KADOC JAARVERSLAG 2013

KADOC JAARVERSLAG 2013

Woord vooraf 2013 was de start van een nieuwe beleidsperiode, wat heel wat consequenties inhield, zowel voor de interne als voor de publieke werking van KADOC. Intern was de geleidelijke implementatie van het nieuwe organigram, een logisch uitvloeisel van de voorbije OFDoefening, ingrijpend. Er werd gestart met de formule van consulentenwerking en expertiseoverleg. Extern was de start van het Expertenforum een nieuwe stap in de communicatie van KADOC naar en het overleg met zijn collega’s in het erfgoedveld. De systematisch uitgebouwde consulentenwerking wil een overdachte ondersteuning bieden op lokaal en regionaal gebied en is een actieve wijze van structureel opgevatte expertisedeling. Vanzelfsprekend wordt verder volop de kaart van het digitale getrokken, zowel wat de veilige bewaring van digitaal erfgoed als de digitalisering van traditioneel (al dan niet papieren) erfgoed betreft. Dat dit laatste alsmaar dwingender wordt, bewijst ook de evolutie van de raadpleging van het erfgoed in de leeszaal. ODIS, de webdatabank die een gemeenschappelijk initiatief is van een aantal cultureel-erfgoedinstellingen, onder leiding van KADOC, zette het afgelopen jaar een belangrijke stap in zijn verdere ontwikkeling en internationalisering. Met de lancering van ODIS 2 eind november werd de webdatabank stilaan een standaard in het onderzoeksveld. Al deze nieuwe beleidsaccenten gingen gepaard met een consequent volgehouden werking op het vlak van behoud en beheer (begeleiden van en herbestemmen van bedreigde erfgoedgehelen), valorisatie (erfgoedondersteunend onderzoek, waaronder vier openbaar verdedigde proefschriften) en publiekswerking (een mooie reeks nieuwe publicaties en tentoonstellingen).

3

jaarverslag 2013

INHOUD WOORD VOORAF

3

ALGEMENE WERKING

7

1.1. Organisatie 1.1.1. Bestuur 1.1.2. Overleg en samenwerking

7 7 7

1.2. Algemene diensten 1.2.1. Gebouwen 1.2.2. Financiën, administratie en logistiek 1.2.3. IT 1.2.4. Personeel

9 9 9 10 10

1.3. Behoud en beheer: Archief en Bibliotheek 1.3.1. Archief - verwerving en verwerking 1.3.2. Erfgoedbibliotheek - verwerving en verwerking 1.3.3. Digitalisering en preservatie 1.3.4. Stagiairs 1.3.5. Digitale bewaar- en ontsluitingsinfrastructuur

11 11 12 16 17 18

1.4. Onderzoek 1.4.1. Algemeen 1.4.2. Wetenschappelijke agora 1.4.3. Wetenschappelijke netwerken 1.4.4. Trajecta 1.4.5. Onderzoeksinstrumentarium: ODIS 1.4.6. Fellows

19 19 20 20 21 22 26

1.5. PUBLIEKSWERKING EN COMMUNICATIE 1.5.1. KADOC-bezoeker 1.5.2. Leeszaal 1.5.3. Publicaties 1.5.4. Tentoonstellingen 1.5.5. Communicatie 1.5.6. Educatieve werking 1.5.7. Consulentenwerking

27 27 28 35 36 38 39 40

WERKING PER THEMAVELD

43

2.1. Religieuze instituties en groeperingen 2.1.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 2.1.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten 2.1.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 2.1.4. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2012 en 2013, nagekeken op bezit [Erfgoedbibliotheek] 2.1.5. Herbestemmingsoperaties 2.1.6. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] 2.1.7. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] 2.1.8. Erfgoed protestants-evangelische organisaties en kerken [Archief / Erfgoedbibliotheek] 2.1.9. Dynamics of Religious Reform [Onderzoek] 2.1.10. Religion and Modernity – Subsidiariteit [Onderzoek] 2.1.11. Religion and Modernity: kerkelijkheid en geloof in België [Onderzoek] 2.1.12. Italian Catholicism and International Relations [Onderzoek] 2.1.13. Kerkfinanciering [Onderzoek]

43 43 43 43 44 44 44 44 44 45 45 45 45 46

4

2.1.14. Onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten - België (Relins-België) [Onderzoek] 2.1.15. Internationaal onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten (Relins-Europe) [Onderzoek] 2.1.16. Project Statistieken Religieuze Instituten [Onderzoek] 2.1.17. Project Interviews Religieuzen [Onderzoek] 2.1.18. Negentiende-eeuwse congregatiestichteressen [Onderzoek] 2.1.19. Religieus leven tussen opheffing en reveil in het bisdom Luik [Onderzoek] 2.1.20. Rodolphe Hoornaert en Monasterium De Wijngaard [Onderzoek] 2.1.21. 50 jaar Universitaire Parochie Leuven (1963-2013) [Onderzoek] 2.1.22. Volgconcilie.be [Website] 2.1.23. Catholic Church, modernization and modernity in contemporary Europe [Onderzoek] 2.2.24. Comme des sœurs. Mode ;-) religie [Tentoonstelling / publicatie] 2.2.25. Jésuitesses [Onderzoek] 2.2.26. Holy visions [Onderzoek]

46 46 46 46 46 47 47 47 47 47 48 48 48

2.2. Religieuze praktijken en belevingsvormen 2.2.1. Processies en bedevaarten: Op handen gedragen [Erfgoed / Onderzoek / Publiekswerking] 2.2.2. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 2.2.3. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek]

48 48 49 49

2.3. Culturele en religieuze diversiteit (incl. interactie, conflict) 2.3.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 2.3.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten 2.3.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 2.3.4. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 2.3.5. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] 2.3.6. Missie, wetenschap en apostolisch beleid [Onderzoek] 2.3.7. Missionering en architectuur in Belgisch Congo [Onderzoek] 2.3.8. Missionering en geografie [Onderzoek] 2.3.9. Congo 2010 [Onderzoek] 2.3.10. Call of the Rockies [Erfgoed / Onderzoek] 2.3.11. Missionering in India [Erfgoed / Onderzoek]

49 49 49 49 49 49 49 49 50 50 50 50

2.4. Religie, kunst en cultuur 2.4.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 2.4.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten 2.4.3. Bibliotheekcollecties overgedragen en nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 2.4.4. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] 2.4.5. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] 2.4.6. Centre Religieux d’Info et d’Analyse de la Bande Dessinée [Archief/Erfgoedbibliotheek] 2.4.7. De rol van de ingenieur in de Belgische samenleving [Onderzoek] 2.4.8. Hans Van der Laan [Onderzoek] 2.4.9. De andere verbeeld [Erfgoed / Onderzoek] 2.4.10. Religie en architecturaal modernisme [Onderzoek] 2.4.11. Inventaris van 19de- en 20ste-eeuwse kerken [Erfgoed / Onderzoek] 2.4.12. Reis ‘Pugin down the Rhine’

50 51 51 51 51 51 51 51 51 51 51 51 52

2.5. Maatschappij en ideologie 2.5.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 2.5.2. Vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten [Archief ] 2.5.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 2.5.4. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 2.5.5. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] 2.5.6. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] 2.5.7. Religie en migratie [Onderzoek] 2.5.8. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed [Erfgoed / Onderzoek] 2.5.9. 50 jaar Marokkaanse/Turkse migratie (1964-2014) [Erfgoed / Onderzoek] 2.5.10. Centrum voor de Geschiedenis van Migranten [Erfgoed / Onderzoek] 2.5.11. (Kans)armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen/België [Onderzoek]

52 52 52 52 52 53 53 53 53 53 54 54

5

jaarverslag 2013 2.5.12. Transnational Encounters of Elites in 19th-Century Europe [Onderzoek] 2.5.13. Civitas [Erfgoed / Onderzoek] 2.5.14. Vlaams-Brabant drinkt! [Onderzoek] 2.5.15. Zelfstandig Ondernemen in Oost-Vlaanderen [Onderzoek] 2.5.16. Arbeidersvrouwenbeweging [Erfgoed] 2.5.17. Groepsidentiteiten van arbeidersbewegingen [Onderzoek] 2.5.18. Woonwagenbewoners [Erfgoed / Onderzoek] 2.5.19. Maatschappelijke impact van het HIW en het Belgisch neothomisme [Onderzoek] 2.5.20. Het katholiek onderwijs in België [Onderzoek] 2.5.21. Geschiedenis KAA Gent [Onderzoek] 2.5.22. Prospectie- en registratieproject COV [Erfgoed] 2.5.23. Christendemocratisch internationalisme (Onderzoek) 2.5.24. LUCAS [Onderzoek]

54 54 55 55 56 56 56 56 56 57 57 57 57

2.6. Diverse 2.6.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ]

57 57

BIJLAGEN B1. BESTUUR B1.1. Wetenschappelijke Commissie B1.2. Adviesraad B1.3. Editorial Board B1.4. Mecenaatcomité

58 58 58 58 59

B2. PERSONEEL Algemene diensten Behoud en Beheer Archief Bibliotheek Publiekswerking en communicatie Onderzoek

59 59 59 59 59 59 60

B3. KADOC IN CIJFERS

60

B4. PUBLICATIES, TENTOONSTELLINGEN EN ANDERE REALISATIES B4.1. Publicaties B4.1.1. KADOC-publicaties B4.1.2. KADOC-periodieke publicaties B4.1.2. Publicaties van KADOC-medewerkers B4.2. TENTOONSTELLINGEN B4.2.1. KADOC-tentoonstellingen

62 62 62 62 64 66 66

B5. VORMINGS- EN WETENSCHAPPELIJKE ACTIVITEITEN B5.1. Lezingen door KADOC-medewerkers B5.2. Deelname aan colloquia, studiedagen, enz. B5.3. Begeleiding van en colleges aan studenten B5.4. Begeleiding doctoraten B5.5. Bestuurs- en adviesmandaten B5.6. Geleide bezoeken en werkbezoeken

67 67 69 70 71 72 73

B6. OVERZICHT VAN DE SCHENKERS EN BEWAARGEVERS IN 2013

74

6

Algemene werking 1.1. Organisatie 1.1.1. Bestuur Zie Actieplan 2013: actiepunten 1 t.e.m. 7, 36 De Wetenschappelijke Commissie1 is het hoogste bestuursorgaan van KADOC. Ze vergaderde op 13 maart, 16 mei, 17 oktober en 28 november. In de loop van 2013 vonden enkele wijzigingen plaats in de samenstelling van de Commissie: Marc Depaepe (vanaf oktober vicerector) werd vervangen door Pieter Verstraete en Fred Stevens (vanaf oktober met emeritaat) door Wim Decock (niet in het Bureau). Op 11 juli overleed literatuurhistoricus Marcel Janssens (°1932). Hij doceerde decennialang algemene literatuurwetenschap en Nederlandse en Europese letterkunde aan de KU Leuven en stond bekend als een van de meest invloedrijke naoorlogse literaire critici in Vlaanderen. Marcel Janssens lag mee aan de basis van KADOC. Hij maakte tien jaar lang deel uit van de wetenschappelijke commissie (1977-1987). Een dag later, op 12 juli, overleed historicus Jan Roegiers (°1944). Als universiteitsarchivaris en hoofdbibliothecaris van de KU Leuven was hij van nabij betrokken bij het ontstaan en de verdere werking van KADOC. Hij steunde enthousiast het initiatief en begeleidde de jonge staf met zijn ruime kennis. Ook wist hij de collecties met enkele ‘trouvailles’ te verrijken. Hij zetelde in de wetenschappelijke commissie van 1977 tot 2010 en was mee betrokken in diverse projecten. Met hem verliest KADOC niet alleen een prominent lid, maar ook een steunpilaar. Het Bureau2, het dagelijks bestuur van KADOC, vergaderde op 4 maart, 13 maart, 24 april, 25 juni, 2 september, 7 november en 13 december. De jaarlijkse bijeenkomst van de Adviesraad3 vond plaats op 24 oktober. Op de agenda stonden de volgende punten: samenstelling Adviesraad, het project “Kerkelijkheid en geloof in België: Kerk in cijfers”, voorstelling van het nieuwe Trajecta en de kapelwerking. Het Expertenforum, een nieuw adviesorgaan waarmee KADOC de dialoog met zijn partners op het Vlaamse erfgoedveld beter wil structuren, is voor de eerste keer samengesteld en op 18 oktober samengekomen. 25 instellingen uit het ruime erfgoedveld aanvaardden het

lidmaatschap van het Expertenforum. 21 vertegenwoordigers waren aanwezig op de eerste vergadering. Op de agenda stonden de volgende punten: uitdagingen voor KADOC in het Vlaamse erfgoedlandschap 2013-2017, opbouw en beheer van databanken en voorstelling van het nieuwe Trajecta (portaalsite + tijdschrift). De Staf vergaderde gemiddeld twee keer per maand en hield tweemaal een stafconclaaf in functie van de voorbereiding van het Actieplan en de begroting. Het Expertiseoverleg, een nieuw orgaan dat is samengesteld uit de operationele verantwoordelijken en de gelijkgestelden, heeft zes keer vergaderd, nl. op 16 april, 11 juni, 16 juli, 9 september, 21 oktober en 2 december. De aandacht ging naar een aantal externe dossiers van belang voor de consulentenwerking, zoals LIAS, VIAA en DAV en het project Gemeenschappelijk Erfgoeddepot. Op deze vergaderingen werd de consulentenwerking onderling afgestemd, ook in relatie met de erfgoedexperten. Ten slotte kwamen ook praktische elementen, zoals het opmaken van contracten en het recupereren van kosten, aan bod. In 2013 werd de nieuwe OFD (Organisatie- en Functiedesign)-structuur geïmplementeerd met nieuwe functiebeschrijvingen voor de medewerkers. Er zullen binnenkort nog vier afdelingen functioneren: 1° Algemene Diensten, 2° Behoud en Beheer (bestaande uit de huidige afdelingen Archief en Erfgoedbibliotheek, die nauwer samenwerken met het oog op een grotere coherentie), 3° Onderzoek, 4° Publiekswerking en communicatie (de vroegere afdelingen ‘Publicaties en Tentoonstellingen’ en ‘Publieke diensten’). Eind maart is het Actieplan 2013 met begroting overgemaakt aan het Agentschap Kunsten en Erfgoed. Tegelijkertijd heeft het Agentschap een gedetailleerd jaarverslag en een jaarrekening 2012 ontvangen. In november is een Actieplan met begroting voor 2014 overgemaakt. Het jaarverslag is ter beschikking gesteld aan alle geïnteresseerden. 1.1.2. Overleg en samenwerking Zie Actieplan 2013: actiepunten 41 t.e.m. 43 en 59 t.e.m. 63 Het overleg met de vijf andere landelijke culturele archiefinstellingen (ADVN, Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis, Liberaal Archief, Letterenhuis en Rijksarchief Vlaanderen) werd gecontinueerd in het kader van OLAV (Overlegforum Landelijke Archieven Vlaanderen). Tot nadere beslissing ligt de coördinatie van OLAV bij

1. Samenstelling, zie Bijlage 1.1. 2. Samenstelling, zie Bijlage 1.1. 3. Samenstelling: zie Bijlage 1.2.

7

jaarverslag 2013 KADOC. In het totaal werd met de zes partners vier keer vergaderd. Daarnaast vond een overlegmoment met het steunpunt FARO plaats. Op de agenda stonden telkens gemeenschappelijke bekommernissen, zoals de positionering van de landelijke bewaarinstellingen in het evoluerende erfgoedlandschap, expertise-uitwisseling inzake personeels- en ICT-beleid en collectievorming. Heel wat aandacht ging naar de lopende besprekingen inzake de oprichting van een belangenorganisatie en de besprekingen binnen het Cultureel-Erfgoedoverleg van een memorandum over de noden van de erfgoedsector. Vanaf de tweede jaarhelft zijn de partners – weliswaar met behoud van hun autonomie – toegetreden tot het Cultureel-Erfgoedoverleg. Het afdelingshoofd Onderzoek volgt nu verder het Cultureel-Erfgoedoverleg als vertegenwoordiger van KADOC.

kunnen hebben en tot nieuwe synergieën of samenwerkingsvormen aanleiding kunnen geven. Ondertussen participeerde KADOC op constructieve wijze aan de Stuurgroep Roerend Religieus Erfgoed van CRKC, maar ook aan andere vormen van overleg.

Op diverse niveaus participeerde KADOC actief aan advies- en overlegorganen met betrekking tot de ontwikkelingen in het erfgoedlandschap in Vlaanderen. Dat engagement wordt elk jaar intensiever, zeker de deelname aan initiatieven van en het overleg met FARO, zoals ‘Het groot en klein onderhoud’,’ Tournée générale’, het overleg m.b.t. de meeting van het Memory of the World Committee, het platform Digitale Duurzaamheid en het Platform Etnografie/Gedeeld Erfgoed.

We vermelden ook het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG-KU Leuven) en de vzw Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG), waarmee op regelmatige basis wordt overlegd. Het mandaat van de directeur als lid van de Wetenschappelijke Commissie van het ICAG werd verlengd voor 2013-2017. De directeur is in 2013 ook opnieuw gecoöpteerd tot lid van de Raad van Bestuur en van de Algemene Vergadering van de vzw CAG. Het afdelingshoofd Onderzoek maakt deel uit van de klankbordgroep Immaterieel Cultureel Erfgoed & Mondelinge Geschiedenis van het CAG.

KADOC participeerde aan enkele FARO-werkgroepen, zoals ‘Archieven 2020,’ die een innovatieagenda opstellen voor de toekomst van de archiefsector in Vlaanderen. De KADOC-directeur nam op vraag van het Agentschap Kunsten en Erfgoed op 8 april deel aan de visitatie (voorbereiding, bezoek en rapportering) van het Universiteitsarchief Gent ter beoordeling van zijn aanvraag voor het bekomen van het kwaliteitslabel (binnen het Erfgoeddecreet) en op 19 december aan de informatieen evaluatievergadering Kunsten en Erfgoed met de beoordelaars van het kwaliteitslabel. Voorts is KADOC betrokken bij de VVBAD (secties Archief en Wetenschappelijke Bibliotheken en Werkgroep Automatisering) (zie Bijlage 5.5) en bij het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) en aansluitend daarbij het vrij intensieve overleg m.b.t. de toekomstplannen voor het Museum Parkabdij. Het mandaat van de directeur als vertegenwoordiger van de KU Leuven in de Raad van Bestuur van het CRKC werd verlengd voor de periode 2013-2017. Met een hernieuwing van het protocol met het CRKC werd even getemporiseerd omdat dat expertisecentrum momenteel uitgebreid wordt met een departement Onroerend erfgoed. Verder is het nog even afwachten of een museale functie (fusie Museum Parkabdij) wordt opgenomen. Het betreft niet onbelangrijke beleidsopties die ook in de wederzijdse relatie consequenties

8

Voor de coördinatie van het behoud en beheer van de kerkelijke archieven in Vlaanderen functioneert een stuurgroep Kerkelijke archieven die, in het licht van de taakuitbreiding van het CRKC in de richting van het onroerend erfgoed, werd hernoemd als ‘stuurgroep roerend religieus erfgoed’, onder leiding van het CRKC, met deelname van onder meer het Rijksarchief, de Vlaamse bisdommen, de koepelorganisaties van de religieuze instituten en KADOC, vertegenwoordigd door zijn afdelingshoofd Behoud en beheer.

Daarnaast is er ook regelmatig overleg met heel wat andere Vlaamse erfgoedinstellingen, zoals het CVAa (Centrum Vlaamse Architectuurarchieven). Het afdelingshoofd Onderzoek neemt op regionaal vlak actief deel aan de stuurgroep Erfgoedcel Leuven, de Erfgoedraad Leuven en het Wetenschappelijk Comité van het AMVB (Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel). KADOC speelt ook een actieve rol in de besprekingen m.b.t. de mogelijke op- en inrichting van een gemeenschappelijk erfgoeddepot Leuven. Wat de uitwerking van Collectieplan Vlaanderen betreft, werden verkennende gesprekken gevoerd rond het concept en de te volgen methodologie in de schoot van OLAV en Archiefbank Vlaanderen. De directeur bleef als voorzitter ook intens betrokken bij het reilen en zeilen van het Belgisch Historisch Instituut te Rome (BHIR) en volgt de werking van het BHIR in Rome van nabij, met onder andere de bibliotheekcollecties van het Instituut die zich in de Academia Belgica bevinden. Bijzondere aandachtspunten waren de zorg voor de hervormde publicatiereeksen van het Instituut en een betere afstemming van de werking van de drie zgn. ‘Romeinse’ instituten: het BHIR, de Academia Belgica en de Nationale Stichting Prinses Marie-José. Een speciaal aandachtspunt in dat verband was de voorbereiding van het gemeenschappelijk colloquium dat in Brussel zal plaatsvinden “Renovatio, inventio, absentia

imperii. From the Roman Empire to Contemporary Imperialism” dat naar aanleiding van de 75ste verjaardag van de Academia Belgica wordt voorbereid. Als voorzitter van het BHIR is de KADOC-directeur immers ook lid van de Raad van Bestuur van de Academia Belgica en volgt hij van aan de zijlijn de werking van de Belgische afdeling van het Istituto per lo Studio del Risorgimento Italiano. Het afgelopen jaar waren er verscheidene contacten met prof. Mary Daly van het University Centre of Ireland in Dublin. In juni bracht een delegatie van het Centre een bezoek aan KADOC om de werking nader te leren kennen en de mogelijkheden te onderzoeken van de oprichting van een soortgelijk centrum in Ierland. Als lid van de adviesraad van LIBIS-net pleegt KADOC overleg met de diverse partners van het bibliotheeknetwerk. KADOC neemt constructief deel aan diverse werkgroepen van het netwerk, die als bedoeling hebben om de behoeften van de verschillende partners beter te stroomlijnen en een doelmatige en gebruiksvriendelijke oplossing te zoeken voor vragen of problemen die zich aandienen. Het hoofd Erfgoedbibliotheek van KADOC is als expert opgenomen in de werkgroep catalografie. Het hoofd Erfgoedbibliotheek van KADOC is ook bestuurslid van de VRB (nieuwe naam: Expertisehouders voor Levensbeschouwelijke Collecties.). De bestuursvergadering komt tweemaal per jaar samen en organiseert twee studiebijeenkomsten voor de leden. KADOC participeert aan het internationaal overlegplatform voor beheerders van bewaarcollecties van kinderboeken, dat vanuit de Koninklijke Bibliotheek van Den Haag wordt gecoördineerd. Het afdelingshoofd Algemene diensten neemt deel aan het overleg van de administratieve directeurs en de ICT-raad Humane Wetenschappen van de KU Leuven. Hij is ook lid van de stuurgroep van het Platform Digitale Duurzaamheid en van de werkgroep Automatisering van de VVBAD. Het hoofd Erfgoedbibliotheek is dan weer lid van de Campusbibliotheekraad Humane Wetenschappen van de KU Leuven.

1.2. Algemene diensten 1.2.1. Gebouwen Zie Actieplan 2013: actiepunten 27 en 28 Vooral op KADOC 2 werden heel wat kleinere werken uitgevoerd, onder meer een nieuwe fietsenstalling, een oppuntstelling van de verwarming, het afwerken van de ramen en enkele kleinere werken. Voor de kapel werd een nieuwe mobiele geluidsinstallatie aangekocht. In het kader van het intenser gebruik van de kapel werden afspraken gemaakt met de Technische Diensten van de KU Leuven met het oog op een masterplan over de restauratie/renovatie/hergebruik van de kapel en de ruimere KADOC-site. 1.2.2. Financiën, administratie en logistiek Zie Actieplan 2013: actiepunten 8, 9, 20 t.e.m. 26 De financiële procedures van KADOC werden verder op punt gezet. Er werd vooral veel aandacht besteed aan de analytische boekhouding, teneinde de diverse kosten beter in kaart te kunnen brengen. De prijzenpolitiek voor allerlei producten en diensten werd aangepast. Er werd een aanvang gemaakt met een efficiëntere doorrekening van kosten naar diverse opdrachtgevers, onder meer voor consultancy. De digitalisering van de administratie werd voortgezet. De Algemene diensten stonden in voor de voorbereiding en organisatie van diverse manifestaties. De afdeling ondersteunde de vergaderinfrastructuur, onder meer door goed functionerende multimedia-apparatuur en een verzorgde catering. Er werden nieuwe koffieapparaten en watercoolers geïnstalleerd in de cafetaria en de verschillende vergaderruimten. Tegelijkertijd werd de drankvoorziening voor personeel en bezoekers geoptimaliseerd. Voortaan kunnen zij gratis water, koffie en thee gebruiken, terwijl het aanbod van andere dranken volledig werd afgebouwd. Zo kon met het afvoeren van de drankautomaat een energiebesparing worden gerealiseerd. De leasingwagen die al in 2012 in gebruik werd genomen, wordt intensief gebruikt en voldoet in alle opzichten. De implementatie van Sharepoint werd voorbereid. Sharepoint zal worden ingezet als samenwerkingstool voor het gemeenschappelijk redigeren van teksten.

9

jaarverslag 2013 1.2.3. IT Zie Actieplan 2013: actiepunten 24, 29 t.e.m. 35 en 113 Het investeringsprogramma voor hardware werd voortgezet. Daardoor werden 6 desktops en 8 laptops geïnstalleerd. Er werd verder overleg gepleegd over de afbouw van het eigen serverpark ten voordele van een efficiëntere aanpak i.s.m. ICTS van de KU Leuven. De overdracht van de hardwareomgeving biedt betere garanties voor een performante, gemonitorde en veilige omgeving voor de data van KADOC. De website van KADOC en de themawebsites werden verder onderhouden. Voor het onderzoeksproject ‘Grenservaringen van de natiestaat. Gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België (19de - 20ste eeuw)’ werd een nieuwe themawebsite opgezet. Ook werd gewerkt aan een portaal voor de tijdschrift Trajecta en het internationale netwerk Civitas-FARCD (zie verder). De migratie van de technische omgeving naar Plone werd verder voorbereid. Vanaf 12 april startte de implementatie van Microsoft Lync, de geïntegreerde Voice over IP/Unified Communication oplossing die de KU  Leuven heeft ingevoerd. In september ontvingen alle KADOC-personeelsleden een opleiding, waarna iedereen overschakelde op het nieuwe telefoonsysteem. 1.2.4. Personeel Zie Actieplan 2013: actiepunten 10 t.e.m. 19 Op 31 december werkten er 42 personeelsleden (30 vrouwen en 12 mannen) op KADOC, van wie 21 deeltijds (samen 34,50 VTE) (zie Bijlage 2). Twee medewerkers van deze groep zijn wegens langdurige ziekte of themaverlof niet actief. Daarnaast werkten er twee gedetacheerde medewerkers. Ten slotte waren er 16 vrijwilligers en 8 vrijwillige wetenschappelijke medewerkers op regelmatige basis werkzaam (variërend van een halve tot enkele dagen per week). Dat brengt de totale ploeg op 66 personen. Op 2 augustus overleed Frans Verhelst (°1949). Hij was oud-lector pedagogische wetenschappen aan de lerarenopleiding van de KATHO (Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen) en sinds 2007 vrijwilliger bij KADOC. Hij werkte op het archief van het bisdom Brugge aan de invoer van biografische gegevens in de webdatabank ODIS. We houden aan Frans heel positieve herinneringen over, in het bijzonder aan zijn jovialiteit en zijn werklust. De inspanningen om de kennis en expertise van de eigen personeelsleden te bestendigen en te vergroten, worden volgehouden: verscheidene personeelsleden

10

volgden bijscholingscursussen en/of namen deel aan (al dan niet internationale) studiedagen, colloquia en dergelijke meer (zie Bijlage 5.2). In 2013 werd een eerste draft gemaakt voor een persoonlijk vormingsaanbod voor elke medewerker. Binnen de formatie 2013 en conform de logica van het Organisatie- en functiedesign (verder: OFD) werden enkele medewerkers bevorderd en/of gepromoveerd. Er vonden twee algemene personeelsvergaderingen plaats, waarop de voltallige groep werd geïnformeerd en geconsulteerd over de stand van zaken en de perspectieven. Op 5 februari werd er ingegaan op het nieuwe bestuur, de hoofdaccenten 2013-2017, het Actieplan 2013 en OFD-operatie. Op 3 september kwamen de accenten voor 2013-2014, het nieuwe telefoonsysteem Lync, de nieuwe ‘horecaregeling’, de ruimtelijke reorganisatie van de Algemene diensten en het afvalbeleid aan bod. Een belangrijk medium van overleg en communicatie vormen de afdelings- of teamvergaderingen. Op de agenda stond voornamelijk werkoverleg en de voorbereiding van het Beleidsplan 2013-2017. • De afdeling Publiekswerking en communicatie vergaderde op 12 februari, 18 juli en 11 december. • De afdeling Algemene diensten had regelmatig intern overleg. Daarnaast vergaderde ze vijfmaal: op 29 april, 9 juli, 19 augustus, 7 oktober en 7 november. • De afdeling Onderzoek vergaderde op 1 oktober en 19 december. Startende of lopende projecten worden voorgesteld en collectief besproken. • De archiefmedewerkers vergaderden op 12 maart, 14 mei, 2 juli, 16 september en 26 november. De erfgoedbibliotheekmedewerkers vergaderden op 4 maart, 27 juni, 5 september en 14 oktober. Er werden informatie- en vormingssessies georganiseerd rond Limo, Alma en ODIS-2. Op deze vergaderingen werd bijzondere aandacht besteed aan de registratie van illustratoren en omslagontwerpers en aan schaderegistratie. Er werd een speciale vormingssessie georganiseerd rond oude drukken (11 maart) – zie Actieplan 2013, punt 16. Op 27 mei ging de LIBISnet-gebruikersdag door. Die stond vooral in het teken van de overgang naar het nieuwe Unified Resource Managment System (Alma) en de implicaties ervan op de werkprocessen. Op 6 september ging de jaarlijkse personeelsuitstap in Gent door. In de voormiddag werd de groep ontvangen in het Liberaal Archief, waar werd kennisgemaakt met de werking en het gebouw. Na een lunch in De Vooruit, waarbij al een kijkje kon worden genomen op het speciale parcours n.a.v. ‘Vooruit 100’, ging het met een toeris-

tenbootje naar het STAM, waar de grote tentoonstelling ‘Vooruit 100!’ werd bezocht. ’s Avonds werd de dag afgesloten met een etentje in Leuven.

1.3.1. Archief - Verwerving en verwerking

Af en toe worden ook speciale rondleidingen voor het personeel georganiseerd op de eigen KADOC-tentoonstellingen, zoals bv. Beelden van een vergeten ontmoeting. De Belgische missie in India’

Zie Actieplan 2013: actiepunten 45 t.e.m. 47

1.3.1.1. Verwerving

KADOC kende in 2013 een aangroei van 805 strekkende meter archief. Die omvang ligt een stuk lager dan de gemiddelde aangroei van de voorbije 15 jaren (ca. 1100 strekkende meter). In 2013 werden er evenwel geen zéér omvangrijke bestanden overgedragen, wat de afgelopen jaren wèl het geval was.

1.3. Behoud en beheer: Archief en Bibliotheek Zie Actieplan 2013: actiepunten 49 en 50

Tot de historisch meest waardevolle en homogene aanwinsten behoren de bestanden van de Bonden van het H. Hart/Kerk en Wereld, de zusters van de H. Jozef Brugge, de Vlaamse kapucijnen, de zusters van de H. Vincentius Beveren, de redemptoristinnen Brugge, Volens, Marjet Van Puymbroeck, Broederlijk Delen en Marc Olivier.

Van de 496 schenkingen die KADOC registreerde (ten opzichte van 482 in 2012, een lichte stijging dus), waren er 316 (318 in 2012) die hoofdzakelijk boeken en 66 die hoofdzakelijk tijdschriften (49 in 2012) bevatten. 116 bevatten archiefmateriaal en 68 audiovisueel materiaal. Al die overdrachten ondergaan de strenge selectie van het KADOC-collectieplan. Dat houdt in dat regelmatig wordt overgegaan tot herbestemming van bestanden die niet onder de KADOC-criteria vallen. Deze cijfers omvatten alleen de schenkingen op papier (voor de toenemende verwerving van digitale documenten, zie 1.3.2.2). Voor de materiële omvang van de aangroei, en de situatie per 1 januari 2014, zie Bijlage 3.

Klassiek is ook dat grote middenveldorganisaties belangrijke aanvullingen doen op archieven die al jaren in KADOC zijn. In 2013 was dat o.a. het geval met Okra, Markant, Pax Christi Vlaanderen, KSJ-KSA-VKSJ, diverse ACW-verbonden, KVLV en KVG.

900 Aanwinsten 1990-2013 800 700 600 500 400 300 200

13

12

20

11

20

10

20

20

09

08

20

07

20

06

20

05

20

20

04

03

20

02

20

01

20

00

20

20

99

98

19

19

97

96

19

19

95

94

Aanwinsten Archief Audiovisueel materiaal

19

93

19

92

19

91

19

19

19

0

90

100

Boeken Tijdschriften

11

jaarverslag 2013 1.3.1.2. Ordening en beschrijving

1.3.2. Erfgoedbibliotheek - Verwerving en verwerking

Zie Actieplan 2013: actiepunten 49 t.e.m. 52

2013 was voor de Erfgoedbibliotheek een jaar met belangrijke uitdagingen en realisaties. Na de verwerving van het kwaliteitslabel in 2011 blijft de kwaliteitsvolle uitoefening van haar basisfuncties, - met name de verzamelfunctie, behoud en beheer, onderzoek en publieksgerichte valorisatie – een belangrijke inzet van haar werking, met een minimale bezetting van 3,85 VTE.

In 2013 werd van het binnenkomende archief 359 strekkende meter - goed voor 44 % van de totale archiefinstroom dat jaar - ontsloten via diverse toegangen (plaatsingslijsten of inventarissen) in het geautomatiseerde archiefbeschrijvingssysteem scopeArchiv. Opnieuw werd een inspanning geleverd om archieven te ontsluiten die al vóór 2013 toekwamen. 417 strekkende meter werd aldus geordend, beschreven en ontsloten. Zo kan op een selectieve wijze de verwerkingsachterstand deels worden weggewerkt. In totaal werd het afgelopen jaar 776 strekkende meter archief toegankelijk gemaakt. Die omvang ligt beduidend hoger dan die van de afgelopen jaren. Dat goede resultaat is o.a. te danken aan de inzet van vrijwilligers en jobstudenten. Ook het feit dat Vredeseilanden gedurende enkele weken een medewerker ter beschikking stelde om zijn omvangrijke archief (40 paletten) te selecteren, ordenen en beschrijven, verklaart de hoge verwerkingsgraad. Ondanks een prioritaire aandacht voor ordening en ontsluiting en systematisch zoeken naar additionele financiering blijft KADOC kampen met beduidende verwerkingsachterstanden van zijn archievencollectie. Naast de digitaliseringsoperaties en de daarmee gerelateerde werkzaamheden werden een aantal audiovisuele collecties inhoudelijk verwerkt. Als belangrijkste is de fotocollectie van de Belgische Boerenbond te vermelden. Die rijke collectie, die al geruime tijd op KADOC wordt bewaard, werd beschreven en ontsloten. Daarnaast werd, in voorbereiding van de viering 125 jaar Boerenbond in 2015, ook de beschrijving en inventarisatie van de filmcollectie opgestart. Dat werk zal in de loop van 2014 worden gefinaliseerd. Bedoeling is ook dat een aantal kernstukken uit die collectie digitaal raadpleegbaar zullen worden. Verder kunnen we nog de verwerking van het beeldmateriaal van de redemptoristinnen Brugge vermelden en het opstarten van de verwerking van de beeldcollectie horende bij het archief BressersBlanchaert, i.c. de uitgebreide verzameling glasnegatieven, die volledig gedigitaliseerd wordt. Als laatste zijn er de beeldarchieven van Missio en van de Bonden van het Heilig Hart/Kerk en Wereld. Dat laatste archief bevatte een aanzienlijke aanvulling van ongeveer 650 stuks op de reeds aanwezige affiches uitgegeven door Kerk en Wereld. Tot slot werden in het kader van de tentoonstelling naar aanleiding van 50 jaar Damiaanactie de affiches die in onze collectie nog ontbraken, verwerkt.

12

1.3.2.1. Verwerving Zie Actieplan 2013: actiepunten 44 t.e.m. 47 Dankzij een blijvende substantiële instroom van ca. 45.000 volumes (ca. 50.000 volumes in 2012) kon de Erfgoedbibliotheek haar bewaarprofiel verder versterken. Enerzijds maakt die continue instroom een doorgedreven selectie en consequente toepassing van het collectieplan noodzakelijk, anderzijds laat die toe om de zwaartepuntcollecties van de Erfgoedbibliotheek waar mogelijk aan te vullen op volledigheid. De actualisering van het collectieplan, met o.a. het ontwikkelen van criteria voor selectie en deselectie voor het digitale erfgoed, was een belangrijk actiepunt. Binnen de werkgroep e-erfgoed werden zowel inhoudelijke als vormelijke criteria vastgelegd, waardoor de harvesting van digitaal erfgoed op een meer systematische en doelgerichte manier kon verlopen (actiepunt 44). Het aandeel van ‘digital-born’ erfgoed in de collectie neemt immers stelselmatig toe. Er werd een groot aantal digitale files geharvest (150.388 bestanden in 7219 mappen, goed voor 284 Gigabyte) en klaargemaakt voor ingest in het digitale depot. Ook bij de verwerving van e-jaarverslagen (111 titels ) en e-books (2065 titels) werd een grote inspanning geleverd. Actuele publicaties De actuele publicaties van uitgeverijen, organisaties en particulieren blijven een belangrijke prioriteit in de documentatieverwerving. Fondslijsten werden opgevraagd en geprospecteerd. Ontbrekende titels in de collectie werden opgelijst en aangevraagd. Als gevolg van die inspanningen kon het aantal actuele publicaties en tijdschriften die lopend op het Centrum toekomen op peil worden gehouden (625 actuele publicaties in 2013, 765 in 2012). In 2013 kwamen 1379 tijdschrifttitels lopend op het Centrum toe, waarvan het merendeel in digitale vorm (868 titels, ca. 63%). Binnen het kader van de actielijn 47 is de volledige collectie lopende tijdschriften op volledigheid gecontroleerd. 511 titels van de collectie lopende tijdschriften verschijnen nog op papier.

