Kengetallen 2005 Directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden

Kengetallen 2005 Directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

2

Inhoud

1

Inleiding

5

1.1

Gebruik

5

1.2

Het referentiekader

5

1.3

Begrotingsanalyse

6

1.4

Herkomst gegevens

6

1.5

Begrotingsscan

7

1.6

Inhoud

8

2

Toetsingskader artikel 12

9

2.1

Inleiding

9

2.2

Een toetsingskader naar de clusterindeling

9

2.3

Een toetsingskader naar de groepsindeling op basis van socialeen centrumindicatoren

10

3

Personeelsomvang bij gemeenten

13

3.1

Inleiding

13

3.2

Onderzoek

13

3.3

Bronnen

14

3.4

Populatie

14

3.5

Resultaten

15

3.6

Conclusie

16

Clusters, functies en algemene uitkering gemeentefonds naar

17

4

de groepsindeling volgens sociale- en centrumindicatoren 4.1

Inleiding

17

4.2

Kengetallen clusters

18

4.3

Kengetallen functies

19

4.4

Kengetallen algemene uitkering gemeentefonds

22

3

5

Clusters, functies en algemene uitkering gemeentefonds

23

naar groottegroepen 5.1

Inleiding

5.2

Kengetallen clusters

23 24

5.3

Kengetallen functies

25

5.4

Kengetallen algemene uitkering gemeentefonds

28

6

Literatuuroverzicht 2004

29

7

Nadere informatie

45

Bijlagen 1

Toelichting basisclusterindeling

45

2

Gemeenten ingedeeld naar sociale- en centrumindicatoren

51

4

1

Inleiding De brochure Kengetallen 2005 van de Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden (IFLO) van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is de 20e in zijn reeks.

1.1

Gebruik De kengetallen worden jaarlijks samengesteld met een specifiek doel: het bieden van een (eerste) referentiekader bij het onderzoek en de beoordeling van de financiële positie van artikel 12-gemeenten. De kengetallen worden door de IFLO gebruikt om begrotingen van gemeenten door te lichten. Het gaat daarbij in de eerste plaats om gemeenten die een beroep hebben gedaan op een aanvullende uitkering op grond van artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet (Fvw). Daarnaast worden ook andere gemeenten met behulp van de kengetallen doorgelicht, bijvoorbeeld in de begrotingsscans die de IFLO in samenwerking met de betreffende provincie in verschillende gemeenten uitvoert (zie paragraaf 1.5). Daarnaast worden de kengetallen gebruikt bij de beoordeling van de financiële positie van gemeenten die een verzoek hebben gedaan om vermindering van de eigen bijdrage op grond van: –

artikel 79, vierde lid, en artikel 82, tweede lid, van de Wet bodembescherming (Staatsblad 1994, 374), laatstelijk gewijzigd in 2004 (Staatsblad 2004, 686);

–

artikel 3, vijfde lid, van het Besluit rijksbijdragen bijstands- en bestrijdingskosten (Staatsblad 2002, 50);

–

het Bijdragebesluit kosten ruiming explosieven Tweede Wereldoorlog 1999 (Staatsblad 1999, 402), gewijzigd in 2002 (Staatsblad 2002, 597). Voorts worden de kengetallen ook door de provincies gebruikt bij hun financiële toezicht op de gemeenten. Tevens worden de kengetallen gebruikt door individuele gemeenten om de eigen financiële positie in beeld te brengen en deze vervolgens te vergelijken met andere (vergelijkbare) gemeenten.

1.2

Het referentiekader Het referentiekader is evenals de Fvw gebaseerd op kostenoriëntatie, structuurkenmerken en de mogelijkheid om zelf inkomsten te genereren. De structuurkenmerken zijn voor een belangrijk deel onafhankelijk van de grootte van de gemeente. Een vergelijking van de gemeente met het gemiddelde

5

in haar groottegroep ligt in het huidige verdeelstelsel dan ook minder voor de hand. Toch is er voor gekozen de kengetallen van de functies ook naar groottegroepen te blijven publiceren. Gemeenten voelen zich veelal verwant met gemeenten van ongeveer vergelijkbare omvang en willen zich daar dan op functieniveau mee kunnen vergelijken. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is weer gevraagd een indeling van de financiële gegevens naar provincies te leveren. Gebleken is dat veel gemeenten vaak de andere gemeenten in de provincie als referentiekader (willen) gebruiken. De gegevens per provincie zijn echter niet in deze kengetallenbrochure opgenomen. De omvang van die gegevens zou de brochure onleesbaar maken en het gebruik ervan bemoeilijken. Daarom is deze informatie opgenomen in het bestand ”begrotingsanalyse” dat via Internet beschikbaar is.

1.3

Begrotingsanalyse Evenals voorgaande jaren zal naast de brochure kengetallen ook de begrotingsanalyse worden opgenomen op de internetsite van BZK. Het bestand begrotingsanalyse biedt de mogelijkheid om een gemeente te vergelijken met soortgenoten en de groottegroep. Daarnaast is zoals vermeld het provinciale gemiddelde hierin opgenomen. De brochure kengetallen en de begrotingsanalyse zijn te downloaden vanaf de website: www.minbzk.nl/IFLO.

1.4

Herkomst gegevens Bij de totstandkoming van de kengetallen van de functies wordt gebruik gemaakt van bronmateriaal van het CBS1. De IFLO heeft hiertoe totaalcijfers van nagenoeg alle gemeenten in Nederland gebruikt. Niet meegenomen zijn de begrotingscijfers van de artikel 12-gemeenten2 en de vier grote steden. Artikel 12-gemeenten zijn buiten beschouwing gelaten om een zuivere vergelijking mogelijk te maken tussen een artikel 12-gemeente en de referentiegroep. De vier grote gemeenten worden buiten beschouwing gelaten gezien hun bijzondere status in het verdeelstelsel. De kengetallen volgens de clusterindeling zijn tot stand gekomen door alle functies volgens de Regeling informatie voor derden (Iv3) toe te rekenen aan een cluster. In hoofdstuk 2 wordt hierop verder ingegaan.

1 2

6

Het betreft zogenaamde netto begrotingscijfers, dus lasten exclusief BTW Artikel 12-gemeenten in 2005 zijn: Boskoop, Neder-Betuwe, Nieuwkoop en Simpelveld.

De onderverdeling van de inwonergroottegroepen is gebaseerd op de voorlopige aantallen inwoners naar de stand op 1 januari 2005. Voor gemeenten waarvan geen lasten- en batengegevens beschikbaar waren is door het CBS een raming gemaakt op basis van de gegevens van het vorige dienstjaar. Als bron voor de kengetallen is gebruik gemaakt van de saldigegevens opgenomen in de Iv3 gegevens.

1.5

Begrotingsscan Een begrotingsscan geeft een gemeente de gelegenheid haar financiële positie te laten toetsen waarbij de IFLO-inspecteur en de provinciale toezichthouder optreden als deskundigen. Gezamenlijk zullen zij hun ervaring en kennis inbrengen op het gebied van de beoordeling van de financiële positie van gemeenten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de Kengetallenbrochure en de Begrotingsanalyse. Gemeentebesturen hebben normaliter wel inzicht in hun financiële positie. Het kan echter nuttig zijn om ook een relatieve buitenstaander zijn zienswijze daarover te laten geven. Een begrotingsscan kan dan een instrument zijn voor zowel de raad (in het kader van zijn kaderstellende en controlerende taak) als voor het college van B&W (in het kader van hun uitvoerende taak en het aanbieden van de ontwerpbegroting aan de raad). Er zijn twee soorten scans mogelijk; een volledige scan en een quick-scan. In een quick scan wordt de eigen lasten- en batenstructuur vergeleken met de toedeling van middelen uit het gemeentefonds en met de lasten– en batenstructuur van andere groepen van vergelijkbare gemeenten. In een volledige scan wordt een analyse van de financiële positie toegevoegd. Gebleken is dat een scan een nuttig instrument is voor zowel raad als college van B&W. Het product is voor de provincie en de gemeente niet vrijblijvend. Wel is de gemeente autonoom in de wijze waarop zij met de uitkomsten van de scan omgaat. Gemeentebesturen (raad of college van B&W) die overwegen een begrotingsscan te laten uitvoeren worden voor nadere informatie over onder andere de doelstelling en de procedure voor de aanvraag van een begrotingsscan verwezen naar de brochures “De begrotingsscan” en “De begrotingsscan: werkwijze”. De eerste brochure gaat in op wat een begrotingsscan is en wat een begrotingsscan biedt. De tweede brochure geeft een volledig beeld van de begrotingsscan waarin de aard, de doelstelling, de werkwijze, de globale inhoud en de procedure van de begrotingsscan is uiteengezet. Beide brochures zijn te downloaden vanaf de website: www.minbzk.nl/IFLO

7

1.6

Inhoud In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de toerekening van de begrotingsfuncties aan de inkomsten- en uitgavenclusters van het verdeelstelsel. Tevens wordt in dit hoofdstuk uiteengezet hoe de gemeenten zijn ingedeeld in groepen naar kenmerken van sociale structuur en centrumfunctie. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de personeelsomvang bij gemeenten. In dit onderdeel wordt een indicatie gegeven van het gemiddeld aantal formatieplaatsen per 1.000 inwoners. Tevens wordt ook inzicht gegeven in de gemiddelde loonsom per formatieplaats. In hoofdstuk 4 zijn de kengetallen van de clusters, begrotingsfuncties en de algemene uitkering van het gemeentefonds naar de groepsindeling volgens sociale- en centrumindicatoren gepresenteerd. De kengetallen in hoofdstuk 5 zijn op dezelfde wijze gerangschikt naar inwonergroepen. In hoofdstuk 6 wordt een selectie weergegeven van de in 2004 verschenen literatuur op het gebied van de financiële verhouding in de ruimste zin. Daarnaast bevat het een overzicht van relevante websites. Hoofdstuk 7 bevat nadere informatie over de IFLO.

8

2

Toetsingskader artikel 12

2.1

Inleiding Ten opzichte van het toetsingskader zoals in 2003 gepresenteerd zijn er wijzigingen aangebracht. Door de invoering van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de Ministeriële regeling informatie voor derden (Iv3) is het niet meer nodig gegevens op subfunctieniveau te verzamelen en aan de clusters toe te rekenen. In eerste instantie zal de gemeente met behulp van de clusterindeling op clusterniveau met zichzelf worden vergeleken. Vervolgens kan er ook worden vergeleken met een groep van gemeenten die nagenoeg gelijke kenmerken hebben ter zake van sociale structuur en centrumfunctie. Op de selectiemethode voor die groepsindeling van gemeenten wordt in paragraaf 2.3 nader ingegaan. Met nadruk wordt er op gewezen dat het hierbij gaat om een eerste analyse door de inspecteur. De uitkomsten dienen met kennis van zaken te worden beschouwd en dienen mede als basis voor de eigenlijke probleemanalyse.

2.2

Een toetsingskader naar de clusterindeling Het verdeelstelsel van de Fvw beoogt compensatie te bieden voor gemeentelijke kostenverschillen binnen de gemeentelijke taakgebieden (clusters). Door het toerekenen van de gemeentelijke lasten en baten van de functies aan de inkomsten- en uitgavenclusters, ontstaat een indeling van nettolasten naar clusters. Door deze nettolasten per cluster te confronteren met de daarbij behorende opbrengst volgens de verdeelmaatstaven van het gemeentefonds ontstaat een referentiekader dat door de IFLO bij het onderzoek en de beoordeling van de financiële positie van artikel 12- gemeenten wordt toegepast (vergelijking met zichzelf). Zie ook de Handleiding Artikel 12 Fvw. Door de IFLO is in samenwerking met de (ambtelijke) fondsbeheerders een basisclusterindeling gemaakt. De basisclusterindeling bevat 3 inkomsten- en 18 uitgavenclusters. In bijlage 1 is een overzicht weergegeven van de basisclusters, alsmede van de toerekening van de functies daaraan. Voor de confrontatie met het verdeelstelsel dienen de 21 basisclusters te worden geaggregeerd omdat het verdeelstelsel slechts 15 clusters kent. Ook deze clusterindeling is in bijlage 1 weergegeven.

9

2.3

Een toetsingskader naar de groepsindeling op basis van sociale- en centrumindicatoren In aanvulling op vorengenoemd eerste referentiekader is vervolgens een vergelijking met “soortgenoten” mogelijk. In deze paragraaf wordt ingegaan op een groepsindeling die dit mogelijk maakt. De gemeenten, exclusief de grote vier, zijn ingedeeld in groepen op basis van kenmerken met betrekking tot de sociale structuur en de centrumfunctie. De volgende selectiemethode is daarbij gehanteerd. Op basis van de waarde3 van de maatstaven ‘uitkeringsontvangers’, ‘huishoudens met een laag inkomen’, ‘minderheden’ en ‘bijstandsontvangers’, zoals bekend uit de bestanden ten behoeve van de algemene uitkering van het uitkeringsjaar 2005 (stand betaalmaand januari 2005), zijn de gemeenten in vier klassen ingedeeld: –

met een zwakke sociale structuur;

–

met een matige sociale structuur;

–

met een redelijke sociale structuur;

–

met een goede sociale structuur. De gebruikte methodiek om te komen tot bovengenoemde indeling is die van de zogenaamde clusteranalyse. Op basis van de waarden van elk van de genoemde maatstaven wordt voor elke gemeente een totaalwaarde berekend. Vervolgens worden de gemeenten in klassen ingedeeld op een zodanige wijze dat de “afstand” (is verschil tussen de berekende waarden) tussen een gemeente en de dichtstbij gelegen gemeente in de groep altijd kleiner is dan de “afstand” ten opzichte van de dichtstbij gelegen gemeente uit een andere groep. Of anders gesteld: voor elke gemeente in de klasse “matige sociale structuur” geldt dat er binnen die klasse altijd een of meer gemeenten zijn die meer op haar lijkt/lijken dan welke gemeente dan ook uit de andere klassen. Evenzo zijn de gemeenten in vier klassen ingedeeld op basis van de maatstaven ‘lokaal klantenpotentieel’ en ‘regionaal klantenpotentieel’:

–

met een sterke centrumfunctie;

–

met een redelijke centrumfunctie;

–

met een weinig centrumfunctie;

–

geen centrumfunctie.

3

10

Waarde gedefinieerd als: aantal eenheden x uitkeringsbedrag per eenheid/aantal inwoners.

