Bronovo
Courant
JUBILEUMUITGAVE
FEBRUARI 2015
HET IS GEWENSCHT IN DEZEN TIJD GOED TE ZIEN NAAR DIT WERK DER BARM HARTIGHEID
Een bewoogen leven Van een onzer speciale verslaggevers
Sara Katharina ‘Cateau’ de Bronovo werd geboren op 17 februari 1817 te Rotterdam. Ze had twee broers. Na de vroege dood van haar moeder nam Sara de zorg van het gezin op zich. Het gezin was inmiddels verhuisd naar Hellevoetsluis, waar haar vader tot directeur van de marine was benoemd. In die periode viel de kennismaking met Koningin Sophia, die in 1849 bij terugkeer uit Engeland enkele dagen in de woning van De Bronovo logeerde. Tussen beide vrouwen bestond sindsdien een goede vriendschap, die in de Haagse levensjaren van Mevrouw De Bronovo niet zonder betekenis is geweest. Haagsche adel Na de dood van haar vader kwam Cateau naar Den Haag en werd zij actief in de Vereeniging tot Zedelijke Verbetering van Gevangenen. In die tijd raakte zij bekend met verschillende vertegenwoordigers van de Haagse adel. Vooraanstaande tijdgenoten roemden haar kwaliteiten: ‘Het langdurige ziekbed harer moe-
der was voor de dochter een leerschool geweest, waarin zij verder opgeleid werd, toen zij vele maanden zat aan de bedstede eens broeders, die als de moeder veel en bang, vreselijk en akelig geleden heeft. Later door vriend en maag aangezocht, toefde zij veel op ziekenkamers en verkreeg zij die handigheid in het oppassen van kranken, welke voor geen goud te verkrijgen is.’ Een hoogst fatsoenlijke dame ‘Mevr. De Bronovo is eene zeer welopgevoede, hoogst fatsoenlijke dame. Zij is reeds het tijdperk van den ernst des levens binnengetreden, en reeds vroeg eene leerling geweest in de school des lijdens, voorbereid en geoefend voor haar nauwere betrekking tot het Diakonessenwezen.’ In 1864 werd Cateau geïnformeerd over de plannen van een comité dat een Opleidingshuis tot Ziekenverpleging wilde opzetten. Het stond ‘aanstonds’ vast dat zij de aangewezen vrouw was om die plannen ten uitvoer te leggen.
“Wij lopen gevaar de betekenis van den enkelen mensch uit het oog te verliezen, wij leven in den tijd van het massale. Het Diakonessenwerk tekent niet met ziekte alleen, maar met den zieke. Niet met armoede of ellende alleen, maar met den armen en ellendigen mensch.”
Oudtijds Geheeten Bonbons van Baron Hop
! akelijk aanbevolen
Sm
Sara Katharina de Bronovo (geb. Rotterdam 17-2-1817 – gest. Den Haag 18-6-1887), oprichtster en eerste directrice van de Haagsche Diakonessen-Inrichting, het latere Bronovo.
“Een betere verzorging van lijdenden en kranken”
Ds. Jan Moll (1798-1891) leidde de eenvoudige plechtigheid der inwijding van het opleidingsinstituut voor ziekenverpleegsters in het bijzijn van het Bestuur, enkele genoodigden en twee Zusters. De heer Mol hield een rechtbezielde toespraak over het gewichtige werk dat hier door Directrice en Zusters werd begonnen, namelijk de betere verzorging van lijdenden en kranken.
Op 4 februari 1865 werd in Den Haag aan de Kazernestraat nr.30, zonder enige publieke ophef, wat zou gaan heten het ‘Opleidingshuis tot Ziekenverpleging’ geopend. Daarmee was het fundament van Bronovo gelegd.
Dat heerlijke mensch!
EEN PRIKJE VAN CATEAU DOET GEEN PIJN!
H.A.C. Snethlage, predikantdirecteur van het Diakonessenhuis te ’s Gravenhage.
Deez speld prikt zeker en gewis, Maar dit niet het voornaamste is: Zij hecht ook zaken aan elkaar – Ach, werden wij het steeds gewaar, Dat, waar wij soms elkander prikken, Wij ons tot hechten ’t liefste schikken.
In 1887 vierde Zuster De Bronovo haar zeventigste verjaardag. Om de Zusters letterlijk en figuurlijk een hart onder de riem te steken en hen te bedanken voor hun barmhartige zorg en het plichtgetrouw vervullen van hun werkzaamheden schonk zij ter gelegenheid de Zusters een gouden doekspeld met een rijm.
voor steun om hun voornemen van het stichten van een iets op zeer kleine schaal zouden wenschen te beproeven. stonds’ stond het vast dat zij de aangewezen vrouw was Opleidingshuis tot Ziekenverpleging te realiseren. “Voor- Eene onzer heeft voor den tijd van vier jaren een huis af- om de plannen ten uitvoer te brengen. Een arts die zich
Een comité van een drietal voorname Haagse dames treffelijke instellingen in en buiten ons vaderland, mogen gestaan ter proefneming.” Schijnbaar toevallig kwam een achter de plannen had geschaard riep enthousiast uit: richtte zich in een pamflet uit 1864 tot hun stadsgenoten ter aanwijzing strekken van den zin en geest waarin wij zekere Cateau de Bronovo in die dagen voorbij en ‘aan- “Waar hebt ge dat heerlijke mensch opgediept!’
PAGINA 2
B R O N O V O
C O U R A N T
FEBRUARI 2015
De wieg voor het Vorstenkind Geheel vervaardigd door de Zusters van Bronovo....
I
n den kring van het ’s Gravenhaagsche Diakonessenhuis is dezen zomer het voornemen gerijpt om aan H.K.H. Prinses Juliana een geheel door de Zusters zelf vervaardigde wieg met toebehooren aan te bieden. Nadat zekerheid was verkregen, dat de aanbieding van zulk een geschenk niet onwelvallig zou zijn, is op verzoek van Brono-
vo door de directeur van de Rijksrietvlechtschool te Noordwolde (Fr.) een ontwerp gemaakt. Hare Koninklijke Hoogheid, die het ontwerp ter beoordeling kreeg, heeft hierin eenige veranderingen aangebracht, welke het geheel zeer ten goede zijn gekomen. Onder leiding van genoemden directeur is de wieg door een der Diakonessen gevlochten en daar-
na gespoten in de kleur, passend bij de garneering van de wieg. De wieg en ook de neervallende kap zijn gevoerd met saumonkleurige tafzijde, overtrokken met ivoorkleurige tule. Al het verder bij behoorende: lakentjes, sloopen, onderlakentjes, onderleggers, kruikenzakjes enz., werd door oudere en jongere Zusters van het huis met de hand bewerkt. De zes bovenlakentjes, waarvan twee versierd zijn met eigenhandig gekloste kant, één met open zoomen, drie met Engelsch borduursel, werden evenals de bijpassende sloopjes door verschillende Diakonessen gemaakt. Het dekentje in z.g. quiltingwerk met bloemmotief, werd vervaardigd van dezelfde zijde als de bekleeding van de wieg. In de bewogenheid der voorafgaande weken was voor eventuele persoonlijke overhandiging geen gelegenheid meer, maar nu is Woensdag middag ten 4 ure de wieg met begeleidend schrijven ten paleize Soestdijk bezorgd. Door het ’s Gravenhaagsche Diakonessenhuis zijn op verzoek van den geneesheer van Hare Koninklijke Hoogheid twee Zusters-kraamverpleegsters aangewezen om bij de verwachte blijde gebeurtenis haar diensten te verleenen, en wel de eerste kraamverpleegster van het huis, Zuster Trijntje Boonstra, geassisteerd door Zuster Romkje Vormeer.