Actief verwervingsbeleid in het digitale tijdperk In het digitale tijdperk verschuift de verwerving meer en meer in de richting van digitale harvesting. In de schoot van de werkgroep digitaal erfgoed worden de digitale bronnen voor de Erfgoedbibliotheek op een systematische manier verworven. Met het oog op een efficiëntere uitwisseling van informatie tussen de leden van de werkgroep is een administratief beheersinstrument uitgewerkt waarin informatie inzake harvesting (methode, frequentie, contactgegevens e.a.) en verwerking op een systematische manier wordt opgeslagen en bewaard. Op 31 december 2013 werden er 598 lopende digitale publicaties beheerd. Dat is slechts een deel van het totale bezit aan e-tijdschriften. Samen met de reeds eerder verzamelde, maar ondertussen stopgezette digitale tijdschriften, telt KADOC momenteel 1415 verschillende digitale tijdschrifttitels. Wanneer we de digitale tijdschriften rangschikken volgens inhoud, bekomen we de volgende verdeling: zie diagram. Het middenveld kan op zich verder opgesplitst worden in een aantal categorieën: het socio-economisch middenveld (87 titels), verwante bedrijven en diensten (12), gezondheidszorg (28), caritas / derde- en vierdewereldwerking (75) en het socioculturele middenveld (36).

De huidige 598 lopende digitale tijdschriften en nieuwsbrieven worden op verschillende manieren geharvest. Een deel ontvangen wij via e-mail, een deel wordt geharvest op de website van de uitgever en nog een ander deel bekomen we via ISSUU, een aanbieder van webruimte voor het online publiceren van digitale tijdschriften. Een klein percentage ontvangen we via ftp-overdracht of een jaarlijkse cd-rom. Via de diverse harvestingkanalen werden in 2013 150.388 files (in 7219 folders) geharvest, goed voor 284 gigabyte. Naast het bestand lopende titels werden 95 nieuwe digitale tijdschriften geharvest. Bij de harvesting van nieuwe titels werd prioriteit gegeven aan de velden ‘Kerk en religie’, ‘Religieuze instituten’, ‘Kunst en cultuur’, ‘Media en communicatie’ en ‘Maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven’. Voor EVADOC werden 26 titels geharvest. Er werden ook 17 digitale periodieken geharvest van anglicaanse, joodse of islam origine. De digitale tijdschriften en nieuwsbrieven vormen een zeer dynamisch en wisselend onderdeel van de Erfgoedbibliotheek. Voortdurend ontstaan nieuwe digitale publicaties, terwijl andere ophouden te bestaan. Een permanente prospectie is bijgevolg noodzakelijk. Ook webharvesting zal in de toekomst een belangrijke plaats innemen in het bewaren van dat digitaal erfgoed. Ten slotte zijn er ook heel wat inspanningen geleverd voor de harvesting van digitale boeken en digitale

Digitale tijdschriften, 2013 opvoeding, onderwijs en wetenschap 4,68%

religieuze instituten 4,52%

ideologie en politiek 9,20% jeugd en sport 9,36%

media en communicatie 3,01%

kerk en religie 26,25%

maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven 39,46%

kunst en cultuur 3,51%

13

jaarverslag 2013 jaarverslagen. Er werden 111 digitale jaarverslagen geharvest en klaargemaakt voor ingest in het digitale depot. Verder werden 2065 digitale documenten (digitale boeken en digitale brochures ) geharvest, afkomstig van diverse maatschappelijke (ACV, ACW, Gezinsbond, Unizo, COV, Markant, VVI, Zorgnet Vlaanderen) en politieke organisaties (Cepess, CD&V), maar ook van onderwijsorganisaties (COV, VSKO, VVKSO), jeugdbewegingen (Chirojeugd Vlaanderen, KLJ) en religieuze instituten (Kruisheren). Blijvende instroom De logistieke uitdagingen van de Erfgoedbibliotheek blijven groot. Het aantal volumes dat in situ werd geselecteerd, liep op tot ca. 30.000 (18.000 in 2012). De hoge instroom maakt een resultaatgerichte aanpak van selectie en deselectie en een strikte toepassing van het collectieplan noodzakelijk, maar laat ook toe om de bewaarcollecties waar mogelijk continu te vervolledigen. In 2013 hadden 13 transporten plaats met overdrachten van substantiële erfgoedgehelen die bestemd waren voor de Erfgoedbibliotheek. Op 5 bestemmingen werd in situ geselecteerd. Er werden 4 herbestemmingstrajecten uitgevoerd, waarvan er nog één lopend is en één werd voorbereid. Het merendeel van de aanwinsten was afkomstig van religieuze instituten. Een groot deel van de aanwinsten bereikt ons nog via de traditionele weg: via privépersonen, onder wie een groot aantal priesters, en via instellingen. De religieuze instituten blijven een belangrijke factor bij de instroom. Een deel van de aanwinsten bereikte ons via archiefoverdrachten, voornamelijk via persoonsarchieven. Inhoudelijk hadden de aanwinsten vooral betrekking op de themavelden ‘Religie, kunst en cultuur’ en het maatschappelijk middenveld. Substantiële overdrachten • • • • • • • • • • • • •

bibliotheek André De Wolf (Maarkedal Nukerke) bibliotheekmateriaal Daniël Vanacker (Gent) Carmel Weelde Gasthuiszusters Augustinessen Brussel Gasthuiszusters Augustinessen Lier Redemptoristinnen Harelbeke Trappistinnen, Abdij Nazareth (Brecht) Ursulinen Onze-Lieve-Vrouw-Waver (Sint-KatelijneWaver) Zusters van de Heilige Jozef (Brugge) Zwartzusters Gent (Dendermonde) Zusters Jozefienen Sint-Niklaas Zusters Onze Lieve Vrouw van 7 Weeën (Ruiselede) Zusters van Sint-Vincentius a Paulo (Waarschoot)

1.3.2.2. Verwerking Zie Actieplan 2013: actiepunten 53 Het verwerkingsniveau van de Erfgoedbibliotheek bleef substantieel. Dankzij de aangehouden inspanningen kon het verwerkingsniveau van de meeste erfgoedgehelen op peil worden gehouden. Bij de verwerking van de tijdschriften is het volume toegenomen (1819 eenheden, 1240 in 2012). Daardoor kon, na het succesvol afronden van de retroactieve verwerking van de aanvullingen, gestart worden met de retroactieve verwerking van de nieuwe titels. Kwaliteitsvolle, inhoudsgerichte ontsluiting van de collecties staat nog steeds hoog op de agenda van de Erfgoedbibliotheek. Vanuit de bibliotheekcatalogus werden er 25.081 nieuwe koppelingen gelegd naar de authority database ODIS vanuit 10.596 records. Er konden 9645 nieuwe authority-koppelingen worden gelegd tussen Aleph-records en de ODIS authority databank vanuit 7374 verschillende records (in 2012: 8555 nieuwe koppelingen vanuit 6766 verschillende records). Door de tijdelijke inzet van jobstudenten werden ca. 16.500 volumes uit de onverwerkte voorraad boeken nagekeken op bezit. Alle nog onverwerkte titels uit 2012 en twee derde van de aanwinsten uit 2013 werden nagekeken op bezit. Bij de verwerking van de monografieën is wel een daling van het volume vastgesteld, maar dat is te wijten aan verminderde personeelsinzet als gevolg van het wegvallen van een tijdelijk project. In totaal werden 6366 aanvullingen of wijzigingen in de catalogus4 aangebracht (9466 in 2012). 5349 acties hadden betrekking op papieren documenten (8153 in 2012), 1017 acties op digitale publicaties (1313 in 2012, 799 in 2011). Daarbovenop werden nog eens 535 acties uitgevoerd in de onderzoeksdatabank ODIS (756 in 2012), voornamelijk aanpassingen aan publicatiesteekkaarten (425 items). Reguliere verwerking De geïntegreerde ontsluiting van erfgoed dat recent aan de instelling werd aangeboden, blijft een belangrijk aandachtspunt in de werking. Er werden 3530 monografieën gecatalogiseerd. De hoofdaandacht ging naar de verwerking van de kernpublicaties van de grote maatschappelijke organisaties en religieuze instituten (1725 items), de actuele publicaties (625) en de publicaties die ons via archiefoverdrachten (910) bereikten.

4. Toevoegen van nieuwe titels, wijziging van bestaande titels, toevoegen van exemplaren.

14

1. Het blijft een basisoptie om kernpublicaties van de grote maatschappelijke organisaties en religieuze instituten prioritair te verwerken. In 2013 resulteerde dat in 1204 publicaties afkomstig van diverse religieuze instituten (met o.a. publicaties van de Vlaamse jezuïeten, de Broeders van de Christelijke Scholen, Scheut, Vlaamse minderbroeders) en 651 kernpublicaties van grote maatschappelijke organisaties. 2. Het aantal actuele publicaties dat ter beschikking werd gesteld van de gebruikers, bedroeg 625 exemplaren (764 in 2012). De aanvullingen waren vooral afkomstig uit de velden ‘Religie, kunst en cultuur’ en ‘Maatschappij en ideologie’. 3. Verder ging de aandacht naar de verwerking van de publicaties die via archiefoverdrachten in ons bezit kwamen. 910 titels (950 titels in 2012) werden prioritair verwerkt. Ze waren afkomstig uit persoonsarchieven (Greta D’Hondt, Philippe & Mireille Huijghebaert-Sneyers Berchem, Fons Margot, Willy en Mia Verriest-Gils Brugge, J. Steverlinck, pater Versteylen) en organisatiearchieven (Apostolus Maris – Apostolaat der Schippers), CVP, ‘Licht en Liefde’ Roeselare, O.-L.-Vrouwcollege Antwerpen, VRO (Village Reconstruction Organisation Belgium). 4. De stapsgewijze integratie van de kerncollectie congressen, jaarverslagen, programma’s en jaarboeken in de geautomatiseerde cataloog Aleph blijft een belangrijk aandachtspunt bij de verwerking. De hoofdbronnen werden verder ontsloten en congres- en jaarverslagen die aansluiten bij de onderzoeksactiviteiten van het Centrum werden prioritair verwerkt, wat resulteerde in 280 aanvullingen op de collectie (219 in 2012): 140 monografieën (121 in 2012), 104 nieuwe reeksen (67 in 2012) en 36 aanvullingen op de digitale collectie (31 in 2012). De aanvullingen waren voornamelijk afkomstig van organisaties uit het maatschappelijke middenveld. 5. Naast de monografieën kreeg de verwerking van de speciale collecties een mooie impuls. De aandacht ging vooral naar de verwerking van jaarboeken (221 nieuwe exemplaren, 33 in 2012), palmaressen (151 nieuwe exemplaren, 105 in 2012) en catalogen (61 nieuwe exemplaren). De ontdubbeling en aanvulling van de liturgische collectie werden voortgezet. De hoofdaandacht ging naar de ontsluiting van de collectie religieuze muziek en volksmuziek. 6. Bij de reguliere verwerking van de papieren tijdschriften lag het accent op de verwerking van de lopende periodieken en de aanvullingen op de reguliere aanwinsten. Van de 1819 verwerkte tijdschriften waren er 1480 aanvullingen op bestaande titels (1023 items in 2012), hoewel er ook 190 nieuwe titels aan de catalogus werden toegevoegd (156 in 2012). Er ging heel wat energie naar de actualisering van het bestand lopende tijdschriften (zowel digitale als

papieren). Na contactname met de uitgevers konden beide bestanden worden gerationaliseerd: van 712 tot 511 titels (papieren collectie), van 1161 tot 868 titels (digitale collectie). Verder ging er ook heel wat aandacht naar het zogenaamde ‘FERBR-iseren’5 van de records, het samenbrengen van aanverwante titels in één record met als bedoeling het gebruiksgemak van de lezer te verbeteren. Dat was het geval voor 149 items (73 in 2012). Er werden 511 lopende periodieken verwerkt (483 in 2012), vnl. aanvullingen op bestaande titels (499 t.o.v. 464 in 2012), maar ook nieuwe titels (18 t.o.v. 29 in 2012) en wijzigingen aan bestaande records (43 t.o.v. 36 in 2012). 7. Een belangrijke functionaliteit die vanuit de Erfgoedbibliotheek wordt opgebouwd met het oog op het verder optimaliseren van de digitale dienstverlening, is de systematische opbouw van een collectie digitale gebruikskopieën van de analoge bewaarcollectie. Voortaan kan de beschikbaarheid van een digitale kopie via de catalogus aan de gebruiker worden getoond en na toestemming beschikbaar worden gesteld. Op die manier wordt de bewaarcollectie gevrijwaard voor gebruikersschade en optimaal gepreserveerd. Momenteel zijn er 257 titels die via de ‘scanning-on-demand’-service werden gedigitaliseerd. Op die manier levert de Erfgoedbibliotheek een bijdrage aan het tot stand komen van een virtuele leeszaal. Projectgebonden verwerking Gezien het strategisch belang van het systematisch verwerven van digitale publicaties voor de Erfgoedbibliotheek van de toekomst werd veel belang gehecht aan de werkgroep “Digitaal erfgoed”. Binnen die werkgroep werden grote inspanningen geleverd om de digitale collecties die geharvest werden, binnen een redelijk tijdsbestek aan de gebruikers ter beschikking te stellen. Er werden 1014 digitale documenten via de bibliotheekcatalogus aan de gebruikers ter beschikking gesteld: 868 digitale tijdschriften (aanvullingen op bestaande titels en nieuwe titels) (864 in 2012), 92 digitale boeken en 36 digitale congressen en jaarverslagen (32 in 2012). Dankzij de inzet van extra middelen kon de collectie scripta uit de archiefbibliotheek van de Franstalige jezuïeten in 2012 worden ontsloten, wat resulteerde in 1587 nieuwe titelbeschrijvingen. In 2013 werd gestart met de verwerking van de tijdschriften. In totaal werden 74 nieuwe titelreeksen ter beschikking gesteld van de gebruiker. Het CRIABD of Centre Religieux d’Info et d’Analyse de la Bande Dessinée dat in 1985 is opgericht met de bedoeling om het christelijke beeldverhaal te promoten,

5. FRBR staat voor Functional Requirements for Bibliographic Records.

15

jaarverslag 2013 droeg in 2011 zijn organisatiearchief en zijn collectie religieuze strips over aan KADOC. De Franstalige titels werden in bewaring gegeven aan het CDRR (Namen). Via een collectiebeschrijving werd die unieke collectie - als geheel en in zijn onderdelen – kenbaar gemaakt. Tijdens het voorbije werkjaar zijn inspanningen geleverd om dat erfgoed rond het christelijke beeldverhaal verder stuksgewijs te ontsluiten. De Nederlandstalige, Engelstalige, Duitstalige en Spaanse titels (611 titels) werden stuksgewijs beschreven en ter beschikking gesteld van geïnteresseerden. 1.3.2.3. Herbestemming en advies Zie Actieplan 2013: actiepunten 37 t.e.m. 40 en 122 Vanuit de diverse erfgoedgemeenschappen die KADOC representeert, wordt blijvend een beroep gedaan op de Erfgoedbibliotheek voor de herbestemming van erfgoedgehelen. In 2013 was de Erfgoedbibliotheek betrokken bij vier herbestemmingsoperaties, waarvan er één nog lopend is. Het gaat om de collecties van de minderbroeders in Vaalbeek, de kruisheren in Diest, de cisterciënzers in Bornem. De herbestemmingsoperatie van de scriptabibliotheek van de Vlaamse jezuïeten (Heverlee) die in 2014 zal worden uitgevoerd, werd grondig voorbereid. Op vijf sites (Carmel Aalst, Carmel Mons, bibliotheek Lambert Leijssen - Leuven, bibliotheek Florent Verwilt - Lier en zwartzusters Dendermonde) werd de Erfgoedbibliotheek gevraagd om een selectie te maken uit delen van de collectie die voor deselectie in aanmerking kwamen. Op twee sites (redemptoristen Essen, gasthuiszusters augustinessen Diest) werd advies gegeven over de bewaring en/of herbestemming van erfgoedgehelen. In 2013 werd verder ingezet op dienstverlening en netwerking. Vanuit diverse lokale erfgoedgemeenschappen wordt blijvend een beroep gedaan op de knowhow en expertise van de Erfgoedbibliotheek met de bedoeling om het erfgoed op een meer professionele manier in situ te kunnen bewaren. De verantwoordelijke van de Erfgoedbibliotheek verleende advies aan de gasthuiszusters augustinessen van Diest bij de registratie en bewaring van hun archiefbibliotheek. Via de werkgroep ‘abdijbibliotheek Bornem’ leverde de Erfgoedbibliotheek expertise rond preservatie, bewaring, ontsluiting, mogelijke herbestemming en valorisatie van de collecties uit de abdijbibliotheek in het kader van de restauratiewerken die op de abdijsite zijn gepland. De tijdelijke bewaring van de bibliotheekcollecties van de Parkabdij werd gecontinueerd in afwachting van de afronding van de restauratiewerken aan de bibliotheek en de terugplaatsing van de collectie in de vernieuwde site.

16

Herbestemming is een arbeidsintensieve vorm van instellingoverschrijdende dienstverlening waarbij advies wordt verleend en praktische ondersteuning wordt geboden bij de deselectie en herbestemming van substantiële of integrale erfgoedgehelen. Daarbij wordt erover gewaakt dat de context waarin het erfgoedgeheel tot stand is gekomen, wordt bewaard. Bij de herbestemming wordt steeds rekening gehouden met het collectieprofiel van de betrokken bewaarinstellingen en hun regionale identiteit. Nog steeds maken klooster- en schoolbibliotheken het hoofdaandeel uit van de herbestemmingsoperaties waarbij de Erfgoedbibliotheek betrokken is. Een groot deel van het erfgoed werd dan ook herbestemd naar bewaarinstellingen met een religieus bewaarprofiel, zoals bv. de Maurits Sabbebibliotheek, waarmee een protocol van samenwerking werd voorbereid, dat in januari 2014 zal worden bekrachtigd. Na afronding van het ontwikkelingsgericht erfgoedproject “Publieke ontsluiting en valorisatie van het archief en de bibliotheek van de Stichting de Bethune” stelt de afdeling Behoud en beheer blijvend expertise ter beschikking van de lokale erfgoedgemeenschap. 1.3.3. Digitalisering en preservatie Zie Actieplan 2013: actiepunt 64 t.e.m. 66 1.3.3.1. Digitalisering Het microfilm- en digitaliseringsbeleid werd voortgezet. Verzuurde boeken en tijdschriften worden systematisch gedigitaliseerd. Collectie-exemplaren die te broos zijn, worden enkel nog in digitale vorm aan de lezer ter beschikking gesteld. Via de scanning-on-demand service worden veel geraadpleegde stukken uit de bewaarcollectie gedigitaliseerd, in het digitale depot bewaard en als digitale kopie ter beschikking gesteld. Dankzij de systematische registratie van de digitale gebruikerskopieën in de catalogus (zie 1.3.2.2. reguliere verwerking sub 7) wordt de gebruiker van de collecties op het bestaan van een digitaal exemplaar geattendeerd. Met behulp van externe financiering worden belangrijke tijdschrifttitels uit onze bewaarcollectie systematisch gedigitaliseerd en ter beschikking gesteld. In samenspraak met de uitgever, het voormalige Studiecentrum voor Zielzorg en Predikatie, nu VUKPP-persdienst, is gestart met de systematische digitalisering van de bewaarcollectie Kerk en Leven. Alle nationale pagina’s en bisdomsedities van Kerk en Leven (1967-2006), Kerkelijk Leven (1948-1966) en zijn voorlopers (De stem uit het Vaderhuis (1941-1947), Het Kruis (1934-1964), Onze Plicht (1934-1938) e.a.) zullen worden gedigitaliseerd en de volgende jaren op een gebruiksvriendelijke manier ter beschikking gesteld. Het is een project dat momenteel meer dan 120.000 pagina’s beslaat. Het zal nog worden

uitgebreid met representatieve en systematisch bewaarde lokale edities. Met het oog op latere integrale digitalisering werden twee grote archiefgehelen, het archief Theo Lefèvre en het generalaatsarchief zusters van Barmhartigheid Ronse, hernummerd en herverpakt. De bestanden werden ook op hun volledigheid gecontroleerd. Wat de audiovisuele materialen betreft, werd veel gepresteerd in functie van het aanbod vanwege het VIAA (Vlaams Instituut voor de Archivering). VIAA is een engagement uit het regeerakkoord 2009-2014 van de Vlaamse regering. Vlaanderen wil door gerichte digitalisering en de creatie van digitale platformen en diensten zijn erfgoed, kennis en geschiedenis op een doordachte manier bewaren en ontsluiten voor de huidige en toekomstige generaties. In eerste instantie werd een gedetailleerde inventaris opgemaakt van de audiovisuele materialen en formaten. Die diende als basis voor het bepalen van prioriteiten (bv. naar type materiaal) in het digitaliseringsprogramma van VIAA. Dat was voor KADOC de opportuniteit om de hele collectie bewegend beeld en geluid diepgaander te ontsluiten. Zo werd eerst gefocust op de 46 filmcollecties, met in totaal 2500 titels. Inhoudelijk gaat het om films van missiecongregaties (waaronder de collectie van de Witte Paters, die op de Topstukkenlijst van de Vlaamse Gemeenschap staat), de collecties van de grote maatschappelijke organisaties (ACV, Boerenbond, CM), jeugdbewegingen (Chiro, VVKSM) en politieke partijen (CVP-CDO), naast die van KTRO en de Katholieke Smalfilmstudio. Het gaat steeds om uniek materiaal. Een groot deel van die films werd getest op pH-gehalte (zuurtegraad van de film). De analyse van de preservatietoestand van de collectie biedt een objectieve richtlijn voor het vastleggen van prioriteiten bij de digitalisering van de filmcollectie. De test wees uit dat 84% van de rollen in de veilige zone zit (pH-waarde 4,8 en hoger). 15% zit in de overgangszone en wordt het best zo snel mogelijk gedigitaliseerd (pH-waarde 4,6). 6% is dringend te digitaliseren (pH-waarde 4,4 en lager). Vrijwel elke collectie bevat een zeker percentage bedreigde titels. Omgezet in concrete aantallen gaat het om 150 unieke titels die dringend moeten worden gedigitaliseerd (17 titels gingen onherroepelijk verloren) en 375 titels die in de overgangszone zitten. Ook de filmcollectie van de Witte Paters, 200 titels, komt, wegens haar waarde, in aanmerking voor volledige digitalisatie. VIAA zelf pakt in eerste instantie het meest bedreigde analoge erfgoed aan, namelijk audiotapes en -cassettes, naast videobanden van het type U-matic en Betacam. Die erfgoeddragers zijn ook ruim vertegenwoordigd op KADOC, m.n. een kleine 3000 audiotapes, 1300 audiocassettes, 3500 U-maticvideo’s en 3000 Betacamvideo’s.

Alle audiobanden, waaronder de collecties van AVC, AVIMO, CDO, KTRO-KTRC, PRO, Bernard Henry, Placide Tempels naast de audiobanden die in veel archieven in kleinere aantallen aanwezig zijn, werden geïnventariseerd en gelabeld. Uiteindelijk werden 2884 audiobanden weerhouden voor digitalisering. Ook de inventarisatie van de andere dragers werd reeds aangevat. De collectie audiocassettes van Hugo Deridder, van KTRO en van de Gezinsbond werden beschreven, naast de collectie U-maticbanden van KTRO-KTRC, AVC en Unizo (Middengolf ). In 2014 zal die operatie onverminderd worden voortgezet. Veel tijd ging naar de materiële opvolging van de digitalisatie van de videocollectie van CDO, de ChristenDemocratische Omroep en de inhoudsontsluiting en materiële voorbereiding van de digitalisatie van de aanvullingen op de affichecollectie. Verder werd, in het kader van het project Europeana Inside, gestart met het nakijken en indexeren van 10.000 affiches. Die operatie zal begin 2014 afgerond zijn. 1.3.3.2. Preservatie Het beleidsplan inzake behoud en beheer wordt verder systematisch uitgevoerd. KADOC investeert in aangepaste preservatiematerialen: zuurvrije opbergmaterialen aangepast aan het documenttype en aangepaste boekensteunen. Kwetsbare collecties, zoals de brochurecollectie of de muziekcollectie (met o.a. de collectie partituren) en de liturgische collectie worden stap voor stap en retroactief voorzien van aangepaste opbergmaterialen. In 2013 werd de rekkeninfrastructuur voor de opslag van plannen en affiches nagenoeg verdubbeld. Nieuwe, brede rekken werden geïnstalleerd en aangepaste plannenomslagen werden gekocht. In het kader van het calamiteitenplan worden temperatuur en vochtigheid in de erfgoeddepots opgevolgd. Er is blijvende aandacht voor behoud en beheer van de bewaarcollectie. Van veelgeraadpleegde werken wordt een schaduwcollectie aangelegd. Opvallende schade wordt geregistreerd en beschadigde exemplaren worden waar mogelijk vervangen. Er is een afzonderlijke vergadering gewijd aan schaderegistratie, zodat de schade op een systematische en coherente manier in de catalogus wordt geregistreerd. 1.3.4. Stagiairs Zie Actieplan 2013: actiepunt 48 KADOC stelde in 2013 stagiair Joseph Brion te werk in het kader van de Manama-opleiding Archivistiek en Hedendaags Documentbeheer. Joseph Brion ordende het

17

jaarverslag 2013 archief van het Onze-Lieve-Vrouwecollege Antwerpen, onderdeel van het archief van de Vlaamse Jezuïeten. Het Centrum begeleidde ter plaatse de ordening en beschrijving van het archief van de Zuid-Belgische provincie Broeders van de Christelijke Scholen. KADOC stelde in het kader van de IBW-opleiding (Postgraduaat Informatie- en Bibliotheekwetenschap Antwerpen) drie stagiairs te werk. Sarah Verrijt en Jorinde Geeraert legden zich toe op de harvesting van digitaal erfgoed. Jorinde bereidde een nota voor rond de modaliteiten van het harvesten en bewaren van websites. Karen Verboven werkte zich in de muzikale erfgoedcollecties in en analyseerde de mogelijkheden voor een geïntegreerd ter beschikking stellen van muzikaal erfgoed aan de gebruikers. 1.3.5. Digitale bewaar- en ontsluitingsinfrastructuur Zie Actieplan 2013: actiepunt 54 t.e.m. 58 1.3.5.1. LIAS LIAS is het Leuvens Integraal ArchiveringsSysteem (www.lias.be) dat archieven geautomatiseerd ontsluit en de permanente opslag van digitale objecten verzekert. Het systeem werd in 2010 in productie gesteld en in 2013 verder volop gebruikt. In 2013 werden ook verdere stappen gezet voor de conversie van Digitool naar Rosetta. KADOC werkte mee aan het project Europeana Inside. Binnen LIAS levert het Centrum daarvoor affiches aan. De werkgroep archivarissen van het LIAS-samenwerkingsverband, die KADOC voorzit, vergaderde op 22 februari, 3 juni, 28 juni en 8 november. Op de agenda stonden o.m. de volgende onderwerpen: pre-ingestprocedures en gebruik ingesttool, digitaal archiefdossier en testen van de nieuwe scopeArchiv release. Op 8 maart bracht Martin Fischer, de nieuwe accountmanager voor scopeArchiv, een bezoek aan Leuven, met het oog op een bespreking van de migratie van scopeArchiv 5.0. naar versie 5.1. en een migratie van Oracle naar 11g. Die migratie werd uiteindelijk uitgevoerd vanaf 24 april. Tegelijkertijd werd de applicatie ook naar nieuwe performante servers overgebracht. Na een uitgebreide testing van de nieuwe omgeving ging de nieuwe release tijdens de zomermaanden in productie. Met het oog op een mogelijke samenwerking waren er contacten met het Universiteitsarchief Gent, Illuminare KU Leuven en het Provinciaal Architectuurarchief van Antwerpen. Belangrijk waren ook de besprekingen die LIAS-KU Leuven voerde met I-Minds, het Felixarchief,

18

e-David en Bestuurszaken Vlaamse Gemeenschap om samen te werken aan een Digitaal Archief Vlaanderen. Als lid van de stuurgroep werd er in 2013 druk overleg gepleegd. Er werd voorts gewerkt aan de conversie van de oude lijsten in het nieuwe scopeArchiv systeem. Meer dan 9400 objecten werden geïngested in het digitaal depot. 1.3.5.2. Bibliotheekautomatisering en LIMO Inzake automatisering stonden de activiteiten van de Erfgoedbibliotheek voornamelijk in het teken van de overgang naar het nieuwe Unified Resource Management Systeem, Alma. Het is de ambitie van dat moderne beheersysteem om zowel digitale, gedrukte als audiovisuele bronnen en documenten op een uniforme manier te beschrijven en ter beschikking te stellen van de gebruiker, met het oog op een betere dienstverlening en een betere samenwerking tussen de instellingen. Via de LIBISnet-gebruikersdag, de adviesraad van LIBISnet, de Campusbibliotheekraad Humane Wetenschappen, de werkgroep IT en het LIAS-project volgt KADOC de vorderingen van dat project nauwgezet op en wordt er nagedacht over de implicaties van het project op de eigen werkprocedures en werking. Het voorbije jaar volgden de verantwoordelijken voor de Erfgoedbibliotheek en de audiovisuele collecties een opleiding via een Webex-sessie. Representatieve KADOC-records werden getest en er werd een uitvoerig rapport over de testresultaten overgemaakt aan de projectgroep. Informatie-uitwisseling gebeurde voornamelijk via de LIBISnet-gebruikersdag en de LIBISnet-adviesraad. Zowel op netwerkniveau als in de eigen Erfgoedbibliotheek wordt er verder aandacht besteed aan het gebruiksvriendelijk en consistent ter beschikking stellen van de data. In de context van de implementatie van de nieuwe discovery tool Limo wordt op netwerkniveau veel aandacht besteed aan de deduplicatie van de records. Op niveau van de Erfgoedbibliotheek is catalogusonderhoud een blijvend aandachtspunt. Er wordt projectmatig verder gewerkt aan de FERBR-isering of clustering van de tijdschriftrecords. 1.3.5.3. Inhoudsontsluiting via ODIS Een geïntegreerde en onderzoeksgerichte ontsluiting van de verschillende erfgoedcategorieën blijft een belangrijke prioriteit in de werking, vandaar de afstemming en integratie tussen de Aleph en ODIS-omgevingen. In totaal werden 576 ODIS-records vanuit de Erfgoedbibliotheek aangevuld of bewerkt (756 in 2012): met name 441 publicatiesteekkaarten (441 in 2012), 51 organisatiesteekkaarten (91 in 2012) en 44 personensteekkaarten (44 in 2012). Samen met de 9645 nieuwe

koppelingen vanuit de bibliotheekcatalogus geeft dat een totaal aantal koppelingen vanuit Aleph van 73.643 (63.998 in 2012) en dat in 56.506 (49.366 in 2012) gekoppelde records.

1.4. Onderzoek Zie Actieplan 2013: actiepunt 67-92 en 166-183 1.4.1. Algemeen In 2013 startte ook voor het KADOC-onderzoek een nieuwe beleidsperiode. Het Centrum streeft naar een kwaliteitsvolle onderzoeksmatige valorisatie van het erfgoed dat betrekking heeft op de wisselwerking tussen religie, cultuur en samenleving (1750-vandaag). De internationale oriëntatie van het KADOC-onderzoek wordt verder versterkt. KADOC stimuleert studiewerk door externen, maar voert ook zelf een actief onderzoeksbeleid, dit o.m. door • het creëren en dragen van multidisciplinaire onderzoeksgroepen; • de voorbereiding, uitvoering en ondersteuning van specifieke studie-, publicatie- en tentoonstellingsprojecten; • de organisatie van (internationaal-comparatieve) onderzoeksbijeenkomsten, veelal aansluitend bij lopende studieprojecten. Van de seminariereeks ‘Religie, Cultuur en Samenleving’ vinden er jaarlijks minstens drie sessies plaats; • de realisatie van wetenschappelijke publicaties en tijdschriften, waarin o.m. de resultaten van het KADOC-onderzoek hun neerslag vinden; • de actieve deelname aan externe wetenschappelijke onderzoeksgroepen, projecten en bijeenkomsten; • het aanbieden van omkadering en opleiding aan binnen- en buitenlandse onderzoeksstagiairs en fellows. KADOC was in 2013 betrokken bij de realisatie van 35 onderzoeksprojecten. Acht daarvan konden worden gerealiseerd met vrijgestelde onderzoeksmedewerkers. De financiering daarvan wordt doorgaans op competitieve basis verworven, onder meer van FWO-Vlaanderen, de Vlaamse Gemeenschap, provinciebesturen, intergemeentelijke verenigingen, steden en gemeenten, private instellingen en organisaties. Er werden in het Centrum ook 9 voorstellen voor nieuwe studie-, publicatie- en/of tentoonstellingsprojecten ontwikkeld.

KADOC-onderzoekers publiceerden het afgelopen jaar 43 publicaties (artikels en/of redactie van boeken) en verzorgden 68 lezingen op wetenschappelijke seminaries en colloquia (zie Bijlagen 4 en 5). Projecten met vrijgestelde medewerkers: 1. ODIS: Databank Intermediaire Structuren Vlaanderen (Herculesstichting). 2. Engineering a New World. The Role of the Engineers in Modern Society (1815-c.1890) (Onderzoeksfonds KU Leuven: KADOC en ASRO-KU Leuven). 3. “Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België”, doctoraatsproject in het kaderprogramma “Religion in Modernity (1750-). International Research Programme on Religion, Culture and Society” (Hefboomfinanciering KU Leuven). 4. Kerkelijkheid en geloof in België (Hefboomfinanciering KU Leuven). 5. (Kans)armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen/ België,1750-vandaag (Provincie Oost-Vlaanderen, Museum van de Vlaamse Sociale Strijd). 6. Vlaams-Brabant drinkt, een cultuurhistorisch onderzoek naar brouwen, stoken en alcoholconsumptie in de provincie, ca.1750-2000 (Provincie Vlaams-Brabant, i.s.m. Amsab-ISG, Liberaal Archief en ADVN). 7. Zelfstandig Ondernemen in Oost-Vlaanderen (Provincie Oost-Vlaanderen en private middelen). 8. Geschiedenis van het katholiek onderwijs in België (private middelen). Belangrijke netwerkprojecten in 2013 waren 1. The Dynamics of Religious Reform in Church, State and Society in Northern Europe, c.1780-c.1920 (NWO, interuniversitair). 2. European Forum for the Research on Religious Institutes in Europe (Relins-Europe). 3. Civitas. Forum of Archives and Research on Christian Democracy. 4. Encounters of European Elites in the 19th Century. Verschillende van door KADOC uitgevoerde of ondersteunde onderzoeksprojecten vinden hun finaliteit in een doctoraal proefschrift. Volgende doctoraten werden in 2013 binnen KADOC voorbereid en/of verdedigd: 1. Religie, cultuur en alteriteit. Vlaams/Belgische migranten in Noord-Frankrijk en Parijs (1850-1960) (Henk Byls). Het proefschrift Rester catholique en France. Une histoire de l’encadrement religieux destiné aux migrants belgo-flamands du Lillois, de Paris et des campagnes françaises (1850-1960): promotie op 26 maart. 2. Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1860-1914. KADOC-medewerker Pieter Raymaekers verdedigde op 22 oktober zijn

19

jaarverslag 2013

3. 4. 5. 6.

7. 8. 9.

proefschrift met de sprekende titel Makers van een nieuwe wereld. De socioprofessionele geschiedenis van ingenieurs in België (1850-1914). Missionering en architectuur in Belgisch Congo (1885-1908). Identiteits(re)constructie tussen cultuuroverdracht en dialoog (Bram Cleys). Negentiende-eeuwse vrouwelijke religieuzen en hun congregaties: een groepsportret (Kristien Suenens). Religieus leven tussen opheffing en reveil in het bisdom Luik, specifiek in het gebied van de latere provincie ‘Belgisch-Limburg’, 1773-ca. 1850 (Jo Luyten). Op het snijvlak van geografie en missionering. Het dilemma in lokale terreinstudie als bijdrage aan een koloniale wetenschap of moderne missiestrategie, 1860-1920 (Dirk Van Overmeire). Missiology, Science and Apostolic Policy, 1900-1939 (An Vandenberghe). Italian Catholicism and International Relations, 196375 (Jacopo Cellini) (copromotor Daniele Menozzi, Scuola Normale Superiore de Pisa). Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België (Hendrik Moeys).

Volgende proefschriften werden mee door KADOC begeleid: 1. Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991) (Caroline Voet, W&K, Departement Architectuur Sint-Lucas) (promotor Yves Schoonjans), 2008-2012. Promotie op 26 augustus 2013. 2. Genese en kentering van een katholiek territorium. Proeve van cartografische exploratie (Bieke Cattoor) (promotor Bruno De Meulder, ASO-KU Leuven). 3. Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1800-1860 (promotor: Krista De Jonge, ASRO-KU Leuven). Willemijne Linssen verdedigde haar proefschrift Engineers in Belgium 18301865. Archaeology of a profession op 24 september. 1.4.2. Wetenschappelijke agora Zie Actieplan 2013: actiepunten 67 t.e.m. 75 In 2013 vonden volgende onderzoeksgerichte bijeenkomsten plaats: (zie toelichting telkens bij het vermelde project) 1. Studiedag Made in Flanders. Mechelen, Lamot, 20 april. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed, i.s.m. Amsab-ISG. 2. Colloquium Esthetics and Spirituality. Places of Interiority. Leuven, 16-18 mei, i.s.m. UCL, ULB en Lille III. 3. ODIS-invoerdersdag, Antwerpen, vrijdag 14 juni. Workshops/opleidingssessies ODIS-2: Gent, 10 september; Leuven, 20 september en Antwerpen, 27 september.

