Belevingsarmoede en Teloorgang Platteland
Kansen voor verbredende boeren
Het ontwikkelen en organiseren van ketens in de multifunctionele landbouw
Rien Hilhorst en Harry Raemaekers
Belevingsarmoede en Teloorgang Platteland
Kansen voor verbredende boeren Het ontwikkelen en organiseren van ketens in de multifunctionele landbouw
Rien Hilhorst en Harry Raemaekers
2006, Stichting Green Valley
@2006, Stichting Green Valley, Postbus 292, 6700 AG Wageningen, www.stichtinggreenvalley.nl Alles van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, internet of welke andere wijze ook, mits bronvermelding plaatsvindt en de Stichting Green Valley wordt geïnformeerd. Green Valley Rapport 2006-2, november 2006, ISSN-1873-0817
Deze publicatie is mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland vanuit het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling. De publicatie levert tevens een bijdrage aan het project Plattelandimpuls, medegefinancierd door het Europees Sociaal Fonds. Illustratie omslag: schilderij Marcel van Langen (www.marcelvanlangen.com) Ontwerp en grafische vormgeving: Graphic Sound, Nijkerk (www.plattelandspromotie.nl)
INHOUD VOORWOORD
5
1
7
INLEIDING 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
2 2.1 2.2 2.3 2.4 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7
HOE GAAN WE OM MET HET PLATTELAND WAAR ZIJN WE MET ONZE WELVAART AANBELAND: BELEVINGSARMOEDE? HET PLATTELAND: LICHT AAN DE HORIZON! KANSEN VOOR PLATTELANDSONDERNEMERS; KANSEN VOOR BOEREN DRIJVENDE KRACHTEN
8 8 9 10 12
DRIJVENDE KRACHT 1: ONDERNEMERS IN EEN BELEVINGSMARKT
13
DE TOEGEVOEGDE WAARDE VAN PLATTELANDSBELEVING LOKALE BOER CONSUMENT VERBANDEN: DE KLANT WORDT EEN BEETJE BOER INVESTERINGSMODEL VAN EEN BOERENBEDRIJF VERSUS EEN BELEVINGSBEDRIJF AANBEVELINGEN VOOR PLATTELANDSONDERNEMERS IN EEN BELEVINGSMARKT
15 16 16 19
DRIJVENDE KRACHT 2: DE KRACHT VAN DE REGIO
21
REGIONALISERING ALS HEFBOOM VOOR VOORWAARDESCHEPPEND BELEID PRAKTISCHE REGIO AFBAKENING INVULLING VAN REGIONAAL BELEID VOOR DE VERBREDE LANDBOUW REGIONALE MAINPORTS VOOR HET VERKOPEN VAN DE REGIO REGIOBRANDING
22 23 24 24 25
DRIJVENDE KRACHT 3: SAMENWERKING
27
DE PLATTELANDSONDERNEMER MET KLANTEN EN TOELEVERANCIERS PRECOMPETATIEF KENNIS DELEN REGIONALE (BREDE) SAMENWERKINGSVERBANDEN KETENSAMENWERKING
28 28 28 29 30 31 32
KETENS IN BEELD
PROFESSIONALISERING VAN SAMENWERKING ENKELE AANBEVELINGEN
5
DRIJVENDE KRACHT 4: KENNIS- EN KETENINFRASTRUCTUUR
35
INTERNET: NETWERKINFRASTRUCTUUR VOOR IEDEREEN INFRASTRUCTUUR VOOR COMMUNICATIE EN PROMOTIE GEÏNTEGREERD CONCEPT VAN ‘DIGITAL CONTENT MANAGEMENT’ ONDERSTEUNING VAN DE KETEN MET ‘CHAIN PERFORMANCE SYSTEMS’ IS BV PLATTELAND AL TOE AAN EEN VIRTUELE VEILING? KENNISINFRASTRUCTUUR : ‘COMMUNITY CONNECTION’
