Integrale schulddienstverlening in Achtkarspelen en Kollumerland ca

Stavangerweg 23-5 9723 JC Groningen t el e fo o n (050) 5252473 f a x (050) 5252973 Snouckaertlaan 66 3811 MB Amersfoort Telefoon (033) 4638686 Fax (033) 4632255 e - m ail [email protected] website www.kwiz.nl

Integrale schulddienstverlening in Achtkarspelen en Kollumerland ca Een evaluatie van de pilot uitvoering schulddienstverlening Achtkarspelen en Kollumerland ca

Mei 2009 Opgesteld door Anne-Wil Hak van KWIZ In opdracht van de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca.

KWIZ structureert (bestaande) gegevens waardoor organisaties beter gebruik kunnen maken van hun informatie. Dit kan betrekking hebben op de ontwikkeling en evaluatie van beleid, het implementeren van nieuwe dienstverleningsconcepten of een efficiëntere inrichting en uitvoering van werkprocessen.

Integrale schulddienstverlening Achtkarspelen en Kollumerland ca

Inleiding In de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca wonen in verhouding relatief veel mensen met een laag inkomen. Daarbij zijn ook veel inwoners met hardnekkige en problematische schulden. De financiële problematiek hangt bijna altijd samen met psychische en/of psychosociale problematiek. Bovendien is er sprake van een verharding bij schuldeisers. Gemeenten hebben niet alleen een maatschappelijke en sociale verantwoordelijkheid, maar ook een financieel belang om integrale schulddienstverlening te bieden. Aanleiding In 2006 hebben beide gemeenten besloten de schulddienstverlening per 1 januari 2007 uit te laten voeren door de sociale dienst van Achtkarspelen en Kollumerland ca in de vorm van een pilot. Voor die tijd werd de schulddienstverlening in de gemeenten uitgevoerd via het BISH-project van de GKB Fryslân. Vanwege onvrede over de steeds minder wordende dienstverlening hebben de gemeenten besloten de uitvoering van de schulddienstverlening zelf ter hand te nemen. Na twee jaar zijn de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca voornemens de pilot integrale schulddienstverlening te beëindigen en het een vaste vorm te geven. Om een beslissing te kunnen nemen over de toekomst van de schulddienstverlening is het van belang om de huidige werkwijze te evalueren. KWIZ is gevraagd de werkwijze, de effecten van de schulddienstverlening en tevens de kosten van de afgelopen jaren te evalueren. Het doel van de evaluatie is dat de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca een besluit kunnen nemen over de toekomst van de schulddienstverlening. De vragen die in dit rapport beantwoord dienen te worden zijn: 1. Wat is de effectiviteit van de dienstverlening; 2. Hoeveel mensen maken gebruik van de schulddienstverlening; 3. Voldoet de huidige werkwijze en waar zitten nog eventuele gaten; 4. Kan de uitvoeringsorganisatie de dienstverlening aan en onder welke voorwaarden. 5. Wat zijn de kosten van de schulddienstverlening;

Leeswijzer

In het eerste hoofdstuk worden de achtergronden en het beleidskader van integrale schulddienstverlening beschreven. Vervolgens staan in hoofdstuk 2 de omvang en de kenmerken van de doelgroep voor schulddienstverlening in beide gemeenten. In hoofdstuk 3 wordt het gemeentelijk beleidskader van de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca uiteengezet. De huidige uitvoeringspraktijk komt in hoofdstuk 4 aan de orde. We sluiten af met een aantal aanbevelingen voor de inrichting van effectieve integrale schulddienstverlening.

2

KWIZ


Inhoudsopgave Inleiding .......................................................................................................................2 Leeswijzer................................................................................................................2 1 Achtergronden en algemeen beleidskader ..............................................................4 1.1 Achtergronden ...................................................................................................4 1.2 Integrale schuldhulpverlening............................................................................5 1.3 Gemeentelijke regierol.......................................................................................6 1.4 Armoedebeleid ..................................................................................................6 1.5 Wettelijk kader minnelijke schuldhulpverlening .................................................6 1.6 Maatschappelijk rendement...............................................................................7 1.7 Conclusies .........................................................................................................9 2 De doelgroep ..........................................................................................................10 2.1 Inkomensniveau ..............................................................................................10 2.2 Kenmerken doelgroep .....................................................................................11 2.3 Omvang doelgroep schulddienstverlening ......................................................12 2.4 Bereik schulddienstverlening...........................................................................12 2.5 Conclusies .......................................................................................................13 3 Kaders van beleid...................................................................................................14 3.1 Inrichting effectieve schulddienstverlening......................................................14 3.2 Beleidsvisie......................................................................................................14 3.3 Doelgroep voor de schulddienstverlening .......................................................15 3.4 Financiële kaders ............................................................................................16 3.5 Conclusies en aanbevelingen..........................................................................16 4 De nieuwe aanpak in de praktijk ............................................................................17 4.1 Werkprocessen................................................................................................17 4.2 Producten en diensten.....................................................................................17 4.3 Registratie en informatievoorziening ...............................................................20 4.4 Omvang personeel ..........................................................................................21 4.5 Samenwerking en afstemming in de keten .....................................................21 4.6 Conclusies .......................................................................................................22 5 Inrichting integrale schulddienstverlening ..............................................................24 5.1 Voorwaarden ...................................................................................................24 5.5.1 Centrale regie en visie integrale aanpak schuldhulpverlening .................24 5.1.2 Preventieve schuldhulpverlening ..............................................................24 5.1.3 Referentiemodel werkproces integrale schuldhulpverlening ....................25 5.1.4 Meetbare resultaten en managementinformatie.......................................25 5.1.5 Formatie ISDV ..........................................................................................25 5.1.6 Certificering...............................................................................................26 5.2 Wat kost het.....................................................................................................26 5.2.1 Financiering ..............................................................................................26 5.2.2. Kostprijs Schulddienstverlening...............................................................27 5.2.3 Structurele uitvoeringskosten in de toekomst...........................................28 5.2.4 Dekking uitvoeringskosten........................................................................28 5.3 Conclusie: Uitbesteden of zelf doen................................................................28 Bijlage 1 Activiteitenlijst .............................................................................................30 Bijlage 2 Gemeentelijke sturingsinformatie integrale schuldhulpverlening ...............31 Bijlage 3 Lijst met afkortingen ...................................................................................33

3

KWIZ


1 Achtergronden en algemeen beleidskader In dit hoofdstuk een aantal achtergronden en het beleidskader waarbinnen de gemeente het beleid voor de schulddienstverlening kan vormgeven. Gemeenten hebben een grote beleidsvrijheid. Dit geeft mogelijkheden om beleid aan te passen aan de lokale situatie, doelgroep en infrastructuur.

1.1 Achtergronden De schuldenproblematiek neemt hand over hand toe. Een half miljoen gezinnen in Nederland lopen het risico om in een problematische schuldsituatie te komen. Ongeveer de helft heeft daadwerkelijk problematische schulden. Gemeenten 1 worden geacht door middel van ‘integrale schuldhulpverlening’ het initiatief te nemen in de bestrijding van deze problematiek. Daarbij gaat het niet alleen om het wegnemen van het financiële probleem, maar ook de oorzaken daarvan. Nu met de 'kredietcrisis' is de verwachting dat het aantal mensen met schulden zal toenemen. Vooral kleine zelfstandigen (ZZP-ers), mensen met een eigen woning en hogere inkomens zullen gaan instromen. Hierdoor zullen gemeenten moeten gaan nadenken over doelgroepen voor schuldhulpverlening om zo de druk op de budgetten af te laten nemen. Oorzaken van problematische schulden Financiële problemen staan veelal niet op zichzelf. Bij een problematische schuldsituatie spelen niet alleen financiële problemen een rol, maar ook psychosociale problemen. Deze psychosociale problemen kunnen bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een echtscheiding, ziekte, ontslag, verslaving of arbeidsongeschiktheid. Maar ook het door de maatschappij gestimuleerde consumptiegedrag, het ruime aanbod van kredieten en het meedoen met buren en vrienden zijn belangrijke factoren bij het ontstaan van een problematische schuldsituatie. Door een stagnerende economie, gebrekkig financieel inzicht, gezondheids- en/of relatieproblemen verkeren veel ondernemers in een problematische schuldsituatie. Een problematische schuldsituatie beïnvloedt in veel opzichten de kwaliteit van het bestaan. Zij kan bijvoorbeeld consequenties hebben voor de gezondheid, het voedingspatroon en de woonomstandigheden. Bovendien kan een problematische schuldsituatie juist psychosociale problemen veroorzaken. Ook de kredietbehoefte en de beschikbare financiële ruimte spelen een belangrijk rol bij het ontstaan van problematische schulden. De kredietbehoefte neemt in het algemeen toe naarmate het inkomen stijgt. Huishoudens met een minimumuitkering wijken van dit patroon af, omdat zij verhoudingsgewijs een grotere schuldenlast hebben dan op grond van hun inkomen zou mogen worden verwacht. Het afwijkende schuldenpatroon van uitkeringsgerechtigden hangt sterk samen met het beschikbare huishoudbudget. Door bijvoorbeeld het invoeren van eigen bijdragen en het niet langer volledig vergoeden van allerlei medische kosten komt het beschikbare budget verder onder druk te staan. Naast de normale kredietbehoefte voor de aanschaf of vervanging van duurzame gebruiksgoederen ontstaat er een aanvullende kredietbehoefte voor het financieren van tekorten. Als bezuinigingen niet het gewenste resultaat opleveren, worden de tekorten vaak gefinancierd door het uitstellen van andere betalingen, het kopen op afbetaling en aankopen bij leveranciers die minder strenge eisen stellen. Uitkeringsgerechtigden hebben een ander schuldenpatroon dan de bovenminimale inkomensgroepen. Bij de 1

Daar waar schuldhulpverlening staat kan ook schulddienstverlening worden gelezen

4

KWIZ


uitkeringsgerechtigden ligt het accent overwegend op schulden die te maken hebben met de maandelijkse woonlasten (huur- en energieschulden). Bij de bovenminimale inkomensgroepen zijn de problematische schuldsituaties vooral het gevolg van overkreditering en aanpassing van de levensstijl na een inkomensachteruitgang door ziekte, echtscheiding, werkloosheid en dergelijke. Kortom, een problematische schuldsituatie heeft niet één oorzaak, maar meestal 2 van meerdere, samenhangende oorzaken .