De selectiemethode is nog dezelfde als die van voorgaande jaren. De samenstelling van de groepen echter wijkt af van die van het voorgaande jaar. Oorzaken hiervoor zijn de ontwikkelingen in de aantallen eenheden van de maatstaven. Bepalend voor de verschuivingen van gemeenten naar andere groepen zijn de ontwikkelingen van de aantallen eenheden van de individuele gemeente ten opzichte van de landelijke ontwikkelingen en de ontwikkelingen van de groepsgemiddelden. Door die verschillen in de ontwikkelingen zijn de relatieve posities van gemeenten ten opzichte van elkaar veranderd. Dat brengt met zich mee dat de samenstelling van de groepen verandert. Voorgaande jaren is gebleken dat over de uitkomst van de indeling verschillend kan worden gedacht. Op grond van eigen inschattingen concludeert men dat de eigen gemeente meer lijkt op gemeenten in andere groepen dan op gemeenten in de groep waarin de gemeente is geplaatst. Dit hangt samen met de gekozen methode van indelen in groepen. Zeker aan de rand van de groep zal de afstand tot gemeenten in de volgende groep relatief klein kunnen zijn. Met behulp van de clusteranalyse wordt een selectie gemaakt waarbij modelmatig wordt bepaald tot welke groep een gemeente behoort. Dit impliceert dat een meer subjectief oordeel kan leiden tot andere uitkomsten. De combinatie van de kenmerken sociale structuur en centrumfunctie levert de volgende indeling van gemeenten in 11 klassen op: Aantal gemeenten

Centrumfunctie

per groep

sterk

redelijk

weinig

geen

totaal

zwak

12

–

–

–

12

Sociale

matig

21

25

–

8

54

Structuur

redelijk

11

79

66

79

235

–

12

36

114

162

44

116

102

201

463

goed totaal

Een tweetal klassen met een gering aantal gemeenten is daarbij toegevoegd aan de dichtstbijgelegen klasse van sociale structuur. In een drietal klassen was geen enkele gemeente opgenomen. De indeling van de gemeenten (inclusief artikel 12-gemeenten) naar de 11 resterende klassen (alfabetisch per klasse) is opgenomen in bijlage 2.

11

12

3

Personeelsomvang bij gemeenten

3.1

Inleiding Evenals voorgaande jaren is weer een hoofdstuk opgenomen over de personeelsomvang bij gemeenten omdat er bij gemeenten behoefte is aan informatie over het aantal ambtenaren per gemeente. Deze informatiebehoefte werd manifest bij de artikel 12-gemeenten en de gemeenten die de afgelopen jaren een begrotingsscan hebben laten uitvoeren. Die behoefte is vooral te verklaren omdat de personeelslasten een substantieel beslag leggen op het gemeentelijk budget en de personeelsomvang van de eigen organisatie in vergelijking met andere gemeenten een signaal kan zijn. Omdat er daarnaast ook behoefte aan inzicht in de loonsom per formatieplaats was, is ook de loonsom per fulltimeequivalent (fte) opgenomen.

3.2

Onderzoek Vorige jaren is al gebleken dat het niet eenvoudig is op eenduidige wijze personeelsgegevens te verzamelen en te bewerken tot bruikbare informatie. De onderlinge vergelijkbaarheid van gemeenten is een lastig vraagstuk. Dit kwam ook al naar voren bij de eerdergenoemde begrotingsscans, gemeenten hebben het personeel verschillend verdeeld over sectoren, afdelingen en aan gemeenten gerelateerde instanties. Ook de organisatiestructuur van gemeenten verschilt, niet alleen naar gemeentegrootte maar ook naar takenpakket. Daarbij kan de uitbesteding van taken aan derden en de mate van inhuur van personeel van invloed zijn op de omvang van het gemeentelijk apparaat en de loonsom. Op basis van het thans beschikbare materiaal is het niet mogelijk gebleken om op sectorniveau met personeelsinformatie te komen. Daarom is evenals voorgaande jaren volstaan met het opnemen van het aantal fulltime-equivalent formatieplaatsen (fte’s) per 1.000 inwoners naar groottegroep en naar een groepsindeling volgens sociale- en centrumindicatoren. Daarnaast is ook de gemiddelde loonsom opgenomen. Onder loonsom wordt in dit kader verstaan de bijdragegrondslag voor de premies van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). Dit is globaal genomen de som van het salaris, de vakantieuitkering, de eindejaarsuitkering en de maandelijkse terugkerende toeslagen. De gemiddelde loonsom is de loonsom gedeeld door het aantal fte’s.

13

3.3

Bronnen Voor het verkrijgen van de gegevens is een tweetal bronnen geraadpleegd, te weten het gemeentefondsbestand en ABP-gegevens. De groepsindeling op basis van het gemeentefondsbestand (sociaal en centrum-indicatoren) is in paragraaf 2.3 toegelicht. Het aantal fte’s is door het Directoraat-Generaal Management Openbare Sector (DGMOS) van het Ministerie van BZK aangeleverd. Deze gegevens zijn ontleend aan de bestanden van het ABP. In het werkgeversbestand van het ABP staan alle namen en adressen van de werkgevers die bij het ABP zijn ingeschreven. Aangezien alle ambtenaren pensioen opbouwen bij het ABP, biedt het werkgeversbestand een dekkend overzicht van werkgevers bij de overheid. Verder moet worden opgemerkt dat het in dit onderzoek gaat om werkelijke aantallen fte’s en loonsom per peildatum. Voor dit onderzoek is uitgegaan van het aantal fte’s en de loonsom per ultimo 2003. De gepresenteerde cijfers kunnen daarom alleen indicatief worden gebruikt en moeten zeker niet als absolute waarden worden gezien.

3.4

Populatie In lijn met de overige gegevens in deze brochure worden de gegevens van de artikel 12-gemeenten en de vier grote steden buiten de populatie gehouden. Tevens zijn de waddengemeenten niet opgenomen in de tabellen vanwege hun bijzondere structuur, die tot een extreme verhouding tussen inwoneraantal en personeelsomvang leidt. De tabellen 1 en 2 bevatten dan ook uiteindelijk de gegevens van 454 gemeenten. Voor de goede orde is het van belang te vermelden dat de burgemeester, de wethouders en het brandweerpersoneel (voor zover beroeps) wel binnen deze inventarisatie vallen. Het onderwijzend personeel maakt geen deel uit van de selectie. De gegevens van de per 1 januari 2005 opgeheven gemeenten zijn bij elkaar opgeteld en onder de nieuwe gemeente opgenomen. Bij een grenscorrectie is geen correctie op de aantallen fte’s en de loonsom aangebracht.

14

3.5

Resultaten Achtereenvolgens worden in de tabellen 1 (aantal fte’s en de gemiddelde loonsom naar grootteklasse) en 2 (aantal fte’s en de gemiddelde loonsom naar groepen volgens sociale- en centrumindicatoren) het aantal gemeenten per groep, het aantal fte’s per 1.000 inwoners, de standaarddeviatie en de laagste en hoogste waarneming gepresenteerd. Daarnaast is in de laatste kolommen van die tabellen de gemiddelde loonsom per fte en de laagste en hoogste waarneming daarvan opgenomen. Aantal fte’s en gemiddelde loonsom per fte naar grootteklasse4 Aantal gemeenten5

Gemiddeld aantal fte’s per 1.000 inwoners

Inwonersklasse minder dan 5000

Standaarddeviatie6

Hoogste en laagste waarneming laag hoog

Gemiddelde loonsom per fte

Hoogste en laagste waarneming laag hoog

7

7,7 (7,6)

1,9

5,6

11,2

36.304

35.075

37.713

5.001-10.000

59

6,7 (6,6)

0,9

4,8

9,3

37.001

33.947

40.233

10.001-20.000

149

6,8 (6,5)

1,1

4,2

10,1

36.899

32.819

40.771

20.001-50.000

179

7,2 (7,1)

1,2

4,5

11,2

37.342

34.691

41.057

50.001-100.000

39

9,0 (8,8)

1,6

6,8

15,8

37.830

35.663

41.445

100.001-150.000

13

10,3 (10,0)

2,3

6,1

13,6

39.252

36.920

42.202

150.001-250.000

8

10,8 (10,8)

2,8

8,3

17,7

40.022

38.639

41.878

Tabel 2 Aantal fte’s en gemiddelde loonsom per fte naar de groepsindeling volgens sociale- en centrumindicatoren4

Aantal gemeenten5 Groepsindeling

Gemiddeld aantal fte’s per 1.000 inwoners

Standaarddeviatie6

Hoogste en laagste waarneming laag hoog

Gemiddelde loonsom per fte

Hoogste en laagste waarneming laag hoog

zwakke soc struct, sterke ctr.

12

11,4 (11,1)

2,2

9,5

17,8

38.317

35.822

41.584

matige soc struct, sterke ctr.

21

9,9 (10,1)

1,4

7,3

13,4

37.596

34.691

41.445

matige soc struct, redelijke ctr.

25

9,0 (9,0)

1,7

7,1

15,7

37.249

35.073

40.655

8

7,4 (-)

1,0

6,4

9,6

35.982

34.560

37.553

matige soc struct,geen ctr. redelijke soc struct, sterke ctr.

11

8,2 (8,2)

1,0

6,1

9,4

38.191

35.737

41.139

redelijke soc struct, redelijke ctr. 79

7,4 (7,4)

1,1

4,5

10,6

37.661

34.568

41.878

redelijke soc struct, weinig ctr.

62

7,0 (6,9)

1,0

5,2

10,1

36.687

32.819

40.233

redelijke soc struct, geen ctr.

77

7,0 (6,8)

1,2

4,1

10,0

36924

34.021

40.771

goede soc struct, redelijke ctr.

12

7,0 (6,7)

0,9

6,1

9,1

37226

35.556

39.857

goede soc struct, weinig ctr.

35

6,6 (6,5)

0,6

5,2

7,8

37405

35.187

42.202

112

6,6 (6,4)

1,0

4,8

11,2

37417

33.947

40.694

goede soc struct, geen ctr.

4 5 6

15

Bron: ABP; bewerking door het ministerie van BZK. Tussen haakjes cijfers ultimo 2002. Exclusief grote 4, artikel 12-gemeenten en waddengemeenten. Standaarddeviatie of afwijking: de mate van spreiding van de waarnemingen ten opzichte van het gemiddelde. Een standaarddeviatie van nul is optimaal en wil zeggen dat alle waarnemingen gelijk zijn aan het gemiddelde. De waarnemingen binnen de grenzen van 1 x standaarddeviatie vormen 66% van de totale waarnemingen.

3.6

Conclusie Uit de tabellen blijkt dat het gemiddeld aantal fte’s in de diverse groepen niet veel afwijkt van dat van vorig jaar. Opgemerkt wordt nog wel dat er verschuivingen van gemeenten tussen de groepen heeft plaatsgevonden en dat de samenstelling van de groepen derhalve is gewijzigd. Dit doet zich vooral voor in de groepen op basis van de sociale- en centrumindicatoren en in de specifieke groottegroep 5.001-10.000 inwoners. Uit tabel 1 blijkt dat in de groottegroepen ‘5.001 – 10.000’, ‘10.001 – 20.000’ en ’20.001 – 50.000’ het gemiddeld aantal fte’s per 1.000 inwoners varieert tussen de 6,7 en 7,2 met een standaarddeviatie van 1,1. Deze drie groepen bevatten 387 van de in totaal 454 gemeenten, die in het onderzoek zijn betrokken. Van de 60 gemeenten met meer dan 50.000 inwoners varieert het gemiddeld aantal formatieplaatsen per 1.000 inwoners van 9 tot 10,8. Dit betekent evenals vorig jaar dat naarmate de omvang van gemeenten toeneemt het gemiddeld aantal formatieplaatsen meer dan proportioneel stijgt. Ook de kleinste gemeenten (5.000 inwoners) kennen een hoger aantal fte’s per 1.000 inwoners dan de drie eerstgenoemde groepen. Uit tabel 1 blijkt tevens dat naarmate de omvang van de gemeente toeneemt dit ook het geval is met de loonsom per fte. Uit tabel 2 blijkt dat gemeenten met een zwakke en matige sociale structuur en een sterke centrumfunctie gemiddeld (veel) meer fte’s hebben dan gemeenten met een goede sociale structuur en geen centrumfunctie. Dit hangt vooral samen met het feit dat in de groepen gemeenten met een zwakke en matige sociale structuur en een sterke centrumfunctie overwegend grotere gemeenten zitten. Het beeld van de gemiddelde loonsom per fte komt daarmee globaal overeen. Daarnaast blijkt dat naarmate een gemeente een betere sociale structuur krijgt het aantal fte’s per 1.000 inwoners afneemt.

16

4

Clusters, functies en algemene uitkering gemeentefonds naar de groepsindeling volgens sociale- en centrumindicatoren

4.1

Inleiding In dit hoofdstuk zijn de kengetallen weergegeven naar de groepsindeling zoals die in hoofdstuk 2 is beschreven en in bijlage 2 is weergegeven. Voor de kengetallen per cluster is gebruik gemaakt van de functionele gegevens zoals het CBS die heeft verzameld. Met behulp van de in bijlage 1 opgenomen indelingslijst zijn de saldi van de begrotingsfuncties 2005 omgezet naar clusteruitkomsten 2005. De kengetallen over de algemene uitkering zijn gebaseerd op de door de afdeling Uitvoering Financiële Verhoudingen (UFV) van het Ministerie van BZK verstrekte gegevens. Periodiek ontvangen alle gemeenten van (UFV) overzichten betreffende de hoogte van de uitkeringen uit het gemeentefonds. De bedragen per inwoner per groep worden bepaald door per verdeelmaatstaf het totaalbedrag in die groep te delen door het totale aantal inwoners in de groep. Het resultaat geeft bij de verdeelmaatstaven de gemiddelde opbrengst per inwoner. Daarbij tellen, bijvoorbeeld bij de verdeelmaatstaf buitenwater, de inwoners van de gemeenten zonder buitenwater wel mee voor de berekening van het gemiddelde bedrag van die uitkering per inwoner in een bepaalde groep. Het overzicht in paragraaf 4.4 geeft de stand van zaken aan voor de betaalmaand januari 2005. Als uitgangspunt voor de berekening gelden de bedragen per verdeelmaatstaf voor het jaar 2005, zoals opgenomen in de circulaire met betrekking tot het gemeentefonds van 27 september 2004 (FO2004/76126). De kengetallen met betrekking tot de uitkeringen uit het gemeentefonds zijn niet helemaal vergelijkbaar met de cijfers zoals die worden gevonden in de gemeentelijke begrotingen voor het jaar 2005 op functie 921, onderdeel algemene uitkering. Hiervoor is een tweetal redenen aan te geven. Ten eerste zijn in de begrotingscijfers effecten van de september circulaire van 2004 veelal (nog) niet verwerkt. Ten tweede bestaan er tussen de geraamde baten op functie

17

921 in de gemeentelijke begroting - die in de meeste gemeenten medio 2004 werd opgesteld - en het UFV-overzicht van januari 2004 enige verschillen met betrekking tot de aantallen woonruimten, inwoners, leerlingen, het uf, etcetera. Hierna worden de uitkomsten gepresenteerd (in bedragen per inwoner) van de 11 groepen naar kenmerken sociale structuur en centrumfunctie ten eerste voor de clusters (paragraaf 4.2), ten tweede voor de begrotingsfuncties (paragraaf 4.3) en ten derde voor de verdeelmaatstaven van de algemene uitkering uit het gemeentefonds7 (paragraaf 4.4). De cijfers zijn exclusief artikel 12-gemeenten en de grootste vier gemeenten. Als gevolg van afrondingsverschillen kunnen de totalen wellicht gering afwijken van de som van de afzonderlijke functies.