36 36 37 39 42 43
DRIJVENDE KRACHT 5: ONDERNEMERS DIE HET DOEN
47
BOEREN EN ANDERE ONDERNEMERS ONDERNEMENDE AMBTENAREN DE REGISSEUR ALS KATALYSATOR PLATFORM
49 49 51 52
WAARDENETWERKEN EN METAMARKETS
53
KETENTYPOLOGIE EN WAARDENETWERKEN EEN WAARDENETWERK FACILITEERT AMBACHTELIJKE EN REGELKETENS DE TAXONOMIE VAN WAARDENETWERKEN DE NETWERKENDE ONDERNEMER CENTRAAL IN HET NETWERK METAMARKETS
54 55 55 56 57
GREEN VALUES: BETROKKEN, INNOVATIEF EN ONDERNEMEND
61
EEN NETWERK VAN BETROKKEN ONDERNEMERS DE STICHTING GREEN VALLEY DE PROJECTEN EN ENKELE LEERERVARINGEN HOE GAAT DE STICHTING GREEN VALLEY VOORT
62 62 64 67
SAMENVATTING EN CONCLUSIES
69
9.1 9.2
SAMENVATTING EEN MODEL VOOR KETENONTWIKKELING
70 71
9.3
AANBEVELINGEN
73
5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 6 6.1 6.2 6.3 6.4 7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 8 8.1 8.2 8.3 8.4 9
OVER DE AUTEURS
75
VOORWOORD De Provincie Gelderland heeft aan de Stichting Green Valley gevraagd haar leerervaringen van de afgelopen jaren vast te leggen en beschikbaar te stellen. In de wetenschap dat er in het veld van verbrede landbouw vele initiatieven en projecten zijn, besloot Green Valley tot een aanpak waarbij niet telkens weer het wiel behoeft te worden uitgevonden. Zo is duidelijk dat vernieuwende projecten vaak een aantal gelijksoortige thema’s kennen, zoals: het bijeen brengen van vraag en aanbod, ruimtelijke ordening, burgerparticipatie, organisatieontwikkeling en wet- en regelgeving. Green Valley besloot tot een aanpak waarbij men van elkaar kan leren, daar waar verbindingen gelegd kunnen worden tussen gelijksoortige thema’s. Het enthousiasme bij de start was groot. In vrij korte tijd konden tien projecten zich scharen onder deze bundelende projectaanpak. Het enthousiasme bleef, maar de praktijk bleek ook weerbarstig. De leerervaringen opgedaan in de praktijk zijn in deze publicatie samengebracht. Onze leerervaringen zijn ingedeeld naar de drijvende krachten in het speelveld. De discussies zijn gevoed door het werk en de inbreng van velen. Wij danken onder anderen: Jaap Meijer voor zijn onvermoeibare ploegwerk in subsidieland, zonder hem waren er geen Green Valley projecten; Jan Huijgen initiator met hart voor de boeren; Arjan Vriend in verschillende rollen steeds constructief actief; Jaap Hoek Spaans in onze publicatie te betitelen als voorloper met daadkracht; Bernard Enklaar voorbeeld van een ondernemende provinciaal medewerker; Peter Smits, die vanuit zijn rol de Gelderse Vallei tot een échte Green Valley ontwikkelt. En natuurlijk allen die we de afgelopen jaren over dit onderwerp gesproken hebben en bijdroegen aan onze beeldvorming.