1.2 Integrale schuldhulpverlening Waarom schuldhulpverlening: Schuldhulpverlening is hulpverlening aan mensen met problematische schulden of budgetteringsproblemen. Daarbij moeten enerzijds financieel-technische zaken geregeld worden, anderzijds moeten mensen leren op een andere wijze met hun budget om te gaan. Schuldbemiddeling, schuldsanering en budgetbeheer zijn daarbij instrumenten. Door middel van budgetvoorlichting, budgetbegeleiding en psychosociale begeleiding kan hulp worden geboden of erger worden voorkomen. Gemeenten hebben naast een maatschappelijke en sociale verantwoordelijkheid ook een financieel belang bij schuldhulpverlening. Goede schuldhulpverlening levert namelijk ook indirecte besparingen op. Verder zijn de gemeenten in het kader van de Wet Werk & Bijstand verplicht om zich in te spannen om mensen te activeren en zo mogelijk aan het werk te helpen. Deze re-integratie wordt gemakkelijker als schulden worden voorkomen of aangepakt. Hierdoor kan worden bespaard op re-integratie- en bijstandsmiddelen. Het belang van integrale schuldhulpverlening. Elke gemeente heeft burgers met problematische schulden en zal dus middelen moeten vrijmaken voor goede (vrijwillige) schuldhulpverlening. De gemeente heeft per slot van rekening een algemene zorgplicht voor haar burgers, vastgelegd in de Gemeentewet. De meeste gemeenten schakelen hiervoor erkende organisaties in zoals gemeentelijke kredietbanken, gespecialiseerde schuldhulpverleningsbedrijven of maatschappelijk werk. De diverse betrokken hulpverlenende instanties hebben echter ieder zo hun eigen belang, doelstelling, methodieken en mogelijkheden. Daarom moet er gestreefd naar een multidisciplinair, integraal hulpaanbod van deze organisaties. Een problematische schuldsituatie is meestal het gevolg van meerdere samenhangende oorzaken en vraagt daarom om een integrale aanpak en organisatie vanuit alle betrokken beleidsvelden met als doel versnippering van het hulpaanbod tegen te gaan. De voornaamste doelstelling van integrale schuldhulpverlening is het bieden van een goed op elkaar gestemde en gecoördineerde dienstverlening aan burgers die in een situatie van overkreditering verkeren of dreigen te geraken. De gemeente speelt daarbij een sturende rol. Preventie, signalering en nazorg. Bij de opzet van integrale schuldhulpverlening wordt gezocht naar mogelijkheden om schulden te voorkomen door het teweegbrengen van gedragsverandering bij cliënten o.a. door het (laten)ontwikkelen en geven van budgetcursussen. De meldpunten moeten laagdrempelig zijn en de schuldenaar moet er veel informatie kunnen verkrijgen. Ten behoeve van vroegtijdige signalering zullen er goede afspraken moeten worden gemaakt met b.v. woningcorporaties, nutsbedrijven, deurwaarders etc.

2

Handreiking integrale schuldhulpverlening Stimulansz Utrecht/Den Haag 2004

5

KWIZ


Sommige mensen zullen echter nooit in staat zijn zelfstandig financieel beheer te voeren. Deze categorie blijft dan ook aangewezen op een vorm van budgetbeheer en nazorg waardoor recidive zoveel als mogelijk wordt voorkomen. Het moet dan ook een gedeelde zorg van de samenwerkende partners in de integrale schuldhulpverlening zijn om voldoende tijd en geld uit te trekken om preventie, signalering en nazorg van problematische schuldsituaties gestalte te geven.

1.3 Gemeentelijke regierol Tot op heden is er nog geen wettelijk kader voor de schuldhulpverlening. Dit gaat trouwens in de loop van 2009 veranderen. Gemeenten dienen het initiatief te nemen in het organiseren van de integrale schulddienstverlening. De centrale regelgeving vanuit het Rijk moet zo veel mogelijk beperkt blijven, zo vindt het huidige kabinet. De gemeentelijke instanties, belast met de uitvoering van schulddienstverlening, moeten zelf hun regelgeving op dit terrein kunnen vaststellen. Het Rijk vervult hierbij een faciliterende rol. Gemeenten ontvangen geen geoormerkte middelen en er is geen regelgeving voor de wijze waarop zij invulling moeten geven aan integrale schulddienstverlening. In de WWB is wel het een en ander bepaald met betrekking tot een aantal specifieke onderdelen van schulddienstverlening, zoals verstrekking van bijstand in natura, verplicht budgetbeheer en re-integratie. In de Faillissementswet is bepaald dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het afgeven van de ‘WSNP-verklaring’. Op basis van deze verklaring bepaalt de rechter of een schuldenaar in aanmerking komt voor een wettelijke schuldsanering via de WSNP. Gemeenten moeten in de verklaring kunnen laten zien dat zij zich optimaal hebben ingespannen om tot een minnelijke regeling te komen. In de Wet Maatschappelijke Ondersteuning krijgen gemeenten de verantwoordelijkheid over wonen, zorg en welzijn voor sociaal- of fysiek zwakke groepen in de samenleving. Een van de belangrijkste kaderscheppende bepalingen is de algemene ‘zorgplicht’ die gemeenten hebben voor al hun burgers.

1.4 Armoedebeleid Schulddienstverlening maakt deel uit van het gemeentelijke armoedebeleid. Het gemeentelijke armoedebeleid is daarom kaderscheppend voor het schuldhulpbeleid. Instrumenten die gemeenten kunnen inzetten ter voorkoming en bestrijding van armoede, schulden en sociale uitsluiting zijn onder andere bijzondere bijstand, kortingspassen ter bevordering van sociaal-culturele en sportieve activiteiten, collectieve ziektekostenverzekering, kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en het Besluit bijstandverlening zelfstandigen.

1.5 Wettelijk kader minnelijke schuldhulpverlening Tot voor kort was er geen wettelijk kader voor de schuldhulpverlening. Het kabinet ziet steeds meer de noodzaak hiertoe en is met een startnotitie gekomen voor een wettelijk kader schuldhulpverlening. Het streven is om in september een wetsvoorstel in te dienen. De rol die de gemeenten zal moeten vervullen ziet er als volgt uit. Gemeenten: • bieden schuldhulpverlening aan die voor iedereen en zonder drempels toegankelijk is; • bieden integrale schuldhulpverlening aan en vervullen de regierol; • bieden schuldregelingen aan die uitgaan van gestandaardiseerd maatwerk;

6

KWIZ


• • •

bieden schuldhulpverlening aan die van goede kwaliteit is waarbij op evenwichtige wijze rekening wordt gehouden met de belangen van de schuldeisers; leggen sancties op indien een cliënt niet of onvoldoende meewerkt aan een schuldhulpverleningstraject; bieden nazorg aan na afloop van de schuldhulpverlening.

1.6 Maatschappelijk rendement Integrale Schulddienstverlening kost geld, daar kunnen we niet omheen. Wat echter vaak onderbelicht blijft, is het maatschappelijk rendement van integrale schuldhulpverlening. Dit bestaat enerzijds uit het voorkomen van hoge maatschappelijke kosten en anderzijds uit het vergroten van het succes en het effect van andere gemeentelijke beleidsterreinen als re-integratiebeleid en het sociale activeringsbeleid. Een ander aspect dat genoemd kan worden als maatschappelijk rendement van ISDV is de toename van het welzijn van de 3 schuldenaar en zijn directe (gezins)omgeving . Kosten huisuitzetting Nederland telt ruwweg 2.500.000 huurwoningen, waarvan jaarlijks gemiddeld 8.400 worden ontruimd, een gemiddelde van 0,33 procent. In de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca zijn er ongeveer 6.000 huurwoningen in totaal. Als we daar het landelijke percentage op los laten zouden er jaarlijks 200 huisuitzettingen plaats vinden. Uit landelijk onderzoek blijkt dat door het tijdig oplossen van schuldsituaties er ongeveer 25 procent van de ontruimingen kunnen worden voorkomen. Dit betekent voor de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca minstens 50 woningontruimingen minder per jaar. De gemiddelde kosten van een ontruiming bedragen € 7.500, - . Hierbij moet worden gedacht aan kosten van procedures, de feitelijke uitzetting, opslag van goederen en verlies aan huurinkomsten e.d. Het voorkomen van 50 huisuitzettingen levert een jaarlijks rendement op van 375.000 euro. Kosten bijzondere bijstand voor herhuisvesting; Niet alleen de kosten van de huisuitzetting worden door ISDV voorkomen, ook de daarmee direct samenhangende kosten van herhuisvesting moeten hierbij worden betrokken. Uiteraard is het doel van gemeenten om niemand op straat te laten staan, zodat er wanneer iemand wordt uitgezet, vervangende woonruimte gezocht moet worden. Daarbij wordt in de praktijk in een groot aantal gevallen een beroep op bijzondere bijstand gedaan voor de herhuisvestingskosten (kosten voor herinrichting, opslag inboedel e.d.). Uitgaande van de gemiddelde kosten van een aanvraag voor bijzondere bijstand in verband met herhuisvesting van € 1.500 (indicatief), betekent dit bij het voorkomen van 50 huisuitzettingen een rendement van 75.000 euro.

