Jaarverslag 2013 Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
INHOUDSOPGAVE Pagina: Algemeen instellingsbeleid, inclusief voorwoord bestuur
3
Financieel beleid inclusief contuiniteitsparagraaf
17
Jaarrekening: Grondslagen van waardering en resultaatbepaling
30
Balans per 31 december 2013, vergelijkende cijfers per 31 december 2012
33
Staat van baten en lasten 2013, vergelijkende cijfers 2012
35
Kasstroomoverzicht 2013, vergelijkende cijfers 2012
36
Toelichting op de te onderscheiden posten van de balans
37
Verantwoording Regeling OCW-subsidies
41
Toelichting op de te onderscheiden posten van de staat van baten en lasten
42
Verbonden partijen
46
Wet normering bezoldiging topfunctionarissen
47
Niet uit balans blijkende verplichtingen
48
Ondertekening bestuur
49
Overige gegevens: (Voorstel) bestemming van het resultaat
51
Gebeurtenissen na balansdatum
52
Controleverklaring
53
Gegevens over de rechtspersoon
55
Bijlagen: OCW-bijlage
57
Specificatie balans en exploitatie posten
58
Meerjaren ondershoudsplan
Versie: 1
2
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
ALGEMEEN INSTELLINGSBELEID Inleiding In dit jaarverslag wordt aandacht besteed aan de financiële activiteiten van Stichting Hilversumse Montessori Scholen in het jaar 2013.
Jaarrekening De in dit verslag opgenomen jaarrekening 2013 van Stichting Hilversumse Montessori Scholen is opgesteld door Dyade Utrecht. Deze jaarrekening is gecontroleerd door accountantskantoor PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Kernactiviteiten en Beleid Onder het bevoegd gezag van Stichting Hilversumse Montessori Scholen, met bevoegd gezag nummer 41515, vallen de onderstaande scholen:
Brinnummer 05WH 08CI
Montessori Centrum Montessori Zuid Bestuur Juridische structuur
De rechtspersoonlijkheid van het bevoegd gezag is een Stichting. Stichting Hilversumse Montessori Scholen is op 31 december 2004 opgericht en is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Gooi-, Eem- en Flevoland onder dossiernummer 32106454.
Bestuurssamenstelling Het bestuur is ultimo 2013 als volgt samengesteld: Voorzitter Secretaris Penningmeester Overige bestuursleden
: : : :
Dhr. R.D. ten Damme Mw. K. Tromp-Woudenberg Dhr. A.F.A. Bakker Dhr. M.E. Muller
Bekostigingsgrondslag Het aantal leerlingen op 1 oktober vormt de grondslag voor de bekostiging. Eventueel kan door middel van een groeitelling aanvullende bekostiging worden toegekend als het aantal leerlingen van een school volgens daartoe vastgestelde normen voor het totale bestuur is toegenomen. Er hebben gedurende het kalenderjaar 2013 wel groeitellingen plaatsgevonden, tw. Centrum 347 leerlingen Zuid 384 Bron DUO. In onderstaand overzicht wordt het aantal leerlingen vergeleken met de jaren 2012, 2011 en 2010.
1-10-2013
1-10-2012
338 366 704
Montessori Centrum Montessori Zuid
329 369 698
1-10-2011
322 354 676
1-10-2010
311 341 652
Leerlingtellingen 750 700 650 1-10-2010
1-10-2011
Leerlingtellingen
600 Leerlingtellingen 1-10-2012 1-10-2013
Versie: 1
3
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Voorwoord Jaarverslag 2013 Jaarlijks legt het bestuur van de Stichting Hilversumse Montessorischolen (HMS) middels een jaarverslag verantwoording af aan haar belanghebbenden In eerste instantie de ouders of verzorgers van de leerlingen, maar bijvoorbeeld ook de medewerkers van de scholen (Zuid en Centrum) en de overheid. De rol van het bestuur is een toezichthoudende. De directie geeft vorm en uitvoering aan het dagelijks beleid, gebaseerd op een meerjaren beleidsplan. Het bestuur heeft hierop een toezichthoudende rol. Ditzelfde geldt voor de financiële cyclus. De directie stelt de (meerjaren) conceptbegroting op. Directie en bestuur bespreken de conceptbegroting en de onderliggende beleidskeuzes , waarna het bestuur de begroting accordeerd . De directie heeft in 2013 het jaarverslag over 2012 opgesteld, dat na bespreking en aanpassing is goedgekeurd door het bestuur. Vervolgens wordt de boekhouding en het jaarverslag gecontroleerd door een externe accountant en geeft deze de accountantsverklaring af. In het aansluitende gesprek dat door het bestuur en de directie met de accountant is gevoerd heeft de accountant aangegeven een positief beeld te hebben van de boekhouding, de financiële positie als ook de visie die bestuur en directie hebben en uitdragen over het financiële beleid. In een tijd waarin bezuinigingen, krimp en meer-doen-met-minder-geld veel gebruikte termen zijn ontkomt ook het basisonderwijs hier niet aan. Het kritisch blijven op inkomsten versus uitgaven blijft, mede door teruglopende overheidsbijdragen, zowel gedurende het verslagjaar 2013, maar zeker ook in de komende jaren een belangrijk speerpunt. Aan de inkomstenkant is in 2013 de eerste fase van het verhogen van de ouderbijdrage doorgevoerd. Aan de uitgavenkant wordt constant gekeken naar een juiste balans tussen te maken kosten en het in stand houden van kwaliteit. Het resultaat over 2013 geeft een bescheiden positief resultaat. Gezien het feit dat bestuur en directie kiezen voor een behoudend financieringsbeleid, uitgaande van een meerjarenbegroting ,waarbij reserves en het zogenaamde weerstandvermogen een belangrijke rol spelen, kunnen eventuele tegenslagen in minder goede tijden worden opgevangen zonder direct in de bedrijfsvoering te hoeven ingrijpen. In 2013 hebben zich de ontwikkelen op het terrein van passend onderwijs voortgezet. Van de scholen worden hierbij forse inspanningen gevraagd bij de implementatie. Onze scholen spelen hierin een actieve rol waarbij het belang van goed onderwijs voor onze leerlingen gewaarborgd is. Het bestuur heeft grote waardering voor de inzet van leerkrachten, het ondersteunend personeel en de directie. Maar waardering en dank geldt ook zeker voor de vrijwillige bijdrage van alle ouders die zich op welke wijze dan ook hebben ingezet voor de ontwikkeling van al onze leerlingen. Namens het bestuur van de Stichting HMS, Richard ten Damme, voorzitter
jaarrekening 2013
Pagina 4
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Kenmerken van het gevoerde beleid Intentie van de Stichting De intentie van de Stichting is het in stand houden van twee scholen in Hilversum, waar onderwijs wordt gegeven volgens de beginselen en werkwijze van Dr. Maria Montessori en volgens visies op het onderwijs die beschouwd kunnen worden als eigentijdse aanvullingen op deze ideeën. Dit wil de stichting realiseren door het hebben van goed geschoolde leerkrachten met een Montessori bevoegdheid. Het beleid en de bedrijfsvoering van de scholen is gericht op het voldoen aan de kerndoelen en de gestelde kwaliteitseisen. De inspectie heeft voor beide scholen het zgn. basisarrangement vastgesteld. Dat betekent dat de inspectie geen aanwijzingen heeft dat er belangrijke tekortkomingen zijn in de kwaliteit van het onderwijs. Visie De kern van het Montessorionderwijs wordt samengevat met de uitspraak van Maria Montessori: “Help mij het zelf te doen”. Het uitgangspunt is dat een kind een natuurlijke, noodzakelijke drang tot zelfontplooiing heeft. Opvoeding en onderwijs moeten onderkennen wat de behoeften van een kind op een gegeven moment zijn en daarop inspelen door de juiste omgeving en materialen te bieden. Het kind en zijn behoeften staan centraal. De scholen ervaren het echter eveneens als noodzakelijk deze ideeën af te stemmen op de huidige eisen zoals deze door de maatschappij en de wet- en regelgeving op het gebied van primair onderwijs gesteld worden. Missie De missie is dat elk kind met al zijn/haar uniekheden en aanleg opleiden en opvoeden naar het beste van zijn/ haar kunnen, waarbij individualiteit, uniciteit, socialiteit en vrijheid in gebondenheid centraal staan. Een kind krijgt vrijheid om zelf zijn werk te kiezen en/of in te delen, maar de leerkracht let er op dat die keuze in de juiste verhouding staat tot de mogelijkheden (talenten en beperkingen) van het kind. De leerkracht observeert de activiteiten van kinderen, om erachter te komen waar zij behoefte aan hebben, en reikt dan materiaal aan om in die behoefte te voorzien. Er zitten ook regels aan die vrijheid vast. Die regels moeten het samen leren en leven in een groep mogelijk maken. Het is een vrijheid in gebondenheid. Aanbod: Montessorischool-Centrum en Montessorischool-Zuid zijn beiden een door de Nederlandse Montessori Vereniging erkende montessorischool. De Montessori visie is vertaald naar eigentijds onderwijs. In onze scholen gaan het traditionele montessorimateriaal en moderne methodes hand in hand. Nieuwe methodes en nieuw materiaal kiezen wij zorgvuldig of gebruiken het dusdanig, dat het tegemoet komt aan de persoonlijke ontwikkeling van het kind.
jaarrekening 2013
Pagina 5
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
De belangrijkste uitgangspunten van ons onderwijs op een rij: • We werken vanuit de montessoirvisie aangevuld met reguliere methodes. • We werken opbrengstgericht op basis van leerlijnen en leerdoelen • We stemmen het aanbod zoveel mogelijk af op het kind • We werken vanuit het handelings gericht werken (HGWI) model • Hulpmiddelen daarbij zijn het leerlingvolgsysteem en de groepsplannen.