Het platteland – traditioneel het terrein van de boeren en de landbouw - is sterk aan verandering onderhevig. Deze veranderingen brengen grote problemen teweeg zoals leegloop van het platteland, de leefbaarheid van kleine dorpskernen en het vraagstuk van het onderhoud van het agrarisch cultuurlandschap. Tegelijkertijd signaleren we vanuit onze welvaartseconomie een vorm van ‘belevingsarmoede’. Mensen komen steeds verder van de natuur af te staan. Kinderen krijgen elementaire waarden van natuur en leven niet meer mee. Met multifunctionele landbouwactiviteiten kan de teloorgang van het platteland worden voorkomen en belevingsarmoede worden bestreden. Door burgers en consumenten rechtstreeks kennis te laten maken met de plussen van het platteland, voorzien plattelandsondernemers in een groeiende maatschappelijke behoefte. Een nieuwe kansrijke markt met miljoenen consumenten en burgers en momenteel enkele duizenden potentiële aanbieders is daarmee een feit. Ecologie en economie op nieuwe wijzen met elkaar verbinden wordt de maatschappelijke uitdaging. Ontelbare kleinschalige en grootschalige initiatieven gaan deze uitdaging al aan. De weg naar een nieuwe duurzame plattelandseconomie vraagt om nieuwe strategieën. Grote veranderingen vragen begrippen en inzichten om de toekomst te verkennen, enthousiasme op te wekken, communicatie mogelijk te maken en oplossingen dichterbij te brengen. Deze publicatie geeft een overzicht van de versterkende of drijvende krachten in de nieuwe multifunctionele of verbrede landbouw. Het accent wordt gelegd op de drijvende krachten die gericht zijn op waardeontwikkeling en organisatievorming en worden belicht vanuit een ondernemende invalshoek.
1 INLEIDING 9
INLEIDING
1 INLEIDING
Pleidooi voor het agrarisch cultuurlandschap Het gevolg van het huidige landbouwbeleid is dat de grondgebonden productielandbouw versneld uit Nederland verdwijnt. Eenmaal weg komt deze niet meer terug, want met het verdwijnen ervan zal niet alleen de know how
1.1 HOE GAAN WE OM MET HET PLATTELAND In Nederland stoppen de laatste jaren elke dag een aantal boeren met hun bedrijf. Een relatief klein deel zal plaats maken voor nieuwe woonwijken, industrieterrein
verloren gaan, maar ook de generatie boeren die bereid is
en wegen. Wat overblijft is platteland: weides en
om tegen een geringe vergoeding zijn bedrijf te voeren en
akkers, die samen met de omgeving een aantrekkelijk
het Nederlandse cultuurlandschap te onderhouden.
agrarisch cultuurlandschap vormen. Het vrijkomende land kan in beperkte mate opnieuw worden ingezet
In het momenteel ingezette beleid gaan melkveehouders
voor
economisch
renderende
productielandbouw.
1025 euro per ha verdienen, inclusief 420 euro aan
Het is niet wenselijk al dit land als natuurgebied te
verleende subsidie. Dit is minder dan het minimumloon.
ontwikkelen. In Nederland ontstaat daardoor als het
Die boer houdt er dus mee op. Of de overheid moet
ware een ‘plattelandsoverschot’. De grote vraag is hoe
een handje toesteken óf de boer moet nog meer koeien
het platteland als agrarisch cultuurgebied kan worden
gaan houden. Grote bedrijven met 200-1000 koeien, die
behouden en vooral duurzaam en betaalbaar kan worden
vervolgens hun koeien binnen zullen gaan houden. Wat
onderhouden?
betekent dat laatste voor de ‘stoffering’ van het landschap? Als de melkveehouderij in Nederland verdwijnt moet dan de vereniging Natuurmonumenten het beheer van die één
1.2 WAAR ZIJN WE MET ONZE WELVAART AANBELAND: BELEVINGSARMOEDE?
miljoen hectare overnemen? Aan pure onderhoudskosten betekent dat voor de gemeenschap 447 euro per hectare,
Een maatschappelijke tendens of, zo u wilt een probleem,
en maar liefst 1000 euro als aankoop, publiciteit en andere
is onze welvaart. Neem als voorbeeld het fileprobleem.
kosten worden meegerekend. Dan is de gemiddelde
Veel Nederlanders staan dagelijks voor hun werk uren
melkveehouder met 420 euro subsidie per hectare niet
in de file om hun gezin te onderhouden, om te sparen
duur. En in feite krijgt hij geen subsidie maar een betaling
voor de broodnodige en begeerde vakantie(s) en om de
voor verleende diensten aan de maatschappij.
