Titel
Naam
Rotterdam Neurorehabilitation Research
Kinderafasie uit de kinderschoenen? RoNeRes
Rijndam Revalidatie Rotterdam
Taalexpertiseteam VKAl
Bundeling van krachten Afasieteam + kinderrevalidatie ! ! ! ! !
Marjolijn Priest, logopedist Jiska Wiegers, klinisch linguist Ineke van der Meulen, klinisch linguist Robert Pangalila, revalidatiearts Mieke van de Sandt
Opbouw
1. Definitie Verworven Kinderafasie 2. Taal, brein en afasie bij volwassenen 3. Etiologie 4. Herstelpatronen 5. Behandeling & Casussen …………. 6. Taalexpertiseteam VKA: aanpak in Rijndam
Verworven Kinderafasie (VKA)
Taalstoornis bij kinderen, veroorzaakt door een hersenbeschadiging nadat de taalontwikkeling op gang is gekomen. 1. 2. 3. 4.
Normale taalontwikkeling Acuut begin of achteruitgang. Periode van herstel Leeftijd: 2-18 jaar
Traditionele doctrine (1880 - 1980) ! Bij onset: mutisme and agrammatisme, overgaand in nonfluent spreken, telegramstijl, articulatie problemen ! Taalbegrip kan zijn aangetast, maar slechts in 30%: Bovendien: niet ernstig aangetast ! Goed herstel (equipotentiality hypothesis)
Nieuwe inzichten
1. Alle afasietypen komen voor bij kinderen 2. Linker hemisfeer is al vroeg belangrijk voor taal: dominantie van de LH al bij jonge kinderen 3. Herstel is lang niet altijd gunstig
Taalsysteem
Hickok & Poeppel, Neuron 2007
Selectieve stoornissen: voorbeelden ! Problemen met klanken: ! Problemen met betekenis: ! Problemen met zinsbouw:
Fonologische stoornis Semantische stoornis Syntactische stoornis
Etiologie Volwassenen: 1. Stroke (95%) Kinderen: 1. TBI 2. Zeldzaam: stroke 3. Neurologische ziekten op de kinderleeftijd 4. Epilepsie: Landau Kleffner
caseload VKA team in 2e half jaar 2012 3 years (m) 3 years (f) 3 years (f) 3 years (f) 4 years (m) 10 years (m) 10 years (f) 11 years (f) 14 years (f) 15 years (m)
Traumatic brain injury Metabolic disease Infarction after open heart surgery Autoimmune disease Tumor Hemorraghic stroke (AVM or tumor?) Traumatic brain injury Hemorraghic stroke (AVM) Polymerase Gamma1 mutation (POLG) Stroke; complication of chemotherapy
Herstel volwassenen na stroke 110 100 90 80
normal aphasia 1 aphasia 2 aphasia 3 aphasia 4 aphasia 5 aphasia 6
70 60 50 40 30 20 10 0 1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
Vroege fasen in normale taalverwerving Geboorte – 1;0 jaar: voortalige periode Communicatieve ontwikkeling: o.a. uitdrukken van communicatieve intenties en gezamenlijke aandacht Aanzet tot taalontwikkeling: o.a. taalbegrip en klanksysteem (fonologie)
1;0 – 2;6 jaar: vroegtalige periode Het eerste woordje (>90% bij 14 maanden, Schlichting (1996)) Eenvoudige zinnen met 2-3 zinsdelen
Verdere taalontwikkeling 2;6 – 5;0 jaar: differentiatiefase Langere en meer complexe zinnen (morfologie en syntaxis) Snelle uitbreiding woordenschat/lexicon
> 5;0 jaar Vertellen van verhalen, Leren lezen en schrijven Uitbreiding woordenschat Vreemde talen
Taalontwikkeling 100 90
% age completed
80 70 60
normal
50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
age (years)
Herstel bij kinderen 100
% age language development
90 80 70 60
normal aphasia 1
50 40 30 20
90 80 70 60
normal aphasia 2
50 40 30 20 10
10
0
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
age (years)
age (years)
100
% age language development
% age language development
100
90 80 70 60
normal aphasia 3
50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
age (years)
SOA Brussels 2013
Taaltests voor kinderen
1. Focus op ontwikkeling: verwerving van regels, lexicon 2. Informatie over achterstand, niet zozeer over specifieke taalkenmerken. Normen: gezonde kinderen, naar leeftijd & geslacht 3. Beperkte leeftijdsspreiding
Taaltests spontane taal Centraal: Spontane taal en communicatief gedrag < 3 jaar: 3-6 years: 6-10 years: 10-12 years:
gestructureerd spel verhaal navertellen bij plaatjes semi gestructureerd interview semi gestructureerd interview
Een overzicht: www.afasienet.com
Behandeling van VKA
Treatment: individually tailored Lees (2005) ! ! ! ! ! ! !
Neurologic, social (family), emotional, and educational background Language disorder (linguistic diagnosis) Pragmatic and non-verbal communicative skills Spontaneous compensation strategies Age Motor problems; sensory disturbances Cognitive impairments
Casus Koen ! ! ! ! !