4.2

Kengetallen clusters bedragen in hele euro’s (afgerond) per inwoner

centrumfunctie:

sterk

sterk

redelijk

geen

sterk

redelijk

weinig

geen

redelijk

weinig

geen

sociale structuur:

zwak

matig

matig

matig

redelijk

redelijk

redelijk

redelijk

goed

goed

goed

277 86 817

228 65 735

212 81 723

190 80 669

229 122 674

188 79 601

179 79 584

194 73 551

160 73 561

215 131 522

196 93 509

- 20 - 161

- 24 - 80

- 30 - 71

- 44 - 96

- 30 - 56

- 29 - 60

- 38 - 64

- 39 - 68

- 33 - 76

- 35 - 89

- 40 - 77

- 19 - 125 - 122 - 232 - 49 - 94 - 22

- 16 - 87 - 119 - 207 - 34 - 100 - 29

- 20 - 94 - 122 - 198 - 20 - 87 - 17

- 20 - 56 - 93 - 162 -4 - 74 -8

- 14 - 89 - 135 - 184 - 33 - 96 - 22

- 17 - 64 - 108 - 162 - 14 - 84 -9

- 19 - 54 - 95 - 145 -8 - 78 -9

- 19 - 54 - 88 - 142 -6 - 71 -8

- 17 - 45 - 115 - 125 -6 - 76 -7

- 16 - 40 - 112 - 132 -5 - 80 -9

- 20 - 36 - 87 - 126 -5 - 61 -7

- 66 - 27 -9 - 26 -8

- 59 - 27 - 17 - 25 3

- 66 - 36 - 15 - 25 9

- 49 - 24 - 22 - 33 0

- 58 - 42 - 23 - 30 4

- 56 - 30 - 17 - 25 8

- 50 - 25 - 17 - 28 3

- 56 - 28 - 15 - 27 8

- 48 - 23 - 15 - 28 4

- 59 - 21 - 17 - 32 10

- 58 - 28 - 18 - 32 8

-6 - 78 - 114 -3

1 - 72 - 132 -4

-1 - 79 - 134 -9

- 10 - 96 - 144 -6

- 14 - 90 - 106 -6

-5 - 79 - 112 -6

-6 - 88 - 114 -6

-6 - 79 - 114 -6

-2 - 79 - 99 -4

-6 - 75 - 144 -7

-7 - 79 - 116 -8

Inkomstenclusters: Onroerende-zaak Belast. Overige Eigen Middelen Algemene Uitkering

Uitgavenclusters: Bestuur Bestuursorganen Algemene ondersteun. Voorzieningen bevolking Bevolkingszaken Bijstand/sociale dienst Zorg, onderdeel onderw. Zorg, exclusief onderwijs Kunst Ontspanning Oudheid Bebouwing en omgeving Openbare orde en veiligh. Ruimtel. orden. & stadsver. Volkshuisvesting Fysiek milieu Reiniging Openbare ruimte Riolering Groen Wegen Water

18

7 Verdeelmaatstaven zonder uitkomsten zijn niet opgenomen.

4.3

Kengetallen functies bedragen in hele euro’s (afgerond) per inwoner sterk

sterk

redelijk

geen

sterk

redelijk

weinig

geen

redelijk

weinig

geen

zwak

matig

matig

matig

redelijk

redelijk

redelijk

redelijk

goed

goed

goed

Hoofdfunctie 0 Algemeen bestuur 001, bestuursorganen -20 002, best. onderst. C.v.B&W - 73 003, burgerzaken -28 004, baten secret.leges burg. z. 9 005, bestuurlijke samenw. -8 006, best. ond. r.en rk(fun) -8 Totaal hoofdfunctie 0 -129

-24 -60 -24 9 -3 -10 -113

-30 -59 -30 9 -5 -9 -124

-44 -54 -30 10 -5 -12 -134

-30 -53 -24 10 -2 -6 -106

-29 -57 -26 10 -5 -10 -117

-38 -56 -28 9 -5 -10 -128

-39 -50 -28 8 -5 -11 -124

-33 -49 -24 7 -3 -9 -110

-35 -55 -26 10 -4 -11 -121

-40 -57 -29 9 -6 -13 -137

-57 -10 -66

-50 -10 -59

-51 -15 -66

-41 -7 -49

-46 -12 -58

-45 -11 -56

-41 -9 -50

-46 -10 -56

-39 -9 -48

-47 -12 -59

-48 -10 -58

Hoofdfunctie 2 Verkeer, vervoer en waterstaat 210, weg., strat., pleinen -103 211, verkeersmaat.te land -19 212, openbaar vervoer -2 214, parkeren -30 215, baten parkeerbel. 37 220, zeehavens 1 221, bin.havens en waterwerken -2 223, veerdiensten 0 230, luchtvaart 240, waterk., afwat. en landaan. -1 Totaal hoofdfunctie 2 -119

-127 -15 -3 -37 47 0 -3 0 0 -1 -140

-123 -16 -2 -17 20 -2 -3 0 -6 -147

-136 -11 -3 -2 3 -4 0 -2 -154

-95 -23 -5 -25 36 -2 0 0 -4 -117

-101 -15 -1 -11 13 0 -2 0 -4 -121

-111 -12 -1 -4 6 -3 0 0 -3 -129

-107 -13 -1 -3 6 -2 0 0 -4 -125

-90 -14 -1 -3 4 -1 0 -4 -109

-119 -31 -1 -4 5 -2 0 -5 -158

-106 -14 -1 -1 1 -2 0 0 -6 -129

-10 -2 9 0 0 -3

-8 -1 2 0 0 -7

2 -1 4 0 0 5

-10 -1 4 0 0 -8

-5 -1 5 1 0 0

-4 -1 5 0 -1 0

-4 0 8 0 0 4

-2 -1 6 0 0 3

-4 0 4 0 -1 0

-2 0 7 1 0 5

Hoofdfunctie 1 Openbare orde en veiligheid 120, bw. en ramp.bestr. 140, openb. orde en veilh Totaal hoofdfunctie 1

Hoofdfunctie 3 Economische zaken 310, handel en ambacht 320, industrie 330, nutsbedrijven 340, agr. prod. en ontg. 341, over. agr., jacht en vis Totaal hoofdfunctie 3

19

-13 -2 13 0 0 -2

sterk

sterk

redelijk

geen

sterk

redelijk

weinig

geen

redelijk

weinig

geen

zwak

matig

matig

matig

redelijk

redelijk

redelijk

redelijk

goed

goed

goed

Hoofdfunctie 4 Onderwijs 420, op.b.ond., ex. huisv. -4 421, op. b.ond., ond.huisv. -11 422, bijz. b.ond., ex. ond.h. -4 423, bijz. b.ond., ond.huis. -18 430, op.(vrt.spec., ex. o. h -2 431, op. (vrt.) spec, ond. o.h. -3 432, bijz. (vrt.) spec., ex. o.h. -3 433, bijz.(vrt.) spec., ond. o.h. -11 440, op. (vrt.) ond., ex. o.h. -2 441, op. (vrt.) ond., o.h. -7 442, bijz. (vrt.) ond., ex.o.h. -1 443, bijz. (vrt.) onderwijs huisv. -8 480, gem.b. en l. ond. -46 482, volwasseneneducatie -2 Totaal hoofdfunctie 4 -122

-3 -14 -3 -21 -1 -4 -2 -7 -2 -8 -1 -9 -43 -2 -119

-6 -18 -2 -20 -1 -2 -2 -5 -1 -8 0 -10 -46 -1 -122

-9 -19 -1 -16 0 0 -4 -4 -38 -1 -93

-3 -17 -3 -29 -1 -5 -3 -9 -1 -8 0 -16 -38 -1 -135

-9 -12 -5 -25 -1 -1 -2 -4 0 -6 -1 -11 -30 -1 -108

-6 -14 -3 -22 0 0 -1 -4 0 -3 0 -6 -34 -1 -95

-6 -15 -4 -21 -1 0 -1 -3 0 -1 0 -6 -29 0 -88

-2 -9 -4 -37 -2 -3 0 -2 0 -19 -35 -1 -115

-4 -16 -2 -31 0 -1 -1 -4 0 -4 0 -12 -36 -1 -112

-6 -12 -5 -27 0 -1 0 -1 0 0 0 -5 -28 0 -87

-29 -19 -45 -12 -34 -29 -1 -57 -7 -234

-24 -16 -37 -10 -20 -17 -2 -65 -10 -201

-17 -6 -40 -10 -4 -8 0 -79 -11 -175

-25 -14 -52 -11 -33 -22 -3 -75 -6 -239

-21 -15 -40 -10 -14 -9 -3 -65 -7 -185

-19 -10 -41 -11 -8 -9 -3 -70 -8 -180

-19 -8 -33 -11 -6 -8 -2 -63 -11 -160

-20 -9 -39 -12 -6 -7 -2 -62 -8 -165

-20 -11 -41 -9 -5 -9 -2 -61 -8 -165

-17 -7 -29 -12 -5 -7 -3 -60 -8 -150

Hoofdfunctie 6 Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening 610, bijstandsverlening -94 -49 -59 611, werkgelegenheid -28 -18 -28 612, inkomensv. het Rijk -2 -4 -2

-44 -13 -2

-57 -17 -2

-38 -13 -3

-35 -9 -2

-36 -9 -3

-28 -7 -1

-25 -6 -1

-24 -6 -2

-1 -34 -34 -6 -37 0 -10 0 -66

0 -10 -27 -1 -34 -13 -56

0 -30 -40 -3 -38 0 -10 -58

-1 -23 -28 -3 -33 0 -10 0 -56

0 -17 -23 -2 -29 0 -10 0 -53

0 -16 -24 -2 -26 0 -9 0 -55

0 -16 -24 -1 -22 0 -8 0 -45

0 -15 -24 -3 -23 0 -9 0 -50

0 -10 -22 -3 -21 0 -10 0 -47

-274

-201

-255

-209

-181

-180

-152

-154

-145

Hoofdfunctie 5 Cultuur en recreatie 510, openbaar bibl. werk 511, vormings,- en ont. 530, sport 531, groene sportv. en ter. 540, kunst 541, oudheidkunde/musea 550, natuurbescherming 560, open. gr. en op. recr. 580, overige recr. voorz. Totaal hoofdfunctie 5

613, o.soc. zek.reg. v.h. rijk 614, gem. minimabeleid 620, m. begeleid. en advies 621, vreemdelingen 630, sociaal cultureel werk 641, tehuizen 650, kinderdagopvang 651, dag. gehandicapten 652, voorz. gehandicapten Totaal hoofdfunctie 6

20

-21 -21 -47 -9 -49 -22 0 -67 -5 -241

-1 -30 -45 -3 -50 0 -19 1 -63 -333

0 -34 -36 -4 -52 0 -12 -64 -274

sterk

sterk

redelijk

geen

sterk

redelijk

weinig

geen

redelijk

weinig

geen

zwak

matig

matig

matig

redelijk

redelijk

redelijk

redelijk

goed

goed

goed

Hoofdfunctie 7 Volksgezondheid en milieu 711, ambulancevervoer -1 712, verpleeginrichtingen 714, open. gezondh.zorg -22 715, jeugdgez., unif. deel -1 716, jeugdgez., maat.deel 0 721, afvalverw. en verwerking -108 722, riolering. en waterz. -57 723, milieubeheer -26 724, lijkbezorging -2 725, baten reinrecht. en afvalst. 100 726, baten rioolrechten 51 Totaal hoofdfunctie 7 -66

0 0 -17 -2 0 -100 -54 -25 -1 103 55 -42

0 0 -16 -1 -1 -102 -56 -25 -2 111 55 -37

-15 -2 0 -103 -72 -33 -6 103 62 -66

0 0 -14 -3 -1 -99 -52 -30 -2 103 38 -60

0 0 -14 -2 -1 -93 -60 -25 -2 101 55 -41

0 0 -14 -1 -1 -97 -66 -28 -4 100 59 -52

0 0 -13 -2 -1 -92 -67 -27 -3 100 61 -45

0 -17 -1 -1 -80 -50 -28 -3 84 48 -48

0 0 -14 -2 -1 -76 -63 -32 -4 86 57 -49

0 -15 -2 -1 -77 -73 -32 -3 85 66 -52

Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting 810, ruimtelijke ordening -20 820, w.expl., woningbouw -2 821, stads,- en dorpsv. -7 822, overige volksh.vesting -30 823, bouwvergunningen 24 830, bouwgrondexploitatie -13 Totaal hoofdfunctie 8 -48

-20 -1 -7 -39 22 12 -32

-21 -4 -16 -31 20 24 -28

-20 -2 -4 -35 14 0 -46

-27 0 -16 -48 25 -8 -73

-25 -2 -4 -34 20 18 -29

-22 -2 -3 -33 18 3 -40

-24 -1 -4 -37 23 5 -38

-21 -1 -2 -35 21 11 -27

-20 -2 -1 -40 25 23 -14

-26 -3 -2 -40 25 0 -46

Hoofdfunctie 9 Financiering en algemene dekkingsmiddelen 911, geldl. en uitz. < 1 jr 1 913, overige fin. middelen 31 914, geldl. uitz. > aan 1 jr 23 921, alg. uitk. gem.fonds 817 922, alg. baten en lasten -29 930, uitvoering wet WOZ -6 931, baten OZB- gebr. 122 932, baten OZB eigen. 155 933, baten r. w.- en bel. 0

8 18 21 735 4 -8 104 123 0

17 14 38 723 0 -5 92 119 0

4 40 24 669 -11 -9 85 105 1

2 13 45 674 -2 -6 100 130 -

3 11 38 601 14 -6 82 105 0

3 10 28 584 6 -8 79 100 0

2 13 30 551 -3 -9 85 109 0

1 9 31 561 -2 -8 70 90 -

5 16 45 522 -9 -6 94 120 0

11 12 31 509 -7 -9 86 110 0

934, baten baatbelasting 0 935, baten forensenbel. 0 936, baten toeristenbel. 2 937, baten hondenbel. 4 938, baten reclamebel. 0 939, baten precariobel. 2 940, l. h. en inv. gem.bel. -17 0 941, lastenverlichting rijk -20 960, saldo van kostenpl. 970, s vd. rek. bat. last. v. best. 40 1126 Tot. hfd.f. 9 (bestem.)