mooie eerste - en noodzakelijk tweede - auto te kunnen betalen. Welke prijs wordt daarvoor betaald? Voor een
Bron: Herman Versteijlen, Directeur Directe Betalingen, Marktmaat-
willekeurige werknemer betekent dat 200 werkdagen met
regelen en Promotie van Landbouwproducten bij de Europese
gemiddeld 2 uur filetijd oftewel 400 uur stressvol file rijden
Commissie, Veilig en goed voedsel, een mooi landschap – leve de
(= 50 werkdagen!). Allemaal uren die niet kunnen worden
subsidies voor de landbouw, NRC Handelsblad, 8 juli 2006 1 INLEIDING
besteed aan de zorg en opvoeding van de kinderen. Tijd die wordt ingehaald met een snelle hap, snel dit en snel
10-15% van het landbouwareaal zal en andere functie krijgen
dat. Tegelijkertijd is ‘niet over nadenken en doorgaan’ het motto.
Als de overheid de huidige inkomenstoeslagen in de landbouw omvormt tot een effectief stelsel van beloning
De nadelen van onze welvaart komen steeds nadrukkelijker
van groene diensten, zal dat de landschappelijke
aan de orde sedert de Club van Rome ons daar indringend
kwaliteit en biodiversiteit ten goede komen. Dit is een
mee confronteerde. Niet in de laatste plaats voor de
van de conclusies van het Centraal Planbureau.
omgeving waarin we leven en kinderen worden opgevoed.
In deze studie worden de opgaven zichtbaar waarvoor
De hedendaagse consumenten is zich niet of nauwelijks
de Nederlandse overheid op de lange termijn kan komen
bewust van hetgeen men eet, laat staan de natuurlijke
te staan als zij het huidige beleid van inkomenstoeslagen
wijze waarop het tot stand komt. De afstand van de mens
voortzet. Rekening moet worden gehouden met de volgende
tot de natuur, leven en milieu wordt steeds groter. De
tendensen:
maatschappelijke effecten van deze belevingsarmoede zijn
n De druk op ruimte voor nieuwbouw neemt tot 2020 nog toe
enorm. De economische gevolgen om de negatieve effecten
en zal daarna afvlakken. Deze druk concentreert zich
recht te trekken zijn navenant. Denk alleen maar aan de
vooral in de Randstad vanwege de behoefte aan nieuwe
oplopende kosten van jeugdzorg, reïntegratie, gezondheids-
woningbouwlocaties en bedrijventerreinen en natuurlijk
en ouderenzorg.
de forse vraag naar recreatiegroen. In het overige deel
Inmiddels is het probleem eenieder wel duidelijk en het
van Nederland is de ruimtevraag beperkt en zullen zich
vinden van oplossingen blijft op allerlei terrein nog veel
sneller de effecten van bevolkingskrimp op de ruimtevraag
aandacht vragen. De natuurlijke belevingswaarden die het
manifesteren.
platteland biedt kan een belangrijke bijdrage leveren om welvaart en welzijn dichter bij elkaar te brengen.
n Grondgebruik landbouw neemt verder af. Liberalisering
van het landbouwbeleid zal leiden tot weliswaar minder - doch grotere bedrijven met grootschalige bedrijfs-
1.3 HET PLATTELAND: LICHT AAN DE HORIZON!
gebouwen en glastuinbouw. De rest van het landelijk gebied zal door nieuwe recreatieve voorzieningen en
Wat heeft welzijn met verbrede landbouw te maken?
agrarische nevenactiviteiten steeds meer worden gebruikt
De ontmoeting met natuur, dieren, het respect van de
en bezocht door mensen uit de steden.
boer – en vooral ook rust, ruimte en regelmaat - biedt
Bron: CPB, MNP, RPB,Welvaart en leefomgeving, een scenariostudie
velen (opnieuw) een weg naar meer welzijn. Maar ook
voor Nederland in 2040, website CPB 29 september 2006
1 INLEIDING
Belevingseconomie
een leuke vakantie met de kinderen op een minicamping bij de boer waar dieren
Beweging is kenmerkend voor de
kunnen worden geknuffeld, is om nooit te vergeten. Of een bezoek met de school
huidige samenleving en op vrijwel
aan een échte boerderij, samen met een vriendje op blote voeten struinen door het
elk denkbaar gebied waarneembaar.