3

Notitie maatschappelijk rendement integrale schuldhulpverlening, november 2007 VKB

7

KWIZ


Kosten van maatschappelijke opvang (dak- en thuislozen) In een aantal gevallen (raming 10%) kan bij een huisuitzetting geen vervangende woonruimte worden gevonden. In deze gevallen moeten kosten voor maatschappelijke opvang (MO) gemaakt worden. Het verblijf in een MOwoonvoorziening, kost op jaarbasis € 35.000, - per bed. Hiervan betaalt de cliënt zelf circa € 6.000, -per jaar. Uitgaande van de 50 te voorkomen ontruimingen, waarvan er in 5 gevallen dus geen MO geregeld hoeft te worden, levert dit een kostenpost minder op van 5x (€ 35.000 + € 6.000) = € 145.000, - per jaar. Kosten extra beroep op bijstand bij relatiebreuken Aangetoond is dat het hebben van uitzichtloze schulden niet zelden leidt tot een relatie- c.q. gezinsbreuk. In het geval van een dergelijke breuk, zal in de praktijk vaak een extra, tweeledig beroep op de bijstand gedaan worden. Aan de ene kant zal de vertrekkende partner een extra beroep op de bijstand doen omdat hij/zij zich zal moeten herhuisvesten. Anderzijds zal de partner die geen eigen inkomen heeft qua inkomensondersteuning een beroep op de bijstand doen. In een aantal gevallen is een relatie- c.q. gezinsbreuk door ISDV - vooral door de bemiddeling van AMW te voorkomen. Dit voorkomt een beroep van de partner zonder inkomen op de bijstand. Bij een alleenstaande betreft dit een kostenpost van ongeveer € 7.500 per jaar aan uitgaven voor bijstand en in geval van een alleenstaande ouder € 10.500. Hierbij zijn nog niet eens de uitvoeringskosten van de sociale dienst meegerekend. Uitgaande van 5 extra aanvragen levert goede schuldhulpverlening een rendement op van 45.000 euro. Afsluitingsleed en kosten van gas, water en elektriciteit Jaarlijks worden in de gemeenten (naar schatting) 50 á 55 afsluitingen van gas, water en/of elektriciteit door schulddienstverlening voorkomen. Gemiddeld kost een afsluiting van een nutsvoorziening € 500. Er kan dus hier gesproken worden van een rendement van 27.500 euro. Voorkomen uitval personeel door ziekte Een onderzoek van het Nibud bij bedrijven wijst uit dat ruim 70% van de P&O-ers het aantal werknemers met geldgebrek de afgelopen twee jaar heeft zien groeien. Het aantal loonbeslagen in organisaties met meer dan 500 werknemers is volgens 90% van de ondervraagden toegenomen. Naast het feit dat geldnood bij werknemers tot loonbeslag leidt, heeft het ook tot gevolg dat medewerkers meer gaan verzuimen en/of verzoeken om overwerk. Uit het onderzoek blijkt ook dat in een kwart van de gevallen de P & O ’ers signalen zien die invloed hebben op het dagelijks functioneren van de werknemer, zoals stressgevoeligheid en concentratieproblemen. Daarnaast heeft geldnood ook gevolgen voor de psychische staat waarin de werknemer verkeerd en logischerwijs ook voor de prestaties die de werknemer levert. Geldzorgen leiden vaak tot stress en slaapproblemen, welke de prestaties op het werk kunnen beïnvloeden. Daar komt volgens het Nibud ook nog bij dat een werknemer met geldproblemen gevoelig is voor fraude en diefstal. 4 Gezien de gemiddelde kosten van een arbeidsdag ad. € 220, - mag worden aangenomen dat deze kosten aanzienlijk zullen zijn. Ter indicatie: bij het voorkomen van 104 ziektedagen per jaar, wordt er € 22.800, - aan kosten bespaard.

4 Sociale monitor 2004, Voorburg/Heerlen: CBS 2007. Het gemiddeld uurloon in 2004 bedroeg € 18,18.

Voor een werkdag komt dit neer op (8 uur á € 18,18) x 1,5 (inclusief werkgeverslasten) = € 220, -.

8

KWIZ


Tabel 1.1 financieel maatschappelijk rendement Soort kosten kosten huisuitzetting kosten herhuisvesting kosten van maatschappelijke opvang kosten extra beroep op bijstand afsluitingskosten van gas, water en elektriciteit kosten uitval personeel door ziekte (indicatief) Totaal

KWIZ

Bedrag € 375.000, € 75.000, € 145.000, € 45.000, € 27.500, € 22.800, € 690.300, -

In totaal is het maatschappelijk financieel rendement voor de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca bijna 700.000 euro.

1.7 Conclusies In de afgelopen jaren is het aantal aanmeldingen voor schuldhulpverlening sterk toegenomen. Elke gemeente heeft burgers met problematische schulden en zal dus middelen moeten vrijmaken voor goede schuldhulpverlening. De gemeente heeft per slot van rekening een algemene zorgplicht voor al haar burgers. Gemeenten hebben naast een maatschappelijke en sociale verantwoordelijkheid ook een financieel belang bij schuldhulpverlening. Goede schuldhulpverlening levert namelijk ook besparingen op. Er wordt bijvoorbeeld geld bespaard op kosten van procedures, de feitelijke uitzetting en opslag van goederen. In dit hoofdstuk hebben we antwoord gegeven op de eerste onderzoeksvraag, wat is de effectiviteit van integrale schulddienstverlening en dan vooral de maatschappelijke effectiviteit. Wanneer de schulddienstverlening effectief wordt uitgevoerd kan er bijna 700.000 euro bespaard worden. Ook hebben we inzichtelijk gemaakt wat het maatschappelijk belang is van integrale schulddienstverlening.

9


2 De doelgroep In dit hoofdstuk vindt u een aantal cijfers over de doelgroep voor de schulddienstverlening in Achtkarspelen en Kollumerland ca. De cijfers zijn gebaseerd op landelijke onderzoeken en worden, waar mogelijk, ondersteund door gemeentelijke informatie.

2.1 Inkomensniveau Om een indruk te krijgen van de aard en omvang van de doelgroep, is in dit onderzoek een inschatting gemaakt op basis van landelijke onderzoeken en cijfers over de kenmerken van de bevolking in de beide gemeenten. Allereerst de inkomensverdeling in beide gemeenten. Tabel 2.1 Inkomensverdeling CBS Inkomensgrens Inkomen < 15.900 15.900- 22.400 22.400-30.400 30.400-41.000 > 41.000

5

Achtkarspelen

Kollumerland ca

Aantal Aandeel 2.500 22 % 2.400 22 % 2.700 25 % 1.900 18 % 1.500 14 %

Aantal Aandeel 1.100 22 % 1.100 21 % 1.300 25 % 900 18 % 600 15 %

De inkomensverdeling van de beide gemeenten is nagenoeg gelijk. Als we het vergelijken met Nederland dan wijken beide gemeenten in ongunstige zin af. De laagste drie inkomensgroepen zijn oververtegenwoordigd. Ook het gemiddelde inkomen, in beide gemeenten, per huishouden is lager dan het landelijk gemiddelde van € 29.400. In Achtkarspelen is het gemiddelde huishoudinkomen € 26.900 en in Kollumerland ca is het met € 26.600 nog iets lager. Een andere indicator is het aantal minima in een gemeente. Om een inschatting te kunnen maken van het aantal minima heeft KWIZ een schattingsmodel ontwikkeld. 6 De inkomens zijn gebaseerd op het wettelijk sociaal minimum (WSL).

5

CBS Huishoudenstatistiek op Statline, meest recente cijfers gebaseerd op 2005. Het wettelijk bestaansminimum zoals dat in de politieke besluitvorming is vastgesteld. Om te kunnen beoordelen hoe het inkomen van een huishouden zich verhoudt tot het minimum, moet aan de hand van de regelgeving worden vastgesteld welke norm voor het desbetreffende huishouden van toepassing is. De norm voor een (echt)paar met uitsluitend minderjarige kinderen is bijvoorbeeld gelijkgesteld aan de bijstandsuitkering van een echtpaar, aangevuld met de (leeftijdsafhankelijke) kinderbijslag. Bij 65plussers is het bedrag aan AOW-pensioen als norm gekozen 6

10

KWIZ


KWIZ

Tabel 2.1.2 Verdeling minimahuishoudens 7

Inkomensgrens Wettelijk sociaal minimum Tot 105 % Tot 110 % Tot 120 % Totaal aantal huishoudens

Landelijk Aandeel 9% 11 % 15 %

Achtkarspelen Aantal Aandeel 952 9% 1.176 11 % 1.848 17 % 11.000 100 %

Kollumerland ca Aantal Aandeel 332 7% 434 9% 689 14 % 5.000 100 %

Het aantal huishoudens met een inkomen tot 120 procent van het wettelijk sociaal minimum is in Achtkarspelen 1.848. Dat is 17 procent van de gehele huishoudpopulatie en ligt boven het landelijk gemiddelde. In Kollumerland ca gaat het om 689 huishoudens, het percentage ligt met 14 procent onder het landelijk gemiddelde.

2.2 Kenmerken doelgroep Er zijn op dit moment weinig gegevens over de kenmerken van de doelgroep. Op basis van landelijke en regionale onderzoeken is wel een algemeen beeld te schetsen. Het aantal huishoudens dat financiële problemen ervaart, is de afgelopen jaren toegenomen. Zo is het percentage huishoudens met betalingsachterstanden de afgelopen jaren gestegen. Bovendien blijkt dat de schulden van huishoudens zijn 8 toegenomen. In 2006 heeft KWIZ een onderzoek gedaan naar de schuldenproblematiek in Noord-Nederland. In de volgende tabellen een aantal cijfers. Tabel 2.2.1 Aantal aanmeldingen schuldhulpverlening 2003-2005 Aanmeldingen 2003 2004 2005 toename Schuldhulpverlening 2003–2005 Nederland totaal* 34.500 39.000 43.000 25% Noord-Nederland** 5.877 5.913 6.219 6%

Tabel 2.2.2 Gemiddeld schuldbedrag Gemiddeld Rest van schuldbedrag Nederland 2004 € 22.562 2005 € 26.672 9 2006 € 28.417 Stijging 2004-2006 26%

7

Noorden € 25.282 € 28.776 € 29.724 18%

Schattingsmodel KWIZ gebaseerd op CBS gegevens 2006.

KWIZ Hoog in 't Rood Groningen 2006. 9 Van 2006 zijn de gegevens bekend tot en met augustus. 8

11

Verschil 12% 8% 5%


Tabel 2.2.3 Gemiddeld aantal schuldeisers 2004-2006 Rest van Nederland Noorden Aantal Gemiddelde Aantal 10 schuldeisers schuld schuldeisers 2004 10,6 € 2.129 14,3 2005 11,4 € 2.342 15,8 2006 11,4 € 2.491 16,6 Stijging 8% 17 % 16 %

KWIZ

Gemiddelde schuld € 1.766 € 1.816 € 1.792 1%

Over het geheel genomen is er sprake van een negatiever beeld ten aanzien van schulden en schuldhulpverlening in het noorden dan in de rest van het land. De verschillen zijn vooral zichtbaar in de gemiddelde hoogte van de schulden en het aantal schuldeisers.