0 0 2 3 1 8 -9 -6 6 5 1015

0 0 1 3 0 6 -9 -3 8

1 2 1 4 -9 4

0 0 2 2 0 2 -9 0 7

0 1 3 3 0 1 -6 -2 3

0 4 15 3 0 1 -7 -1 7

0 4 9 3 0 1 -7 -1 4

0 4 9 2 0 0 -6 0 2

0 1 11 3 1 1 -8 -1 7

0 2 8 3 0 1 -6 -1 4

0 1006

2 912

92 1051

12 864

31 855

20 812

8 770

30 833

45 799

980, m.res. i.v.m. hfdf. o/tm/9 40 990, s.v.d.r.v.b. en. l. na bestem. 0 Tot. hfdf. 9 (na best.) 1126

-1 5 1015

-13 13 1006

3 -1 912

77 15 1051

4 8 864

21 11 855

7 13 812

8 0 770

33 -2 833

26 19 799

Hoofdfunctie 8

21

4.4

Kengetallen algemene uitkering gemeentefonds bedragen in hele euro’s (afgerond) per inwoner

Sociale structuur

zwak

matig

matig

matig

redelijk

redelijk

redelijk

redelijk

goed

goed

goed

sterk -132 Inwoners 184 Inw. * bod.fac. buit.geb. 1 Jongeren 55 Ouderen 5 Wadden, t/m 2.500 inw. 0 Wad, > 2.501 t/m 7.500 inw. 0 Huishoud. m.e. l. inkom 75 Bijstandsontvangers 21 Uitv.kosten bijstandsontv. 88 Schaalfac. uitv.kosten bijst. 2 Uitkeringsontvangers 21 Minderheden 33 Lokaal klantenpotentieel 96 Regionaal klantenpotentieel 67 Leerlingen (V)SO en VO 28 Extra leerlingen streekscholen 1 Extra groei leerlingen VO 0 Extra groei jongeren 0 Land 3 Land * bodemfact. tot. gem. 2 Binnenwater 0 Buitenwater 0 Oppervl. bebouwing totaal 4 Opp. beb. bin. K. * b.f. kom 19 Opp. beb. bui. K. * b.f. b.kom. 1 Woonruimten 105 Woonr. * bo.f.b.kom 22 Woonruimten * bodem tot. 1 Opp. histor. kernen basisb. 1 Opp. histor. Kernen > 40 ha 0 Opp. histor. Kernen > 65 ha 3 Lengte historisch water 0 Hist. aant. w. in bew. oord. 5 Hist. aant. w.. in hist. kern. 11 Isv (a) 2 Isv (b) 2 Omgev.adres.heid 69 Oeverl. * bod.fac.tot. gem. 0 Oev. * dichth. * b.f.tot. gem. 1 Kernen 0 K. * bo.fact.buiten beb. kom 1 Bedrijfsvestigingen 5 Vast bedr. v. iedere gem. 3 Vast bedr. Waddengem. 0 Monumenten8 1 Riolering8 2 8 Herindeling 0 ICL bijdrage Lelystad 0 Correctiebedrag VHROSV 3 Afbouw omvr. opg. wongb. 0 Integratie-uitkeringen: WUW4 1 Precariobelasting8 3 Algemene uitkering (incl IU) 817

sterk -145 184 1 58 5 0 0 65 13 56 3 19 27 94 51 29 1 0 0 3 2 0 0 4 19 2 98 20 1 1 1 5 1 4 9 2 1 59 0 2 0 1 6 3 0 3 4 1 0 2 0

redelijk -124 184 1 58 5 0 0 63 14 51 4 19 30 88 32 23 1 0 0 5 4 0 1 4 19 2 99 23 6 1 1 2 1 4 6 1 1 56 1 4 1 2 5 6 0 1 5 0 11 -1 0

geen -129 184 1 58 5 0 0 62 10 43 11 17 22 65 4 6 0 1 0 25 16 1 4 5 20 5 99 22 4 2 0 0 1 2 2 1 1 32 1 2 5 11 6 21 0 1 19 0 0 -1 0

sterk -144 184 1 62 5 0 0 57 10 36 3 17 21 91 50 34 2 0 1 7 4 0 0 4 19 2 94 19 0 1 1 2 1 3 4 1 1 45 0 1 1 2 6 4 0 2 5 2 0 0 0

redelijk -144 184 1 63 5 0 0 50 8 28 5 15 19 84 27 21 0 0 1 11 7 0 0 5 19 4 91 19 2 1 0 0 0 2 1 1 0 38 0 2 2 3 6 7 0 1 7 4 0 -2 4

weinig -148 184 1 61 5 2 1 52 6 24 6 14 8 76 11 14 0 0 0 17 11 1 3 5 20 5 95 20 2 1 0 0 1 2 1 1 0 23 1 1 3 7 7 14 1 1 14 1 0 -1 0

geen -150 184 1 61 5 0 0 49 6 22 7 13 7 65 6 9 0 0 0 19 12 1 1 5 20 5 93 19 2 1 0 0 0 1 0 1 0 21 1 1 4 9 7 16 0 1 15 0 0 -1 0

redelijk -140 184 1 74 4 0 0 37 4 13 4 11 8 80 22 18 0 2 2 17 11 0 1 6 19 6 81 16 0 0 0 0 0 1 1 0 0 20 0 1 2 5 7 10 0 0 10 3 0 -1 10

weinig -164 184 1 67 4 0 0 38 4 13 4 11 10 75 12 15 0 1 1 10 7 0 1 5 21 4 86 19 3 1 0 0 1 1 1 0 0 27 1 2 2 4 7 10 0 1 10 4 0 -1 12

geen -165 184 1 66 5 0 0 39 3 13 5 10 5 59 4 6 0 0 1 16 12 1 0 6 21 6 86 19 4 1 0 0 0 1 0 0 0 16 2 2 4 9 8 20 0 1 21 4 0 -1 5

4 0 671

1 10 671

5 0 580

4 0 545

5 0 520

6 0 506

Centrumfunctie OZB8

22

1 1 714

1 0 721

8 Zonder Uf (=1,330)

2 0 604

4 0 556

5

Clusters, functies en algemene uitkering gemeentefonds naar groottegroepen

5.1

Inleiding Op de volgende bladzijden worden de kengetallen weergegegeven in bedragen per inwoner ten eerste voor de clusters (paragraaf 5.2) ten tweede voor de begrotingsfuncties (paragraaf 5.3) en ten derde voor de verdeelmaatstaven van de algemene uitkering uit het gemeentefonds9 (paragraaf 5.4) in een indeling naar inwonergroepen. De hoogste inwonergroottegroep (>250.000 inwoners) wordt niet weergegeven, vanwege de eerder genoemde bijzondere status van de vier grote steden. De cijfers zijn ook exclusief artikel 12-gemeenten. Als gevolg van afrondingsverschillen kunnen de totalen wellicht gering afwijken van de som van de afzonderlijke functies. De kengetallen per cluster zijn op éénzelfde wijze berekend als de kengetallen per cluster die zijn opgenomen in hoofdstuk 4. Het gaat bij de kengetallen met betrekking tot de uitkeringen uit het gemeentefonds evenals bij de begrotingsfuncties om alle gemeenten exclusief de artikel 12-gemeenten en vier grote steden, gerangschikt naar inwonergroepen. Deze kengetallen zijn gebaseerd op de door UFV verstrekte gegevens. Periodiek ontvangen alle gemeenten van UFV overzichten over de hoogte van de uitkeringen uit het gemeentefonds. De cijfers zijn op eenzelfde wijze berekend als de gegevens die zijn opgenomen in hoofdstuk 4. Kortheidshalve wordt verwezen naar de toelichting op de kengetallen van de uitkeringen uit het gemeentefonds in de inleiding bij dat hoofdstuk. Met betrekking tot een verdere toelichting op de statistische methodiek en de verwerking van de gegevens door het CBS is het volgende te melden. De publicatie Statistiek Gemeentebegrotingen zal met ingang van 1 januari 2005 niet meer in een gedrukte versie verschijnen. Wel zullen de gegevens inclusief een methodische verantwoording via de website van het CBS vanaf de tweede helft van april te raadplegen zijn. Tevens zullen dan voor het eerst individuele gegevens van gemeenten worden gepresenteerd indien er overeenstemming is tussen het CBS en de gemeente over de kwaliteit van de gegevens.

23

9 Verdeelmaatstaven zonder uitkomsten zijn niet opgenomen.

5.2

Kengetallen clusters bedragen in euro’s (afgerond) per inwoner

Grootte groepen: Inkomstenclusters: Onroerende-zaak Belastingen Overige Eigen Middelen Algemene Uitkering

0 5.000

5.000 10.000

10.000 20.000

20.000 50.000

50.000 100.000

100.000 150.000

150.000 250.000

236 146 756

191 114 557

183 83 566

186 77 579

213 89 681

280 109 718

243 73 767

208 85 632

- 94 - 223

- 48 - 117

- 42 - 75

- 34 - 62

- 24 - 73

- 20 - 111

- 22 - 107

- 31 - 79

- 35 - 46 - 93 - 119 -9 - 86 - 38

- 24 - 42 - 83 - 126 -4 - 60 -7

- 20 - 47 - 92 - 134 -4 - 72 -9

- 17 - 57 - 103 - 153 - 11 - 79 -9

- 19 - 83 - 120 - 187 - 24 - 94 - 17

- 14 - 97 - 126 - 205 - 30 - 90 - 27

- 17 - 107 - 119 - 219 - 50 - 93 - 21

- 18 - 70 - 108 - 169 - 19 - 83 - 14

- 90 - 48 -2 - 45 4

- 61 - 29 - 20 - 33 8

- 53 - 27 - 18 - 30 6

- 52 - 26 - 15 - 27 7

- 67 - 32 - 15 - 25 10

- 65 - 28 - 14 - 28 -9

- 60 - 35 - 22 - 24 0

- 58 - 29 - 16 - 27 5

-7 - 115 - 90 -4

-9 - 72 - 124 - 10

-8 - 81 - 119 -7

-3 - 83 - 109 -6

-2 - 83 - 124 -7

- 17 - 79 - 138 -7

3 - 58 - 127 -2

-5 - 79 - 119 -6

Nederland

Uitgavenclusters: Bestuur

Bestuursorganen Algemene ondersteuning Voorzieningen bevolking

Bevolkingszaken Bijstand/sociale dienst Zorg, onderdeel onderwijs Zorg, exclusief onderwijs Kunst Ontspanning Oudheid Bebouwing en omgeving

Openbare orde en veiligheid Ruimtelijke ordening en stadsvern. Volkshuisvesting Fysiek milieu Reiniging Openbare ruimte

Riolering Groen Wegen Water

24

5.3

Kengetallen functies bedragen in euro’s (afgerond) per inwoner 0

5.000

10.000

20.000

50.000

100.000

150.000

tot 5.000

tot 10.000

tot 20.000

tot 50.000

tot 100.000

tot 150.000

tot 250.000

Hoofdfunctie 0 Algemeen bestuur 001, bestuursorganen -94 002, best.onderst. col.B.en W. 144 003, burgerzaken -49 004, baten secretarieleges burgerzaken 15 005, bestuurlijke samenwerking -21 006, best. raad en rekenkamer(functie) -23 Totaal hoofdfunctie 0 -316

-48 -80 -33 9 -7 -16 -175

-42 -51 -28 8 -5 -12 -130

-34 -48 -26 9 -5 -10 -114

-24 -63 -29 10 -5 -10 -120

-20 -77 -24 9 -2 -9 -123

-22 -64 -27 10 -5 -7 -116

-31 -58 -27 9 -5 -10 -122

-76 -14 -90

-52 -9 -61

-44 -9 -53

-42 -10 -52

-52 -15 -67

-55 -9 -65

-53 -7 -60

-47 -11 -58

-143 -9 -2 3 -2 0 -1 -2 -156

-118 -11 -1 -1 1 -4 0 -6 -140

-111 -13 -1 -2 3 -1 -3 0 0 -4 -132

-101 -14 -1 -7 10 0 -1 0 0 -4 -119

-111 -19 -2 -22 27 0 -3 0 0 -4 -133

-122 -27 -3 -29 37 1 -3 0 -5 -151

-120 -13 -2 -34 39 -2 0 -133

-109 -16 -2 -14 18 0 -2 0 0 -4 -130

Hoofdfunctie 3 Economische zaken 310, handel en ambacht -2 320, industrie 21 330, nutsbedrijven 8 340, agrarische productie en ontg. 0 341, overige agr. zaken, jacht en visserij 0 Totaal hoofdfunctie 3 27

-1 -1 7 0 0 4

-3 -1 7 0 0 4

-5 -1 6 0 0 0

-7 -1 2 0 0 -6

-11 0 7 0 0 -4

-15 -1 18 0 0 1

-6 -1 7 0 0 -1

Hoofdfunctie 1 Openbare orde en veiligheid 120, brandweer en rampenbestrijding 140, openbare orde en veiligheid Totaal hoofdfunctie 1 Hoofdfunctie 2 Verkeer, vervoer en waterstaat 210, wegen, straten, pleinen 211, verkeersmaatregelen te land 212, openbaar vervoer 214, parkeren 215, baten parkeerbelasting 220, zeehavens 221, binnenhavens en waterwegen 223, veerdiensten 230, luchtvaart 240, waterkering, afw. en landaanw. Totaal hoofdfunctie 2

25

Nederland

Hoofdfunctie 4 Onderwijs 420, open. basisond. ex. o.h. 421, open. basisond. o.h. 422, bijz. basisond. ex. o.h. 423, bijz. basisond. o.h. 430, open. (v) spec. ond., excl. o.h. 431, open.r. (v) spec. ond., o.h. 432, bijz. (v) spec. ond., ex. o.h. 433, bijz. (v) spec. ond., o.h. 440, openb. vrtg. ond., ex. o.h. 441, openb. vrtg ond., ond.huisvesting 442, bijz. vrtg ond., ex. ond.h. 443, bijz. vrtg ond., ond.h. 480, gem. baten en lasten van ond. 482, volwasseneneducatie Totaal hoofdfunctie 4

-12 -14 -3 -23 0 -5 -5 -2 -1 -29 0 -93

-6 -13 -4 -24 -2 -1 -2 0 0 0 -2 -26 0 -83

-5 -13 -6 -24 -1 0 0 -2 0 -2 0 -5 -30 -1 -92

-7 -13 -4 -26 -1 -1 -1 -4 0 -4 -1 -10 -31 -1 -103

-7 -15 -3 -23 -1 -2 -1 -5 -1 -7 -1 -13 -39 -1 -120

-6 -14 -5 -18 -2 -4 -3 -8 -1 -7 -1 -6 -50 -2 -126

1 -14 -2 -25 0 -3 -3 -11 -1 -9 0 -9 -41 -3 -119

-6 -14 -4 -24 -1 -2 -2 -5 -1 -5 -1 -9 -36 -1 -108

Hoofdfunctie 5 Cultuur en recreatie 510, openbaar bibliotheekwerk -21 511, vormings,- en ontwikkelingswerk -7 530, sport -36 531, groene sportvelden en terreinen -14 540, kunst -9 541, oudheidkunde/musea -38 550, natuurbescherming 0 560, openb.groen en openluchtrecr. -92 580, overige recreatieve voorzieningen -22 Totaal hoofdfunctie 5 -239