weiland: allemaal belevingen die substantieel bijdragen aan de belevingswaarden van
Oude kaders lijken te schudden op
onze kinderen.
hun grondvesten. Er dienen zich eindeloos veel nieuwe ‘attracties’
Als we het probleem van ‘plattelandsoverschot’ en ‘belevingsarmoede’
aan.Wat drijft de mensen?
aanpakken met ‘plattelandsbeleving’ vangen we twee vliegen in een klap.
Natuurlijk de beschikbaarheid van allerlei impulsen en mogelijkheden,
1.4 KANSEN VOOR PLATTELANDSONDERNEMERS; KANSEN VOOR BOEREN
maar dat op zich is niet voldoende. Beweging wordt in deze tijd steeds
Boeren staan met hun onderneming misschien wel het dichtst bij de natuur. De groei
meer gedreven door beleving.
van planten en dieren gaat immers niet vanzelf en is afhankelijk van de natuurlijke
Waarbij in het verleden ‘het goede’
omstandigheden en de groene vingers van de boer. Door mensen naar de boerderij
vaak van boven kwam, zien we
te halen, de omgeving aan mensen te laten zien en te laten ervaren en voelen, heeft
nu meer en meer de omslag naar
de boer een uniek product in handen, een belevingsproduct voor verschillende
horizontaal
krachten.
doelgroepen, zoals groente, zuivel en vlees rechtstreeks van de boer uit de regio,
Internet, CNN, globalisering, massa
landbouw en zorg en toerisme. Natuurlijk zijn er veel andere producten en vooral
individualisering, mobiliteit en der-
ook combinaties ervan. De beleving van het platteland biedt de extra toegevoegde
gelijke zijn van grote invloed op
waarde waar behoefte aan is. Er is immers sprake van belevingsarmoede en behoefte
cultuur, economie en technologie.
aan pure beleving.
gedreven
Wil de multifunctionele landbouw op deze tendensen inhaken dan
Recreëren op het platteland
moet zij haar plaats vinden in
Het platteland, de natuurlijke omgeving, de rust en de ruimte bieden een geweldige
deze dynamische wereld door
omgeving om tot rust te komen. Niet voor niets heeft de Achterhoek als slogan
de burger/consument beleving te
gekozen “Kom op Verhaal in de Achterhoek”. Er is echt behoefte aan het platteland,
bieden. Beleving in de betekenis van
als uitloopgebied van het verstedelijkte westen, liefst op fietsafstand. We willen dan
het ervaren van diepere essenties
ook een poosje kunnen fietsen zonder diverse drukke verkeerswegen te moeten
als authenticiteit (waarachtigheid),
kruisen of geconfronteerd te worden met stedelijk gebied. We willen genieten van
emotie (pakkend) en bezieling
het platteland en de kleine dorpen.
