk een duurzaamheidsfilmpje gemaakt; - Bestuurders van gemeenten in Noordoost Fryslân hebben deelgenomen aan de verkiezing duurzaamste bestuurder. Tot slot zou de gezamenlijke inkoop van duurzaam gas en elektriciteit gecompenseerd kunnen worden binnen Nederland en dan bij voorkeur binnen Friesland.
- 20 -
Bijlage 1:
Projectoverzicht uit Energievisie
Energieneutraal als standaard: Acties 2008-2012 Planning Acti e
Titel
Strategie
Doelstelling
1
Energieneutrale gemeentelijke organisatie
Een voorbeeldige gemeente
De gemeentelijke organisatie is in 2012 energieneutraal
2
Werkplaats
Samenwerken, Netwerken en Stimuleren
Creëren van draagvlak, opbouw van netwerken en uitvoeren van onderzoek
3
Stimuleringsregeli ng huishoudens
Samenwerken, Netwerken en Stimuleren
Stimuleren duurzame maatregelen in bestaande bouw
4
Ondersteuning grote projecten
Focus in projecten
5
Windenergie
Focus in projecten
In de grote projecten zoals herstructurering Kollum Zuid, MFC De Triemen-Westergeest, Lauwershage wordt maximaal ingezet op het bereiken van energieneutraliteit. Bevorderen dat potentieel windenergie wordt benut
6
Stimuleringsregeli ng nieuwbouwwoning en Duurzame en energieneutrale bedrijven
Energieneutraal is de standaard
Stimuleren duurzame maatregelen in nieuwbouw
Economische impuls
Bereiken dat steeds meer bedrijven energieneutraal worden en dat nieuwe bedrijven duurzame producten en diensten leveren
8
Registratie- en monitoring
Meten is Weten
9
Energiemeter
10
Fondsen
7
Globale werkzaamheden
Startdatu m
Trekker
Doorloop tijd
2009
3 jaar
GIM projectgroe p
Samenwerkingsovereenkoms 2008 t Zoeken passende huisvesting Begeleiding projecten
4 jaar
VROM Milieu
2009
3 jaar
VROM/ SaZa
Energieneutraliteit agenderen, uitvoeren van haalbaarheidsonderzoeken, ambities vastleggen in overeenkomsten, visiedocumenten, Programma's van Eisen, bestekken etc
externe partners
incidentele middelen Ure midd. n (€, ex. BTW)
pm
Hogeschool Van HallLarenstein
pm
VROM Milieu/RO
80
toelichting
pm
15.000
80
pm
40
75.000
In aanvulling op de ISV-subsidieregeling van de Provincie Fryslân-2007 voor herstructureringsgebieden reservering van €1.000 per huishouden voor 75 huishoudens per jaar vanaf 2009, Uren voor opzetten organisatie en afhandelen subsidie-aanvragen. Zo mogelijk nieuwe ronde TELI-project (energiebesparing huishoudens met lage inkomens)
pm
pm
Beslag aan middelen wordt binnen de betreffende projecten geregeld.
Projectleidin g individuele projecten
doorlopend
structurele middelen Ure midd. n, per per jaar jaar (€, ex. BTW)
2008
4 jaar
40.000
€ 20.000 in 2008, € 20.000 in 2009. Uit het onderzoek dat Ecofys in 2005 deed naar mogelijke locaties voor een windmolenpark, zijn twee geschikte locaties in de Kollumerwaard gevonden. Hier liggen goede kansen voor het opschalen en clusteren van windmolens, waarbij de bestaande, verspreid liggende molens in de gemeente kunnen worden opgeruimd. Gezien het grote potentieel dat windenergie te bieden heeft, zal de gemeente al het mogelijke doen om dit potentieel te benutten. Dit in samenwerking met betrokkenen, waaronder bewoners, Stichting Windcluster Kollumerland, Provincie Fryslân en omliggende gemeenten. Nadere studies worden uitgvoerd in de Werkplaats. De gemeente neemt een besluit over plaatsing van een windmolenpark in de gemeente.
