Kan je gezondheid beïnvloeden door preventie? Prof. dr. Lode Godderis 1,2 KULeuven, Centre for Environment and Health, Leuven, Belgium; 2 Idewe, External Service for Prevention and Protection at Work, Heverlee, Belgium 1
Gezondheid?
WHO (1948) - Vlaams Decreet (2003): “Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity”
Huber et al. BMJ. 2011.
Gezondheid?
WIV. 2014.
Gezondheid en leeftijd
Yokota et al. BMC Public Health. 2015.
Gezondheid?
Charter van Ottawa (1986) “Health is the ability to adapt and to self manage”
Huber et al. BMJ. 2011.
Omgeving en gezondheid Angelina Jolie’s Double Mastectomy: What We Know About...
http://healthland.time.com/2013/05/14/angelina-jolies-double...
TIME Magazine
Video
LIFE
Boston Bombing
Apps
Health & Family
BREAST CANCER
Angelina Jolieʼs Double Mastectomy: What We Know About BRCA Mutations and Breast Cancer By Alice Park
May 14, 2013
18 Comments
She doesn’t have cancer yet, but like many women with breast cancer
Genes 10%
mutations, she had the radical surgery to lower her risk. Describing her decision as “My Medical Choice,” the 37-year-old actress revealed in an op-ed in the New York Times that she carries the BRCA1 gene mutation, which gives her an 87% risk of developing breast cancer at some point in her life. The abnormal gene also increases her risk of getting ovarian cancer, a typically aggressive disease, by 50%. To counteract those odds, Jolie wrote that she decided to have both her breasts removed. (MORE: Cover Story: How to Cure Cancer) While radical, her decision to pre-empt any future cancer is a common one, and backed by studies. In 2010, Australian scientists found that women with the BRCA1 or BRCA2 mutations who chose to have preventive mastectomies did not develop breast cancer over the three-year follow-up. What’s more, OLI SCARFF / GETTY IMAGES
since the genetic abnormalities increase the risk of ovarian cancer, women who had their ovaries and fallopian tubes removed also dramatically lowered their risk of developing ovarian or breast cancers. TIME’s story
Angelina Jolie leaves Lancaster House after attending the G8 Foreign Minsters' conference in London, on April 11, 2013.
about the study explained:
RELATED They were 89% less likely to develop ovarian cancer and 61% less likely to develop breast cancer over three years than their counterparts who did not have prophylactic surgery. Among the 250 study participants who underwent preventive mastectomies, none developed breast cancer during the study follow-up. Additionally, a patientʼs surgical choice affected overall mortality rates, both cancer related and not: only 3 percent of surgery participants died at the time of the study follow-up versus 10 percent of those who avoided the surgery.
Angelina Jolie Says She Had Double Mastectomy Wall Street Journal
GWAS
Angelina Jolie’s proactive, public mastectomy Washington Post
(MORE: The Changing Face of Breast Cancer) And while the mutations are inherited – a mother with either aberration has a 50-50 chance of passing it on to her children – women who don’t get the mutation are not at increased risk of developing breast cancer, even if they belong to families with a history of the disease. Previous studies had suggested that women who did not have the mutations but had a mother or sister who did, could have up to a five times greater risk of developing different types of breast cancer, which led them to schedule frequent biopsies and even preventive mastectomies. The latest research, however, suggests that’s not necessarily the case. As I wrote in 2011:
But the new study counters those findings, concluding that the risk of breast cancer in women from BRCA families, who do not carry the mutations themselves, are no higher than that of women in families with other types of breast cancer. The study involved more than 3,000 families with breast cancer, including nearly 300 who had the BRCA1 or BRCA2 mutations.
The genetic test for the BRCA mutations isn’t done for every woman, or even for every woman who is at risk of developing breast cancer. Doctors recommend it for those who develop cancer at a young age, or have multiple family members with the disease. It’s expensive – up to $3000 – and insurers require that patients meet a
Cancer
threshold for needing the test before they cover its cost. Jolie is fortunate to be able to afford not just the test but the reconstructive surgery following the procedure as well. But she’s aware that not all women are even aware of the genetic screening and may not be able to afford the testing. She wrote that her goal in announcing her choice to remove her breasts prophylactically is to raise awareness of the test and the treatment options that women have if they are positive for the mutations. MORE: How Exercise May Lower Breast Cancer Risk
Alice Park @aliceparkny
Park's latest book is The Stem Cell Hope: How Stem Cell Medicine Can Change Our Lives.