2.3 Omvang doelgroep schulddienstverlening 11

In 2007 is door IVA in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onderzoek gedaan naar het aantal Nederlandse huishoudens met risicovolle schulden. Het gaat hierbij om de doelgroep die voldoet aan de NVVKdefinitie van ‘problematische schulden’. Uit het onderzoek blijkt dat in Nederland minimaal 1,413% en maximaal 2,211% van de huishoudens risicovolle schulden heeft. Gezien het feit dat het gemiddelde huishoudinkomen in de regio onder het landelijk gemiddelde ligt en ook het aantal minima vrij hoog is kiezen wij ervoor om het hoogste percentage te nemen. Dit zou voor de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca het volgende betekenen: Tabel 2.3 Aantal huishoudens met schulden Achtkarspelen Kollumerland ca 12 5.235 Aantal huishoudens 11.248 115 Aantal huishoudens met schulden 248 2,2 Percentage 2,2 In totaal zouden er in de gemeente Achtkarspelen 248 huishouden met problematische schulden wonen en in de gemeente Kollumerland ca 115. In de volgende paragraaf een overzicht van de kenmerken van de doelgroep voor de schulddienstverlening

2.4 Bereik schulddienstverlening Tabel 2.4 Ontwikkeling aantal klanten schulddienstverlening 2006 Achtkarspelen Kollumerland ca Totaal

13

2008 46 27 73

Ontwikkeling + 98 % 91 + 15 % 31 + 67 % 122

10

Per schuldeiser. Serail, T en M. von Bergh, Huishoudens met risicovolle schulden, IVA, Tilburg, 2007. 12 CBS Huishoudenstatistiek op Statline. Cijfers per 1 januari 2008. 13 Cijfers Jaarverslag 2007 GKB Fryslân 11

12


We zien sinds de nieuwe uitvoering van de schulddienstverlening een enorme stijging in het aantal cliënten. In 2008 zijn er 122 personen die gebruik maken van de schulddienstverlening in Achtkarspelen en Kollumerland ca. Wanneer we het bereik berekenen dan wordt er in Achtkarspelen bijna 40 procent van de doelgroep bereikt. In Kollumerland ca is dat bijna 30 procent. We kunnen helaas niets zeggen over het aantal schuldregelingen of WSNPtrajecten. De oorzaak daarvan is dat het registratiesysteem nog niet zo is ingericht dat deze informatie eruit gehaald kunnen worden.

2.5 Conclusies We hebben in dit hoofdstuk antwoord gegeven op de tweede onderzoeksvraag: Hoeveel mensen maken gebruik van de schuldhulpverlening? Voor de gemeente Achtkarspelen zijn dit 91 personen en voor de gemeente Kollumerland ca zijn dat er 31. Respectievelijk 40 en 30 procent van de beoogde doelgroep Door de (van oudsher) zwakke sociaal-economische omstandigheden in het Achtkarspelen en Kollumerland ca, is de impact van financiële tegenvallers groter. Hierdoor is het risico op schulden hoger en de bestaande schuldenproblematiek groter dan in de rest van Nederland. Het belang van integrale dienstverlening is dan ook erg groot omdat achter de schulden vaak ook andere problemen schuil gaan. Wanneer we het aantal klanten dat met de nieuwe werkwijze wordt geholpen vergelijken met de oude wijze dan zien we een fikse stijging. Dat betekent dat er meer klanten worden geholpen en aankloppen bij de ISDV. Hiermee is het doel om meer mensen te helpen bereikt. Wel is het van belang dat er meer managementinformatie beschikbaar komt over kenmerken van de klanten, soorten en aantallen trajecten, succesvolle trajecten. Dit om te kunnen aantonen dat de (gedefinieerde) doelstellingen worden gehaald.

13

KWIZ


3 Kaders van beleid Dit hoofdstuk beschrijft de kaders van het beleid voor de integrale schulddienstverlening. Wat is de visie en het doel vanuit de gemeenten en hoe zit het met de financiën.

3.1 Inrichting effectieve schulddienstverlening De inrichting van effectieve schulddienstverlening moet aan de volgende eisen voldoen: • Er is sprake van een beleidsvisie voor schuldhulpverlening; • Er zijn doelstellingen geformuleerd m.b.t. maatschappelijke effecten van de nieuwe schuldhulpverlening; • Er zijn doelstellingen geformuleerd m.b.t. de resultaten van de nieuwe schuldhulpverlening waarlangs de maatschappelijk effecten bereikt dienen te worden; • De doelstellingen sluiten aan op de visie; • De doelstellingen zijn specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden; • Er is onderbouwd hoeveel (extra) middelen nodig zijn voor het nieuwe schulddienstverleningsbeleid; • Hierbij is een relatie gelegd met de beoogde te realiseren effecten.

3.2 Beleidsvisie De NOFA visie op schuldhulpverlening is als volgt: Visie op de klant De klant weet veelal heel goed wat er van hem of haar verwacht wordt. De klant is een volwaardige partner. De klant is eigenaar van zijn eigen financiële problemen. De motivatie van de klant is erg belangrijk Vrijblijvendheid wordt niet getolereerd: waar mogelijk wordt men gehouden aan de eigen verantwoordelijkheid. Er wordt uitgegaan van de eigen zelfstandigheid en mogelijkheden van de klant en het de klant zodanig voorlichting geven dat hij/zij de eigen verantwoordelijkheden ook optimaal kan nemen. Visie op de dienstverlening Een van onze kerntaken is voorzieningen voor de minima waaronder schuldhulpverlening optimaal uit te voeren. De informatievoorziening dient optimaal te zijn. Er moet ook optimaal gebruik worden gemaakt van andere vormen van dienstverlening, zoals GKB, sociale raadslieden, maatschappelijk werk, enz, om op die manier gebruik te kunnen maken van ieders specifieke deskundigheid. De gemeente heeft dan een verwijzende en zo nodig begeleidende taak. Klanten met dreigende grote financiële problemen willen wij stimuleren tot schuldhulpverlening als blijkt dat zij structureel niet in staat zijn hun eigen leven op orde te brengen en hun financiële verplichtingen na te komen. Wij willen voorkomen dat klanten met financiële problemen afglijden. Als de klant door omstandigheden niet in staat is om verantwoordelijkheden te dragen, dan wordt een dienstverleningshouding verwacht bij de consulenten. In dat geval dient maatwerk te worden toegepast door de klant te faciliteren en

14

KWIZ


ondersteuning te bieden zodat de klant alsnog gebruik gaat maken van de dienstverlening die nodig wordt geacht. De medewerker stelt samen met de klant een hulpverleningstraject op, maakt heldere afspraken en ondersteunt het proces. De hulpverlening is gericht op een structurele aanpak van de problemen en is in principe eenmalig. In het geval van recidive is hulp alleen mogelijk in zeer uitzonderlijke individueel te beoordelen situaties. Deze visie is in 2005 in Nofa verband geformuleerd en door alle gemeenten onderschreven. Er is geen schriftelijk vastgelegde en vastgestelde gemeentelijke visie op schuldhulpverlening aangetroffen die uitdrukking geeft aan de gemeentelijke wensen van Achtkarspelen en Kollumerland ca op dit terrein. Een dergelijke visie is wenselijk omdat die richting geeft aan het beleid. Impliciet is die visie natuurlijk wel aanwezig. De nadruk ligt op een integrale benadering van schuldhulpverlening als onderdeel van de keten van werk, inkomen, zorg en maatschappelijke participatie. Doelstellingen Een van de redenen om over te gaan tot de nieuwe werkwijze is dat er meer mensen geholpen moesten worden. In het voorgaande hoofdstuk hebben we gezien dat dit doel is bereikt. Een andere reden is schulddienstverlening bieden die laagdrempelig is en voor iedereen toegankelijk. Ook deze doelstelling is bereikt. Er zijn verder geen echte meetbare doelstellingen geformuleerd en daardoor ook geen meetbare indicatoren. Wanneer de continuering van de schulddienstverlening nieuwe stijl een feit is, zullen er meetbare doelstellingen moeten worden geformuleerd.

3.3 Doelgroep voor de schulddienstverlening In principe is de schulddienstverlening drempelloos, waarbij leeftijd en/of categorie geen rol kan en mag spelen. Iedereen komt in aanmerking voor schulddienstverlening waarbij cliënten een overeenkomst aangaan met ISDV en een volmacht afgeven. Binnen de dienstverlening worden onderstaande diensten onderscheiden: • alleen inkomens/-budgetbeheer; • inkomensbeheer in combinatie met minnelijke regelingen; • inkomensbeheer na toelating tot de WSNP; • minnelijke regelingen voor bewindvoerders. Beide gemeenten zijn van mening dat voor die cliënten die zich niet aan afspraken houden en/of niet meewerken, nieuwe schulden maken, frauderen/inkomsten verzwijgen de dienstverlening met onmiddellijke ingang wordt beëindigd. Ook zijn zij voor de duur van een jaar uitgesloten van dienstverlening.

15

KWIZ


3.4 Financiële kaders De gemeenten financieren de schulddienstverlening uit de algemene middelen plus de aanvullende rijksmiddelen in de periode 2007-2009. Bestaande uit budgetten voor bijzondere bijstand, re-integratie, aanvullend armoedebeleid en middelen voor achterstandsgroepen. In hoofdstuk 5 gaan we nader in op de (toekomstige) financiën.

