Duurzaam samenspel Van klimaatbeleid naar klimaatpraktijk

Nieuwsbrief maart 2015

Duurzaam samenspel Van klimaatbeleid naar klimaatpraktijk

De gemeente Goes wil zich samen met inwoners en bedrijfsleven inzetten voor een schone, duurzame wereld. Onderdeel daarvan is het klimaatbeleid.

Door het terugdringen van de CO2-uitstoot én het opwekken van duurzame energie, willen we als gemeente op termijn CO2-neutraal worden, te beginnen met de eigen organisatie in 2015. In deze uitgave van Duurzaam Samenspel geven we onze relaties daarom graag een kijkje in eigen keuken, met onder meer aandacht voor duurzaam gebouwenbeheer, opwekking van zonne-energie, LED-verlichting op sportpark ‘t Schenge en de begrenzers op onze huisvuilwagens. Daarnaast leest u meer over het plan ‘Schreinskinderen kijkt vooruit’, in alles een praktijkvoorbeeld van duurzaam samenspel!

www.goes.nl

2

Nieuwsbrief maart 2015

Duurzaam onderhoud openbare gebouwen De gemeente Goes beheert een groot aantal gebouwen, zoals het Stadskantoor, het oude stadhuis op de Grote Markt, gymzalen, parkeergarages en andere gemeentelijke panden. Bij het onderhoud van deze gebouwen staat duurzaamheid centraal. Dat komt onder andere terug in de keuze voor duurzame materialen en technieken, maar ook in een kritisch kijken naar het gebruik van een pand. Bjorn van der Vliet, projectleider bouwkunde en coördinator bouwkundig onderhoud, coördineert onder meer het onderhoud van de gymzalen in de gemeente. Hij vertelt dat deze onlangs – op enkele na (deze worden gesloopt of zijn nieuw) – allemaal zijn verbouwd. ‘De gymzalen hebben een nieuwe blauwe vloer gekregen. In combinatie met witte verf op de muren, ogen ze nu veel ruimer en lichter. De ramen kunnen open, er valt meer daglicht naar binnen en dit alles bij elkaar maakt dat er minder kunstlicht nodig is. Deze kunstverlichting wordt ook nog eens slim geregeld door sensoren. Die zorgen ervoor dat de verlichting pas aan springt bij onvoldoende daglicht van buiten. Daarnaast hebben we samen met de gebruikers van de gymlokalen kritisch gekeken naar het benodigde aantal douches. Op veel locaties hebben we dit aantal teruggebracht tot twee (één voor heren en één voor dames), omdat er nauwelijks gebruik van wordt gemaakt. Douches vragen veel onderhoud, alleen al in verband met het voorkomen van legionella. Wanneer je het aantal douches terug kunt brengen, betekent dat een behoorlijke kostenbesparing. Bovendien kun je bij minder douches toe met een kleinere warmwaterboiler, dus met minder energie. De grote daken van de gymlokalen lenen zich verder goed voor het plaatsen van zonnepanelen, maar die kunnen we helaas niet overal plaatsen. Sommige locaties zijn te gevoelig voor vandalisme.’ Cradle-to-cradle Collega Marijke Vanhommerig, medewerker gebouwenbeheer en onderhoud, is betrokken bij de restauratie van de Grote Kerk en andere monumentale panden, zoals het stadhuis op de Grote Markt. ‘Bij onderhoud en restauratie van monumentale panden ben je natuurlijk beperkt in je mogelijkheden, door de voorschriften van Monumentenzorg. Duurzaamheid komt dan vooral terug in de keuze van materialen én hun leveranciers. Waar mogelijk kiezen we voor gebruikte materialen, zoals de leistenen op het dak van de Grote Kerk. Deze zijn tweedehands, maar zo goed als nieuw. Daarmee beperk je afval en onnodig gebruik van nieuwe grondstoffen. Waar hergebruik van materialen niet mogelijk is, kijken we steeds vaker naar leveranciers die werken volgens het cradle-to-cradle principe. Dit principe gaat ervan uit dat materialen na gebruik niet op de afvalberg terecht komen, maar als grondstof kunnen dienen voor nieuwe producten of toepassingen. Een ander punt van aandacht bij deze oude gebouwen is het warm stoken. Dat kost vaak veel energie. Het stadhuis op de Grote Markt krijgt daarom binnenkort een nieuwe cv-installatie, die het energieverbruik van dit pand verder naar beneden moet brengen.’ Lees verder op: www.goes.nl/duurzaamheid