Regime! (Uit de Huisorde van het Zusterhuis) Ook goedemorgen De Zuster staat op om 5.45 uur, haalt haar bed af, wascht en kleedt zich, maakt het bed op en de waschtafel schoon. Uiterlijk om 6.25 uur, is zij in de Huiskamer van het Zusterhuis. Komt zij te laat dan betaalt zij 5 cents boete. Eet smakelijk! Waar tijdens de maaltijden ouderen zijn betaamt dat de jongeren stil zijn. Zwijgen wordt voor de jongere Zusters aanbevolen.
SANTJES!
Kandeel, de oudvaderlandsche drank na de geboorte.
Vrije tijd Buiten noodzakelijkheid kan de Zuster gedurende het eerste jaar van haar verblijf in de Inrichting, noch buiten de stad gaan verplegen, nog voor eigen genoegen van huis gaan. Als het geschikt kan worden heeft de Zuster ’s middags een uurtje vrij. Zij gebruikt dezen tijd om hare lessen te leren, haar waschstel te vullen of wat in de lucht te zijn. Bezoek aan andere afdelingen is alleen geoorloofd na bijzondere toestemming van de Leerzuster. Indien het geschikt kan worden krijgen de Zusters, naast de reeds vastgestelde uren van ontspanning en jaarlijksche vacantietijden, ook elke 14 dagen een ganschen middag vrij.
Slaap zacht Men kent de netheid van een meisje aan den toestand waarin haar slaapvertrek verkeert. In het slaapvertrek past de stilte, daarom wordt er niet meer gepraat nadat de bel gegaan is. De Zusters mogen elkander bij het naar bed gaan onder geen voorwendsel op de slaapkamer bezoeken. Vacantie, vacantie! Als een Zuster in vacantie gaat, verwacht men dat haar hoekje in de slaapkamer en haar vakje in de Huiskamerkast netjes achterblijven. Mocht zij zaken laten liggen, dan wordt daar een vrouw in de wijk gelukkig mee gemaakt.
TER R ZUSEINE TOMK N KL RIX JE A A AN IE V
Nederland schijnt zich dezer dagen te herinneren dat het vroeger ter eere van de jonggeborenen kandeel dronk, gelijk het schone bakerrijm zegt:
Toen ’t kindje op de wereld kwam, Al uit zijn donker hoekjen, Toen dronken de vrienden wijnkandeel, En wonden ze ’t in een doekjen. Reeds in de vroegste tijden was dit overoud gebruik in zwang. De middeleeuwen, met haar liefhebberij voor gekruide warme wijnen, hebben het niet afgeschaft, getuige een recept uit 1599: “Laat Bier siedende heet worden, doeter in doyeren van Eyeren. Ende of ghy wilt, soo meuchdy nemen Wyn voor Bier.” De kandeel was in ons vaderland de eerste drank die de moeder na de geboorte gereikt werd, onderwijl men de buren waarschuwde om “het kind te komen verdrin-
ken.” In de hedendaagsche keuken zou men het kunnen maken als een wijnvla: Trek een flesch rooden wijn langen tijd met kruidnagelen en kaneel. Laat hem niet koken. Klop zes eierdooiers met suiker los en doe deze in een ruime pan met dikken bodem. Laat den wijn bekoelen na hem van de kruiderij ontdaan te hebben en voeg hem met scheutjes op het allerzachtste vuur aan de eieren toe, al roerende en roerende, tot ze stijf is. Santjes!
Zuster Romkje Vormeer werd in 1937 uitgenodigd om kennis te komen maken op Soestdijk. Er was een bijzondere gebeurtenis op komst: prinses Juliana was in verwachting van haar eerste kind. Twee Zusters van Bronovo werden gevraagd om te komen assisteren bij de bevalling. Op zondagavond 30 januari 1938 kwam er een auto die Zuster Romkje Vormeer van Bronovo op kwam halen voor vertrek naar Baarn. Op maandagmorgen zag Beatrix op paleis Soestdijk het levenslicht. De officiële roepnaam werd Beatrix. Prins Bernhard zei dat de klemtoon eigenlijk op de a hoort te liggen, maar dat hij had besloten de klemtoon, in overeenstemming met het gebruik, op de e te leggen. De informele roepnaam werd uiteindelijk Trix, zoals op de foto te lezen staat: Aan Zuster Romkje van kleine Trixie, Juliana en Bernhard.
FEBRUARI 2015
B R O N O V O
“DE CAPITULATIE IS THANS EEN FEIT” Jkvr. M.J.W. van Hogendorp, Besturend Zuster, 1940
W
at op grond van ligging in de nabijheid van enkele militaire gebouwen tevoren al werd gevreesd, gebeurde ook: in alle vroegte van de tiende mei 1940 was de Alexanderkazerne doelwit van Duitse bommenwerpers en begon de stroom van Nederlandse gewonde soldaten naar de Haagse Diakonessen-inrichting. Ook van het strijdtoneel bij Waalsdorp werden gewonden naar Bronovo afgevoerd. Gedurende de eerste weken na het uitbreken van de oorlog bleef een belangrijk deel van de bedden in Bronovo met gewonde en zieke Nederlandse militairen bezet. Voor opnames uit de burger-
bevolking was nauwelijks ruimte. Een ingrijpende verandering kondigde zich aan in oktober 1940, toen het bestuur van Bronovo de aanzegging kreeg dat de inrichting door de Duisters in beslag zou worden genomen en dat Duitse patiënten naar de Inrichting zouden worden overgebracht. GROTE SPANNINGEN… Het bestuur van het Haagse Huis stond nu voor een moeilijke beslissing. Het ziekenhuis en de Diakonessen ter beschikking te stellen voor Duitse soldaten of niet? Zo niet, dan moest men het Huis prijsgeven en plaatsmaken voor Duitse Zusters. In overleg met de Zusterkring werd voor het eerste gekozen.