(identiteit). 1 INLEIDING
Veel boeren die omzien naar een andere invulling of uitbreiding van hun bedrijfsactiviteiten voorzien in deze groeiende behoeften: kamperen bij de boer, groepsaccommodaties, dagactiviteiten voor groepen, boerengolf, bed and breakfast, theetuinen, boerderijwinkels, open dagen bij de boer, etc. Teveel om op te noemen. Weet wat je eet Ook op lokaal niveau kunnen boerderijen veel betekenen voor het dagelijkse leven. De boerderijwinkel aan de rand van de stad waar je eerlijke producten kan halen en er het verhaal bij krijgt. Je kent de boer en de dieren en je kan zien hoe het product gemaakt wordt. Ongemerkt steek je er veel van op. Je weet wat je eet, je weet wie het maakt, de herkomst van voedsel is geen vraag meer. Bij de horeca en bedrijfsrestaurants treffen we steeds meer streekproducten op de menukaart aan. Zorgboerderijen De combinatie van landbouw en zorg maakt een sterke ontwikkeling door in de vorm van dagbesteding van ouderen, mensen met verstandelijke beperking, mensen met problemen in de arbeidsmarkt, ex-verslaafden; allemaal mensen die als deelnemer of hulpboer verder op weg worden geholpen. Ineens zijn ze geen patiënt meer, maar een gewaardeerd mens. Het aantal zorgboeren stijgt; ze spelen in op een toenemende maatschappelijke behoefte, waarbij tegelijkertijd het platteland in stand wordt gehouden. Terug naar vroeger? Misschien wel, want in vroegere jaren hadden veel boeren altijd al een plek voor de zwakkeren in de samenleving. Niet alleen bij de boer kun je het platteland beleven Natuurlijk is het ondernemen op het platteland niet alleen voorbehouden aan boeren. Er zijn veel voorbeelden van groene ondernemers die een zorgboerderij of theetuin beginnen. Ook niet te vergeten zijn de gastvrije horeca en bed & breakfast adressen in de dorpen, de molens en musea, en de andere attracties op het platteland, die maken dat het belevingsarrangement van het platteland compleet is.
1 INLEIDING
De toegevoegde waarde, die plattelandsondernemers bieden De verbrede landbouw – zorgboerderijen, regionale producten en recreatie-, bezoek- en educatie boerderijen – biedt oplossingen voor welvaartsproblemen. Immers: n Natuurbeleving is steeds meer te zien als een toegevoegde waarde en boerenbedrijven staan
dicht bij de natuur. Ze hebben deze letterlijk in handen. n De burger komt op het erf van de boer: de boer-burger kloof wordt verkleind en de stad-
land relatie verstevigd: terdege een maatschappelijke bijdrage en bevorderlijk voor de sociaaleconomische positie van de boer. n Consumenten gaan anders aankijken tegen voeding. Ook de ‘reguliere’ boerenbedrijven
komen daarmee in een ander daglicht te staan en krijgen extra garanties voor een bestaan. De economie die daaruit ontstaat biedt een basis voor een sociaal-economisch vitaal platteland. Ondertussen blijft het landschap behouden en wordt daarmee niet onomkeerbaar teniet gedaan. Het regeneratie vermogen om – misschien op de lange termijn - meer regionaal in de primaire voedselvoorziening te voorzien blijft aanwezig. 1.5 DRIJVENDE KRACHTEN Om de veelbelovende – momenteel ontluikende - nieuwe plattelandseconomie te ontwikkelen worden in de navolgende hoofdstukken de hefbomen en condities behandeld die gewenst zijn voor een versnelling van deze ontwikkeling. Deze drijvende krachten zijn de voorwaarden voor een functionerend netwerk van ketens en regionale samenwerkingsverbanden in een bloeiende plattelandseconomie. Samenwerkende zelfsturende ketens geven extra stimulans en impuls aan de plattelandseconomie. Dit concept van ketenoverschrijdende samenwerkingverbanden, Metamarkets genaamd, wordt behandeld in hoofdstuk 7.