Alice Park is a staff writer at TIME and covers health, medicine, nutrition and fitness.
1 of 2
16/05/13 16:22
Treatment
Omgeving en gezondheid
"De dioxinecrisis heeft duizenden ernstige ziektes veroorzaakt"
DE EN FR
16 april 2015 11:34
8 °C HOME BINNENLAND !
VIDEOZONE POLITIEK
http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2303705
36
KM FILE
Het journaal L - 15/04/15
Het weer 20u
Het journaal VGT - 15/04
LIVE CENTER BUITENLAND !
ECONOMIE !
CULTUUR & MEDIA !
OOK DAT NOG
"De dioxinecrisis heeft duizenden ernstige ziektes veroorzaakt"
OPINIE !
ALLE RUBRIEKEN !
Binnenland
Environment 10%
Lange wachttijden op Antwerpse ring richting Gent Europese flitsmarathon ook in België Producent Soliris wil niet weten van prijsverlaging Weinig meisjes kiezen voor wetenschap en technologie Al spelend Nederlands leren in Gent
01 / 03 Dioxinecrisis van 1999 heeft tienduizenden mensen ziek
EWAS
ma 13/04/2015 - 20:08
>
"Dioxines behoren tot de sterkste kankerbevorderende stoffen"
Floor Bruggeman
De dioxinecrisis van 1999 heeft zwaardere gevolgen gehad voor de volksgezondheid dan tot nu toe werd aangenomen. Dat heeft de Gentse kankerspecialist Nik Van Larebeke becijferd aan de hand van officiële Vlaamse gezondheidsgegevens. Het zou gaan om twintigduizend extra kankers bij vrouwen en nog meer bijkomende gevallen van suikerziekte en hoge bloeddruk. "De crisis is niet goed aangepakt", aldus Van Larebeke in "Terzake".
<
Meest gelezen
>
Meest bekeken
07:15 "Ik heb de ware passie eindelijk gevonden" 06:38 'Ik wil mij verontschuldigen voor dit live verslag" 07:07 “Neen, deze job is écht niet alleen geschikt voor vrouwen”
De dioxinecrisis brak zestien jaar geleden uit, nadat bekend was geraakt dat een giftige stof dioxine in onze voedselketen was terechtgekomen. De gevolgen werden jarenlang onderschat, aldus Van Larebeke in "Terzake". "Ik heb altijd gezegd dat de dioxinecrisis een ramp was voor de volksgezondheid. Dioxines behoren namelijk tot de sterkste kankerbevorderende stoffen die ooit getest werden." Door onderzoek voor en na de dioxinecrisis weten onderzoekers hoeveel dioxines we tijdens die periode hebben opgenomen. Welke invloed die dioxines hebben, haalt Van Larebeke uit onderzoek uit 2004 en 2011. Daarbij werd telkens dezelfde groep mensen onderzocht.
Prevention
Cancer
07:44 Water wordt duurder voor wie veel verbruikt, goedkoper voor wie zuinig is 10:24 Bedrag onterecht uitbetaald stempelgeld opgelopen tot 291 miljoen
De evolutie was volgens Van Larebeke duidelijk. "We hebben vastgesteld dat de vrouwen die meer dioxines hadden in hun bloed, meer kanker hadden. Wat zowel de mannen en de vrouwen betreft die meer dioxines in hun bloed hadden, werd meer suikerziekte en hoge bloeddruk vastgesteld."
06:47 Grote flitsmarathon in heel Europa
De gemiddelde Vlaming zou volgens Van Larebeke dus 2,5 procent meer kans hebben op suikerziekte dan voor de
07:28 Sabam onderzoekt embedden van YouTube-video's
dioxinecrisis en 0,9 procent meer kans op hoge bloeddruk. De gemiddelde Vlaamse vrouw heeft daarnaast 1,8 % meer kans op kanker dan voor de dioxinecrisis.