Wat aan het begin van de oorlog nog acceptabel leek met een beroep op de verantwoordelijkheid van de diakones voor de verpleging van zowel vrienden als vijanden, leidde in het laatste oorlogsjaar tot grote spanningen. Bij alle dreiging en verraad, bij alle gevaren van verzet en bij alle gewetensbezwaren die de verpleging van Duitse en Duitsgezinde patiënten met zich meebracht, kwam nog de angst om direct slachtoffer te worden van oorlogsgeweld. Gezien de herhaalde aanvallen van de Engelsen op de militaire basis in het kustgebied bestond er voor Bronovo een voortdurend en reëel gevaar. In de nacht van 5 op 6 juli 1941 sloeg
PAGINA 3
C O U R A N T
Zuster Jetty Schumacher
“Ik wilde niet liegen, zelfs niet tegen een Duitser” “Hij was een hoge Duitse officier, en uitgerekend ik moest hem verplegen. Elke ochtend wassen, maar niet aankleden. Want als hij klaar was rinkelde hij met een belletje en dan kwam zijn oppasser, een heel jonge soldaat die hem verzorgde. Die kwam dan met een stapeltje boeken en die moest ik in de kast leggen. Wij zouden tegen die jongen zeggen dat-ie ze zelf maar in de kast moest leggen. Maar bij die officier ging alles model, dus legde ik ze in de kast. Steeds kwam die
jongen terug met nieuwe stapels. En opeens komt hij aan met een grote revolver. Ik vertikte het om dat wapen aan te pakken. Ik deed mijn hand op mijn rug en dacht, dat versta je wel. Ik dacht ook: wegwezen Jetty, want die hoge officier is woedend. Ik was nog niet bij de keuken toen hij belde. Waarom hebt u geweigerd die revolver in de kast te leggen? Toen heb ik gezegd: ‘Hoeveel mensen zijn hiermee doodgeschoten? Zo’n wapen wil ik niet aanraken.”
er een bom in bij de achtergevel. In de zomer van 1944 kwam het ziekenhuis onder directe bedreiging van de V2-projectielen die in de naaste omgeving van het ziekenhuis werden afgeschoten. Op 23 oktober van dat jaar kwam een dergelijk wapen op nog geen 100 meter van het ziekenhuis neer. In de oudejaarsnacht van 1944 werden door een hevige explosie 1500 ruiten van het hoofdgebouw vernield. De directie besloot aan de ‘niet rechtstreeks bij den arbeid betrokken Zuster te proponeren om ons gevaarlijk gelegen Huis tijdelijk te verlaten.’ Alle Zusters verklaarden hun post niet te willen verlaten.
Landgenooten! "Na vier jaar ongeëvenaard schrikbewind wensch Ik ook dezen tienden Mei hulde te brengen aan U, voor uw onwrikbaren weerstand. Voor dit verheffend en sterkend voorbeeld
Bronovo bevrijd!
danken wij U in diepe ontroering. Dit voorbeeld werd ons niet gegeven door enkele personen of groepen, doch door alle groepen en personen waaruit ons volk bestaat. Moge ieder
5 mei 1945 Op 5 mei 1945 kwam ook voor de Haagse Diakonessen-Inrichting de bevrijding, al bleef een deel van het gebouw gereserveerd voor de verpleging van Canadese
en Engelse manschappen. Pas op 24 oktober vertrokken de laatste Geallieerden en was de oorlog voor Bronovo echt voorbij.
zich dat herinneren als uw eendrach- ook geen sprake meer kunnen zijn tige volksgemeenschap in het ko- van verschil in onderlinge waardemende tijdperk zijn vruchten af zal ring in dat nieuwe Vaderland.” werpen. Veel verouderde scheidsmuren zullen dan verdwijnen en er zal
PAGINA 4
B R O N O V O
C O U R A N T
FEBRUARI 2015
Wat kan ik voor u doen..? aten we haar Zuster Jetty noemen, de achternaam doet er niet zoveel toe, want Zuster Jetty is diakones, één van velen. In haar willen wij het hele corps eren dat al zo lang in stilte werkt. Twintig jaar oud dacht Zuster Jetty, “wat kan ik doen?” en toen zij een diakones ontmoette wist zij dat dit was wat zij zocht. Toen Zuster Jetty 25 jaar was werd zij diakones. Men wordt dat niet zomaar! Men moet enige maanden of jaren tussen de Diakonessen werken om te weten wat men doet. Men moet opgenomen worden in de gemeenschap en die gemeenschap ook willen dienen. Zuster Jetty heeft de besloten wereld van het ziekenhuis inmiddels vaarwel gezegd en is “de wijk” in gegaan. Niet een wijk van grote, goed-gemeubileerde huizen en dure mensen. Nee, een buurt met grauwe troosteloze straten zonder bomen en tuinen, maar met burenruzies, drankmisbruik en afbetalingen. En alsof de mensen er nog niet genoeg opeengepakt
zitten, vind je bijna achter elke straat een binnenhofje. “En toch,” zegt Zuster Jetty, “is dit een prettige wijk. Men staat eerst wat wantrouwend tegenover je, maar als je hun vertrouwen eenmaal hebt, is men hartelijk en welwillend.” Er zijn in de wijk van Zuster Jetty niet veel moeders de hele dag thuis. Zij werken erbij. De kinderen (en dat zijn er veel) gaan naar school en als ze daarvoor nog niet groot genoeg zijn, naar een kinderbewaarplaats. Maar de baby’s ziet Zuster Jetty vrijwel allemaal op haar consultatiebureau en dat alleen al is een prestatie die er wezen mag, want vijf jaar geleden
“U komt nog net op tijd, ik was juist even van plan uit te gaan,” zegt deze patiënte, die al jaren ziek is, schertsend. was er helemaal nog geen consultatiebureau. “Je moet weliswaar rekening houden met de omstandigheden, maar soms gaat het me aan m’n hart wanneer ik die wurmen zie in een benauwd kamertje. Een kamertje waar nooit gelucht wordt, waar vaak ook nog moet worden gekookt, waar de hele dag mensen zijn en waar soms ook
nog andere kinderen spelen… Ik houd van die kinderen. Ik heb er nooit bij stilgestaan dat ik ze misschien zelf had kunnen hebben. Mijn werk brengt veel drukte met zich mee en ’s avonds thuis ben ik moe, dat wil ik gerust bekennen. Wij hebben de opdracht: “Draag zorg voor alles wat hier is.” Je doet het gebrekkig en je faalt vaak, maar het gaat… Je hebt niet
Zomaar een dag uit het drukke leven van Zuster Jetty, die wijkverpleegster is in ’s Gravenhage. veel tijd voor jezelf maar ik vind voldoening in dit werk. Mijn vakantie neem ik altijd wel voor de volle honderd procent op. Er eens helemaal uit zijn, uit alle kleine en grote beslommeringen, zorgen en spanningen die je met de mensen voor wie je zorgt, deelt. Ik houd van reizen en omdat we achtentwintig dagen hebben, krijgen we er wel de gelegenheid
voor. Je hebt het nodig, een lange vakantie. Vorig jaar ben ik naar Palestina geweest, het was de reis van m’n leven! Verder ga ik elk jaar naar de wintersport, dit jaar was het Arosa. En weet je wat zo leuk is, wij kunnen, waar we ook zijn, altijd bij de Diakonessen logeren. Dan voel je echt dat je in een gemeenschap leeft en dat is soms een hele steun.”
“Je doet het gebrekkig en faalt vaak, maar het gaat…”
Snoezelige kindertjes en nufjes-in-de-dop… ze weten allemaal het wijk- Haar wijk ligt niet in de dure buurt van Den Haag, maar de mensen zijn “De tweeling ziet er geweldig uit mevrouw. Komt U volgende week nog er hartelijk. De Zuster komt nooit ongelegen. even met ze op het spreekuur van de dokter?” bureau en Zuster Jetty te vinden.
FEBRUARI 2015
B R O N O V O
PAGINA 5
C O U R A N T
THUIS IN VERHUIZEN
Verschillende locaties, constante kwaliteit Kazernestraat 30 Het pand aan de Kazernestraat dat door mevr. Groen van Prinsterer ter beschikking werd gesteld voor een periode van vier jaar, bleek al spoedig te klein om huisvesting te bieden aan het groeiend aantal Zusters. In januari 1866 werd er uitgebreid, nu door de huur van het naastgelegen pand (nr. 28), dat op kosten van mevr. Groen werd ingericht. Met deze uitbreiding kreeg de Inrichting ook de beschikking over ziekenzalen, zodat de verpleging van zieken voortaan op ruimer schaal kon plaatsvinden. Maar ‘ruimer’ bleek al snel ‘te krap’: in 1876 liet men weten ‘in alle opzichten’ te klein behuisd te zijn.