Beschrijving van de organisatie De Stichting Hilversumse Montessori Scholen bestaat uit twee Montessorischolen in de gemeente Hilversum. Deze twee scholen (Montessorischool-Centrum en MontessorischoolZuid) ressorteren onder één bestuur, het bestuur van de Stichting Hilversumse Montessorischolen (St.HMS) Het stichtingsbestuur bestaat uit 4 leden. Het bestuur heeft een toezichthoudende rol en als taak het vaststellen van het beleid (op hoofdlijnen). Het bestuur is formeel het bevoegd gezag van de stichting en is werkgever van de werknemers van beide scholen. Naast een gemeenschappelijk bestuur hebben de scholen een gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR). Deze behandelt onder andere personeelsaangelegenheden die van gemeenschappelijk belang zijn voor de aangesloten scholen. Iedere school heeft ook een eigen medezeggenschapsraad (MR). De directeuren van beide scholen participeren in het bestuur, GMR en MR en zijn volgens de matrix, behorende bij het managementstatuut, gemandateerd. Daarnaast participeren beide directeuren in de Oudercommissie(OC). Huisvesting Beide scholen zijn gehuisvest in goed onderhouden gebouwen. De schoolgebouwen hebben na de gerealiseerde uitbreidingen voldoende capaciteit (14 klaslokalen) voor de langere termijn. Op de huidige locaties zijn geen mogelijkheden meer voor structurele uitbreiding van de gebouwen. Het onderhoud wordt planmatig uitgevoerd aan de hand van een actueel Meerjaren Onderhoudsplan (MOP) Kwaliteitsbewaking: Systematisch werkt de Stichting aan kwaliteitbewaking. In een cyclus van 4 jaar worden een aantal speerpunten per school bepaald. Deze staan beschreven in het schoolplan 2011-2015. In een jaarplanning wordt op basis van prioriteit aan de uitvoering van de speerpunten gewerkt. Randvoorwaarden Teneinde bovenstaande doelen te bereiken, richt ons algemeen, strategisch en financieel beleid zich op onderstaande aspecten: - Het werken op basis van een meerjarenbegroting - Het voeren van een efficiënte bedrijfsvoering die voldoet aan onze kwaliteitseisen en de eisen van de schoolomgeving. - Een bestuur op afstand - Het waarborgen van de besteding van eigen middelen (middels ouderbijdrage) ten behoeve van gastdocentschap, culturele vorming en extra personeel. - Continuïteit dienstverlening onderwijs door gebruik te maken van een kundig onderwijs ondersteunend bureau jaarrekening 2013
Pagina 6
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Belanghebbenden bij de Stichting HMS Bestuur Het bestuur van de Stichting HMS stelt conform de code goed bestuur regelmatig vast wie belanghebbenden bij de stichting zijn. Dit heeft mede tot doel om te kunnen bepalen op welke wijze het bestuur zich verantwoordt naar deze belanghouders. Het bestuur van de Stichting HMS onderschrijft de code van goed bestuur. Voor hun werkzaamheden ontvangen bestuursleden geen bezoldiging. De Stichting HMS beschikt over een klachtenregeling. In het Treasury Statuut is het beleid omschreven rondom beleggen en belenen. Leerlingen Hebben belang bij een goed en prettig schoolklimaat waarin zij zich optimaal kunnen ontwikkelen en alle kans krijgen op een in alle opzichten goede start in de samenleving. Verantwoording: We vinden de leerlingen in het PO nog te jong om hen de bestaande verantwoordingsinstrumenten aan te bieden. Misschien zien we in de toekomst nog eens kans om een op de leerlingen afgestemd jaarverslag te maken. Ouders/verzorgers Hebben hetzelfde belang als hun kinderen. Aangezien zij de wettelijke en morele verantwoordelijkheid voor hun minderjarige kinderen dragen, zijn zij de belangrijkste gesprekspartner. Ouders en school hebben een gezamenlijk doel: Het welbevinden en de ontwikkeling van het kind. De ouder is de deskundige met betrekking tot het kind. De leerkracht is de professional met betrekking tot het onderwijs aan het kind. De ouder is de deskundige met betrekking tot het kind. Het bestuur informeert de (G)MR waarin deze groep is vertegenwoordigd over alle van belang zijnde zaken, conform de medezeggenschapsreglementen. Medewerkers Hebben belang bij een goede en prettige werkomgeving die optimaal faciliteert in het bereiken van organisatiedoelen en zo mogelijk persoonlijke doelen. Verantwoording: Het bestuur informeert de (G)MR waarin deze groep is vertegenwoordigd over alle van belang zijnde zaken, conform de medezeggenschapsreglementen. Gemeentebestuur Is verantwoordelijk voor lokaal onderwijsbeleid en een optimale keuzevrijheid van ouders en kinderen in de regio. Tevens medefinancier van de scholen. Verantwoording: het bestuur verantwoordt zich over de aanwending van de van de gemeente ontvangen middelen en het gevoerde beleid. Ministerie van OCW Is verantwoordelijk voor het landelijke onderwijsbeleid en wet- en regelgeving die de kaders voor het opereren van de HMS vormen. Is de belangrijkste financier en houdt d.m.v. de onderwijsinspectie toezicht. Verantwoording: het bestuur verantwoordt zich over de aanwending van de ontvangen middelen en het gevoerde beleid door het jaarverslag (bestuursverslag + jaarrekening) aan het ministerie toe te zenden.
jaarrekening 2013
Pagina 7
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Samenwerkingsverband Unita Passend onderwijs betekent een stelselwijziging in het toekennen van de financiële middelen voor leerlingen met specifieke onderwijssbehoeften. Deze stelselwijziging betekende een fusie van de huidige twee samenwerkingsverbanden. Daartoe is in november 2013, een nieuw regionaal samenwerkingsverband opgericht , Unita. Belangrijk thema in 2013 was het opstellen van het ondersteuningsplan waarin beschreven staat wat de basisondersetuning inhoudt. Elke basisschool moet deze basisonderstening kunnen kunnen bieden. Passend Onderwijs voor kleine besturen Naast de overleggen die het samenwerkingsverband organiseert om passend onderwijs in de regio vorm te geven, participeert de directie in het overleg “Passend Onderwijs voor kleine besturen” waaraan directeuren en besturen van ‘éénpitters’ deelnemen. Omdat de financiële positie van alle éénpitters vergelijkbaar is, heeft dit overleg tot doel om als gezamenlijke éénpitters, een eensluidende en duidelijke stem te hebben bij de inrichting, en bij de toekomstige algemene ledenvergaderingen van Unita. Buitenschoolse opvang Stichting Kinderopvang Bink is verantwoordelijk voor de buitenschoolse opvang van de meeste van onze leerlingen en ook voor de Montessoripeuterspeelzalen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van de diensten van de Kindervilla, Koningskinderen en Toppie. Lokaal educatief beraad De directie is vertegenwoordigd in het lokaal educatief beraad. Daarin zijn alle basisscholen en VO-scholen vertegenwoordigd. Naast het belangrijkste thema, de onderwijshuisvesting, worden daar thema’s aan de orde gesteld waarop de scholen en Gemeente beleid moeten maken. Behandelde thema’s zijn o.a. vervroegd schoolverlaten, afstemming vakantieroosters, aansluiting basis- en voortgezet onderwijs, wachtlijstproblematiek en leerlingprognoses. Scholen in het VO Een goede aansluiting tussen PO en VO is van groot belang en daarom regelmatig onderwerp van gesprek tussen de directie van de HMS en meerdere scholen in het VO. Klachtenregeling De scholen van de St. HMS beschikken over een klachtenregeling voor leerlingen en ouders. Daarnaast zijn de scholen aangesloten bij de Landelijke Klachtencommissie VBS, postbus 95572, 2509 CN Den Haag.
jaarrekening 2013
Pagina 8
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Speerpunten stichting 2013 Inleiding: Op basis van de meerjaren begroting heeft de directie van beide scholen bewust gestuurd op het beperken van de uitgaven. Daarnaast zijn er, om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen diverse investeringen gedaan. Ondersteund door een financieel en beleidsadviseur van het VBS hebben de directeuren gewerkt aan het realiseren van een realistische meerjarenbegroting op basis waarvan beleidsmatige keuzes gemaakt kunnen worden. Naast de gebruikelijke begrotingsdiscipline is er kritisch gekeken naar de ontwikkelingen van de loonkosten die het belangrijkste deel uitmaken van de begroting. Het onderhoud van de gebouwen wordt uitgevoerd op basis van een meerjarenonderhoudsplan en de voorzieningen daarvoor worden jaarlijks met een vaste dotatie op peil gehouden. De inkomsten van de ouderbijdrage maken het mogelijk de extra’s te bieden die wij als Montessorischolen willen realiseren. Het resultaat ligt in de lijn van de verwachtingen, waardoor wij vol vertrouwen de toekomst tegemoet kunnen zien. Begroting 2013 en realisatie In het kader van de bezuinigingen was er voor 2013 een klein tekort begroot. Het beoogde resultaat ligt in de lijn van de verwachtingen. Dat we 2013 desondanks positief afsluiten komt doordat de overheid eind 2013 een extra bedrag aan de scholen heeft toegekend van uit het herfstakkoord. Daarnaast heeft de stichting in 2013 een extra bedrag van de gemeente Hilversum gekregen voor de gelijkstelling openbaar onderwijs en bijzonder onderwijs. Extra voorzieningen Vanuit het verkregen bedrag voor de financiële gelijkstelling, wordt een extra bedrag aan de schoolvoorziening onderhoud gedoteerd. Dit extra bedrag is bedoeld voor het optimaliseren van de school en schoolomgeving. Ouderbijdrage De scholen leveren een belangrijke bijdrage aan de vorming van het kind door aandacht te geven aan vormende aspecten als: kennisverwerving, wereldoriëntatie, morele gevoeligheid, zelfkennis, cultureel historisch bewustzijn etc.Om dit zo goed mogelijk te doen kent de stichting sinds jaar en dag een ouderbijdrage. Samen met de inkomsten van het rijk vormt de ouderbijdrage een belangrijke basis om het verschil in kwaliteit te kunnen maken. De ouderbijdrage is een totaal bedrag voor alle extra’s die de school biedt. Gedurende het jaar worden er geen extra kosten meer in rekening gebracht. Jaarlijks stemt de medezeggenschap in met de besteding van de ouderbijdrage.