20

4. Workshop Christian Democratic Ideology and Programmatic Development, 1945-2000. Leuven, 14-15 november. In het kader van CIVITAS-FARCD. 5. Studiedag Op handen gedragen. Leuven, zaterdag 16 november, i.s.m. LECA en CRKC. 6. Studiedag en lanceringsevent ODIS-2. Brussel, Vlaams Parlement, vrijdag 29 november. In het kader van het ODIS-project. Sinds 2001 organiseert KADOC ook de multidisciplinaire Seminariecyclus Religie en Samenleving, 1750-2000. In 2013 vonden 5 sessies plaats. Een binnen- of buitenlandse onderzoeker ontwikkelt tijdens het seminarie een stelling uit zijn lopend onderzoek die niet alleen historisch, maar ook interdisciplinair relevant is. Vooraf wordt aan alle ingeschreven deelnemers een discussietekst bezorgd. Doelgroep zijn onderzoekers van binnen en buiten het universitaire milieu. 1. 24 januari: Meryem Kanmaz (MANA - Expertisecentrum voor Islamitische Culturen in Vlaanderen), “Inplanting van (nieuwbouw)moskeeën in Vlaanderen. De strijd om de publieke ruimte”. 2. 21 maart: Rupert Klieber (Institut für Historische Theologie, Wien), “Being Jewish, Christian, Muslim in the Habsburg Monarchy between 1848 and 1918: The impact of religion in everyday life”. 3. 18 april: Mathieu Brejon de Lavergnée (CNRS, Paris), “Comment renouveler un objet de recherche classique? Catholicisme social, network analysis et gender studies”. 4. 14 november: Idesbald Goddeeris (KU Leuven), “Belgian missionaries in a postcolonial context. Religious life in Jharkhand, India, 1947-“. 5. 19 december: Mariano Barbato (Babes-Bolyai University Cluj-Napoca, Roemenië), “Pilgrimage: A Religious Metaphor for World Politics”. Het geplande seminarie van 14 februari: Sébastien Fath (CNRS, Paris) over “Immigrant Evangelical Churches in Europe and Social Integration: Mapping the Phenomenon” werd uitgesteld tot 2014, wegens ziekte van de spreker. 1.4.3. Wetenschappelijke netwerken In Europa vermelden we bv. de Radboud Universiteit Nijmegen, het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) (VU Amsterdam), de Onderzoeksgroep ‘History of Culture, Mentalities and Ideas since 1500’ van de Universiteit Utrecht, de Scuola Normale Superiore di Pisa, de Libera Università Maria SS. Assunta (Lumsa) Roma, de Academia Belgica, het Belgisch Historisch Instituut te Rome, het Centre de Recherche sur l’Histoire, la Civilisation et les Cultures du Monde Occidental (CRHiCC) van de Université de Valenciennes et du Hainaut-Cambrésis, de Association Française d’Histoire Religieuse Contemporaine,

het Institut de Recherches Historiques du Septentrion in Lille, het Centre André Latreille en het Institut d’histoire du christianisme in Lyon, het Institut Marc Sangnier, het Institut de Recherche pour l’Etude des Religions en de Ecole Pratique des Hautes Etudes in Parijs, de Schwerter Arbeitskreis Katholizismusforschung, het Institut für Europaïsche Geschichte in Mainz, de Pugin Society en de Victorian Society (UK); het netwerk ‘History of Women Religious in Britain and Ireland’ (Cambridge & University of London), het European Architectural History Network (EAHN), het Co-operative College Manchester enzovoort. Daarnaast werkte KADOC ook samen met de Groupe Européen de Recherche Interdisciplinaire sur le Changement Religieux en Europe (GERICR). KADOC participeert ook aan het onderzoeksnetwerk ‘Catholic Church, modernisation and modernity in Contemporary Europe’. Directeur Jan De Maeyer was ook betrokken bij de voorbereiding van het colloquium “Les Religieux et le Concile Vatican II”, Rome, 12-14 november 2014, i.s.m. LARHRA (Université de Lyon), CERCOR (EPHE), KADOC (KU Leuven), Centro Studi e Ricerche sul Concilio Vatican II (Université pontificale du Latran) en École française de Rome. Buiten Europa vermelden we onder meer het Cushwa Center for the Study of American Catholicism aan de University of Notre Dame in de Verenigde Staten en de Japan Study Circle for Christian Democracy (Kansai University en Chiba University). Ook de contacten met Afrikaanse universiteiten zijn tijdens de voorbije jaren uitdrukkelijk toegenomen. KADOC heeft samengewerkt of werkt nog samen met de Musées Nationaux du Ruanda, de Université de Lubumbashi (CEDEKA), de Université de Kinshasa (UNIKIN, Département des Sciences Historiques), de universiteit van Butare en die van Bujumbura. In april 2013 vond in Kinshasa een vormingsweek plaats rond geschiedschrijving, methodologie en erfgoedbeheer voor kerkhistorici en archivarissen. KADOC nam daaraan deel als lesgever en medeorganisator. Op uitnodiging van de rector van de Université Catholique du Congo (UCC) gaven professoren van de Leuvense Faculteit Theologie en Religiewetenschappen, de archivaris van het aartsbisdom Mechelen-Brussel en twee medewerkers van KADOC een vijf dagen durende vormingssessie in Kinshasa rond geschiedschrijving, methodologie en erfgoedbeheer. Onder de werktitel “Jalons pour une histoire de l’Église catholique en Afrique Centrale d’aujourd’hui” kwamen een 25-tal professoren, assistenten en erfgoedbeheerders uit het hele land samen om te reflecteren over de uitdagingen en mogelijkheden van een Afrikaanse kerkgeschiedschrijving. Het werd in vele opzichten een boeiende uitwisseling.

1.4.4. Trajecta Op 20 september 2013 werden in het Museum Catharijneconvent in Utrecht het vernieuwde tijdschrift Trajecta en de nieuwe website Trajecta Portal voorgesteld. Het tijdschrift en de website willen dé ontmoetingsplaats worden voor iedereen met historische belangstelling voor de rol van religie in cultuur en samenleving van de Nederlanden. Trajecta verruimt voortaan zijn horizon tot de geschiedenis van alle christelijke religies in de Nederlanden en wordt internationaler van karakter. Het geïllustreerde tijdschrift verschijnt vanaf 2013 twee keer per jaar in gedrukte vorm, met één themanummer. Een breed samengestelde Vlaams-Nederlandse redactie en een internationale ‘board of advisors’ staan garant voor de kwaliteit van de wetenschappelijke artikelen. Die worden door middel van peer reviewing beoordeeld door internationale experts. Trajecta wordt ondersteund door drie historische documentatie- en onderzoekscentra: KADOC aan de KU Leuven, HDC aan de Vrije Universiteit Amsterdam en KDC aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Sinds 2005 staat KADOC in voor de technische eind- en tekstredactie, de iconografie, de vormgeving en de prepress van het tijdschrift. In 2013 werkte KADOC vier nummers van Trajecta af. Het Engelstalig themanummer Female Religious across the North Sea. Monastic Interactions between the British Isles and the Low Countries (2012 ,2), onder de redactie van Kristien Suenens (KADOC), Carmen Mangion (University of London) en Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven), behandelde de religieuze interactie tussen Groot-Brittannië en de Lage Landen. Het was het resultaat van een internationale workshop die KADOC in 2010 samen met het netwerk History of Women Religious in Britain and Ireland (H-WRBI) organiseerde. Het laatste dubbelnummer van de ‘oude reeks’ (2012, 3-4) bevatte vijf artikels, waaronder een van oud-KADOC-stagiair Thijs de Leeuw over “Neo-Thomism and the Education of a Catholic Elite in Louvain, 1880-1914”. Het lanceringsnummer van het vernieuwde Trajecta, het tweetalige themanummer Vaticanum II in de ogen van anderen/The Second Vatican Council seen through the Eyes of Others (2013, 1), werd zoals hoger vermeld voorgesteld in Utrecht. Het tweede nummer van de nieuwe jaargang 2013 verscheen in december 2013. KADOC coördineert nog enkele themanummers die in 2014-2015 zullen verschijnen, nl. over ‘Religie en de Eerste Wereldoorlog: wederzijdse impact’ en ‘Child Abuse’, de acta van een workshop in Bochum in 2012, waaraan directeur Jan De Maeyer meewerkte. Het tijdschrift wordt ook digitaal aangeboden via www. trajectaportal.eu. Alle oude jaargangen van Trajecta en zijn voorgangers kunnen via open access geraad-

21

jaarverslag 2013 pleegd worden, de laatste drie jaargangen alleen door betalende abonnees. KADOC werkte de portaalsite volledig uit en zal de site ook in de toekomst verder beheren en actualiseren. Onderzoekers, onderzoeksinstellingen, musea en archieven kunnen er zichzelf en hun onderzoeksprojecten voorstellen. Er worden ook boekbesprekingen, aankondigingen van tentoonstellingen, studiedagen en congressen en informatie over bronnenpublicaties en databestanden opgenomen. Een forum biedt de mogelijkheid om vragen te stellen aan collega-onderzoekers of deel te nemen aan debatten over historische kwesties.

archieven ...). Het apparaat wordt beheerd door de vzw ODIS6. Aan ODIS participeren een groeiend aantal Vlaamse erfgoedinstellingen en onderzoeksgroepen, naast de stichtende organisaties ADVN, Amsab-ISG, Liberaal Archief en KADOC bijvoorbeeld ook CVAa, CRKC, AMVB, Evadoc, NISE, Universiteitsarchief KU Leuven en LIBISnet-LIAS. 2013 was voor ODIS een uitermate belangrijk en druk jaar. De ingebruikname van de nieuwe databank en interface stondt uiteraard bovenaan op de agenda. De succesvolle lancering van het nieuwe apparaat eind november vormde het eindpunt van een jarenlang vernieuwingstraject dat mogelijk werd dankzij de toelagen van de Herculesstichting.

1.4.5. Onderzoeksinstrumentarium: ODIS 1.4.5.1. Algemene werking

Tijdens het voorbije jaar werd hard gewerkt om de nieuwe interface af te werken en de ODIS-data zorgvuldig en ongeschonden over te brengen naar het nieuwe apparaat. Ook de opleiding van de invoerders vormde een centraal aandachtspunt.

De contextuele webdatabase ODIS wordt in het KADOConderzoek intensief aangewend voor de opslag, analyse en representatie van historische gegevensreeksen (personen, organisaties, gebouwen, periodieke publicaties, Volume ODIS-databank, 2004-2014 200.000 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 2004

2005

2006

2007

Organisaties

2008 Personen

6. Belgisch Staatsblad, 13 nov. 2006, ondernemingsnummer 884.703.544. De Algemene Vergadering was in 2012 als volgt samengesteld: Frans-Jos Verdoodt en Koen De Scheemaeker (ADVN), Gita Deneckere en Geert Van Goethem (Amsab-ISG), Filip Abraham en Emmanuel Gerard (KU Leuven-KADOC), Walter Ysebaert en Luc Pareyn (Liberaal Archief ), Jaak Billiet (KU Leuven), Bruno De Wever

22

2009

2010

Publicaties

2011

2012

2013

2014

Archieven

(UGent), Jeffrey Tyssens en Guy Vanthemsche (VUB), Herman Van Goethem (U.Antwerpen), Patricia Quintens (AMVB, afgev. Invoerdersgroep). In de Raad van Beheer zetelen Jan De Maeyer (voorzitter en afgevaardigd beheerder), Geert Van Goethem (ondervoorzitter), Koen De Scheemaeker (secretaris) en Luc Pareyn (schatbewaarder).

De partners en hun projecten brachten ook in 2013 belangrijke nieuwe datareeksen in ODIS. Op 1 januari 2014 bevatte de databank 187.384 records. Dat waren 35.678 organisatiesteekkaarten, 107.087 biografische records, 35.277 beschrijvingen van publicaties en 9342 van archiefbestand(del)en. 31.967 steekkaarten (d.i. 17,30% van het volume) werden aangevuld of op een of andere wijze aangepast. Het volume van de publiekscataloog van ODIS nam in 2013 toe met 3470 records, tot 72.044 begin januari 2014. Hierna geven we toelichting bij enkele belangrijke ‘invoerlijnen’ in ODIS, met actieve inbreng vanuit KADOC. • Archievenoverzichten en -gidsen. ODIS bevat momenteel gegevens over 9342 archiefbestand(del)en. In 2013 werden er 286 toegevoegd en 723 geüpdatet. De archiefbewarende instellingen die deelnemen aan ODIS (ADVN, Amsab-ISG, AMVB, KADOC, Liberaal Archief, Universiteitsarchief KU Leuven, Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen, Archief bisdom Brugge en Gent …), actualiseren aanhoudend hun archievenoverzicht, met vaak ook dynamische verbindingen naar hun eigen catalogen of webpagina’s. Andere ODIS-partners en projecten (bv. CRKC, CVAa, NISE, Stafkaart Migrantenmiddenveld, Werking Kerkelijke Archieven …) gebruiken het apparaat om thematische archiefgidsen te realiseren. De samenwerking die op die manier tussen al deze partners wordt gerealiseerd, vormt één van de pijlers van de ODIS-invoer. • Architectuurarchieven. Het CVAa en zijn partners ontsluiten in ODIS erfgoed van vormgevers en architecten in Vlaanderen. Het pakket omvat (1) architectuurarchieven die verspreid over verschillende erfgoedinstellingen in Vlaanderen worden bewaard, (2) authority records van architecten, vormgevers en organisaties die een belangrijke rol hebben gespeeld in het ontwerp van de omgeving in Vlaanderen en (3) publicaties die over dat onderwerp zijn verschenen. Enkele medewerkers voeren systematisch gegevens in. In 2013 werden ook enkele datapakketten ingeladen, o.m. een archievenoverzicht van de Archives d’Architecture Moderne in Brussel. Eind 2013 beheerde de CVAa-invoerdersgroep 1417 organisatiesteekkaarten, 3444 personenrecords, 162 records van publicaties en 467 archiefbeschrijvingen. Op de website van deze partner werd een cataloog gerealiseerd die toegang geeft tot dit specifieke datapakket. Zie www.architectuurarchieven. be. Alle ODIS-records met het trefwoord architectuur kunnen ook langs die weg worden geraadpleegd. De records die CVAa realiseerde in het kader van het project ‘Vijftig jaar wet op de stedenbouw’, werden al ingevoerd in ODIS-2.

• Clerus en religieuzen. Een groep vrijwilligers maakt in ODIS systematisch overzichten van de leden van religieuze instituten en van seculiere priesters. ODIS bevat momenteel 23.925 steekkaarten van personen die als ‘priester’ zijn gekenmerkt. De gegevensinvoer over de leden van vrouwelijke religieuze congregaties, bv. de zusters annuntiaten van Heverlee, werd eveneens gecontinueerd. • CIVITAS - Forum of Archives and Research on Christian Democracy. Dit samenwerkingsverband werd opgericht door het Istituto Luigi Sturzo (Rome), KADOC-KU Leuven en de Konrad-Adenauer-Stiftung e. V. (Sankt Augustin). ODIS wordt ingeschakeld als een centraal apparaat waarin zowel biografische, organisatorische als documentaire gegevens kunnen worden ontsloten, met verbindingen naar de catalogen van de verschillende bewaarinstellingen. • Christelijk Onderwijzersverbond (COV). In het kader van een archiefproject dat de christelijke onderwijzersvakbond COV in 2013-2014 samen met KADOC realiseert, wordt door de projectmedewerker een informatiecluster uitgebouwd in ODIS. De COV-organisatiestructuur wordt in kaart gebracht en er worden biografische records aangemaakt voor de nationale, provinciale en lokale verantwoordelijken. Daarnaast wordt gebouwd aan een periodiekenrepertorium en een archiefgids. In 2013 werden 174 organisatiesteekkaarten, 1365 persoonssteekkaarten, 41 publicatiesteekkaarten en 13 archiefsteekkaarten aangemaakt. Verder werden heel wat bestaande ODIS-records aangevuld en geactualiseerd. • Evadoc. De archiefconsulent van Evadoc en een vrijwilliger nemen de invoer ter hand van protestantsevangelische organisaties, personen en hun erfgoed. Eind 2013 beheerde de invoerdersgroep 649 organisatiesteekkaarten, 128 biografische records en meer dan 160 publicatie- en archiefsteekkaarten. • Historisch organogram en biografisch register van de KU Leuven. Het Universiteitsarchief documenteert in ODIS de structurele ontwikkeling van de Leuvense universiteit en maakt biografische records van het academisch personeel. Die invoerdersgroep beheert momenteel in ODIS 1451 organisatiesteekkaarten en 1102 biografische records. • Muziekverenigingen. Voortbouwend op de resultaten van het studie- en publicatieproject ‘Toeters en bellen. Populaire muziekcultuur in Vlaams-Brabant, 19de-20ste eeuw’ (ADVN, Amsab-ISG, KADOCKU Leuven en Liberaal Archief ) maakt een KADOCvrijwilliger werk van de systematische invoer van Vlaamse muziekverenigingen in ODIS. Er werden in 2013 593 organisatiesteekkaarten aangemaakt. • Politiek personeel. De in ODIS beschikbare biografische gegevensreeksen aangaande Belgische politici (Europa, België, Vlaanderen, provincies en gemeenten) werden verder aangevuld. De invoer focuste het afgelopen jaar op parlementsleden (Vlaams Parlement en voorlopers, 1971-heden; Kamer

23

jaarverslag 2013

•

•

•

•

•

1995-heden; Senaat 1995-heden) en op Oost- en West-Vlaamse provincieraadsleden. Religieuze gemeenschappen en hun erfgoed in Vlaanderen en Brussel. CRKC, KADOC en hun partners verzamelen in ODIS gegevensreeksen over kerken, denominaties, religieuze gemeenschappen en instituten. Hoewel daarbij ook veel aandacht uitgaat naar andere denominaties en religies, is het aantal steekkaarten gerelateerd aan de rooms-katholieke kerk het omvangrijkst. ODIS bevat reeds geruime tijd een historisch overzicht van de parochies in Vlaanderen, Brussel en Waals-Brabant. In 2013 werden ook die van de bisdommen Doornik, Luik en Namen ingeladen. De systematische invoer van parochiearchieven en van het documentair erfgoed van religieuze instituten wordt ter hand genomen door twee KADOC-consulenten, ondersteund door vrijwilligers. De reeksen (bv. 256 zogenaamde kloosterarchieven) werden in 2013 grondig geactualiseerd. De conversie van een pakket archiefsteekkaarten over parochiearchieven in het bisdom Gent werd voorbereid. Scholen en schoolarchieven. Aansluitend bij enkele projecten van KADOC, o.m. een onderzoeksproject over de geschiedenis van het katholiek onderwijs in België in de 19de en 20ste eeuw (zie 2.5.20), werden ook in 2013 verder gegevens ingevoerd die betrekking hadden op katholieke scholen, hun personeel en de bewaarde erfgoedcollecties. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen, 1830-1990 (FWO-Max Wildiersfonds; Vlaamse Gemeenschap). De gegevensverzameling van dat project, ook raadpleegbaar via www.migrantenerfgoed.be, werd in 2013 verder aangevuld. Subsidiariteit. In het kader van het fundamenteel onderzoeksproject “Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België” (KADOC) worden in ODIS gegevens samengebracht aangaande personen en structuren die betrokken waren bij het maatschappelijk debat over de subsidiariteit en de gesubsidieerde vrijheid in België tijdens de negentiende eeuw. De betrokken bursaal gebruikt het apparaat ook intensief voor zijn heuristiek. Transnational Encounters of Elites in 19th-Century Europe. Dit internationaal onderzoeksproject (KADOC & partners) beoogt o.m. dataverzameling en analyse van ‘elitaire’ netwerken in Europa tijdens de

19de eeuw, met bijzondere aandacht voor internationale congressen. Het apparaat werd voorgesteld op een “experts’ seminar” op 25 februari. Het Elitesproject werd voorgesteld tijdens de ODIS-lancering op 29 november. • Vlaamse overheidsinstellingen. In 2013 legden enkele door de vzw ODIS vrijgestelde jobstudenten zich toe op de aanmaak en actualisering van steekkaarten over publiekrechtelijke structuren. Er werd bijzonder ingezoomd op de Vlaamse instellingen, parastatalen, adviesorganen enz. Als bron gebruikten zij het standaardwerk van P. Van den Eeckhout en G. Vanthemsche eds., Bronnen voor de studie van het hedendaagse België 19e-21e eeuw (Brussel, Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 2009). Deze records worden niet gepubliceerd, maar laten wel toe om de engagementen van in ODIS opgenomen personen (politici, leiders sociale organisaties enz.) duidelijk en systematisch in te voeren. De jaarlijkse ODIS-invoerdersdag vond plaats in Antwerpen op vrijdag 14 juni. 46 invoerders waren aanwezig. Met het oog op een vlotte ingebruikname van de nieuwe invoerinterface vonden voor de invoerders opleidingssessies plaats, dit op: • 10 september in Gent (Liberaal Archief ), 10 deelnemers en 3 begeleiders. • 20 september in Leuven (KADOC), 28 deelnemers en 4 begeleiders. • 27 september in Antwerpen (ADVN), 17 deelnemers en 3 begeleiders. • 55 van de ODIS-invoerders woonden dus een opleiding bij. ODIS werd in 2013 172.450 keer geraadpleegd door 124.411 unieke bezoekers. Dat resulteerde in 666.499 paginaweergaves of 3,86 pagina’s per bezoek. De forse stijging van de consultatiecijfers in 2012 heeft zich dus doorgezet. Het aantal consultaties nam toe met 14%, het aantal bezoekers met 16,8%, het aantal paginaweergaves met 7,5%. Zowel fundamentele en toepassingsgerichte studieprojecten, erfgoedinitiatieven als internationale onderzoeksgroepen maken gebruik van het apparaat. Voor de dienstverlening van de participerende instellingen

Gebruik van de ODIS-website, 2009-2013 Jaar

Bezoeken

Paginaweergaves

Aantal pagina’s/bezoek

Unieke bezoekers

2009 2010 2011 2012 2013

36.255 32.832 48.856 151.190 172.450

203.235 257.168 324.331 619.928 666.499

5,6 7,8 6,6 4,1 3,86

22.045 15.930 29.188 106.507 124.411

24

aan onderzoekers en studenten is ODIS een onmisbaar instrument geworden. Steeds meer catalogi en andere online-instrumenten (Adlib, Scope, LIBIS, Erfgoedplus, Wikipedia …) leggen verbindingen naar de ODIS-databank. De partners gebruiken het apparaat ook voor het beantwoorden van informatievragen, o.m. in de heuristiek van studenten en doctorandi. Verwijzingen naar ODIS duiken steeds vaker op in proefschriften, eindverhandelingen en artikels. 1.4.5.2. Hercules-project Op 29 november werd de nieuwe ODIS-databank, ODIS-2, officieel in gebruik genomen tijdens een ‘lanceringsstudiedag’ in het Vlaams Parlement in Brussel. ODIS-2 kon ontwikkeld worden dankzij een impulsfinanciering die in 2008 werd toegekend door de Herculesstichting, het Vlaams agentschap voor de financiering van onderzoeksinfrastructuur. Doel van het ODIS-Herculesproject was de verdere ontwikkeling van ODIS tot ‘informatieknooppunt in een breed netwerk van gegevensverzamelingen, met meer en gebruiksvriendelijke onderzoeksondersteunende functies, en dit alles binnen een duurzame, eigentijdse technische omgeving’. Met de afwerking van de invoermodule voor publicaties en een finale testing van alle modules werd de uitbouw van de nieuwe invoeromgeving in 2013 afgerond. Die omgeving bestaat uit zeven onderling verbonden hoofdmodules: vier modules die ook in ODIS-1 aanwezig waren (organisaties, personen, publicaties, archieven) en drie nieuwe modules (families, gebeurtenissen, gebouwen). Daarnaast is er een ondersteunende module voor het beschrijven van bewaarplaatsen. De opbouw van de modules is zoveel mogelijk gebaseerd op inter-

nationale standaarden. Op 21 oktober werd de ODIS-1-invoeromgeving afgesloten. Vervolgens werd de volledige inhoud van de databank geconverteerd naar ODIS-2. Op 4 december werd de nieuwe invoeromgeving opengesteld. Bij de uitbouw van de invoeromgeving werd veel aandacht besteed aan de gebruiksvriendelijkheid, onder meer via de implementatie van diverse navigatie- en zoekmogelijkheden en lay-outopties. Ook werden Nederlandstalige en Engelstalige helppagina’s ontwikkeld. De uitbouw van de uitvoeromgeving van ODIS-2 stond in 2013 ook hoog op de agenda. De architectuur van de HTML-uitvoerformaten werd uitgetekend en er werd gestart met de uitbouw ervan. De voltooiing van de uitvoerformaten liet toe om de ODIS-1-publiekscatalogus af te sluiten en alle persistente URL’s te verhuizen naar ODIS-2. Verder werd in 2013 gewerkt aan de uitbouw van nieuwe geavanceerde uitvoermogelijkheden, zoals een GIS-tool (zie verder). Een continu aandachtspunt bij de ontwikkeling van ODIS-2 was de internationalisering van de databank, gebaseerd op twee pijlers: meertaligheid en multicontextualiteit. Meertaligheid houdt in dat het volledige apparaat zowel in het Nederlands als in het Engels beschikbaar is. Een Nederlandstalige en een Engelstalige steekkaart over eenzelfde onderwerp kunnen onafhankelijk van elkaar ontwikkeld worden. Ze delen slechts een beperkt aantal taalonafhankelijke identificatiegegevens. Multicontextualiteit betekent dat bepaalde keuzelijsten, die in ODIS-1 specifiek afgestemd waren op de Vlaamse/ Belgische context (bv. juridische vormen, eretekens …),

Entity-relationship-diagram (ERD) van ODIS-2.

GEBOUWEN

ORGANISATIES

GEBEURTENISSEN

PERSONEN

FAMILIES

PUBLICATIES

ARCHIEVEN

BEWAARPLAATSEN

25

jaarverslag 2013 in ODIS-2 uitgebreid werden met termen uit andere contexten. Die keuzelijsten zijn momenteel beschikbaar voor acht landen: België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast werden bepaalde internationale termen opgenomen. Het aantal taalomgevingen en contexten kan in de toekomst natuurlijk verder toenemen. Parallel met de multicontextualisering van de keuzelijsten werd de geografische thesaurus in 2013 sterk uitgebreid. Hij bevat thans geografische termen uit de meeste Europese landen. De met die termen verbonden coördinaten lieten toe om een GIS-tool te ontwikkelen, die het mogelijk maakt om de resultaten van zoekacties waarbij een geografische parameter gebruikt wordt, op kaart te tonen. Met het oog op de ontwikkeling van de nieuwe ODIS tot informatieknooppunt ging ook heel wat aandacht uit naar interconnectiviteit (‘database linking’). Zo werden alle hoofdmodules in 2013 voorzien van een ‘database linking tool’, die toelaat om steekkaarten duurzaam te linken aan beschrijvingen van publicaties in externe bibliotheekcatalogi en om door te klikken naar die catalogi. Op dit moment kunnen al koppelingen gelegd worden met de LIBISnet-catalogus (waarin onder meer de collectie van de KADOC-Erfgoedbibliotheek is opgenomen) en met de Amsab-ISG-catalogus. Ten slotte werd de nieuwe hard- en softwareomgeving van ODIS-2 in 2013 verder uitgebouwd, in samenwerking met de dienst ICTS van de KU Leuven. 1.4.6. Fellows Het Centrum mocht in 2013 twee research fellows verwelkomen. Dat zijn buitenlandse onderzoekers die tijdelijk in KADOC verblijven om er onderzoek uit te voeren op de bewaarde bronnenreeksen en om contacten te leggen met Vlaamse/Belgische onderzoekers. Het Centrum biedt hen omkadering en ondersteuning. Evelien Bouwers is vanaf 22 juli voor acht maanden verbonden aan KADOC. In haar huidige project “Violent Catholics? The Battle over God and the People in the European Countryside, 1848-1914” onderzoekt ze hoe in de tweede helft van de negentiende eeuw Europese katholieken zijn omgegaan met het mogelijke loyaliteitsconflict tussen hun rol als staatsburgers enerzijds en als kerkvolgers anderzijds. Ze richt zich daarbij in het bijzonder op de vraag hoe ‘normale’ katholieken probeerden uiting te geven aan hun wereldbeeld, welke protestvormen ze daarvoor gebruikten en welke gevolgen dat had voor het lokale leven. Eveline Bouwers was voordien verbonden aan het Leibniz Instituut voor Europese Geschiedenis in Mainz, sinds 2012 een partnerinstituut van KADOC.

26

In juli verbleef ook de Zwitserse historicus Heinz Nauer in KADOC. In het kader van zijn doctoraatsonderzoek Pious industry: The publishing house Benziger in Einsiedeln 1830-1960 verrichtte hij bronnenonderzoek naar de internationale netwerken van katholieke uitgeverijen in die periode.

1.5. Publiekswerking en communicatie 1.5.1. KADOC-bezoekers Sedert enkele jaren worden alle bezoekers aan KADOC (zowel aan de leeszaal als aan tentoonstellingen, maar ook deelnemers aan vergaderingen) geregistreerd. In 2013 telden we 6776 bezoekers. De samenstelling van dat bezoekersbestand kan als volgt worden geanalyseerd: %

1. Volgens leeftijd (%): 0

5

10

15

20

25

30

35

>65

46-65

26-45

19-25

13-18

7-12

1-6

Aantal bezoeken per provincie

2. Volgens herkomst: Aantal bezoekers per provincie

Waals-Brabant 0,74%

West-Vlaanderen 7,58%

Antwerpen 14,64%

Henegouwen Hainaut 0,25% Hoofdstedelijk gewest 5,49% Luik Liège 0,39% Limburg 7,36%

Luxembourg Luxemburg 0,14% Namur Namen 0,58% Vlaams-Brabant 55,84%

Oost-Vlaanderen 7,00%

27

jaarverslag 2013 3. Verdeeld over het jaar: Aantal bezoeken per maand 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100

1.5.2. Leeszaal Zie Actieplan 2013: actiepunt 93-100 1.5.2.1. Lezers KADOC telde in 2013 een uitzonderlijk hoog aantal lezers (944), waarvan 75% nieuwe lezers die voordien nog nooit erfgoed uit de collecties van KADOC hadden geraadpleegd. In 2013 brachten zij gemiddeld één tot twee bezoeken aan de leeszaal. Ze raadpleegden kleinere pakketten archief dan de vorige jaren, maar wel uit 209 verschillende archieffondsen. Het aantal digitale raadplegingen via het digitale depot Digitool nam in 2013 nogmaals fors toe. In de leeszaal werden 13.279 eenheden papieren erfgoed geraadpleegd. Via Digitool werden er 15.304 views geteld. Ook het aandeel reprovragen steeg opnieuw, nu tot 42,66% van de dienstverlening. De leeszaalmedewerkers besteedden ongeveer 0,6 VTE aan scanning on demand, waarvoor de ‘virtuele’ lezers een kleine vergoeding betaalden. Vergeleken met de vorige jaren lag het aantal virtuele lezers iets lager (9%). Deze lezers hoefden zich niet naar Leuven te verplaatsen, maar bestelden via e-mail digitale kopieën van archiefdossiers, audiovisuele documentatie (foto’s, affiches, films) of publicaties om thuis

28

r ce m

be

r De

be

No ve m

er to b

r pt em

Se

Ok

be

s tu us

li

Au g

Ju

ni Ju

ei M

il Ap r

rt M

aa

i ar ru Fe b

Ja

nu

ar

i

0

te kunnen raadplegen. Medewerkers van middenveldorganisaties of religieuze congregaties die erfgoed tijdelijk ontlenen of opzoekingswerk laten verrichten door een archiefconsulent (vooral Landelijke Gilden) worden ook als virtuele lezers geregistreerd. Alleen van de ‘virtuele’ lezers die online erfgoed raadplegen via het digitale depot Digitool kan er geen profiel worden opgemaakt, maar hun raadplegingen worden sinds 2012 wel geteld. KADOC blijft als cultureel erfgoedinstelling in hoofdzaak een Vlaams lezerspubliek aanspreken: bijna 85% was afkomstig uit Vlaanderen, 4,86% uit het Brussels hoofdstedelijk gewest en 3% uit Wallonië. Het aantal buitenlandse lezers bedroeg 5,30%. Wel blijkt dat erfgoedcollecties met internationale betekenis, zoals de archieven van religieuze instituten, die vaak ook gedeeld erfgoed bevatten, of archieven van internationale organisaties zoals ICV/WVA, meer aandacht van buitenlandse onderzoekers trekken omdat ze via databanken als LIAS, scopeArchiv en ODIS-2 meer zichtbaar worden. Sinds 2007 schommelt het aantal studenten binnen de totale groep lezers rond de 40% (352 in 2013). 13% lezers waren masterstudenten en 2% lezers raadpleegden KADOC-erfgoed in functie van een Manama- of aanvullende lerarenopleiding. De impact op het aantal leeszaalbezoeken van de masterthesissen ‘nieuwe stijl’,

Leeszaalbezoek 1978-2013

3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500

die heel wat minder bronnenonderzoek vergen, is bekend. Maar daarin spelen ook duidelijk de interesses van studenten en de onderzoekslijnen van promotoren mee. KADOC probeert via zijn communicatiekanalen en via de vele onderzoeksprojecten waarin het is geëngageerd, promotoren te attenderen op de onderzoeksmogelijkheden van het bewaarde erfgoed en op de extra raadplegingsfaciliteiten die het aan studenten kan bieden. Ook hier wordt, vooral om preservatieredenen, meer en meer gekozen voor digitale raadpleging, waarbij hoofdbronnen (bv. een dagboek of bewegend beeldmateriaal) worden gedigitaliseerd en ter beschikking gesteld van de studenten. Alleen voor wat beperkt literatuuronderzoek moeten ze dan nog naar de leeszaal komen. In 2013 bezochten 21% bachelor-studenten KADOC, vaak in functie van een oefening. Projectmedewerker Henk Byls organiseerde in het kader van het onderzoeksproject ‘Historiek van het katholiek onderwijs’ een oefening voor 13 studenten tweede bachelor geschiedenis. Afdelingshoofd Behoud en Beheer Godfried Kwanten organiseerde voor dezelfde doelgroep (20 studenten) een oefening over ‘Politieke propaganda versus politieke realiteit’. Daarvoor werd de filmcollectie van de Christendemocratische Omroep volledig gedigitaliseerd. Via Toledo, de digitale leeromgeving van de

13 20

10 20

06 20

02 20

98 19

94 19

90 19

86 19

82 19

19

78

0

Associatie KU Leuven, konden de studenten dat bronnenmateriaal online raadplegen en interpreteren (ca. 200 niet-geregistreerde raadplegingen). In het najaar verkende een tiental studenten geschiedenis van de VUB bronnenmateriaal op KADOC in het kader van het onderzoekseminarie hedendaagse geschiedenis ‘Belgen overzee’, georganiseerd door prof. Guy Vanthemsche. Via initiatieven in de erfgoed-educatieve sfeer wil KADOC ook leerlingen en studenten uit het secundair onderwijs en de professionele bachelor-opleidingen vertrouwd maken met cultureel erfgoed. In het eerste semester van 2013-2014 raadpleegde een 50-tal studenten 3de Bachelor Lerarenopleiding KH Leuven (docent: Leen Alaerts) bronnenmateriaal. Drie studenten uit dezelfde Lerarenopleiding maakten een afstudeerscriptie over pater Joseph Raskin, die tijdens Wereldoorlog I dienstdeed als aalmoezenier aan het IJzerfront. Het archief van Scheut vormde daarvoor hun hoofdbron. Ook vier studenten uit de opleiding ‘secundair-na-secundair’ Animatie in de ouderenzorg van het Sancta Maria-instituut Leuven (docenten: Lut Geenen en Alain Van den Broecke) raadpleegden documentatie over religie in het dagelijks leven in de jaren 1940-1950. Die opdrachten werden door de medewerkers van Publieke Diensten en Communicatie voorbereid in overleg met de docenten.

29

jaarverslag 2013 Studierichtingen studenten-lezers, 2013 Rechten en criminologie 2,37% Geneeskunde en lichamelijke opvoeding 1,17%

Culturele studies 3,56%

Andere 0,59% Kunstwetenschappen, musicologie, conservatie & restauratie en architectuur 26,41%

Godsdienstwetenschappen, theologie en wijsbegeerte 5,34%

Psychologie en pedagogische wetenschappen 11,40%

Antropologie 0,89%

Filologie en taalopleidingen 0,30%

Communicatie en journalistiek 0,30%

Economische richtingen en ingenieursopleiding 2,67% Politieke en sociale wetenschappen 3,26%

Geschiedenis vormt nog steeds de belangrijkste studierichting (39,4%) van de studenten die KADOC-erfgoed raadplegen, gevolgd door 26,4% studenten uit de kunstwetenschappen en ingenieursopleiding architectuur. Ook het aandeel KU Leuven-studenten blijft met bijna 67% dominant. 5,72% van het totale aantal lezers waren doctoraatsstudenten of postdoctorale onderzoekers. Van de ruim 60% niet-studenten raadpleegden zeker 23% lezers erfgoed uit persoonlijke of familiale interesse of voor een engagement in de ‘vrije tijd’. Vooral de archieven van religieuze instituten vormen een rijke bron voor genealogen. Vaak gaat hun opzoekingswerk verder dan louter harde biografische gegevens, maar raadplegen zij ook briefwisseling en foto’s van een (groot) oom of (groot)tante die lange tijd actief was in de missies (zie ook de meest geraadpleegde archieven). Soms gaat voor die lezers een onbekende wereld open en wagen ze zich zelfs aan een artikel in een heemkundig tijdschrift. In 2013 werd door families en heemkundigen ook reeds interessant erfgoed over ‘de Groote Oorlog’ uit de KADOC-collecties boven gespit. De collecties worden tevens bevraagd door medewerkers of leden van de KADOC erfgoedgemeenschap (11,66% van het aantal lezers). Dikwijls situeert hun vraag zich ook in de ‘vrijetijdssfeer’, bijvoorbeeld de viering van een bestuurslid van een Davidsfondsafdeling of Landelijke Gilde of een reünie van oud-KLJ-leden. Ook collega’s uit publieke en cultureel erfgoedinstellingen en musea raadplegen in het kader van hun publiekswerking regelmatig documentatie op KADOC (8% van het lezersaan-

30

Geschiedenis 39,47%

tal). Architecten en kunsthistorici vormen ondertussen ook een vast segment van het KADOC-lezerspubliek (2,20%), dat met het oog op de voorbereiding en uitvoering van restauratieprojecten, net als medewerkers van productiehuizen en omroepen (1,68%). De diversiteit van het lezerspubliek van KADOC weerspiegelt zich ook in de vrij evenredige leeftijdsopbouw. De groep lezers van 25 jaar of jonger (studenten, doctorandi en startende projectmedewerkers) bedroeg 36% en was overwegend vrouwelijk (20%). De professionele bezoekers situeerden zich in de leeftijdsgroepen 26-45 jaar (25%) en 46-65 jaar (21%). De 65-plussers vertegenwoordigden 17% van het totale lezerspubliek en waren overwegend mannelijk (14%). De oudste lezer was 91 jaar. Het aantal leeszaalbezoeken daalde voor het tweede jaar op rij (2378 tegenover 2554 in 2012). Dat zorgde voor een gemiddelde van 9,3 bezoeken per dag of 198 bezoeken per maand. Alleen in de maand maart piekte het aantal bezoeken met 320, als gevolg van de verschillende bachelor-oefeningen. De leeszaal was 237 dagen doorlopend open van 9.00 tot 17.00u. Verspreid over 37 zaterdagen (open van 9.00 tot 12.30u) waren er slechts 59 bezoeken (2,48% van het totaal). Vermoedelijk is het dalende aantal leeszaalbezoeken wel een trend. 59% van de lezers bracht slechts één bezoek aan KADOC, 18% kwam tweemaal langs. Slechts 27% lezers raadpleegde meerdere keren erfgoed in de leeszaal. Zij kunnen immers volledig online hun bronnenmateriaal zoeken en reserveren. In de leeszaal worden er ook

Herkomst van de studenten-lezers 2013 Hogescholen 14,18%

Buitenlandse universiteiten 3,04%

UCL/ULg 1,27% VUB/ULB/HUB 7,59%

UG 3,29%

KULeuven KU Leuven 66,84%

UA 1,77%

Verdeling lezers over sectoren 2013 vormingswerk (functie) 1,30%

andere 11,79%

erfgoedgemeenschap KADOC 11,66%

student 38,60%

erfgoedinstelling (functie) 8,03% kunst en cultuur (functie) 2,20% onderzoeker (vrije tijd) 11,14%

onderzoeker (statuut) 13,60%

media (functie) 1,68%

31

Soort onderzoek, 2013 jaarverslag 2013 Soort onderzoek, 2013 andere 27,43%

tentoonstelling 4,33%

seminarieoefening 15,35%

scriptie 4,56%

persoonlijke interesse 8,10%

artikel 10,03%

masterproef 8,59%

boek 9,80%

film 0,08%

licentiaatsverhandeling 0,91%

audiovisuele productie 2,00% bachelorproef 2,81%

doctoraatsverhandeling 5,09%

Leeftijdspiramide lezers 2013

>65

46-65

% man

26-45

% vrouw

19-25

13-18

18

16

14

12

10

8

6

4

2

0

meer werkrepro’s gemaakt met een persoonlijke digitale camera (voor archiefstukken mits toestemming van de bewaargever). Studenten kunnen op die manier op hun tempo verder werken buiten de leeszaaluren, maar ook (buitenlandse) onderzoekers, professionele medewerkers van erfgoedinstellingen en architecten winnen zo tijd in hun overvolle agenda’s. Zelfs de actieve senioren plannen hun bezoeken goed in en proberen hun leeszaalbezoeken te beperken.