Laan van Meerdervoort 84 In 1877 werd onder leiding van de Haagse architect Mouton op een mooi gelegen bouwterrein aan de Laan van Meerdervoort een begin gemaakt van het nieuwe Diakonessenhuis. De eerste gedenksteen werd geplaatst op 17 juni 1878, de verjaardag van Koningin Sophia. Het nieuwe pand, met een 50 meter brede voorgevel en twee 25 meter lange vleugels, werd een jaar later officieel ingewijd. Veertig jaar later, na diverse ingrijpende veranderingen, renovaties en verbouwingen, en ingebruikname van diverse andere locaties om het gebouw aan de Laan van Meerdervoort dat benauwd vol raakte te ontlasten, besloot men opnieuw tot een verhuizing.
Bronovolaan In 1918 deed zich een unieke kans voor om een prachtig terrein aan de Waalsdorperweg (Bronovolaan) aan te kunnen kopen. Tien jaar lang werkten de architecten M.A. en J. van Nieukerken aan het ontwerp voor het nieuwe ziekenhuis, dat op 4 februari 1932 door H.K.H. Prinses Juliana werd geopend. Tot omstreeks 1950 bleef alles onveranderd, afgezien van enkele kleine moderniseringen. In de periode 1962-1965 werd het eerste grote nieuwbouwproject gerealiseerd, gevolgd door een lange reeks verbouwingen. In 1990 werd begonnen met de realisatie van een geheel nieuw ziekenhuis, dat de basis vormde voor het huidige Bronovo.
Sleutel,
door H.K.H. Prinses Juliana gehanteerd bij de opening van het nieuwe gebouw aan de Bronovolaan in
1932
WARME BAND MET HET KONINKLIJK HUIS De eerste-steenlegging voor het nieuwe Diakonessenhuis aan de Waalsdorperweg door H.M. Koningin-Moeder Emma, 12 september 1929
Bij een bezoek van Koningin-moeder Emma en Koningin Wilhelmina in januari 1900 na een grootscheepse verbouwing aan de Laan van Meerdervoort, kregen de nieuwe zalen de namen Oranje-zaal en Emma-zaal. Het luidde de traditie in om in het vervolg de namen van leden van het Koninklijk Huis aan verschillende Bronovo-zalen te verbinden, zoals dat ook in de nieuwbouw aan de Bronovolaan weer in de bedoeling ligt. De band met het Koningshuis bleef
hecht. Kraamverpleegsters van het ziekenhuis assisteerden al bij de geboorte van prinses Beatrix op Soestdijk. Bronovo mocht zich verheugen in de warme belangstelling van Koningin Juliana, Koningin Beatrix en Koningin Maxima. Daarnaast werd het ziekenhuis landelijk bekend door de geboorten van de Oranjes zoals Catharina-Amalia der Nederlanden en Eloise van OranjeNassau van Amsberg.
PAGINA 6
B R O N O V O
C O U R A N T
FEBRUARI 2015
Zuster, we hebben gewonnen! Zuster Maria Northuys “Als die zieke kinderen echt aan de betere hand waren, mochten ze soms even naar buiten toe. Heerlijk vonden ze dat. Kijken naar de kinderen uit de buurt die een balletje trapten. En als ik even niet oplette, dan speelden onze patiëntjes een
wedstrijdje met ze. Dat mocht natuurlijk niet, maar ja, dan hadden ze de grootste lol, dus keek ik gewoon even de andere kant op. Dat doe je dan hè?”
gaan samen 1972: twee Haagse ziekenhuizen, de Diakonesseninrichting Bronovo met 350 bedden en het protestantschristelijke Nebo-ziekenhuis met 180 bedden alhier hebben in beginsel besloten een fusie aan te gaan. Het huidige Nebo-ziekenhuis dat nu een twintigtal jaren bestaat zal dan als verpleeghuis voor chronisch zieken worden ingericht. In een tijdperk van drie tot vijf jaar wil
men komen tot één groot ziekenhuis met 500 tot 600 bedden. Overigens is het samengaan van deze twee ziekenhuizen zeer verheugend. Een ziekenhuis moet nu eenmaal ’n bepaalde grootte hebben om goed te kunnen draaien, een 24-uur-service te geven en de verschillende specialismen voldoende te bezetten om tot roulerende diensten te komen.
Midden in het leven! Zuster Joop Dijk
“Het gaat om de intentie van Bronovo. Ik heb het meegemaakt vanaf 1960. Het ziekenhuis was erg naar buiten gericht en dat heeft mij altijd aangetrokken. Het had meer oog dan andere voor wat er
buiten in de maatschappij gebeurde. Zo leerde je verder kijken dan alleen het ziekenhuis. Dat vind ik nog altijd een hele grote verdienste van Bronovo.”
ZUSTER ROMKJE VERTELT
Zuster Romkje Vormeer die assisteerde bij de geboorte van Prinses Beatrix ontmoette veel leden van het Koningshuis. Een anekdote.
“Het aantal patiënten in de hogere leeftijdsklasse is in 1967 aanzienlijk toegenomen. Niet alleen als gevolg van vergrijzing, maar ook door afnemende mogelijkheden
What’s New? tot thuisverpleging in de kleiner wordende gezinnen, de zeer snel afnemende weerstand tegen ziekenhuisopname en de reële welvaartsstijging met toenemende vraag naar medische hulp.”
Totale personeelsbestand:
Koninklijke klusjesman “Toen Willem Alexander ontgroend werd als student werd hij klusjesman voor de oudere Zusters. Heerlijke tijd voor die Zusters. Ze hadden ineens allemaal een stopcontact kapot of een lamp die het niet deed of een stofzuiger die een raar geluid maakte. En dan kwam Willem Alexander opdraven om de zaak te repareren. Werd hij als dank volgestopt met snoepjes.”
1865
2
1915
105
1966
467
1977
929
1988
967
2014
1600 patiënten operaties
Bij haar pensioen ontving zij een telegram van Koningin Juliana.
1946
2702
1369
1956
4546
3550
1964
5680
4844
1974
8541
6345
1984
10280
7071
FEBRUARI 2015
B R O N O V O
PAGINA 7
C O U R A N T
maar om de toon
Henk Briër, 88 jaar, bewoner in het Huis Nebo
quatre-mains. De Wanneer een gevormensen hier in huis derd leven ingrijpend vinden het ook leuk verandert, is houvast om te horen en kowelkom en empathie op zijn plaats. In een bedmen er vaak allemaal omheen staan. Muding van rust en respect bieden we bij het ziek is toch een soort Huis Nebo een veilige universele taal. Ik omgeving en een zinvind het lekker om te doen. Ach, zo blijf vol dagelijks bestaan je toch bezig met voor kwetsbare menmuziek.” Met oog en sen. Daar dragen we Vandaag heeft waarde onder andere zorg voor oor voor die eigenmet dagbestedingen die aansluiten op hun heid treden onze medewerkers cliënten essentiële beleving zoals pianospelen tegemoet. Bevlogen en betrokken. Want in het geval van Henk Briër, voormalig al gaat er veel verloren in de tijd, elke dag dirigent en pianist: “Ik speel graag heeft waarde.