jaarrekening 2013
Pagina 9
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Besteding ouderbijdrage 2013 -
Inkomsten ouderbijdrage
- Culturele vorming schoolreizen, excursies, feesten - Gastdocentenmuziek, musical, EHBO enz. - ICT - Conciërge - Extra personeel en materieel - Nascholing - Nio test groep 8 Totaal:
Centrum € 96.000
Zuid € 101.000
€ 20.000 € 13.000 € 12.000 € 32.000 € 15.000 € 4.000
€ 15.000 € 12.000 € 25.000 € 16.000 € 20.000 € 11.000 € 2.000 €101.000
€ 96.000
Verantwoording gelden Prestatiebox 2013 Opbrengst gericht werken In het schoolplan 2011-2015 staan een aantal beleidsvoornemens. Eén van de doelstellingen is opbrengstgericht werken. Met behulp van het leerlingvolgsysteem volgen en analyseren we de resultaten op individueel, groeps- en schoolniveau. Deze resultaten worden vanaf 2013 o.a. weergegeven in Trendanalyses. De Trendanalyses zijn een middel om de resultaten van een bepaalde toets over een reeks van jaren te volgen. Het volgend doen we op 3 niveaus: individuele leerling, groep en schoolniveau. De Trendanalyses zijn van belang om te analyseren of het onderwijs door de jaren heen stabiel en op voldoende niveau is. Het doel hiervan is: Kwalitatief hoogwaardig onderwijs; Passend onderwijs Onze scholen zullen bij de start van passend onderwijs (1-8-2014) voor een zeer groot deel voldoen aan de basisondersteuning zoals afgesproken in het SWV Unita. De scholen hebben het afgelopen jaar ingezet op het vergroten van de deskundigheid van het team. Alle leerkrachten zijn geschoold in het handelingswerken en het ondersteuningsteam maakt gebruik van handelingsgericht diagnosticeren. Hierbij wordt gebruik gemaakt van groepsplannen. De scholen hebben hun school ondersteuningsprofiel (SOP) vastgeseld gebaseerd op de basisondersteuning zoals is afgesproken binnen SWV Unita. In het SOP laat de school zien in hoeverre ze al voldoet aan de basisondersteuning en waar de mogelijkheden en onmogelijkheden van de school liggen.De komende jaren tot 2018 kunnen we de ingezette werkwijze verfijnen. De beide scholen zijn klaar voor de start van passend onderwijs per 1-8-2014. Leerlingen ondersteuning Leerlingen die specifieke onderwijsbehoeften hebben krijgen ondersteuning van de remedial teacher,de IB-er, de plusleerkracht en de beschikbare Montessoribegeleidsters. Om de interventies van alle leerkrachten effectiever te laten verlopen is het nodig dat de materialen waarmee gewerkt wordt aansluiten bij de onderwijsbehoeften. Er is geïnvesteerd in nieuwe methoden en daarbij horende scholing. Voor leerlingen die ondanks extra hulp niet vooruitkomen wordt een ontwikkelperspectief gemaakt. Voor leerlingen die naar boven uit vallen en meer uitdaging nodig hebben wordt is er een beleidsplan (hoog-)begaafden opgesteld. jaarrekening 2013
Pagina 10
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Cultuureducatie Om de cultuureducatie beter vorm te geven werken beide scholen met een cultuur coördinator. Deze leerkracht wordt verantwoordelijk voor het coördineren van de culturele activiteiten gebaseerd op het culturele beleidsplan. Beide scholen hebben cultuur hoog in het vaandel en jaarlijks worden er verschillende culturele activiteiten gepland. Professionalisering Naast de scholing voor leerkrachten is er een actief HRM-beleid. De gesprekkencyclus van POP, functioneringshesprek en beoordelingsgesprek is verder in gang gezet. Jaarlijks wordt er een ruim budget voor scholing in de begroting opgenomen. Cursussen op maat en teamscholing hebben hierbij hoge prioriteit. Verwachtingen voor de toekomst Onderwijskundig Het leerlingen aantal blijft stabiel. In het kader van passend onderwijs zullen de scholen verder vorm geven aan de basisondersteuning zoals deze binnen het samenwerkingsverband Unita is afgesproken. In 2018 moet de basisondersteuning opgenomen zijn in de schoolroutine. De scholen krijgen de komende 4 jaar een bedrag per leerling toegekend om aan de basisondersteuning te voldoen. Dit geld kan besteed worden voor meer scholing of extra inzet op projectbasis, om aan extra ondersteuningsbehoefte van het team te voldoen. Financieel • Een sluitende MJB • Een goed investeringsplan • Voldoende dotatie voor de onderhoud voorziening • Het voeren van een goede admisnistratie door een kundig administratiebureau. • Kundig advies aan de driectie van de controler/adviseur VBS Onderhoud Onderbouwing voorziening (buiten-)onderhoud: M.i.v. 1 januari 2015 komt er een wetswijziging onderhuisvesting. De wetswijziging gaat over het overhevelen van het budget voor het buitenonderhoud en de aanpassing van schoolgebouwen van de Gemeente naar de schoolbesturen. De scholen krijgen in de nieuwe situatie een budget waarvan zij zelf het onderhoud en de aanpassingen van de gebouwen moeten financieren. Dat zal , zoals gebruikelijk, gebeuren op basis van het vastgestelde Meerjaren Onderhouds Plan (MOP) De hoogte van het budget wordt bepaald op basis van het aantal leerlingen op teldatum maal het aantal vierkante meters van de ruimtebehoefte. De hoogte van het bedrag per leerling moet nog door de overheid worden vastgelegd maar zal liggen tussen de € 12,50 en € 15 per leerling. De ruimtebehoefte is vastgesteld door de Gemeente. Voor school Zuid en school Centrum ligt dat op gemiddeld 1900 m2.
jaarrekening 2013
Pagina 11
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Op basis van de gegevens zoals die nu bekend zijn worden de volgende inkomsten voor buitenonderhoud en aanpassing verwacht. School Zuid : € 28.500 School Centrum : € 28.500 Wanneer deze cijfers afgezet worden tegen de geraamde kosten van het MOP van beide scholen wordt duidelijk dat de scholen voor de komende jaren tekortkomen aan de beschikbare budgetten van de overheid en in de rode cijfers komen. Met het positieve saldo dat over 2013 is opgebouwd (o.a. door extra inkomsten vanuit het Herfstakkoord en gelden vanuit de Gemeente ivm.de gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs) wordt een hogere dotatie (€ 89.177,-) aan de voorziening onderhoud toegevoegd om een verantwoorde voorziening op te bouwen. Bijlage: Samenvatting planning MOP 2014/2033 van beide scholen Leerlingprognose en ruimtebehoefte van de Gemeente Hilversum
Personeel • Continuïteit in de kwaliteit van de teamleden door investeringen in opleiding/ begeleiding/ coaching. Vooral de begeleiding van startende leerkrachten zal een aandachtspunt zijn. • Scholing zal er opgericht zijn om het HGW en opbrengstgericht werken op scholen beter vorm te geven. Gezamenlijke scholing van team, dan wel bouw, heeft voorrang op individuele scholing. Uitzondering is het behalen van het montessoridiploma. • Daarnaast wil de directie het beleid meer borgen, door meer gebruik te maken van het digitale systeem: Werken met Kwaliteit (WMK). • Voorzichtig aanname beleid gezien de MJB. Speerpunten Montessorischool Centrum - Personele kosten: Ondanks de toename van het aantal leerlingen is de personele bezetting gelijk gebleven. Het aantal groepen is nu structureel 14. Het aantal ondersteunende uren is afgenomen. Door lichte groei van het aantal leerlingen kwam er in de 2e helft van het schooljaar extra formatieruimte beschikbaar, waardoor er tijdelijk meer handen in de klas gerealiseerd konden worden. Structurele uitbreiding van formatie is niet aan de orde. Er zijn twee ervaren collega’s met pensioen gegaan en er is een extra bovenbouwgroep gestart. Het inwerken van de nieuwe collega’s heeft extra aandacht gekregen. Wat scholing betreft lag het accent bij Handelings Gericht Werken en voor de nieuwe collega’s op de Montessori-opleiding.
jaarrekening 2013
Pagina 12
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
- ICT: Op dit gebied is er een grote slag geslagen. Met de aansluiting op het glasvezelnet, de nieuwe server en serverkast is het netwerk optimaal. Er is geïnvesteerd in laptops, laptopkarren en I-pads. Daarnaast is er nieuwe software aangeschaft en zijn diverse methodes gedigitaliseerd. - Gebouw: Op basis van het MOP (meerjaren onderhoud-plan) is onderhoud gepleegd. In de onderbouwlokalen zijn vides gerealiseerd. In de hal van de onderbouw is een begin gemaakt aan een theater/biebruimte voor de kleuters. Alle lokalen zijn voorzien van een nieuwe systeemplafond met nieuwe hoogfrequentie verlichting. Hierdoor ziet alles niet alleen beter uit maar is de akoestiek en de lichtopbrengst sterk verbeterd. - Financiën: De MJB geeft een steeds realistischer beeld op basis waarvan beslissingen genomen kunnen worden. Extra inkomsten van de overheid (o.a. budget, Onderwijskundige Vernieuwingen) hebben diverse investeringen mogelijk gemaakt. Daarnaast waren er extra inkomsten van de Gemeente i.v.m. de gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs en gelden vanuit het herfstakkoord. - Verwachtingen van de toekomst: De verwachting is dat, op basis van de huidige stand van zaken, de toekomst er voor de school positief uitziet en dat de continuïteit kan worden gewaarborgd. Dit leidt tot de volgende verwachtingen: - Een sluitende MJB - Continuïteit in de kwaliteit van de teamleden door investeringen in opleiding/begeleiding/coaching. - Flexibel inspelen op de vraag en aanbod. - ICT: accent op I-pads, laptopgebruik en software ontwikkeling - Onderwijs: implementeren HGW en passend onderwijs. - Gebouw: Ontsluiting/bereikbaarheid/speelruimte waarborgen. Onderzoeken van mogelijkheden om een nieuwe sportzaal met nevenruimte te realiseren.
jaarrekening 2013
Pagina 13
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Speerpunten Montessorischool-Zuid Onderwijskundig Voorbereiding Passend Onderwijs In 2013 zijn de voorbereidingen getroffen om klaar te zijn voor de start van Passend Onderwijs op 1-8-2014. In 2013 moet het ondersteuningsplan van het nieuwe klaar zijn. Dit is het basisdocument waar op de verdeling van de financiën straks gaat plaatsvinden. Op basis van het ondersteuningsplan maken de scholen hun eigen schoolondersteuningsprofiel (SOP). In 2013 is zowel het ondersteuningsplan Unita opgesteld als ook het SOP voor de beide scholen. Op schoolniveau hebben we dit jaar besteed om het handelings gericht werken (HGW) verder uit te werken. Het HGW is inmiddels volledig geïmplementeerd. Als pilotschool hebben we meegedacht bij het verfijnen van de werkstructuur, zodat het MDO (multi disciplinair overleg) per 1-8-2014 werkbaar is voor alle scholen binnen het samenwerkingsverband. Montessorischool-Zuid is klaar voor passend onderwijs; de leerkrachten zijn allen HGW geschoold en de onderwijskundige kaders staan. ICT ICT is niet meer weg te denken in een moderne school. Ons streven was om in 2013 alle groepen 3 t/m 8 niet alleen te voorzien van digiborden, maar ook lesmethodes te gebruiken die software hebben voor het digibord. In 2013 hebben we geïnvesteerd in nieuwe (digitale) methodes en de bijbehorende licenties. We hebben software aangeschaft voor de rekenmethode voor groep 3 t/m 8, er is een nieuwe methode gekomen voor begrijpend lezen, inclusief software en licentie. Ook voor Engels voor groep 7/8 is er een digitale methode gekomen. De onderbouw heeft de beschikking gekregen over een laptop en een tweede scherm om educatieve programma’s te kunnen kijken. Meer digitale methodes vraagt ook om meer onderhoud. Om die reden zijn de kosten voor het systeem beheer in 2013 gestegen. Cultuur educatie In het cultuurplan staat dat we een vast cultureel aanbod willen bieden. Daarbij hoort een doorgaande lijn in muziek. De school heeft geïnvesteerd in de aanschaf van schoolinstrumenten. Voorbereide omgeving In de onderbouwklassen was er sprake van zeer verouderd materiaal. Zowel het montessorimateriaal als het meubilair. In 2013 hebben we flink geïnvesteerd in de onderbouw. Drie klassen ogen weer licht en ruimtelijk dankzij de nieuwe kasten en materialen. Klas nummer vier heeft een vide die letterlijk veel ruimte inneemt. Hierdoor is in dit lokaal de investering minder zichtbaar. Goed leesonderwijs vereist ook een goede school bibliotheek. We hebben de bibliotheek in een nieuw jasje gestoken en geïnvesteerd in een nieuwe boekencollectie. In deze hebben we ons laten adviseren door de bibliotheek Hilversum .