3

Innovatieve LED-verlichting voor Goes kunstgrasveld

Dit voorjaar is kunstgrasveld 3 op Sportpark ’t Schenge uitgerust met OptiVision LED- verlichting van Philips. Deze innovatieve verlichtingsarmaturen maken een aanzienlijke energiebesparing mogelijk en hebben een veel langere levensduur dan conventionele veldverlichting. Daarbij vragen ze weinig onderhoud, ze bieden optimaal licht én ze vergroten het gemak voor de gebruikers van het veld. Op 22 mei nam sportwethouder Jo-Annes de Bat de armaturen officieel in gebruik. Jarenlange research Thomas Leenders, Key Account Manager Sports bij Philips, geeft aan wat er zo uniek is aan de OptiVision LED-armaturen: “Aan het op de markt brengen van deze innovatieve LEDverlichting is jarenlange research voorafgegaan. De uitdaging was het ontwikkelen van een LED-armatuur die energiezuinig is, lang meegaat en voldoende lichtsterkte biedt vanaf grotere hoogte. Met de OptiVision LED heeft Philips nu een product dat ruimschoots aan deze eisen voldoet. Ten opzichte van conventionele veldverlichting zijn de LED-armaturen minimaal 30% zuiniger (1300 Watt per arma-

tuur ten opzichte van gemiddeld 2200 Watt traditioneel), ze hebben een verwachte levensduur van 40.000 branduren en het lux niveau op het veld is optimaal voor de spelers. Bovendien zijn de armaturen dimbaar, waarmee het energieverbruik nog verder omlaag kan worden gebracht, tot een reductie van wel 50%.” Gedrag Installatiebureau Oostendorp Nederland uit Zwijndrecht heeft de armaturen geplaatst en is verantwoordelijk voor de afstelling en onderhoud van de nieuwe veldverlichting. Justin Ziyanay, ingenieur bij Oostendorp, legt uit hoe de verenigingen die op het veld trainen, tot deze maximale energiebesparing van 50% kunnen komen: “Energiebesparing is aan de ene kant een kwestie van energiezuinige armaturen en aan de andere kant een kwestie van gedrag. Voetballers hebben niet altijd de volle lichtsterkte nodig. Dat is eigenlijk alleen het geval bij wedstrijden. Tijdens trainingen kunnen ze de armaturen dimmen. Ook kunnen ze ervoor kiezen om tijdens trainingen niet het

hele veld, maar een deel van het veld te verlichten. Een ander voordeel van de OptiVision LED-armaturen is dat deze relatief snel aan- en uitgeschakeld kunnen worden. De armaturen in een pauze even uitzetten, loont daarmee de moeite. Bij de traditionele veldverlichting kon dat niet. De voetbalverenigingen krijgen nu dus een deel van de energiebesparing in eigen handen.” Lees verder op: www.goes.nl/duurzaamheid

4

Slimme elektronica maakt huisvuilwagens zuiniger In oktober 2013 heeft het Gemeentelijk Aannemingsbedrijf drie huisvuilwagens uitgerust met een EDA (Eco Drive Assistant) unit. Dit slimme elektronisch apparaatje zorgt ervoor dat op elk moment het juiste koppel van de motor wordt gevraagd, waardoor de wagens het afgelopen jaar gemiddeld 6% minder brandstof hebben gebruikt. Met een totale brandstofverbruik van 35.090 liter per jaar betekent deze 6% een aanzienlijke besparing in kosten én CO2-uitstoot. De EDA-units leveren gemiddeld een besparing op van 6%. Op een totaal van 35.090 liter brandstof per jaar betekent dat een flinke milieuwinst.