Alles voor de oudere
Verschillende klachten, aandoeningen en medicijnen. Voor menige senior is de expertise van meer dan één medisch specialist nodig. Mevrouw De Vries ervoer de voordelen van kennisbundeling in het Bronovo Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde. Na een avondje theater met haar dochter en schoonzoon kruipt mevrouw De Vries* (91) nog gerust op een barkruk om gezellig een glaasje wijn te drinken. “Mijn moeder kan nog heel wat”, zegt dochter Else*, niet zonder trots. Toch ging Else op initiatief van de nieuwe huisarts met haar moeder naar het Bronovo Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde. Team Door de jaren heen ontstaan bij veel ouderen nieuwe klachten waarvoor telkens weer een recept wordt uitgeschreven. Reden voor de huisarts om door het multidisciplinair team van medisch specialisten in het Bronovo Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde te laten beoordelen of de medicatie van mevrouw de Vries nog optimaal was. Else: “De fysieke situatie van mijn moeder is redelijk stabiel, maar haar claimgedrag is sterker geworden.” In we-
zen, weet Else zeker, wordt het gedrag van haar moeder beïnvloed door een gevoel van eenzaamheid en onveiligheid.
De duif van bronovo Van oorsprong heette Bronovo de ’s Gravenhaagsche Diakonessen-Inrichting. ‘Kranken verplegen naar ziel en lichaam, is de hoofdzaak waartoe de Diakonesse in deze inrichting zich verbindt.’ Zo werd de taak omschreven waarvoor de Zusters zich gesteld zagen. Zinnebeeld Als symbool voor deze ‘verpleging vanuit liefdewerk’ werd een duif gekozen. Niet verwonderlijk: in het christendom is de duif van oudsher vooral het symbool van
de Heilige Geest. In vele culturen overigens geldt de duif als zinnebeeld van de levensgeest, de adem en de ziel, de vrouwelijkheid en moederlijkheid. Zorg waar je ‘u’ tegen zegt Maar de duif had voor de Diakonessen een bredere betekenis. Hij verwoordde de mentaliteit van hun Zustergemeenschap. Alles op alles zetten voor de patiënten. En vooral daar staat de duif in het Bronovologo en in het logo van het Huis Nebo tegenwoordig voor. Service, comfort en
wellevendheid. Zorg waar je ‘u’ tegen zegt. Hoffelijke zorg De tijden zijn misschien veranderd, de duif is gebleven. Onverbrekelijk verbonden met Bronovo en duidelijk aanwezig in het nieuwe gestileerde logo, symboliseert hij nog steeds de drijfveren van de Diakonessen die in 1865 het ziekenhuis stichtten: geborgenheid, inspiratie en bewogenheid. Hardop vertaald in het nieuwe motto: Hoffelijke zorg. Want dat is wat Bronovo wil bieden. Nu, en in de toekomst.
Vrienden maken meer mogelijk
Geheugentestje “De eerste afspraak in het Behandeladviescentrum zijn we begonnen bij een assistente die mijn moeder op haar gemak stelde. Ze heeft bloed afgenomen en een geheugentestje met haar gedaan.” Daarna werden een hartfilmpje en een echo gemaakt en spraken moeder en dochter met cardioloog Soeresh Somer. Hij constateerde een hoge hartslag én een kleine opening bij de hartklep. Mevrouw De Vries kreeg meteen een recept voor een middel dat de hartslag verlaagt. Aansluitend volgde het bezoek aan internist ouderengeneeskunde Gerard Jan Blauw. Blauw stelde vragen over haar woonsituatie, haar geestelijke en lichamelijke toestand. Else: “Daarbij is het woord ‘eenzaam’ gevallen.” De medicatie werd wat bijgesteld om de bloeddruk en hartslag beter te reguleren. Twee weken later volgde de tweede afspraak. Gelukkig Cardioloog Somer kon al meteen resultaten zien: de hartslag was stukken lager. Mevrouw De Vries voelde zich ook prettiger. Dokter Blauw adviseerde een afspraak te maken met psychiater Jolien Tuijl. Met haar kan verder worden gepraat over de gevoelens van angst en eenzaamheid. Else: “In elk geval zal ze de adviezen van een psychiater eerder aannemen dan die van mij.” *Met het oog op de privacy zijn dit niet de echte namen van moeder en dochter.
Ramon & Bronovo Vrienden voor het leven
Word vriend van Bronovo en doneer voor speciale projecten zoals een knuffel voor elk kind, een kindvriendelijke OK of extra hulp voor kwetsbare ouderen. Kijk op www.bronovo.nl/vrienden-van-bronovo Klein gebaar, groot verschil
PAGINA 8
B R O N O V O
C O U R A N T
FEBRUARI 2015
‘Bronovo Hospital extends a warm welcome’ Within The Hague, Bronovo Hospital is located in an area that is home to a large expat community. Bronovo offers a complete range of care in its integrated primary and secondary care centre in the city of Wassenaar. Meet three Bronovo staff members who are happy to answer your questions or otherwise be of service.
Insurance Anyone who is undergoing, or has undergone, treatment in a hospital likes to have everything properly arranged with the health insurer. As an administrative assistant in the Care Records Office (Zorgadministratie) at Bronovo, Deborah Warmenhoven-Walmsley is happy to assist you with this.
Nanda Jagusiak-Monteiro, Deborah Warmenhoven-Walmsley and Anneke van Kooten-Kastelein
Bronovo Gezondheidscentrum Wassenaar Meer ruimte, comfort en een hightechinrichting zijn de sleutelwoorden van het nieuwe gebouw sinds december 2013. Het aantal huisartsenpraktijken is uitgebreid naar maar liefst negen. Naast een radiologieruimte zijn er nu ook spreekuren van de specialisten van mondziekten en kaakchirurgie en casemanagers voor patiënten met geheugenproblemen, bovenop alle vertrouwde zorg. Van het priklab waar patiënten bloed kunnen laten prikken zijn de openingstij-
den verruimd. Dagelijks is er een servicebalie van de apotheek geopend. Onder hetzelfde dak bevinden zich een tandarts, mondhygiënist, fysiotherapeut, podotherapeut, diëtiste, psycholoog, psychiater, logopedist, diabetesverpleegkundige, verloskundige en de GGZ. Cliënten kunnen op vaste tijden naar de spreekuren van diverse medisch specialisten uit Bronovo. Verdeeld over de week staan er onder meer kinderartsen, KNO-artsen en chirurgen klaar voor
Bronovo verbouwt voor u Nieuw restaurant: De Orangerie
de patiënten. Er is een operatiekamer waar verrichtingen, zoals kaakoperaties, kunnen worden uitgevoerd. Het liefst hebben we natuurlijk allemaal zo weinig mogelijk met medisch specialisten te maken, maar als we dan toch zorg nodig hebben, tref je het als patiënt met een plek als Bronovo Gezondheidscentrum Wassenaar, waar je op werkdagen van 8 uur tot 17 uur terechtkunt en ook nog eens gratis parkeert. Op 30 september 2014 werd het hoogste punt bereikt van de nieuwbouw voor Bronovo. Links naast de hoofdingang, verrijst een nieuwe vleugel met vijf verdiepingen. In oktober 2013 werd het startschot gegeven en de bouw vordert gestaag en loopt voor op de planning. Begin 2016 zal de nieuwe vleugel volledig operationeel zijn. Tot de ingebruikname is er sprake van bouwwerkzaamheden op het terrein van Bronovo en is de Spoedeisende Hulp gehuisvest in een tijdelijk onderkomen naast het bouwterrein. Hoogste punt Het bereiken van het hoogste punt werd gevierd met het gebruikelijke pannenbier op de bouwplaats in het
The Dutch Healthcare System ‘Expats can count on me to describe the ins and outs of the Dutch healthcare system’, says Anneke van Kooten-Kastelein, a staff member of the Expat Service Desk at Bronovo. ‘This may include, for example, explaining the role of the GP. What’s more, I help expats find a GP’s practice that is in their neighbourhood. Bronovo maintains close ties with the GPs in the surrounding area.’