15/04 Kleine helikopter kan ongemerkt landen aan het Capitool 01:23 Vrouw in Texas bevalt van unieke vijfling: allemaal meisjes 08:58 "Hard werken om terug ons ding te kunnen doen"
1 of 3
16/04/15 11:35
Omgeving en gezondheid Environment 10%
80%
Genes 10%
Mechanism: GEWAS
Prevention
Cancer
Treatment
Exposoom
Rappaport and Smith. Science. 2010.
Preventieniveaus Arts Preventie niveaus
Patiënt
Ziektegevoel afwezig
Ziekte afwezig Primaire Preventie
Ziekte aanwezig Secondaire Preventie
Ziektegevoel aanwezig
Quaternaire Preventie
Tertiaire preventie
Preventieniveaus Arts Preventie niveaus
Patiënt
Ziektegevoel afwezig
Ziekte afwezig Primaire Preventie
Ziekte aanwezig Secondaire Preventie
Ziektegevoel aanwezig
Quaternaire Preventie
Tertiaire preventie
Determinanten van kanker
Determinanten van kanker
Tomasetti and Vogelstein. Science. 2015.
Determinanten van kanker
Ronellenfitsch et al. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2009.
Levenstijl en disability
Anthony J et al. N Engl J Med. 1998.
Levenstijl: BMI 26,5 26 25,5 25 24,5
Vandersmissen L et al. Veiligheidsnieuws. 2015.
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
23,5
1993
24
Levenstijl: BMI
Gudzune et al. Annals of Internal Medicine. 2015.
Preventieniveaus Arts Preventie niveaus
Patiënt
Ziektegevoel afwezig
Ziekte afwezig Primaire Preventie
Ziekte aanwezig Secondaire Preventie
Ziektegevoel aanwezig
Quaternaire Preventie
Tertiaire preventie
Screening
Screening • 19 diseases (39 tests) out of 50 diseases/disorders • Screening is recommended for 6 diseases (12 Tests). • Reductions disease-specific mortality estimates: ultrasound for abdominal aortic aneurysm in men; o mammography for breast cancer; o fecal occult blood test and flexible sigmoidoscopy for colorectal cancer) • None of the all-cause mortality estimates. o
Saquib et al. Int. J. Epidemiol..
Screening
Voorwaarden voor screeningstest • • • • • • • • • •
Relevant Behandelbaar Voorzieningen Herkenbaar Natuurlijk verloop Wie is ziek? Opsporingsmethode Aanvaardbaarheid Kosten-baten Continuïteit
Voorwaarden voor screeningstest • • • • • • • • • •
Inspelen op een erkende behoefte Doel bij aanvang vastgesteld Doelgroep van de screening moet zijn vastgesteld Effectiviteit wetenschappelijk bewezen Samenhangend geheel van opleiding, scholing, testpraktijk, zorg en programmamanagement Kwaliteit om de potentiële risico’s te minimaliseren Geïnformeerde keuze Toegankelijkheid gewaarborgd voor hele doelgroep Programma vanaf het begin geëvalueerd worden Voordelen moeten opwegen tegen nadelen
Sportmedische screening
Preventieniveaus Arts Preventie niveaus
Patiënt
Ziektegevoel afwezig
Ziekte afwezig Primaire Preventie
Ziekte aanwezig Secondaire Preventie
Ziektegevoel aanwezig
Quaternaire Preventie
Tertiaire preventie
Werk en gezondheid
Frank J, et al. CMAJ. 1998.
Werk en gezondheid
Werk en gezondheid
Butterworth et al. Occup Environ Med. 2011.
Werk en gezondheid
Tompa et al. J Occup Rehabil.2008.
Preventieniveaus Arts Preventie niveaus
Patiënt
Ziektegevoel afwezig
Ziekte afwezig Primaire Preventie
Ziekte aanwezig Secondaire Preventie
Ziektegevoel aanwezig
Quaternaire Preventie
Tertiaire preventie
Campagnes
Kennis is maar één factor
Kennis is maar één factor in gedragsverandering
Rookverbod
Mons et al. Tob Control. 2013
Rookverbod
Been, et al. Lancet. 2014.
Conclusies • Meeste aandoeningen zijn multifactorieel • Meeste studies bestuderen 1 factor • Meeste studies bestuderen 1 preventieniveau – interventie • Studies bestuderen niet beoogde effect van interventie