32

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

1.5.2.2. Geraadpleegde documentatie In 2013 werd er verhoudingsgewijs veel minder papieren erfgoed geraadpleegd (13.279 eenheden tegenover 18.823 in 2012). Er was wel opnieuw een sterke toename van het aantal digitale stukken die online via het digitaal depot Digitool werden geraadpleegd (15.304 views tegenover 11.130 in 2012). Naast bibliotheekmateriaal en archiefdossiers werden in totaal ook 7970 affiches,

Geraadpleegde stukken 2013 13,00%

1,47% congres- en activiteitsverslagen

boeken en brochures

tijdschriftjaargangen

12,24%

archiefbundels 73,30%

Geraadpleegde digitale bestanden, 2013 Boeken en brochures

Congres- en activiteitsverslagen

Tijdschriftjaargangen

Archiefbundels

Affiches; 2165

AndereArchiefstukken; archiefstukken; 4479

Foto's; 2146

Archiefinventarissen; 661

Fotoalbums; 906 Boeken; 110

Tijdschriften; 4837

foto’s, fotoalbums, dia’s, vaantjes, kalenders en prenten aangeklikt. Dat cijfer bewijst dat de systematische digitalisering en ingest van erfgoed in Digitool lonen. Voor het eerst werd er meer bibliotheekmateriaal in digitale vorm geraadpleegd via Digitool (58% of 4947 eenheden) dan op papier in de leeszaal (41,7% of 3546 eenheden). Daar het aantal gedigitaliseerde monografieën - en zeker digital born publicaties - beperkt is,

worden boeken nog vooral fysiek in de leeszaal geraadpleegd (1921 papieren eenheden tegenover 110 digitale raadplegingen). Tijdschriften worden vooral online geraadpleegd (4837 hits). In de leeszaal werden nog 1625 jaargangen opgevraagd. Er werd iets meer papieren bibliotheekmateriaal geraadpleegd dan vorig jaar, met name 26,70% van het totale aantal raadplegingen.

33

jaarverslag 2013 Geraadpleegde archiefdossiers per themaveld, 2013 ideologie en politiek 19,40%

jeugd en sport 1,21% religieuze instituten 32,99%

kerken en religie 4,05%

opvoeding, onderwijs en wetenschap 8,92% media en communicatie 3,04%

Via de leeszaal of het e-loket werden er 9733 papieren archiefbundels aangevraagd. Dat was een pak minder dan de 14.693 archiefbundels die in 2012 werden opgevraagd, maar er werden wel meer verzoeken (644) ingediend om toelating te verkrijgen tot raadpleging van archief. Dat betekent dat er gewoon kleinere pakketten archief werden geraadpleegd, maar wel uit 209 verschillende archieffondsen. Dankzij een efficiënte maar toch arbeidsintensieve workflow (toelating door bewaargever/archivaris, ophalen en registratie van archiefdossiers uit het extern depot) konden de meeste lezers binnen een termijn van tien dagen de gewenste archiefdossiers raadplegen. Ongeveer 770 archiefbundels werden door een archiefconsulent geraadpleegd of werden ingescand voor ‘virtuele lezers’. Daarnaast werden ook nog 1726 archiefdossiers online via Digitool geraadpleegd, onder meer uit het archief van de Belgische Evangelische Zending, uit het archief van de Dochters van Maria, Paridaens, uit de historische kaartencollectie van Scheut en uit het atelierarchief Dobbelaere-Delodder-Crickx. 75% van de geraadpleegde archiefdossiers behoort tot de grote themavelden kerken en religie & religieuze instituten (37%), maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven (26%) en ideologie en politiek (19,4%). De archieven van de religieuze instituten waren goed voor ruim een derde van de archiefraadplegingen, met als toppers het archief van de Belgische/Vlaamse provincie van de jezuïeten (970 bundels), het archief van de scheutisten (449 bundels), het archief van de broeders van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes Oostakker (224 bundels) en het archief van de Noord-Belgische provincie van de redemptoristen (203 bundels). In de top tien van meest geraadpleegde archieven stond ook het archief

34

kunst en cultuur 4,87% maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven 25,51%

van het NSKO/VSKO, geraadpleegd in het kader van een bachelor-oefening, het archief van de politicus André Vlerick, geraadpleegd in het kader van diverse doctoraatsonderzoeken en het archief van Eugène Yoors, over wie een biografie wordt voorbereid. Zoals ieder jaar vinden we in de top tien ook de afdelingsdossiers van de Landelijke Gilden (416 bundels) en het afdelingsarchief van Davidsfonds (306 bundels) terug. De archieven uit het themaveld Kunst en Cultuur worden vooral geraadpleegd in het kader van restauratieprojecten. De collega’s die de kunstenaars- en atelierarchieven verwerken, volgden in 2013 een 30-tal vragen en raadplegingen op. Vaak start dat met de vraag of een bepaalde kunstenaar of architect gewerkt heeft op een bepaalde site en in tweede instantie of ontwerpen van hen te vinden zijn in de KADOC-archieven. Architectuurstudenten werken nog vaak op het archief Dessauvage (113 bundels), maar ook het pas geïnventariseerde archief van de architect Roger Van Driessche werd goed geraadpleegd (100 bundels). 1.5.2.3. Informatie- en adviesverstrekking en dienstverlening In 2013 werden door de expert leeszaal, vaak met inhoudelijke inbreng van de consulenten, 517 informatieen reprovragen beantwoord. Net als vorig jaar was ruim 10% van de vragen afkomstig uit het buitenland. Slechts 18 vragen (een kleine 3%) van het totale pakket vragen werd nog per brief beantwoord. Uit de vele informatievragen die via het e-loket binnenlopen, blijkt dat een grote groep lezers niet eens de moeite doet om zelf de databanken te raadplegen. In 2013 werd de KADOC

website geactualiseerd met heldere zoekfuncties in de diverse erfgoeddatabanken. Ook de informatiepagina’s met raadplegings- en reprovoorwaarden (leeszaalreglement) werden geactualiseerd. Toch zal voor sommige lezers een zoekactie een stap te ver blijven. Lezers heel gericht doorverwijzen naar de gewenste documentatie in de KADOC collecties of eventueel doorverwijzen naar andere erfgoedinstellingen, blijft dus zeker een hoofdtaak voor de expert leeszaal. In het kader van de publiekstevredenheid, vraagt KADOC via zijn webpagina’s ook uitdrukkelijk aan de lezers om wensen, suggesties en klachten bekend te maken via het e-loket. Het aandeel reprovragen steeg in 2013 tot 42,66% van de dienstverlening (in 2012 bedroeg dat 30%). Vooral de vraag naar digitale kopieën van bibliotheekmateriaal, archiefstukken, foto’s, affiches, plannen en kaarten neemt jaar na jaar toe. In 2013 werden 13.201 scans gemaakt, een stijging van 35% tegenover 2012. Deze scanning on demand service werd ook in 2013 nog volledig gerealiseerd door de leeszaalmedewerkers met de beschikbare apparatuur op KADOC. Voor deze arbeidsintensieve dienstverlening (ca. 0,6 VTE) werd een bescheiden vergoeding aangerekend. Diverse lezers bestelden samen ook ongeveer 7 uur kopieën van bewegend beeld- en geluidsmateriaal, waarvoor deels een beroep werd gedaan op externe firma’s. Het is wel nog wachten tot de implementatie van Rosetta om de procedure voor het digitaal raadplegen en het bestellen van digitale kopieën van erfgoedbestand(del)en te optimaliseren. Aan de lezers wordt in de leeszaal een handbibliotheek ter beschikking gesteld. Die werd in 2013 aangevuld met 98 titels, waarvan 25 serials en 13 aangekochte monografieën. 1.5.3. Publicaties Zie Actieplan 2013: actiepunt 101-103 In 2013 verschenen 5 nieuwe KADOC-publicaties, uitgegeven door Universitaire Pers Leuven: 1 in de reeks KADOC Studies, 1 in de reeks KADOC Artes, 1 in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society en 2 in de reeks KADOC/Expo. Daarnaast werd intens gewerkt aan 3 externe publicaties, waarvan eentje in de loop van het jaar uitkwam en de twee andere in druk gingen. L. Meganck, L. Van Santvoort & J. De Maeyer, eds. Regionalism and Modernity. Architecture in Western Europe 1914-1940. Artes 14. Onder de redactie van Leen Meganck (Onroerend Erfgoed Vlaanderen), Linda Van Santvoort (UGent) en Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven) namen elf academici de complexe relatie tussen regionalisme en modernisme tijdens het interbellum in Frankrijk, België, Duitsland, Italië en Engeland onder de loep. Het begrip ‘regio-

nalisme’ kreeg er een zeer diverse invulling. Alhoewel het in deze studie bekeken wordt in de context van de architectuur, is regionalisme een veel breder cultureel fenomeen en wordt het hier ook getoetst aan het concept in de literatuur. Het boek is het vervolg op Sources of Regionalism in the Nineteenth Century, dat in 2008 verscheen in dezelfde reeks. Beide zijn het resultaat van de FWO-onderzoeksgemeenschap “Cultural Identities, World Views and Architecture in Western Europe, 1915-1945”. G. Reymenants. Marie Elisabeth Belpaire. Gender en macht in het literaire veld, 1900-1940. Studies 35. Marie Elisabeth Belpaire was een van de weinige vrouwen die er in de eerste decennia van de twintigste eeuw in slaagden om de dominantie van mannelijke auteurs, redacteurs en critici in het literaire veld te doorbreken. Als eigenares en financier van het gezaghebbende literair-culturele tijdschrift Dietsche Warande en Belfort oefende ze een sterke invloed uit. Ze werd de vertrouwenspersoon van tal van (katholieke) schrijvers, kunstenaars, politici, professoren en religieuzen. Mede door dat uitgebreide netwerk verwierf ze een niet onaanzienlijke macht in de katholieke Vlaamse (literaire) wereld. Dat ‘machtstraject’ werd grondig ontleed in dit boek van Geraldine Reymenants. Zij won er eind 2013 de ‘Prijs voor historisch onderzoek voor geschiedenis’ van de provincie Oost-Vlaanderen mee. Het boek kreeg ook al lovende reacties in de pers, o.m. bij Cobra en in De Leeswolf, Spiegel der Letteren en Tijdschrift voor tijdschriftstudies. T. Van Osselaer. The Pious Sex. Catholic Constructions of Masculinity and Femininity in Belgium, c. 1800-1940. Studies on Religion, Culture and Society 12. Vrouwen werden vaak omschreven als ‘het vrome geslacht’. Zij waren als vanzelfsprekend religieus ingesteld. Dat hoorde als het ware tot hun DNA. Die band tussen religie en het vrouwelijk geslacht werd vooral in de lange negentiende eeuw geponeerd. Het gaat duidelijk om een ‘constructie’, die de man bij voorbaat als niet-religieus omschreef. Wat deze ‘feminiseringsthese’ betekent en hoe ze tot stand kwam, werd in dit boek onderzocht door historica Tine Van Osselaer. Volgende boeken werden klaargemaakt voor publicatie in 2014: • U. Altermatt, F. Metzger & J. De Maeyer, eds. Religious Institutes and Catholic Culture in 19th & 20th-Century Europe. Studies on RCS. • C. Dujardin & C. Prudhomme, eds. Missiology, Science, Modernity and Missionary Practice. Interaction and Comparison of Protestants and Catholics, 1850-1939. Studies on RCS.

35

jaarverslag 2013 • T. Crombez & Luk Van den Dries eds. Mass Theatre in Interwar Europe. Flanders and the Netherlands in an International Perspective. Artes. In de reeks KADOC-EXPO verschenen twee nummers: Speelgoed waarin je kan geloven van de hand van Roeland Hermans en Anne Morelli (KADOC/EXPO 11) en Salvation project. Films, drawings, memories van Wendy Morris (KADOC/EXPO 12). Zie verder bij tentoonstellingen. Op 16 maart vergaderde de Editorial Board van KADOC, die de lopende en nieuwe publicatieprojecten heeft besproken en de peer reviewers heeft aangeduid. Ook de vernieuwing van de Editorial Board vanaf 2014 is ter sprake gekomen. KADOC heeft volgende publicaties buiten zijn reeksen gepubliceerd: Terbank. 800 jaar zorg voor mensen. Deze herwerkte en geactualiseerde publicatie uit 1997 schetst een beeld van acht eeuwen zorgverlening en religieus leven op Terbank en de zeer wisselende inhoud die daaraan werd gegeven. Dat varieerde van hoofdleprozerie voor het hertogdom Brabant in de 12de eeuw, via een priorij voor adellijke dames, tot het Medisch Pedagogisch Centrum Terbank en de School voor Buitengewoon Onderwijs Ter Bank van vandaag. Laus Deo. Rodolphe Hoornaert en zijn werk / Laus Deo. Rodolphe Hoornaert et son oeuvre. Deze Nederlandse en Franse publicaties over de Brugse kanunnik Rodolphe Hoornaert (1886-1969), behoeder van het Brugse begijnhof en stichter van de congregatie De Dochters van de Kerk, zijn volledig afgewerkt en drukklaar gemaakt. Ze verschijnen begin 2014. 1.5.4. Tentoonstellingen Zie Actieplan 2013: actiepunt 104-107 KADOC richtte in eigen huis zes tentoonstellingen in: Moskeeën in Vlaanderen (i.s.m. Mana vzw); Implicit: Explicit: Complicit; Speelgoed waarin je kan geloven (i.s.m. CIERL ULB); Devoted; Het Vlaamse platteland in de fifties (i.s.m. CAG) en Beelden van een vergeten ontmoeting (in het kader van Europalia India). Daarnaast werden twee tentoonstellingen die in 2012 in KADOC te zien waren, ook elders gepresenteerd (Comme des sœurs in Gent en De wereld van Sant’Egidio in Luik, Brussel en Antwerpen). Ten slotte brachten we 6 zgn. ‘foyertentoonstellingen’, kleine erfgoedpresentaties, naar aanleiding van verjaardagen, publicaties e.d.m. Ze vinden plaats in de foyer, in een van de pandgangen of in de kapel.

36

1.5.4.1. Tentoonstellingen in KADOC KADOC heeft volgende tentoonstellingen in KADOC zelf gerealiseerd: • Moskeeën in Vlaanderen. Foto’s van Abdul-Vahit Duman (25/1-29/3) Deze tentoonstelling, samen met Mana vzw opgezet, bracht de diversiteit aan moskeeën in Vlaanderen in beeld, zowel de nauwelijks zichtbare ‘schuilmoskeeën’ als de vaak nieuwe ‘heimweemoskeeën’, droommoskeeën zoals Vlaamse moslims die in hun gemis ervaren. Abdul-Vahit Duman, Gentse fotograaf van Turkse origine, toont naast hun schoonheid en architecturale ‘creativiteit’ ook de altijd verrassende interieurs en de beleving van de gebedsruimten. Naar aanleiding van de tentoonstelling gaf Meryem Kanmaz van Mana vzw een seminarie op 24 januari. Zij duidde de verscheidenheid aan moskeeën in Vlaanderen en ging in op het debat dat hun aanwezigheid oproept. Voor deze tentoonstelling was ook een educatief dossier beschikbaar voor de derde graad van het secundair onderwijs. De tentoonstelling kreeg 396 geregistreerde bezoekers, onder wie de studenten Interieurvormgeving van Thomas More Mechelen. • Implicit, Explicit, Complicit. Films from the salvation project by Wendy Morris (8/3-21/4) Deze tentoonstelling in de KADOC-kapel bracht een film, tekeningen en publicaties, die deel uitmaakten van “The salvation project”. Dat project bestond uit korte animatiefilms, tekeningen en een geluidsinstallatie over familiearchieven en ongewilde religieuze en historische invloeden. Het was het resultaat van het doctoraat in de kunsten “Drawing on the Past. Implicit: Explicit: Complicit” dat beeldend kunstenares Wendy Morris op 14 maart verdedigde aan LUCA – KU Leuven. De tentoonstelling liep op drie plaatsen in Leuven, naast de kapel van KADOC, het Hollands College op het Damiaanplein en het Anatomisch Theater in de Minderbroedersstraat. Voor deze tentoonstelling werden 426 bezoekers geregistreerd. Naar aanleiding van die tentoonstelling verscheen ook het Engelstalige boekje Salvation project. Films, drawings, memories van Wendy Morris in de reeks KADOC/ EXPO.

• Speelgoed waarin je kan geloven (19/4-15/6) Deze tentoonstelling, opgezet in samenwerking met CIERL (een onderzoekscentrum van de ULB), dompelde de bezoeker onder in de wereld van het religieus speelgoed, dat veel meer diversiteit vertoont dan vermoed. Ze toonde zowel een grote verscheidenheid aan spelvormen, als speelgoed uit verschillende religies: puzzels met Bijbelse taferelen, miniatuuraltaartjes, een moskeeblokkendoos, popjes in een habijt, kaartspelen ter gelegenheid van het joodse chanoekafeest en’ hinkelen tot in de hemel’. Opvallend waren de bestaande spelen die een religieuze ‘vertaling’ krijgen, zoals een joods monopoliespel en Bijbelse kwartetspelen. Het populairste spel in katholiek Vlaanderen was zonder meer het ‘misje’ spelen, of het imiteren van de pastoor. Daarover werden enkele getuigenissen opgenomen. Kinderen tussen 8 en 12 jaar konden aan de hand van een kleine brochure de tentoonstelling spelenderwijs ontdekken en dat zowel in klas- als familieverband. De tentoonstelling lokte 638 geregistreerde bezoekers. Ze was ook genomen in het programma van Erfgoeddag 2013 met als thema ‘Stop de tijd’. Op die dag kwamen er 127 bezoekers. Naar aanleiding van deze tentoonstelling verscheen ook een gelijknamige, rijk geïllustreerde brochure in de reeks KADOC/EXPO, met teksten van Roeland Hermans (KADOC) en Anne Morelli (ULB).

Naar aanleiding van de tentoonstelling organiseerde CAG een fotowedstrijd over het ‘leven op het platteland’. Uit de inzendingen koos een professionele jury de tien mooiste foto’s. Ze werden ingelijst en kregen een plaats in de tentoonstelling. Het bezoek aan de tentoonstelling kon worden gecombineerd met een stadswandeling door Leuven. Die focuste op de geschiedenis van de land- en tuinbouw en de voedselbevoorrading in de stad. Voor deze tentoonstelling was een educatief dossier voor de derde graad van het secundair onderwijs beschikbaar. Deze tentoonstelling telde 548 geregistreerde bezoekers. • Beelden van een vergeten ontmoeting. De Belgische missie in India, 1850-1950 (9/11-25/1/2014) België en India hebben een lange traditie van culturele, economische, politieke en religieuze contacten. Die zijn meestal vergeten. Dat is zeker het geval voor de Belgische missionarissen in India. Over hun werk bewaart KADOC enkele rijke fotocollecties. De tentoonstelling bracht daarvan een selectie die vooral focuste op de ontmoeting van de Belgische missionarissen met de Indiase bevolking, cultuur en religies. De tentoonstelling maakte deel uit van Europalia India.

• Devoted. Foto’s van Jan Locus (21/6-28/9)

Tot 24/12 werden er 580 bezoekers geregistreerd.

De Brusselse fotograaf Jan Locus bood met deze tentoonstelling een unieke hedendaagse kijk op religie, rites en devotie. Vijftien jaar lang fotografeerde hij de vele gezichten van het christendom, dat wereldwijd twee miljard gelovigen telt die elk hun religie beleven op een persoonlijke, cultureel en regionaal bepaalde manier. Locus portretteert ze in een uitmuntende zwartwitfotografie. Hij was bekend met KADOC, waar hij in 1996 zijn eerste solotentoonstelling had.

1.5.4.2. Tentoonstellingen buiten KADOC

Voor deze tentoonstelling registreerden we 533 bezoekers. • Het Vlaamse platteland in de fifties. Foto’s van Jos Halsberghe (27/9-31/10) Deze tentoonstelling was een initiatief van het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) en toonde werk van Jos Halsberghe. Die trok in de jaren 1940 en 1950 met zijn fototoestel door Vlaanderen voor het tijdschrift De Zondagsvriend, een uitgave van de Gazet van Antwerpen. Van de Westhoek tot in Limburg maakte hij beelden van het leven op het platteland.

KADOC heeft volgende tentoonstellingen buiten KADOC gebracht: • Comme des Soeurs. Mode ;-) religie (Gent) Deze tentoonstelling, een samenwerking met de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten Lier en de Stedelijke Musea Lier, verbond religieus erfgoed – de historische habijtencollectie die KADOC bewaart – met actuele mode. Ze was in 2012 in KADOC zelf en in het Timmermans-Opsomerhuis in Lier te zien. In de Gentse Sint-Niklaaskerk trok ze bijna 65.000 bezoekers. • De wereld van Sant’Egidio. Foto’s van Herman Ricour (Luik, Brussel, Antwerpen) Deze fototentoonstelling “De wereld van Sant’Egidio”, die de werking en betekenis van de internationale lekenbeweging Sant’Egidio in beeld brengt en eind 2012 in KADOC te zien was, werd in 2013 ook gepresenteerd in Luik (Grootseminarie, juni), Brussel (Sint-Gorikshallen,

37

jaarverslag 2013 juli-augustus) en Antwerpen (Permeke-Stadsbibliotheek, december). 1.5.4.3. Foyertentoonstellingen

Brachène. Via huwelijksbanden was de familie Coomans immers verwant met die van brouwerij Tielemans, die tussen 1785 en 1969 het Aarschotse stadsbier en verschillende andere bieren produceerde.

KADOC heeft enkele ‘foyertentoonstellingen’ gerealiseerd:

• Missionaris-architect Alphonse De Moerloose in China (november)

• Lambik in de KADOC-bibliotheek. Presentatie van vergeten werk van Willy Vandersteen (februari)

In het kader van de Indiatentoonstelling (zie hoger) en naar aanleiding van het artikel van Thomas Coomans over “Sint-Lucasneogotiek in Noord-China. Alphonse De Moerloose, missionaris en architect” (M&L, sept.-okt. 2013) presenteerden we enkele archivalia en foto’s van De Moerloose uit het archief van de missionarissen van Scheut.

Op 15 februari was het honderd jaar geleden dat striptekenaar Willy Vandersteen (1913-1990) werd geboren. Vandersteen tekende ook strips voor het christelijke middenveld, zoals voor jeugdbewegingen. Deze erfgoedpresentatie werd mee uitgewerkt door twee studenten geschiedenis van de bachelor in secundair onderwijs van de KHLeuven in het kader van hun afstudeerproject. • Kaarten van verre landen. Collectie van de missionarissen van Scheut (maart) Naast hun archief, foto- en filmcollectie gaven de scheutisten ook een verzameling geografische kaarten en plannen, een 600-tal in totaal, bij KADOC in bewaring. Naar aanleiding van hun digitalisering en online toegankelijkheid presenteerden we een vijftiental kaarten uit deze unieke collectie.

1.5.5. Communicatie Zie Actieplan 2013: actiepunt 110-113 1.5.5.1. Algemeen KADOC heeft een communicatieplan opgesteld, met bijzondere aandacht voor de vernieuwing van de website en de inzet van sociale media. Dit plan is voorbereid en wordt in 2014 afgewerkt. 1.5.5.2. Nieuwsbrief

Naar aanleiding van de gelijknamige publicatie (zie 1.5.3) toonden we archivalia, foto’s en publicaties van Belpaire en haar medeauteurs uit het archief en de Erfgoedbibliotheek van KADOC.

Er zijn zes nummers van de KADOC-Nieuwsbrief verspreid aan ca. 5300 abonnees. Dit “huisblad” telt telkens 20 of 24 blz. Het informeert over nieuw verworven of verwerkte erfgoedgehelen, stelt nieuwe publicaties voor, brengt verslag uit van colloquia waaraan KADOCmedewerkers participeerden en brengt de lezer op de hoogte van de activiteiten van het Centrum (tentoonstellingen, pas gestarte onderzoeksprojecten enz.).

• Over uitmuntendheid en eervolle vermeldingen. Collectie palmaressen (juli)

De vernieuwde vormgeving is uitgewerkt en wordt vanaf het eerste nummer van 2014 doorgevoerd.

Naar aanleiding van het einde van het schooljaar presenteerden we een selectie van de collectie palmaressen uit de Erfgoedbibliotheek. Een palmares is een lijst van de schoolresultaten van alle, soms alleen goede, leerlingen, hiërarchisch gerangschikt van hoog naar laag met aanduiding van de behaalde prijzen. De collectie bevat enkele honderden palmaressen van scholen in België en zelfs Congo. De oudste exemplaren dateren van voor de Belgische onafhankelijkheid en het merendeel is van voor de jaren 1970.

Een selectie van artikelen is vertaald naar het Frans en het Engels en wordt begin 2014 digitaal verspreid aan ca. 28.500 abonnees.

• Marie Elisabeth Belpaire. Gender en macht in het literaire veld (april)

• Bier in het archief! Erfgoedpresentatie tijdens de Week van de Smaak (november) In het kader van de Week van de Smaak (14-23/11) toonde KADOC enkele stukken – reclameborden, bierviltjes, glazen en flessen – uit het archief Coomans de

38

1.5.5.3. e-Nieuwsbrief De maandelijkse e-Nieuwsbrief is aan ca. 27.000 abonnees verstuurd. Met deze digitale nieuwsbrief brengt KADOC zijn achterban snel op de hoogte van nieuw verworven erfgoedgehelen, pas verschenen publicaties, nieuwe tentoonstellingen, aankondigingen van colloquia en seminaries e.d.m. Op de e-Nieuwsbrief volgt telkens een onmiddellijke respons van zijn lezers en de inhoud ervan vindt soms zijn weg naar de pers.

De vernieuwde vormgeving werd voorbereid en wordt doorgevoerd wanneer de vernieuwde website (zie verder) wordt gelanceerd. 1.5.5.4. Website De vernieuwing van de website is voorbereid, maar wordt pas geïmplementeerd in 2014. KADOC heeft diverse themawebsites onderhouden (rond de religieuze instituten, de Vaticaanse archieven, het migrantenerfgoed, de kapelletjes in Vlaanderen en projectwebsites rond de Kloosterkwestie, de volkstuinen, “Migration & religion”, “Petites Belgiques”, Congo 2010, Elites, Vlamingen in Wallonië). Het heeft een nieuwe projectwebsite opgezet, aansluitend bij het onderzoeksproject aangaande ‘subsidiariteit’. 1.5.6. Educatieve werking Zie Actieplan 2013: actiepunt 108-109 KADOC heeft erfgoededucatieve initiatieven genomen in het kader van de tentoonstellingen “Moskeeën in Vlaanderen. Foto’s van Abdul-Vahit Duman” en “Speelgoed waarin je kan geloven”. In het kader van die laatste tentoonstelling zijn ook (gefilmde) getuigenissen opgenomen van personen die met religieus speelgoed hebben gespeeld. (Zie hoger bij tentoonstellingen.) De erfgoed-educatieve werking van KADOC beperkt zich niet tot de vermelde werkbundels bij tentoonstellingen voor lagere en secundaire scholen. KADOC maakt ook op andere manieren werk van zijn taak om het bewaarde erfgoed in te zetten voor educatieve doeleinden. Voor een aantal initiatieven kon gebruik worden gemaakt van de expertise van de voorbije jaren. Nieuw in 2013 was de start van een traject over reminiscentiekoffers. 1. In oktober bezochten vier studenten van de ‘secundair-na-secundair’-opleiding ‘Animatie in de ouderenzorg’ van het Leuvense Sancta Mariainstituut de leeszaal. In samenwerking met de begeleidende docenten had KADOC een divers bronnenpakket samengesteld over religie in het dagelijks leven in de jaren 1940-1950. 2. De workshop van de studenten geschiedenis van de bachelor in secundair onderwijs van de KHLeuven vond eveneens plaats in oktober. Na een kennismaking met KADOC en de taken van een archiefinstelling, kregen de studenten een korte introductie over erfgoedzorg. Nadien raadpleegden zij in kleine groepjes originele historische bronnen, die op voorhand door een medewerker waren geselecteerd. De workshop paste in een opleidingsonderdeel over erfgoededucatie en had als doel de studenten te

inspireren voor het werken met historische bronnen in de (latere) (klas)praktijk. 3. Op 19 oktober organiseerde KADOC een workshop in het kader van de Kinderuniversiteit van de KU Leuven met als thema ‘Helden’. De acht- tot tienjarigen traden tijdens de workshop in de voetsporen van een soldaat uit de Eerste Wereldoorlog. 4. Ook in 2013 participeerde KADOC aan de rondleiding ‘Congo in Leuven, Lovanium in Congo’ die wordt georganiseerd door stadsgids Bernadette Michels. Deze rondleiding wil de geschiedenis van de intense activiteit aan de Leuvense universiteit met betrekking tot Congo van onder het stof halen. In KADOC worden filmpjes getoond over de missiepost van de jezuïeten in Kisantu en over de universiteit Lovanium. 5. Naar aanleiding van de tentoonstelling Speelgoed waarin je kan geloven contacteerden drie rust- en verzorgingstehuizen KADOC met de vraag enkele stukken te kunnen ontlenen voor een kleine presentatie voor en/of gesprekmoment met de bewoners. Delen van de tentoonstelling reisden in november en december naar rusthuizen in Herent, Diest en Scherpenheuvel. Met twee van die rusthuizen werden afspraken gemaakt om in de loop van 2014 samen enkele reminiscentiekoffers uit te werken waarbij zij zouden ‘proefdraaien’. Hun feedback zal dan de mogelijkheid bieden om de koffers verder te verfijnen. Bij de voorbereiding van de tentoonstelling met als werktitel “Armoede in historisch perspectief” (2016) heeft KADOC onderzoek uitgevoerd en ontmoetingen met ervaringsdeskundigen in de armoede voorbereid in samenwerking met partners die zich inlaten met armoede en armoedebestrijding. Ook op die manier heeft KADOC zijn expertise aangaande deze problematiek versterkt. Het publicatie- en tentoonstellingsproject over armoede in België sinds 1750 kadert in het Museum van de Vlaamse Sociale Strijd van de provincie Oost-Vlaanderen. De auteursploeg kwam samen op 4 november. De inhoudelijke afbakening van het thema werd verder verfijnd. Verder vonden er drie ontmoetingsmomenten plaats met mensen met armoede-ervaring. Dat initiatief werd opgezet in samenwerking met Welzijnszorg met de bedoeling inzicht te verwerven in de armoedeproblematiek in al haar verscheidenheid, bewust te worden van de individualiteit van de beleving van armoede, en een inhoudelijke basis te creëren voor de tentoonstelling. In 2013 kwamen wonen, inkomen en onderwijs aan bod. Voor 2014 staan gezondheid, participatie en werk gepland.

39

jaarverslag 2013 1.5.7. Consulentenwerking Het dienstverlenend veldwerk van KADOC werd verbreed en beter gestructureerd. Een team van erfgoedconsulenten stond in voor de inhoudelijke en erfgoedtechnische expertise-uitwisseling met de partners van het Centrum. Contextuele erfgoedregistratie, opvolging van bestemmingsdossiers, begeleiding en vorming versterken die partners in hun zorg voor zowel materiële als immateriële erfgoedgehelen. 1.5.7.1. Werking kerkelijke archieven Zie Actieplan 2013: actiepunt 114 en 123 In 2009 werd decretaal bepaald dat KADOC een werking dient te ontplooien ten behoeve van de archivarissen en de archieven van de Vlaamse kerkgemeenschap. KADOC neemt die opdracht waar onder het toezicht van een Stuurgroep Roerend Religieus Erfgoed. Daar worden de KADOC-activiteiten collegiaal afgestemd op de verschillende in dit veld betrokken actoren. De Stuurgroep vergadert tweemaandelijks. De in KADOC geïntegreerde werking heeft betrekking op enerzijds de registratie, het in kaart brengen van archieven en anderzijds de ondersteuning en vorming van archivarissen en vrijwilligers in archieven van religieuze instituten en van parochies. Archieven religieuze instituten De registratie van kloosterarchieven in het kader van het DiBIKAV-project werd in 2013 gecontinueerd. Gezien het grote aandeel reeds geregistreerde en geprospecteerde archieven van Belgische religieuze instituten was het aantal nieuwe registraties beperkt tot vijf nieuwe dossiers, vaak gekoppeld aan nieuwe begeleidings- of overdrachtdossiers. Bijna alle religieuze instituten die bereid zijn informatie over hun archief ter beschikking te stellen, zijn intussen geprospecteerd en geregistreerd in de ODIS-databank en Archiefbank Vlaanderen. In totaal gaat het om circa 89% van de nog bestaande religieuze instituten in Vlaanderen en Brussel. De overige 11% , een veertigtal instituten, wenste tot nog toe – ondanks aanzienlijke inspanningen – niet aan het DiBIKAV-project mee te werken. In het verlengde van de prospecties die in het kader van het DiBIKAV-project werden ondernomen, werden in 2013 29 begeleidingsdossiers gecontinueerd of geopend. Het gaat in de eerste plaats om begeleiding van de archiefontsluiting bij de norbertinessen van Veerle (aanvullingen op het archief, afgerond), de benedictinessen van Loppem (lopend), de trappistinnen van Brecht (lopend), de zusters van het Convent van Betlehem van Duffel (lopend), de Belgische provincie van de Witte Paters (lopend), de zusters van Liefde van Zonhoven

40

(lopend), de grauwzusters van Hasselt (lopend), de Vlaamse provincie van de karmelieten (lopend), de religieuzen van de Eucharistie van Watermaal (lopend), de zusters van Maria van Leuven (lopend), de zusters der Kleinen van Borgerhout (lopend), de karmelietessen van Vilvoorde (lopend), de zusters van de H. Vincentius a Paulo van Gijzegem (lopend) en de Belgische provincie van de salesianen van Don Bosco (lopend). Verder werd overleg gepleegd in verband met de herbestemming van de archieven van de zusters van de H. Jozef van Brugge (afgerond in 2013), de broeders van Dale van Kortrijk (lopend), de zusters van O.L.V. Presentatie van Sint-Niklaas (afgerond in 2013), de zusters van de H. Vincentius a Paulo van Beveren (afgerond in 2013), de Belgische provincie van de paters passionisten (lopend), de Vlaamse provincie van de priesters van het H. Hart (afgerond in 2013), de abdij Rozenberg in Waasmunster (afgerond in 2013), de Vlaamse provincie van de zusters van de Voorzienigheid van Diest (lopend), de ursulinen van het bisdom Hasselt (lopend), de broeders van O.L.V. van Lourdes van Oostakker (lopend), de Dochters van het H. Hart van Jezus van Berchem (afgerond in 2013) en de gasthuiszusters van Lier (lopend). In de marge van de werkzaamheden voor de religieuze instituten werd ook het begeleidingsdossier betreffende het archief van de Sodaliteit van de Gekruiste Zaligmaker in Veurne, organisator van de Boetprocessie, in 2013 afgerond. In 2013 werd de registratie van de omvangrijke collectie van het archief van het bisdom Gent gecontinueerd. Het gehele pakket steekkaarten – goed voor ruim 160 archiefbestanden en ongeveer 200 ingevoerde steekkaarten – werd in ODIS ingevoerd. In 2014 zal in overleg met het bisdom het hele pakket publiek toegankelijk worden. Parochiearchieven In het kader van de KADOC-consulentenwerking kunnen de Vlaamse en Brusselse kerkfabrieken / parochies een beroep doen op het Centrum voor advies en begeleiding bij het beheer van hun archief. Die ondersteuning betreft zowel het papieren als het digitaal archief en omvat alle aspecten van archiefbeheer: bewaring, selectie, ontsluiting … Tientallen kerkfabrieken / parochies maakten in 2013 gebruik van de aangeboden dienstverlening. Ze werden niet enkel per e-mail of telefoon begeleid, maar ook via plaatsbezoeken. Afgelopen jaar vonden 31 bezoeken aan 28 verschillende parochiearchieven plaats: 9 archieven in het bisdom Gent, 7 in het bisdom Hasselt, 5 in het bisdom Antwerpen, 5 in het bisdom Brugge en 2 in het aartsbisdom Mechelen-Brussel. Daarbij ging het zowel om nieuwe contacten als om opvolgingsbezoe-

ken, waarbij lopende inventarisatietrajecten geëvalueerd werden en feedback gegeven werd aan de lokale archiefvrijwilligers. Indien een in-situbewaring van het parochiearchief onmogelijk bleek, werd de herbestemming naar een professionele archiefinstelling begeleid.

Hoera, een jubileum?! Een praktijkwijzer voor verenigingen en hun erfgoed biedt verenigingen informatie over de organisatie van een jubileumviering, de zorg voor hun erfgoed, het voeren van een historisch onderzoek en het realiseren van een publicatie of tentoonstelling.

Naast de vorming die tijdens plaatsbezoeken gegeven werd, vonden in 2013 enkele vormingsmomenten plaats waarop een ruimer aantal kerkfabrieken / parochies aanwezig was. In het kader van het project ‘Religieus cultureel erfgoed’ van Erfgoed Haspengouw werd op 4 mei een workshop gegeven in Waltwilder. Op de jaarlijkse studie- en ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven, die KADOC op 22 juni in Gent organiseerde, waren een 25-tal kerkfabrieken / parochies vertegenwoordigd. Het Centrum was ook nauw betrokken bij de realisatie van de folder Parochiearchieven? Het bewaren waard!, die in het voorjaar van 2013 uitgegeven werd door CRKC. De brochure biedt archiefverantwoordelijken toegankelijke basisinformatie over de zorg voor parochiearchieven.