Warm welcome Nanda Jagusiak-Monteiro is a familiar face to many expats. According to the Bronovo Expat Coordinator, ‘Bronovo wants to provide expats with a warm and welcome feeling. We cater to the needs of foreign patients and their family members. We also have an English-language website (bronovo.nl/expats) and [hospital] signposting in English.’
gedeelte dat na de oplevering als ruimte voor de Spoedeisende hulp zal dienen. Frans van Riel, manager Facilitair bedrijf, noemde het bereiken van het hoogste punt ‘feestelijk’. “Maar het echte hoogtepunt is als we onze patiënten in de nieuwe vleugel kunnen ontvangen en behandelen. De bouw is tot nu toe spoedig verlopen. Dat is mede te danken aan de goede samenwerking met bouwer Boele & Van Eesteren.”
er nu de mogelijkheid voor patiënten en bezoekers om in het naastgelegen restaurant de Orangerie 7 dagen per week een kop koffie of een gezonde maaltijd te nuttigen. Frans van Riel is trots op het resultaat: “We hebben dit bereikt door een goede samenwerking met alle betrokkenen. Door de hal open te maken konden we veel voorzieningen combineren waar patiënten, bezoekers en medewerkers van profiteren.”
Ontvangsthal en restaurant De vernieuwde ontvangsthal en het restaurant de Orangerie werden op 17 oktober 2014 feestelijk geopend. Bezoekers van Bronovo treffen een lichte en ruime ontvangsthal aan met meer zitmogelijkheden. Ook bestaat
Gefaseerde nieuwbouw De komende jaren zullen gefaseerd een aantal nieuwbouw projecten en vernieuwingen binnen Bronovo worden afgerond. "Hierbij zullen wij het goede van toen behouden, maar streven naar een ziekenhuis van deze tijd. Bij Bronovo staat het unieke gevoel van kleinschaligheid, hoge service en patiëntgerichtheid, naast uitstekende medische zorg voorop", aldus Joop Hendriks, Raad van Bestuur MCH en Bronovo-Nebo. Door te innoveren in een gebouw van inmiddels ruim 25 jaar oud, blijven we bij de tijd. En daar horen ook vernieuwingen bij. Daarmee kan Bronovo ook de komende jaren in de juiste zorg en dienstverlening blijven voorzien en nog beter tegemoet komen aan de wensen van alle patiënten.
FEBRUARI 2015
B R O N O V O
PAGINA 9
C O U R A N T
Achter de woorden van de ander proberen te kijken “Luisteren is belangrijk. Naar patiënten en naar collega’s. Belangrijk omdat je leert te verstaan. Begrijpen. Interpreteren. Horen doe je in je eentje, luisteren doe je samen. Luisteren is deelnemen aan het geheel. Luisteren is een moment van verbondenheid. Daar neem ik graag de tijd voor. Ook wanneer ik denk dat ik die niet heb. Luisteren is niet alleen wel zo beleefd, maar ook heel nuttig. Als je goed luistert naar anderen, werk je aan jezelf.” Tom Vlasveld, internist
Handelen met je hoofd en je hart “Natuurlijk zijn oplossingen belangrijk. Maar minstens even belangrijk is dat je oog hebt voor hoe een patiënt zijn probleem beleeft. Ook dat is hoffelijke zorg. Persoonlijke aandacht en compassie wegen even zwaar als zorg en behandeling. Gevoel en verstand moeten samenwerken. Achter dezelfde aandoening zit voor verschillende mensen een ander verhaal. Dat vertelt veel over de patiënt. Een ziekenhuis is voor iedereen een unieke ervaring.”
HOFFELIJKE ZORGPLEIN GOED BEZOCHT Dat Hoffelijke zorg geen holle kreet is in Bronovo, bleek in november 2014 tijdens een speciale kennismarkt. Tot besluit van het evenement werden de prijzen voor de beste posters uitgereikt. “Toch jammer dat we niet vaker zo lunchen”, verzuchtte Renée Barge, lid van de Raad van Bestuur. Want het was gezellig tijdens de kennismarkt Hoffelijke zorg in het Auditorium, waar cateringdienst ISS soep en broodjes serveerde en Bronovokok Aart Advocaat met lekkere nasi demonstreerde hoe goed een vers bereide ziekenhuismaaltijd smaakt. Renée kwam de prijzen voor de beste posters uitreiken. De Beloningsprijs, voor de poster die het best een gerealiseerde verbetering laat zien, ging naar de afdeling Medische Microbiologie en Infectiepreventie voor de actie Wie is de Mol? (over de handhaving van de kledingvoorschriften). Renée:
8,3
“Die is ook tot de Raad van Bestuur doorgedrongen!” De Stimuleringsprijs, voor een poster waarop een verbeteridee wordt verbeeld, was voor de poster De Patiënt Centraal van de poli Cardiologie.
MUNTJES WERPEN IN DE WENSFONTEIN Wensfontein De patiënt stond ook centraal bij de wensfontein, waar iedereen zijn ideeën over Hoffelijke zorg op een wensmuntje kon schrijven en, zoals
dat hoort, in de fontein gooien. Muntwerpers schreven zinnen als “Ervoor gaan! (Ook al zit het even tegen)”, “Empathie met de patiënt, maar niet meehuilen”, “Luisteren naar collega’s en patiënten en er vooral ook iets mee doen!!” Iedereen kon die muntjes in de fontein werpen, ook de patiënten die bij wijze van uitje de markt bezochten. Al in de ontvangsthal beneden werden medewerkers, bezoekers en patiënten uitgenodigd naar het Auditorium te komen, dat tijdelijk was omgedoopt tot ‘Hoffelijke Zorgplein’. Bij elke stand werd een ander aspect van Hoffelijke zorg belicht. Bijvoorbeeld de Spiegelgesprekken. Bij die kringgesprekken met patiënten zijn de zorgverleners als toehoorder aanwezig. Waardevol, vond kinderarts-neonatoloog Janneke Kreijen. “Je bent geneigd dingen voor de patiënt te interpreteren. Maar die wil vaak iets heel anders!”