3.5 Conclusies en aanbevelingen Om aan de in paragraaf 3.1 eisen te kunnen voldoen dienen er nog een aantal zaken te gebeuren. (zie ook de activiteitenlijst in bijlage 1) Er is een beleidsvisie geformuleerd, maar die zou nog weer eens expliciet door beide gemeenten kunnen worden bekeken. De doelgroep is vastgesteld, maar is erg ruim. Het is mogelijk dat door een toenemend beroep op schulddienstverlening de druk op het budget en het team zal toenemen. Een goede inbedding van de schulddienstverlening in gemeentelijk beleid is nodig om goed te kunnen sturen op de resultaten daarvan. Het is van belang dat er beleidsdoelstellingen worden opgesteld die meetbaar zijn en uitvoerbaar voor de uitvoering. Aanbevelingen voor de gemeenteraad en het college: • Stel in het kader van het algemene minimabeleid een aparte visie vast op de schulddienstverlening. Leg daarin de doelen van het beleid vast en hoe men diverse segmenten van de doelgroep wil bereiken en welke gerichte vormen van dienstverlening men de doelgroep aanbiedt. •

14

Stel in de begroting een doelenkader voor schuldhulpverlening vast dat 14 SMART is voor de schuldhulpverlening. Verbind een tijdpad van 3 jaar aan het behalen van de doelstelling(en).

SMART staat voor specifiek, meetbaar, acceptabel, resultaatgericht en tijdgebonden.

16

KWIZ


4 De nieuwe aanpak in de praktijk Na een chaotische start met een aantal tegenslagen heeft het team integrale schulddienstverlening (ISDV) nu het gevoel dat er een goede organisatie staat. Er zijn bijna geen wachtlijsten meer, weinig telefoontjes en -erg belangrijk- de klanten zijn tevreden. In dit hoofdstuk wordt de huidige werkwijze beschreven en wordt ook aangegeven welke zaken nog uitgewerkt dienen te worden en wanneer dit gaat gebeuren.

4.1 Werkprocessen De uitvoering van de integrale schulddienstverlening is verdeeld in twee fases die weer uit een aantal processtappen bestaan. Fase A: 1. Aanmelding 2. Intake 3. Stabilisatie en opstarten budgetbegeleiding Fase B: 1. Minnelijk of wettelijk traject opstarten 2. Looptijd traject Al deze stappen zijn nog niet beschreven in werkprocessen. Een belangrijk doel van de beschrijving van de werkprocessen is het realiseren van een uniforme aanpak. Het werkproces is in twee fasen gedeeld en datzelfde geldt voor de schulddienstverleners. De een doet fase A en de ander doet fase B. Fase A is meer op de hulpverlening en stabilisatie gerichte en fase B is het financieeltechnische gedeelte van het traject. De schulddienstverleners B kunnen meteen aan de slag met het minnelijk traject, omdat alle schulden in kaart zijn gebracht en de klant in budgetbeheer zit. De werkwijze van de medewerkers verschilt van elkaar. De verwachting is dat het beschrijven van de werkprocessen hier verbetering in aan zal brengen. De verwachting is dat die ook voor 1 juli 2009 beschreven zijn. De schulddienstverleners onderstrepen het belang van een uniforme werkwijze en vooral ook het maken van afspraken en zich daaraan houden. Ook vinden ze het belangrijk dat ze het werk van elkaar over kunnen nemen. De werkprocessen 15 kunnen worden beschreven via een model integrale schuldhulpverlening . Dit model beschrijft het primaire proces en gericht op het logistieke gedeelte. Het model bevat de activiteiten die achtereenvolgens worden uitgevoerd. Het model kan helpen bij de inrichting en bij de beschrijving van het proces integrale schulddienstverlening.

4.2 Producten en diensten Het team integrale schulddienstverlening verleent alle diensten aan de burgers van de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca in het kader van schuldhulpverlening. Het team schulddienstverlening biedt de volgende producten: • Schuldbemiddeling • Saneringskrediet (waarborgfonds) 15

Dit model is ontwikkeld door Stimulansz

17

KWIZ


• WSNP-toeleiding • Budgetbeheer Hierna in het kort een beschrijving van de verschillende producten. Schuldbemiddeling Een schuldregeling vindt plaats conform de gedragscode schuldregeling van de NVVK. Bij een schuldregeling bemiddelt de schuldregelende instelling tussen de schuldenaar en zijn schuldeisers om de mogelijkheid van een minnelijke regeling van de totale schuldenlast te onderzoeken. Een schuldregeling is alleen mogelijk als alle schulden erbij betrokken worden en is dus niet van toepassing op deeloplossingen. Bij de start van de activiteiten van de schuldregelende instelling wordt een schuldregelingsovereenkomst afgesloten. Als alle schuldeisers akkoord gaan, wordt de bemiddeling voortgezet of wordt een saneringskrediet verstrekt. In de laatste situatie eindigt de overeenkomst tot schuldregeling en wordt met de schuldenaar een kredietovereenkomst aangegaan. Vanaf het moment van afsluiten van de overeenkomst wordt het inkomen van de schuldenaar ingehouden en de schuldenaar ontvangt een budget om van te leven. Dat budget komt overeen met 95 procent van de bijstandsnorm. De rest van het inkomen wordt gebruikt om de schulden af te lossen. De schuldenaar krijgt drie jaar de tijd om zijn schulden af te lossen. Als met het beschikbare inkomen de schuld niet binnen die drie jaar kan worden afgelost, dan doet de bemiddelende instantie aan de schuldeisers een voorstel voor gedeeltelijke kwijtschelding van de schulden. Tijdens de aflossingsperiode worden regelmatig, maar ten minste eenmaal per jaar, heronderzoeken uitgevoerd. De schuldregelende instelling controleert daarbij of de schuldenaar in de afgelopen periode de aflossingscapaciteit volledig heeft ingebracht en of hij heeft voldaan aan de inspanningsverplichting om zijn inkomen zo veel mogelijk te verhogen. De schuldeisers worden op de hoogte gesteld van de uitkomst van de hercontrole. Saneringskrediet/borgstellingfonds Bij een saneringskrediet of herfinancieringskrediet worden de schulden in één keer geheel of gedeeltelijk afgekocht. De schuldenaar heeft dan nog maar één schuld, namelijk bij de gemeente, die hij afbetaalt in drie jaar. Schuldeisers kunnen niet meer profiteren van een eventuele inkomensstijging bij de schuldenaar, maar hebben dan ook geen nadeel van een eventuele inkomensdaling. De gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland ca hebben een borgstellingfonds ingesteld waaruit de kredieten worden betaald. Toeleiding WSNP (wettelijke traject) In de WSNP is bepaald dat de gemeente verantwoordelijk is voor het afgeven van de WSNP-verklaring. In deze verklaring wordt aangegeven welke inspanningen zijn verricht om een minnelijke regeling te treffen. De gemeente kan deze taak zelf uitvoeren of mandateren aan een organisatie zoals de kredietbank. De gemeente of gemandateerde instantie geeft de verklaring af aan de schuldenaar. De schuldenaar geeft de verklaring vervolgens af aan de rechtbank, samen met een verzoekschrift voor toelating tot de WSNP. De verklaring wordt afgegeven als één of meer schuldeisers niet akkoord gaan met een minnelijke schuldregeling. In de verklaring geeft de gemeente aan wat er in het minnelijke traject is ondernomen om de schuldenproblematiek op te lossen. Als de rechter van oordeel is dat de mogelijkheden in het minnelijke traject voldoende zijn benut, dan kan hij de cliënt toelaten tot de WSNP.

18

KWIZ


Budgetbeheer Alle klanten zitten in budgetbeer. Bij budgetbeheer kan de klant in beperkte mate over zijn inkomen beschikken. Het inkomen staat op een rekening die wordt beheerd door de het team integrale schulddienstverlening. Ook kan er een betaalrekening worden geopend, wanneer de klant geen rekening heeft. De schuldenaar machtigt de beherende instantie om het geld te reserveren voor aflossing en om rekeningen te betalen. De schuldenaar heeft een bankpas of chippas met een beperkte opnamemogelijkheid. In de toekomst is het mogelijk om samen met de klant de rekening te beheren. Het banksysteem biedt de mogelijkheid dat de schulddienstverlener signalen krijgt wanneer er veranderingen optreden 16

Het basispakket integrale schuldhulpverlening bevat nog een aantal andere diensten of producten die in de huidige werkwijze beter ontwikkeld kunnen worden. Preventie Uiteraard wordt eerst geprobeerd het ontstaan van schulden te voorkómen. Waar toch schulden zijn ontstaan, wordt geprobeerd deze zo vroeg mogelijk te signaleren. Deze vormen van preventie kosten uiteraard geld. Deze kosten kunnen echter opwegen tegen de kosten die de gemeente moet maken als dezelfde inwoners zich aanmelden met een flink schuldenpakket. En de kosten van het maatschappelijk leed zijn dan nog niet eens meegeteld. Er zijn verschillende vormen van preventie denkbaar. De gemeente kan met lokale schuldeisers afspraken maken over doorverwijzing naar de schulddienstverlening van klanten met betaalachterstanden. Belangrijke lokale schuldeisers zijn woningcorporaties, energiebedrijven en andere nutsbedrijven. Als de klant in een vroeg stadium doorverwezen wordt naar de schulddienstverlening, dus als de betalingsachterstand nog beperkt is, dan is het vaak nog relatief eenvoudig om de problemen op te lossen. De lokale schuldeisers kunnen ook door de gemeente aangemoedigd worden om zelf sneller op te treden als klanten niet betalen. Met de lokale schuldeisers kan ook besproken worden onder welke voorwaarden zij in principe akkoord zullen gaan met een schuldregeling. Afspraken kunnen worden vastgelegd in bijvoorbeeld een convenant. Ook kan men budgetteringscursussen organiseren om mensen te leren hoe zij een overzichtelijke administratie kunnen voeren, begrotingen kunnen maken en verantwoord met geld kunnen omgaan. Het aanbod kan worden gericht op mensen met en mensen zonder schulden. Een preventiemedewerker kan risicogroepen bezoeken en hen informeren over geldzaken en schuldhulpverlening. Er kunnen voorlichtingsbijeenkomsten en inloopspreekuren op locatie worden georganiseerd. Denk bijvoorbeeld aan scholen, verzorgingshuizen, jongerencentra, buurthuizen en Kamers van Koophandel. Nazorg Als cliënten vroegtijdig uitvallen uit de schuldhulpverlening, of als zij succesvol en met een schone lei uitstromen, is het belangrijk om nog een tijdje de vinger aan de pols te houden. De schuldhulpverlener bekijkt of de cliënt op eigen benen kan staan en of het risico bestaat dat er nieuwe schulden ontstaan. We noemen dit nazorg. De (ex-)cliënt kan telefonisch worden benaderd of worden uitgenodigd voor een gesprek. De schuldhulpverlener besluit op basis van dit contact om eventueel opnieuw een aantal adviesgesprekken aan te bieden of andere hulpverleners in te schakelen. Nazorg vindt binnen het eerste jaar na uitstroom periodiek plaats. Daarna kan het eventueel incidenteel plaatsvinden. 16


19

KWIZ


Nazorg werkt preventief: het voorkomt recidive. Nazorg geeft de uitvoerende instanties bovendien inzicht in de duurzaamheid van de resultaten van schuldhulpverlening. Dit is belangrijke managementinformatie. Nazorg kan ook plaatsvinden als de cliënt al is doorgestroomd naar de WSNP. Bewindvoerders in de WSNP hebben weinig middelen en deskundigheid om naast de reguliere bewindvoerderstaken ook de nodige begeleiding en hulpverlening te bieden. De nazorg is gericht op uitval uit het wettelijke traject. In de huidige werkwijze is er nog geen nazorg. Met betrekking tot preventie zijn er afspraken met schuldeisers en wordt er budgetbeheer aangeboden. Maar voorlichting of cursussen worden nog niet gegeven.

