Klimaatcongres 25 november 2010 ‘Van klimaatbeleid naar duurzame mobiliteit’ Veel overheden hebben ambitieuze klimaatdoelstellingen. Het werkelijk behalen van deze doelstellingen blijkt in de praktijk vaak een lastige opgave onder andere door bezuinigingen. Overheden weten vaak niet goed waar ze het beste op kunnen inzetten en verlangen naar haalbare plannen die ook echt uitvoerbaar zijn. Het koppelen van het klimaatbeleid aan mobiliteitsbeleid biedt hier mogelijkheden. Mobiliteit zorgt immers voor een groot percentage van de CO2 uitstoot. Het verduurzamen van de mobiliteit heeft positieve effecten op de klimaatdoelstellingen. Martien Das (Agentschap NL) en Ed Graumans (XTNT) lieten zien hoe mobiliteit en duurzaam klimaatbeleid hand in hand kunnen gaan. Onder leiding van Jolanda Oijen (XTNT) ontstond er een levendige discussie. mogelijkheid. Dit heeft meer te maken met de Presentatie Martien Das, Agentschap NL
techniek, bijvoorbeeld elektrisch rijden of rijden op aardgas. In de praktijk ligt de focus bij het
Mensen willen zich altijd verplaatsen en mobiliteit is dan
verduurzamen van de samenleving nog te veel op
ook iets wat je niet kan voorkomen. En dat wil je ook
dit laatste aspect. Terwijl het veranderen van de
niet, want verplaatsingen zijn nodig voor een
vraag en het vervoermiddel nog veel mogelijkheden
economisch en maatschappelijk gezonde samenleving.
schept. Het themateam heeft een lijst van tien
Maar mobiliteit draagt ook bij aan de uitstoot van CO2:
maatregelen opgesteld die als kapstok kunnen
gemiddeld voor 25% en lokaal kan dit zelfs meer zijn. In
dienen voor gemeenten of andere overheden. Deze
een samenleving waar duurzaamheid een steeds
geven inzicht in hoe overheden kunnen aanhaken
belangrijkere rol speelt, is de koppeling tussen
op andere niveaus en welke stappen zij hiervoor
klimaatbeleid en mobiliteit een kans. Martien Das is
kunnen nemen. Deze handreiking is online te
coördinator van het Themateam Schone en Zuinige
downloaden op www.duurzameoverheden.nl
Mobiliteit. Zij kaart aan dat het verbinden van overheidslagen, kennisinstellingen en bedrijven
Presentatie XTNT, Ed Graumans
belangrijk is als we een duurzaam mobiele samenleving willen creëren. Maatregelen hebben immers vaak effect
Wat is een duurzaam mobiele samenleving?
op meerdere gebieden. Wanneer verschillende
Een duurzame maatschappij is schoon en gezond,
afdelingen/sectoren onderling meer communiceren en
reduceert de CO2-uitstoot, draait op hernieuwbare
plannen samenbundelen ontstaan er mogelijkheden.
energie, gaat efficiënt om met ruimtegebruik en is
Agentschap NL heeft de handreiking ‘klimaatbeleid en
bereikbaar. Dit laatste aspect, de bereikbaarheid, is
duurzame mobiliteit voor gemeenten’ opgesteld met
ook van economische en maatschappelijk belang.
behulp van de Trias Mobilica.
Mensen willen mobiel zijn, en dit is ook nodig voor een gezonde samenleving. Echter, mobiliteit is
Trias Mobilica
slechts een middel en duurzame mobiliteit een
De Trias Mobilica heeft drie speerpunten:
keuze.
•
verander de vraag;
•
verander het vervoermiddel;
XTNT Duurzaam Mobiel
•
verduurzaam.