jaarrekening 2013
Pagina 14
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Onderwijssubsidie gemeente Ook voor 2013 hebben we een subsidie bedrag gekregen voor onderwijsbegeleiding. Dit is ingezet om leerachterstanden op het gebied van lezen en spellen aan te pakken met de integrale aanpak van Taal in blokjes. Ons streven is de spelling resultaten omhoog te krijgen en minder leerlingen in de RT. We willen deze methode ook preventief in gaan zetten in groep 3 en 4. In 2013 hebben we de materialen aangeschaft. De verwachting is dat in 2014 alle leerkrachten van gr. 3 t/m 6 de scholing hebben afgerond. Personeel Scholing De doelen van de organisatie en de persoonlijke ontwikkel doelen gaan hand inhand. In 2013 is de nieuwe bouwcoördinator onderbouw gestart met de opleiding voor bouwcoördinator. Een startend leerkracht is begonnen met de montessoriopleiding. Er is een teamscholing geweest van IPC, onze methode wereldoriëntatie. De onderbouw heeft een nieuwe leesmethode en heeft een scholing gevolgd op het gebied van lezen. In het kader van passend onderwijs zijn er twee mensen opgeleid tot gedragspecialist om een aanvulling te vormen op het ondersteuningsteam. Gebouw In het kader van de overdracht in 2015 willen we het gebouw in goede staat hebben. Op basis van het MOP (meerjaren onderhoud plan) is er onderhoud gepleegd. Zo is al het houtwerk en de deuren in de oud bouw geschilderd. Het voegwerk in de oud bouw is hersteld. We hebben een nieuwe boiler en de CV ketels zijn vervangen. Verder is er geïnvesteerd in zonwering in de klassen op de eerste verdieping. In de zomervakantie hebben er herstelwerkzaamheden van de vloer plaatsgevonden in de oud bouw.
Verwachtingen voor de toekomst: Montessorischool-Zuid: De verwachting is dat op basis van de huidige stand van zaken de toekomst het er voor de school positief uitziet en dat de continuïteit kan worden gewaarborgd. Hoewel het leelringen aantal stabiel blijft, zal er gezien de MJB nog voorzichtigheid betracht moeten worden op het gebied van formatie. D.w.z. bij natuurlijke afvloeiing zal er een voorzichtig aanname beleid gevoerd worden. Dit leidt op den duur tot de volgende punten: Financieel: • Een sluitende MJB • Een goed investeringsplan • Voldoende dotatie voor de onderhoud voorziening • Het voeren van een goede admisnistratie door een kundig administratiebureau. • Kundig advies aan de driectie van de controler/adviseur VBS
jaarrekening 2013
Pagina 15
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Personeel: • Continuïteit in de kwaliteit van de teamleden door investeringen in opleiding/ begeleiding/ coaching. Vooral de begeleiding van startende leerkrachten zal een aandachtspunt zijn. • Voorzichtig aanname beleid. Onderwijskundig: • ICT investeringen: digitale software, extra digibord in het extra lokaal, beter wifi netwerk, meer laptops en wellicht ook tablets in de school. • Leesmethode groep 3 • Muziek methode
Gebouw • Uitbreiding schoolplein bovenbouw t.b.v. fietsenstalling • Vide verwijderen vierde kleuterlokaal • Nieuwe schuur onderbouwplein • Renovatie speelzaal: vloer en klimrek • Kastenwand IB kamer • Meubilair hal • Nieuwe dakbedekking platte delen.
jaarrekening 2013
Pagina 16
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
FINANCIEEL BELEID Financiële positie op balansdatum Onderstaand treft u de balans aan per 31 december 2013. Na de balans volgt een korte toelichting op de belangrijkste wijzigingen in de balans.
Activa
31-12-2013
31-12-2012 Passiva
Materiële vaste activa
418.481
297.372 Eigen vermogen
Vorderingen
267.603
340.955 Voorzieningen
Liquide middelen
1.039.861
835.005 Langlopende schulden Kortlopende schulden
Totaal activa
1.725.945
1.473.332 Totaal passiva
31-12-2013
31-12-2012
1.005.081
860.081
309.990
285.742
10.718
12.598
400.156
314.911
1.725.945
1.473.332
Toelichting op de balans: Activa: Materiële vaste activa
De materiële vaste activa zijn toegenomen met € 121.109. Voor een nadere onderbouwing zie hiervoor de toelichting op de onderscheiden posten van de balans, pagina 27. De investeringen > afschrijvingen. Liquide middelen
De liquide middelen zijn toegenomen met € 204.856 Zie hiervoor het kasstroomoverzicht op pagina 26. Passiva: Eigen vermogen
Het eigen vermogen is toegenomen met € 145.000. Voorzieningen
De voorzieningen zijn toegenomen met € 24.248. Enerzijds is de voorziening onderhoud toegenomen met € 16.649. De voorziening jubilea daarentegen is toegenomen met € 7.599.
Kortlopende schulden
De kortlopende schulden zijn toegenomen met € 85.245. Dit betreft voornamelijk de post crediteuren, Het effect bedraagt € 53.705 in 2013 t.o.v. 2012, dit heeft geen structureel karakter. Tevens zijn de overige overlopende passiva en de premies loonbelasting toegenomen in 2013 t.o.v.2012. Hierin zit een effect van € 21.519 inzake de vooruitontvangen bekostiging jonge leerkrachten 13/14.
Versie: 1
17
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Analyse resultaat De begroting van 2013 liet een negatief resultaat zien van € 10.074. Uiteindelijk resulteert een resultaat boekjaar van € 145.000,-. Het negatief resultaat over boekjaar 2012 bedroeg € 87.875. In de navolgende paragraaf treft u een vergelijking aan en een specificatie van de belangrijkste verschillen.
Analyse realisatie 2013 versus realisatie 2012 en realisatie 2013 versus begroting 2013
Onderstaand een vergelijking van de staat van baten en lasten op basis van gerealiseerde en begrote baten en lasten voor het kalenderjaar 2013 en gerealiseerde baten en lasten voor het kalenderjaar 2012: Realisatie 2013
Begroting 2013
Verschil
Realisatie 2012
Verschil
Baten Rijksbijdragen OCenW
3.075.355
2.859.553
215.802
2.866.008
209.347
Overige overheidsbijdragen
181.161
32.412
148.749
32.689
148.472
Overige baten
276.564
231.383
45.181
242.491
34.073
3.533.080
3.123.348
409.732
3.141.188
391.892
2.655.017
2.575.435
79.582
2.656.044
-1.027
50.955
65.077
-14.122
45.118
5.837
272.254
186.200
86.054
187.166
85.088
Totaal baten Lasten Personele lasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige instellingslasten Totaal lasten
424.149
328.295
95.854
367.032
57.117
3.402.375
3.155.007
247.368
3.255.360
147.015
130.705
-31.659
162.364
-114.172
244.877
14.295
21.585
-7.290
26.297
-12.002
145.000
-10.074
155.074
-87.875
232.875
Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten Nettoresultaat
Toelichting op de staat van baten en lasten: Het verschil tussen het resultaat 2013 en 2012 is € 232.875 positief en wordt hierna op hoofdlijnen verklaard. Rijksbijdragen OCenW
In 2013 is er naar aanleiding van het Onderwijs- en Herfstakkoord een additioneel bedrag van € 128.362 uitgekeerd. Tevens is er een bedrag van € 15.371 inzake de bekostiging jonge leerkrachten toegerekend aan 2013. Tevens is er een bedrag ad. € 50.572 ontvangen in 2013 inzake de groeitelling. Overige overheidsbijdragen
In 2013 zijn er diverse vergoedingen inzake de materiële gelijkstelling ontvangen van de Gemeente Hilversum : Vergoeding materiële gelijkstelling 2005-2011 Gemeente Hilversum
122.241
Vergoeding materiële gelijkstelling 2012 Gemeente Hilversum
6.929
Vergoeding materiële gelijkstelling 2013 Gemeente Hilversum
7.155
136.325
Versie: 1
18
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Overige baten
Deze zijn vooral toegenomen door een hogere opbrengst van de ouderbijdragen in 2013 t.o.v., effect € 36.832. Deze toename valt mede te verklaren door de toename van het aantal leerlingen : 1-10-2013 704 1-10-2012 698 1-10-2011 676 Tevens voert de directie een actief inningsbeleid om de ouderbijdragen te innen.
Het gerealiseerde resultaat wijkt met € 155.074 af van het begrote resultaat. De belangrijkste oorzaken van deze afwijking zijn :
Rijksbijdragen OCenW
De totale bekostiging van het Herfstakkoord is niet begroot, het effect bedraagt € 143.733 positief.
Overige overheidsbijdragen
In 2013 zijn er diverse vergoedingen inzake de materiële gelijkstelling ontvangen van de Gemeente Hilversum : Vergoeding materiële gelijkstelling 2005-2011 Gemeente Hilversum
122.241
Vergoeding materiële gelijkstelling 2012 Gemeente Hilversum
6.929
Vergoeding materiële gelijkstelling 2013 Gemeente Hilversum
7.155
136.325
Overige baten
Deze zijn vooral toegenomen door een hogere opbrengst van de ouderbijdragen in 2013, effect t.o.v. de begroting € 32.253. Overige instellingslasten
Voor een nadere detaillering zie hiervoor de toelichting op de onderscheiden posten van de staat van baten en lasten, post 4.4 overige lasten pagina 34. Onder post 4.4.4.11 overige is een dotatie aan de voorziening debiteuren ouderbijdragen verantwoord van € 20.000, deze is niet begroot in 2013.