4.3 Registratie en informatievoorziening Men werkt nu met SmartFMS, een online systeem voor het beheren van cliënt gelden. Het is in beginsel geen systeem waar het gehele werkproces van de het team ISDV kan worden geregistreerd. Men is nu wel bezig om het systeem steeds meer aan te passen aan het werkproces. Een voorwaarde voor effectieve schuldhulpverlening is de informatievoorziening op management-, medewerker- en klantniveau. Het huidige registratiesysteem is het instrument waar deze informatie uit gegenereerd moet worden. Het is belangrijk dat de informatie die geregistreerd wordt voldoet aan het landelijke informatiemodel schuldhulpverlening. Het primaire proces voor de 17 schuldhulpverlening is gebaseerd op de afspraken die hierover zijn gemaakt in de certificering en de verdere vernieuwing binnen de NVVK. Het betreft hier een algemeen proces, op lokaal niveau is er uiteraard vrijheid om op onderdelen uit te breiden of deels af te wijken.

17

Gebaseerd op NEN 8048-2, oktober 2008 en Modules augustus 2008

20

KWIZ


Binnen de organisatie dient geïnventariseerd te worden aan welke informatie behoefte is. Die behoefte is per partij verschillend. De managementinformatie is gebaseerd op de doelstellingen en afspraken die vooraf zijn gemaakt over de te verrichten prestaties. Zie bijlage twee voor een voorbeeld van gemeentelijke sturingsinformatie. De verwachting is dat voor 1 juli 2009 het registratiesysteem is ingericht volgens het werkproces van het team ISDV. Dat geldt ook voor de inventarisatie van de benodigde managementinformatie, met als voorwaarde dat er dan ook meetbare doelstellingen zijn geformuleerd, zoals in het vorige hoofdstuk is aanbevolen.

4.4 Omvang personeel Op dit moment werken er in totaal 6 personen bij het team ISDV. Vijf personen zijn schulddienstverlener en een persoon is ondersteunend en wordt nu ook ingezet voor het beheren van het budgetbeheer. Per 1 april is er in totaal 4.5 Fte beschikbaar. Er zijn dan vier schulddienstverleners en een persoon die het team ondersteunt en het budgetbeheer uitvoert van klanten die alleen budgetbeheer hebben. Gezien het feit dat er momenteel geen omvangrijke wachtlijst is en de oude dossiers zijn opgeruimd kan worden gesteld dat een formatie van 4.5 Fte onder de huidige omstandigheden voldoende is. De verwachte grotere omvang van instroom, vanwege de kredietcrisis, kan op de langere termijn tot het ontstaan van nieuwe wachttijden leiden en misschien uitbreiding van het aantal FTE-s. In het verlengde daarvan, er worden nu nog klanten geholpen door de GKB, in de overgangsregeling. Op termijn zullen deze klanten worden overgenomen door de gemeenten, dit zal ook de instroom vergroten. Deskundigheid van het personeel Schuldhulpverlening is ‘een vak apart’. Welke deskundigheid in één persoon nodig is, is afhankelijk van het takenpakket en van de gekozen organisatievorm. Bij integrale schuldhulpverlening speelt een combinatie van problemen: materieel en immaterieel. De schuldhulpverlener moet voor beide aspecten deskundigheid hebben. Het materiële aspect betreft het ordenen van financiën, het op orde brengen van inkomen en specifieke technieken, zoals de berekening van het ‘vrij te laten bedrag’. Op het immateriële vlak gaat het om het herkennen van de onderliggende problematiek, de bejegening van de klant en het omgaan met agressie. Een schuldhulpverlener in brede zin doet de intake, de budgetbegeleiding en de schuldregeling. 18 Voor de certificering zal men verschillende modules moeten volgen. Het is op het moment van schrijven nog niet helemaal duidelijk wie wat moet volgen.

4.5 Samenwerking en afstemming in de keten Samenwerking vindt plaats op verschillende manieren: intern tussen medewerkers van verschillende gemeentelijke afdelingen en extern met hulpverlenende instanties en schuldeisers. 18

Zie paragraaf 5.1.6

21

KWIZ


Intern zijn de lijntjes erg kort, in het bijzonder met de afdeling WIZ. Er zijn veel klanten die een uitkering hebben en er moet weleens het een en ander geregeld worden en dat gaat erg goed. De samenwerking met andere organisaties in de gemeenten was met de start van de pilot nogal moeizaam. Er was nogal wat wantrouwen of het allemaal wel goed zou komen en een aantal organisaties wilden ook niet meewerken. Voor het maatschappelijk werk heeft de schulddienstverlening een signaalfunctie. Bij elke intake wordt gekeken of er andere problemen spelen en zo ja worden ze verwezen naar de betreffende instantie. Dat kan ook verslavingszorg zijn of MEE. Ook de samenwerking met de banken was nogal problematisch maar dit verloopt nu goed. Men vindt wel dat het openen van een rekening erg lang duurt. Tot voor kort namen de mensen van het team ook deel aan het sociaal team. Doordat in het overleg maar enkel een klant van de schulddienstverlening werd besproken, was het een beetje verloren tijd. Wel blijft er een signaalfunctie over en weer bestaan. Deze zal nog moeten worden uitgewerkt. Er zijn afspraken gemaakt met een aantal schuldeisers zoals de woningbouwverenigingen in Achtkarspelen en Kollumerland ca. Momenteel is men bezig met de energieleveranciers. Een en ander is mondeling maar niet schriftelijk geregeld. De integrale schulddienstverlening is aspirant-lid geworden van de NVVK en dit opent ook allerlei deuren voor samenwerking en regelingen treffen met bijvoorbeeld het CJIB. De samenwerkingsverbanden zijn informeel, dat betekent dat er geen formele afspraken zijn gemaakt met de diverse partijen in de keten. Door het opstellen en ondertekenen van een convenant is het mogelijk doelstellingen en afspraken te formaliseren. Het is wel aan te bevelen dat de gemeente nog meer dan nu de totale regiefunctie gaat uitbouwen. Dit houdt in dat ook kerken, vakbonden en andere organisaties die een signaalfunctie kunnen hebben worden betrokken. Een praktisch probleem is het invullen van formulieren. Er zijn klanten die geen formulieren kunnen invullen en daar hulp bij nodig hebben. Dit is geen taak voor de schulddienstverlener en dit werd tot voor kort door de sociaal raadslieden uitgevoerd. De Sociaal raadslieden zijn door bezuinigingen niet meer aanwezig in de beide gemeenten. De FSU neemt deze taak over. In de toekomst zal Raderwerk worden ingeschakeld, zij zijn momenteel bezig met het opzetten van een formulierenbrigade voor klanten van de sociale dienst. Deze brigade bestaat uit werkzoekenden in de vorm van een werkervaringsplek. Voor nietuitkeringsgerechtigden is het in de toekomst ook mogelijk om hier gebruik van te maken in de vorm van een klussendienst.

4.6 Conclusies In dit hoofdstuk hebben we antwoord gegeven op de derde en onderzoeksvraag Voldoet de huidige werkwijze en waar zitten nog eventuele gaten? 1. De algemene conclusie is dat de huidige werkwijze voldoet maar dat er nog wel enkele gaten zijn die verbeterd moeten worden. Voor een succesvolle implementatie van de nieuwe werkwijze is het belangrijk dat aan een aantal voorwaarden is voldaan: beschrijving van alle werkprocessen, een passende personele omvang en deskundigheid en goede afstemming met relevante partners binnen en buiten de gemeente. Daarnaast blijkt uit de ervaringen in andere gemeenten dat preventie, het bevorderen van

22

KWIZ


zelfredzaamheid waar mogelijk, duurzame contacten met schuldeisers, het oplossen van achterliggende problematiek, en een uitgebreide intake bijdragen aan een doeltreffende uitvoering. 2. De verwachting is dat voor 1 september 2009 alle werkprocessen beschreven zullen zijn. Daarmee wordt uniformiteit in het werk van de klantmanagers geborgd. Tevens is voldoende flexibiliteit ingebouwd om maatwerk mogelijk te maken. De personele omvang voor schuldhulpverlening past binnen de financiële kaders. Enerzijds is de doelgroep aanzienlijk uitgebreid. Anderzijds kunnen inspanningen op het gebied van preventie de vraag naar hulp bij budgetbeheer en schuldsanering doen afnemen. De aanpak in Achtkarspelen en Kollumerland ca is preventief, gericht op het financieel stabiel maken van klanten, op een goed contact met schuldeisers en kent een uitgebreide intake. Daarmee sluit de aanpak aan bij de succesfactoren die uit de ervaringen in andere gemeenten blijken. 3. Tevens zal het registratiesysteem volgens het werkproces moeten worden ingericht. Daarop vooruitlopend dient er een inventarisatie te komen van de benodigde managementinformatie, gekoppeld aan de te formuleren doelstellingen. 4. De samenwerking binnen de keten loopt redelijk goed, na een aantal problemen in de aanloop zijn er met de meeste partijen afspraken gemaakt. Om de regiefunctie nog steviger te maken zullen er nog meer partijen worden benaderd en is het ook goed om afspraken te formaliseren in een convenant.

