Just Jazz
Laat je verleiden door de muziek
2
Just Jazz
Laat je verleiden door de muziek
Afstudeercommissie: prof. ir. L.C.J. van Luxemburg prof. ir. J. Westra ir. J.P.A. Schevers ir. C.C.J.M. Hak prof. ir. J.P.T. Dekkers
Mirjam Roth 14- december 2010
[email protected] Afstudeerproject binnen het atelier: ‘to the bone’ 3
4
Just Jazz Laat je verleiden door de muziek
Dit afstudeerproject is onderdeel van het afstudeeratelier ‘to the bone’. Kenmerkend voor dit atelier zijn de projecten die voortkomen uit de eigen fascinatie van de studenten. Deze fascinatie kan betrekking hebben op een bepaald materiaal, de tijd, veroudering, dans of in mijn geval op geluid, akoestiek en beleving. In mijn afstudeerproject heb ik architectuur en akoestiek gecombineerd door een ontwerp voor een jazzpodium te maken. Hierbij heb ik mezelf de vraag gesteld: wat zijn de sfeerbepalende elementen in de jazzmuziek en op welke manier zijn deze te vertalen naar architectonische elementen en bouwfysische condities? Tijdens het onderziek ben ik tot het inzicht gekomen dat er eerst een andere vraag beantwoord moest worden, namelijk: kunnen akoestische principes leiden tot een architectonisch ontwerp? Bij gebouwen voor muziek bepaalt men normaal gesproken van tevoren welke muzieksoorten er gespeeld gaan worden en daar wordt de akoestiek op aangepast. Over de akoestiek waarin jazz het beste tot zijn recht komt helaas nauwelijks iets bekend. Hier is tijdens het project dan ook onderzoek naar gedaan. Daarbij is het in dit project niet de bedoeling dat de architectuur ondergeschikt is aan de akoestiek. Er is daarom een andere benadering nodig dan gebruikelijk. Deze is gevonden in de ontwerpbenadering van de auditieve en de visuele ruimte. Door van tevoren te bepalen waar men wat moet kunnen horen en/of zien, ontstaat er een plan waarbij architectuur en akoestiek samenvallen. Sonny Rollins op de William’s Bridge 5
Brothel, New Orleans
New Orleans Jazz
Red light district ‘Storyville’, New Orleans
De eerste jazz ontstond rond 1890 in New Orleans. De eerste jazz artiesten waren zwart en de enige plek waar ze mochten optreden was het red light district.
Chicago Jazz
Swing ‘Harlem Rent Party’, New York
De Swing ontstond aan de westkust van de V.S. en was de popmuziek van de jaren ‘30 Er werden grote dansfeesten gehouden in de grote zalen die voor handen waren.
Bebop Palomar Bar, Los Angelos
Cool Jazz, Hard Bop, Post Bop & Soul Jazz
De bebop ontstond als tegenreactie op de Swing. Vanaf dit moment wordt de jazz meer een kunstvorm. De meeste beboppers spelen in de kleine clubs in New York
Ook tijdens deze periode was de jazz voornamelijk te vinden in de kleine clubs aan 52nd street New York.
Tegenwoordig
6
Sinds een paar jaar wordt er speciaal voor de jazz gebouwd. Waar men vroeger speelde waar het mocht/kon, krijgt de jazz nu een eigen plek.
Royal Roost, New York
Jazz Fusion, Funk Jazz & Free Jazz
Condon’s Club, New York
Jazz at the Lincoln Center, New York
Vanwege betere economische en sociale omstandigheden kwam de jazz via Chicago in New York. Hier ontstonden de zogenaamde ‘Harlem rent parties’.
Loft ,New York
Net als in de periode van de Chicago jazz, wordt in deze periode weer gespeeld in appartamenten, the New York Loft Scene.
Just Jazz Laat je verleiden door de muziek
Jazz terug naar de straat Vanaf haar ontstaan werd jazzmuziek vooral gespeeld op de plekken waar het mocht en kin, vaak kleine kroegen. Tijdens de swingperiode werd de jazz zo groot dat men vooral speelde in de grote zalen die voor handen waren. Na de swing waren de jazzmuzikanten vooral in kleine clubs te vinden, waar ze nooit meer echt uit zijn gekomen. Pas sinds de laatste tien à vijftien jaar wordt er speciaal gebouwd voor jazz. Echter in deze nieuwe jazzzalen lijkt het alsof de jazzmuziek als een soort museumstuk bovenin een gebouw bewaard wordt. De drempel om naar binnen te gaan lijkt steeds hoger te worden. Volgens mij moet jazz weer terug naar de straat en een muzieksoort zijn voor iedereen.