-17 -6 -27 -10 -4 -7 -2 -57 -10 -140

-18 -9 -35 -12 -4 -9 -3 -62 -9 -161

-19 -12 -39 -11 -11 -9 -2 -67 -9 -180

-24 -16 -43 -11 -24 -17 -2 -68 -10 -216

-30 -18 -39 -10 -30 -27 -1 -67 -4 -226

-21 -20 -50 -7 -50 -21 -2 -48 -2 -221

-22 -14 -40 -11 -19 -14 -2 -64 -8 -193

-33 -7 -2 0 -12 -23 -2 -24 0 -9 0 -52 -164

-36 -12 -2 -1 -19 -26 -3 -30 0 -10 0 -54 -193

-51 -21 -3 0 -28 -32 -4 -41 0 -11 0 -59 -252

-56 -22 -2 -1 -39 -41 -5 -42 0 -12 0 -62 -281

-75 -19 -2 -31 -43 -3 -52 0 -15 1 -66 -305

-45 -15 -2 0 -23 -30 -3 -35 0 -11 0 -57 -220

Hoofdfunctie 6 Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening 610, bijstandsverlening -38 -29 611, werkgelegenheid -5 -4 612, inkomensv. vanuit het Rijk -1 -3 613, o. soc. zekerheidsreg. v. het Rijk 0 0 614, gemeentelijk minimabeleid -7 -11 620, maatschappelijke beg. en advies -21 -22 621, vreemdelingen -3 -2 630, sociaal cultureel werk -25 -21 641, tehuizen 0 0 650, kinderdagopvang -11 -11 651, dagopvang gehandicapten 0 652, voorzieningen gehandicapten -33 -48 Totaal hoofdfunctie 6 -144 -151

26

Hoofdfunctie 7 Volksgezondheid en milieu 711, ambulancevervoer 0 712, verpleeginrichtingen 714, openbare gezondheidszorg -20 715, jeugdgezondh.zorg, uniform deel 0 716, jeugdgezondh.zorg, maatwerkdeel -1 721, afvalverwijdering en verwerking -150 722, riolering en waterzuivering -86 723, milieubeheer -45 724, lijkbezorging -8 725, baten reinigingsr. en afvalstof. 154 726, baten rioolrechten 79 Totaal hoofdfunctie 7 -77

0 0 -14 -2 0 -83 -83 -33 -3 91 74 -55

0 0 -14 -2 -1 -85 -72 -30 -4 92 64 -54

0 0 -14 -2 -1 -88 -60 -27 -3 95 57 -43

0 0 -16 -1 0 -105 -60 -25 -2 115 58 -37

0 0 -19 -3 0 -99 -55 -28 -1 90 37 -77

0 -18 -2 -1 -102 -46 -24 -1 102 49 -43

0 0 -15 -2 -1 -94 -61 -27 -2 99 56 -48

Hoofdfunctie 8 Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting 810, ruimtelijke ordening -41 820, woningexploitatie, woningbouw 8 821, stads,- en dorpsvernieuwing -7 822, overige volkshuisvesting -31 823, bouwvergunningen 22 830, bouwgrondexploitatie -1 Totaal hoofdfunctie 8 -50

-27 -1 -2 -39 21 -1 -50

-24 -3 -4 -38 23 3 -42

-22 -2 -4 -33 20 7 -35

-23 -1 -9 -32 18 5 -41

-24 -2 -5 -41 29 23 -19

-21 -1 -14 -49 28 19 -38

-23 -2 -6 -36 22 9 -36

Hoofdfunctie 9 Financiering en algemene dekkingsmiddelen 911, geldl. en uitzet. korter dan 1 jaar 4 913, overige financiële middelen 19 914, geldl. en uitzet. langer of > 1 jr 5 921, algemene uitk. gemeentefonds 756 922, algemene baten en lasten -41 930, uitvoering wet WOZ -15 931, baten OZB-gebruikers 105 932, baten OZB-eigenaren 131 933, baten r. w.- en bedrijfsr.bel. 0 934, baten baatbelasting 1 935, baten forensenbelasting 15 936, baten toeristenbelasting 123 937, baten hondenbelasting 1 938, baten reclamebelasting 939, baten precariobelasting 6 940, lasten heffing en invor. gem. bel. -13 941, lastenverlichting rijk -1 960, saldo van kostenplaatsen 28 970, sal. v.d. rek. v. b. en l. v.r bestem. 14 Totaal hoofdfunctie 9 (voor bestem.) 1138 7 980, mut. res. verb. h. hoofdf. 0 t/m 9 990, saldo v.d. rek. van b.en l. na bestem. 7 Totaal hoofdfunctie 9 (na bestemming)1138

3 14 29 557 -10 -9 84 107 0 0 2 9 3 0 1 -7 -1 2 65 851 53 12 851

6 12 33 566 -7 -9 81 102 0 0 3 10 2 0 1 -7 -1 3 28 825 15 13 825

4 13 32 579 0 -7 82 105 0 0 2 6 3 0 1 -6 -1 6 22 839 13 9 839

12 16 33 681 9 -5 94 119 0 0 1 1 4 0 2 -9 -5 5 31 991 22 8 991

5 18 45 718 1 -8 126 154 0 0 0 6 3 1 10 -14 -2 -8 16 1071 7 8 1071

-2 18 19 767 -9 -5 107 135 0 0 2 4 2 -10 -1 -6 13 1035 12 1 1035

6 15 32 632 -1 -7 92 116 0 0 1 6 3 0 2 -8 -2 3 24 915 16 9 915

27

5.4

Kengetallen algemene uitkering gemeentefonds bedragen in euro’s (afgerond) per inwoner

Inwonergroepen < 5.000 Onroerende-zaakbelastingen10 -198 Inwoners 184 Inwoners * bodemfac. buitengeb. 1 Jongeren 62 Ouderen 5 Wadden, t/m 2.500 inwoners 49 Wadden, van 2.501 t/m 7.500 inw. 17 Huishoud. met een laag inkomen 49 Bijstandsontvangers 3 Uitvoeringskosten bijstandsontv. 12 Schaalfactor uitv.kosten bijst. 6 Uitkeringsontvangers 9 Minderheden 3 Lokaal klantenpotentieel 62 Regionaal klantenpotentieel 3 Leerlingen (V)SO en VO 4 Extra leerlingen streekscholen 0 Extra groei leerlingen VO 0 Extra groei jongeren 1 Land 46 Land * bodemfact. tot. gemeente 29 Binnenwater 1 Buitenwater 34 Oppervlakte bebouwing totaal 7 Opp. beb. bin. kom. * bodemf. kom 24 Opp. beb. bui. Kom. * bo.f.bui. kom 7 Woonruimten 108 Woonruimten * bo.f. bebouw. kom 22 Woonruimten * bodem totaal 0 Opp. histor. kernen basisbedrag 4 Opp. histor. Kernen > 40 ha 0 Opp. histor. Kernen > 65 ha 0 Lengte historisch water 0 Hist. aant. woning. in bew. oorden 1 Hist. aant. woning. in hist. kernen 0 Isv (a) 1 Isv (b) 0 Omgevingsadressendichtheid 11 Oeverlengte * bod.fac.totale gem. 2 Oeverl. * dichth. * bo.fac.totale gem. 2 9 Kernen 19 Kernen * bo.fact.buiten beb. kom Bedrijfsvestigingen 10 Vast bedrag voor iedere gemeente 85 Vast bedrag Waddengemeenten 22 Monumenten10 4 Riolering10 28 10 Herindeling 0 ICL bijdrage Lelystad 0 Correctiebedrag VHROSV -1 Afbouw omvangr. opg. woningb. 0 Integratie-uitkeringen: WUW4 4 Precariobelasting10 0 Algemene uitkering (incl IU) 752

5.000

10.000

20.000

50.000

100.000

150.000

tot 10.000 -152 184 1 64 5 0 0 44 4 17 7 12 5 60 4 5 1 0 0 20 14 1 3 6 22 7 88 20 4 2 0 0 1 1 1 1 0 13 2 3 5 12 8 35 0 1 23 0 0 -1 0

tot 20.000 -147 184 1 64 5 0 0 47 5 21 7 13 6 68 8 11 1 0 1 19 13 1 2 6 21 6 89 19 3 1 1 0 1 1 1 1 0 17 1 2 4 9 7 19 0 2 18 0 0 -1 2

tot 50.000 -147 184 1 62 5 0 0 50 7 26 5 14 12 78 19 17 1 0 0 13 8 1 1 5 20 4 91 19 1 1 0 0 1 2 2 1 0 29 1 2 2 5 7 9 0 1 11 4 0 -1 2

tot 100.000 -139 184 1 60 5 0 0 59 12 46 3 17 26 89 39 26 1 0 0 5 3 0 0 4 19 2 96 21 3 1 1 1 0 3 4 1 1 53 0 3 1 1 6 4 0 1 4 3 5 -1 0

tot 150.000 -149 184 1 59 5 0 0 60 13 50 2 18 30 91 47 27 1 0 1 4 3 0 0 4 18 2 97 21 2 0 1 6 1 4 9 2 1 62 0 2 1 1 6 2 0 3 4 0 0 2 5

tot 200.000 -144 184 1 58 5 0 0 66 16 69 2 18 34 91 62 26 0 1 2 3 2 0 0 4 18 1 100 21 2 0 0 2 0 4 8 2 1 66 0 1 0 1 6 2 0 1 2 0 0 2 7

5 0 556

5 0 563

3 0 579

1 1 678

1 0 704

1 8 758

10 Zonder UF( = 1,330) 28

Nederland (excl. G4 en art. 12) -146 184 1 61 5 0 0 54 9 36 4 15 18 81 28 20 1 0 1 10 7 0 1 5 19 4 93 20 2 1 0 1 1 2 4 1 1 39 1 2 2 4 6 9 0 1 9 2 0 0 3 3 1 627

6

Literatuuroverzicht 2004 Overzicht van publicaties uit 2004 op het terrein van (en raakvlakken met) gemeentefinanciën, samengesteld door de directie communicatie en informatie, afdeling informatie en kennisdiensten van het Ministerie van BZK. Atlas van de lokale lasten 2004 M.A. Allers; E. Gerritsen; C. Hoeben; J.Th. van der Veer; Rijksuniversiteit Groningen. - Groningen : COELO, 2004. Vergelijking van de lokale belastingen en heffingen in de Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen in 2004. Periodiek OnderhoudsRapport gemeentefonds 2005 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. - 's-Gravenhage: Sdu, 2004. Het rapport is tevens verschenen als bijlage bij de begroting van het gemeentefonds 2005. Jaarlijkse rapportage over de werking van het verdeelstelsel van het gemeentefonds in relatie tot de ontwikkeling van de kostenstructuur bij de gemeenten en andere vraagstukken die gevolgen kunnen hebben voor de verdeelsystematiek. Periodiek OnderhoudsRapport provinciefonds 2005 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. – ’s-Gravenhage: Sdu, 2004. Tevens verschenen als bijlage bij de begroting van het provinciefonds 2005. Jaarlijkse evaluatie ter handhaving van het nieuwe verdeelmodel voor het provinciefonds. Bij verschuivingen in de kosten van het provinciale takenpakket kan zonodig, na een uitgebreider onderzoek, het verdeelmodel worden aangepast. Maten voor gemeenten 2004 : een analyse van de prestaties van de lokale overheid, B. Kuhry; V. Veldheer. - Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, 2004 (SCP-onderzoeksrapport: 2004/5).

29

Op nationaal niveau wordt in beeld gebracht welke prestaties gemeenten leveren tegen welke kosten. De analyses hebben betrekking op de periode 1996-2001. Afschaffing gebruikersdeel onroerende-zaakbelastingen op woningen Raad voor de financiële verhoudingen. - Den Haag: Raad voor de financiële verhoudingen, 2004. Een eigen lokaal belastinggebied van voldoende omvang is van essentieel belang voor de financiële zelfstandigheid van gemeenten. Het voornemen om de gebruikersheffing van de OZB op woningen af te schaffen zonder dat daar een alternatieve gemeentelijke belasting voor in de plaats komt, doet daar ernstig afbreuk aan. Als het kabinet overwegende bezwaren heeft tegen de gebruikersheffing van de OZB op woningen, dan verdient het de voorkeur de OZB in zijn geheel af te schaffen en te vervangen door een andere volwaardige gemeentelijke belasting. Dit stelt de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) in een ongevraagd advies aan minister Remkes van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, minister Zalm van Financiën en staatssecretaris Wijn van Financiën. Belasten op niveau : meer fiscale armslag voor gemeenten P.B. Boorsma; C.A. de Kam; L. van Leeuwen. - Den Haag: VNG, 2004. De onafhankelijke commissie Gemeentelijk Belastinggebied bestaande uit F. de Kam, P. Boorsma en L. van Leeuwen heeft geconcludeerd in haar rapport dat: –

onroerendezaakbelastingen de meest geschikte eigen belasting van gemeenten zijn; wel kunnen deze belastingen in enkele opzichten worden vereenvoudigd;

–

dat ook bij handhaving van vereenvoudigde onroerendezaakbelastingen de fiscale armslag van gemeenten in Nederland te krap is;

–

dat gemeenten daarom door wetswijziging in staat moeten worden gesteld in de toekomst meer eigen belastingen te heffen;

–

dat gemeenten vijf nieuwe eigen belastingen zouden kunnen heffen; dat twee daarvan de voorkeur genieten: de burgerbelasting (ook koppengeld of ingezetenenbelasting genoemd); een gemeentelijke inkomstenbelasting, waarbij twee varianten mogelijk zijn. Daarnaast is van belang dat met name snel groeiende gemeenten in de toekomst een bouwsombelasting kunnen heffen.