1 INLEIDING
OVER DE AUTEURS Auteurs Harry Raemaekers (
[email protected]) en Rien Hilhorst (
[email protected]) voelen zich nauw betrokken bij het onderwerp verbrede landbouw. Harry is ‘plattelandsondernemer’ in Zuid Frankrijk. Hij heeft een maison à la campagne, waar hij samen met Monique gasten ontvangt, die rust en ontspanning zoeken (zie www.maisonpuechmalou.nl). Een belangrijk deel van zijn tijd is Harry in Nederland waar hij als interim-manager en organisatieadviseur werkzaam is, o.a. als voorzitter van de Agrarische Bedrijfsverzorging Noord-West. Harry is voormalig directeur van Agriment: een organisatieadviesbureau werkzaam in de agribusiness. ‘Fusie en ruzie’ vormden een belangrijk deel van zijn werk. Rien daarentegen is ‘plattelandsondernemer’ op een boerderette in Wageningen. Van 1986 tot 2001 oprichter, directeur-eigenaar van Q-Ray, een softwarebedrijf voor de agrarische sector. Momenteel werkt hij onder de vlag van het bureau Wickhill, ontwikkelaar van concepten, waaronder het innovatieve Landmerc concept. Vanaf 2000 ontmoetten Harry en Rien elkaar regelmatig. Een terugkerend - hen sterk boeiend onderwerp – ging over de organisatieprincipes van waardenetwerken en de impact van internet. Vanaf 2002 zijn ze – beiden inmiddels vrij van het eigen bedrijf – de onderliggende principes van waardenetwerken en ICT gaan toepassen op de ketenontwikkeling in de multifunctionele landbouw. In de verbrede landbouw zijn immers nieuwe samenwerkingsvormen en innovaties nodig om sociaal economische positionering en professionalisering te bewerkstelligen. Drijfveren van auteurs om voor deze markt te kiezen zijn de oorspronkelijke betrokkenheid bij deze markt, het maatschappelijke belang ervan en natuurlijk ook de eigen wortels. Bij de ontwikkeling van het regioprogramma, elders in dit boek beschreven, schoof Jan Huijgen, pionier van Coöperatie Stadteland bij, als ook Jaap Meijer van het Bureau Talentum, momenteel directeur Steunpunt Landbouw en Zorg. Samen stonden ze aan de wieg van de stichting Green Valley, waarvan Harry momenteel voorzitter is en Rien de dagelijkse bureaucoördinatie verzorgt.
15
KANSEN VOOR VERBREDENDE BOEREN Deze publicatie is bestemd voor plattelandsondernemers - met name boeren - en het betrokken netwerk, die een toekomst zien in de groeiende vraag naar plattelandsbeleving. Auteurs benaderen het geheel vanuit een tweetal ontwikkelingen. Als eerste het vrijkomen van boerderijen en landbouwgrond, waardoor er als het ware een ‘overschot’ ontstaat aan agrarisch cultuurgoed. En als tweede de maatschappelijke tendens van vervreemding van de natuur, waardoor veel mensen steeds verder komen af te staan van elementaire waarden van het leven. In de titel ‘belevingsarmoede’ genoemd. De combinatie van deze beide uitdagingen biedt unieke kansen voor plattelandsondernemers, vooral voor ondernemende boeren, die met hun groene omgeving veel aan burgers te bieden hebben in de vorm van educatie, recreatie, regionaal gezond eten, natuurbeleving, zorg, etc. Producten van de verbrede landbouw, die door de pure beleving ervan, mensen en vooral ook kinderen dichter bij de natuur en waarden van het leven brengen. Auteurs bieden een leidraad voor succesvolle ketenontwikkeling van deze groeisector. Een uitwerking wordt gegeven van drijvende krachten in de ketenontwikkeling van multifunctionele landbouw: n
de groeiende markt van de plattelandsbeleving,
n
de kracht van de regio en regiobranding (regiobekendheid),
n
de noodzaak van samenwerking (regionaal en in de keten),
n
de versnellingsmogelijkheden van een kennis- en keteninfrastructuur en internet,
n
en tot slot: de ondernemers ‘die het doen’.
Deze vijf drijvende krachten voor ketenontwikkeling zijn in deze publicatie uitgewerkt en onderbouwd met ervaringen opgedaan in het Regioprogramma Green Valley. Enkele van de conclusies en aanbevelingen: 1. Het plattelandsproduct zal kwaliteit en belevingswaarde moeten hebben. 2. Voor verdere opschaling en versnelling is de vorming van zelfsturende ketennetwerken met ketenregisseurs onontbeerlijk 3. Infrastructuur zal vroegtijdig ontwikkeld moeten worden; in het bijzonder gericht op communicatie en commercie.Vernieuwende inzet van ICT kan daaraan een flinke impuls geven. 4. Regionale sturing is een belangrijke randvoorwaarde. Regionale en landelijke publiek-private platforms zijn nodig voor zowel beleid als infrastructuur.
Stichting Green Valley, Rapport 2006-2, ISSN 1873-0817
16