Versie: 1
19
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Investeringen en financieringsbeleid Vanwege de gunstige liquiditeit worden de investeringen uit eigen middelen voldaan. Het beleid is als in enig jaar of maand een te groot beslag op de liquiditeit plaatsvindt een spreiding in de aanschaf van nieuwe investeringen wordt aangebracht. Contuiniteitsparagraaf Aantal leerlingen, inclusief prognose Centrum 12-13
13-14
14-15
15-16
16-17
4-7 jaar
166
174
175
175
178
17-18 178
>= 8 jaar
163
164
170
171
170
170
329
338
345
346
348
348
17-18
Zuid 12-13
13-14
14-15
15-16
16-17
4-7 jaar
176
188
194
189
189
189
>= 8 jaar
193
178
173
178
174
174
369
366
367
367
363
363
17-18
Totaal 12-13
13-14
14-15
15-16
16-17
4-7 jaar
342
362
369
364
367
367
>= 8 jaar
356
342
343
349
344
344
698
704
712
713
711
711
Bij beide scholen is er sprake van een wachtlijst. Het aantal leerlingen kan dus redelijk stabiel gehouden worden. Formatie Centrum 12-13
13-14
14-15
15-16
16-17
17-18
DIR:
1,0806
1,0806
1,0806
1,0806
1,0806
1,0806
OP:
17,665
17,3094
17,2794
17,2794
17,1553
17,1553
OOP:
1,6353
1,564
1,564
1,564
1,564
1,564
20,3809
19,954
19,924
19,924
19,7999
19,7999
Zuid 12-13
13-14
14-15
15-16
16-17
17-18
DIR:
1,0806
1,0806
1,0806
1,0806
1,0806
1,0806
OP:
17,7254
17,0408
17,0255
17,0255
17,0255
17,0218
OOP:
3,1082
3,1082
2,6082
2,6082
2,6082
2,6082
21,9142
21,2296
20,7143
20,7143
20,7143
20,7106
Totaal 12-13
14-15
15-16
16-17
17-18
2,161
2,161
2,161
2,161
2,161
2,161
OP:
35,39
34,35
34,305
34,305
34,181
34,177
OOP:
Versie: 1
13-14
DIR:
4,744
4,672
4,172
4,172
4,172
4,172
42,295
41,184
40,638
40,638
40,514
40,511
20
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Meerjarenbegroting 2014 - 2017 Totaal
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Realisatie
Realisatie
MJB
MJB
MJB
MJB
3.1
Rijksbijdragen
3.2
Ov. overheidsbijdragen
3.4
Samenwerkingsv
33.800
35.000
44.100
60.700
67.300
71.200
3.5
Overige baten
208.700
241.500
216.100
206.100
196.100
196.100
Totaal Baten
3.141.200
3.533.100
3.232.400
3.336.700
3.360.500
3.393.500
4.1
Personele lasten
2.656.000
2.655.000
2.642.800
2.678.600
2.701.500
2.715.200
4.2
Afschrijvingen
45.100
51.000
67.300
67.000
54.100
50.500
4.3
Huisvestingslasten
187.200
272.300
204.600
279.200
282.700
286.100
4.4
Overige lasten
367.000
424.100
354.600
361.700
369.000
376.300
Totaal Lasten
3.255.300
3.402.400
3.269.300
3.386.500
3.407.300
3.428.100
Saldo Baten en Lasten
-114.100
130.700
-36.900
-49.800
-46.800
-34.600
26.300
14.300
19.000
19.000
19.000
19.000
-87.800
145.000
-17.900
-30.800
-27.800
-15.600
5
Financiële baten en lasten Totaal resultaat
2.866.000
3.075.400
2.939.800
3.037.500
3.064.700
3.093.800
32.700
181.200
32.400
32.400
32.400
32.400
De meerjarenbegroting (MJB) wordt gebruikt als sturingsinstrument en wordt (minimaal) twee keer per jaar bijgewerkt. De gegevens voor de begroting 2014 wijken af van de vastgestelde begroting voor 2014. Dit komt omdat de MJB is bijgewerkt op basis van recentelijk verkregen informatie (vooral wat betreft Rijksbijdragen en gerealiseerde loonkosten). Ontwikkeling balansposten 2012
2013
2014
2015
2016
2017
1.2
Materiële vaste activa
1.5
Vorderingen
341.000
267.600
267.600
267.600
267.600
267.600
1.7
Liquide middelen
835.000
1.039.900
948.400
973.700
1.028.200
1.060.200
1.473.400
1.726.000
1.634.500
1.659.800
1.714.300
1.746.300
Totaal activa
297.400
418.500
418.500
418.500
418.500
418.500
2.1
Eigen Vermogen
860.100
1.005.100
987.300
956.400
928.500
913.000
2.2
Voorzieningen
285.700
310.000
239.000
297.200
381.500
431.100
2.3
Langlopende schulden
12.600
10.700
8.000
6.000
4.000
2.000
2.4
Kortlopende schulden
314.900
400.200
400.200
400.200
400.200
400.200
1.473.400
1.726.000
1.634.500
1.659.800
1.714.200
1.746.300
Totaal passiva
Versie: 1
21
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Meerjarenbegroting 2014-2017 - Centrum CENTRUM Rijksbijdragen
2012
2013
Jaarrekening
Jaarrekening
2014
2015
2016
2017
1.362.200
1.462.300
1.413.500
1.480.000
1.498.900
1.522.600
20.800
106.600
22.000
22.000
22.000
22.000 34.700
Overige overheidsbijdragen SWV
33.800
16.700
18.600
23.500
30.500
Overige baten
121.200
128.800
104.300
99.300
94.300
94.300
Totaal Baten
1.538.100
1.714.400
1.558.400
1.624.800
1.645.700
1.673.600
Personele lasten
1.325.900
1.287.900
1.266.600
1.292.700
1.319.000
1.324.100
Afschrijvingen
25.700
28.200
35.600
35.400
33.000
29.400
Huisvestingslasten
95.200
137.400
99.800
136.000
137.800
139.800
Overige lasten
151.100
207.100
177.300
180.900
184.500
188.200
Totaal Lasten
1.559.900
1.639.300
1.605.400
1.671.300
1.679.400
1.683.300
-21.800
75.100
-47.000
-46.500
-33.700
-9.700
0
8.600
9.500
9.500
9.500
9.500
-21.800
83.700
-37.500
-37.000
-24.200
-200
Saldo Baten en Lasten Financiële baten en lasten Totaal resultaat
Meerjarenbegroting 2014-2017 - Zuid ZUID Rijksbijdragen Overige overheidsbijdragen SWV
2012
2013
Jaarrekening
Jaarrekening
2014
2015
2016
2017
1.486.000
1.613.100
1.526.300
1.557.500
1.565.800
1.571.300
12.300
74.500
10.400
10.400
10.400
10.400
0
18.500
25.600
37.100
36.800
36.500
Overige baten
131.600
112.500
111.700
106.700
101.700
101.700
Totaal Baten
1.629.900
1.818.600
1.674.000
1.711.700
1.714.700
1.719.900
Personele lasten
1.389.200
1.353.800
1.388.400
1.350.000
1.359.600
1.377.400
Afschrijvingen
19.300
22.700
31.600
31.600
21.200
21.200
Huisvestingslasten
86.900
134.900
104.800
143.200
144.900
146.300
Overige lasten
173.700
219.100
177.300
180.900
184.500
188.200
Totaal Lasten
1.633.700
1.765.100
1.663.700
1.715.300
1.728.000
1.744.900
-3.800
53.500
10.300
-3.600
-13.300
-25.000
0
5.700
9.500
9.500
9.500
9.500
-3.800
59.200
19.800
5.900
-3.800
-15.500
Saldo Baten en Lasten Financiële baten en lasten Totaal resultaat
Versie: 1
22
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Risicoparagraaf Onzekerheden
Maatregel
MJB of EV
Ouderschapsverlof - voor rekening van de Verwerkt in MJB school Bekostiging OCW: Herfstakkoord voor 2015? En groot onderhoud
Mogelijke impact in €
MJB
€ 15.000 per jaar
In MBJ zodra meer duidelijkheid.
Inkomsten samenwerkingsverband i.h.k.v. In MBJ zodra meer exacte passend onderwijs 1-8-2014 informatie beschikbaar.
Al in MJB verwerkt
Risico's Daling van aantal leerlingen
Wachtlijst
Hoge onderhoudskosten vanwege oud schoolgebouw (na decentralisatie)?
Extra dotatie aan voorziening onderhoud in jaarrekening
n.v.t.
MJB
De bovenstaande informatie voor de risicoparagraaf is slechts een eerste globale aanzet. De komende jaren zal het risicomanagement van de stichting verder worden ingevuld. Gestreefd zal worden om de risico’s en onzekerheden zo veel mogelijk in de meerjarenbegroting te verwerken. Code goed bestuur Het bestuur handelt in lijn met de uitgangspunten betreffende de code goed bestuur. Binnen het bestuur is een verantwoordelijke aangesteld als toezichthouder op de naleving van de code goed bestuur. Er zijn ten aanzien hiervan geen bijzonderheden geconstateerd. Treasuryverslag De Stichting hanteert een uniform treasurystatuut. De Stichting heeft een zeer terughoudend financieel beleid gevoerd. Er is gebruik gemaakt van spaarrekeningen. Kengetallen Met betrekking tot de solvabiliteit, liquiditeit, rentabiliteit, kapitalisatiefactor en het weerstandsvermogen vermelden wij onderstaand de kengetallen:
2013
Aanbeveling commissie 2012 Don:
Solvabiliteit Liquiditeit Rentabiliteit Kapitalisatiefactor Weerstandsvermogen
Versie: 1
58,2% 3,3 0,0 47,5% 19,1%
58,4% 3,7 0,0 45,8% 19,6%
ondergrens van 30% tussen de 0,5 en 1,5 bovengrens van 5% tussen de 35 - 60 % tussen de 10 - 40 %
Indicatoren risicoanlyse kleiner dan 30% (m.b.t. definitie 2) Kleiner dan 1 Laatste 3 jaar negatief
23
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
400,0% 350,0% 300,0% 250,0%
Solvabiliteit
200,0%
Liquiditeit
150,0%
Rentabiliteit
100,0%
Kapitalisatiefactor Weerstandsvermogen
50,0% 0,0% 2012
-50,0%
2013
Hieronder vind u omschrijving van de kengetallen incl berekening. Solvabiliteit: De solvabiliteit geeft de verhouding tussen eigen en vreemd vermogen aan en verschaft dus inzicht in de financieringsopbouw. De solvabiliteit geeft ook aan in hoeverre de instelling op langere termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. Definitie 1: Eigen vermogen gedeeld door het totale vermogen. 31-12-2013 €
Eigen vermogen Totaal vermogen
31-12-2012 €
1.005.081
860.081
1.725.945
1.473.332
58,2% 58,4%
Kengetal 2013: Kengetal 2012:
Solvabiliteit 58,4% 58,4% 58,3% 58,3% Solvabiliteit
58,2% 58,2%
2012
Versie: 1
2013
24
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Definitie 2: Eigen vermogen en voorzieningen gedeeld door het totale vermogen 31-12-2013 €
- Eigen vermogen - Voorzieningen Som Eigen vermogen en Voorzieningen Totaal vermogen
31-12-2012
€
€
€
1.005.081
860.081
309.990
285.742 1.315.071
1.145.823
1.725.945
1.473.332
76,2% 77,8%
Kengetal 2013: Kengetal 2012:
Definitie 2 van de solvabiliteit geeft aan dat 76,2% van het totale vermogen uit eigen vermogen ofwel reserves en voorzieningen bestaat, hetgeen inhoudt dat slechts 23,8% van het totale vermogen gefinancierd wordt met vreemd vermogen. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de vermogenspositie van de Stichting goed is. De Stichting is duidelijk in staat om aan haar verplichtingen op langere termijn te kunnen voldoen. Aanbeveling commissie Don een ondergrens van 30 %. Liquiditeit: De liquiditeit geeft aan in hoeverre de instelling op korte termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. Definitie: De verhouding tussen de vlottende activa (som van liquide middelen en vorderingen ) en de kortlopende schulden. 31-12-2013 €
- Liquide middelen - Vorderingen Vlottende activa Kortlopende schulden
31-12-2012
€
€
€
1.039.861
835.005
267.603
340.955 1.307.464
1.175.960
400.156
314.911
3,3 3,7
Kengetal 2013: Kengetal 2012:
Liquiditeit 3,8 3,6 3,4 3,2
Liquiditeit
3,0
2012
2013
De liquiditeitsratio geeft aan dat 3,3 keer kan worden voldaan aan de uitstaande kortlopende schulden, bestaande uit crediteuren, nog te betalen posten en de overlopende passiva.