KADOC stond in voor het hoofdstuk over erfgoedzorg.7 Dat onderdeel van de publicatie wil verenigingen de nodige informatie bieden voor de uitbouw van een verantwoord erfgoedbeheer, al dan niet in de context van een jubileumviering. Op de eerste plaats wordt ingegaan op enkele algemene uitgangspunten. Vervolgens wordt uiteengezet hoe per type erfgoed werk gemaakt kan worden van een goede bewaring en ontsluiting. Archieven, documentaire collecties, bibliotheken en museale collecties passeren een voor een de revue, net als digitaal cultureel erfgoed. Er werd geopteerd voor een laagdrempelige stap-voor-stapaanpak, gebaseerd op de ervaringen van de KADOC-consulenten.

Ten slotte moet vermeld worden dat de verzamelde informatie over parochiearchieven en hun archiefvormers systematisch ingevoerd werd in ODIS. Zo werd in 2013 voortgewerkt aan de uitbouw van informatieclusters rond parochies in de databank.

Naast de publicatie werd ook een flankerende website uitgebouwd.8 Daar zijn tal van verwijzingen en voorbeelden terug te vinden en worden sjablonen aangeboden waarmee onmiddellijk aan de slag kan worden gegaan. 1.5.7.3. Archiefbank Vlaanderen

Ontmoetingsdag vrijwilligers in kerkelijke archieven

Zie Actieplan 2013: actiepunt 120

Op 22 juni organiseerde KADOC in het Guislaininstituut in Gent een druk bijgewoonde ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke archieven (parochiearchieven en archieven van religieuze instituten). Tijdens het eerste gedeelte van de ontmoetingsdag stonden lezingen op het programma over archiefbeschrijving en de omgang met immaterieel erfgoed. In de namiddag werden verschillende excursies georganiseerd voor de aanwezigen.

In 2013 tekende Archiefbank een nieuwe beheersovereenkomst met de Vlaamse Gemeenschap waarin de doelstellingen voor de beleidsperiode 2013-2017 zijn vastgelegd. Enkele nieuwe elementen daarin zijn de opname van niet-archivalische gehelen en de werking aan de hand van campagnes. Het beheer van Archiefbank Vlaanderen blijft toegewezen aan ADVN, AmsabInstituut voor Sociale Geschiedenis, KADOC-KU Leuven en Liberaal Archief.

1.5.7.2. Hoera, een jubileum?!

De campagne naar sporterfgoed, die in 2012 startte, werd voortgezet op nieuwe fronten. Er werd gericht gezocht naar volkssportarchieven en het veld van de G-sporten werd verkend. Daarnaast werd in samenwerking met Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei een pilootproject rond vrijwilligerswerking uitgewerkt. Het project werd vervolgens verruimd naar een samenwerking met Erfgoedcel Leuven en VGC Brussel. Vrijwilligers zoeken in hun eigen regio en met steun van de erfgoedcel naar sporterfgoed bij lokale verenigingen en personen.

Zie Actieplan 2013: actiepunt 124 In 2004 realiseerden ADVN, Amsab-ISG, KADOC en Liberaal Archief in opdracht van de provincie VlaamsBrabant de syllabus Hoera, een jubileum?! In 2013 werd die publicatie op vraag van de provincies Limburg en Vlaams-Brabant volledig herwerkt en geactualiseerd. De publiekspresentatie van de nieuwe Hoera, een jubileum?! vond plaats op 10 december in het Provinciehuis in Leuven.

7. Joris Colla en Katrien Weyns, “Zorg dragen voor cultureel erfgoed”, in: Joris Colla, Bart D’hondt, Hendrik Ollivier, Frank Seberechts en Katrien Weyns, Hoera een jubileum?!

Een praktijkwijzer voor verenigingen en hun erfgoed, 4de uitg., Leuven, 2013, 48-103. 8. http://www.hoeraeenjubileum.be.

41

jaarverslag 2013 Om de campagne bij een ruimer publiek bekend te maken, werd naar aanleiding van 100 jaar Ronde van Vlaanderen in april een nieuwe virtuele tentoonstelling gelanceerd en verspreid op wielerfora. Daarnaast werden de resultaten van de sportcampagne regelmatig als Archief in de Kijker onder de aandacht gebracht. Een artikel in de Streekkrant van Leuven en een oproep op Radio 2 Vlaams-Brabant zetten dat kracht bij. Ook de webpage over sport werd aangevuld. Onder de rubriek Aanmeldingsformulier werd een YouTube filmpje geplaatst met instructies voor sportverenigingen die hun erfgoed wensen te signaleren. Naast de campagne, die centraal stond in de werking, bleven volgende invoerders actief registreren: Erfgoedplus.be, de stadsarchieven van Waregem, Halle en Gent. Archiefbank prospecteerde ook zelf de verenigingen rond erkend immaterieel erfgoed. De inspanningen in 2013 leverden een toename op van 464 archiefsteekkaarten en 432 bewaarplaatssteekkaarten. Verder werd de balans opgemaakt van de invoer van niet-archivalisch erfgoed, voornamelijk door Erfgoedplus.be. Na iets meer dan een jaar bestaat 91% van het totale aantal steekkaarten in Archiefbank Vlaanderen uit archieven (archief, deelarchief of fonds) en 9% betreft collecties (collectie, deelcollectie en virtuele collectie). In het veld duiken steeds meer databanken op die relevante informatie bevatten voor Archiefbank. Archiefbank nam contact op ETWIE, CAG en Probat (databank beheerd door Provincie West-Vlaanderen) om de harvest van gegevens te bespreken. Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei, Muziekbank Vlaanderen, Letterenhuis en Archiefbank Kempen namen zelf contact op. Dat resulteerde in de eerste voorbereidende gesprekken voor een gegevensoverdracht. Voor Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei en Probat werd een eerste testimport uitgevoerd. De samenwerking met Algemeen Rijksarchief werd dan weer teruggeschroefd wegens een verschuiving in prioriteiten daar. Na een audit voor het behalen van het Anysurflabel werden enkele aanpassingen doorgevoerd, zoals de lay-out van het zoekresultatenscherm. De herziening van de veldengroepen ‘toegangen’, die voorzien was in 2013, werd niet doorgevoerd omdat uit verdere analyse bleek dat die aanpassing minder prioritair was. Wel werd een functionele analyse opgesteld voor de ontwikkeling van een widget in 2014 en werden de handleidingen en labels van knoppen geüpdatet. Doorheen het jaar werden ook heel wat kleine problemen opgelost (o.m. fouten in de zoekindexen). De vernieuwing van de hardware werd om administratieve redenen voor 2014 gepland. Hardwareproblemen in het najaar wijzen erop dat de vernieuwing noodzakelijk is.

42

Werking per themaveld

meenschappen Genk-Hoevenzavel, Heusden-Zolder) Archief redemptoristinnen van Brugge*

Op de volgende bladzijden worden de belangrijkste initiatieven per themaveld in 2013 nader toegelicht. De Wetenschappelijke Commissie van KADOC tekende voor de werking van het Centrum tijdens de beleidsperiode 2013-2017 volgende vijf subthemavelden uit: 1. Religieuze instituties en groeperingen 2. Religieuze praktijken en belevingsvormen 3. Culturele en religieuze diversiteit (incl. interactie, conflict) 4. Religie, kunst en cultuur 5. Maatschappij en ideologie.

Archief Woord en Toon Archief Apostolatus Maris Antwerpen Archief Jan Vanden Berghe Archief Evangelische Gemeente Leuven Archief Bruno Waegemans Archief Jan Vanhees Archief Theo Lejeune Archief Clarissen Sint-Niklaas Archief Vlaamse minderbroeders (aanvulling, o.a. gemeenschappen Genk-Hoevenzavel, Heusden-Zolder) Archief Zuid-Belgische en Luxemburgse provincie van de Sociëteit van Jezus (BML)

2.1. Religieuze instituties en groeperingen

2.1.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek]

2.1.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief]

EVADOC Kan. André De Wolf Jozef Ryckaert Arnold Lindemans Grimbergen Frans Grypdonck Lodewijk Geysen Kerk en Wereld Mechelen Anna Wouters Abdij Nazareth Brecht Annonciaden Huldenberg Annunciaten Heverlee Carmel Aalst Carmel Mons Carmel Emmaüs Weelde Cistercienzers Sint-Bernardusabdij Bornem Clarissen Roeselare Gasthuiszusters Augustinessen Lier Gasthuiszusters Brussel Karmelietessen Blankenberge Karmelietessen Weelde Kapucijnen Montfortanen – Mariale Bibliotheek Leuven Norbertijnen Averbode Ursulinen O.-L.-Vrouw-Waver Sint-Katelijne-Waver Zusters Kindsheid Jesu Tongeren Zusters Sint Vincentius a Paulo Waarschoot Zusters Jozefienen Sint-Niklaas Zusters Redemptoristinnen Brugge – Harelbeke Zusters van de Abdij van Nazareth Zusters van de Heilige Jozef van Brugge Zusters van Don Bosco Wijnegem Zusters van de Voorzienigheid Hoeselt Zusters O.L.Vrouw van Zeven Weeën Ruiselede Zwartzusters Gent-Dendermonde

(Indien geordend en beschreven in 2013, aangeduid met *) Archief Hubert Schepers (aanvulling) Archief Jos Hendrickx (aanvulling) Archief Paul Pas Archief Ichtus Archief Mariette Van Overloop Archief Dolf Van Tongerloo (aanvulling) Archief Volwassenen Katechumenaat Brussel (aanvulling)* Archief International Ecumenical Fellowship (aanvulling)* Archief Lambert van Gelder (aanvulling) Archief Roger Masure (aanvulling) Archief Ignace Demaerel Archief Gisella Van Brusselt Archief Vrouw en Geloof (aanvulling) Archief Missio (aanvulling)* Archief Luc Versteylen (aanvulling)* Archief Bonden van het H. Hart/Kerk en Wereld (gedeeltelijke ontsluiting)* Archief Priesters van het H. Hart (kloosters Tervuren, Loppem, Lanaken)* Archief Missionarissen van het H. Hart Borgerhout (onderdelen) Archief Dochters van het H. Hart Berchem (gedeeltelijk)* Archief Vlaamse jezuïeten (aanvulling) Archief zusters van de H. Jozef Brugge* Archief Maria Janssens* Archief Vlaamse kapucijnen (gedeeltelijke ontsluiting)* Archief zusters O.-L.-V.-Presentatie Sint-Niklaas* Archief zusters van de H. Vincentius Beveren Archief clarissen Roeselare Archief Vlaamse minderbroeders (aanvulling, o.a. ge-

2.1.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten

43

jaarverslag 2013 2.1.4. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2012 en 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] Dominicanen Leuven Kruisheren Diest Minderbroeders Vaalbeek Zusters Kindsheid Jesu Hasselt Zwartzusters Dendermonde 2.1.5. Herbestemmingsoperaties Minderbroeders (Vaalbeek) Kruisheren (Diest) Cisterciënzers (Bornem)* Jezuïeten (Heverlee) (voorbereiding) 2.1.6. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] e-tijdschriften rond kerk en religie e-tijdschriften EVADOC (26 titels) e-tijdschriften van anglicaanse, joodse en islam-origine (17 titels) e-tijdschriften afkomstig van religieuze instituten e-books en e-brochures afkomstig uit religieuze instituten (kruisheren) 2.1.7. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] Boeken en tijdschriften EVADOC Tijdschriftencollectie Kerk en Wereld Mechelen Boekencollectie archief clarissen Sint-Niklaas Boekencollectie archief clarissen-coletienen Roeselare Boekencollectie minderbroeders Genk-Hoevenzavel Boekencollectie jezuïeten Heverlee Boekencollectie Franstalige jezuïeten BML (aanvullingen) Tijdschriftencollectie annonciaden Huldenberg Tijdschriftencollecties Carmel Aalst, Mons, Weelde Tijdschriftencollectie kruisheren Diest Tijdschriftencollectie zusters Kindsheid Jesu Tongeren 2.1.8. Erfgoed protestants-evangelische organisaties en kerken [Archief / Erfgoedbibliotheek] In 2013 werden 27 informatieve vragen en 7 adviesvragen ontvangen en naar tevredenheid beantwoord. Er werden 9 prospecties uitgevoerd en de consulent was met een stand aanwezig op 5 evenementen. Er zijn vijf nieuwe aanwinsten te noteren. Het audioarchief van de pinkstergemeente Philadelphia beslaat bruto 3 meter, het audio-archief van de christengemeente De Akker uit Maldegem beslaat bruto 2 meter. In combinatie met reeds verworven materiaal wordt vergelijkend onderzoek mogelijk naar onderwijs in ver-

44

schillende protestants-evangelische denominaties. Het archief van pinksterpionier Johan Rietdijk (1901-1986) beslaat 0,4 meter en bevat vooral in het interbellum in eigen beheer uitgegeven brochures over uiteenlopende onderwerpen. Daarnaast bevat het de ledenadministratie van de eerste Vlaamse pinksterkerk (1930) op het Kiel te Antwerpen. Het archief van Ignace Demaerel beslaat 0,7 meter en bevat materiaal dat de bewaargever heeft verzameld in functie van het schrijven van zijn licentiaatsthesis over de geschiedenis van de Vlaamse Pinksterbeweging. In die hoedanigheid bevat het een heel aantal grijze publicaties van Vlaamse pinksterkerken of pinksterbewegingen. Ook bevat het een kopie van een gelijkaardige thesis over de geschiedenis van de Franstalige pinksterbeweging in België. De grootste aanwinst is het centrale organisatiearchief van de evangelische interkerkelijke Vlaamse studentenvereniging Ichtus. Dat beslaat ongeveer 10 strekkende meter en geeft een goed beeld van de groei en identiteit van die organisatie. Het archief van Gisella Van Brusselt werd aangevuld met een halve meter audiovisueel materiaal over Vlaamse migrantenkerken. Het archief van Sjaak Kaljouw werd met 0,2 meter aangevuld met materiaal dat de activiteiten in de Vlaamse pinksterkerken weerspiegelt. Van 20 personen zijn fysieke publicaties ontvangen, 14 nieuwe contacten. Voorts zijn13 nieuwe digitale publicaties opgespoord en aan de collectie toegevoegd. In ODIS zijn 83 nieuwe records aangemaakt, 14 records zijn bijgewerkt. De persoonsarchieven van Bruno Waegemans, Jan Vanhees, Gisella Van Brusselt, Theo Lejeune en de Evangelische Gemeente Leuven zijn ontsloten. Samen met KADOC-directeur Jan De Maeyer is meegewerkt aan een project van 2 studenten onderzoeksjournalistiek over een pinkstergemeente in Vilvoorde. Voorts werd een project ingediend voor de Erfgoeddag 2014. In het kader van het VIAA-project wordt meegewerkt aan de digitalisering van het audiovisueel archief van de PRO (Protestantse Omroep). De consulent heeft gesproken op de studiedag van het Stafkaartproject Migrantenerfgoed, op de ODISinvoerdersdag en een studiedag van de Evangelische Alliantie Vlaanderen. Het collectieplan werd op punt gesteld. Voorts was hij aanwezig op een colloquium over de na Wereldoorlog I verdwenen Duitse protestantse kerk in Antwerpen. De consulent was aanwezig op het KADOC-expertenforum en neemt deel aan het KADOCexpertiseoverleg.Hij heeft een basistraining archiefzorg verzorgd voor een migrantenkerk in Antwerpen en verzorgde een gastcollege zowel aan de KU Leuven (Jan De Maeyer) als aan de ETF.

Twee studenten van de ETF hebben hun stage gedaan bij Evadoc of zijn daar nog mee bezig. Zij worden ingezet op een project over religieus immaterieel cultureel erfgoed. Om de achterstand bij de verwerking van de grijze literatuur weg te werken, heeft Evadoc voor het academiejaar 2013-2014 een ETF-studente ter beschikking met een volume van 3 uur per week. Een vrijwilliger werd opgeleid als ODIS-invoerder. Er werden 2 e-nieuwsbrieven gepubliceerd en op de Facebookpagina werden regelmatig bijdragen geplaatst. De Evadoc-website trok 2733 unieke bezoekers met 51.377 page-impressions. 2.1.9. Dynamics of Religious Reform [Onderzoek] Het project ‘The Dynamics of Religious Reform in Church, State and Society in Northern Europe, ca 1780 - ca 1920’ werd onder meer gefinancierd door het Nederlandse NWO en de University of Wales (Lampeter). Thematische werkgroepen bereiden bundels voor over uiteenlopende aspecten van de hervorming van het religieuze veld in de bestudeerde periode en dat in een uitdrukkelijk internationaal-comparatief perspectief. KADOC-directeur Jan De Maeyer is samen met Peter Jan Margry (Meertensinstituut Amsterdam) verantwoordelijk voor de bundel over ‘Material Reform’. Het Centrum staat ook in voor de publicatie van de resultaten van dit project, in een subserie van de KADOCStudies on Religion, Culture and Society. In 2013 werden de bundels over “Social Welfare” en “Material Reform” verder voorbereid. 2.1.10. Religion and Modernity – Subsidiariteit [Onderzoek] KADOC ontwikkelde in 2009 een onderzoeksprogramma met als titel “Religion in Modernity (1750-). International Research Programme on Religion, Culture and Society” en verwierf daarvoor een hefboomfinanciering van de KU Leuven (Groep Humane Wetenschappen). In het kader van dat programma wordt een fundamenteel project uitgevoerd met als titel: Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België. Het project ging in mei 2012 van start met de aanwerving van doctoraatsbursaal Hendrik Moeys, onder begeleiding van promotor Jan De Maeyer en co-promotor Emmanuel Gerard. Het Bureau van KADOC treedt op als stuurgroep van het project. In 2013 werd een grootschalig voorbereidend kwantitatief onderzoek afgerond dat moest toestaan een gedetailleerd beeld te krijgen van de subsidiestromen die het 9. Karel Dobbelaere (KU Leuven), Liliane Voyé (UCL), Jaak Billiet (KU Leuven), Didier Pollefeyt (KU Leuven), Sarah

privé-initiatief aanstuurden vanuit de lokale, provinciale en centrale overheden. Concreet bestond die oefening uit vijfjaarlijkse steekproeven uit de begrotingen van de steden Luik, Gent en Brussel; de provincies Luik, Oost-Vlaanderen en Brabant en van de centrale overheid. Een deel van de resultaten kwam voor een eerste keer aan bod tijdens de presentatie en evaluatie van het onderzoeksproject op 16 mei voor de voltallige Wetenschappelijke Commissie van KADOC. Dat orgaan treedt voor het collectief onderzoeksproject immers op als een ‘promotorencollectief’. Steunend op de resultaten van het voorbereidend onderzoek en op een gedegen positionering binnen de internationale literatuur, werden op diezelfde vergadering ook de bakens uitgezet voor de definitieve oriëntering van het onderzoeksproject. 2.1.11. Religion and Modernity: kerkelijkheid en geloof in België [Onderzoek] Dit project wil kwaliteitsvolle cijferreeksen detecteren, centraliseren en digitaal toegankelijk maken, waaruit de evolutie van het katholiek kerkelijk personeel (clerus en religieuzen), de kerkelijkheid (kerkpraktijk, overgangsrituelen), de kerkbetrokkenheid en de godsdienstigheid in België tijdens de naoorlogse periode kan worden afgelezen. Ook in 2013 werd onder leiding van dr. Koenraad Abts gewerkt aan de vervollediging en validatie van de betrokken dataseries. Daartoe werden o.m. jobstudenten ingeschakeld. Op 24 april vond een vergadering van de Stuurgroep9 plaats. De stand van zaken werd ook voorgesteld op de Wetenschappelijke Commissie (17 oktober) en de Adviesraad (24 oktober). Eind 2013 werd van de Belgische Bisschoppenconferentie de principiële toelating bekomen om de gegevensverzameling verder uit te breiden en verder te werken aan een duurzaam data-archief en een apparaat dat de gegevens op een overzichtelijke wijze beschikbaar zal maken en toelaat ze aan te vullen. De modaliteiten moeten nog verder genegotieerd en vastgelegd worden in een langlopende overeenkomst. 2.1.12. Italian Catholicism and International Relations [Onderzoek] De Italiaanse historicus Jacopo Cellini bereidt een proefschrift voor over de groeiende internationale oriëntering van het Italiaanse katholicisme tijdens het pontificaat van Paulus VI (1963-1978). Hij doet dat onder de gezamenlijke leiding van de Italiaanse historicus Daniele Menozzi (Scuola Normale Superiore di Pisa) en Botterman (KU Leuven), Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven), Peter Heyrman (KADOC-KU Leuven).

45

jaarverslag 2013 KADOC-directeur Jan De Maeyer (joint degree U. Pisa en KU Leuven). Cellini wil inzicht verwerven in de opmerkelijke internationale dynamiek in de katholieke wereld tijdens de jaren 1960-1970, vanzelfsprekend ook een gevolg van Vaticanum II. In het bijzonder bestudeert hij het Italiaanse engagement in de vele, met elkaar verweven internationale netwerken van christelijke sociale, culturele en politieke organisaties uit die periode. KADOC biedt hem zowel inhoudelijke als documentaire ondersteuning. De redactie van dat proefschrift verloopt goed. Cellini verbleef voor een tweede termijn in het Centrum van 7 oktober tot 3 november. 2.1.13. Kerkfinanciering [Onderzoek] De bijdrage getiteld “Kirchenfinanzierung seit Napoleon in Belgien - zwischen direkter staatlicher Finanzierung und Subventionspolitik. Ein historischer und aktueller Uberblick”, voor de handelingen van het internationaal symposium “Kirchenfinanzierung im Vergleich: Entwicklungen und Trends in europäischen Ländern” (Karl-Franzens-Universität Graz, Oostenrijk, 1 oktober 2012), werd afgewerkt. 2.1.14. Onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten – België (Relins-België) [Onderzoek] Via de website www.relins.be werd in 2013 gefocust op uitwisseling van actuele informatie over onderzoek, publicaties, audiovisuele media, databanken en studiedagen rond het thema van de religieuze instituten in België. Door actieve promotie via de mailinglist van RelinsBelgië en via andere gespecialiseerde onderzoeksfora en -websites werd gewerkt aan de bekendheid van het onderzoeksnetwerk en de netwerkwebsite. 2.1.15. Internationaal onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten (Relins-Europe) [Onderzoek] Via de website www.relins.eu werd in 2013 gefocust op uitwisseling van actuele informatie over onderzoek, publicaties, audiovisuele media, databanken en studiedagen rond het thema van de religieuze instituten in Europa in de negentiende en twintigste eeuw. Door actieve promotie via de mailinglist van Relins-Europe en via andere internationale onderzoeksfora en -websites werd gewerkt aan de bekendheid van het onderzoeksnetwerk en de netwerkwebsite. In 2013 werden de bijdragen van het internationaal RELINS-Europe colloquium Female Religious on the British Isles: Interactions with the Continent (Leuven, 1-4 september 2010), gepubliceerd in een speciaal nummer van het tijdschrift Trajecta: Jan De Maeyer, Carmen Mangion en Kristien Suenens (eds.), Female Religious across the North Sea: Monastic Interactions between the Britisch Isles and the Low Countries. Trajecta, 2012/2.

46

Relins-Europe was in 2013 actief betrokken bij de voorbereidingen van het internationaal colloquium ‘Les religieux et le concile Vatican II’ dat van 12 tot 14 november 2014 in Rome zal plaatsvinden, georganiseerd door een internationale samenwerking tussen KADOC-KU Leuven, LARHRA (Université de Lyon), CERCOR (LEM-UMR 8584 CNRS), Centro Studi e Ricerche sul Concilio Vaticano II (Pontificia Università lateranense), met steun van de École Française de Rome, de Academia Belgica in Rome en het Belgisch Historisch Instituut in Rome. KADOC had ook contact met prof. Caroline Bowden van de Queen Mary University of London m.b.t. een mogelijk tentoonstellingsproject over het fenomeen van de Engelse kloosters die in de 16de en 17de eeuw in de Nederlanden werden gesticht door Engelse mannelijke en vrouwelijke religieuzen die in het anglicaanse Engeland niet meer welkom waren. Het Brugse Engels klooster is er de laatste getuige van. Voor dat project wordt met diverse partners samenwerking gezocht, zowel in Vlaanderen (Musea Brugge, Parkmuseum) als in Engeland. 2.1.16. Project Statistieken Religieuze Instituten [Onderzoek] Opzet van dat project is het verzamelen en systematiseren van cijfergegevens over de religieuze instituten en hun leden in België in de periode 1800-heden. In 2013 werden bestaande cijferreeksen uit de literatuur verwerkt en werd op basis van de kerkelijke jaarboeken een kader geconstrueerd voor de invoer van aanvullende cijfergegevens uit diocesane archieven en databanken. 2.1.17. Project Interviews Religieuzen [Onderzoek] Opzet van dat project is een interviewreeks van religieuzen (zusters, paters en broeders) uit een representatieve groep van religieuze instituten in Vlaanderen met het oog op de registratie van de levensverhalen van deze laatste Vlaamse kloosterlingen. In 2013 werd de bestaande literatuur doorgenomen en een interviewschema opgesteld. De eerste contacten werden gelegd met mogelijk geïnteresseerde congregaties. 2.1.18. Negentiende-eeuwse congregatiestichteressen [Onderzoek] Kristien Suenens bereidt in haar vrije tijd een proefschrift voor over de ‘Rol van de vrouwelijke religieuzen in de ontwikkeling van religieuze instituten tijdens de negentiende eeuw’, de periode van het religieus reveil (ca. 1830-ca.1860) in het bijzonder. Dat tijdperk werd door de Franse historicus Claude Langlois ooit bestempeld als “le temps des fondations”. Het onderzoek beoogt een analyse van de manier waarop die vrouwen vanuit hun eigen motieven, drijfveren en ambities al dan niet succesvol wisten om te gaan met opportuni-

teiten en problemen die zich tijdens het ontwikkelingsproces van hun congregaties stelden. Het bestaan van voldoende egobronnen is hier een belangrijke troef. Daarbij wordt de blik in eerste instantie gericht op een aantal vrouwenfiguren, stichteressen of oversten met een grote impact op de geschiedenis van hun congregaties. Gestimuleerd door de aandachtspunten van de ‘histoire religieuse’ wordt de vraagstelling breed contextueel verankerd en heeft ze betrekking op alle aspecten van het ontwikkelingsproces: materieel, spiritueel en sociaal. Concreet spitst het onderzoek zich toe op vier negentiende-eeuwse vrouwelijke stichteressen en de ontwikkeling van hun congregaties gedurende de periode van het reveil en binnen de geografische context van het toenmalige aartsbisdom Mechelen. In 2013 werden de resultaten van het archiefonderzoek dat in 2012 werd uitgevoerd in de Vaticaanse archieven en in het archief van de congregatie van Fanny Kestre (bewaard in het hoofdklooster van de Religieuses de Jésus et Marie in Rome) verder geanalyseerd. Ook werd het onderzoek van een aantal kleine archiefbestanden afgerond. Het literatuuronderzoek is in 2013 verder uitgediept en aangevuld met een aantal actuele publicaties. 2.1.19. Religieus leven tussen opheffing en reveil in het bisdom Luik [Onderzoek] Archiefmedewerker Jo Luyten bereidt in zijn vrije tijd een proefschrift voor over het religieuze leven tijdens de jaren van het Franse bewind, het daaropvolgende bestuur van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en de beginjaren van de nieuwe Belgische staat (1773-ca. 1850). Ook in 2013 werd in het kader van dat studieproject literatuur- en bronnenonderzoek uitgevoerd. 2.1.20. Rodolphe Hoornaert en Monasterium De Wijngaard [Onderzoek] Het studieproject met als werktitel “Rodolphe Hoornaert (1886-1969): priester en literator; bezieler en mysticus” kon in 2012 worden gefinaliseerd. De publicatie (zowel in een Nederlandstalige als Franstalige editie) werd voorbereid. Deze dubbeluitgave zal op 9 mei 2014 worden voorgesteld in Brugge. 2.1.21. 50 jaar Universitaire Parochie Leuven (19632013) [Onderzoek] KADOC heeft in 2012-2013 een internationale workshop voorbereid over de historische evolutie van universitaire parochies en studentenecclesia in West-Europa. Dat col-

loquium vindt plaats op 19-22 maart 2014, in het kader van de jubileumviering van de Leuvense Universitaire Parochie. De Stuurgroep10 vergaderde op 25 april en 9 december. 2.1.22. Volgconcilie.be [Website] Op 11 oktober 1962 opende het Tweede Vaticaans Concilie, een historische gebeurtenis van wereldformaat. Zonder dat concilie is de katholieke kerk van gisteren, vandaag en morgen niet te verstaan. De verwerking ervan is dan ook nog altijd aan de gang. Deze vijftigste verjaardag was voor het Studiecentrum Kerk en Media vzw de aanleiding om op 11 oktober een nieuwe website te lanceren: www.volgconcilie.be. Samen met CCV (Partner in Christelijk Vormingswerk vzw), uitgeverij Halewijn, het Centrum voor Conciliestudie Vaticanum II van de KU Leuven en KDC Nijmegen was KADOC nauw betrokken bij dat project en leverde het heel wat (beeld) materiaal aan. De nieuwe website laat het Tweede Vaticaans Concilie dag na dag herbeleven, zoals het 50 jaar geleden gebeurde. Via filmpjes, dagboeken van deelnemers, persberichten en uniek archiefmateriaal wordt de geschiedenis van Vaticanum II toegankelijk voor iedereen. De bezoeker kan er het verhaal en de mensen achter de baanbrekende ideeën van het concilie ontdekken. De werking werd ook het afgelopen jaar gecontinueerd. 2.1.23. Catholic Church, modernization and modernity in contemporary Europe [Onderzoek] Van 7 tot 8 juni vond in Pisa de workshop “Catholicism, Nation and Nationalism” plaats. Het initiatief kaderde in het onderzoeksnetwerk “Catholic Church, Modernization and Modernity in Contemporary Europe”. Dat steunt op een samenwerkingsverband tussen de Università Ca’ Foscari Venezia (Giovanni Vian), de Scuola Normale Superiore di Pisa (Daniele Menozzi), de J.W. Goethe-Universität Frankfurt am Main (Claus Arnold), de Università degli Studi di Pavia (Annibale Zambarbieri), de GSRL-Ecole Pratique des Hautes Etudes/Sorbonne Paris 1 (Philippe Portier) en KADOC-KU Leuven (Jan De Maeyer). Het netwerk wil vooral doctorandi en postdoctorandi in contact brengen met specialisten in de contemporaine kerkgeschiedenis en hen de gelegenheid geven hun onderzoek te presenteren en aldus discussievaardigheid in een internationaal verband op te doen. De directeur van KADOC verzorgde een lezing over “The Roman Catholic Church in Belgium: the confrontation with a double loyalty. The problem of choice between the Belgian nation and regional cultural identities (1830 – present)” en nam ook deel aan het publieksdebat “The Papacy of Benedict XVI between Chronicle and

10. Johan Vanpée en Renhilde Vos (UP), Louis Vos, Lieve Gevers, Joris Geldof, Leo Kenis, Jan De Maeyer, Peter Heyrman.

47

jaarverslag 2013 History”. Het netwerk organiseert in juni 2014 opnieuw een workshop, ditmaal in Rome, over de relatie ’Catholics, Modernity and the Media’. 2.2.24. Comme des sœurs. Mode ;-) religie [Tentoonstelling / publicatie] KADOC zette, samen met de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten Lier en de Stedelijke Musea Lier, een tentoonstellings- en publicatieproject op over mode en religie. Zeven modestudenten van de academie lieten zich inspireren door de historische habijten die op KADOC worden bewaard. Elk ontwierpen ze vier silhouetten. Die ontwerpen zijn geen nieuwe religieuze kledij, maar het resultaat van een persoonlijke interpretatie van het religieuze erfgoed. In 2012 werd het werk van de studenten (ontwerpen en portfolio) en een selectie uit de historische habijtencollectie van KADOC gepresenteerd in de KADOC-kapel. Naar aanleiding van die tentoonstelling verscheen een publicatie in de reeks KADOC/Expo met foto’s van Dagmar Blommaert en Marc Demeyer (72 blz., 48 illustraties). De tentoonstelling werd hernomen in het Timmermans-Opsomerhuis in Lier. De tentoonstelling was in 2013 te zien in de Sint-Niklaaskerk in Gent. 2.2.25. Jésuitesses [Onderzoek] De internationale workshop ‘Appropriations et constructions identitaires. Le modèle ignacien dans les congrégations d’hommes et de femmes après 1773’ die van 8 tot 10 juli 2013 doorging aan de UCL, focuste op het belang van de Sociëteit van Jezus en het ignatiaanse organisatiemodel als model voor andere religieuze instituten binnen de katholieke kerk, binnen een breed chronologisch en comparatief perspectief. De workshop was een gezamenlijke organisatie van de UCL en haar onderzoeksgroepen RSCS (Religions, Spiritualités, Cultures, Sociétés), IACCHOS (Institut d’analyse du changement dans l’histoire et les sociétés contemporaines) en GEMCA (Group for Early Modern Cultural Analysis) en KADOC-KU Leuven. Kristien Suenens (KADOC-KU Leuven) gaf op de workshop een uiteenzetting over het ignatiaanse profiel en de verhoudingen met de jezuïetenorde van drie negentiende-eeuwse Belgische zustercongregaties. 2.2.26. Holy visions [Onderzoek] Vanuit Groot-Brittannië (University of Kent, onder de coördinatie van Timothy Brittain-Catlin) wordt een collectief onderzoeksproject voorbereid: ‘Holy Visions and Sacred Spaces: investigating the material culture of religious communities in Britain, 1833-1962’, dat in 2013 van start ging. Directeur Jan De Maeyer is lid van de stuurgroep.

48

Het project werd in 2013 verder ontwikkeld. Op 27 februari vond in Londen een overleg plaats waaraan directeur Jan De Maeyer deelnam. Het project werd ingediend bij de Leverhulme Foundation. Eind 2013 werd vernomen dat het project wel positief geëvalueerd was, maar toch niet weerhouden werd. Er wordt gezocht naar andere financieringsmogelijkheden.

2.2. Religieuze praktijken en belevingsvormen 2.2.1. Processies en bedevaarten: Op handen gedragen [Erfgoed / Onderzoek / Publiekswerking] Als documentatie- en onderzoekscentrum beschikt KADOC over een ruime expertise op het vlak van immaterieel cultureel erfgoed. Het Centrum is bijzonder vertrouwd met allerlei vormen van ‘popular religion’ en volksdevotie, bijvoorbeeld processies. Zo werden de afgelopen jaren onderzoeksprojecten uitgevoerd over de processiecultuur in Vlaams-Brabant en het MaasRijngebied en bewaart KADOC een ruime collectie processie-erfgoed (publicaties, archivalia, audiovisuele relicten enz.). Om ook het lokaal bewaarde erfgoed van Vlaamse en Brusselse processies veilig te stellen voor de toekomst, ondersteunen de KADOC-consulenten processiecomités bij het beheer daarvan. In 2013 werden adviesvragen van diverse processieorganisatoren behandeld. Samen met CRKC en LECA werd bovendien een breder traject opgestart rond processie-erfgoed: ‘Op handen gedragen’. KADOC focust daarbij op het documentair erfgoed, CRKC op het roerend erfgoed en LECA op het immaterieel erfgoed. Processiecomités hebben op die manier altijd een duidelijk aanspreekpunt voor hun vragen. De Stuurgroep kwam samen op 17 januari, 18 juni en 17 oktober.11 Op 16 november 2013 organiseerden de partners in Leuven de studiedag ‘Op handen gedragen’. Die stond volledig in het teken van hoe op een duurzame manier met het erfgoed van processies kan worden omgegaan. Na een algemene inleiding over de processiecultuur in Vlaanderen, werd achtereenvolgens ingegaan op de zorg voor immaterieel, roerend en documentair processie-erfgoed. In het namiddaggedeelte lag de focus op de praktijk en kregen de deelnemers via de erfgoedzorgplannen van de Mariaprocessie van Halle, de Associatie van de Processies van de Noorderkempen en Maria door Vlaanderen gedragen de nodige inspiratie om zelf aan de slag te gaan.

11. Laure Messiaen en Liesbet Depauw (LECA), Julie Aerts (CRKC), Joris Colla en Peter Heyrman (KADOC-KU Leuven).

De studiedag werd bijgewoond door 65 personen – onder wie heel wat vertegenwoordigers van processiecomités – en vormde een uitstekende gelegenheid om de bestaande netwerken rond processie-erfgoed te versterken en uit te breiden. Tegelijk werd de inspiratiebrochure Op handen gedragen aan het publiek voorgesteld. Die publicatie biedt processiecomités handige informatie om op een verantwoorde manier om te gaan met hun immaterieel, roerend en documentair erfgoed en laat hen kennismaken met diverse inspirerende praktijkvoorbeelden. Zie ook http://kadoc.kuleuven.be/nl/acti/stu/processie_ erfgoed_vlaanderen.php 2.2.2. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] Bibliotheekmateriaal en muziekcollectie van Alfons Caluwaerts Herent (afkomstig van de voormalige koster van Hoeilaart) Lambert Leyssen Familie Mertens-Trooskens Middelkerke

2.3.4. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] Missionarissen van Scheut Witte Paters Brussel Zusters Missionarissen van het Onbevlekte Hart van Maria Leuven, Kessel-Lo 2.3.5. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] Bibliotheekmateriaal uit archief Scheut Boekencollectie uit archief VRO (Village Reconstruction Organisation Belgium) 2.3.6. Missie, wetenschap en apostolisch beleid [Onderzoek] In haar proefschrift ‘Missiology, Science and Apostolic Policy (1900-1939)’ onderzoekt An Vandenberghe het ontstaan en de ontwikkeling van missiologie of missiewetenschap. Het redactiewerk werd in 2013 voortgezet.

Lambert Leyssen

De proceedings van de internationale workshop ‘Missiology, Science and Modernity. Interaction and Comparison of Protestants and Catholics, 1850-1939’, die plaatsvond in Rome in maart 2006, werden in 2013 verder klaargemaakt voor publicatie in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society.