30

Bezuinigen bij gemeenten gaan pijn doen bij de burger! A. Geurtsen; M. Huijben. - Utrecht: Berenschot, 2004. Sinds medio 2003 heeft Berenschot in totaal 49 bezuinigingsonderzoeken uitgevoerd voor gemeenten. Was het in 2003 nog mogelijk om met relatief eenvoudige ingrepen bezuinigingen te realiseren, sinds het kabinet heeft besloten additioneel te bezuinigen en de gevolgen van de economische teruggang ook zichtbaar worden voor gemeenten, ontkomen veel gemeenten er niet meer aan dieper in te grijpen in de organisatie. In dit artikel wordt ingegaan op: –

de aanleiding voor de bezuinigingen bij gemeenten

–

de Berenschot-visie op bezuinigingsoperaties bij gemeenten

–

de praktijk van het bezuinigen bij gemeenten. Advies Periodiek Onderhoudsrapport (POR) 2005 Raad voor de financiële verhoudingen. - Den Haag: Raad voor de financiële verhoudingen, 2004. De gemeentelijke financiën zijn op veel terreinen in beweging. De ontwikkeling van de gemeentelijke netto-uitgaven geeft aan dat op de meeste clusters sprake is van een stijgende trend in de uitgaven. Gemeenten spelen in op maatschappelijke ontwikkelingen en voorkeuren. Gemeenten dekken de extra uitgaven voor een deel uit de onroerende zaakbelastingen. Bij het afwegen van belangen hebben gemeenten blijkbaar gekozen voor iets hogere belastingen om zo het bestaande voorzieningenpeil niet al te zeer aan te tasten. Het voortbestaan van de gemeentelijke onroerendezaakbelasting is echter onzeker. De gewijzigde kosten geven aanleiding om de verdeling van het gemeentefonds op een flink aantal clusters te herzien. Daarnaast zijn ook de ontwikkelingen rond het BTW-compensatiefonds, de Wet werk en bijstand, de Wet maatschappelijke ondersteuning, de gevolgen van het Waterbeleid in de 21e eeuw en de OZB-plannen van het kabinet van groot belang. De begrotingsscan (flyer) Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties. - Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie, Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden, 2004. Samenvatting

31

De begrotingsscan : werkwijze Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties. - Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie, Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden, 2004. Voor de gemeentebesturen (raad of college van burgemeester en wethouders die overwegen een begrotingsscan te laten uitvoeren worden in deze brochure achtereenvolgens aard, doelstelling, werkwijze, globale inhoud en procedure van de begrotingsscan uiteengezet. Er kunnen twee soorten begrotingsscans worden onderscheiden: de volledige scan en de quick scan. Financieel overzicht gemeenten 2004 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. - Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, directoraat-generaal Openbaar Bestuur, Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden, 2004. Met samenvatting, bijl. Het financieel overzicht is het eerste product van het Plan van Aanpak Transparantie in de Financiële Verhouding Rijk-gemeenten. Met dit Plan van Aanpak beogen de fondsbeheerders tot meer transparantie in de financiële posities en geldstromen bij de gemeenten te komen. Financiële gevolgen van maximering van de OZB-tarieven M.A. Allers. - Groningen: Rijksuniversiteit Groningen, 2004. (COELO-rapport : 04-02). - Graf., tab. COELO, Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden, Faculteit der Economische Wetenschappen, Rijksuniversiteit Groningen. Handvatten voor gemeenten om de financiële gevolgen van de afschaffing van de OZB in 2005 in te schatten en een financiële planning te maken. Handreiking voor een collegebesluit inzake inkoop en aanbesteding. Den Haag: Kenniscentrum Europa decentraal, 2004. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Interprovinciaal Overleg, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Kenniscentrum Europa decentraal Door de werkgroep Interne procedure steunverlening en aanbestedingen ontwikkelde handreiking voor een collegebesluit inzake inkoop en aanbesteding. Een collegebesluit dat dient ter uitvoering van de financiële verordening ex artikel 212 Gemeentewet, respectievelijk artikel 216 Provinciewet, meer in het 32

bijzonder artikel 27 uit de modelverordening in de Handreiking voor de financiële en controleverordeningen. Statistiek gemeentebegrotingen 2004 : herziene versie Centraal bureau voor de statistiek. - Voorburg/Heerlen: CBS, 2004. - Graf., tab. Uitkomsten van een onderzoek naar de gemeentebegrotingen over 2004. Het onderzoek richt zich met name op de lasten en baten per beleidsterrein van de gemeenten en op de opbrengst van de gemeentelijke heffingen. Tevens aandacht voor de provinciale financiën. Handreiking voor een collegebesluit inzake subsidieverstrekking en steunverlening. Den Haag: Kenniscentrum Europa decentraal, 2004. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Interprovinciaal Overleg, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Kenniscentrum Europa decentraal. De door de werkgroep interne procedure steunverlening en aanbestedingen ontwikkelde handreiking voor een collegebesluit inzake subsidieverstrekking en steunverlening. Een collegebesluit dat dient ter uitvoering van de financiële verordening ex artikel 212 Gemeentewet, respectievelijk artikel 216 Provinciewet, meer in het bijzonder artikel 28 uit de modelverordening in de Handreiking voor de financiële en controleverordeningen. Financiën voor gemeenteraadsleden H. Albeda; E. Biesmeijer; P. van den Bosch. - Alphen aan den Rijn: Kluwer, 2004. - Lit. opg., ill. Financiën voor gemeenteraadsleden is bedoeld voor raadsleden en nietfinanciële specialisten bij de gemeente. De onderwerpen worden vanuit het raadslid besproken. Het accent ligt op de vrijheden van de raadsleden; welk deel is niet veranderbaar, is door de regelgeving of eerder besluitvorming van de gemeente bepaalt, en over welk deel beslist de gemeente zelf en wat betekent dat dan. Vanuit de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de raad wordt nagegaan wat daarvan de betekenis is voor het college en de ambtelijke organisatie, m.n. de afdeling financiën (wat kan een raadslid van de afdeling financiën verwachten). De samenhang in het handelen van de actoren is een belangrijke rode draad in het boek.

33

Kengetallen 2004 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. - Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie, inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden, 2004. - Lit. opg. Referentiekader voor het onderzoek en de beoordeling van de financiële positie van met name artikel 12-gemeenten. Anders gestuurd, beter bestuurd : de specifieke uitkeringen doorgelicht Corporatieve auteur Ministerie van binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties; Ministerie van financiën.-Den Haag : Ministerie van Financiën, 2004 Eindrapport van de stuurgroep doorlichting specifieke uitkeringen (Commissie Brinkman). Het mes kan in een groot aantal specifieke uitkeringen voor gemeenten en provincies. Vermindering van 155 naar 22 uitkeringen is wenselijk en mogelijk. Dat proces zal de vrijheid van gemeenten en provincies vergroten en werk uitsparen. Het is het verstandigst om de uitkeringen af te laten lopen, af te kopen of te laten verdwijnen in een ‘brede doeluitkering’, zodat gemeenten en provincies het beschikbare geld meer naar eigen inzicht kunnen gebruiken. Het beschikbare geld kan ook worden overgeheveld naar de algemene uitkering van het gemeente- en/of provinciefonds. Dit zijn samengevat de voorstellen aan het kabinet van de stuurgroep onder leiding van L.C. Brinkman. Oud-minister Brinkman ging op verzoek van de ministers van Financiën en Bestuurlijke Vernieuwing, Zalm en De Graaf, aan het werk. Een nieuw toetsingskader voor specifieke uitkeringen Paul Bordewijk. B&G (2004), Jrg. 31, Nr. 1, jan, p. 6-11. - Lit. opg. in noten; graf. Het kabinet kondigt een nieuwe saneringsronde van de specifieke uitkeringen aan. Daarvoor is een toetsingskader nodig. Tot 1997 was een dergelijk toetsingskader in de wet opgenomen, waarbij alleen financieel-technische criteria werden gehanteerd. In de praktijk werd dat als te knellend ervaren, wat ertoe leidde dat men zich vaak ten onrechte beriep op de erkende gronden voor specifieke uitkeringen. De auteur pleit voor een ruimer kader waarbij de vraag waarom een bepaalde voorziening de zorg van de overheid is, centraal staat. Rechtmatigheidscontrole bij gemeenten : een nieuwe verwachtingskloof ? L.J.F. Dolmans. Overheidsmanagement (2004), Jrg. 17, Nr. 2, feb., p. 36-37. - Lit. opg. in noten.

34

Ingegaan wordt op de, ingevolge de Wet dualisering gemeentebestuur (2002), door de gemeenteraad aangewezen accountants af te geven verklaringen over de rechtmatigheid van de gemeenterekening. De bedoeling is dat de rekening met een 'redelijke mate van zekerheid' geen onrechtmatigheden bevat die de tolerantiegrenzen te boven gaan. Over de huidige praktijk van de rechtmatigheidscontrole bestaat een verkeerd beeld. Er wordt veel minder intensief en nauwkeurig op rechtmatigheid gecontroleerd dan menig bestuurder denkt of verwacht. Ook nieuw is dat een gemeentelijke Rekenkamer als taak krijgt de rechtmatigheid van het bestuur te onderzoeken. Onderzocht wordt hoe de verschillende controles zich tot elkaar verhouden (het gevaar van overlap) en de rol van de gemeenteraad in dit geheel. Bezuinigen anders dan in de jaren tachtig P. Bordewijk. Pluche (2004), Nr, 5, winter 2004, p. 73-80. Essay over de gevolgen van de bezuinigingen bij de gemeenten. Er wordt een vergelijking getrokken met de jaren tachtig. Misverstanden over lokale belastingen O.M. Merk. ESB (2004), Jrg. 89, Nr. 4426, 20 feb., p. 84-86. - Lit. opg. in noten. Het kabinet wil het gebruikersdeel van de onroerende zaak belasting (ozb) op woningen afschaffen en de rest van de ozb maximaliseren. Weerlegging van de volgens auteur op enkele hardnekkige misverstanden gebaseerde kritiek op dit voornemen. Tevens wordt in een tabel de omvang van decentrale inkomsten in verscheidene EU-landen aangegegeven. Prestatiemeting en prestatiesturing bij gemeenten : sturen op maatschappelijke effecten binnen de duale context Baerends. Overheidsmanagement (2004), Nr. 2, p. 40-42. - Met noten. In de financiële modelverordening van de VNG staat dat het college per begrotingsprogramma indicatoren van de beoogde maatschappelijke effecten voorstelt. Zonder direct in te gaan op hoe dit kan, lijkt het zinvol eerst de vraag te beantwoorden waarom prestatiemeting en -sturing in de duale context van belang zijn. In dit artikel worden hiervoor argumenten aangevoerd. Benadrukt wordt dat de gemeenteraad zijn controlerende functie niet goed kan uitoefenen als hij vooraf met behulp van prestatiegegevens geen duidelijke kaders stelt.

35

Wat is de oorzaak van gemeentelijke tariefsverschillen? P.M.A. Princen; G.-Tj. Budding; R.H. Dubbeldeman. B&G (2004), Jrg. 31, Nr. 3, mrt., p. 25-28. - Met noten. De verschillen in de gemeentelijke leges staan al vele jaren in de publieke belangstelling. Dit blijkt onder meer uit de aandacht die de COELO-atlas en het Consumentenbond-onderzoek jaarlijks krijgt. Een pleidooi voor meer transparantie in de keuzes en opbouw van gemeentelijke tariefstelling. Een goede oogst vraagt om goed snoeiwerk Jan Lankreijer; Louis Hosman. B&G (2004), Jrg. 31, Nr. 3, mrt., p. 29-30. De krappe financiële positie van de rijksoverheid treft ook de gemeenten. Waren de begrotingen voor 2004 nog met de nodige moeite technisch sluitend gemaakt, of er doen zich al weer nieuwe ontwikkelingen voor. Ingegaan wordt op de vraag hoe gemeenten in tijden van ombuigingen een en ander aanpakken. Het gaat erom om gericht in de organisatie te snoeien; slechts dan kan de overheid weer tot volle bloei komen. Via verschillende wegen kan er ruimte ontstaan voor heroverweging: a) verschuiving van waarden en normen, b) waardering en effect. Een handvat voor lonen en prijzen in de gemeentebegroting G. Oskam; F. Verbakel. B&G (2004), Jrg. 31, Nr. 5/6, mei/juni, p. 38-41. - Met noten. Bij het opstellen van de begroting en meerjarenraming staan gemeenten steeds weer voor de vraag hoe om te gaan met de loon- en prijsstijgingen. Het gaat immers om veel geld, omdat een belangrijk deel van de begroting loon- of prijsgevoelig is. Welke percentages te kiezen voor het volgende begrotingsjaar? Hoe zit dat in de meerjarenraming? En wat als de geraamde percentages in de begroting aanzienlijk afwijken van de werkelijk gerealiseerde cijfers? Zwaar weer voor gemeenten W. Kuiper. Bestuursforum (2004), Jrg. 28, Nr. 6/7, juni/juli, p. 8-10. - Met noten. De kortingen die op gemeenten afkomen zijn groter dan ooit en gemeentebestuurders zullen flink moeten bezuinigen. Voor zover de bezuinigingen zijn terug te voeren op het feit dat het rijk de tering naar de nering moet zetten en gemeenten dus evenredig 'de trap meeafgaan', is er

36

weinig tegen in te brengen. Het kabinet heeft er echter voor gekozen om nog een aantal extra grepen in de kas te doen. De individuele maatregelen klinken op zich misschien nog redelijk en zijn in omvang overzichtelijk, maar het pakket als geheel veroorzaakt voor de meeste gemeenten behoorlijke problemen. Goed dat het bestaat, maar maak er geen gebruik van : artikel 12-procedure C.T. Boersma. Bestuursforum (2004), Jrg. 28, Nr. 6/7, juni/juli, p. 22-25. - Met noten. Het aantal gemeenten dat anno 2004 een beroep doet op artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet is op één hand te tellen. Door de bezuinigingen van het rijk wordt echter nogal eens de bezorgdheid geuit dat weer meer gemeenten gebruik zullen moeten maken van artikel 12. W. van Zaalen, lid van de Raadzvoor de financiële verhoudingen, en nauw betrokken bij de artikel 12procedure, : 'Gemeenten moeten een beroep op artikel 12 zoveel mogelijk vermijden. Het betekent namelijk een flinke ingreep in de bestuurlijke processen. Artikel 12 is geen keurslijf, maar als gemeente moet je er naar streven autonoom te blijven. Zorg er daarom voor dat je financiële beheer op orde is en neem op tijd maatregelen, hoe pijnlijk ze ook zijn’. Perikelen rond afschaffing OZB : wie krijgt de pijnstiller? P. Bordewijk. B&G (2004), Jrg. 31, Nr. 10, okt., p. 28-32. - Met noten. De door de VNG ingestelde Commissie Gemeentelijk Belastinggebied heeft haar rapport ‘Belasten op niveau’ uitgebracht. Daarin beveelt zij een burgerbelasting aan en een gemeentelijke inkomstenbelasting. Tegelijkertijd constateert de commissie, dat de onroerendezaakbelastingen het meest geschikt zijn als gemeentelijke belastingen, zodat aan een alternatief geen behoefte is. Rekenkameronderzoek richt zich op doelmatigheid en doeltreffendheid B. Steiner. B&G (2004), Jrg. 31, Nr. 12, dec., p. 16-19. - Tab., tek. Dit artikel is gebaseerd op een inventarisatie van onderzoeken over de periode 1991-2004 naar de functie van de decentrale rekenkamers, verricht in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Binnen deze inventarisatie komen de volgende onderwerpen aan de orde: beleidsterreinen, middelen van beleid en bedrijfsvoering, doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid.