Versie: 1
25
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
De Stichting heeft op 31 december 2013 de beschikking over € 1.039.861 aan liquide middelen en heeft daarnaast € 267.603 openstaan aan nog te ontvangen bedragen. De liquiditeit is t.o.v. 2012 wel gedaald door een stijging van de crediteuren. Deze bedragen zijn binnen één jaar opeisbaar, waardoor kan worden voldaan aan de openstaande schulden die binnen één jaar voldaan moeten zijn, te weten € 400.156. De liquiditeitspositie van de Stichting is hierdoor goed te noemen. In bovenstaande berekening is geen rekening gehouden met de in de voorzieningen opgenomen verplichtingen. Aanbeveling Commissie Don tussen de 0,5 en 1,5 %. Rentabiliteit: De rentabiliteit geeft aan of er sprake is van een positief dan wel negatief bedrijfsresultaat in relatie tot de totale baten. Definitie: Resultaat gedeeld door de totale baten (inclusief financiële baten). 31-12-2013 €
Resultaat - Totaal baten - Financiële baten, bestaande uit posten 5.1 en 5.4 Som Totaal baten incl. Financiële baten
31-12-2012
€
€
€
145.000
-87.875
3.533.080
3.141.188
14.737
26.707 3.547.817
3.167.895
Kengetal 2013: Kengetal 2012:
4,1% -2,8%
Rentabiliteit 0,1 0,0 0,0 0,0
Rentabiliteit
0,0 2012
0,0
2013
De rentabiliteit geeft aan hoeveel procent van de totale opbrengsten omgezet wordt in het uiteindelijke resultaat. De Stichting heeft van de totale opbrengsten, te weten €
€ 3.547.817 , een resultaat behaald van
145.000
Aanbeveling Commissie Don 5% (bovengrens). Definitie exclusief onderwijs en herfstakkoord: Resultaat gedeeld door de totale baten (inclusief financiële baten) 31-12-2013 €
Resultaat - Totaal baten - Onderwijs en herstakkoord - Financiële baten, bestaande uit posten 5.1 en 5.4 Som Totaal baten incl. Financiële baten Kengetal 2013: Kengetal 2012:
Versie: 1
31-12-2012
€
€
€
1.267
-87.875
3.389.347
3.141.188
-143.733
-
14.737
26.707 3.260.351
3.167.895
0,0% -2,8%
26
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Kapitalisatiefactor: De kapitalisatiefactor geeft een indicatie hoe rijk een schoolbestuur is, dit om te signaleren of onderwijsinstellingen misschien een deel van hun kapitaal niet of inefficiënt benutten voor de vervulling van hun taken. Definitie: De activazijde van de balans minus de materiële vaste activa betreffende gebouwen en terreinen gedeeld door de totale baten (inclusief financiële baten). 31-12-2013 €
- Balans totaal - Materiële vaste activa gebouwen en terreinen Verschil Balans totaal en MVA geb. en terr. Som totale baten incl. financiële baten
31-12-2012
€
€
1.725.945
€
1.473.332
39.032
23.579 1.686.913
1.449.753
3.547.817
3.167.895
Kengetal 2013: Kengetal 2012:
47,5% 45,8%
Kapitalisatiefactor 48,0% 47,5% 47,0% 46,5% 46,0% 45,5%
Kapitalisatiefactor
45,0% 44,5%
2012
2013
Aanbeveling Commissie Don 35 - 60 % (35 % is de bovengrens voor grote besturen, 60 % voor kleine besturen)
Versie: 1
27
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Weerstandsvermogen: Het weerstandsvermogen geeft aan het vermogen om niet-voorziene tot de reguliere bedrijfsvoering behorende risico's op te vangen. Definitie: Het eigen vermogen minus de materiële vaste activa, uitgedrukt in een percentage van de rijksbijdrage OCW. 31-12-2013 €
- Eigen vermogen - Materiële vaste activa Verschil Eigen vermogen en MVA Rijksbijdrage OCW
31-12-2012
€
€
1.005.081
€
860.081
418.481
297.372 586.600
562.709
3.075.355
2.866.008
Kengetal 2013: Kengetal 2012:
19,1% 19,6%
Weerstandsvermogen 19,6% 19,5% 19,4% 19,3% 19,2% 19,1% 19,0% 18,9% 18,8%
2012
Weerstandsvermogen
2013
Bij toepassing en verankering van het risicomanagement in de organisatie en het goed functioneren van de planning & control cyclus blijven altijd restrisico's achter. Voor het opvangen van de mogelijke financiële effecten moet het bestuur voldoende weerstandsvermogen hebben of opbouwen.
Versie: 1
28
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
JAARREKENING
Versie: 1
29
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING VAN ACTIVA, PASSIVA EN RESULTAATBEPALING Algemeen De grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn conform de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die uitgegeven is door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deze bepalingen zijn van toepassing op grond van de Regeling Jaarverslaggeving Onderwijs. De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de staat van baten en lasten en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de toelichting. Voor zover noodzakelijk worden op de vorderingen voorzieningen getroffen voor verwachte oninbaarheid.
Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs plus bijkomende kosten of de vervaardigingsprijs, verminderd met de afschrijvingen. De afschrijvingen vinden lineair en naar tijdsgelang plaats op basis van de verwachte toekomstige gebruiksduur.
Onderstaand worden de afschrijvingstermijnen per categorie weergegeven. Tevens zijn de activeringsgrenzen vermeld. Categorie
afschrijvingstermijn in jaren
afschrijvingspercentage per jaar
activeringsgrens in €
10-15 15-20 5 5-10 3-10 8
10 - 6,7% 6,7% - 5% 20% 20% - 10% 33,3% - 10% 12,50%
1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000
Installaties Schoolmeubilair en inventaris Huishoud. apparatuur en machines Onderwk. app en machines ICT Leermiddelen
Vlottende activa Vorderingen Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas en banktegoeden.
Versie: 1
30
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit algemene reserve en bestemmingsreserve. Hierin is tevens een segmentatie opgenomen naar publieke en private middelen. De bestemmingsreserves zijn reserves met een beperktere bestedingsmogelijkheid, welke door het bestuur is aangebracht. Omschrijving
Doel
Beperkingen
- Reserve nulmeting - Algemene reserve privaat
Tbv afschrijvingen nulmeting ing Vorming vermogen uit private vateactiviteiten activiteiten
EUR 29.260 29.973
Voorzieningen Algemeen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. Voorzieningen worden onderscheiden naar aard en doel. Toevoegingen aan de voorzieningen vinden plaats door dotaties ten laste van de staat van baten en lasten. De onttrekkingen vinden rechtstreeks plaats ten laste van de betreffende voorziening. Voorziening jubilea De voorziening jubilea wordt opgenomen tegen de contante waarde van de verwachte uitkeringen gedurende het dienstverband. Bij de berekening van de voorziening wordt onder meer rekening gehouden met verwachte salarisstijgingen en de blijfkans. Overige voorzieningen De overige voorzieningen worden opgenomen tegen nominale waarde van de voor de afwikkeling van de voorziening naar verwachting noodzakelijke uitgaven. Langlopende schulden Onder deze post valllen de vooruitontvangen investeringssubsidies. Deze subsidies moeten zichtbaar in mindering gebracht worden op de materiële vaste activa of als schuld gepresenteerd worden onder vooruitontvangen investeringssubsidies. Kortlopende schulden De overlopende passiva betreffen de vooruitontvangen bedragen die aan opvolgende perioden worden toegerekend en/of nog te betalen bedragen, voor zover ze niet onder de andere kortlopende schulden zijn te plaatsen.
Versie: 1
31
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Baten en lasten Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de baten en lasten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. Het resultaat van de staat van baten en lasten wordt toegevoegd aan de reserve die door het bestuur is bepaald. Rijksbijdragen worden als baten verantwoord in de staat van baten en lasten in het jaar waarop de toekenning betrekking heeft. Afschrijvingen op materiële vaste activa Materiële vaste activa worden vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Beleidsregels toepassing WNT De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semi-publieke sector (WNT) is met ingang van 1 januari 2013 van kracht. Financiële baten en lasten Rentebaten en bankkosten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva.
Toelichting kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Bij de indirecte methode wordt het resultaat als basis genomen. Dit overzicht geeft weer waaraan de in de verslagperiode beschikbaar gekomen gelden zijn besteed. In samenhang met de balans en de staat van baten en lasten moet het kasstroomoverzicht bijdragen aan het inzicht in de financiering, de liquiditeit, de solvabiliteit en het vermogen van de instelling om geldstromen te genereren.