RAPPORTCIJFER
Patiënten tevreden over Bronovo
Bronovo is blij met de waardering, maar ziet de onderzoeksresultaten vooral als aansporing om patiënten nóg beter van dienst te zijn. “Wij vinden het heel belangrijk te weten wat de patiënt van ons vindt”, zegt
Simone Schellekens, beleidsmedewerker kwaliteit. “Daarom houden we jaarlijks een enquête. Zo komen we erachter welke onderdelen van onze zorg in de smaak vallen en waarop we dus moeten voortbor-
duren. Maar het leert ons ook wat nog voor verbetering vatbaar is. We danken dan ook de ruim duizend patiënten die hun ervaringen met ons hebben gedeeld.”
Anna van Ittersum, verpleegkundig specialist
Weten wat er leeft en hoe iedereen dat beleeft “Onze verhouding tot elkaar en tot de patiënten is er in de eerste plaats een van mens tot mens. Meningen, gevoelens en individuele behoeften van de patiënten en collega’s tellen bij Bronovo. Daardoor krijg je een breed begrip van wat er speelt. En dat maakt uiteindelijk de beslissingen die je neemt gemakkelijker.” Jacomine van Rijn, unithoofd Emma
Hoffelijke zorg = luisteren & leren denken & delen begrijpen & beslissen
PAGINA 10
B R O N O V O
C O U R A N T
FEBRUARI 2015
MET OPEN ARMEN ONTVANGEN Vrijwilligers zijn de drijfkracht in iedere organisatie. Zij kunnen niet genoeg dankbaarheid en waardering krijgen. Ook bij Bronovo zorgen vrijwilligers voor een onmisbare service voor patiënten en bezoekers. Dankzij hun inzet en aanwezigheid ontvangen onze patiënten net iets meer zorg en aandacht.
Handig & gezellig Schoonmaken, koken, de hond uitlaten, boodschappen doen, medicijnen halen, het huis gezellig maken. Als u dat wilt, regelt Bronovo na uw ontslaguit het ziekenhuis een persoonlijk begeleider die u thuis helpt en gezelschap biedt. Een opname in het ziekenhuis. Niemand zit erop te wachten. In Bronovo heeft u tijdens uw verblijf in elk geval de zekerheid van 24 uur per dag optimale zorg. Van alle medewerkers, specialisten, zaalartsen en verpleegkundigen, maar ook van onze vrijwilligers. Maar hoe zit het daarna? Voor sommigen is het ontslag uit het zie-
kenhuis en de terugkeer naar huis een bron van zorg. Daarom biedt Bronovo een service aan, waarmee we onze zorg verlengen tot na de opname. We laten niemand zomaar alleen naar huis gaan!
Persoonlijk begeleider tijdens en na ziekenhuis opname Professionele mantelzorger Een persoonlijk begeleider, dat is niets anders dan een professionele
mantelzorger. Iemand die zorgt dat u geen omkijken heeft naar taken waar u om welke reden dan ook niet aan toe komt. Bronovo biedt deze dienst aan in samenwerking met partnerorganisatie Senior Service, specialist in dienstverlenende services. Extra luisterend oor De persoonlijk begeleider is er desgewenst ook bij tijdens latere controles in het ziekenhuis. Hij of zij kan dan bijvoorbeeld vervoer naar en van Bronovo verzorgen. Ook tijdens de opname al kan een persoonlijk begeleider u of uw familielid helpen. Met een extra luisterend oor tijdens arts-consulten, maar ook door de
was te doen, schone kleding te brengen en thuis de post uit de brievenbus te halen. Kortom, dankzij de persoonlijk begeleider kan de patiënt in het ziekenhuis gerust zijn dat alles thuis goed is geregeld. Thuis kan hij/ zij veilig en goed verzorgd herstellen en is er gezelschap en aanspraak. PGB Wie een persoonsgebonden budget (PGB) heeft met indicatie ‘begeleiding’, kan de activiteiten van de persoonlijk begeleider hieruit betalen. Meer weten over de persoonlijk begeleider? Kijk op www.bronovo.nl bij Comfort Service.
Koninklijke opening Moeder-Kindcentrum door Prinses Máxima Op vrijdag 8 juni 2012 opende Prinses Máxima officieel het Moeder-Kindcentrum Bronovo. De naast elkaar gelegen kraam-zwangerenafdeling Amalia, kinderafdeling Willem-Alexander en de verloskamers zijn na renovatie ondergebracht in één centrum. Hierdoor kan optimale zorg worden geboden aan moeder én kind. Máxima kent Bronovo goed uit eigen ervaring. Haar dochters Amalia, Alexia en Ariane zijn alledrie in Bronovo geboren.
De genodigden werden om 15.15 uur met live muziek (een organist en violist), koffie en beschuit-met-muisjes-taart ontvangen in de Kapel. In de Kapel heerste een gezellige stemming met veel onderling gepraat. Om 16.00 uur liep Prinses Máxima onder een warm applaus de Kapel binnen, gevolgd door cameramensen, fotografen en verslaggevers.
Eén druk op de knop Na het welkomstwoord werd Prinses Máxima naar voren gevraagd om het Moeder-Kindcentrum Bronovo officieel te openen met één druk op de knop. De pers was intussen ook naar voren gesneld om dit moment vast te leggen op camera. Persoonlijke ervaringen De prinses ontving na de openingshandeling een rondleiding over de desbetreffende afdelingen om zelf de vernieuwingen te aanschouwen. Prinses Maxima vond de afdelingen mooi verbouwd, glanzend en licht. Zij toonde tijdens de rondleiding veel interesse in de medewerkers en
hun werkzaamheden. In ontspannen sfeer deelde zij haar persoonlijke ervaringen met een trotse moeder. Máxima neemt uitgebreid de tijd Tijdens de rondleiding van Hare Koninklijke Hoogheid bleven de genodigden achter in de Kapel, waar alvast een impressie van het Moeder-Kindcentrum werd getoond. De prinses nam na de rondleiding uitgebreid de tijd om met diverse mensen te praten. Om 18.00 uur kwam er een einde aan een zeer geslaagde en feestelijke Koninklijke opening.
Mooi werk Niet iedereen weet het, maar op verschillende plekken in het ziekenhuis helpen onze vrijwilligers een ander. Zo kennen de meeste bezoekers de gastheren of -vrouwen in de ontvangsthal en polikliniek, waarbij zij bezoekers en patiënten de weg wijzen en allerhande vragen beantwoorden. Maar wist u ook dat er op de afdeling Fysiotherapie vrijwilligers zijn die patiënten met rolstoel vervoeren van de verpleegafdeling naar de oefenruimte van Fysiotherapie? En dat op het Bureau patiëntenvoorlichting een team van vrijwilligers bezoekers te woord staan en voorlichting geven over patiëntenverenigingen? Daarnaast zorgen de vrijwilligers van de dienst Geestelijke Verzorging dat patiënten op de afdelingen een religieuze bijeenkomst kunnen bijwonen. Met bed en al of rolstoel. Tot slot zijn er vrijwilligers voor oudere en kwetsbare patiënten die in het ziekenhuis zijn opgenomen. Zij worden een handje geholpen en ondersteund waar nodig. Mooi, maar vooral belangrijk werk dus.