37

Ranglijstjes van prestaties op internet : gemeenten starten grootschalige benchmark H. Oomen. Binnenlands Bestuur (2004), Jrg. 25, Nr. 16, 16 apr., p. 9. Korte bespreking van een initiatief van de VNG om te komen tot een digitale databank die de prestaties van gemeenten vergelijkt. Financieel toezicht in beweging : drie rondetafelconferenties en hun resultaten Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties. - Den Haag : Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie, 2004. - (Reeks financiële functie ; 2004V8). Uitwerkingen van de drie rondetafelconferenties in november 2003, december 2003 en januari 2004. Blikopener voor de gemeentelijke black box? : de verplichte paragraaf grondbeleid F. ten Have. Bestuursforum (2004), Jrg. 28, Nr. 11, nov., p. 16-19. In het kader van de dualisering zijn gemeenten verplicht een aparte paragraaf over grondbeleid in hun begroting en jaarverslag op te nemen. Door het maken van een Nota Grondbeleid als onderlegger voor de verplichte paragraaf in de begroting, kunnen de 'vluchtgegevens' van grondexploitaties inzichtelijk worden gemaakt en de stuurinstrumenten en kaders worden aangegeven. Vanuit het Grondbedrijf zal door het Besluit Begroting en Verantwoording (BVV-2004) dus een extra bijdrage moeten worden geleverd aan de jaarlijkse begrotings- en verantwoordingscyclus. Moeizaam begroten Binnenlands Bestuur (2004), Jrg. 25, 3 dec., p. 7. Naar schatting 47 gemeenten staan komend begrotingsjaar onder curatele van de provincie. Dat is een minieme verslechtering ten opzichte van 2004. De financiële nood is het hoogst in Zuid-Holland en Limburg. In beide provincies is het aantal probleemgemeenten in één jaar tijd bijna verdubbeld – respectievelijk tot veertien en tien. De meeste financiële toezichthouders constateren dat gemeenten hun begrotingen steeds moeizamer rond krijgen. Het lukt ze alleen door – al dan niet in combinatie – de belastingen te verhogen of nieuwe in te voeren, flink te bezuinigen of de eigen vermogens aan te spreken. Plattelandsgemeenten in Limburg gaan er zelfs toe over hun

38

landbouwgronden en andere eigendommen te verkopen. Groningen is de enige provincie die komend jaar geen enkele gemeente onder preventief toezicht hoeft te plaatsen. Friesland weet de schade beperkt te houden tot één, omdat de Friese gemeenten volgens een provinciaal toezichtsambtenaar ‘bijtijds de tering naar de nering hebben gezet.’ Drenthe kan volgende week pas uitsluitsel geven over het aantal probleemgemeenten. Programmabegroting gemeenten : bijdrage aan controlerende functie van de raad T.L. van Zessen. B&G (2004), Jrg. 31, Nr. 12, dec., p. 31-33. De programmabegroting is een zeer belangrijk document bij de kaderstellende en controlerende taak van de gemeenteraad. De Wet dualisering gemeentebestuur heeft geleid tot een andere verdeling van de bevoegdheden tussen de raad en het College van Burgemeester en Wethouders. In een aantal gemeenten wordt voor een projectorganisatie Ontwikkeling programmabegroting gekozen. Gorinchem wordt in dit artikel als voorbeeld beschreven en daarbij komen de volgende vragen aan de orde: op welke wijze kan de programmabegroting de rol van de raad beter ondersteunen, hoe kan de programmabegroting beter aansluiten op de informatiebehoefte van de raad, welke stuurinformatie heeft een raadslid en zijn de beleidskeuzes van de raad echt verbeterd. Trends in de financiële verhoudingen : jaarrapport 2004 Raad voor de financiële verhoudingen. - Den Haag : RFV, 2004. - Lit. opg. in noten. Het Jaarrapport staat in het teken van Europa. In twee aparte bijdragen wordt aandacht besteed aan de financiële gevolgen van Europese regelgeving voor de decentrale overheden en de betekenis van de Europese integratie voor de financiële verhoudingen. Voorafgaand daarop geeft de Raad zijn commentaar op dit onderwerp. Ook is een beschouwing opgenomen over de sanering van specifieke uitkeringen. Dit als voorwerk voor een later uit te brengen advies over de resultaten 'Doorlichting specifieke uitkeringen' van de stuurgroep o.l.v. L.C. Brinkman. In het jaarrapport is tevens het jaarverslag 2003 opgenomen.

39

Inventarisatie van onderzoek door gemeentelijke en provinciale rekenkamer(functie)s, rekeningcommissies & evaluatie-commissies van 1991 tot medio 2004. : eindrapportage Almere : Bruno Steiner advies, 2004. - In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. - Samenvatting; bijl. De inventarisatie laat zien dat onderzoek door decentrale reken(kamer)functies en dergelijke commissies zich in de jaren 1991 tot medio 2004 primair richt op doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid. De aandacht voor de middelen (budgetten, personeel, wet- en regelgeving) is daarbij groter dan voor de doelen. Een belangrijke conclusie uit de vele rapporten is een gebrek aan informatie in het algemeen en aan duidelijke en helder beschreven doelen in het bijzonder. Zicht op de lokale rekenkamer J.N. Goedegebuur. B&G (2004), Jrg. 31, nr. 1, jan., p. 32-34. Vanaf 2006 dient iedere gemeente over een rekenkamer dan wel een rekenkamerfunctie te beschikken. In dit artikel wordt beschreven wat het verschil is tussen een rekenkamer en een rekenkamerfunctie, hoe de rekenkamer zich verhoudt tot de gemeenteraad en de accountant, en wat de rol van het zogenaamde audit committee is. Gevolgen invoering artikel 213a-onderzoeken bij de lokale overheid (III): uitvoering van de onderzoeken W.J.H.S. Lindelauf. Overheidsmanagement (2004), Jrg. 17, Nr. 1, jan., p. 18-22. Lit. opg. in noten. Bespreking van de vraag wie met de uitvoering van 213a-onderzoeken moet worden belast. Het artikel wordt afgesloten met een alternatieve modelverordening gebaseerd op de aanbevelingen zoals verwoord in de artikelenreeks. Gemeenschappelijk financieel-toezichtskader : zichtbaar toezicht Den Haag: Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties, 2004. Bevat ook aanbiedingsbrief Tweede Kamer en adviezen van IPO, VNG, Rfv. Beschrijving van het Wetsvoorstel m.b.t. een nieuw financieel toezichtbeleid op provincies en gemeenten. Het wetsvoorstel behandelt ook de taakverdeling tussen accountant, toezichthouder en lokale rekenkamer (-functie).

40

De reeks financiële functie De reeks wordt samengesteld door de directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In deze reeks is in 2004 verschenen: Financieel toezicht in beweging, drie rondetafelconferenties en hun resultaten. Gemeenschappelijk financieel-toezichtskader: Zichtbaar toezicht. De reeks Begroten en verantwoorden De reeks wordt samengesteld door de directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In de reeks zijn in 2004 verschenen: Vragenlijst ontwikkeling en analyse Emu-saldo gemeenten. Websites www.atlasvoorgemeenten.nl Site van Stichting Atlas voor Gemeenten met het benchmarkprodukt Atlas voor gemeenten. www.bng.nl Site van de Bank Nederlandse Gemeenten, met onder andere een 20-tal dossiers op het gemeentelijk terrein met relevante artikelen. www.benchmarkenindepubliekesector.nl Site van de Kennisbank Benchmarken Publieke Sector van het ministerie van BZK, met onder andere casebeschrijvingen van uitgevoerde benchmarkonderzoeken. www.benchmarking-publiekszaken.nl Gezamenlijke site van Stichting rekenschap, BZK, NVVB, VNG, SGBO en TNS NIPO. Het betreft een monitor van gemeentelijke afdelingen publiekszaken. www.bestuurskunde.nl De Vereniging voor Bestuurskunde (VB) biedt (wetenschappelijk) inzicht in het reilen en zeilen van het openbaar bestuur. www.binnenlandsbestuur.nl Site van het blad Binnenlands Bestuur.

41

www.cbs.nl Site van het CBS met daarop onder andere Statline, waaruit een veelheid van gemeentelijke (financiële) gegevens kan worden gehaald. www.coelo.nl Site van dit onafhankelijk onderzoeksinstituut verbonden aan de Faculteit der Economische Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek richt zich op onderwerpen die verband houden met de decentrale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen). www.commissieBBV.nl Site van de commissie Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten. Naast regelgeving bevat de site ook een vraag & antwoord rubriek. www.cggf.org Site van de Contactgroep Gemeentefinanciën die door middel van een tweetal bijeenkomsten per jaar, de vakkennis tracht te bevorderen van ambtelijk personeel dat werkzaam is in de financiële sector van de lokale overheid. www.crow.nl Site van CROW, hét nationale kenniscentrum voor verkeer, vervoer en infrastructuur. Bevat onder andere publicaties over beheer en onderhoud van de openbare ruimte. www.delokalerekenkamer.nl Site van de stichting De Lokale Rekenkamer, met alle informatie over lokale rekenkamers. www.europadecentraal.nl Site van BZK, IPO, VNG, UVW met als doel om kennis en expertise over Europees recht en de juiste toepassing ervan bij de decentrale overheden te vergroten. www.famo.org Site van de Vereniging Federatie van Algemene Middelenmanagers bij de Overheid. www.gemeenteraad.pagina.nl Startpagina voor alles wat met gemeenteraden te maken heeft.

42

www.grotestedenbeleid.nl Site gecoördineerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De kabinetsbrede site is het loket voor beleidsinformatie over het grotestedenbeleid (GSB) en is ontwikkeld om de dertig GSB-steden te faciliteren bij de uitvoering van de tweede en de derde GSB-convenantsperiode. www.kennisland.nl Site van de Stichting Nederland Kennisland (KL). Deze stichting heeft zich tot doel gesteld Nederland te ontwikkelen tot een sleutelregio in de internationale kenniseconomie, op een manier die economisch en sociaal meerwaarde creëert. www.minbzk.nl Site van het ministerie van BZK. Onder de kop “Openbaar bestuur” is relevante informatie met betrekking tot de financiële verhouding te vinden zoals diverse circulaires. www.minbzk.nlbenchmarken Site van het ministerie van BZK met specifieke benchmarkinformatie. www.minbzk.nl/IFLO Homepage IFLO www.minfin.nl Site van het ministerie van Financiën. Onder de kop “Ter zake” en subkop “Gemeente en provincie” is relevante informatie met betrekking tot gemeentelijke financiën te vinden. www.nvrr.nl Site van de Nederlandse Vereniging voor Rekenkamers & Rekenkamercommissies (NVRR). www.overheid.nl Site met uitgebreide informatie over de overheid waaronder officiële publicaties en wet- en regelgeving. www.platformkwaliteit.nl Site van de VNG waarbij een netwerk is ontstaan voor een beleidsterreinoverkoepelende uitwisseling van informatie.

43

www.rfv.nl Site van de Raad voor de financiële verhoudingen, en de Raad voor het Openbaar Bestuur, met onder andere alle adviezen en diverse publicaties. www.rekenschap.nl Site van de stichting Rekenschap, met onder andere resultaten in overheidssectoren, zoals onderwijs, sociale zekerheid en milieu. www.rioned.org Site van de stichting Rioned, met onder andere benchmarks in de rioleringszorg. www.scp.nl Site van het Sociaal Cultureel Planbureau, met diverse publicaties op sociaal en cultureel terrein. www.vernieuwingsimpuls.nl Site van de vernieuwingsimpuls met allerlei informatie over (de eerste ervaringen op het terrein van de) dualisering. www.vng.nl Site van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. www.websiterespons.nl site van BZK, VNG, VGS en FAMO waarbij gemeenten zich kunnen scannen op het gebied van bestuurlijke planning en control.

44

7

Nadere informatie De Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden (IFLO) De IFLO adviseert de beheerders van het gemeentefonds (de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Financiën onder andere over de toepassing van artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet. Samen met de provinciale financieel toezichthouder toetst de IFLO op aanvraag en als daar aanleiding toe is de financiële positie van gemeenten. Hiervoor maakt de IFLO onder andere gebruik van de gegevens in deze kengetallenbrochure. Daarnaast adviseert zij onder andere de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieuhygiëne over de toepassing van artikel 79, vierde lid, dan wel artikel 82, tweede lid, van de Wet bodembescherming (de clausule met betrekking tot de verlaging van de eigen gemeentelijke bijdrage). Voorts houdt de IFLO zich bezig met advisering over financiële gevolgen voor gemeenten op diverse beleidsterreinen en de ontwikkeling van het aanvullendeuitkeringsbeleid. Zij oefent daarnaast het financiële toezicht uit op de provincies en de gemeenschappelijke regelingen waaraan provincies deelnemen. Ten slotte heeft de IFLO taken op het gebied van Europese wet- en regelgeving. Deze taken hebben vooralsnog betrekking op een drietal onderwerpen: staatssteun, Europees aanbesteden en Europese subsidies. De IFLO heeft tot doel de naleving van de Europese wet- en regelgeving op deze drie terreinen door decentrale overheden te bevorderen. Het vergroten van kennis over die wet- en regelgeving bij decentrale overheden door middel van het geven van voorlichting en advies, het doorgeleiden van staatssteunmeldingen aan de Europese Commissie (Coördinatiepunt staatssteun) en het meewerken aan procedures van de Europese Commissie moeten daaraan bijdragen. De IFLO biedt op verschillende wijzen informatie aan geïnteresseerden. Dit onder andere in de vorm van brochures, circulaires, (analyse)modellen en verslagen. Informatie over artikel 12 in het algemeen is in beginsel te verkrijgen bij de desbetreffende rayoninspecteur. Informatie over het toezenden van deze brochure kunt u verkrijgen mevrouw Manders. Voor meer inhoudelijke vragen over deze brochure kunt u terecht bij de heer R.A. Bik..

45

hoofd:

Dhr drs. W.A.I.M. Segers tel. 070-4266270 é-mail : [email protected]

secretaresse:

Mw J.A.M. Manders tel. 070 4266271 é-mail : [email protected] fax : 070-4267555

Rayoninspecteurs: Dhr R.J.M. Brinkman (Drenthe, Flevoland, Noord-Holland) tel. 070-4266276 é-mail: [email protected] Dhr C.A. Lok (Overijssel, Utrecht, Zuid-Holland) tel. 070-4267685 é-mail: [email protected] Mw drs. L.G.A Mischgofsky-Smit (Friesland, Groningen, Limburg) tel. 070-4266205 é-mail: [email protected] Dhr J.J.E.M. van Setten (Gelderland, Noord-Brabant, Zeeland) tel. 070-4267170 e-mail: [email protected] Senior-beleidsmedewerker: Dhr. drs. R.A. Bik Tel. O70-4266871 é-mail: [email protected] Adres Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie Afdeling Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden Kamer H631 Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG

46

Bijlage 1 Toelichting Basisclusterindeling

Inkomstenclusters Basiscluster 1

Naam OZB begrotingsfuncties: * 931 en 932

2

Overige eigen middelen begrotingsfuncties: * 212, 220 en 230 * 310, 320, 330, 340 en 341 * 830 * 911, 913, 914, 933, 934, 935, 936 voor 50%, 937, 938, 939 en 980

3

Algemene uitkering begrotingsfunctie: * 921

Uitgavenclusters Basiscluster

Naam

Bestuur 1

Bestuursorganen begrotingsfunctie: * 001

2

Algemene ondersteuning begrotingsfuncties: * 002, 005 en 006 * 922, 930, 940, 960 en 990

47

Voorzieningen bevolking 3

Bevolkingszaken begrotingsfuncties: * 003 en 004

4

Bijstand/sociale dienst begrotingsfuncties: * 610, 612 en 614

5

Zorg, onderdeel onderwijs begrotingsfuncties: * 420, 421, 422, 423, 430, 431, 432, 433, 440, 441, 442, 443, 480 en 482

6

Zorg, exclusief onderwijs begrotingsfuncties: * 611, 613, 620, 621, 630, 641, 650, 651 en 652 * 711, 712, 714, 715 en 716

7

Kunst begrotingsfunctie: * 540

8

Ontspanning begrotingsfuncties: * 510, 511, 530 en 580

9

Oudheid begrotingsfunctie: * 541

48

Bebouwing en omgeving 10

Openbare orde en veiligheid begrotingsfuncties: * 120 en 140

11

Ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing begrotingsfuncties: * 810 en 821

12

Volkshuisvesting begrotingsfuncties: * 820, 822 en 823

13

Fysiek milieu begrotingsfunctie: * 723

14

Reiniging begrotingsfuncties: * 721 en 725

Openbare ruimte 15

Riolering begrotingsfuncties: * 722 en 726

16

Groen begrotingsfuncties: * 531, 550 en 560 * 724

17

Wegen begrotingsfuncties: * 210, 211, 214 en 215 * 936 voor 50%

18

Water begrotingsfuncties: * 221, 223 en 240

49

Clusterindeling ten behoeve van de vergelijking met de gemeentefondsuitkering Cluster

Naam

Bestaat uit basisclusters

1

Eigen inkomsten

OZB, Overige eigen middelen *)

2

Sociale Dienst en Bijstand

Bijstand/sociale dienst

3

Zorg

Onderwijs Zorg

4

Kunst en Ontspanning

Kunst Ontspanning

5

Oudheid

Oudheid

6

Volkshuisvesting, Ruimtelijke

Volkshuisvesting Ordening en Stadsvernieuwing Ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing

7

Reiniging

Reiniging

8

Riolering

Riolering

9

Groen

Groen

10

Wegen en water

Wegen

11

Openbare orde en veiligheid

Openbare orde en veiligheid

12

Fysiek milieu

Fysiek milieu

13

Bevolkingszaken

Bevolkingszaken

14

Bestuursorganen

Bestuursorganen

15

Algemene ondersteuning

Algemene ondersteuning

Water

*) Bij een vergelijking tussen de lasten/baten en de verdeelmaatstaven van het gemeentefonds op clusterniveau wordt het saldo van lasten/baten van de Overige eigen middelen door de IFLO evenredig verdeeld over de clusters 2 t/m 15. Niet in de vergelijking zijn betrokken de gewenningsbijdrage, de suppletieuitkering, de artikel 12-gelden, de bijdragen voor groeikernen, de startbijdrage en de vaste bedragen voorzover niet toegedeeld aan afzonderlijke clusters.