XTNT is een voorloper als het gaat om duurzame
Het veranderen van de vraag wil zeggen dat je
mobiliteit. Alle medewerkers hebben namelijk sinds
bijvoorbeeld de tijdstippen waarop men zich wil
de oprichting 15 jaar geleden een OV-jaarkaart. In
verplaatsen wil veranderen. Maar ook de hoeveelheid of
totaal heeft dit de afgelopen jaren al gezorgd voor
afstand van de verplaatsingen reduceren is een
ongeveer 500 ton minder CO2-uitstoot. Het
mogelijkheid. Daarnaast kan de overheid proberen
reduceren van CO2-uitstoot wordt gezien als één
invloed uit te oefenen op de keuze voor een duurzaam
van de belangrijkste aspecten van duurzame
vervoermiddel (openbaar vervoer en fiets). Tot slot is het
mobiliteit. Maar de OV-jaarkaart heeft nog meer
verduurzamen van de vervoermiddelen een
voordelen. Zo kunnen wij werken in de trein, wat Van klimaatbeleid naar duurzame mobiliteit
leidt tot meer productieve uren (efficiënter), en zijn de
3.
Gedragsverandering
vervoerskosten vijf- tot zesmaal lager in vergelijking met
Duurzame mobiliteit vraagt om gedragsaanpassing
een leaseauto voor elke werknemer. Daarnaast past de
van mensen. Mensen pakken vaak automatisch de
OV-jaarkaart bij het profiel van XTNT en het imago dat
auto en dit gewoontegedrag moeten we doorbreken.
wij willen hebben.
Om permanent gedragsverandering teweeg te brengen, is het zaak te focussen op wat mensen
Een andere bril: Mobiliteitsplan Nieuwe Stijl
willen. Mensen kiezen liever voor wat ze leuk en
Om een duurzaam mobiele samenleving te creëren is
aantrekkelijk vinden. Dit kan je bereiken door
het nodig met een andere bril te kijken. Dit vergt veel
comfort, gemak, financieel voordeel en een prettige
durf en lef! Bij een duurzaam mobiele samenleving gaat
beleving van duurzaam vervoer te bieden. Ook het
het namelijk niet alleen om de kwalitatief goede
imago van het vervoermiddel speelt hierbij een rol.
infrastructuur en genoeg capaciteit, maar het draait ook om gedragsverandering van de burger. Duurzaam bouwen is wat dat betreft een stuk gemakkelijker. Het gebouw zorgt ervoor dan mensen automatisch duurzaam bezig zijn, zonder dat zij hun gedrag hoeven aan te passen. Bij mobiliteit ligt dit anders en is het van belang dat de burger haar gedrag aanpast. Een mix van maatregelen en een brede aanpak is nodig om doelstellingen op gebied van klimaat en duurzaamheid te bereiken. Het ‘over de grenzen’ van sectoren heen denken is hierbij een must. Zoals Martien Das al stelde
Daarnaast is het mogelijk in te spelen op het
hebben maatregelen vaak een breed effect en helpt het
aankoopgedrag van mensen. Mensen maken op dit
ook breed maatregelen te bedenken en in te zetten:
moment een bewuste keuze voor de jaren daarna.
krachten bundelen.
Dit kan door bijvoorbeeld samen te werken met werkgevers, brancheorganisaties en ondernemers.
Ed Graumans presenteert vier speerpunten waarop kan worden ingezet:
4.
Nieuwe concepten
Het ontwikkelen van nieuwe concepten biedt 1.