FEBRUARI 2015
B R O N O V O
PAGINA 11
C O U R A N T
Fusie met Medisch Centrum Haaglanden
Extra kracht en nieuwe kansen “Herkenbaarheid voor de patiënt blijft groot”
Paul Doop Voorzitter Raad van Bestuur
Renée Barge Lid Raad van Bestuur Het jaar waarin Bronovo anderhalve eeuw bestaat, is óók het eerste volledige jaar waarin samen met Medisch Centrum Haaglanden (MCH) wordt opgetrokken in de vorm van een veelbelovend fusieziekenhuis. Over de kracht en kansen die ontstaan dankzij de samensmelting. “Stel, een van de fusiepartners telt een medisch specialist die zich heeft toegelegd op een weinig voorkomend ziektebeeld. Dan kunnen zijn nieuwe collega’s uit het andere huis voortaan deze patiënten naar hem verwijzen. Zo vergroot de medisch specialist zijn kennis over de aandoening en behandeling nog verder. Meer mensen in de regio Den Haag gaan dan ook hun voordeel doen met een hogere zorgkwaliteit. Zij worden niet meer gezien door een arts die hun ziekte slecht zelden onder ogen krijgt, maar krijgen te maken met een superspecialist.” Renée Barge, Raad van Bestuurslid van MCH en Bronovo-Nebo, schetst in een notendop een voordeel dat de fusie tussen de twee ziekenhuizen moet opleveren. Bestuursvoorzitter Paul Doop vult aan: “De nieuwe stichting biedt uitstekende medische zorg, onder meer door te investeren in de opleiding van zeer goede dokters en verpleegkundigen. Dankzij de grotere aantallen patiënten maakt de fusie
ook nieuwe initiatieven mogelijk. Denk aan het Universitair Kankercentrum Leiden-Den Haag in oprichting. Dat zal gevestigd zijn in het LUMC en MCH Antoniushove.”
geldt bijvoorbeeld voor onze professionals in de acute zorg. .In het algemeen zal de kruisbestuiving toenemen.” Tineke Vos zegt: “MCH hoort bij de Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen. Artsen en verpleegkundigen uit Bronovo zullen baat hebben bij de kennis en ervaring die MCH heeft opgebouwd.” Psychiater Vos was tot 1 januari 2015 voorzitter medische staf van Bronovo, die daarna opging in het stafbestuur voor beide huizen. Daarmee ontstond een orgaan voor ongeveer 330 medisch specialisten.
Inspirerend voorbeeld
Ouderenzorg
In weerwil van de fusie blijft de herkenbaarheid van Bronovo groot, zegt Doop. “Zo is ouderenzorg onveranderd een speerpunt. Daarbij kiezen we voor de combinatie met MCH Westeinde en MCH Antoniushove. Dat leidt tot structurele verbetering van zorgkwaliteit voor ouderen.” Barge: “Meer medisch specialisten en verpleegkundigen kunnen nu kennis over ouderenzorg delen. Hetzelfde
‘Medisch specialisten’ is volgens Barge de groep die geldt als motor achter de fusie. “Zelfs al vóór überhaupt werd gesproken over een fusie, waren er vakgroepen die intensief samenwerkten”, zegt zij. Vos: “Bronovo en MCH hebben een tijdlang met het Groene Hart Ziekenhuis en het Langeland Ziekenhuis plannen doorgenomen over intensieve samenwerking. Toen dat doel onhaalbaar bleek, zeiden medisch specialisten van Bronovo en MCH: dan gaan wij in elk geval de handen ineenslaan. Verder zijn de chirurgen uit beide huizen een aantal jaren geleden al gefuseerd onder invloed van de strengere kwaliteits- en volume-eisen door bijvoorbeeld zorgverzekeraars en patiëntenorganisaties. De chirurgen hebben uiteindelijk een inspirerend voorbeeld en model gevormd voor andere vakgroepen. De medisch specialisten in Bronovo be-
Tineke Vos Voorzitter medische staf tot 1 januari 2015 grepen dat we misschien kopje onder dreigden te gaan als we zouden doorgaan als klein algemeen ziekenhuis ”
Menselijke maat
De essentiële vraag na een fusie is: gaat de wet van de grote getallen de menselijke maat niet overheersen? Vos: “Een onderscheidend punt van Bronovo is de loyaliteit van ziekenhuis aan patiënt en vice versa. Bij voorkeur krijgt de patiënt gedurende het hele behandeltraject te maken met dezelfde arts. In de nieuwe situatie kan sprake zijn van verschillende medisch specialisten en verschil-
lende locaties. Het is een uitdaging over de muren heen te zorgen voor goede samenwerking, overdracht en bejegening. MCH en Bronovo moeten streven naar één visie, een eenduidig behandelbeleid en continuïteit van zorg.” Doop: “Voor ons blijft dan ook de menselijke maat tellen. Behalve uitstekende zorg bieden we ook bereikbare zorg.” Barge: “Zowel Bronovo, MCH Westeinde als MCH Antoniushove blijft zoveel mogelijk een ziekenhuis voor de buurt. Dat willen we uitstralen richting de direct omwonenden.”
Colofon Deze Sara verschijnt ter gelegenheid van het 150 jarig bestaan van Bronovo. Bezoekadres Bronovolaan 5, Den Haag Postbus 96900, 2509 JH Den Haag Tel: 070 - 312 41 41, Fax: 070 - 312 44 25 www.bronovo.nl
Redactie Afdeling Communicatie en Marketing, Fleur van Embden (freelance), Thielen Peters, Gerben Stolk / PlumaTekst
Druk: De Bink, Leiden
Idee en realisatie Thielen Peters, communicatieadviesbureau voor zorg, welzijn en medische merken, Lijnden
E-mail redactie:
[email protected]
Bronnen: 100 jaar Bronovo, S.H. Ellens – Uitgave ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van Bronovo.
Fotografie: Frank van der Burg Fotografie
Oplage: 5.000 exemplaren
Bronovo 1865-1990, prof. dr. M.J. van Lieburg – Uitgave ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van Bronovo. Er is veel om dankbaar voor te zijn – Uitgave ter gelegenheid van het 140jarig bestaan van Bronovo. Historisch archief Bronovo 1900 - 2014 Gemeentearchief ’s-Gravenhage
Auteursrecht Artikelen uit dit blad mogen worden overgenomen na toestemming van de redactie. Bronvermelding is verplicht. Jubileumuitgave Sara Komt uit op woensdag 4 februari 2015 @Bronovo www.facebook.com/Bronovo www.youtube.com/Bronovo
PAGINA 12
B R O N O V O
C O U R A N T
FEBRUARI 2015
(Advertentie)
Het goede van toen
het beste van nu
Ruim 1.600 medewerkers, onder wie 120 specialisten, werken in Bronovo samen aan kwaliteit en service in de zorg, met ouderen en moeder & kind als extra aandachtsgebieden. Het beste van nu combineren we daarbij met het goede van toen. Want de historische ‘verpleging vanuit liefdewerk’, zoals in het verleden verricht door onze diakonessen, heeft bepaalde waarden fundamenteel verankerd. In Bronovo hechten we namelijk aan dienstbaarheid, service en wellevende omgangsvormen. Waarbij persoonlijke aandacht net zo belangrijk is als medische aandacht. Dát is wat we bij Bronovo bedoelen met Hoffelijke zorg.
Op 1 januari 2015 zijn Bronovo en het Huis Nebo juridisch gefuseerd met MCH.
Bronovolaan 5, 2597 AX Den Haag, tel.: 070 - 312 41 41, mail:
[email protected], www.bronovo.nl Hoffelijke zorg