Versie: 1
32
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
BALANS PER 31 DECEMBER 2013, VERGELIJKENDE CIJFERS PER 31 DECEMBER 2012 (na verwerking resultaatbestemming)
1
Activa
31-12-2013 €
€
31-12-2012 €
€
VASTE ACTIVA 1.2
Materiële vaste activa
1.2.1
Gebouwen en terreinen
39.032
23.579
1.2.2
Inventaris en apparatuur
292.240
222.497
1.2.3.1
Leermiddelen (PO)
87.209
TOTAAL VASTE ACTIVA
51.296 418.481
297.372
418.481
297.372
VLOTTENDE ACTIVA 1.5
OCW
1.5.6
Overige overheden
53.540
43.921
1.5.7
Overige vorderingen
20.200
113.134
1.5.8
Overlopende activa
41.378
1.7
Versie: 1
Vorderingen
1.5.2
152.485
148.904
34.996 267.603
340.955
Liquide middelen
1.039.861
835.005
TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA
1.307.464
1.175.960
TOTAAL ACTIVA
1.725.945
1.473.332
33
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
2
Passiva
31-12-2013 €
31-12-2012
€
€
€
VERMOGEN 2.1
Eigen vermogen
2.1.1
Algemene reserve
945.848
793.990
2.1.2
Bestemmingsreserve (publiek)
29.260
36.118
2.1.3
Bestemmingsreserve (privaat)
29.973
29.973 1.005.081
2.2
Voorzieningen
2.2.1
Voorziening jubilea
2.2.3
Voorziening onderhoud
860.081
55.426
47.827
254.564
237.915 309.990
2.3
Langlopende schulden
2.3.5.2
Vooruitontvangen investeringssubsidies
10.718
285.742
12.598 10.718
2.4
Kortlopende schulden
2.4.3
Crediteuren
2.4.4
OCW
2.4.7
Belastingen en premies sociale verzekeringen
2.4.8
Schulden terzake pensioenen
2.4.9
Overige kortlopende schulden
-2.422
-1.899
2.4.10
Overlopende passiva
140.625
111.425
TOTAAL PASSIVA
Versie: 1
12.598
100.232
46.527
-
10.960
125.228
111.625
36.493
36.273
400.156
314.911
1.725.945
1.473.332
34
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2013, VERGELIJKENDE CIJFERS 2012
2013 € 3 3.1
Baten Rijksbijdragen OCW
3.2
Overige overheids-bijdragen en -subsidies Overige baten
3.5
Lasten Personeelslasten
4.2
Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Huisvestingslasten Overige lasten
4.3 4.4
Totaal lasten
€
2012 €
2.859.553
€ 2.866.008
181.161
32.412
32.689
276.564
231.383
242.491
3.533.080
3.123.348
3.141.188
2.655.017
2.575.435
2.656.044
50.955 272.254
65.077 186.200
45.118 187.166
424.149
328.295
367.032
3.402.375
3.155.007
3.255.360
130.705
-31.659
-114.172
14.295
21.585
26.297
Resultaat *
145.000
-10.074
-87.875
Nettoresultaat *
145.000
-10.074
-87.875
Saldo baten en lasten *
5
€
3.075.355
Totaal baten
4 4.1
Begroot 2013
€
Financiële baten en lasten
* (- is negatief)
Versie: 1
35
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
KASSTROOMOVERZICHT 2013, VERGELIJKENDE CIJFERS 2012
€
2013 €
€
2012 €
Kasstroom uit operationele activiteiten Saldo baten en lasten
130.705
-114.170
Aanpassingen voor: - Afschrijvingen - Mutaties voorzieningen
50.955 24.248
45.118 21.506
Veranderingen in vlottende middelen: - Vorderingen - Kortlopende schulden
73.352 85.245
-76.893 -5.227 233.800
Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Betaalde bankkosten
-15.496
14.737 -442
26.707 -410 14.295 378.800
Totaal kasstroom uit operationele activiteiten
26.297 -103.369
Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa
-172.064
-76.468 -172.064 -172.064
Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten
-76.467 -76.467
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossing langlopende schulden
-1.880
Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten
-2.112 -1.880 -1.880
-2.112 -2.112
204.856
-181.944
Kasstroom uit overige balansmutaties Mutatie liquide middelen Het verloop van de geldmiddelen is als volgt: € Stand liquide middelen per 1-1 Mutatie boekjaar liquide middelen Stand liquide middelen per 31-12
Versie: 1
2013 €
€
835.005 204.856
2012 € 1.016.949 -181.944
1.039.861
835.005
36
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS 1
Activa
Schoolgebouwen De door de Stichting beheerde schoolgebouwen zijn juridisch wel, doch economisch geen eigendom van de Stichting. Deze gebouwen zijn volledig gesubsidieerd en dienen, wanneer ze niet meer conform de bestemming worden gebruikt, om niet te worden overgedragen aan de Gemeente. Voor een overzicht van de onder ons bestuur staande scholen verwijzen wij naar het bestuursverslag.
Aanschaf-
Afschrij-
Boek-
Investe-
Boekwaarde
Afschrij-
Aanschaf-
Afschrij-
Boek-
prijs
vingen
waarde
ringen
desinves-
vingen
prijs
vingen
waarde
1-1-2013
1-1-2013
1-1-2013
2013
teringen 1.2.1
Materiële vaste activa €
€
€
2013
€
2013
€
31-12-2013
€
€
31-12-2013 €
31-12-2013 €
1.2.1.1
Gebouwen
39.420
15.841
23.579
18.419
-
2.965
57.839
18.807
39.032
1.2.2.1
Inventaris en apparatuur
700.726
478.229
222.497
105.836
-
36.094
806.563
514.323
292.240
1.2.3.1
Leermiddelen
160.883
109.587
51.296
47.809
-
11.896
208.692
121.482
87.209
Totaal materiële vaste activa
901.029
603.657
297.372
172.064
-
50.955
1.073.094
654.612
418.481
Vlottende activa 1.5
Vorderingen
1.5.2
OCW
31-12-2013 €
1.5.2.1 1.5.2.2
Personeel Uitkeringen ziektewet/WIA
1.012 152.485
Additionele aanvragen
Vervangingsfonds Levensloop
Versie: 1
Ouder-/ leerlingbijdragen, boekengelden *
€ 43.921 43.921
31-12-2013
31-12-2012
€
€
7.958
€ 623
225
Totaal personeel 1.5.7.2
€
53.540
€
1.5.7.4
31-12-2012
€ 53.540
Overige vorderingen
1.5.7.3
148.904
31-12-2013
Overige overheden
Totaal overige overheden
1.5.7
€ 147.892
1.012
€ 1.5.6.3
€
151.473
Totaal OCW
1.5.6
31-12-2012
€
225 8.183
12.017
848 112.286
Totaal overig
12.017
112.286
Totaal overige vorderingen
20.200
113.134
37
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
1.5.8
Overlopende activa
31-12-2013 €
1.5.8.1
Vooruitbetaalde posten
31-12-2012
€
€
9.140
€ 10.045
Totaal vooruitbetaalde kosten
9.140
10.045
1.5.8.3
Nog te ontvangen posten **
18.037
4.000
1.5.8.5
Rente
14.201
20.951
1.7
Totaal overige overlopende activa
32.238
24.951
Totaal overlopende activa
41.378
34.996
Liquide middelen 31-12-2013 €
1.7.2
Tegoeden op bank- en girorekeningen
€ 1.039.861
Totaal liquide middelen
31-12-2012 €
€ 835.005
1.039.861
835.005
De liquide middelen staan ter vrije beschikking van de Stichting.
31-12-2013 * Ouder-/leerlingbijdragen schooljaar 12/13 Voorziening oninbaarheid 2012/2013
20.657 -20.000
Voorziening oninbaarheid 2013/2014
-20.000
Ouder-/leerlingbijdragen schooljaar 13/14 openstaande facturen
165.227
Vooruitgefactureerd schooljaar 13/14
-133.867 12.017
Over schooljaar 13/14 is de boekhoudkundige systematiek gewijzigd. ** Zie specificatie balans en exploitatieposten
Versie: 1
38
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
2
Passiva
2.1
Eigen vermogen
2.1.1
Algemene reserve
2.1.1
Algemene reserve
793.990
151.858
-
945.848
Totaal algemene reserve
793.990
151.858
-
945.848
Stand per
Resultaat
Overige
Stand per
1-1-2013
2013
mutaties
31-12-2013
€
2.1.2
Bestemmingsreserve (publiek)
€
€
Stand per
Resultaat
Overige
Stand per
1-1-2013
2013
mutaties
31-12-2013
€ 2.1.2.10
€
€
€
€
Reserve nulmeting
36.118
-6.858
-
29.260
Totaal bestemmingsreserve publiek
36.118
-6.858
-
29.260
Stand per
Resultaat
Overige
Stand per
1-1-2013
2013
mutaties
31-12-2013
2.1.3
Bestemmingsreserve (privaat)
2.1.3.1
Algemene reserve privaat
29.973
-
-
29.973
Totaal bestemmingsreserve privaat
29.973
-
-
29.973
€
€
2.2
Resultaat
Overige
Stand per
1-1-2013
2013
mutaties
31-12-2013
€ 860.081
Dotatie
Onttrekking
Vrijval
1-1-2013 2.2.1
Personeelsvoorzieningen
2.2.1.5
Voorziening Jubilea
€ -
1.005.081
47.827
7.599
-
-
Totaal personeelsvoorzieningen
47.827
7.599
-
-
Rente mutatie
Stand per
Kortlopende
(bij contante
31-12-2013
deel
deel
< 1 jaar
> 1 jaar
waarde) €
€
Stand per
€
Dotatie
€
Onttrekking
€
Vrijval
1-1-2013 Overige voorzieningen
€
-
€
€
€
€
Voorziening Onderhoud
237.915
90.356
73.707
-
237.915
90.356
73.707
-
Stand per
Dotatie
Onttrekking
Vrijval
1-1-2013
53.291
55.426
2.135
53.291
Rente mutatie
Stand per
Kortlopende
31-12-2013
deel
deel
< 1 jaar
> 1 jaar
€
€
Versie: 1
€ 285.742
€ 97.955
€ 73.707
€
254.564 -
254.564
254.564
-
254.564
Rente mutatie
Stand per
Kortlopende
(bij contante
31-12-2013
deel
deel
< 1 jaar
> 1 jaar
€ -
Langlopende
€
waarde)
Totaal voorzieningen
€ 2.135
(bij contante
€
Totaal overige voorzieningen
Langlopende
55.426
waarde) €
2.2.3.1
€ 145.000
Voorzieningen
Stand per
2.2.3
€
Stand per € Totaal eigen vermogen
€
€ -
€ 309.990
Langlopende
€ 2.135
307.855
39
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
2.3
Langlopende schulden Stand
Ontvangen
Toegerekende
Stand
Looptijd
Looptijd
per
investerings
subsidies
per
> 1 jaar
> 5 jaar
1-1-2013
subsidies
-/-
31-12-2013
2.3.5.2
Vooruitontvangen investeringssubsidies
2.3.5.2.1
Vooruitontv. investeringssubs. OCW
7.928
-
968
6.960
6.960
2.3.5.2.3
Vooruitontv. investeringssubs. Overige
4.670
-
912
3.758
3.758
12.598
-
1.880
10.718
10.718
€
Totaal vooruitontvangen investeringssubsidies
2.4
Kortlopende schulden
2.4.3
Crediteuren
€
€
€
31-12-2013 €
2.4.3
Crediteuren
€ 111.209
17.451
416 125.228
Schulden terzake pensioenen
111.625
31-12-2013
Schulden terzake van pensioenen
31-12-2012
€
€
36.493
€ 36.273
36.493
Overige kortlopende schulden
36.273
31-12-2013
Netto salarissen
31-12-2012
€
€
-2.422
€ -1.899
Totaal overige kortlopende schulden
2.4.10
€
107.777
€ 2.4.9.4
31-12-2012
€
Totaal schulden terzake van pensioenen
2.4.9
10.960
31-12-2013
€ 2.4.8
€ 10.960
Totaal belastingen en premies sociale verzekeringen
2.4.8
€
-
€
Premies sociale verzekeringen
31-12-2012
€ -
Belastingen en premies sociale verzekeringen
2.4.7.3
46.527
31-12-2013
Te verrekenen geoormerkte subsidie
Loonheffing
€
100.232
OCW
2.4.7.1
-2.422
Overlopende passiva
-1.899
31-12-2013 €
31-12-2012
€
€
5.560
€
2.4.10.1
Vooruitontvangen subsidies OCW geoormerkt
2.4.10.2
Vooruitontvangen subsidies OCW niet-geoormerkt
21.519
4.687
2.4.10.3
Vakantiegeld en -dagen
81.969
87.179
2.4.10.9
Vooruitontvangen subsidies Gemeente
17.761
11.643
2.4.10.11
Overige overlopende passiva *
13.816
7.916
Totaal overlopende passiva
-
46.527
Totaal OCW
2.4.7
€
100.232
€ 2.4.4
€
31-12-2012
€
Totaal Crediteuren
2.4.4
€
-
140.625
111.425
* Zie specificatie balans en exploitatieposten
Versie: 1
40
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Verantwoording Regeling OCW-subsidies
G2-B Doorlopend tot in een volgend verslagjaar Toewijzing
Omschrijving
Kenmerk
Bedrag van de
Saldo
Ontvangen t/m
Lasten in
Totale kosten
Saldo nog te be-
toewijzing
1-1-2013
2013
2013
31-12-2013
steden ultimo 2013
Datum €
Subsidie studieverlof
549000-1
29-07-13 Totaal
€
€
5.560 5.560
€
€
€
5.560 -
5.560
5.560 -
-
5.560
Deze subsidie is in januari 2014 ingehouden door het Ministerie.