50

Bijlage 2 gemeenten ingedeeld naar sociale en centrumindicatoren (met voorlopige inwonertallen 2005) Gemeenten met een zwakke sociale structuur en een sterke centrumfunctie Almelo

72258

Arnhem

141448

Leeuwarden Nijmegen

91757

Enschede

153668

157848

Groningen

180835

Dordrecht

119304

Roermond

45160

Heerlen

92695

Eindhoven

208499

Vlissingen

45400

Hoogezand-Sappemeer

34377

Enschede

153668

Almelo

72258

Leeuwarden

Groningen

180835

Arnhem

141448

Nijmegen

91757 157848

Heerlen

92695

Dordrecht

119304

Roermond

45160

Hoogezand-Sappemeer

34377

Eindhoven

208499

Vlissingen

45400

Gemeenten met een matige sociale structuur en een sterke centrumfunctie Alkmaar

94194

Hengelo (O.)

Assen

62530

Bergen op Zoom

66248

Breda

167514

81208

Sneek

32931

Hoorn

68088

Tiel

Leiden

118391

Tilburg

Maastricht

121768

Veendam

28205

’s-Hertogenbosch

134082

Venlo

92115

40488 198766

Deventer

95548

Haarlem

146957

Sittard-Geleen

97109

Winschoten

18448

Helmond

85535

Smallingerland

54321

Zutphen

46122

Gemeenten met een matige sociale structuur en een redelijke centrumfunctie Appingedam

12416

Emmen

108572

Schiedam

75252

Bolsward

9404

Gorinchem

34397

Spijkenisse

74667

Brunssum

29695

Gouda

71669

Stadskanaal

33656

Capelle aan den IJssel

65515

Harlingen

15940

Vlaardingen

73405

Delft

94750

Kerkrade

49399

Wageningen

35009

Delfzijl

28462

Landgraaf

39493

Zaanstad

Den Helder

59472

Lelystad

70532

Zeist

Doesburg

11371

Maassluis

32432

Dongeradeel

25056

Pekela

13415

51

139554 60274

Gemeenten met een matige sociale structuur en geen centrumfunctie Bellingwedde

9706

het Bildt

10960

Rozenburg

13078

12600

Weesp

17668

De Marne

11269

Menterwolde

Diemen

23915

Reiderland

7014

Gemeenten met een redelijke sociale structuur en een sterke centrumfunctie Amersfoort

134488

Heerenveen

42787

Oss

Apeldoorn

155930

Hoogeveen

53870

Veenendaal

Doetinchem

56317

Meppel

30365

Zwolle

Goes

36803

Middelburg

46477

76378 61297 111572

Gemeenten met een redelijke sociale structuur en een redelijke centrumfunctie Aalten

27495

Almere

174191

Ermelo

26497

Maarssen

39797

Etten-Leur

39855

Montferland

35394

Alphen aan den Rijn

70385

Franekeradeel

21015

Nieuwegein

61519

Amstelveen

79320

Geldrop-Mierlo

37771

Noordenveld

31701

Asten

16244

Haaksbergen

24229

Noordoostpolder

45409

Beesel

13397

Hardenberg

57825

Oldenzaal

31369

Berkelland

46516

Harderwijk

40890

Ommen

17014

Best

28916

Heemskerk

36314

Oosterhout

52899

Beverwijk

36866

Heerhugowaard

48096

Ooststellingwerf

26509

Borne

20552

Hellendoorn

36190

Oude IJsselstreek

40367

Boxmeer

29134

Hellevoetsluis

40320

Purmerend

76695

Boxtel

29490

Hilversum

83614

Roosendaal

77664

Bussum

31191

Huizen

42082

Schagen

18542

Coevorden

36054

Hulst

27927

Schijndel

22989

Cuijk

24250

IJsselstein

33575

Skarsterlân

27101

Culemborg

27123

Kampen

48957

Soest

45027

Deurne

31993

Katwijk

41976

Stede Broec

21419

Dronten

37995

Leek

19493

Steenwijkerland

42822

Echt-Susteren

32201

Leerdam

20919

Stein

26776

Leidschendam-Voorburg

73890

Terneuzen

55352

Lemsterland

13420

Twenterand

33563

Ede Enkhuizen

52

106339 17330

Uden

40059

Vlagtwedde

16569

Winterswijk

29309

Valkenswaard

31073

Vught

25279

Zevenaar

Veghel

36922

Waalwijk

45667

Zoetermeer

115371

Veldhoven

42663

Weert

48746

Zwijndrecht

45268

Velsen

67389

Weststellingwerf

25978

Venray

39057

Wijchen

39941

31373

Gemeenten met een redelijke sociale structuur en weinig centrumfunctie Achtkarspelen Ameland

28126

Heerde

18312

Ridderkerk

45137

3512

Heiloo

22112

Rucphen

22582

Anna Paulowna

13970

Heusden

43037

Sassenheim

14840

Baarn

24412

Hillegom

20506

Schoonhoven

12267

Beek

17053

Hof van Twente

34899

Schouwen-Duiveland

34539

Brummen

21442

Kollumerland c.a.

13133

Sliedrecht

23845

Dantumadeel

19719

Leeuwarderadeel

10575

Sluis

24559

De Bilt

42272

Leiderdorp

26194

Someren

18133

Dongen

25556

Lochem

32824

Steenbergen

23462

Driebergen-Rijsenburg

18566

Maasbracht

13690

Swalmen

Druten

17871

Marum

0231

Terschelling

Eemsmond

16731

Medemblik

8013

Texel

13720

Epe

33136

Middelharnis

17505

Tynaarlo

32256

Gaasterlan-Sleat

10173

Midden-Delfland

17052

Tytsjerksteradiel

32051

Geertruidenberg

20867

Nijefurd

10953

Vaals

10193

Gemert-Bakel

27849

Noordwijk

24590

Vlieland

Gennep

16812

Oisterwijk

25888

Waddinxveen

26283

Grave

12850

Opsterland

29483

Wervershoof

8522

Groesbeek

15999

8792 4777

1150

18755

Papendrecht

31000

Westervoort

Haelen

9961

Reimerswaal

21001

Wieringen

Haren

19144

Rheden

44781

Wieringermeer

12537

8358

Rhenen

17982

Woensdrecht

21257

Heel

53

8551

Gemeenten met een redelijke sociale structuur en geen centrumfunctie Aa en Hunze

25260

Heemstede

25659

Roerdalen

Alblasserdam

18367

Ambt Montfort

10921

10322

Heumen

16795

Scheemda

14167

Krimpen aan den IJssel

28985

Schinnen

13556

Amerongen

7250

Lingewaard

43141

Simpelveld

11417

Andijk

6414

Littenseradiel

10829

Sint-Oedenrode

16923

6543

14958

Baarle-Nassau

Loon op Zand

22972

Slochteren

10754

Loppersum

11021

Ten Boer

Bergen (L.)

13564

Losser

22431

Tholen

24604

Bergen (NH.)

31804

Meerssen

19876

Thorn

2600

Beuningen

25258

Menaldumadeel

13973

Ubbergen

9468

Boarnsterhim

19169

Millingen aan de Rijn

5900

Valkenburg

3889

Borger-Odoorn

26319

Moerdijk

Borsele

22383

Mook en Middelaar

Boskoop

15296

Brielle

16009

Cranendonck De Wolden

Bedum

Dirksland

36831

7183

Vianen

19778

8002

Voerendaal

12963

Moordrecht

8089

Voorschoten

22642

Muiden

6666

Voorst

23540

20040

Nederlek

14759

Waalre

16461

23794

Noord-Beveland

8291

7192

Warmond

4913

Noordwijkerhout

15129

West Maas en Waal

18294

Doorn

10232

Nuth

16062

Westerveld

19163

Eijsden

11755

Olst – Wijhe

17037

Winsum

14388

8987

Onderbanken

8365

Wormerland

15836

Ferwerderadiel Gilze en Rijen

25171

Oostflakkee

10106

Wûnseradiel

11846

Goirle

22448

Ouder-Amstel

13172

Zandvoort

16658

Grootegast

12047

Overbetuwe

42111

Zijpe

11478

Gulpen-Wittem

15066

Renkum

31926

Zuidhorn

18201

Haaren

13967

Rijnwaarden

11127

Halderberge

29559

Rijswijk

47518

Gemeenten met een goede sociale structuur en een redelijke centrumfunctie Barneveld

50055

Houten

43395

Rijssen-Holten

36367

Duiven

25668

Nunspeet

26662

Staphorst

15705

Groenlo

29049

Putten

23137

Urk

17222

Helden

19614

Raalte

37234

Zeewolde

18991

54

Gemeenten met een goede sociale structuur en weinig centrumfunctie7 Barendrecht

39140

Heythuysen

12213

Oldebroek

Bladel

19157

Horst aan de Maas

28760

Opmeer

11225

Bodegraven

19437

Kapelle

11587

Reusel-De Mierden

12285

Bunschoten

19478

Langedijk

25884

Schiermonnikoog

Castricum

35088

Leusden

29038

Uithoorn

Dalfsen

26477

Lisse

21917

Westland

97799

Edam-Volendam

28321

Meijel

5830

Wierden

23483

Elburg

21924

Naarden

17120

Wijk bij Duurstede

23569

Geldermalsen

26132

Nederweert

16208

Woerden

47991

11581

Goedereede Haarlemmermeer Hardinxveld-Giessendam

22995

1002 27034

Nijkerk

38265

Woudenberg

11197

131222

Nuenen c.a.

23211

Zaltbommel

26183

17799

Oegstgeest

21287

Zwartewaterland

21841

Gemeenten met een goede sociale structuur en geen centrumfunctie Aalburg

12185

Bunnik

14136

Laarbeek

21664

Aalsmeer

23182

Buren

25658

Landerd

14817

Abcoude

Cromstrijen

13047

Landsmeer

10294

Albrandswaard

20443

8595

De Ronde Venen

34402

Laren

11552

Alkemade

14509

Dinkelland

26065

Leersum

7697

9520

Drechterland

10516

Liemeer

6681

Arcen en Velden

8910

Drimmelen

26659

Liesveld

Beemster

8535

Eemnes

Bennebroek

5180

Eersel

18261

Lith

6725

Bergambacht

9294

Giessenlanden

14471

Loenen

8315

Alphen-Chaam

8778

Lingewaal

9732 10802

Bergeijk

18072

Graafstroom

9681

Lopik

13958

Bergschenhoek

16098

Graft-De Rijp

6506

Maarn

5931

Berkel en Rodenrijs

17923

Haarlemmerliede c.a.

Bernheze

29140

Harenkarspel

Bernisse

12607

Binnenmaas

19408

5545

Maasbree

12848

15811

Maasdonk

11363

Hattem

11739

Maasdriel

23522

Heeze-Leende

15235

Margraten

13506

Blaricum

9216

Hendrik-Ido-Ambacht

23545

Meerlo-Wanssum

7734

Bleiswijk

10369

Hilvarenbeek

15082

Midden-Drenthe

33016

Bloemendaal

16962

Hunsel

Boekel

9386

Jacobswoude

Breukelen

14460

Kessel

Bronckhorst

37827

Korendijk

55

6218 10722 4224 10977

Mill en Sint Hubert

11029

Montfoort

13443

Neder-Betuwe

22315

Neerijnen

11634

Niedorp

11708

Roggel en Neer

Nieuwerkerk a.d. IJssel

22298

Nieuwkoop

11117

Nieuw-Lekkerland Noorder-Koggenland

9585 10544

8436

Vlist

9814

Rozendaal

1513

Voorhout

14876

Schermer

4883

Wassenaar

25482

Scherpenzeel

8966

Waterland

17302

Sevenum

7459

Werkendam

26535

Obdam

6778

’s-Gravendeel

8873

Wester-Koggenland

14026

Oirschot

17913

Sint Anthonis

11686

Westvoorne

14251

Sint-Michielsgestel

27908

Wijdemeren

23344

Son en Breugel

15089

Wognum

Oostzaan Oud-Beijerland

9178 23819

8137

Ouderkerk

8075

Strijen

9266

Woudrichem

14349

Oudewater

9936

Ter Aar

8989

Wymbritseradiel

16321

Pijnacker-Nootdorp

39295

Tubbergen

20502

Zederik

13533

Reeuwijk

12813

Uitgeest

11782

Zeevang

6273

Renswoude

Valkenburg aan de Geul

17545

Zevenhuizen-Moerkapelle 10231

Rijnsburg

14876

Veere

22010

Zoeterwoude

Rijnwoude

18949

Venhuizen

56

4309

7804

Zundert

8496 20472

Colofon Uitgave Directie Bestuurlijke en Financiële Organisatie Directoraat-generaal Koninkrijksrelaties en Bestuur Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Postbus 20011 2500 EA Den Haag Tekst Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden Internet www.minbzk.nl/IFLO Productiebegeleiding Directie Communicatie en informatie Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ontwerp omslag Unit1, Den Haag DTP en Druk Directie Communicatie en informatie Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Druk omslag Drukkerij Quantes, Rijswijk April 2005

57

59

60