Tom Kapoen, gemeenteopzichter, legt uit dat de EDA-unit de aandrijving van de vrachtwagens optimaliseert. Het toerental van de motor is daarmee nooit hoger dan nodig is voor de gewenste snelheid, ongeacht hoe hard het gaspedaal wordt ingetrapt. Vooral bij huisvuilwagens die tijdens hun rit continu moeten optrekken en afremmen, heeft dit verschillende voordelen. Naast een forse brandstofbesparing en een reductie in CO2-uitstoot, is er minder slijtage aan de aandrijflijn, aan banden en aan remonderdelen. Met als resultaat minder onderhoudskosten. Vertaald in euro’s gaat het alleen al om een brandstofbesparing van ruim € 2.500 op jaarbasis. Lees verder op: www.goes.nl/duurzaamheid

Gemeente Goes neemt voortouw in nieuw project Alle dertien Zeeuwse gemeenten participeren in het project Energieke Samenleving Zeeland. De gemeente Goes is trekker van dit project, dat wordt gestimuleerd door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De gemeenten geven hiermee invulling aan de afspraken uit het SER Energieakkoord. Daarin is afgesproken dat gemeenten de energieke samenleving zullen faciliteren. In Zeeland worden de komende jaren, in een nog nader aantal te bepalen pilots, burgers en bedrijven uitgedaagd om zelf oplossingen aan te dragen en te realiseren, die bijdragen aan het verduurzamen van de (particuliere) woningvoorraad in de eigen leefomgeving. Hierbij zal nauw worden samengewerkt met een aantal maatschappelijke organisaties en belangenorganisaties, waarmee een regionale alliantie wordt gevormd. Het belang van de lokale gemeenschap – lokale werkgelegenheid en sociale cohesie - staat centraal. De gemeenten zullen faciliteren en stimuleren, en waar nodig beperkende regelgeving aanpakken. De projectaanpak wordt momenteel verder uitgewerkt.

5

Mooie opsteker voor Schreinskinders! Op 11 juni 2014 vond in het dorpshuis van ’s-Heer Hendrikskinderen de uitreiking plaats van de Zeeuwse ACE-Awards. Met deze prijs wil het Zeeuws Klimaatfonds (namens Zeeland partner in het Europese project Academy of Champions of Energy) lokale initiatieven op het gebied van duurzame energie een steuntje in de rug geven.

Duidelijke winnaar in de categorie ‘beste duurzame dorp’ werd het plan ‘Schreinskinders kijkt vooruit’. Dit initiatief van de dorpsraad stak volgens de jury met kop en schouders uit boven de rest, door de professionele en integrale aanpak en de grote en actieve betrokkenheid van het dorp. Ronald Luiten en Peter van Luijk, enthousiaste voortrekkers van het plan, gaven deze middag een toelichting op ‘Schreinskinders kijkt vooruit’. Ze vertelden hoe hun plan een duurzaam ’s-Heer Hendrikskinderen nastreeft in zo breed mogelijke zin: “De woningen moeten zoveel mogelijk levensloopbestendig en energieneutraal worden, maar daarmee is het dorp nog niet klaar. Ook de sociale samenhang op het dorp moet versterkt worden, wil het in de toekomst leefbaar blijven voor iedereen. Bijvoorbeeld: hoe los je het samen op als in de toekomst de school misschien verdwijnt? En hoe zorg je er samen voor dat ouderen op het dorp kunnen blijven wonen? Of jonge gezinnen die hun huis ‘ontgroeien’? Is het mogelijk om een gezamenlijke boodschappendienst op

te zetten of een dienst voor andere klussen, zoals het onderhouden van de tuin? En zijn er misschien mensen die hun huis willen ruilen met anderen die groter of juist kleiner willen gaan wonen?” Op al deze punten heeft dit plan een goeddoordacht antwoord, wat het volgens juryvoorzitter Pieter Vollaard tot een voorbeeld maakt voor andere dorpen en wijken. Bouwkundig advies Aan het woord kwamen verder Jeroen Franssens en Vincent Boschitsch, studenten Bouwkunde aan de Hogeschool Zeeland. Zij vertelden hoe zij begin dit jaar huis aan huis een enquête hebben gehouden in ’s-Heer Hendrikskinderen, over mogelijke verbeterpunten aan de woningen op het gebied van energiebesparing, energie-efficiëntie, duurzame bronnen van energie en levensloopbestendig wonen. Onderdeel van deze enquête was een gevelscan, die bewoners liet zien hoeveel warmte er ‘weglekt’ via ramen, deuren en kieren. 90% van de inwoners deed mee aan de enquête en heel wat bewoners willen daadwerkelijk met hun woning aan de slag. Marten Wiersma, voorzitter van de dorpsraad,