2.3. Culturele en religieuze diversiteit

2.3.7. Missionering en architectuur in Belgisch Congo [Onderzoek]

2.2.3. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek]

(incl. interactie, conflict) 2.3.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief] Archief Rik Mampaey Archief Roger Vandersteene Archief Antoon Van de Meulebroucke 2.3.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten Archief Placide Tempels Archief Emile Possoz 2.3.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] Missionarissen van Scheut Witte Paters Brussel Zusters Missionarissen van het Onbevlekte Hart van Maria Kessel-Lo Zusters Missionarissen van het Onbevlekte Hart van Maria Leuven

Onder het promotorschap van Jan De Maeyer (KADOCKU Leuven, promotor) en Bruno De Meulder (Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening, KU Leuven, co-promotor) werkt Bram Cleys aan een proefschrift over Missionary Work in the Kasai, 1890-1960. A Spatial History. Dat doctoraatsonderzoek werd opgestart als onderdeel van een FWO-project (“Missionering en architectuur in Belgisch Congo (1908-1885). Identiteits(re) constructie tussen cultuuroverdracht en dialoog”, 20052008) en onderzoekt de ruimtelijke dynamiek en architecturale praktijken van de katholieke en protestantse missionering in Kasaï. De redactie van dat proefschrift werd in 2013 voortgezet. Daarnaast werd verder gewerkt aan het inleidende artikel bij de wetenschappelijke bundel Missionary places 1850-1950. Imagining, Building, Contesting Christianities. Dat boek, met als redacteurs Bram Cleys, Jan De Maeyer, Bruno De Meulder en Allen Howard, zal verschijnen in de reeks KADOC-Artes. De artikels zijn gebaseerd op de bijdragen aan de internationale workshop “Spatializing the Missionary Encounter. The Interaction between Missionary Work and Space in Colonial Settings” die in 2007 werd georganiseerd aan het Departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Orde-

49

jaarverslag 2013 ning in het kader van het hogervermelde FWO-project. Het manuscript werd in 2013 publicatieklaar gemaakt. 2.3.8. Missionering en geografie [Onderzoek] Het promotieonderzoek van Dirk Van Overmeire, “A Dilemma in Modernity: ‘missionary’ versus ‘colonial’ geography. Integrating a geographical perspective in the reflection on missionary strategy (1882-1918)” wordt uitgevoerd o.l.v. Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven, promotor) en Reinhard Henkel (Universität Heidelberg). De analyse van patronen van integratie en differentiatie van missiegeografische bijdragen (“missionary geography studies by the numbers“) uit een selectie van tijdschriften van geografische genootschappen uitgegeven in Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, België en Nederland nadert haar voltooiing. De kwalitatieve analyse of inhoudelijke interpretatie betreffende de draagwijdte van de missionaire geografische methodologie én de aanwending of verantwoording van de geografische studie voor de missionaire actie op het terrein werd eveneens sinds einde 2013 aangevat. De kwantitatieve analyse toetst de imperatieven en contingenties van missionarissen en zendelingen als geografen aan twee interfererende contexten. Ten eerste, hoe liet de faciliterende rol van particuliere geloofs- en missionaire organisatiekaders zich herkennen in trends wat betreft omvang, groei, spreiding en concentratie van de rooms-katholieke, protestantse en anglicaanse missie-instituten of zendingsorganisaties waarvan de onderzoekers deel uitmaakten? Ten tweede, hoe en in welke mate accentueerde de wijze van het registreren of erkennen van overeenkomstige studiepraktijken door de geografische tijdschriften de missionaire zelf-positionering van diverse kerken en (inter)denominationele verbanden? De onderzoeksresultaten werden op 12 juni 2013 besproken door de promotoren. In oktober 2013 bracht Dirk Van Overmeire nog een werkbezoek aan het ‘Universitätsarchiv’ van de Friedrich-Schiller-Universität in Jena (Duitsland). Daar werd o.m. het fonds van het ‘Geographischen Gesellschaft für Thüringen in Jena’ geconsulteerd voor aanvullende informatie over de context van het ontstaan en functioneren van het tijdschrift van dat geografische genootschap als exclusief platform voor missionaire research en publicatie tussen 1882 en 1918. De bevindingen zullen worden voorgesteld in een artikel in een Duits tijdschrift (met peer review) onder de titel “The twinning calls of science and mission. Missionary footage in the geographical journal ‘Mitteilungen zu Jena‘ (1882-1918)”.

50

2.3.9. Congo 2010 [Onderzoek] De publicatie van de bijdragen op het colloquium Religion, Colonisation and Decolonisation in Congo, 18851960 (Leuven, 8, 9 en 10 november 2010) werd in 2013 verder voorbereid. Ze zullen worden gepubliceerd in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society. 2.3.10. Call of the Rockies [Erfgoed / Onderzoek] In 2013 bereidde KADOC een tentoonstellings- en internationaal cultureel erfgoedproject voor met als werktitel The Call of the Rockies. De Native Americans en de erfenis van Pieter Jan De Smet / The Native Americans and the Heritage of Pieter Jan De Smet. Het project wil werk maken van de onderzoeksgerichte ontsluiting van het ‘gedeelde erfgoed’ m.b.t. de transculturele relaties tussen Vlaanderen en de ‘Native Americans’ en daartoe een netwerk ontwikkelen binnen de betrokken ‘source communities’. In het voorjaar van 2015 zal in samenwerking met het Antwerpse MAS en het Gentse Caermersklooster een tentoonstelling worden georganiseerd waarin de veelzijdige interactie van Vlaanderen met de Native Americans wordt toegelicht en geduid. In 2013 werd het initiatief verder in concrete plannen vertaald en voorbereid in nauw overleg met Vlaamse en Amerikaanse partners. Een projectaanvraag (bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed, internationale erfgoedprojecten) werd voorbereid en met succes ingediend. 2.3.11. Missionering in India [Erfgoed / Onderzoek] KADOC was betrokken bij de voorbereiding van een onderzoeksproject met als werktitel Missionering in een postkoloniale context. Katholicisme van Belgische origine in Jharkand, India, 1947-. Dat sloot aan bij de expertise van het Centrum, die o.m. tot uiting kwam in de Europalia-tentoonstelling Beelden van een vergeten ontmoeting die van 9 november 2013 tot 25 januari 2014 in KADOC kon worden bezocht (zie verder). Promotor van het onderzoeksproject is Idesbald Goddeeris (Mosa-KU Leuven).

2.4. Religie, kunst en cultuur 2.4.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief] Archief Instituut voor Vlaamse Volkskunst Archief Gustave Ladon (aanvulling afkomstig van Design Museum Gent) Archief atelier Ceulemans Archief Davidsfonds (aanvulling) Archief Sint-Ceciliakoor Evere Archief Paul De Baere (aanvulling)

2.4.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten Archief Roger Van Driessche Archief atelier Bressers Archief glazeniersfamilie Pluys Collectie Aloïs De Beule Archief Katholieke Filmliga/Filmmagie 2.4.3. Bibliotheekcollecties overgedragen en nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] Christian Dewaele Blankenberge Architect Roger Van Driessche Prof. Hilde Robijns (o.a. muziekuitgaven) Lydia Schoonbaert Antwerpen 2.4.4. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] Digitale tijdschriften rond kunst en cultuur 2.4.5. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] Boeken en tijdschriften uit de collectie Bressers-Blanchaert

2.4.8. Hans Van der Laan [Onderzoek] KADOC-directeur Jan De Maeyer is copromotor van het proefschrift Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991) (Caroline Voet, promotor Yves Schoonjans). Dat proefschrift werd succesvol verdedigd op 26 augustus 2013. 2.4.9. De andere verbeeld [Erfgoed / Onderzoek] KADOC is partner van het het ontwikkelingsgerichte erfgoedproject “De andere verbeeld / verbeeld gevaar”, een initiatief van Kerkwerk Multicultureel Samenleven vzw. Het project wil een inleiding bieden op de beeldvorming van ‘vreemde’ culturen en godsdiensten in de christelijke iconografie. De Stuurgroep kwam samen op 26 februari en 22 augustus. KADOC bood o.m. ondersteuning bij de inhoudelijke en vormelijke eindredactie van de begeleidende teksten/dossiers. De reizende tentoonstelling opende op 6 november 2013 in Brugge en was vervolgens ook te bekijken in Gent. In 2014 staan naast Mechelen nog tal van andere locaties op het programma, waaronder KADOC (augustus-september).

2.4.6. Centre Religieux d’Info et d’Analyse de la Bande Dessinée [Archief/Erfgoedbibliotheek]

Er werden ook erfgoedgidsen gerealiseerd, i.h.b. De Andere Verbeeld / Verbeeld Gevaar – Een blik op het religieus erfgoed van Mechelen. Kerkwerk Multicultureel Samenleven, 2013, 56 p.

Stuksgewijze ontsluiting religieuze strips (Nederlandstalige, Duitstalige en Spaanstalige titels)

2.4.10. Religie en architecturaal modernisme [Onderzoek]

2.4.7. De rol van de ingenieur in de Belgische samenleving [Onderzoek]

Aansluitend bij zijn expertise, was KADOC in 2013 betrokken bij de voorbereiding van een onderzoeksproject met als werktitel Apocryphal and Apostolic Modernism. Forgotten connections between religion and architectural modernism, 1945-1970. Promotor van dat initiatief is prof. dr. Rayesh Heynickx (Architectuur @ Luca).

Het OT-project ‘Engineering a New World. The role of engineers in Modern Society, 1830-1914’ ging in oktober 2008 van start en werd in 2013 afgerond met de succesvolle verdediging van twee proefschriften. KADOCmedewerker Pieter Raymaekers verdedigde op 22 oktober een proefschrift met de sprekende titel Makers van een nieuwe wereld. De socioprofessionele geschiedenis van ingenieurs in België (1850-1914). Zijn ASRO-collega Willemijne Linssen had haar ‘meesterproef’ (Engineers in Belgium 1830-1865: Archaeology of a Profession) al op 24 september afgelegd. Beide synthesen bieden samen een indringend beeld van het Belgische ingenieursberoep tijdens de negentiende eeuw. De maatschappelijke positie van de ingenieur staat daarbij centraal. Een systematische blik op de ontwikkelingen in Engeland, Frankrijk en Duitsland laat toe om de ontwikkelingen van het Belgische ingenieursberoep beter te begrijpen en te verklaren.

KADOC was ook mede-organisator van het internationaal colloquium Esthetics and Spirituality. Places of Interiority dat plaatsvond in Leuven op 16-18 mei. De conferentie focuste op de evoluerende betekenissen van ‘interioriteit’ en exterioriteit’ en dat vanuit zeer verschillende invalshoeken: literatuur, culturele studies, theologie, kunst, film, ideeëngeschiedenis en architectuur, antropologie, politicologie enzovoort. 2.4.11. Inventaris van 19de- en 20ste-eeuwse kerken [Erfgoed / Onderzoek] Aansluitend bij de gegevensreeksen die door KADOC en CRKC in ODIS-2 worden gecentraliseerd, vonden diverse gesprekken plaats om ook op dat terrein nieuwe onderzoeksinitiatieven te ontwikkelen. De validatie en verdie-

51

jaarverslag 2013 ping van de beschikbare dataseries over kerkgebouwen en -architectuur vormde een bijzonder aandachtspunt. 2.4.12. Reis ‘Pugin down the Rhine’ Van 21 tot 26 juli organiseerde KADOC i.s.m. de Britse Pugin Society een reis ‘Pugin down the Rhine’, op zoek naar sporen en invloeden van Pugin op het continent. De eerste dag werden in Vlaanderen Vyvekapelle en Loppen bezocht, waarna werd doorgereisd naar Duitsland: Aken, Keulen, Stolzenfels (Maria Laach-abdij), Remagen, Kiedrich en Eltville. Alle locaties werden gegidst door experts. Er waren een 20-tal enthousiaste deelnemers uit België, Nederland en voornamelijk GrootBrittannië.

2.5. Maatschappij en ideologie 2.5.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief] (Indien geordend en beschreven in 2013, aangeduid met *) Archief Okra (aanvulling) Archief Markant (aanvulling) Archief Broederlijk Delen Antwerpen (aanvulling) Archief ABB (aanvulling) * Archief Pax Christi Vlaanderen (aanvulling) Archief Alfons Pauwels Archief KWB-Kalfort Archief Rik De Groe (aanvulling) Archief Maria Frederix Archief Algemeen Middenstandsverbond Aalst Archief August Cool (aanvulling) Archief KSJ-KSA-VKSJ (aanvulling) Archief ACV (aanvullingen) Archief ACW Midden en Zuid West-Vlaanderen (aanvulling) Archief ACW Zuid Oost-Vlaanderen (aanvulling) Archief Broederlijk Delen (aanvulling) Archief Volens* Archief Remi Mens (aanvulling) Archief KVLV (aanvulling) Archief Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud (aanvulling) Archief Unizo Oost-Vlaanderen (aanvulling)* Archief Caritas Oost-Vlaanderen* Archief Sint-Vincentiusvereniging Boechout Archief YWCA-Antwerpen (aanvulling)* Archief KVG (aanvulling) Archief binnenschippers Gent Archief VION Archief Albert Van den Berghe (aanvulling) Archief Wederzijds Hulpbetoon Antwerpen (aanvulling) Archief ACW-verbond Brussel (aanvulling) Archief Hendrik Draye Archief Liliane Voyé Archief André De Wolf* Archief Alfred Bertrand (aanvulling)*

52

Archief Marjet Van Puymbroeck Archief Jos De Saeger (aanvulling) Archief Remi Heylen* Archief Alfred Vansina (aanvulling) Archief Marc Olivier* Archief CD&V-arrondissement Oudenaarde* Archief CD&V-arrondissement Aalst* Archief Jef Vanwildemeersch (aanvulling) Archief Henri Brutsaert 2.5.2. Vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten [Archief] Archief Davidsfonds (aanvulling) Archief Fons Margot (aanvulling) Archief Jan Steverlynck Archief Vredeseilanden Archief Textura (aanvulling) Archief Johan Leman (afwerking) Archief Unizo (aanvulling) Archief Association Internationale d’Etudes MédicoPsychologiques et Réligieuses (AIEMPR) Archief Jong CD&V 2.5.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] ACV Pers en Communicatie ACW CAG (Centrum voor Agrarische Geschiedenis) Leuven Kazou Jozef Schokkaert Kalfort Landbouwservice Brussel LCM Ziekenzorg Liberaal Archief Gent KVG (Katholieke Vereniging voor Gehandicapten) UNIZO nationaal Zenito H. Graf Bilzen Paul Eerdekens Katholieke Hogeschool Limburg Paridaens Leuven Familie Henrard-Aelvoet Kessel-Lo 2.5.4. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] ACV Pers en Communicatie ACW CAG (Centrum voor Agrarische Geschiedenis) Leuven UNIZO nationaal Zenito H. Graf Bilzen Paridaens Leuven

2.5.5. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] e-tijdschriften, e-books en e-brochures afkomstig van diverse maatschappelijke organisaties uit het middenveld (ACV, ACW, Gezinsbond, Unizo, COV, Markant, VVI, Zorgnet Vlaanderen) e-books en e-brochures afkomstig van jeugdbewegingen (Chirojeugd Vlaanderen, KLJ e.a.) e-books en e-brochures afkomstig van onderwijsorganisaties (COV, VSKO, VVKSO e.a.) e-books en e-brochures afkomstig uit politieke organisaties (Cepess, CD&V) 2.5.6. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] Boekencollectie uit archief Fons Margot (NCMV) Bibliotheekmateriaal en tijdschriftencollecties uit archief Zenito (dienstengroep voor zelfstandige ondernemers, kmo’s en vrije beroepen (UNIZO)) Tijdschriftencollectie Landbouwservice Brussel Tijdschriftencollectie UNIZO (archief Bert Verbrugghe) Verwerking e-periodieken uit het maatschappelijke middenveld Tijdschriftencollectie H. Graf Bilzen Jubileumuitgaven Padvinders van St. Stanislas (scoutsgroep Antwerpen) (uit schenking Huijgebaert-Sneyers) Boekencollectie familie Henrard-Aelvoet Kessel-Lo Publicaties uit archief CVP Publicaties uit archief Luc Versteylen 2.5.7. Religie en migratie [Onderzoek] In 2013 werd het FWO-project Religie, cultuur en alteriteit. Vlaams/Belgische migranten in Noord-Frankrijk en Parijs (1850-1960) bekroond met de succesvolle verdediging op 26 maart van het doctoraal proefschrift Rester catholique en France. Une histoire de l’encadrement religieux destiné aux migrants belgo-flamands du Lillois, de Paris et des campagnes françaises (1850-1960). Het doctoraat van KADOC-onderzoeksmedewerker Henk Byls biedt een grondige historische studie naar de determinanten, de evoluties en processen van de culturele identiteiten van de Belgische migranten(gemeenschappen) die zich tussen 1850 en 1960 definitief in Frankrijk hebben gevestigd. In het bijzonder werd de rol die religie daarin speelde onderzocht. Drie bestemmingsregio’s werden afgezonderd: de Rijselse agglomeratie, de landbouwgebieden ten noorden van de Loire en de stad Parijs. De publicatie van dit proefschrift werd voorbereid. 2.5.8. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen en Brussel [Erfgoed / Onderzoek] In het kader van het project “Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen en Brus-

sel, 1830-heden” organiseerde KADOC in samenwerking met Amsab-ISG op zaterdag 20 april 2013 een workshop in het erfgoedcentrum Lamot in Mechelen. Deze interdisciplinaire workshop sloot een vierjarig traject af dat eind 2008 werd gelanceerd. Tijdens die boeiende studiedag presenteerden de twee instellingen de resultaten van dat project en wisselden academici, middenveldorganisaties en erfgoedinstellingen van gedachten over de plaats van migratie, migrantenverenigingen en het daarmee verbonden erfgoed binnen de Vlaamse erfgoedsector. Voortbouwend op de resultaten van het stafkaartproject werd KADOC door diverse organisaties op dat terrein aangezocht om als partner mee werk te maken van concrete erfgoedinitiatieven. De focus lag daarbij op de herdenking van 50 jaar Marokkaanse en Turkse migratie (1964-2014, zie verder 2.5.9.). Maar in 2013 vond KADOC ook tal van andere opportuniteiten om zijn expertise rond migrantenerfgoed te delen met diverse organisaties en instellingen. We vermelden o.m. het Kruispunt Migratie-Integratie, de Turkse federatie Fedactio, vzw Welkom, Internationaal Comité, Museum aan de Stroom (MAS) en ULB. Een bijzondere vermelding verdient de Associazioni Cristiane Lavoratori Internazionali (ACLI). In samenwerking met die Italiaanse koepelorganisatie werd een erfgoedinitiatief uitgetekend met als werktitel “Coltivare la Memoria. Het erfgoed van de Italiaanse gemeenschap in Vlaanderen”. ACLI wil met dat project een blijvende impuls geven aan de zorg voor en de valorisatie van het erfgoed van de Italiaanse gemeenschap in Vlaanderen, de Limburgse mijnstreek in het bijzonder. Het wil een systematische campagne ontplooien om dat erfgoed in kaart te brengen, het in de mate van het mogelijke te centraliseren en te ontsluiten. Het project wil daarbij de hele Italiaanse gemeenschap mobiliseren. Een in overleg met KADOC voorbereide projectaanvraag (bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed) werd spijtig genoeg niet gehonoreerd. 2.5.9. 50 jaar Marokkaanse/Turkse migratie (19642014) [Erfgoed / Onderzoek] In 2014 staan een waaier van activiteiten op het programma rond de herdenking van de 50ste verjaardag van de tewerkstellingsakkoorden die België in 1964 sloot met Marokko en Turkije. KADOC is bij diverse initiatieven betrokken. Een overzicht vindt men op http:// kadoc.kuleuven.be/nl/acti/stu/50jaar_migratie.php • In het ontwikkelingsgericht erfgoedproject “DAKIRAHERINNERING: 50 jaar Marokkaanse migratie” van de Federatie van Marokkaanse Verenigingen (FMV) treedt KADOC op als een operationele partner en stond het voorbije jaar in voor een intensieve be-

53

jaarverslag 2013

•

•

•

•

geleiding van de federatie bij de realisatie van de tentoonstelling en de begeleidende publicatie. Ook bij de selectie van de projectmedewerker, de planning van het tentoonstellingsparcours, de scholing van vrijwilligers voor het afnemen van interviews en de eindredactie/vormgeving van de publicatie bood het Centrum ondersteuning. Er werd met FMV in 2013 heel regelmatig overleg gepleegd, o.m. in de Stuurgroep.12 Tentoonstelling en publicatie worden voorgesteld op zaterdag 15 februari 2014. Onder leiding van het Centrum voor Migratie en Interculturele Studies van de Universiteit Antwerpen werd een lezingenreeks voorbereid aan de Universiteit Antwerpen. Een eerste inleidende academische zitting vindt plaats op 18 februari 2014. KADOC maakte deel uit van de voorbereidende werkgroep.13 KADOC was eveneens nauw betrokken bij de uitwerking van het programma dat de KU Leuven op het getouw zette n.a.v. 50 jaar Marokkaanse/Turkse migratie en 40 jaar erkenning van de islamitische eredienst. Een Stuurgroep14 onder leiding van Nadia Fadil (KU Leuven-Antropologie, lid van de Wetenschappelijke Commissie van KADOC) coördineert dat geheel. In Mechelen participeerde KADOC aan de voorbereidingen van het project Bruggenbouwers, 50 jaar Marokkaanse aanwezigheid in Mechelen. KADOC nam deel aan de stuurgroep, stelde een voorbereidende nota op rond Marokkaanse migratie en deelde expertise rond oral history. KADOC voerde eveneens gesprekken met de Vereniging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM) naar aanleiding van een tentoonstelling rond kalligrafie in 2014.

2.5.10. Centrum voor de Geschiedenis van Migranten [Erfgoed / Onderzoek] KADOC bouwt met enkele partners aan een duurzaam internationaal onderzoeksgericht samenwerkingsverband voor de comparatieve studie van de naoorlogse migratie in de noord-westelijke Europese ruimte. Samen met Amsab-ISG is KADOC sinds 2011 lid van het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM).15 Er vonden vergaderingen plaats op 11 juni (Gent) en 29 oktober (Den Haag). Er werd in 2013 druk gewerkt aan 12. Mohamed Chakkar, Youssra El Morabiti, Mohamed Ikoubaan, Peter Heyrman, Luc Vints, Karim Ettourki, Leen Roels, Eddie Guldolf, Lieve Willekens, Eline Chalmet, Ann Van Nieuwenhuyse en Luc Baeckeland. 13. Chris Timmerman, Rilke Mahieu, Bea Cantillon, Henk De Smaele, Nadia Fadil, Mohamed Chakkar, Youssra El Morabiti, Karim Ettourki en Peter Heyrman. 14. Norah Karrouche, Nadia Fadil, Khadija Aznag, Ronny Thielen, Imade Annouri, Peter Heyrman, Tiny T’Seyen, Saliha Özdemir, Samira Abakkouy, Joni Asselbergs, Malika Errahmani, Saloua Belahrir, Hisham Khalidi.

54

de organisatie van een Vlaams-Nederlandse studiedag met als werktitel Migration Policies and Practices in Belgium and the Netherlands, 1945-present. Die vindt plaats op 13 juni 2014 in Antwerpen (MAS). KADOC treedt daarbij op als co-organisator, samen met Amsab-ISG en CGM. 2.5.11. (Kans)armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen/België [Onderzoek] Het onderzoeks-, publicatie- en tentoonstellingsproject met als werktitel (Kans)armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen/België,1750-vandaag kadert in het Museum van de Vlaamse Sociale Strijd (Provincie Oost-Vlaanderen). De Kernredactie16 van deze bundel kwam samen op 4 november. 2.5.12. Transnational Encounters of Elites in 19th-Century Europe [Onderzoek] In samenwerking met diverse buitenlandse partners bouwt KADOC mee aan een internationaal onderzoeksinitiatief over elitaire netwerken in Europa tijdens de negentiende eeuw. De ODIS-databank wordt ingezet als internationaal platform voor gegevensverzameling en -representatie. Op 25 februari vond in Rome een experts’ seminar plaats. Het netwerk werd voorgesteld op de ODIS-lancering in Brussel op 29 november: www.eece.eu 2.5.13. Civitas [Erfgoed / Onderzoek] Civitas, het samenwerkingsverband tussen KADOCKU Leuven, het Konrad Adenauer Institut Berlijn en het Istituto Luigi Sturzo Rome inzake het erfgoed van en het onderzoek over de christendemocratie in Europa, kwam in de loop van het jaar op kruissnelheid. Enkele vergaderingen van de Board (op 2 mei in Rome, op 3 juli in Berlijn en op 13 november in Leuven) legden de laatste hand aan de missie, de statuten, de begroting en de praktische organisatie van Civitas. Interne functies 15. Leo Lucassen (voorzitter), Rinus Penninx, Marlou Schrover, Aniek Smit, Hanneke Verbeek, Henk Wals, Wim Willems, Anita Böcker, Peter Scholten, Idesbald Goddeeris, Piet Creve, Mila Ernst, Geert van Goethem, Peter Heyrman, Rick de Jong. 16. Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven), Guy Vanthemsche (VUB), Stijn Vandeperre (UGent), Leen Van Molle (KU Leuven), Jan Vranken (Universiteit Antwerpen), Roeland Hermans (KADOC) en Peter Heyrman (KADOC),

en verantwoordelijkheden werden verdeeld, samenwerkingsovereenkomsten werden gesloten en een concept van website werd uitgewerkt. Er werden verkennende gesprekken gevoerd met enkele potentiële partners. In Leuven had ook de eerste workshop plaats die door Civitas werd georganiseerd: In Search of a Christian Democratic Identity. International politics / European policies / National parties (14-15 november 2013). Een dertigtal onderzoekers, een mengeling van jong en oud, participeerde aan dat geslaagde evenement. 2.5.14. Vlaams-Brabant drinkt ! [Onderzoek] In 2013 ging het project “Vlaams-Brabant drinkt. Een cultuurhistorisch onderzoek naar de productie, distributie en consumptie van alcohol in de provincie (1750-2000)” van start. Daarin staat het roerend, onroerend en immaterieel erfgoed centraal dat met de productie, distributie en consumptie van alcohol verband houdt. Dit project is een samenwerking tussen KADOC-KU Leuven, Amsab-ISG, ADVN, Liberaal Archief en de Provincie Vlaams-Brabant. Deze samenwerking resulteerde eerder al in positief geëvalueerde projecten zoals “Geuren en Kleuren. Een sociaal-economische geschiedenis van de provincie Vlaams-Brabant” (1999-2002) en “Met Toeters en Bellen. Onderzoek naar de populaire muziekcultuur in Vlaams-Brabant, 19de-20ste eeuw” (2009-2012). Over de geschiedenis van de Vlaams-Brabantse brouwerijen, stokerijen en horeca werd al veel onderzoek verricht, veelal leidend tot casusgerichte, technologisch georiënteerde of lokale monografieën en bijdragen tot publieksgerichte tentoonstellingen, webpublicaties en wandelroutes. “Vlaams-Brabant drinkt“ zoekt aansluiting bij en bouwt voort op die dynamiek en kennis, met als doel een vernieuwend (wetenschappelijk) narratief en methodologisch kader aan te reiken. Het project zal worden uitgevoerd gedurende de periode 2013-2015 en omvat een onderzoek, resulterend in een erfgoedbetrokken studiebijeenkomst (2014), een publicatie (2015) en een publieksgerichte activiteit (2015). De publicatie beoogt een verkennende cultuurhistorische synthese, toegankelijk voor een breed publiek, die ingaat op de wijze waarop de regio’s die later de provincie Vlaams-Brabant vormden en hun inwoners in de negentiende en twintigste eeuw zijn omgegaan met productie, distributie en verbruik van alcoholische dranken. Daarvoor werd op 1 juni 2013 Annelies Tollet als projectmedewerker aangesteld met als uitvalsbasis KADOC-KU Leuven. Zij zal peilen hoe en in welke mate 17. ����������������������������������������������������� Stuurgroep: Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven), Koen Descheemaeker (ADVN), Luc Pareyn (Liberaal Archief ), Geert Van Goethem (Amsab-ISG), Nicolas Mazeure (bestuurssecretaris erfgoed - historische projecten), Yves Segers (KU Leuven en CAG-ICAG), Peter Scholliers (VUB-FOST en ETWIE), Sven Gatz (directeur van de Unie van Belgische

regionale culturele identiteit(en) in de provincie door die praktijken werden gevormd, aangepast en overgeleverd. De publicatie beoogt een evenwichtige synthese die vertrekt vanuit een transversaal perspectief waarbinnen zeer diverse thema’s en evoluties in dat erg brede en nog nauwelijks ontwikkelde onderzoeksdomein in historisch perspectief worden ontwikkeld en geduid. In 2013 werd onderzoek naar bronnenmateriaal en literatuur verricht bij verschillende private en publieke archiefinstellingen en bibliotheken. Een redactieschema werd opgesteld op basis waarvan de tekst nu wordt voorbereid. De monografie zal worden opgedeeld in drie grote chronologische hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk zal in maart 2014 ter eerste lezing aan de stuurgroep worden voorgelegd. Eind 2014 zal de redactie worden afgerond. Tijdens de vergaderingen van de stuurgroep17 op 28 juni en 13 november werd het analyse- en redactieschema voor de publicatie besproken en goedgekeurd alsook feedback gegeven op de programmatie van de studiedag. De volgende bijeenkomsten staan gepland op 4 maart, 27 juni, 26 september en 27 oktober 2014. 2.5.15. Zelfstandig Ondernemen in Oost-Vlaanderen [Onderzoek] Dankzij middelen van het provinciebestuur OostVlaanderen en van Unizo-Oost-Vlaanderen (Provinciaal Middenstandssecretariaat-Centrum voor Ondernemen) voert KADOC momenteel een onderzoek uit naar de historische ontwikkeling van het zelfstandig ondernemen en de kmo in de provincie Oost-Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar de numerieke ontwikkeling van de zelfstandige ondernemers en de kmo in Oost-Vlaanderen, de evoluties binnen die zelfstandige bevolking, de sectorale structuurveranderingen, de ontwikkeling van gerelateerde wetgeving en het sociaal statuut van de zelfstandigen, de talrijke initiatieven voor beroepsopleiding, de diverse belangenorganisaties en hun politieke vertegenwoordiging, de speciale positie van migrantenondernemers, vrouwelijke ondernemers en vrije beroepen, de relaties met streekontwikkeling, toerisme, reconversie, stadskernvernieuwing enz. Doelstelling is om tegen het najaar van 2014 een historisch wetenschappelijke, toegankelijke en vlot geschreven synthesetekst te realiseren. Het jaar 2013 stond in overwegende mate in het teken van redactiewerk. In hoofdstuk 1 wordt de periode Brouwers), Frank Becuwe (Mout- en Brouwhuis de Snoek, Agentschap Onroerend Erfgoed en erfgoedprojectbureau Monument in Ontwikkeling), Peter Heyrman (KADOCKU Leuven), Luc Vints (KADOC-KU Leuven), Paule Verbruggen (Amsab-ISG), Frank Seberechts (ADVN) en Veerle Vandeputte (Liberaal Archief ).

55

jaarverslag 2013 1945-1958 belicht, die volledig in het teken staat van de heropbouw van het land en de middenstandsbeweging na de Tweede Wereldoorlog. Hoofdstuk 2 behandelt de jaren zestig, zeventig en tachtig. Ze werden gekenmerkt door de opkomst van nieuwe interprofessionele middenstandsorganisaties, onder meer van liberale en socialistische signatuur. De jaren zeventig en tachtig waren economisch zware jaren. De zelfstandigen en kmo’s wisten de economische crisis van de jaren zeventig beduidend beter te overleven. Op dit moment wordt gewerkt aan het laatste hoofdstuk, dat de periode 1985-heden behandelt. Tijdens de redactie werd ook werk gemaakt van het opzoeken en selecteren van geschikt beeldmateriaal voor de betreffende hoofdstukken. Voor de bespreking van de hoofdstukken en andere praktische afspraken kwam de Stuurgroep18 van het project samen op 28 februari, 9 juli, 9 oktober en 4 december.

2.5.17. Groepsidentiteiten van arbeidersbewegingen [Onderzoek] KADOC heeft in 2013, opnieuw in nauwe samenwerking met partnerinstelling Amsab-ISG, meegewerkt aan de voorbereiding van een onderzoeksproject met als werktitel Creatie en verbeelding van groepsidentiteiten in de Vlaamse arbeidersbewegingen. Convergentie en divergentie van gemeenschappen. Andere partners zijn o.m. ACWen ABVV-Gent. Centrale vragen zijn o.m.: “Hoe werden in de arbeidersbewegingen groepsidentiteiten gecreëerd en beleefd?” en “Welke evoluties tekenen zich af, wat waren hiertoe de bepalende (contextuele) factoren?” Het project wil ook nagaan in hoeverre de socialistische en christelijke arbeidersorganisatieculturen en de daar beleefde collectieve identiteiten aansloten bij oudere patronen van collectieve samenhang, bij een bredere of onderliggende ‘arbeiderscultuur’. Er wordt naar financiering gezocht voor dit onderzoek.

Tijdens het afgelopen jaar gebeurden verdere archiefacquisities, zoals onder meer het NCMV-archief van minister van Middenstand Adhémar d’Alcantara, het archief van het Algemeen Middenstandsverbond (AMV) uit Aalst enz. Daarnaast vonden ook een beperkt aantal interviews plaats, voornamelijk van mensen uit andere interprofessionele organisaties dan UNIZO. Ook werden diverse onderzoeksvragen met betrekking tot de middenstandsbeweging begeleid en/of beantwoord; onder andere naar aanleiding van het 60-jarig bestaan van het Nationaal Architectenverbond.

2.5.18. Woonwagenbewoners [Erfgoed / Onderzoek]

De voorstelling van het boek zal plaatsvinden op vrijdag 28 november 2014 te Gent.

2.5.19. Maatschappelijke impact van het HIW en het Belgisch neothomisme [Onderzoek]

2.5.16. Arbeidersvrouwenbeweging [Erfgoed]

In 2013 werd verder gewerkt aan de voorbereiding van een onderzoeksproject over de maatschappelijke impact van het Belgisch neothomisme (1880-1914) en in het bijzonder de rol daarbij van het Leuvense Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (HIW), in 1889 opgericht door de latere aartsbisschop en kardinaal Désiré Mercier (1851-1926).

KADOC heeft meegewerkt aan de voorbereiding van een initiatief dat de onderzoeks- en publieksgerichte ontsluiting van het erfgoed van de christelijke arbeidersvrouwenbeweging in Vlaanderen en Brussel kan ondersteunen. Partners van dit project In vrouwenhanden zijn o.m. FEMMA, Tapis Plein en Heemkunde Vlaanderen. Een projectaanvraag werd bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed ingediend, maar spijtig genoeg niet gehonoreerd.

KADOC heeft samen met o.m. FARO ondersteuning geboden aan het Vlaams Minderhedenforum bij de ontwikkeling van een initiatief om de onderzoeks- en publieksgerichte ontsluiting van het materieel en immaterieel erfgoed van de woonwagenbewoners in Vlaanderen/Brussel te bevorderen. Er wordt in dit initiatief ook samengewerkt met de Kazerne Dossin. Een projectaanvraag werd ingediend bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed, maar spijtig genoeg niet gehonoreerd.

De Wetenschappelijke Commissie besprak op 17 oktober de voorliggende werkteksten. Een werkgroep19 boog zich over de wijze waarop het project adequaat ter financiering kan worden ingeleid. 2.5.20. Het katholiek onderwijs in België [Onderzoek] Op 1 augustus 2012 ging het nationaal project “Geschiedenis van het katholiek onderwijs in België” van start. In samenwerking met het VSKO (Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs) en SeGEC (Secrétariat général

18. Stuurgroep: Arnold Vanhaecke (PMS), Ignace Vandriessche (Provincie Oost-Vlaanderen), Ronny Lannoo (Unizo), Sebastien Libens en Peter Heyrman (KADOC-KU Leuven).

56

19. �������������������������������������������������������� Jan De Maeyer, Kaat Wils, Rayesh Heynickx, Bart Raeymaekers en Wim Decock (allen KU Leuven).

de l’enseignement catholique) wordt een onderzoek gevoerd naar de cultuurhistorische aspecten van het katholiek onderwijs in België van 1830 tot heden. Het project wil vooral de klemtoon leggen op de evoluerende historische identiteit(en) die het katholiek onderwijs hebben gekarakteriseerd. Op welke manier het katholiek onderwijs als een specifieke categorie werd geconstrueerd en beleefd, is daarbij de belangrijkste uitgangsvraag. Het spreekt voor zich dat de levensbeschouwelijke identiteit daarbij een grote rol speelde, bij uitstek in tijden van politiek-maatschappelijk conflict. Maar ook tal van andere identiteitsbepalende factoren waren in de lange periode van 1830 tot heden aan het werk. Binnen het project zullen die bijzondere aandacht krijgen. Zodoende wordt een breed en panoramisch beeld ontwikkeld van het Belgische katholieke onderwijslandschap, waarbij enkel het universitair onderwijs buiten beschouwing zal worden gelaten. Eind 2012 kwam de aangezochte tweetalige auteursgroep een eerste keer samen voor de inhoudelijke presentatie van de boekopzet. De auteurs werden toen verzocht een gedetailleerd redactieplan uit te werken voor hun hoofdstuk. In 2013 werden die op twee bijeenkomsten (22 mei, KADOC, Leuven en 18 december, ARCA, Louvain-la-Neuve) inhoudelijk aangescherpt en op elkaar afgestemd. In 2013 werd de voorbereidende research gedaan. In de loop van 2014 krijgt de publicatie tekstueel vorm. Op dit ogenblik schrijven 26 auteurs mee aan het boek. Om dat project onderzoeksmatig te ondersteunen en praktisch te coördineren, trad in november met dr. Arthe Van Laer een tweede projectmedewerker in dienst, naast dr. Henk Byls, die sinds augustus 2012 voor dit project kon worden vrijgesteld. In 2015 moet het project uitmonden in een kritische, maar toegankelijke publicatie in zowel het Frans als het Nederlands. Een redactiecomité bestaande uit Henk Byls (projectmedewerker, KADOC), Arthe Van Laer (projectmedewerker, KADOC), Jan De Maeyer (KADOC), Marc Depaepe (KU Leuven), Dominique Grootaers (UCL), Peter Heyrman (KADOC) en Paul Wynants (Université de Namur) staat in voor de brede projectbegeleiding. 2.5.21. Geschiedenis KAA Gent [Onderzoek] In 2014 viert de Koninklijke Atletiek Associatie Gent (KAAG) haar 150-jarig jubileum. Amsab-ISG realiseert in het kader van dat jubileum o.m. een website en een gelegenheidspublicatie. Om het verhaal van die club in het boek breder te kaderen, sloeg Amsab de handen in elkaar met de collega’s van KADOC-KU Leuven. Het Centrum belicht in een aantal tekstdelen de veelvormige wisselwerking van de sport- en bewegingscultuur met het maatschappelijke domein, bv. de problematiek van oorlog en vrede, vrouwenemancipatie, racisme, inclusie van mensen met een beperking …

2.5.22. Prospectie- en registratieproject COV [Erfgoed] In 2013 nam het Christelijk Onderwijzersverbond (COV) een projectmedewerker in dienst belast met de prospectie en registratie van de archieven van die meer dan 100 jaar oude belangenorganisatie. KADOC ondersteunt en begeleidt dat project. De medewerker ging op het niveau van provincies, districten en lokale afdelingen op zoek naar archieven. Hij contacteerde eveneens particulieren die nog in het bezit zijn van archiefgehelen. Zijn prospectieresultaten werden zorgvuldig geregistreerd in ODIS. Tegelijk voerde hij ook systematisch gegevens in over personen en organisaties. In totaal voerde hij de gegevens van 174 organisaties, 1365 personen, 41 publicaties en 13 archieven in ODIS in. Op basis van de resultaten van dat project zal een archiefpolitiek worden uitgetekend in het COV en zullen bepaalde archieven worden herbestemd. De eerste bevindingen van het project werden voorgesteld op het COV-congres van 23 november in Houffalize. Het project zal in 2014 nog tijdelijk worden verlengd. 2.5.23. Christendemocratisch internationalisme [Onderzoek] De handelingen van de internationale conferentie “The development of Christian Democrat Internationalism 1945-1979. The role of parties, movements, people” op 6-7 december 2012 in Rome, werden gepubliceerd. Godfried Kwanten verzorgde een bijdrage met als titel “Mediators, conciliators, initiators. The role of Christian Democrats of some centre countries in the Christian Democrat internationalism”. 2.5.24. LUCAS [Onderzoek] Op 3 juni 2013 vond een overleg plaats tussen KADOC en LUCAS, het Centrum voor zorgonderzoek en consultancy van de KU Leuven. De onderzoeksexpertises en -agenda’s werden besproken en er werd gezocht naar eventuele synergieën.