Locatie Impressie jazzruimtes in de stationsgang
Station Amsterdam Centraal is een plek waar elke dag duizenden reizigers komen. Onder deze reizigers zijn er velen die enige tijd op het station verblijven. Hen wil ik verleiden met muziek zodat de jazz opnieuw ontdekt kan worden. In de stationsgangen komen een aantal jazzruimte. De muziek die in deze ruimtes wordt gemaakt is te horen in de gangen van het station zodat de reizigers even kunnen gaan zitten en luisteren. Aan de noordzijde van het station komt een podium waar grotere optredens plaats kunnen vinden.
Plattegrond Station Amsterdam Centraal; locaties van de jazzruimtes 7
8
Just Jazz Laat je verleiden door de muziek
Verleiden door muziek In het ontwerp wordt voornamelijk gewerkt met reflecterende wanden die de auditieve ruimte richting geven. Deze wanden kaatsen het geluid richting de uitgang van het station, naar de opstapplek van de veerponten en over ’t IJ. Mensen die over de fiets- en wandelboulevard langs het gebouw lopen of fietsen krijgen zo een fragment te horen van wat er binnen gespeeld wordt. Boten die over ’t IJ varen kunnen even aanleggen bij de pier en genieten van de muziek. Door de muziek die binnen gemaakt wordt ook buiten te laten horen, worden voorbijgangers sneller nieuwsgierig naar wat er binnen te beleven is. Het gebouw wordt zo toegankelijker voor mensen die misschien niets met jazz denken te hebben. Met behulp van het programma ODEON is gecontroleerd of de muziek die op het podium gemaakt wordt ook daadwerkelijk hoorbaar is in het rond het gebouw. Uit deze controle blijkt dat het geluidniveau van muziek bij de uitgang van het station en bij de opstapplek van de veerponten ongeveer gelijk is aan het niveau van het achtergrondlawaai. Dit betekent dat de muziek op beide plaatsen te horen is.
Auditieve ruimte rond een geluidsbron 9
10
Just Jazz Laat je verleiden door de muziek
Vergelijking achtergrondgeluidniveau en geluiddrukniveau trompet
Geluiddrukniveau [dB]
60 55 50 45 40 35 30 125
250
500
1000
2000
4000
frequentie [Hz] Achtergrondgeluiddrukniveau
Geluiddrukniveau trompet positie 1
Geluiddrukniveau trompet positie 2
Ingang van het jazzpodium gezien vanaf de opstapplek van de veerboten 11
12
Just Jazz Laat je verleiden door de muziek
Bevindingen Wat zijn de sfeerbepalende elementen in de jazzmuziek en op welke manier zijn deze te vertalen naar architectonische elementen en bouwfysische condities? Bij jazz is vooral intimiteit, toegankelijkheid en openheid belangrijk. Intimiteit kan vertaald worden naar een wat kleinere ruimte waarbij de afstand tussen het publiek en de muzikanten klein is. Hierbij hoort ook een laag podium, waarbij het publiek en de muzikanten gelijkwaardig zijn. De toegankelijkheid en de openheid zullen voor een deel uit de organisaties moeten komen, maar ook hier kan de architectuur een bijdrage leveren door bijvoorbeeld de toegang letterlijk laagdrempelig te houden. Akoestisch gezien lijkt er geen typische jazzakoestiek te bestaan. Andere zaken, zoals de intimiteit, toegankelijkheid enz. zijn veel belangrijker. De akoestiek kan wel een goede bijdrage leveren aan de toegankelijkheid en openheid van jazzpodia. Door buiten al iets te laten horen van wat zich binnen afspeelt, worden voorbijgangers sneller nieuwsgierig en durven ze eerder naar binnen te gaan.
13
14
Just Jazz Laat je verleiden door de muziek
5 7
2 4
6
1
8
3 9
Indeling: 1: Podium 2: Zaal 3: Bar 4: Toiletten 5: Installatieruimte
6: Kleedkamer 7: Opslagruimte 8: Kassa/Informatie balie 9: Instrumenteopslag 15
16
17