Stedelijke structuur en ruimtelijke ordening
mogelijkheden om duurzame mobiliteit te
Vergroot mogelijkheden om duurzaam mobiel te zijn
stimuleren. Zo hebben enkele steden het Fiets- en
door het afstemmen van ketens en stem je ruimtelijke
Winconcept opgezet. Elke keer dat een deelnemer
ordening af op optimaal gebruik volgens ketens. Zorg er
gebruik maakt van een fietsenstalling (en dus een
bijvoorbeeld voor dat het openbaar vervoer echt
stuk gefietst heeft) spaart diegene punten. Met deze
onderdeel van je stad wordt, zodat het logisch is dat je
punten kunnen uiteindelijk prijzen gewonnen
het openbaar vervoer neemt. Dit geldt ook voor de fiets:
worden. XTNT heeft het concept de
ontvang de fietser als een gast in je stad. Creëer een
‘Fietscommunity’ ontwikkeld, waarin belonen en
aantrekkelijk fietsnetwerk en zorg voor goede
gebruik van social media gecombineerd zijn. U vindt
voorzieningen. Bovendien is de fiets een aanvulling op
hier achter in dit document meer informatie over en
het openbaar vervoer, deze vorm van ketenmobiliteit
u kunt tevens uw gegevens sturen wanneer u
vergroot het bereik.
geïnteresseerd bent in meer informatie.
2.
Praktijkvoorbeelden: Zaanstad en Achterhoek
Hoofdwegennet en parkeren
De inrichting van wegen kunnen we zodanig aanpassen
Ed liet twee praktijkvoorbeelden de revue passeren.
dat het gebruik van de auto minder vanzelfsprekend
Dit zijn projecten die XTNT heeft uitgevoerd in de
wordt. Haal zoveel mogelijk auto’s van het straatbeeld af
gemeenste Zaanstad en de regio Achterhoek. In de
en laat meer ruimte voor groen. Op deze manier bied je
gemeente Zaanstad heeft XTNT het Verkeers- en
tevens een hoge kwaliteit van de leefomgeving.
Vervoersplan opgesteld.
Van klimaatbeleid naar duurzame mobiliteit
Speerpunten uit dit plan waren:
overheid vroegtijdig marktpartijen betrekt en
•
Spitsuur autoverkeer niet maatgevend.
voorwaarden schept voor het ontwikkelen van
•
Prominente plek voor fiets en openbaar vervoer.
businesscases.
•
Autoarme binnenstad.
•
Openbare ruimte en parkeren.
De discussie
De gemeente Zaanstad streefde naar een hoge
Na afloop van de presentaties van Martien Das en
verblijfskwaliteit en goede bereikbaarheid. Er werd
Ed Graumans was er gelegenheid om vragen te
onder andere ook ingezet op het beïnvloeden van
stellen en te reageren op een van de volgende
mobiliteitsgedrag. Door de ‘mobiliteitsmarkt’ te
discussiestellingen:
segmenteren (net als in de consumentenmarkt) kunnen
•
adequate maatregelen worden ingezet om de doelgroep
alleen interessant als het hen voordelen
te bereiken. Voorbeelden van doelgroepen zijn jongeren, ouderen, woon-werkverkeer of allochtonen.
Voor de consumenten is duurzame mobiliteit oplevert.
•
Zonder vernieuwing van het traditionele mobiliteitsbeleid worden de ambities niet
In de Achterhoek werd ingezet op een aantal kansrijke
gehaald:
thema’s:
-
gedragsbeϊnvloeding en doelgroepen;
-
samenhang met energiebeleid;
-
stedelijke inrichting.
•
transport en energie;
•
fiets, elektrische fiets en elektrische scooter;
•
openbaar vervoer;
•
mobiliteitsmanagement;
keuzes noodzakelijk: welk resultaat wil/kan
•
stadscentra;
behaald worden, wat is er voor nodig?
•
gemeentelijke organisatie;
•
recreatie;
Als eerste komt de vraag naar voren in hoeverre de
•
noaberschap;
economische crisis invloed heeft op de risico’s en
•
promotie.
mogelijkheden die er zijn?