2.6. Divers 2.6.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief] (Indien geordend en beschreven in 2013, aangeduid met *) Archief Claude de Valkeneer* Archief Charles-Louis van Arenberg*

57

jaarverslag 2013

Bijlagen B1. Bestuur B1.1. Wetenschappelijke Commissie (*) LID VAN HET BUREAU Voorzitter (*) Emmanuel Gerard (facultair vertegenwoordiger Sociale Wetenschappen) Ondervoorzitter (*) Leo Kenis (facultair vertegenwoordiger Godgeleerdheid) Leden Thomas Coomans (gecoöpteerd lid, Fac. Ingenieurswetenschappen) Marc Depaepe (in oktober vervangen door Pieter Verstraete, facultair vertegenwoordiger Psychologie en Pedagogische Wetenschappen) Nadia Fadil (gecoöpteerd lid, Fac. Sociale Wetenschappen) Rajesh Heynickx (gecoöpteerd lid, Universiteit Antwerpen en Sint-Lucas Architectuur) Mathieu Lamberigts (gecoöpteerd lid, Fac. Theologie en Religiewetenschappen) Reine Meylaerts (gecoöpteerd lid, Fac. Letteren) Patrick Pasture (facultair vertegenwoordiger Letteren) Eline Poelmans (facultair vertegenwoordiger Economie en Bedrijfswetenschappen) (*) Bart Raymaekers (facultair vertegenwoordiger Hoger Instituut voor Wijsbegeerte) (*) Fred Stevens (in oktober vervangen door Wim Decock, facultair vertegenwoordiger Rechtsgeleerdheid) Chantal Van Audenhove (gecoöpteerd lid, Fac. Geneeskunde, Lucas) Steven Van Hecke (gecoöpteerd lid, Fac. Sociale Wetenschappen) Kaat Wils (gecoöpteerd lid, Fac. Letteren) B1.2. Adviesraad Magda Aelvoet, Groen Andreas J. Beck, Evangelische Theologische Faculteit, Leuven Wouter Beke, CD&V Jan Boulogne, UNIZO Ondernemingsvereniging vzw Eva Brumagne, Femma Ludo Collin, Bisdom Gent Herman Cosijns, Belgische Bisschoppenconferentie Jos Daniëls Erik De Sutter, Unie van Religieuzen van Vlaanderen

58

Jan De Volder, Sint-Egidiusgemeenschap Leo De Weerdt, Aalmoezeniersdienst Gevangenissen Jean-Luc Dehaene Luc Delanghe, ACW Carine Devogelaere, IPB Karel Dobbelaere, erevoorzitter Jan Dumon Michel Dumoulin, UCL George Harinck, Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme Staf Hellemans, Universiteit van Tilburg Lieve Herijgers, Broederlijk Delen Jos Horemans, FilmMagie Serge Huyghe, VKW, het Ondernemersplatform Jan Klinckaert, CRKC Emiel Lamberts, erevoorzitter Christophe Loyson, KSJ KSA VKSJ Peter Jan Margry, Meertens Instituut Benedikta Meersman, Vrouwelijke religieuzen Marit E.Monteiro, Radboud Universiteit Nijmegen Patrick Nullens, Evangelische Theologische Faculteit, Leuven André Oosterlinck, Associatie KU Leuven Toon Osaer, Uitgeverij Halewijn Chris Peeters, Leesweb Isabel Penne, Leuvens Universiteitsfonds Kurt Priem, Bisdom Brugge - Archief Etienne Quintiens, Apostolische Nuntiatuur Brussel Jos Raskin, Bisdom Hasselt Jef Roos, KU Leuven Jeroen Sleurs, Davidsfonds André Tihon, CHIREL Christiane Timmerman, CEMIS Charles Louis van Arenbeg Mieke Van Hecke, VSKO Lieve Van Hoofstadt, CCV Gerrit Vanden Bosch, Aartsbisdom Mechelen Brussel Archief Anne-Marie Vangeenberghe, Boerenbond Dominic Verhoeven, Caritas Vlaanderen Leopold Vinken, Bisdom Antwerpen Philippe Vlerick Liliane Voyé, UCL Lodewijk G.M. Winkeler, KDC Nijmegen Paul Wynants, Université Namur Guy Zelis, ARCA-UC B1.3. Editorial Board Urs Altermatt, Université de Fribourg (CH) Timothy Brittain-Catlin, University of Kent (GB) Wilhelm Damberg, Universität Bochum (DL) Jan De Maeyer, KADOC-KU Leuven Jean-Dominique Durand, Université Lyon 3 (FR) Emmanuel Gerard, KU Leuven James C. Kennedy, Vrije Universiteit Amsterdam (NL) Rupert Klieber, Universität Wien (AT) Mathijs Lamberigts, KU Leuven

Emiel Lamberts, KADOC-KU Leuven Jean-Michel Leniaud, École pratique des hautes études, Sorbonne, Paris (FR) Daniele Menozzi, SNS, Pisa (IT) Anne Morelli, Université libre de Bruxelles Silvia Mostaccio, Université Catholique de Louvain Patrick Pasture, KU Leuven Andrew Saint, English Heritage (UK) Luc Vints, KADOC-KU Leuven Liliane Voyé, Université Catholique de Louvain

Monique Wouters

B1.4. Mecenaatcomité

Stagiairs Joseph Brion

Rik Branson Jos Daniëls Jan De Maeyer Jean-Luc Dehaene Noël Devisch Emmanuel Gerard Emiel Lamberts André Oosterlinck Isabel Penne Jef Roos Francine Swiggers Charles Louis van Arenberg Tony Vandeputte Philippe Vlerick Fons Wouters

B2. Personeel Directeur: Jan De Maeyer ALGEMENE DIENSTEN Luc Schokkaert – hoofd Bernadette Costermans Miet Eyckens Christine Oversteyns Magda Pluymers Agna Schiffeleers (gedetacheerd) Hilde Van Dooren Sabine Van Reybroeck Ganesh Venkatasubban BEHOUD EN BEHEER Archief Godfried Kwanten – hoofd Greet De Neef Marc Demeyer (gedetacheerd) Johan De Reu (tot 15 september) Jo Luyten Krista Maes Christine Vanderwaeren Karen Van Dijck (vanaf 16 oktober) Rie Vermeiren

Vrijwilligers Willy Devaere Walter Lefever Thilda Ulens Lutgard Vandewalle Paul Van Mierloo Nico Van Schaeren

Bibliotheek Carine Dujardin - hoofd Diana Beken Bernadette De Meyer Liesje Decorte Lieva Dierynck Annick Duym An Sente Vrijwilligers Paul Bauwens Erna Callewaert Guido De Bergh Ingrid Quix Benny Remans Ivan Thoma Stagiairs Jorinde Geeraert Karen Verboven Sarah Verrijt PUBLIEKSWERKING EN COMMUNICATIE Luc Vints – hoofd Ine Boogmans Lieve Claes Joris Colla Liesje Decorte Karim Ettourki Sofie Goorts (loopbaanonderbreking) Roeland Hermans Aaldert Prins Patricia Quaghebeur Let Smets Kristien Suenens Ann Vermeire (loopbaanonderbreking) Alexis Vermeylen Katrien Weyns

59

jaarverslag 2013 ONDERZOEK Peter Heyrman – hoofd Henk Byls Sebastien Libens Hendrik Moeys Annelies Tollet (vanaf 1 juni) Arthe Van Laer (vanaf 4 november) Vrijwilligers Francis Cardyn Theo Laurent Fina Pelgrims Frans Verhelst (†2 augustus 2013) Vrijwillig wetenschappelijk medewerkers Bram Cleys Wolfgang Cortjaens Jo Deferme Pieter Raymaekers Dirk Van Overmeire An Vandenberghe Maarten Van Dijck Vincent Viaene

B3. KADOC in cijfers ERFGOED Archief (strekkende meter)

Bezit eind 2012

Verwerkt eind 2012

Bezit eind 2013

Verwerkt eind 2013

26.404

17.949

27.209

18.725

305.000 12.300 1450 712 1250

140.241 10.460 1.375 712 1161

308.500 12.340 1639 511 1084

143.771 10.650 1423 511 868

Erfgoedbibliotheek Boeken Tijdschriften (titels – papieren) Tijdschriften (titels – digitaal) waarvan lopend – papieren waarvan lopend – digitaal

60

Audiovisueel materiaal

Bezit 2012 Verwerkt 2012 Bezit 2013

Verwerkt 2013

Verwerkingspercentage

Gedrukt materiaal affiches kalenders prenten

27.692 1.461 1.071

26.978 1.328 940

28.421 1.472 1.128

27.772 1.328 940

97,7% 90,2% 83,3%

885 423 428 267

669 385 349 169

892 431 445 282

721 385 350 188

80,8% 89,3% 78,6% 66,6%

1.804 901 53

660 760 29

1.814 996 67

701 720 37

38,6% 72,2% 55,2%

669 147

425 100

672 150

425 100

63,2% 66,6%

328 26 18 7 26 2.500 189

279 20 10 4 26 1.478 164

330 43 18 11 26 2.600 189

285 27 11 11 26 1.482 164

86,3% 62,7% 61,1% 100% 100% 57% 86,7%

Uitgegeven geluidsmateriaal audiocassettes singles elpees cd’s Uitgegeven beeld dia’s videobanden dvd’s Textiel vlaggen kledij (ensembles) Beeld- en geluidsarchieven fotoarchieven filmarchieven videoarchieven geluidsarchieven interviewprojecten fotoalbums digitale bestanden LEESZAAL

2012

2013

2012

2013

Bezoeken

2554 bezoeken van 892 lezers

2378 bezoeken van 944 lezers

18.823 papieren eenheden 11.131 digitale eenheden

13.279 papieren eenheden 781 digitale eenheden

Dienstverlening aan lezers

2012

2013

8526 digitale beelden en ca. 8 uur kopieën bewegend beeldmateriaal

13.201 digitale beelden en ca. 7 uur kopieën bewegend beeld- en geluidsmateriaal

61

jaarverslag 2013 PUBLICATIES KADOC-Nieuwsbrief e-Nieuwsbrief KADOC Newsletter reeks Studies reeks Artes reeks Studies on Religion, Culture and Society reeks Diversen reeks KADOC/EXPO reeks Inventarissen en Repertoria Website

sinds1988 sinds 1999 sinds 2004 sinds 2008 sinds 1984 sinds 1998 sinds 2004 sinds 1984 sinds 2008 sinds 1981 circa 32.730 bezoeken

5 nrs. per jaar 6 nrs. per jaar 12 nrs. per jaar 1 nr. per jaar 1 1 1 1 2 0

ca. 5.300 bestemmelingen ca. 27.000 best. ca. 28.500 best. 35 14 14 52 12 32

B4. Publicaties, tentoonstellingen en

B4.1.2. Periodieke KADOC-publicaties

andere realisaties

B4.1.2.1. KADOC-Nieuwsbrief

Bij volgende niet-exhaustieve opsomming dient te worden opgemerkt dat het regelmatig gebeurt dat vragen ter voorbereiding van publicaties en audiovisuele producties uiteindelijk niet tot onmiddellijk resultaat leiden of dat er ten slotte toch geen materiaal uit KADOC wordt gebruikt.

Nummer 1 (januari)

Vooral de collectie missiefilms wordt veelvuldig geraadpleegd, zowel door binnen- als buitenlandse programmamakers. Voorts valt een frequente dienstverlening te noteren voor het aanleveren van audiovisueel materiaal aan het weekblad Tertio en het wetenschappelijk tijdschrift Trajecta. B4.1. Publicaties B4.1.1. KADOC-publicaties 1. L. Meganck, L. Van Santvoort & J. De Maeyer, eds. Regionalism and Modernity. Architecture in Western Europe 1914-1940. Artes 14. 2. G. Reymenants. Marie Elisabeth Belpaire. Gender en macht in het literaire veld, 1900-1940. Studies 35. 3. T. Van Osselaer. The Pious Sex. Catholic Constructions of Masculinity and Femininity in Belgium, c. 1800-1940. Studies on Religion, Culture and Society 12. 4. Speelgoed waarin je kan geloven, van de hand van Roeland Hermans en Anne Morelli (KADOC/EXPO 11) 5. Salvation project. Films, drawings, memories van Wendy Morris (KADOC/EXPO 12). 6. Terbank. 800 jaar zorg voor mensen

62

• “Religie en Moderniteit. Nieuwe KADOC-publicaties”, 2. • Henk Byls, “Een geschiedenis van het katholiek onderwijs in België”, 4-8. • Carine Dujardin, “Religie, onderzoek en globalisering. Een stem uit de Filippijnen”, 9-14. • Jan De Maeyer, “De verbrokkeling van het katholicisme in West-Europa. Reflecties van drie colloquia”, 15-18. • “Overlijden van Lambert Leijssen”, 18. • “Moskeeën in Vlaanderen. Fototentoonstelling van Abdul-Vahit Duman”, 20. Nummer 2 (maart) • “Nieuwe tentoonstellingen in KADOC”, 2. • Kristien Suenens & Godfried Kwanten, “Zusters voor de klas. Archief annonciaden Huldenberg”, 4-9. • “Regionalisme en architectuur in West-Europa, 19141940. Nieuwe KADOC-uitgave”, 9. • Pieter-Jan Pelgrims, “Het Nachleben en de erfgoedwording van stedelijke kloosters. Religieuze instellingen na hun afschaffing op het einde van de 18de eeuw”, 10-15. • Katrien Weyns, “Naar een coherent Belgisch migrantenbeleid. Archief Johan Leman”, 16-20. Nummer 3 (mei) • “‘Een vrouw met invloed. Nieuwe publicatie over Marie Elisabeth Belpaire”, 2. • Roeland Hermans, “Speelgoed waarin je kan geloven. Een nieuwe tentoonstelling”, 4-9. • Peter Heyrman, “Sociale zekerheid voor zelfstandigen. Bronnen op KADOC”, 10-15. • “Tentoonstelling Comme des sœurs in Gent”, 15.

• Hendrik Moeys, ‘“Que l’Etat nous aide’. Subsidiariteit en gesubsidieerde vrijheid in de negentiende eeuw”, 16-20. Nummer 4 (juli) • “‘Devoted. Tentoonstelling met foto’s van Jan Locus”, 2. • Godfried Kwanten, “Vlaams, democratisch en katholiek. Archief Philip Van Isacker”, 4-7. • Carine Dujardin, “Gedeelde geschiedenis, gedeeld erfgoed. Vormingssessies in Congo”, 8-13. • Karim Ettourki, “Made in Flanders. Organisaties van etnisch-culturele minderheden en hun erfgoed”, 14-20. Nummer 5 (september) • “Devoted. Tentoonstelling met foto’s van Jan Locus”, 2. • Roeland Hermans, “Het Vlaamse platteland in de fifties. Tentoonstelling”, 4-8. • Krista Maes, “Roger Van Driessche. Architect, docent, publicist”, 9-12. • Godfried Kwanten, “Vrijwilligers in kerkelijk en religieus archief. Ontmoetingsdag in Gent”, 13-15. • “In memoriam Marcel Janssens, Jan Roegiers en Frans Verhelst”, 16. Nummer 6 (november)

Religieuzen tussen Groot-Brittannië en de Lage Landen. Nieuw nummer van Trajecta. maart 2013 / 3 Kaarten van verre landen. Collectie van de missionarissen van Scheut gedigitaliseerd # Implicit: Explicit: Complicit. Films from the salvation project by Wendy Morris. Nieuwe tentoonstelling in KADOC # Made in Flanders. Studiedag over migrantenmiddenveld op 20 april # Religies in de Habsburgse monarchie, 1848-1918. Seminarie van Rupert Klieber op 21 maart. april 2013 / 4 Een vrouw met invloed. Nieuwe publicatie over Marie Elisabeth Belpaire # Ten dienste van de zeelieden. Archief Apostolatus Maris Antwerpen # Een nieuwe benadering van het sociaal-katholicisme. Seminarie van Matthieu Brejon de Lavergnée op 18 april # Esthetiek en spiritualiteit. Internationaal colloquium. mei 2013 / 5 Speelgoed waarin je kan geloven. Tentoonstelling # De Boetprocessie van Veurne op papier. Archief van de Sodaliteit van de Gekruiste Zaligmaker # Comme des sœurs in Gent. Tentoonstelling in de Sint-Niklaaskerk # Naar een vernieuwing van de kloosterliturgie. Het archief van Woord en Toon ontsloten.

• Luc Vints, “De Belgische missie in India, 1850-1950. Tentoonstelling voor Europalia India”, 4-9. • Kristien Suenens, “De ‘Jésuitesses’. Zusters in het spoor van Ignatius van Loyola”, 10-15. • Carine Dujardin, “Kloosterling en vrijdenker. Archivalia en boeken van Florent Mortier”, 16-23. • “Expertenforum en adviesraad. Vernieuwde adviesorganen van KADOC”, 24.

juni 2013 / 6

B4.1.2.2. e-Nieuwsbrief

juli 2013 / 7

januari 2013 / 1

Devoted. Tentoonstelling met foto’s van Jan Locus # “Boeken als spiegel van de ziel”. Huisbibliotheek Raymond Henrard - Magda Aelvoet # Leven op het Vlaamse platteland. Fotowedstrijd # Over uitmuntendheid en eervolle vermeldingen. Collectie ‘palmaressen’.

Moskeeën in Vlaanderen. Tentoonstelling en seminarie # Religie en Moderniteit. Nieuwe KADOC-publicaties # Pioniers etnologie Midden-Afrika. Archieven Frans Tempels en Emile Possoz # Bisdom Brugge digitaal. Bisschoppelijk Archief en Archief Grootseminarie ontsloten. februari 2013 / 2 Lambik in de KADOC-bibliotheek. Presentatie van vergeten werk van Willy Vandersteen # Religie en Moderniteit. Nieuwe KADOC-publicaties # Migrantenkerken in Europa. Seminarie van Sébastien Fath op 14 februari #

DAKIRA. 50 jaar Marokkaanse migratie # Vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven. Studie- en ontmoetingsdag in Gent op 22 juni # De toe-eigening van de ignatiaanse spiritualiteit. Internationaal colloquium op 8, 9 en 10 juli # Geluidsopnames van predicaties. Het preekarchief van de Evangelische Gemeente Leuven.

augustus 2013 / 8 Boek(druk)kunst. Een andere omgang met papieren erfgoed # Katholieke protestcultuur in Vlaanderen. Onderzoek van nieuwe KADOC-fellow Eveline Bouwers # KADOC op verplaatsing. Fototentoonstelling Sant’Egidio in Brussel # Wanneer een religie tot haar einde komt... Colloquium over de politieke en sociale factoren in het verdwijnen van religies.

63

jaarverslag 2013 september 2013 / 9

B4.1.2. Publicaties van KADOC-medewerkers

Op handen gedragen. Studiedag over het erfgoed van processies # De ‘rode nonnen’ van Brugge. Archief redemptoristinnen # Nieuwe reeks KADOC-seminaries 2013-2014. Rijk en gevarieerd programma # Kortrijks gemeenteraadslid, volksvertegenwoordiger, senator. Archief Marc Olivier.

1. Abts, K. & Kochuyt, T. “De vreemde bedreiging van de verzorgingsstaat”. Tijdschrift voor Sociologie, 34 (2013) 3-4, 227-249. 2. Abts, K. “Het cordon sanitaire gewikt en gewogen: burgers tussen instrumentele pragmatiek en democratische principes”. Tijdschrift voor Sociologie, 34 (2013) 2, 97-124. 3. Abts, K. & Swyngedouw, M. “Welfare state opinions and voting behavior in times of crisis: Transformation of the socio-economic cleavage and the reconfiguration of the electoral space”. EUDO dissemination conference, EUI, Firenze, 28-29 november 2013. 4. Abts, K. & Swyngedouw, M. “A political sociology of extreme right: The success and failure of Vlaams Belang”. Conference of the European Sociological Association, ESA, Turijn, 28-31 augustus 2013. 5. Abts, K.; Meuleman, B. & Swyngedouw, M. “The transformation of the socio-economic cleavage: A typology of welfare opinions in Flanders”. Conference of the European Sociological Association, ESA, Turijn, 28-31 augustus 2013. 6. Abts, K. “Het discours van N-VA: tussen populisme en Vlaams-nationalisme”. Dag van de Sociologie 2013, Nijmegen, 20 mei 2013. 7. Abts, K. “It’s the establishment, stupid: Vloeibare moderniteit, maatschappelijk onbehagen en gekrenkt vertrouwen”. Christen Democratische Reflecties, 2 (2013) 1, 7-15. 8. Aerts, Julie; Colla, Joris; Coppens, Steffi; Depauw, Liesbet; Heyrman, Peter; Klinckaert, Jan; Messiaen, Laure en Segers, Emmie. Op handen gedragen. S.l., [2013]. 9. Billiet, J.; Abts, K. & Swyngedouw, M. De evolutie van kerkelijke betrokkenheid in Vlaanderen en het verlies van vertrouwen in de kerk. Onderzoeksverslag Centrum voor Sociologisch onderzoek, CeSO/ISPO/20131. Leuven: Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek, 2013. 10. Byls, H.; Ettourki, K. (als contr.) “L’extension du patrimoine des migrations: interaction entre migration et fait religieux”. Migrance, 2013, 73-84. 11. Colla, Joris en Weyns, Katrien. “Zorg dragen voor cultureel erfgoed”, in: Peter Heyrman, Nicolas Mazeure en Anne Milkers (red.). Hoera een jubileum?! Een praktijkwijzer voor verenigingen en hun erfgoed. 4de uitg., Leuven, 2013, 48-103. 12. De Maeyer, Jan; Mangion, Carmen en Suenens, Kristien (eds.). Female Religious across the North Sea. Monastic Interactions between the Britisch Isles and the Low Countries. Themanummerer Trajecta, (2012) 2 (verschenen in 2013). 13. De Maeyer, J. & Abts, K. “Catholicisme et identités régionales en Belgique” in: Yvon Tranvouez. La décomposition des chrétientés occidentales, 1950-2010. Brest: CRBC-UBO, 2013, 223-238.

oktober 2013 / 10 Het Vlaamse platteland in de fifties. Fototentoonstelling van Jos Halsberghe # Trajecta op nieuwe wegen. Vernieuwd tijdschrift en portaalsite voorgesteld in Utrecht # Vlaams-Brabant drinkt. Onderzoek naar de rol en betekenis van alcohol in de samenleving # Politicus, bedrijfsleider, kunstverzamelaar. Colloquium over Tony Herbert in Kortrijk. november 2013 / 11 De Belgische missie in India, 1850-1950. Nieuwe KADOC-tentoonstelling # Historische webdatabank over het Europese middenveld. Lancering nieuwe ODIS op 29 november # Constant Lievens en Marie Elisabeth Belpaire. KADOC-seminaries # Bier in het archief! Erfgoedpresentatie tijdens de Week van de Smaak. december 2013 / 12 Toparchief ontsloten. Online publicatie inventaris archief Vlaamse jezuïeten # #tijdstrijd. Het verleden van het Leuvense jeugdwerk # Christelijk Onderwijzersverbond. Erfgoedproject # Bedevaart als metafoor voor wereldpolitiek. Seminarie van Mariano Barbato op 19 december. B4.1.2.3. KADOC-Internationale Nieuwsbrief / Newsletter international / International Newsletter (digitaal; editie 2012, gepubliceerd in 2013) Alle teksten in het Nederlands, Frans en Engels 1. “Christendemocraten aller landen verenigt u!’ De internationale christendemocratische samenwerking en haar bronnen”. 2. “Drie jaar zorg voor protestants-evangelisch erfgoed. Balans en vooruitblik”. 3. “‘Grote Zwartrok’ Pieter Jan De Smet. Archief NoordAmerikaanse jezuïetenmissies”. 4. “Het neogotiekonderzoek op nieuwe wegen? Colloquium Canterbury, 13-14 juli 2012”. 5. “Missie en film. Twee colloquia”. 6. “Liturgie als muze. Kerkelijke architectuur en materiële cultuur”.

64

14. Ettourki, K.). “Made in Flanders. Organisaties van etnisch-culturele minderheden en hun erfgoed”. KADOC Nieuwsbrief, (2013) 4, 14-20. 15. Ettourki, K. Recensie van A. Smit, Mijn vader had een Afro! Hoe Marokkaanse migranten in Nederland zich kleden sinds de jaren zestig. BMGN-LCHR (Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden - Low Countries Historical Review), 128 (2013) 2. 16. Ettourki, K. en El Morabiti, Y. (as contr.). “Dakira, 50 jaar Marokkaanse migratie”. Meta, 6 (2013), 37. 17. Heyrman, Peter. Recensie van Ophelia Ongena, Een geschiedenis van het sociaaleconomisch overleg in Vlaanderen (1945-2010). 25 Jaar SERV (Gent: Academia Press, 2010, xxix + 281 pp., ISBN 978 90 382 1660 7); Bas van Bavel, e.a. (eds.), SER 1950-2010. Zestig jaar denkwerk voor draagvlak advies voor economie en samenleving (Amsterdam: Boom, 2010, 296 pp., ISBN 978 94 6105 108 0). BMGN-LCHR (Bijdragen en Mededelingen van de Geschiedenis der Nederlanden - Low Countries Historical Review), 128 (2013) 1, review 9. 18. Heyrman, Peter. Recensie van Jan Jacobs, Lodewijk Winkeler, Albert van der Zeijden en Ellen Brok (red.), Aan plaatsen gehecht. Katholieke herinneringscultuur in Nederland. Valkhof Pers, 2012, 867 p. ISBN 978 90 5625 370 7. in: . 19. Heyrman, Peter. “Sociale zekerheid voor zelfstandigen. Bronnen op KADOC”. KADOC-Nieuwsbrief, (2013) 3, 10-15. 20. Heyrman, Peter en Colla, Joris. “Aan de slag met ODIS-2! Europese infrastructuur voor historisch onderzoek en erfgoedontsluiting”. Arduin, 7 (2013) 14, 67-71. 21. Kwanten, Godfried. “Ideology, Cooperation and Networking. KADOC-KU Leuven and the Archives of Christian Democrat Internationalism”, in: JeanDominique Durand (ed.). Christian Democrat Internationalism: Its Action in Europe and Worldwide from post World War II until the 1990s. Volume I: The Origins. Brussel-Berlijn-Wenen, 2013, 53-58. 22. Kwanten, Godfried. “Mediators, Conciliators, Initiators: The Role of Christian Democrats of some ‘Centre’ Countries in the Christian Democrat Internationalism”, in: Jean-Dominique Durand (ed.). Christian Democrat Internationalism: Its Action in Europe and Worldwide from post World War II until the 1990s. Volume II: The Development (1945-1979): The Role of Parties, Movements, People. Brussel-Berlijn-Wenen, 2013, 243-251. 23. Luyten, Jo. “Familia Abbatiae. Dienstpersoneel en ambachtslieden van de Cisterciënzerinnenabdij te Herkenrode (1793-1794)”, in: Monasterium Herkenrode 3. Hasselt, 2013, 187-202. 24. Moeys, Hendrik. ‘“Que l’Etat nous aide’. Subsidiariteit en gesubsidieerde vrijheid in de negentiende eeuw”. KADOC-Nieuwsbrief, (2013) 3, 16-20.

25. Moeys, Hendrik. Recensie voor TrajectaPortal van Michaela Maurer en Bernhard Schneider (eds.). Konfessionen in den west- und mitteleuropäischen Sozialsystemen im langen 19. Jahrhundert. Eind “edler Wettkampf der Barmhertigkeit”? (Religion – Kultur – Gesellschaft. Studien zur Kultur- und Sozialgeschichte des Christentums in Neuzeit und Moderne; 1), Berlijn: Lit Verlag, 2013. 26. Poznyak, D.; Meuleman, B.; Abts, K.; Bishop, G. (2014). “Trust in American government: Longitudinal measurement equivalence in the ANES, 1964-2008”. Social Indicators Research, september 2013 (earlier published online doi: 10.1007/s11205-013-0441-5) (SCI Impact Factor 1.26). 27. Reeskens, T.; Wright, M. & Abts, K. “Motives of nationalism: On the relationship between human values and political identities in a multinational state”. Annual Meeting of the Midwest Political Science Association, MPSA, Chicago, 12-14 April 2013. 28. Suenens, Kristien en Kwanten, Godfried. “Zusters voor de klas. Archief annonciaden Huldenberg” in: KADOC-Niewsbrief, (2013) 2, 4-9. 29. Suenens, Kristien. “De ‘Jésuitesses’. Zusters in het spoor van Ignatius van Loyola” in: KADOC-Nieuwsbrief, (2013) 6, 10-15. 30. Suenens, Kristien. Recensie van Gabrielle Dorren, Met de minsten der Mijnen. Geschiedenis van de Kleine Zusters van de H. Joseph (Hilversum, Verloren, 2013). Trajecta Portal (09.12.2013) 31. Suenens, Kristien. Recensie van Anne-Dolorès Marcélis, Femmes cloîtrées des temps contemporains. Vies et histoires des carmélites et de clarisses en Namurois, 1837-2000 (ARCA-Sillages 18, Louvain-La Neuve, 2012). Trajecta Portal (09.12.2013). 32. Thomas, T.; Abts, K. & Vander Weyden, P. “Measurement invariance, response styles and rural-urban data comparability”. Southern European Conference on Survey Methodology SESM, Barcelona, 12-14 december 2013. 33. Thomas, T.; Abts, K. & Vander Weyden, P. “Response styles and the urban-rural divide”. Educational and Psychological Measurement, 74 (2014) 1, 97-115 (SCI Impact Factor 1.07). 34. Van Laer, Arthe. “La transmission électronique des données, une technologie qui efface les frontières? Alliances européennes en faveur du contrôle national (1976-1981)”, in: P. Fridenson en P. Griset (ed.). Entreprise de haute technologie. État et souveraineté depuis 1945 [proceedings of the conference in Paris, 8-9 February 2010], Comité pour l’histoire économique et financière de la France, Paris, 2013, 299-316. 35. Van Laer, Arthe en Käseberg, Th. “Competition Law and Industrial Policy: Conflict, Adaptation, and Complementarity”, in: K.K. Patel en H. Schweitzer (ed.). The Historical Foundations of EU Competition Law. Oxford: Oxford University Press, 2013, 162-190.

65

jaarverslag 2013 36. Van Laer, Arthe. “The European Community and the Paradoxes of American Economic Diplomacy: The Case of the IT and Telecommunications Sectors”, in: K.K. Patel en K. Weisbrode (ed.). European integration and the Atlantic Community in the 1980s. Cambridge: Cambridge University Press, 2013, 105-132. 37. Vints, Luc. “Utilisation et valorisation des films missionnaires du Centre de Documentation et de Recherche: Religion-Culture-Société de l’Université catholique de Leuven. Trente ans d’expériences”, in: E. Gangat, A. Lenoble-Bart en J.-F. Zorn, ed. Mission et cinéma. Films missionnaires et missionnaires au cinéma. Parijs: Karthala, 2013, 153-169. B4.2. Tentoonstellingen In KADOC: 1. Moskeeën in Vlaanderen. Foto’s van Abdul-Vahit Duman (25/1-29/3). 2. Implicit, Explicit, Complicit. Films from the salvation project by Wendy Morris (8/3-21/4). 3. Speelgoed waarin je kan geloven (19/4-15/6). 4. Devoted. Foto’s van Jan Locus (21/6-28/9). 5. Het Vlaamse platteland in de fifties. Foto’s van Jos Halsberghe (27/9-31/10). 6. Beelden van een vergeten ontmoeting. De Belgische missie in India, 1850-1950 (9/11-25/1/2014) Elders: 7. Comme des sœurs in Gent. 8. De wereld van Sant’Egidio in Luik, Brussel en Antwerpen.

66

B5. Vormings- en wetenschappelijke activiteiten B5.1. Lezingen door KADOC-medewerkers Perk 20 maart Waltwilder 4 mei Antwerpen 14 juni Gent 22 juni Gent 10 sept. Oostende 13 sept. Leuven 20 sept. Antwerpen 27 sept. Leuven16 nov. Brussel 29 nov.

Pisa (IT) 29 april Pisa (IT) 7-8 juni

Brussel 9-11 sept.

Vaalbeek 26 okt.

Joris Colla “Inventariseren van archief en documentatie: hoe begint u eraan?” Workshop Heemkring Ter Ham. “Archiveren kan je leren”. Workshop Erfgoed Haspengouw. De nieuwe ODIS-2-databank: interactieve workshop. ODIS-Invoerdersdag. (met Kristien Suenens) “Hoe beschrijf ik mijn archief? Een handig stappenplan”. Studie- en ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven. (met Peter Heyrman) Aan de slag met ODIS-2! Vormingssessie ODIS-2. “De nieuwe ODIS: genetwerkte contextuele metadata in internationaal perspectief”. Informatie aan Zee. (met Peter Heyrman) “Aan de slag met ODIS-2!” Vormingssessie ODIS-2. (met Peter Heyrman) “Aan de slag met ODIS-2!” Vormingssessie ODIS-2. “Processies en documentair erfgoed”. Studiedag ‘Op handen gedragen’, Leuven. (met Stephan Pauls) “ODIS-2. Een databank over intermediaire structuren in Europa, 19de-20ste eeuw”. Lancering ODIS-2, Vlaams Parlement. Jan De Maeyer (i.s.m. Hendrik Moeys) “Toniolo et le mouvement international catholique”. ‘Giuseppe Toniolo’. Studiedag - Scuola Normale Superiore di Pisa. “The Roman Catholic Church in Belgium: The confrontation with a double loyalty. The problem of choice between the Belgian nation and regional cultural identities (1830 present)”. Workshop ‘Catholicism, nation and nationalism’ - Research Network Catholic Church, modernisation and modernity in Contemporary Europe. “Is there a future for the historical heritage of churches and religious institutes? Management and valorization in the Flemish Community (Belgium)”. International colloquium ‘When a Religion Comes to an End… Political and Social Factors in the Demise of Religions’ - Babel. Belgische Associatie voor de studie van religies / Association belge pour l’étude des religions. “Onvermoede horizonten: neothomisme, liturgische beweging en de vernieuwing van religieuze kunst en architectuur in België, ca. 1900-ca. 1950”. Pro Arte Christiana (PAC) en La Foresta organiseren drie lezingen rond het thema ‘Religie heen en terug’.

Carine Dujardin Kinshasa (RDC) 8-12 april “Historiographie des institutions religieuse en Afrique Centrale” (10 april). “Historiographie de l’histoire des missions et des églises locales en Afrique Centrale” (10 april) “L’histoire orale. “Vers une autre histoire. Théorie et pratique” (11 april) In het kader van: ‘Jalons pour une histoire de l’Église Catholique en Afrique Centrale d’aujourd’hui’. Semaine de formation, Kinshasa, 8 april - 12 april 2013. Borgerhout 14 mei “Mondelinge geschiedenis: theorie en praktijk”. In het kader van het ontwikkelingsgericht erfgoedproject ‘DAKIRA-HERINNERING: 50 jaar Marokkaanse migratie’ van de Federatie van Marokkaanse Verenigingen (FMV). Ieper 28 mei

Roeland Hermans “Vlaamse migranten in Wallonië, 1850-2000”. Vormingplus Oostende-Westhoek.

67

jaarverslag 2013

Den Haag (NL) 7 jan. Rome (IT) 25 febr. Gent 22 juni Ooidonk 7 juli

Mechelen 30 jan. Leuven 8 maart Gent 22 juni Mechelen 14 nov.

Hannuit 4 sept.

Mechelen 20 april Antwerpen 14 juni Heverlee 1 juni

Antwerpen 15 maart Antwerpen 21 maart Leuven 26 maart Leuven 21 juni

Louvain-La-Neuve 8-10 juli Gent 22 juni

Aarschot 22 mei

68

Peter Heyrman “Digital Humanities in Flanders. Building new gangways between research and cultural heritage communities”. Studiedag ‘Digital History’, Huygens Instituut. “The ODIS-database in a nutshell”. Expert seminar ‘European Élites in the 19th Century’ in Rome, Academia Belgica. “Immaterieel Religieus Cultureel Erfgoed. Naar een plan van aanpak”. KADOC Studie- en Ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven. “Duurzame verenigingstradities. Karel Van der Cruyssen en de Koninklijke Kring God en Vaderland”. 120 jaar Koninklijke Kring God en Vaderland. Godfried Kwanten “Boeken in archieven”. KAPA, Dossinkazerne. “Erfgoed in de domeinen onderwijs, sociaal werk en jeugdwerk”. Studenten master pedagogie KU Leuven. “Hoe beschrijf ik mijn archief? Een handig stappenplan”. Studie- en ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven. “Erfgoedzorg in een schuttersvereniging”. Congres Federatie van Vlaamse Historische Schutterskringen. Jo Luyten “De congregatie van de Zusters van het H. Hart van Maria, van Hannuit, en haar bijdrage tot de opbouw van de kerk in de bisdommen Mechelen, Namen en Luik (1833-2013)”. Zusters van het H.-Hart van Maria, Hannuit 4 september 2013. Aaldert Prins “Protestants-evangelisch migrantenerfgoed in Vlaanderen”. Studiedag ‘Made in Flanders’ van het Stafkaartproject Migrantenerfgoed. Presentatie invoerdersgroep Evadoc. Invoerdersdag ODIS. “Historische terugblik op Evangelische Eenheid”. Symposiumdag Evangelische Alliantie Vlaanderen ‘Eenheid, veelkleurig, maar één patroon’. Luc Schokkaert “LIAS. Een digitaal depot in de praktijk”. Algemene vergadering digitale duurzaamheid. Felixarchief, Antwerpen. Presentatie LIAS. Provinciaal Architectuurarchief Antwerpen. “Digitaal archief en auteursrechten. Case: KADOC”. Werkgroep Automatisering VVBAD. Leuven, Stadsarchief. “KADOC en digitaal erfgoed”. Jaarvergadering VUKPP Kristien Suenens “Pères, conseillers, directeurs… Coopération entre fondatrices et jésuites dans des congrégations féminines belges (ca. 1840-ca. 1880)”. Internationale workshop ‘Appropriations et constructions identitaires. Le modèle ignatien dans les congrégations d’hommes et de femmes après 1773. Europe et Amériques’. (i.s.m. Joris Colla) “Hoe beschrijf ik mijn archief? Een handig stappenplan”. KADOC Studie- en Ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven. Annelies Tollet Introductie intergemeentelijk project rond Wereldoorlog I. “De Groote Oorlog in de Brabantse Kouters. Toen leven overleven was”. FARO, Workshop: ‘14-18 van dichtbij. Inspiratie voor lokale projecten over Wereldoorlog I’.