2009
3 jaar
Uitwerken stimuleringsbeleid
2009
3 jaar
VROM Kamer van Economische Koophandel zaken
40
Bewaken voortgang realisatie energieneutraliteit
In kaart brengen energiedragers en invoerlijnen, overleg met netwerkbeheerders en afspraken maken over aanleveren van gegevens
2009
3 jaar
VROM Milieu
Hogeschool Van HallLarenstein
20
5.000
20
Werkzaamheden worden uitgevoerd in de Werkplaats
Meten is Weten
Voortgang zichtbaar maken voor grote publiek
Ontwerpen en realiseren energiemeter
2009
3 jaar
VROM Milieu
Hogeschool Van HallLarenstein
20
5.000
20
Werkzaamheden worden uitgevoerd in de Werkplaats
Gefaseerde aanpak
Genereren van extra financiële middelen voor uitvoering projecten
Opstellen uitvoeringsplan op basis BANS II regeling Overleg met betrokkenen Aanvraag voorbereiden
2008
25
10.000
40
VROM Milieu
185 75.000
200
200.00 0
Vanaf 2009. Stimuleringsbijdrage €5000 per woning voor gemiddeld 40 woningen per jaar
5.000
Vanaf 2009. Stimuleringsbijdrage €5000 per woning voor gemiddeld 40 woningen per jaar
280.00 0
Bijlage 2:
Projectoverzicht aanvraag SLoK-subsidie (2008)
Bijlage 3:
Projectoverzicht uit Klimaatvisie (2010)
Bijlage 4:
Energielabel gemeentehuis (Invent)
Bijlage 5:
Certificaat compensatie CO2-uitstoot gas
Bijlage 6:
Energieverbruik gemeentelijke gebouwen
gas (joule)
558 170 375 277 197 149 21 440 2007 625 185 399 259 197 159 22 398 2008 595 165 349 213 178 130 20 311 2009 0 0 0 0 0 0 0 0 2010 529 203 331 198 172 195 15 307 2011 512 142 290 246 177 187 16 316 2012 555 126 277 231 167 260 19 423 2013 3.442 47 286 184 60 25 10 97 elektriciteit * 2007 3.631 50 320 176 64 28 9 140 (joule) 2008 3.654 52 265 189 53 41 9 122 2009 0 0 0 0 0 0 0 0 2010 3.567 56 233 485 39 65 6 119 2011 0,19 0,34 opgewekt 3.456 50 247 544 11 11 5 116 2012 48 14 16 opgewekt 3.239 51 210 551 9 66 6 124 2013 124 15 16 opgewekt totaal 2007 3.999 217 661 461 257 174 31 537 2008 4.256 235 719 435 261 188 32 538 2009 4.249 217 614 402 231 170 30 433 2011 4.095 258 564 683 212 259 21 426 2012 3.969 192 537 790 188 198 21 432 opgewekt 48 14 16 2013 3.795 177 488 783 175 326 25 548 opgewekt 124 15 16 * gecorrigeerd voor landelijke rendement elektriciteitscentrales 41,7 %, conform DE-scan (n.v.t. voor opgewekte stroom)
Giga Joules (primair) **
Oostenburg
Overlaadstation
Brandweerkazerne
Sporthal Baensein
Sporthal De Saedkampe**
Sporthal v.d Bijhal
Westenstein + Buitendienst
Gemeentehuis
Energieverbruik gemeentelijke gebouwen (Giga Joules)
2.187 2.244 1.960 0 1.949 1.886 4.150 4.419 4.386 4.569 1 4.440 77 4.659 155 6.337 6.663 6.346 6.519 6.326 77 6.317 155
Energieverbruik gemeentelijke gebouwen 7.000
6.000
5.000
Oostenburg
4.000 Giga Joules
Overlaadstation Brandweerkazerne Sporthal Baensein Sporthal De Saedkampe**
3.000
Sporthal v.d Bijhal Westenstein + Buitendienst Gemeentehuis
2.000
1.000
opgewe kt
2013
opgewe kt
2012
2011
2009
2008
2007
0
2007 31 10 21 2008 35 10 22 2009 33 9 20 2010 0 0 0 2011 30 11 19 2012 29 8 16 2013 31 7 16 elektriciteit * 2007 235 3 20 2008 248 3 22 2009 250 4 18 2010 0 0 0 2011 244 4 16 opgewekt 2012 236 3 17 opgewekt 48 2013 221 4 14 opgewekt 52 totaal 2007 267 13 41 2008 283 14 44 2009 283 13 38 2011 273 15 35 opgewekt 2012 265 11 33 opgewekt 48 2013 253 11 30 opgewekt 52 * CO2-emissie elektriciteit in kg = elektriciteitsverbruik in kWh x 0,59 CO2-emissie gas in kg = gasverbruik in m3 x 1,78
gas
16 15 12 0 11 14 13 13 12 13 0 33 37 38 28 27 25 44 51 51
15 15 14 12 0 11 2 10 2
11 11 10 0 10 10 9 4 4 4 0 3 0 1 2 1 2
10 11 10 15 0 11 3 19 3
8 9 7 0 11 11 15 2 2 3 0 4 0 1 3 5 3
ton CO2 *
Oostenburg
Overlaadstation
Brandweerkazerne
Sporthal Baensein
Sporthal De Saedkampe**
Sporthal v.d Bijhal
Westenstein + Buitendienst
Gemeentehuis
Energieverbruik gemeentelijke gebouwen (CO2 emissie)
1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 0 0
25 22 17 0 17 18 24 7 10 8 0 8
0
8
0
9
2 2 2 1
31 32 26 25
1
26
1
32
123 126 110 0 109 106 116 284 302 300 0 312 0 303 53 291 57 406 410 422 0 409 53 407 57
CO2 uitstoot gemeentelijke gebouwen 500
450
400
350
Oostenburg Overlaadstation Brandweerkazerne
250
Sporthal Baensein Sporthal De Saedkampe**
200
Sporthal v.d Bijhal Westenstein + Buitendienst Gemeentehuis
150
100
50
opgewekt
2012
opgewekt
2011
2009
2008
0 2007
ton CO2
300
Bijlage 7:
Milieubarometer gemeentehuis 2012