•
In een tijd van bezuinigingen zijn scherpe
In de Achterhoek is er lokaal gekeken waar kansen
Ed reageert hierop door te zeggen dat plannen op
lagen. Zo werd in de Achterhoek gebruik gemaakt van
het gebied van duurzaamheid makkelijk vooruit
de koppeling tussen de energiesector, duurzaamheid,
worden geschoven: vandaag niks doen, het komt
mobiliteit en de landbouw. De link tussen de
morgen wel goed. Het gevoel van ‘sense of
energiesector en mobiliteit bracht hier vele
urgency’ ontbreekt. Dit komt doordat in plannen
mogelijkheden.
voor duurzaamheid altijd lange termijn doelstellingen worden gesteld. In tijden van crisis willen bestuurders scoren en zoeken ze naar snel aan te pakken oplossingen. Een duurzaam mobiele samenleving bereik je alleen met plannen waarin korte en lange termijn zijn gekoppeld. Dus de crisis heeft zeker invloed. Maar wij hopen dat bestuurders beseffen dat een duurzaam mobiele samenleving wenselijke effecten heeft die niet binnen de grenzen van of alleen duurzaamheid of alleen mobiliteit blijven. Het levert ook voor de luchtkwaliteit, volksgezondheid en bereikbaarheid positieve
Goede samenwerking is de sleutel tot succes!
bijdragen. Dit laatste houdt onze samenleving zowel
We kunnen na afloop van deze sessie stellen dat er een
economisch als maatschappelijk vitaal.
nieuwe rol voor de overheid is weggelegd. Er is meer samenwerking nodig zowel tussen verschillende overheidslagen, maar ook tussen verschillende afdelingen/sectoren. Maatregelen hebben een breed effect, en door breed samen te werken kan er meer bereikt worden. Daarnaast is het van belang dat de Van klimaatbeleid naar duurzame mobiliteit
Er wordt gereageerd op de stelling dat ‘voor consumenten duurzame mobiliteit alleen interessant is als het hen voordelen oplevert’. “ Deze stelling zou ik graag omdraaien en stellen dat duurzame mobiliteit interessant wordt zodra alle negatieve aspecten verholpen zijn”. Als voorbeeld: het laten repareren van je elektrische auto is zo makkelijk nog niet. Deze onderdelen zijn niet overal verkrijgbaar en dan heb je kans dat het lang duurt voordat je een kapotte elektrische auto weer terug hebt. Bovendien kunnen de onderdelen heel duur zijn. Dit soort nadelen van duurzame mobiliteit, daar zien mensen nog als een berg tegenop. Pas als duurzame mobiliteit heel makkelijk wordt, dan gaan mensen zich duurzaam mobiliseren. Dan volgt de vraag of het duurder maken van ongewenste mobiliteit een goede optie is? Werkt dat? Eigenlijk is er altijd sprake van een bepaalde ‘klik’. Als je ongewenst gedrag maar steeds minder aantrekkelijk en gewenst gedrag steeds aantrekkelijker maakt, komt er vanzelf een breakpoint waarop meer mensen het gewenste gedrag gaan vertonen. Maar de vraag blijft altijd; waar zit die klik? En hoe ver kan je gaan? Hoeveel extra voordeel (of juist nadeel) moet je bieden? Er komt een reactie uit de zaal dat het in Nederland fiscaal aantrekkelijk is gemaakt om ver van je werk te wonen. Het ongewenste gedrag wordt dan juist beloond. En naar dit soort ‘scheefgroei’ zouden we als samenleving eens goed naar moeten kijken, zodat we in ieder geval ongewenst gedrag niet stimuleren. Iemand stelt de vraag wat de rol is van gemeenten voor beïnvloeden van bedrijven? De gemeente kan inzetten op: • vrachtvervoer; • aankoopgedrag; • mobiliteitsmanagement bij werkgevers; • ondernemersverenigingen. Maar iedereen moet meedoen: overheden, bedrijven, marktpartijen. Collectief aanpakken en streven naar een heel andere beleving van mobiliteit. Het is niet alleen een kwestie van je wagenpark vergroenen (elke benzineauto vervangen door een elektrische auto). Maar in samenwerking met bedrijfsleven kan er gezocht worden naar creatieve en passende oplossingen die mensen bieden wat ze ook echt willen. Let wel op voor een overkill aan benaderingen naar werkgevers. Stem dit af met eventueel andere partijen en/of afdelingen van overheden. Wanneer je via een bedrijf een grote groep mensen duurzaam mobiel probeert te krijgen, moet je denken vanuit het bedrijf. Zij gaan voor de economische meest gunstige situatie en verlangen een zeer