Kopenhagen (DK) 9 dec.

Kinshasa (RDC) 12 april Heverlee 23 mei

Turnhout 28 febr. Antwerpen 4 mei Oostende 12 sept. Oostende 13 sept.

Arthe Van Laer “The European Commission’s Directorate general for Industrial Affairs and European competitiveness (1970s until mid-1980s)”. Workshop ‘Europe’s neoliberal turn: Markets, competition and competitiveness, 1973-mid1980s’ (University of Copenhagen): Luc Vints “Le film missionnaire”. In het kader van: ‘Jalons pour une histoire de l’Église Catholique en Afrique Centrale d’aujourd’hui’, Semaine de formation, Kinshasa, 8 april – 12 april 2013. “Valorisatie religieus erfgoed (casus: film) ”. Expertenforum CRKC | Uit de kast. Over valorisatie en ontsluiting van religieus cultureel erfgoed. Katrien Weyns “Erfgoed bekendmaken via Archiefbank”. Workshops Heemkunde-Vlaanderen: ‘Aan de slag met archief’. “Archief van een reuzenvereniging. Reuze interessant”. Studiedag LECA, MAS, Musée des Géants, ‘Op schouders van reuzen’. “Gegevens laten ‘oogsten’ door Archiefbank” in lezing “Cometa in de praktijk”. VVBAD, Informatie aan Zee. “Verwerking van ontvangen digitale data. De opbouw van het LIAS-pre-ingestproces”. VVBAD, Informatie aan Zee.

B5.2. Deelname aan colloquia, studiedagen enz. Leuven 16 jan. Brussel 5 febr. Schoonbeek-Beverst 16 febr. Mechelen 9 maart Drongen 10 maart Brussel 18 maart Leuven 26 maart Brugge 3 mei Leuven 16-18 mei Sint-Katelijne-Waver 27 mei Brugge 29 mei Brussel 31 mei Antwerpen 14 juni Louvain-la-Neuve 8-10 juli Utrecht (NL) 27 sept. Leuven 9 okt.

Studiedag ‘Kerk zoekt toekomst. Over het eredienstendecreet en de herbestemming van parochiekerken’. VVSG en CRKC. ‘De digitale vrijwilliger’. Studiedag FARO. Infosessie ‘Religieus cultureel erfgoed in Haspengouw in beweging’. Erfgoed Haspengouw en CRKC. Studiedag ‘De blijvende kracht van processies in Vlaams-Brabant en Mechelen. Hoe zij een nieuwe tijd humaniseren en evangeliseren’. Vicariaat Vlaams-Brabant en Mechelen. Ontmoetingsdag UVC Brugge (03/05). Bijeenkomst Gebruikersgroep Auteursrecht. Studiedag Werkgroep automatisering, ‘Digitaal archief en auteursrecht’. Studiedag ‘Een toekomst voor kerken. Kloosters in de stad’. Colloquium ‘Esthetics and Spirituality. Places of Interiority’. Organisatie KU Leuven, UCL, ULB en Lille III. Interprovinciale ontmoetingsdag herdenking Wereldoorlog I. ‘Tournée Générale’. FARO. ‘Thinking heritagisation. The example of the culinary Masterclass with Loïc Bienassis’. FARO en FOST (Social & Cultural Food Studies). ODIS-invoerdersdag. ‘Appropriations et constructions identitaires. Le modèle ignatien dans les congregations d’hommes et de femmes après 1773. Europe et Amériques’. Workshop, UCL. ‘New Directions in the History of Political Ideas’. International Research Seminar Research School Political History with prof. dr. Samuel Moyn (Columbia University). Opleiding gebruik mobiele tiltoestellen, KU Leuven

69

jaarverslag 2013 Antwerpen 11 okt. Leuven 17 okt. Leuven 8 nov. Leuven 14-15 nov. Houffalize 23 nov. London (GB) 30 nov. Brussel 3 dec. Mechelen 7 dec. Leuven 19 dec.

‘Meer dan potten en pannen. Reflecteren over een toekomst voor het erfgoed van eten en drinken’. CAG, MAS Jill Cousins, “The Digital Humanities as a Trojan Horse: Europeana: Impact, strategie & toekomst van digitale service platvormen”. LIBIS Seminar on Europeana. Voorstelling website Depotwijzer.be. Workshop ‘In search of a Christian Democratic Identity. International Politics / European Policies / National Parties’. Civitas. Congres COV (Christelijk Onderwijzersverbond). ‘Sacred Places in Modern Britain’. Docomomo symposium. ‘Blik van de kunsthistoricus op de studie van de monumentale glasramen in België’. Kunsthistorisch seminarie (KIK) ‘Typisch TWIE. Uitdagingen voor het roerend technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed’. 2e ETWIE ontmoetingsdag. “Investigating Reference Rot in Web-Based Scholarly Communication” (Herbert Van de Sompel). LIBIS-seminar.

B5.3. Begeleiding van en colleges aan studenten Henk Byls Seminarie bachelor 2, Geschiedenis, 2013: ‘De Guimardstraat’. Jan De Maeyer Voorjaar 2013 Vak ‘European Identities and Visual Histories’. Master in European Studies. Vak ‘Religie in Europa na 1800: kerken en samenleving’. Master in Geschiedenis. Najaar 2013 Vak ‘Kerkelijke Instellingen’. Master in Geschiedenis. Gastcollege “De problematiek van het behoud en beheer van het patrimonium van de kerk(en) in Vlaanderen. Meer dan een eenvoudig herbestemmingsprobleem”. Vak Levensbeschouwing UAntwerpen. Thema ‘Levensbeschouwing en publieke ruimte’. Ba Architectuur en Ontwerpwetenschappen. wo 18 december 2013. Karim Ettourki Begeleiding van: • Stefanie Tirez (2012-2013, Europese Studies): “Alterisering van migranten via het beeld: onderzoek naar de relatie tussen materiële cultuur, identiteit en stereotypering” (intensieve begeleiding, samen met Jan De Maeyer, promotor). • Nils Roofthoofd (2013-2014, Geschiedenis): werktitel “De Marokkaanse migratie naar Mechelen”, en Abdellah Benotmane (2013-2014, Geschiedenis): werktitel “De Marokkaanse migratie naar Kortrijk” (bij beiden louter adviserende rol, bv. doorverwijzen naar potentieel bronnenmateriaal, eventuele moeilijkheden bij het onderzoek enz. Promotor: Idesbald Goddeeris).

70

Peter Heyrman Gastcollege “De middenstand regeert het land? Sociale identiteiten van zelfstandigen 19de‐20ste eeuw”. Huishoudens in Europa na 1800: convergenties en divergenties (FOUK3A, prof. Leen Van Molle). Godfried Kwanten Gastprofessor college ‘Politieke geschiedenis van België’ (bacheloropleiding) en ‘Vraagstukken uit de Belgische politiek na 1945’ (masteropleiding Vergelijkende en Internationale Politiek). Aaldert Prins • Gastcollege “Protestantse structuren” in cursus ‘Kerkelijke Instellingen’, 1 oktober 2013. • Gastcollege “Protestantisme in België, 19e eeuw – heden” in cursus ‘Kerkgeschiedenis Lage Landen’ (ETF; titularis Andeas J. Beck), 13 mei 2013. Kristien Suenens • Bachelor 2 – Oefeningen Nieuwste Tijd (2012-2013): begeleiding van individuele student Ben Van den Broeck met een paper over de stichter van de Dochters van Maria van Willebroek. • Begeleiding van de masterpaper van Wouter Eylenbosch (2012-2013): “Maria Mediatrix. Een onderzoek naar de geschiedenis en de collectieve identiteit van de monialen van het Maria Mediatrix klooster (1921-1940)”. • Begeleiding van de masterpaper van Andreas Persy (2012-2013): “Het sociale en culturele leven in het Grootseminarie van Mechelen (1944-1970)”. • Begeleiding van de masterpaper van Sander Vansevenant (2013-2014): “De bloei van de Sint-Sixtusabdij in Westvleteren: de ondersteuning van Petit Clairvaux in Canada”. B5.4. Begeleiding doctoraten Jan De Maeyer Henk Byls Jo Luyten Hendrik Moeys Pieter Raymaekers Kristien Suenens Dirk Van Overmeire An Vandenberghe

Religie, cultuur en alteriteit. Vlaams/Belgische migranten in Noord-Frankrijk en Parijs (1850-1960) – gepromoveerd op 26 maart. De uitgedreven religieuzen van de Limburgse religieuze instituten op het einde van de achttiende eeuw en hun bijdrage tot het 19de-eeuws reveil van de kloosters in Belgisch Limburg. Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en de maatschappelijke evenwichten in België (1830-1914). Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1860-1914 – gepromoveerd op 22 oktober. De rol van vrouwelijke religieuzen in de ontwikkeling van 19de-eeuwse actieve zustercongregaties. The Interaction between Missionary Practice and Science in the China Mission Field of the CICMFathers (1868-1940). Mission in the Making. Catholic Missiology, Science and Modernity (1890-1939).

(als copromotor, assessor of begeleider:) Bieke Cattoor Jacopo Cellini Bram Cleys Willemijne Linssen Caroline Voet

Genese en kentering van een katholiek territorium. Proeve van cartografische exploratie (copromotor). Italian Catholicism and International Relations, 1963-1975 (copromotor, samen met prof. Daniele Menozzi, Scuola Normale Superiore di Pisa). Missionering en architectuur in Belgisch Kongo (1908-1960). Identiteits(re)constructie tussen cultuuroverdracht en dialoog (copromotor). Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1800-1860 – gepromoveerd op 24 september. Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991) - gepromoveerd op 26 augustus.

71

jaarverslag 2013 B5.5. Bestuurs- en adviesmandaten Henk Byls

lid stuurgroep project Tracé Travak van de erfgoedcel, Land van Rode.

Joris Colla

lid stuurgroep Religieus Cultureel Erfgoed. lid Technische werkgroep ODIS.

Jan De Maeyer

voorzitter-afgevaardigd bestuurder vzw ‘Onderzoekssteunpunt en Databank Intermediaire Structuren in Vlaanderen (19de-20ste eeuw)’, afgekort ODIS. voorzitter consortium LIAS. voorzitter Belgisch Historisch Instituut te Rome (BHIR). lid Raad van Bestuur Academia Belgica. secretaris-penningmeester Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) vzw. lid Wetenschappelijke Commissie Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG) – KU Leuven. penningmeester vzw Archiefbank Vlaanderen. lid Adviesraad Centrum Vlaamse Architectuurarchieven. lid Directiecomité en Redactieraad Revue d’histoire ecclésiastique. lid Editorial Board The Journal of the Pugin Society. lid Redactiecomité van Trajecta. Tijdschrift voor de geschiedenis van het katholieke leven in de Nederlanden (verantwoordelijke rubriek literatuursignalementen & recensies 19de en 20ste eeuw). lid Editorial Board Schweizerische Zeitschrift für Religions- und Kulturgeschichte. lid Redactieraad Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 20072013. lid Adviesraad Vlaams Instituut voor Audiovisueel Archief (vzw Waalse Krook & IBBT). lid Resonantiegroep Metaforum (KU Leuven). lid werkgroep FARO, DDT-Vl of Coalitie Digitale Duurzaamheid Vlaanderen. lid Board Civitas - Forum of Archives and Research on Christian Democracy.

Carine Dujardin

bestuurslid Expertisehouders voor Levensbeschouwelijke Collecties (vroeger: VRB). lid van adviesraad LIBISnet. lid diverse werkgroepen van LIBISnet (catalografie, serials, schoolboeken, publiekscataloog). lid Campusbibliotheekraad Humane Wetenschappen. lid collectieoverleg van beheerders van bewaarcollecties kinderboeken (België/Nederland). lid Calamiteitenoverleg Leuvense erfgoedinstellingen. lid van Vlaamse Werkgroep Boekgeschiedenis. lid van werkgroep abdijbibliotheek Bornem. lid van de werkgroep Bewaar- en Erfgoedcollecties van de KU Leuven.

Karim Ettourki

lid van de beoordelingscommissies (1) Collectiebeherende Cultureel-erfgoedorganisaties en (2) Cultureel-erfgoedprojecten en Cultureel-erfgoedconvenants. jurylid bij de Prijs voor Algemene Culturele Verdienste (2013). medewerking aan de Junior College-KU Leuven, module geschiedenis: interview in het kader van de CANVAS-documentaire Triq Slama en de Marokkaanse migratie naar België. lid Stuurgroep DAKIRA 50 jaar Marokkaanse gemeenschap in Vlaanderen (1964-1914).

Peter Heyrman

lid Cultureel Erfgoedoverleg Vlaanderen. lid Technische Werkgroep Onderzoekssteunpunt en Databank Intermediaire Structuren in Vlaanderen, 19de-20ste eeuw, ODIS. lid Werkgroep Automatisering Archiefsectie VVBAD. lid Sectorale Deelraad Erfgoed Stad Leuven. lid Werkgroep Prisma-Cijferboek. Veld- en toekomstanalyse van het cultureel-erfgoedveld in Vlaanderen (FARO). lid Stuurgroep ‘De andere’ anders bekeken. Beeldvorming in de religieuze kunst: een contextuele benadering, KMS. lid Stuurgroep DAKIRA 50 jaar Marokkaanse gemeenschap in Vlaanderen (1964-1914).

72

lid klankbordgroep Immaterieel Cultureel Erfgoed & Mondelinge Geschiedenis Centrum Agrarische Geschiedenis vzw. Bestuurslid Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM). lid Jury Erfgoedprijs West-Vlaanderen 2013 (onderzoek). Godfried Kwanten

lid Bestuur Sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer van de VVBAD. lid Jury Ger Schmookprijs. lid stuurgroep Werking Kerkelijke Archieven Vlaanderen. lid Werkgroep Archieven 2020, FARO. lid Adviesraad CRKC. lid Board Civitas - Forum of Archives and Research on Christian Democracy. docent module ‘Inleiding tot de archivistiek’, graduaat bibliotheekopleiding aan de CVO Vrije Leergangen Limburg, Genk. gastprofessor college ‘Vraagstukken uit de Belgische politiek na 1945’ in masteropleiding Vergelijkende en Internationale Politiek KU Leuven. lid Raad van Bestuur vzw Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee. lid Technische Werkgroep Archiefbank Vlaanderen. lid stuurgroep Evadoc. lid organisatiecomité studiedag Tony Herbert, Kortrijk november 2013. lid Planningsgroep Kwaliteitslabel Archief Aartsbisdom Mechelen-Brussel.

Hendrik Moeys

Bestuur Belgische Vereniging voor Nieuwste Geschiedenis. lid Research School for Political History (Nederland).

Luc Schokkaert

lid ICT-raad van Humane Wetenschappen KU Leuven. lid Werkgroep Automatisering van de VVBAD. voorzitter werkgroep archivarissen LIAS. lid administratief overleg groep Humane Wetenschappen KU Leuven. lid werkgroep Archieven 2020, FARO. lid stuurgroep Platform Digitale Duurzaamheid. secretaris stuurgroep LIAS.

Kristien Suenens

lid Stuurgroep Kerkelijke Archieven Vlaanderen.

Luc Vints

lid Raad van Beheer vzw Vrienden van het Vlaams Filmmuseum en -archief. lid Werkgroep Nieuwe Belgische Overzeese Biografie van de Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen. lid Gebruikersgroep Auteursrecht en Cultureel erfgoed, FARO. lid Icom-Vlaanderen / International Council of Museums. lid werkgroep Haalbaarheidsstudie Missiemuseum, CRKC. lid werkgroep www.volgconcilie.be.

B5.6. Geleide bezoeken en werkbezoeken 29 maart 21 juni 8 aug. 2 okt. 18 nov. 20 nov.

Erfgoedmedewerkers provincie Antwerpen, depot KADOC 2. VUKPP. Familie Dua. Studenten archivistiek KU Leuven. Medewerkers FelixArchief Antwerpen. Heemkundige Kring Sint-Huibrechts-Lille.

73

jaarverslag 2013 B6. Overzicht van de schenkers en bewaargevers in 2013 Verklaring AR archief AV audiovisuele documentatie BK boeken en brochures TS tijdschriften Naam schenker Aartsbisdom Mechelen Brussel (Mechelen) (1) Acco Uitgeverij (Leuven) (1) Achter d’Oechelen (Sint-Joris-Weert) (1) ACV (Brussel) (2) ACV Brussel (1) ACW Midden- en Zuid West-Vlaanderen (Roeselare) (1) ACW Verbond Brussel en rand (Brussel) (1) ADVN, Archief-, Documentatie- en Onderzoekscentrum (Antwerpen) (1) Aerts Helena (Kortrijk) (1) Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën (Brussel) (2) AMVC-Letterenhuis (Antwerpen) (2) Annalen van het Thijmgenootschap (Nijmegen) (1) Annuntiaten van Heverlee (Heverlee) (1) Anoniem (21) Anthonis W. (Leuven - Kessel-Lo) (1) Apostolaat der Schippers Gent - Aalmoezeniers van de Binnenschippers (Gent) (1) Archief en Museum voor het Vlaams Leven te Brussel vzw (1) Architectenatelier Verwilt-Cautreels (Lier) (1) Archives d’Architecture Moderne asbl (Brussel) (1) Armeense Evangelische Kerk - Antwerpen (1) Artesis Hogeschool (Antwerpen) (3) Asma Firmin (Antwerpen - Berchem) (1) Aspeslagh John (Kortemark) (1) Association des Conférences Episcopales de l’Afrique Centrale (Kinshasa) (1) Baudot Heleen (Gavere) (1) Bavay Lut (Erpe-Mere) (1) Becker Mathy (Hasselt) (1) Beersmans Dirk (Grobbendonk - Bouwel) (1) Beghin Paul (Herent) (1) Beke Wouter (Leopoldsburg) (1) Belgische Gideons Mol (1) Benedictijnen Brugge Sint-Andriesabdij (1) Benedictinessen Loppem (1) Bervoets Els (Antwerpen) (1) Beugnies Arnout (Wichelen - Serskamp) (1) Beys Tiffany (Zaventem) (1) Bibliotheca Wasiana Sint-Niklaas (1) Bikkembergs Kurt (Hasselt - Stevoort) (1) Billiet Jaak (Leuven - Heverlee) (1) Bisdom Antwerpen (1) Bisdom Brugge (1) Bisdom Gent (1) Bisdom Hasselt (1) Blond Pierre (Braine-le-Comte) (1) Boerenbond (Leuven) (1) Boon Greta (Leuven - Heverlee) (2) Böröcz Zsuzsanna (Antwerpen) (1)

74

Inhoud BK BK BK AR BK AR AR AR BK BK BK BK BK AV/AR/BK/TS AV/BK/TS AR TS BK/TS AR/BK/TS BK BK BK BK BK BK BK/TS AV/AR AV/AR BK BK AR/TS BK AV AR BK BK BK AR BK BK BK BK BK AV AV TS BK

Borré Jos (Lier) (1) Bral Laura (Kortrijk - Bissegem) (1) Brejon De Lavergnée Matthieu (Vannes) (1) Brepols Publishers nv (Turnhout) (2) Breugelmans Johan (Bertem) (1) Broederlijk Delen (Brussel) (1) Broederlijk Delen Antwerpen (1) Brusselaers Mark (Halle) (1) Buijten & Schipperheijn (Amsterdam) (1) Buseyne Chris (Herent) (1) CAG (Leuven) (2) Caritas Antwerpen (1) Caritas International (Brussel - Sint-Joost-ten-Node) (1) Caritas Oost-Vlaanderen (Gent) (1) Casselman Joris (Leuven - Heverlee) (1) CD&V Brussel (1) CD&V Regio Oost-Vlaanderen (Gent) (1) Centre archivistique et documentaire (CARDOC) (Luxemburg) (2) Centre Interdiocésain (Kinshasa) (1) Ceulemans Maggy (Boechout) (1) Christengemeenschap ‘t Lichtpunt (Mechelen) (1) Christiaensen Stef (Holsbeek) (1) Cisterciënzers Bornem (1) Clarissen Oostende (1) Clarissen Stabroek (1) Claus Felix (Waarschoot) (1) Clement Herman (Wevelgem) (1) CM Brussel (1) Coenen Mathieu (Maaseik) (2) College Essen (1) Colman Frieda (Blankenberge) (1) Comité Pontifical des Sciences Historiques (Città del Vaticano) (1) Congregatie Zusters van de H. Vincentius (Beveren-Waas) (1) Cool Mia (Leuven - Heverlee) (1) Cools Jean (Antwerpen) (1) Coppens Lieve (Leuven - Heverlee) (1) Couvreur Elias (Gavere) (1) Crabeels - Hillaert Marc (Waregem) (1) Dagnino Roberto (Groningen) (1) Damiaanaktie vzw (Brussel - Koekelberg) (1) Davidsfonds Kontich (1) Davidsfonds Nationaal (Leuven) (6) De Baere-Wilmots (Destelbergen) (1) De Becker Urbaan (Beersel - Alsemberg) (1) De Bondt André (Rotselaar - Wezemaal) (1) De Bruycker Roger (Antwerpen) (11) De Groe Godfried (Aarschot) (1) De Jonckheere Theo (Mechelen) (1) Dekeukeleire Katrien (Bertem - Korbeek-Dijle) (1) Dekeyser - Billiet Erik & Annie (Gent) (1) Delange (Herzele) (1) Demaerel Ignace (Brussel - Schaarbeek) (1) De Maeyer Steve (Sint-Amands) (1) De Meulder Jean-Pierre (Brussel - Anderlecht) (1) Deneef Alain (Brussel) (1) Denewet Lieven (Hooglede) (1) Depoortere Jan (Leuven - Kessel-Lo) (1) De Poortere José (Deinze - Meigem) (2)

BK AV BK BK/TS BK AR AR AR BK AR BK AR BK AR BK TS AR BK BK AR TS AV BK/TS AR AV BK BK AV/AR BK BK BK AR AR BK BK BK BK AV AV AR/BK AR AV BK AV/BK/TS AR AV AR BK BK AR BK AR BK BK AR/BK/TS BK

75

jaarverslag 2013 De Potter Véronique (Aalst) (1) Deschepper Paul (Waasmunster) (1) Deseyn Marc (Roeselare) (1) Design Museum Gent (1) De Smedt Leo (Opwijk) (1) de Strycker Louis (Brussel) (1) De Vreese Mieke (Deinze) (1) Dewaele Christiane (Blankenberge) (1) De Weerdt André (Leuven - Kessel-Lo) (1) Deweerdt Mark (Herent) (1) De Witte Eduard (Stekene) (1) De Wolf André (Ronse) (1) Diocèse de Lille (1) Dox Anna (Lier) (1) Draye Erik (Herent) (1) Drukkerij Lannoo (Tielt) (1) Dumont Frans (Leuven - Kessel-Lo) (1) Dumont-Gérard Joëlle (Brussel) (1) Durand Jean-Dominique (Lyon) (1) Eberson Alexander (Knokke-Heist) (1) Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (Antwerpen) (1) Erfgoedcel Brugge (1) Erfgoedcel Leuven (1) Eskens Laura (Halle - Lembeek) (1) Evadoc Protestants-Evangelisch Archief- en Documentatiecentrum (Leuven) (1) Evangelische Theologische Faculteit, Leuven (4) Evers Jan (Rotselaar) (1) Eykerman Maria (Bierbeek) (1) Femma (Brussel - Schaarbeek) (1) Feyaerts Mariette (Brugge - Sint-Andries) (1) Feys Françoise (Herent) (1) Focus-WTV (Roeselare) (1) Francken Fons (Kalmthout) (1) Friedrich Ebert Stiftung (Bonn) (1) Gasthuiszusters Augustinessen van Brussel Jette (1) Gemeenschap De Regenboog Anderlecht (Brussel - Anderlecht) (1) Gemeentelijk Museum, Archief en Documentatiecentrum Melle (1) Geysen Jan (Herent) (1) Goossens Mieke (Stekene) (1) Guigui Albert (Brussel) (1) Halsberghe Emmanuel (Antwerpen) (1) Heemkundige Kring Ansfried (Westerlo) (1) Heemkundige Kring Dadingisila (Dadizele) (1) Heemkundige Kring Land van Aalst (Zottegem) (1) Heemkundige Kring van Malle (1) Hendrickx Magda (Rotselaar) (1) Henrard Raymond (Leuven - Kessel-Lo) (3) Henskens Josée (Leuven) (1) Herremans Valérie (Antwerpen) (1) Het Huis van Alijn (Gent) (1) Heylen Remi (Westerlo) (1) Hoflack Daniël (Leuven - Kessel-Lo) (1) Horsten Dries (Hoogstraten) (1) Houberechts Didier (Leuven) (1) ICAG (Leuven) (3) ICVA-CAW De Terp (Antwerpen) (2) Instituut voor Vlaamse Volkskunst vzw (Stekene) (1) Jacobs Antoine (Hoensbroek) (3)

76

AR BK BK AV/AR BK AR BK BK/TS BK AV/BK BK/TS AR/BK BK AV/AR AR/BK/TS BK AV/BK AR/BK BK BK BK/TS BK BK BK AV BK BK AR AR BK BK BK AR BK AV/BK BK BK BK BK AV BK/TS BK BK BK TS BK BK BK BK AR AV/AR/BK TS BK BK AR AR/BK/TS BK

Jadot Claire (Mons) (1) Janssens Frederik (Antwerpen) (1) Jaspers Patrik (Leuven) (1) Jezuïeten Schaarbeek (Brussel) (2) Jozefienen van Sint-Niklaas (Sint-Niklaas) (1) Juveyns Lambert (Bert) (Leuven) (2) K.T.A. GITBO Keerbergen (Keerbergen) (2) KADOC (Leuven) (3) Karmelietessen Blankenberge (2) Karmelietessen Weelde (1) Kayaert Guido (Brussel - Anderlecht) (1) KDC Katholiek Documentatie Centrum (Nijmegen) (1) Kempeneers Gerard (Zaventem - Sterrebeek) (1) Kerkwerk Multicultureel Samenleven Brussel (1) Kervyn-Miller Esther (Zemst) (1) Keulers - Bertrand Magda (Alken) (1) KMO-SERVICE Centrum cvba (Aalst) (1) Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium - Institut Royal du Patrimoine Artistique (Brussel) (1) Konrad-Adenauer-Stiftung (Sankt-Augustin bei Bonn) (4) Kontinenten Missio (Torhout) (1) KSGV (Tilburg) (1) KSJ KSA VKSJ Landelijk Verbond vzw (Brussel - Schaarbeek) (1) KU Leuven Diensten Algemeen Beheer - Exploitatie Residenties (3) KU Leuven Diensten Algemeen Beheer - Universiteitsbibliotheek (6) KU Leuven Diensten Algemeen Beheer (1) KU Leuven Fac. Letteren - OE Geschiedenis (1) KU Leuven Fac. Sociale Wetenschappen - Centrum voor Politicologie (OE) (1) KU Leuven Fac. Theologie en Religiewetenschappen - Diensten (2) KU Leuven Groep Wetenschap & Technologie - Departement Architectuur (2) KU Leuven Initiatieven en Groepsdiensten Humane Wetenschappen - Dienstverlening (1) KVG Antwerpen (1) KVLV (Leuven - Wijgmaal (1) KWB Brussel (1) Lammens Luk (Sint-Truiden) (1) Landbouw-service (Brussel) (1) Lavens Trees (Deerlijk) (1) Le Jeune - Vos Theo (Boom) (1) Lecluyse Dries (Gent - Sint-Amandsberg) (1) Leniaud Jean-Michel (Parijs) (1) Liberaal Archief (Gent) (2) Lindemans Gertie (Brussel - Laken) (1) Locus Jan (Brussel) (1) LUCA Brussel (1) Mariale Werken vzw (Leuven) (5) Markant Vilvoorde (1) Masure Roger (Laakdal - Veerle) (1) Matheus Robert (Antwerpen - Berchem) (1) Meeus Maria (Retie) (1) Merens André (Grimbergen - Strombeek-Bever) (1) Mertens - Trooskens J. (Middelkerke) (1) Mertens Kamiel (Balen) (1) MIAT (Gent) (1) Minderbroeders Sint-Truiden (1) Mispoulier Sara (Lommel) (1) Missionarissen van het Goddelijk Woord Leuven (Leuven) (2) Monballyu Joseph (Knokke-Heist) (1) Montfortanen Rotselaar (1) Morias Chris (Leuven - Heverlee) (1)

BK/TS BK BK AV/AR BK BK BK AV/AR/BK/TS BK BK/TS AV BK BK BK BK AR AR/TS BK BK AR/BK BK AR AR/TS AV/BK/TS BK BK BK TS BK BK AR/TS AR AR TS TS AV AR TS BK BK AR BK BK AV/AR/BK/TS AR AR/TS AR BK AV AR/BK BK TS AR/BK/TS BK BK/TS BK AV/BK/TS TS

77

jaarverslag 2013 Mosselmans Norbert (Huldenberg) (1) Museum Abdij van Park vzw (Leuven - Heverlee) (1) Neyens Willy (Sint-Truiden) (1) Nijs Peter (Brussel) (1) Noël - Vanderveren Madeleine (Leuven) (1) Nys Liesbet (Leuven - Kessel-Lo) (1) Olivier Marc (Kortrijk) (1) Onthaalcentrum De Pelgrim (Scherpenheuvel) (1) Oomen Ad (Maastricht) (1) Page Leo (Leuven - Kessel-Lo) (1) Parochie O.-L.-V., Oude Bareel, Sint-Amandsberg (2) Parochiefederatie Moorslede (Moorslede) (1) Parochiefederatie Sint-Pieters-Leeuw (1) Pauwels Rene Alfons (Beersel - Dworp) (3) Pax Christi Vlaanderen Antwerpen vzw (1) Picardi Paola (Rome) (1) Proost Marcel (Turnhout) (1) Provincie Antwerpen (Antwerpen) (2) Provincie Oost-Vlaanderen (Gent) (1) Provoost M. (Antwerpen) (1) Redemptoristine Nuns Monastery of S. Alphonsus (Dublin) (1) Redemptoristinnen Harelbeke (1) Remmerie Godelieve (Wevelgem) (1) Retsin André (Gent - Oostakker) (1) Robijns Hilde (Leuven) (1) Ronsmans Monique (Leuven - Heverlee) (1) Rouffa Leo (Leuven - Kessel-Lo) (1) Rubens Cyril (Halen - Zelem) (1) Ryckaert Hendrik (Lennik) (1) Salesianen van Don Bosco (Oud-Heverlee) (1) Santy Filip (Kortrijk - Aalbeke) (1) Schepers Hubert (Houthalen-Helchteren) (1) Scheutisten Leuven (2) Schrevens Liliane (Leuven - Kessel-Lo) (1) Sciot Eline (Holsbeek) (1) Scuola Normale Superiore di Pisa (1) Slechten - Hanssen Jos en Marietje (Leuven - Heverlee) (1) Smets Irene (Antwerpen – Berchem) (1) Soenens Jef (Roeselare) (1) Speologische stichting Deurne (1) Stadsarchief Lokeren (4) Stauder Fred (Ottignies - Louvain-la-Neuve) (1) Stedelijke Musea Ieper (1) Steensels Friedo (Bocholt) (1) Studie- en Coördinatie Centrum Joris Van Severen (Ieper) (1) Symons Jo (Leuven - Heverlee) (1) Trappistinnen Brecht (1) UGent - Faculteit Letteren en Wijsbegeerte (1) UGent (1) Uitgeverij Altiora Averbode Educatief fonds (17) Uitgeverij Altiora Averbode Religieus fonds (6) Uitgeverij Carmelitana (Gent) (3) Uitgeverij De Boeck Antwerpen (1) Uitgeverij Face2Face - Printdorp (Meyer & Partners) (Mechelen) (1) Uitgeverij Halewijn (Antwerpen) (1) Uitgeverij Pelckmans (Kalmthout) (3) Uitgeverij Van Halewyck (Leuven - Kessel-Lo) (1) ULB - PHILO - Groupe d’Étude sur l’Histoire de l’Immigration (Brussel) (1)

78

BK BK BK/TS AR AV/BK BK AR AR AV BK BK AV BK AR AR BK BK BK AV/AR/BK AR BK/TS BK/TS AR BK BK AV BK AV BK AV/AR/TS AR BK BK BK BK AR/BK AR AV/BK BK AV/BK/TS BK BK BK BK AR BK BK BK AV/BK BK BK BK BK BK BK BK BK

Universität Passau (1) Universität Wien (1) Universiteit Leiden (1) University College Dublin (1) Ursulinen van O.-L.-V.-Waver (Sint-Katelijne-Waver) (2) Uyttenbroeck-Hendrickx Jan & Min (Antwerpen) (1) Uyttenhove Walter (Nevele - Merendree) (1) Vanacker Daniël (Gent) (1) Van Bergen - De Win J.B.A.M. (Landgraaf ) (1) Van Bouchaute Joost (Aalter) (1) Van Breusegem Peter (Ninove - Denderwindeke) (1) Van Cauwenberghe Steven (Gent) (1) Vandekerckhove Jan (Gent - Mariakerke) (1) Van de Maele Romain (Leuven - Heverlee) (1) Van de Meulebroucke Gerard (Zottegem) (1) Vandenwijngaert Hendrik (Heusden-Zolder) (3) Van de Perre Dirk (Ninove - Pollare) (1) Vandeputte Veerle (Gent) (2) Vanderjeugt Kaat (Ieper - Boezinge) (1) Vanderplaetse - Verhelst Lut (Ieper) (1) Vandersteene Willy (Zwevegem - Moen) (1) Van de Walle Etienne (Gent - Gentbrugge) (1) Van Dessel-Janssen Peter (Leuven - Heverlee) (1) Van Dromme Basil (Bonheiden - Rijmenam) (1) Van Gelder Lambert (Nijmegen) (1) Vanhauwaert Leopold (Aalst) (1) Van Herreweghen Herman (Roosdaal) (1) Van Hoof Lief (Nijlen - Kessel) (1) Van Hooydonk Fred (Wommelgem) (1) Vanhove Lode (Antwerpen - Deurne) (1) Vanhove Stanislas (Boechout) (1) Van Humbeeck-Bueken Paul (Leuven - Heverlee) (1) Vankrunkelsven Helene (Bonheiden) (1) Van Laere-Leysen (Destelbergen) (1) Van Oostrom Frits (Leiden) (1) Van Oudenhove - Lanckman (Leuven - Kessel-Lo) (2) Van Overloop Mariette (Sint-Niklaas) (1) Van Poecke Georges (Turnhout) (1) Van Puymbroeck Marjet (Antwerpen - Borgerhout) (1) Van Roy Pieter (Leuven - Heverlee) (3) Vansina Alfred (Leuven - Kessel-Lo) (1) Van Uffelen Frans (Lede) (1) Vanwetswinkel Johan (Grimbergen) (1) Vanwildemeersch Jef (Leuven - Kessel-Lo) (1) Verbanck Mia (Antwerpen - Berchem) (1) Verheeke Frans (Gent -Zwijnaarde) (1) Verreydt Detty (Leuven) (2) Verriest Willy (Brugge) (1) Verschraegen Wilfried (Brussel - Sint-Pieters-Woluwe) (1) Versteele Roger (Kraainem) (3) Versteylen Luc (Wommelgem) (1) Verstraete Marc (Leuven) (2) Verstraete Pieter Jan (Kortrijk) (1) Vinck Honoré (Herent) (2) Vissenaekens Egide (Herent) (2) VKLO-Keukeldam (Waregem) (1) VKW, het Ondernemersplatform (Antwerpen - Wilrijk) (1) Vleurick Denise (Leuven - Heverlee) (1)

BK BK BK BK BK AR/BK/TS AR TS AR BK AV BK BK AR BK BK AV/BK BK AV AR AR BK BK AR/TS AR AR BK BK BK AR BK BK AV/AR/BK BK BK AR BK/TS AV/BK AR AR/BK/TS AV/TS AR/BK/TS AR BK AV BK BK AV/AR/BK AR BK BK AV/AR/BK BK BK BK AV/BK

79

jaarverslag 2013 Voet Caroline (Antwerpen) (1) Volens (Brussel - Laken) (1) Voskuil Erika (Leuven - Kessel-Lo) (1) Voyé Liliane (Marchin) (1) Vranckx Jo (Boortmeerbeek) (1) Vriens Jef (Sint-Katelijne-Waver) (1) Wederzijds Hulpbetoon Antwerpen (Antwerpen) (1) Welzijnszorg (Brussel) (1) Weverbergh Roger (Gent) (1) Windesheim Serviceflat (Herent) (1) Wouters Anna (Leuven) (1) Wouters Lieve (Herent) (1) Wynants Paul (Nivelles) (2) Zaman Luc (Antwerpen) (1) Zusters Kindsheid Jesu van Gent Nerem (Tongeren) (2) Zusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria - Zusters van de Jacht Heverlee (5) Zusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria - Zusters van de Jacht Kessel-Lo (1) Zusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria - Zusters van de Jacht Leuven (2) Zusters van de Heilige Engelen van Lokeren Geraardsbergen (1) Zusters van de Heilige Jozef van Brugge (Brugge) (1) Zusters van de Heilige Vincentius a Paulo van Waarschoot (1) Zusters van de Heilige Vincentius van Opwijk (Kalmthout) (1) Zusters van de Voorzienigheid van Ruillé-sur-Loir (Hoeselt) (1) Zusters van Don Bosco Wijnegem (1) Zusters van Liefde van Jezus en Maria van Gent Beveren (Melsele) (1) Zusters van O.-L.-V. Presentatie van Beveren (1) Zusters van O.-L.-V. Presentatie van Sint-Niklaas (1) Zusters van O.-L.-V. van VII Weeën van Ruiselede (1) Zusters van O.-L.-V. van VII Weeën van Steenhuffel (1) Zwartzusters Augustinessen van Dendermonde (1)

80

BK AR TS AR/BK AV BK AR AR BK/TS TS BK/TS BK BK BK BK AV/BK/TS BK AV/BK TS AR/BK/TS BK AR BK BK/TS BK BK AR BK BK BK