23

KWIZ


5 Inrichting integrale schulddienstverlening In dit hoofdstuk wordt beschreven aan welke voorwaarden de ISDV (nog) moet doen om op een effectieve wijze de schulddienstverlening te kunnen uitvoeren.

5.1 Voorwaarden Voor de inrichting van de integrale schuldhulpverlening zijn een aantal voorwaarden waar de ISDV aan zal moeten voldoen.

5.5.1 Centrale regie en visie integrale aanpak schuldhulpverlening Centrale regie is een absolute voorwaarde om de effectiviteit en de efficiency van schuldhulpverlening te vergroten. Centrale regie leidt tot betere en snellere dienstverlening aan klanten en tot het beter benutten van de kernkwaliteiten van de kernpartners. De centrale regie binnen de schuldhulpverlening is gericht op de afstemming van actoren, doelen en activiteiten tot een samenhangend geheel, gericht op een bepaald resultaat. De regie moet via samenwerking met de kernorganisaties en andere betrokkenen vorm krijgen. De nieuwe aanpak gaat uit van een brede visie op de schuldhulpverlening.

5.1.2 Preventieve schuldhulpverlening De ISDV heeft hier al een hele stap gemaakt, maar er zijn nog meer mogelijkheden zoals: Vroegsignalering Bij vroegsignalering worden mensen met betalingsachterstanden gewezen op het totale aanbod van schuldhulpverlening. Vroegsignalering moet vorm krijgen door onder meer samen te werken met nutsbedrijven en woningbouwverenigingen en afspraken te maken. Daarbij wordt gedacht aan het afleggen van huisbezoeken en verwijzing naar de schuldhulpverlening. Budgetcursussen Dit kan op verschillende manieren en hoeft niet door de ISDV worden gegeven, maar het maatschappelijk werk zou hier ook een rol in kunnen spelen. Voorlichting In buurthuizen, scholen, verzorgingstehuizen, jongerencentra etc. kan voorlichting worden gegeven. Die kan specifiek gericht zijn op een doelgroep of algemeen. Internet begeleiding Smart FMS biedt de mogelijkheid in de toekomst klanten via internet budgetbegeleiding aan te bieden. De klanten beheren hun eigen budget, de schulddienstverleners kunnen via Internet ook de rekening van de klant zien. Door middel van signalen die het systeem afgeeft, zoals roodstand, kan de dienstverlener ingrijpen.

24

KWIZ


5.1.3 Referentiemodel werkproces integrale schuldhulpverlening Het model beschrijft het volledige werkproces van preventie en aanmelding tot en met de hulpverleningstrajecten, doorverwijzing naar de Wsnp en nazorg. Een goede werkprocesbeschrijving is belangrijk, omdat het taken en verantwoordelijkheden inzichtelijk maakt. Het geeft bovendien uniformiteit en maakt het werk meetbaar, controleerbaar en overdraagbaar. Kwetsbare overdrachtsmomenten, dubbel werk en hiaten worden zichtbaar gemaakt en kunnen worden aangepakt. Voor ISDV is dit een belangrijke leidraad om het primaire proces te beschrijven.

5.1.4 Meetbare resultaten en managementinformatie De voorgestelde aanpak moet de omvang van de problematiek rond schulden gaan verminderen en tot betere resultaten gaan leiden. Bij een verbeterde organisatie van de schuldhulpverlening moet de inzet van middelen leiden tot kostenreductie. Besparingen zijn te verwachten doordat: • Het welzijn en de gezondheid van burgers verbetert en escalatie van problemen wordt voorkomen. • Participatie en re-integratie naar werk soepeler verloopt, waardoor het beroep op en bijstandsmiddelen afneemt. • Het aantal huisuitzettingen afneemt. Voorbeelden van concrete doelstellingen voor de schuldhulpverlening zijn de volgende: • De hoogte van de gemiddelde schuld neemt af. • De uitval uit trajecten schuldhulpverlening vermindert. • Iedereen in beeld door registratie van aanmelding en vervolg(actie) schuldhulpverlening (cliëntvolgsysteem). • Het aantal intensieve trajecten neemt af. • De doorlooptijd per trajectfase wordt korter. • Structurele vermindering van klanten die terugvallen in een schuldsituatie (op langere termijn). Genoemde doelstellingen zijn momenteel nog niet kwantificeerbaar. Deze zullen moeten worden uitgewerkt. Een idee is om te starten met een nulmeting. Jaarlijks zal de meting worden herhaald en zullen de resultaten worden beoordeeld in een evaluatie schuldhulpverlening. Voor benchmarking zou men mee kunnen gaan doen aan de SHV-monitor. Hieronder valt ook de inrichting van het registratiesysteem. Wanneer men wil gaan meten moeten de gegevens wel beschikbaar zijn. Op dit moment is het registratiesysteem nog niet zo ver, maar zal

5.1.5 Formatie ISDV Per 1 april zal de formatie voor de schulddienstverlening uit 4.5 Fte bestaan. Gezien het aantal klanten moet dat voldoende zijn. Vergeleken met andere gemeenten Om precies te kunnen bepalen hoeveel formatie nodig is, moet men eigenlijk de tijdsbesteding weten van de activiteiten. Door middel van normtijden kan men dan bepalen hoeveel uur een traject duurt. Bij het beschrijven van de werkprocessen kan men ook normtijden koppelen, zodat een overzicht komt van de activiteiten die worden gedaan en de tijd die daaraan wordt besteed.

25

KWIZ


5.1.6 Certificering Het vak van schuldhulpverlener is tot nu toe geen beschermd beroep, waardoor er grote kwaliteitsverschillen ontstaan in de dienstverlening. De norm en certificatie op basis van deze norm moeten leiden tot transparantie en verdere professionalisering van de schuldhulpverleningssector en de daarin werkzame personen. Ook moet certificatie op basis van deze norm leiden tot meer zekerheid over de kwaliteit en betrouwbaarheid van het proces, voor zowel de cliënt als de schuldeiser. NEN 8048 heeft betrekking op een groot aantal activiteiten dat onder de noemer schuldhulpverlening valt zoals: intake, schuldregeling, herfinanciering, budgetcoaching, budgetbeheer, nazorg en de relatie met andere organisaties die betrokken zijn bij de problematiek van de cliënt. Voor de ISDV betekent dit dat de schulddienstverleners cursussen moeten gaan volgen, waar kosten aan verbonden zijn. Er zal een inventarisatie moeten komen wie op welke manier gecertificeerd gaat worden.

5.2 Wat kost het 5.2.1 Financiering Er zijn een aantal mogelijkheden om de integrale schuldhulpverlening te financieren: 1. Middelen bijzondere bijstand; 2. Middelen re-integratie; 3. Middelen scholing (achterstandsgroepen); 4. Subsidie; 5. Betaald budgetbeheer.

Bijzondere bijstand (gemeentefonds) In het Nederlandse stelsel voor sociale zekerheid is het de gemeentelijke overheid die borg moet staan voor de meest kwetsbaren in de samenleving. Deze zorgplicht wordt door de gemeenten voornamelijk vastgelegd in het beleid bijzondere bijstand en geldt voor alle inwoners, niet alleen voor bijstandsgerechtigden. De kosten van het beleid bijzondere bijstand worden gedekt uit het gemeentefonds. Vanuit de WWB is financiering mogelijk voor budgetbeheer en bijstand in natura. De bijzondere bijstand is een sluitpost. Re-integratie Schuldhulpverlening is in veel gevallen een voorwaarde in het kader van reintegratie. De klantmanager, het aanspreekpunt van de klant voor werk en reintegratie, moet de schuldproblematiek herkennen. Schuldhulpverlening kan worden beschouwd als een voortraject naar werk. Daarmee kan schuldhulpverlening worden ingekocht als afzonderlijk re-integratieinstrument en uit het werkdeel van de WWB worden bekostigd. Incidenteel zijn ook middelen in te zetten die afkomstig zijn uit het overschot van het inkomensdeel van de WWB. Middelen achterstandsgroepen c.q. scholing Gemeenten kunnen middelen beschikbaar stellen voor speciale (achterstands)groepen, die er veelal op zijn gericht deze groepen volwaardig lid van de samenleving te maken (jongeren, allochtonen, inburgeraars). In sommige gevallen wordt dit door de landelijke overheid gefinancierd via (stimulerings)regelingen. In dit kader is het mogelijk in het bijzonder preventieve

26

KWIZ


KWIZ

activiteiten, zoals het geven van budgetcursussen, uit deze middelen te bekostigen. Ook zijn er Tang/Spekman gelden voor de 50-euro regeling en nog extra middelen uitgekeerd voor het armoedebeleid. Subsidie Het is mogelijk bij de provincie Fryslân subsidie aan te vragen in het kader van het sociaal investeringsfonds of het budget zorg of armoede. Het Armoedefonds werkt met tenders (rondes). Ook zijn er IPW gelden met een bedrag van 4 miljoen, beschikbaar gesteld voor armoedebeleid door het Ministerie van SZW. Er zal worden uitgezocht waar en hoeveel subsidie er kan worden aangevraagd. Betaald budgetbeheer Het is mogelijk dat klanten de kosten van het budgetbeheer zelf betalen. Hiervoor kan de gemeente inkomensgrenzen opstellen. De kosten worden maandelijks verrekend en zijn afhankelijk van het type budgetbeheer. Algemene middelen Uit de algemene middelen kunnen ook een aantal kosten van de schuldhulpverlening worden gefinancierd. 5.2.2. Kostprijs Schulddienstverlening Om in kaart te kunnen brengen wat een uur schulddienstverlening kost is een aantal financiële gegevens en uitvoeringsgegevens nodig. Er zijn verschillende modellen mogelijk. Wij hebben hier gekozen voor de meest eenvoudigste, omdat we bijvoorbeeld geen informatie hebben over normtijden en type trajecten. De kostprijs voor 1 uur schuldhulpverlening is gedefinieerd als: "de kosten die de organisatie maakt voor de professionele uitvoering van de schuldhulpverlening". De onderscheiden kostensoorten zijn arbeidskosten, directe kosten en algemene kosten, exclusief huisvestingskosten. Tabel 5.5.2 Kostprijs Kostensoorten Totale kosten Beschikbare uren Kostprijs per uur