Jongen 2 jaar 6 maanden Near drowning; juli 2015. Reanimatie 20 minuten Mutistisch, sondevoeding, zeer traag Eerste video opname: begin oktober 2015, ruim twee maanden post injury ! Tweede video opname: eind oktober, drie maanden post injury
Casus: Debbie 14 jarig meisje 13e kind uit gezin met 15 kinderen Hoog energetisch trauma 2 februari 2012 Obv carotis dissectie links: ischemisch CVA in het gebied van de ACM links Opname revalidatie 2 maanden post injury ! Ernstige afasie ! Linkerbeen: gecompliceerde beenbreuken ! Rechts: hemiplegie
Debbie: 2 MPO ! Eet/drinkproblemen: slikstoornis ! Een enkel gefluisterd woord: “mamma”, “taart” (=paard) ! Weinig of geen initiatief tot spreken ! Schrijven: een enkel woord ! Lezen: lukt niet ! Gedrag: emotioneel en paniekerig
Debbie: start behandeling ! Aandacht voor slikken ! ! ! !
MIT: stemgeving lukt Taalbegrip Uitleggen/geruststellen/bevestigen Uitleg aan familie (lastig!)
Debbie : verloop ! ! ! !
Telegramstijl (1-3 woords-uitingen) Taalbegrip: syntactische problemen Lezen: komt snel terug Woordvindingsproblemen, fonologische parafasieën
! 3MND: testonderzoek: ernstige afasie van Broca ! Lezen: deep dyslexia (?) “klap” wordt “mep”
Debbie
! Geluidsopname: 3 maanden post onset
Debbie: voortzetting behandeling Visuele cue programma (VCP) Cueingsstrategieen: self cueing Training zinsconstructies (bv vraagzinnen) Lezen, schrijven en spreken altijd gecombineerd
Debbie: ontslag en follow up Ontslag: 11 maanden post injury (januari 2013): ! Loopt met driepoot ! Naar Mytylschool ! NF, maar spreekt in lange zinnen, goed initiatief tot spreken. Dit kost veel energie Drie jaar post injury (2015) Rest-afasie: problemen in de woordvinding met formuleren van zinnen.
Casus Otto ! 9-jarige jongen ! Rechtshandig, linksbenig ! 19 januari 2014: intracerebrale bloeding AVM links frontopariëtaal ! 20 januari: spoedcraniotomie ! Hemiparese rechts en afasie
Casus Otto ! Spreekt vloeiend, maar heeft last van ernstige woordvindingsproblemen ! Angstig, huilen als het niet lukt ! Kan absoluut NIET lezen of klokkijken. ! Revalidatieproces gecompliceerd door meerdere ziekenhuisopnamen (o.a. vaatoperaties)
Casus Otto ! Spontane taal: snel herstel, maar woordvindingsproblemen blijven een rol spelen ! Video opname: Boston Benoem Taak: half april 2015
! Specifieke leesstoornis: functiewoorden! ! Video opname: half maart 2014 (lezen)
Casus Otto: fasering van de behandeling ! 1ste prioriteit: woordvindingsmoeilijkheden en uitleg. NB! semantische problemen ! Lezen: diagnostiek uitgesteld. ! Behandeling functiewoorden: het functiewoord van de week ! Acalculie: Getallen en rekenen: in aanvulling op lezen
Casus Otto ! Geleidelijk terug naar school ! Begeleiding onderwijzers; uitleg en tips ! Zomervakantie 2015: kortdurend, intensieve logopedie
Wat bieden we in Rijndam? ! Expertise volwassenen EN expertise kinderen in combinatie ! Diagnostiek volgens protocol; taaltherapie gebaseerd op gedetailleerde diagnostiek ! Systematisch bijhouden elke casus: effect van therapie ! Follow-up: schoolproblemen ! Voorlichting aan ouders, familie, school, andere disciplines, EN het kind zelf
Behandeltechnieken ! ! ! ! !
Taalstimulatie Melodic Intonation Therapy Woordvinding: cueing hierarchie (EN: uitleg!) Woordvinding: semantic feature analysis Zinsproductie: Werkwoorden, Visuele Cue programma. ! Fonologie (FIKS) !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
There’s treasure everywhere
SPEELS BEWEGEN GOEDE UITLEG LEUK
VKA: wat hebben we bereikt
Scientific Progress goes BOINK !!
Scientific progress? Voorzictige stapjes in de klinische praktijk ! Systematische registratie van observationele gegevens van goede kwaliteit. ! Nieuwe Service: Het Taalpad (in 2 dagen) ! 4x per jaar spreekuur: diagnostiek voor behandelaren in andere centra ! Behandeladvies ! Support gedurende 1 jaar
Nationale databank Werkgroep Kinderafasie: www.afasienet.com
Scientific progress goes… step by step
Steeds een maatje groter
Dank u voor de aandacht
[email protected] Mieke van de Sandt