vulde aan dat deze betrokkenheid opnieuw bleek tijdens een inloopavond over zonnepanelen, eind mei. Ruim 60 geïnteresseerden kwamen op de informatiebijeenkomst af, terwijl eenzelfde inloopavond voor heel de gemeente Goes 50 bezoekers trok! Social media Studenten Communicatie van de HZ gaven deze middag een presentatie over de rol van social media in het leefbaar houden van het dorp. Op verzoek van de dorpsraad maakten zij een plan om bewoners met elkaar in contact te brengen via Facebook. Op deze manier kunnen bijvoorbeeld vraag naar en aanbod van diensten samen komen. Een groot deel van de bewoners heeft aansluiting op internet en een aanzienlijk deel is actief op Facebook, dus daar liggen volgens deze studenten mooie kansen voor een sociaal duurzame toekomst. Het zou het fysieke sociale loket voor bewoners in het dorp kunnen aanvullen en op termijn wellicht kunnen vervangen. Lees verder op: www.goes.nl/duurzaamheid

6

Nieuwsbrief maart 2015

Goes wekt steeds meer zonne-energie op Steeds meer instellingen, bedrijven en particulieren in de gemeente Goes plaatsen zonnepanelen op hun daken, om daarmee zelf energie op te wekken. Volgens metingen van Rijkswaterstaat produceren alle Goese zonnepanelen bij elkaar nu een vermogen van ruim 2640 kWpiek (bij zonnig weer). Een mooi resultaat, waarmee Goes in de top drie staat van Zeeuwse gemeenten. En gezien de groeiende belangstelling voor zonne-energie, belooft de productie alleen maar toe te nemen! In de tabel is te zien hoe de zonne-energieproductie in Goes zich verhoudt tot die in andere Zeeuwse gemeenten. Verdeling opgewekt piekvermogen zonne- energie per Zeeuwse gemeente [Totaal MW piek]

Gezien de groeiende belangstelling voor zonne-energie in Goes, belooft de productie alleen maar toe te nemen!

Zonnepanelen Stadskantoor produceren goed

Mondiaal probleem, lokale aanpak Klimaatverandering is een groot, mondiaal probleem. Toch moeten we dit probleem lokaal oppakken! Overheid, bedrijfsleven en inwoners samen. In deze nieuwsbrief laten we onder meer zien wat we als gemeentelijke organisatie doen om de switch te maken naar een meer duurzame toekomst. Zo ligt het dak van het Stadskantoor tegenwoordig vol met zonnepanelen en is het dak van de Grote Kerk gerenoveerd met hergebruikte leistenen. Tegelijkertijd tonen de praktijkvoorbeelden in deze nieuwsbrief aan hoe belangrijk de samenwerking is met inwoners en bedrijven. Alleen zo kom je tot resultaten die het verschil maken. Het is dan goed om te constateren dat de bereidheid om samen te werken rond dit thema zo sterk aanwezig is! Wethouder Jo-Annes de Bat

[kWh] Meterwijziging

6000 5000 4000

Reageren? Uw reactie op deze nieuwsbrief of op ons klimaatbeleid is van harte welkom! U kunt uw mail sturen naar: [email protected]

3000 2000 1000 0

nov-13

dec-13

jan-14

feb-14

mrt-14

apr-14

mei-14

jun-14

jul-14

aug-14

sep-14

okt-14

Totale opbrengst [kWh] Goes Stadskantoor Totale opbrengst [kWh] Goes Stadskantoor

Op het dak van het Stadskantoor liggen sinds november 2013 160 zonnepanelen, met een totaal vermogen van 40,04 kWpiek. Voor het eerste jaar werd uitgegaan van een opwek van 30.430 kWh aan duurzame energie. Uit de cijfers blijkt echter dat er 37.000 kWh is opgewekt in het eerste jaar. De panelen, die op het oosten en westen zijn georiënteerd, produceren daarmee boven verwachting goed. Bron gegevens: Klimaatmonitor RWS, 2014.

Stadskantoor M.A. de Ruijterlaan 2 4461 GE Goes

Postadres Postbus 2118 4460 MC Goes

T 14 0113 E [email protected] www.goes.nl

Maart 2015 afdeling Omgeving & Economie en afdeling Communicatie VORMGEVING bureau Grafimedia FOTOGRAFIE afdeling Communicatie en Philips Lighting UITGAVE