persoonlijke benadering. Dat geldt eigenlijk overal: er is behoefte aan maatgebonden advies. ‘Wat past bij jouw bedrijf?’ Iemand reageert dat vaak de focus van de afdeling mobiliteit nog vaak ligt op de techniek en infrastructuur. Maar de samenwerking tussen de afdeling mobiliteit en klimaatbeleid ontbreekt en hij pleit voor het anders denken! Ed is het helemaal met hem eens. Het combineren van kennis en een andere benaderingswijze, dat is nodig. Durf ‘out of the box’ te denken! Maar voor bestuurders is dat lang niet altijd gemakkelijk, en vaak zitten we ook vast in gebaande paden. Het ontwikkelen van een nieuwe visie, dat vraagt behoorlijk wat van bestuurders. Tot slot komt nog een kleine discussie op gang over het faciliteren van de fietser! Het is van belang om de fietser goed te faciliteren en als een gast te ontvangen in je stad. Dit is zowel van belang voor de overheid die graag een autoarme stad ziet, maar ook in het eigen belang van de werkgever. Fietsend woon-werkverkeer heeft minder last van ziekteverzuim, je hebt fittere werknemers en ook betere gehumeurde werknemers die meer bereiken. Alles is nu nog ingericht op de auto en dit moet dan ook zeker veranderen in het huidige mobiliteitsbeleid. Een aantal mensen gaf aan dat ze in de visie op een duurzaam mobiele samenleving de scheepvaart misten. XTNT geeft aan dat dit ook zeer zeker belangrijk is. Als slotwoord wil Ed graag kwijt dat we voor win-win situaties moeten gaan. Dit kan door klimaat en mobiliteitbeleid te bundelen. Door een betere samenwerking tussen overheidslagen (verticaal) en afdelingen/sectoren (horizontaal). Door het vroegtijdig betrekken van marktpartijen, bedrijven en belanghebbenden. En tot slot door regionaal te kijken waar de kansen liggen!
Van klimaatbeleid naar duurzame mobiliteit
Nieuw concept: de Fietscommunity Nederland heeft steeds meer automobilisten, waardoor de bereikbaarheid van veel gebieden in gevaar komt. Veel mensen gebruiken de auto ook op zeer korte afstand. Hier moet verandering in komen, en wij denken dat de fiets de oplossing bij uitstek is. De fiets is een duurzaam en ook gezond vervoermiddel. Het levert vele voordelen op denkende aan luchtkwaliteit, volksgezondheid en bereikbaarheid. Het probleem is alleen: hoe krijgen we Nederland massaal op de fiets? XTNT heeft daarvoor een idee ontwikkeld, namelijk de ‘Fietscommunity’. Daar leest u hieronder meer over! Wat is de Fietscommunity? De Fietscommunity is hét innovatieve, gratis online medium voor fietsend Nederland dat het fietsgebruik naar een hoger niveau tilt. ‘Pleasure’ en beweging zijn de uitgangspunten voor de oprichting van de Fietscommunity. Deelnemers aan de Fietscommunity krijgen korting op producten en diensten, en maken maandelijks kans op een mooie prijs. Hoe meer fietsritten, hoe meer punten. Prijzen zijn wisselend en worden geworven via cocreatie tussen bedrijven, overheden en deelnemers. Meestal gaat het om fietsgerelateerde producten en diensten zoals fietsonderhoud, kaarten en kleding. Alternatieven zijn ook denkbaar, zoals opladen van