Achtkarspelen

Kollumerland ca

€ 240.000 3.976 € 61,00

€ 90.000 1.424 € 61,00

Totaal € 330.000 19 5.400 € 61,00

De huidige kostprijs per uur schulddienstverlening komt op € 61,00 per uur. Een gemiddelde prijs per product is momenteel niet goed te berekenen. Dit omdat de aantallen verzoeken om schuldhulpverlening bekend zijn, maar de vormen van schuldhulpverlening, de producten, de werkwijze en de inzet van medewerkers is momenteel niet bekend. Wanneer het werkproces beter is vastgelegd, de producten gedefinieerd en vastgelegd in het werkproces kunnen we prijzen per product gaan berekenen. Een vergelijking met de GKB zou een vergelijking moeten zijn van de prijs per product. Het is daarom ook lastig om in dit kader een vergelijking te maken. Wel kunnen we de kosten vergelijken met het huidig aantal klanten. Wanneer de GKB voor 122 klanten de schuldhulpverlening zou moeten uitvoeren dan zouden de totale kosten bijna € 260.000 bedragen. De werkelijke kosten zullen een stuk hoger

19

Uren per jaar op basis van 4.5 Fte = 1.200 x 4.5= 5.400 uur.

27


KWIZ

zijn, omdat de kosten voor borgstelling, suppletie en leenbijstand niet zijn meegerekend.

5.2.3 Structurele uitvoeringskosten in de toekomst De uitvoeringskosten worden voor een groot gedeelte bepaald door de kosten van de afgelopen twee jaar. Naast de reguliere kosten brengen we de kosten in beeld wanneer er meer wordt ingezet op preventie. Ook de kosten voor individuele budgetbegeleiding komen aan de orde. Tenslotte brengen we de kosten in beeld om de administratieve administratie in te richten en om het beleid, visie en doelstellingen te definiëren. Tabel 5.5.3 Uitvoeringskosten 2009-2010 20 Kostensoorten Achtkarspelen Reguliere uitvoeringskosten Uitvoeringskosten preventie Individuele budgetbegeleiding 21 Scholingskosten Extra kosten beleidscapaciteit Totale kosten

Kollumerland ca € 90.000 € 13.190 € 2.683 € 2.683 € 2.683 € 111.239

€ 240.000 € 36.810 € 7.317 € 7.317 € 7.317 € 308.761

Totaal € 330.000 € 50.000 € 10.000 € 10.000 € 10.000 € 420.000

De totale kosten voor de ISDV in 2009 en 2010 bedragen jaarlijks 420.000 euro. 5.2.4 Dekking uitvoeringskosten Tabel 5.5.2 Dekking uitvoeringskosten ISDV Dekking Huidige begroting Extra middelen armoedebeleid Subsidie Totaal bedrag

Achtkarspelen

Kollumerland ca

€ 240.000 € 13.000 € 55.761 € 308.761

€ 90.000 € 7.000 € 14.239 € 111.239

Totaal € 330.000 € 20.000 € 70.000 € 420.000

Het Ministerie van SZW trekt voor de komende jaren extra geld uit voor participatie werk en inkomen. De provincie Fryslân heeft ook extra gelden voor participatie. De komende tijd zullen er beide partijen aanvragen worden gedaan voor subsidie om het tekort in de begroting te kunnen dekken.

5.3 Conclusie: Uitbesteden of zelf doen In dit hoofdstuk hebben we de vraag: "kan de uitvoeringsorganisatie de dienstverlening aan en onder welke voorwaarden", beantwoord. Tevens is er inzicht in wat de kosten zijn van de schulddienstverlening voor de komende jaren. De reden om de pilot te starten was dat men niet tevreden was over de gang van zaken. Er vielen veel mensen uit en ook had men het idee dat niet iedereen toegang kreeg tot de schuldhulpverlening. Ook wilde de gemeente de regiefunctie steviger neerzetten. 20

De verdeelsleutel is 73,62 % voor Achtkarspelen en 26,38 procent voor Kollumerland ca. Het hier om scholingskosten i.v.m. de certificering, de kosten zijn nog niet geheel bekend en dit is een indicatie. 21

28


In dit rapport is duidelijk naar voren gekomen dat deze doelstellingen zijn gerealiseerd en dat de keuze om als gemeente de schuldhulpverlening zelf uit te voeren, positief heeft uitgewerkt. Er zijn meer mensen die worden geholpen, er zijn bijna geen wachtlijsten en ook de samenwerking in de keten verloopt redelijk goed. Het personeel is deskundig genoeg om hun werk goed uit te voeren en ook de formatie is zodanig dat men de vraag aankan. De uitvoeringskosten zijn nog niet geheel gedekt, maar ook daar zijn oplossingen voor. Landelijk is er veel belangstelling voor de uitvoering van de integrale schuldhulpverlening zoals die bij de ISDV wordt uitgevoerd. Het is misschien een pilot voor een landelijk model die ook in het wettelijk kader, dat in 2010 gereed is, past. De vraag of de schuldhulpverlening moet worden uitbesteed of niet is hiermee ook beantwoord. Daarom is het advies om de pilot structureel te maken. Om de aanpak helemaal goed te laten verlopen is er nog een aantal stappen noodzakelijk die dit jaar moet worden doorlopen.

29

KWIZ


Bijlage 1 Activiteitenlijst Naar aanleiding van het rapport is er een aantal zaken dat in gang moet worden gezet door een aantal partijen.

Activiteiten gemeenteraad en college De inrichting van effectieve schulddienstverlening moet aan de volgende eisen voldoen: • Er is sprake van een beleidsvisie voor schuldhulpverlening; • Er zijn doelstellingen geformuleerd m.b.t. maatschappelijke effecten van de nieuwe schuldhulpverlening; • Er zijn doelstellingen geformuleerd m.b.t. de resultaten van de nieuwe schuldhulpverlening waarlangs de maatschappelijk effecten bereikt dienen te worden; • De doelstellingen sluiten aan op de visie; • De doelstellingen zijn specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden; • Er is onderbouwd hoeveel (extra) middelen nodig zijn voor het nieuwe schulddienstverleningsbeleid; • Hierbij is een relatie gelegd met de beoogde te realiseren effecten. Voor de beide gemeenten gelden de volgende activiteiten om aan bovenstaande te kunnen voldoen: • Opstellen visie integrale schulddienstverlening • Doelstellingen vaststellen • Beschrijving doelgroep en wijze waarop men de doelgroep wil bereiken • Begroting vaststellen Activiteiten team ISDV • Beschrijven van de werkprocessen volgens model integrale schuldhulpverlening • Beschrijving producten ISDV • Vastleggen normtijden diverse producten • Inrichting werkproces in registratiesysteem • Ontwikkelen van preventieprojecten en activiteiten • Inventarisatie scholingsbehoefte • Werken aan certificering • Opstellen convenanten en inzet in het benaderen van meerdere partijen in de keten

30

KWIZ


Bijlage 222 Gemeentelijke sturingsinformatie integrale schuldhulpverlening Voor andere voorbeelden van managementinformatie zie SHV-monitor (NVVK) en Madimonitor (MO-groep). Prestatie- en werkafspraken: kwantitatieve streefcijfers curatieve schuldhulpverlening: • Aantal aanvragen per jaar (instroom) • Doelgroep • Percentage succesvolle uitstroom (inclusief definitie van ‘succesvol’) • Normtijden • Tijdsduur budgetbegeleiding Prestatie- en werkafspraken: kwalitatieve streefcijfers curatieve schuldhulpverlening • Doel van het in behandeling nemen van de klant (opzetten schuldregeling en/of opstellen hulpplan voor budgetbegeleiding) • Voorwaarden aan de hulpverlening • Hanteren gedragscode (NVVK) • Begeleidingsvorm – begeleidingsmomenten • Doorgeleiding naar wettelijk traject • Nazorg • Dossiervorming – privacyregels • Inzage in dossier • Schuldhulpverleningscontract • Beëindiging Voor het toetsen van de prestatieafspraken wordt minimaal geregistreerd: Klantenbestand: • Totaal aantal klanten in het bestand • Aantal afgeronde klanten gedurende periode • Aantal klanten tussentijds beëindigd gedurende periode • Aantal nieuwe klanten • Opbouw klanten naar fase in hulpverleningsproces (inclusief controle op gestelde normen) • Aantal complexe schuldsituaties (psychosociale hulpverlening) • Aantal complexe schuldsituaties op basis van achterliggende (psychosociale) problematiek • Gemiddelde caseload Contacten: • Aantal contacten/begeleidingsgesprekken (per fase) Aanvragen: • Aantal aanvragen • Wijze van aanmelding • Aantal afwijzingen en reden daarvan 22


31

KWIZ


• •

Aantal verwijzingen (naar zorginstellingen) Aantal afspraken voor een eerste gesprek

Intake: • Aantal afgeronde intakes en resultaat daarvan • Aantal afwijzingen na intake en reden daarvan Afronding en beëindiging: • Resultaat van de afgeronde hulpverlening • Reden van tussentijdse beëindiging

32

KWIZ


Bijlage 3 Lijst met afkortingen CJIB: Centraal Juridisch Incasso Bureau FSU: Fries Samenwerkingsverband uitkeringsgerechtigden GKB: Gemeenschappelijke Kredietbank IPW: Innovatieprogramma Werk en Bijstand ISDV: Integrale schulddienstverlening NEN: Nederlands Normalisatie Instituut NOFA: Noordoost Friese Aanpak NVVK. Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet SMART: specifiek, meetbaar, acceptabel, resultaatgericht en tijdgebonden WMO: Wet Maatschappelijke Ontwikkeling WSNP: Wet Sanering Natuurlijke Personen WWB. Wet Werk en Bijstand

33

KWIZ

Integrale schulddienstverlening in Achtkarspelen en Kollumerland ca

Recommend Documents