elektrische fietsen, of diensten voor alternatief vervoer als fietsen niet mogelijk is. In dat laatste geval zijn gereserveerde plekken op P+R-terreinen een uitkomst. Private partijen (werkgevers, winkeliers, mobiliteitsdienstverleners) nemen graag deel aan de Fietscommunity. Zo geven zij invulling aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Publieke partijen investeren mee omdat zij zien dat met weinig middelen een groot effect kan worden bereikt. Discussieert u mee over dit idee? Waarom de Fietscommunity? Iedereen heeft een fiets, maar niet iedereen fietst. Dat kan anders! De Fietscommunity stimuleert het fietsgebruik in het woonwerkverkeer, woonwinkelverkeer en recreatief verkeer, met een uniek fietspuntensysteem: elke fietsrit naar het werk is een punt. Winkelend publiek en recreatieve fietsers verdienen fietsmiles bij winkels en attracties. Met fietspunten en fietsmiles spaar je voor diverse kortingen. Bovendien maak je maandelijks kans op een mooie prijs. Kortom, het duwtje in de rug om te gaan én te blijven fietsen. Je kunt ook persoonlijke fietsdoelen invullen en bijhouden op de website. Bijvoorbeeld een calculator voor besparing op brandstof- en parkeerkosten, of een logboek voor je conditie. Daarnaast geeft de site informatie over speciale acties,
actuele weersvoorspellingen en filenieuws, routes en stallingen. Deelnemers kunnen ook direct feedback aan de overheid geven over knelpunten, opmerkingen en suggesties.
Voordelen voor de overheid De Fietscommunity haalt het maximale uit bestaand fietsbeleid. Niet alweer een nieuwe maatregel, maar een innovatieve en leuke beweging met burgers. Toepassing en gebruik van fietsvoorzieningen worden geoptimaliseerd, ruimtebeslag en uitstoot van schadelijke stoffen verminderd. De Fietscommunity biedt de overheid een gebruikersplatform voor feedback van duizenden fietsers. De community geeft een mooie toepassing van social media voor een blijvende gedragsverandering. Voordelen voor bedrijven, winkeliers en attracties Werkgevers zijn erbij gebaat om hun werknemers vaker te laten fietsen. Dit kan door het personeel te belonen met uiteenlopende voordelen en kortingen. Dit vergt een bescheiden investering van werkgevers, die zich snel terugverdient, want: •
fietsende werknemers zijn fitter, alerter en blijven een dag per jaar minder ziek thuis;
•
fietsers komen minder vaak te laat;
•
minder gereserveerde parkeerplaatsen zijn nodig;
• het bedrijf krijgt een duurzaam imago. Voor winkeliers is de uitgifte van fietsmiles een mooie vorm van klantenbinding. Daarbij houden fietsers winkels beter bereikbaar dan automobilisten. Hetzelfde geldt voor attractieparken: zij kunnen fietsmiles uitgeven en zo parkeerplaatsen uitsparen.
Van klimaatbeleid naar duurzame mobiliteit
Waarom de Fietscommunity werkt? Emotie en beleving spelen een cruciale rol spelen bij verandering. Dat geldt ook als we het gewoontegedrag van automobilisten willen doorbreken. Rijkswaterstaat AVV heeft de basisemoties gekoppeld aan vervoersmodaliteiten. De fiets scoort het hoogst op vreugde, het laagst op angst, woede, droefheid en afkeer. Gelet op deze positieve belevingswaarde van de fiets, biedt dit de beste kansen voor gedragsverandering. De Fietscommunity versterkt die positieve beleving. Hierdoor houdt het veranderde gedrag ook stand en is een blijvende stap gemaakt.
Bent u geïnspireerd door dit concept? Doe dan met ons mee en laat uw (bedrijfs-)gegevens bij ons achter. Naam: Bedrijf/organisatie: E-mail: Telefoonnummer: Mail u gegevens naar:
[email protected]
Van klimaatbeleid naar duurzame mobiliteit