Versie: 1
41
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN 3
Baten
3.1
Rijksbijdragen
2013 €
3.1.1.1
Rijksbijdrage OCW
3.1.2.2
Niet-geoormerkte subsidies OCW Toerekening investeringssubsidies OCW
Overige overheidsbijdragen en subsidies
3.5
€
2.758.546
2.773.710
134.224
99.750
91.098
968
1.257
1.200
135.192
101.007
92.298
3.075.355
2.859.553
2.866.008
2013 €
Overige gemeentelijke bijdragen en subsidies *
2012 € 2.773.710
2.940.163
Totaal Rijksbijdragen
3.2.1.2
€ 2.758.546
Totaal overige subsidies OCW
3.2
€
2.940.163
Totaal Rijksbijdrage OCW
3.1.2.3
Begroting 2013
€
Begroting 2013
€
€
181.161
€
2012 €
32.412
€
32.689
Totaal gemeentelijke bijdragen
181.161
32.412
32.689
Totaal overige overheidsbijdragen en subsidies
181.161
32.412
32.689
Overige baten
2013 €
3.5.5
Ouderbijdragen
3.5.6.2
Overige * Totaal overige baten
Totaal baten
Begroting 2013
€
€
€
215.136
197.883
61.428
33.500
2012 €
€ 193.304 49.187
276.564
231.383
242.491
3.533.080
3.123.348
3.141.188
* Zie specificatie balans en exploitatieposten.
Versie: 1
42
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
4
Lasten
4.1
Personeelslasten
2013 €
Begroting 2013
€
€
2012
€
€
€
4.1.1.1
Brutolonen en salarissen
2.023.886
2.532.940
1.992.986
4.1.1.2
Sociale lasten
413.268
-
418.592
4.1.1.3
Pensioenpremies
268.337
-
257.779
Totaal lonen en salarissen 4.1.2.1
Dotaties personele voorzieningen
4.1.2.3
Overig *
2.705.491
2.669.357
7.599
-
7.402
62.639
42.495
90.305
Totaal overige personele lasten 4.1.3
2.532.940
70.238
Af: Uitkeringen (-/-) Totaal personele lasten
42.495
97.707
120.712
-
111.020
2.655.017
2.575.435
2.656.044
Gemiddeld aantal werknemers Gedurende het jaar 2013 waren gemiddeld 44 werknemers in dienst op basis van een volledig dienstverband (2012: 45). Het gemiddeld aantal werknemers bedraagt 63 in 2013 (2012: 63).
4.2
Afschrijvingen
2013 €
4.2.2.1
Gebouwen en terreinen
4.2.2.2 4.2.2.3
Inventaris en apparatuur Leermiddelen en Overige materiële vaste activa
€
€
€
2.965
2.428
2.428
42.526
33.634
11.896
20.123
9.056
50.955
Huisvestingslasten
2012 €
36.094
Totaal afschrijvingen
4.3
Begroting 2013
€
65.077
2013 €
45.118
2012
Begroting 2013
€
€
€
€
€
4.3.3
Klein onderhoud en exploitatie
11.382
6.500
8.303
4.3.4
Energie en water
70.927
52.450
53.599
4.3.5
Schoonmaakkosten
79.143
81.500
80.801
4.3.6
Heffingen
4.198
7.750
6.477
4.3.7
Dotatie onderhoudsvoorziening **
90.356
20.000
20.000
4.3.8.1
Tuinonderhoud
5.399
8.500
7.960
4.3.8.2
Bewaking/beveiliging
10.849
9.500
10.026
Totaal huisvestingslasten
272.254
186.200
187.166
** inclusief extra dotatie * Zie specificatie balans en exploitatieposten.
Versie: 1
43
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
4.4
Overige lasten
2013 €
4.4.1.1
Administratie en beheer *
4.4.1.2
Reis- en verblijfkosten
4.4.1.3
Telefoon- en portokosten
4.4.1.4
Kantoorartikelen
Inventaris, apparatuur en leermiddelen
4.4.2.2
Bibliotheek/mediatheek
€
2012
€
€
€
97.030
84.795
705
1.250
902
5.687
5.450
5.739
121
89.133
-
Totaal administratie- en beheerslasten 4.4.2.1
Begroting 2013
€
-
103.543
91.495
95.774
122.619
124.250
131.731
5.663
3.750
4.093
Totaal inventaris, apparatuur en leermiddelen
128.282
128.000
135.824
4.4.4.1
Wervingskosten
369
450
855
4.4.4.2
Representatiekosten
4.832
4.000
6.770
4.4.4.3
Huishoudelijke kosten
8.736
7.000
5.216
4.4.4.5
Buitenschoolse cq bijzondere activiteiten
557
500
1.067
4.4.4.7
Contributies
12.779
14.000
13.989
4.4.4.8
Abonnementen
4.045
2.250
1.420
4.4.4.9
Medezeggenschapsraad
1.759
6.000
4.798
4.4.4.10
Verzekeringen
3.766
2.750
8.577
4.4.4.11
Overige *
88.292
3.250
24.776
4.4.4.12
Reproductiekosten, drukwerk, schoolgids
27.023
29.600
25.924
4.4.4.13
Toetsen en testen
5.945
4.000
4.628
4.4.4.14
Culturele vorming
34.221
35.000
37.414
Totaal overige
192.324
108.800
135.434
Totaal overige lasten
424.149
328.295
367.032
In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht: 2013 € 4.4.1.1.a
Controle van de jaarrekening
Begroting 2013
€
€
4.248
2012
€
€
4.248
€ 4.765
-
4.765
Bovenstaande honoraria betreffen uitsluitend de werkzaamheden die bij de Stichting zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals bedoeld in art. 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties). De kosten voor de controle zijn inclusief bekostiging en omzetbelasting.
Totaal Lasten
Saldo baten en lasten
3.402.375
130.705
3.155.007
-31.659
3.255.360
-114.172
* Zie specificatie balans en exploitatieposten.
Versie: 1
44
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
5
Financiële baten en lasten
2013 €
Begroting 2013
€
€
€
2012 €
€
5.1
Rentebaten
14.737
21.650
26.707
5.5
Bankkosten
-442
-65
-410
Totaal financiële baten en lasten
Netto resultaat *
14.295
145.000
21.585
26.297
-10.074
-87.875
* (- is negatief)
Versie: 1
45
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
VERBONDEN PARTIJEN Er zijn geen verbonden partijen die hier moeten worden toegelicht.
Versie: 1
46
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
WNT: Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector
Toelichting bij het samenstellen van de WNT verantwoording Bij de samenstelling van de in deze paragraaf opgenomen verantwoording uit hoofde van de WNT zijn de Beleidsregels toepassing WNT d.d. 26 februari 2014, inclusief de wijziging van 12 maart 2014, van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als uitgangspunt gehanteerd. Stichting Hilversumse Montessorischolen herkent de door de Minister van BZK in zijn kamerbrief d.d. 27 februari 2014 onderkende uitvoeringsproblemen met betrekking tot externe niet-topfunctionarissen. In lijn met paragraaf 6 van de (gewijzigde) Beleidsregels toepassing WNT legt de Stichting geen verantwoording af over externe niet-topfunctionarissen. In het kader van de WNT wordt vermeld dat Stichting Hilversumse Montessori Scholen in 2013 geen functionarissen in dienst heeft gehad waarvan het belastbaar jaarloon uitsteeg boven de vastgestelde voor de instelling van toepassing zijnde normbedragen.
Versie: 1
47
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN
Leverancier
Dell
Periode van t/m
1-5-2012
30-4-2014
Looptijd in
Bedrag per
maanden
maand
48
€
624
De niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen m.b.t. de gemeentelijke bijdragen 2012-2013 betroffen: de vergoeding gymzaal klokuren, vergoeding materiële gelijkstelling gemeente Hilversum, en het budget onderwijskundige vernieuwingen (OKV). De vergoeding gymzaal klokuren wordt jaarlijks in 2 delen door de gemeente betaald. De vergoeding materiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs, is met terugwerkende kracht, over meerdere jaren aan de scholen toegekend. Hoewel de vergoeding eerdere jaren betrof, was de beschikking pas bekend in 2013. De OKV gelden zijn een extra subsidie van de gemeente binnen een vastgesteld budget en na goedkeuring van de gemeente kan de school over het geld beschikken. De afrekening vindt plaats na afronding van de diverse projecten die over meerdere jaren kunnen lopen. In 2014 vindt de afrekening plaats.
Versie: 1
48
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Plaats, datum Stichting Hilversumse Montessori Scholen
Bestuur,
Stichting Hilversumse Montessori Scholen J.P. Coenstraat 41 1215 KN Hilversum
Versie: 1
49
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
OVERIGE GEGEVENS
Versie: 1
50
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
(VOORSTEL) BESTEMMING VAN HET RESULTAAT
Statutaire regeling inzake bestemming resultaat Er is statutair niets geregeld inzake de bestemming van het resultaat.
(Voorstel) Bestemming van het resultaat Resultaat 2013 € 2.1.1
€
Algemene reserve (publiek)
2.1.2
Bestemmingsreserve (publiek)
2.1.2.10
Reserve nulmeting
2.1.2
Totaal bestemmingsreserve publiek Totaal bestemmingsreserve Totaal resultaat
Versie: 1
€
151.858
-6.858 -6.858 -6.858 145.000
51
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum die hier dienen te worden toegelicht.
Versie: 1
52
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
CONTROLEVERKLARING
Pagina voor de controleverklaring (beslaat twee pagina's)
Versie: 1
53
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Pagina voor de controleverklaring (beslaat twee pagina's)
Versie: 1
54
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
GEGEVENS OVER DE RECHTSPERSOON
Versie: 1
Naam:
Stichting Hilversumse Montessori Scholen
Adres:
J.P. Coenstraat 41, 1215 KN Hilversum
Telefoon:
035-6215057
Internetsite:
www.montessorischool-centrum.nl
Bestuursnummer:
41515
Contactpersoon: Telefoon: E-mailadres:
Mw B. van der Wissel/ Dhr. A.C. de Kruijff 035-6215057 / 035-6247597
[email protected] /
[email protected]
BRIN-nummers:
05WH 08CI
Montessori Centrum Montessori Zuid
55
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
BIJLAGEN
Versie: 1
56
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
OCW-BIJLAGE 1.5.2 Ministerie van OCW
Bekostigings jaar Overlopende post lumpsum Personeel Uitkeringen ziektewet/WIA Totaal OCW
Versie: 1
2013/2014
Beschikking (nummer en datum)
Bedrag beschikking €
Toegerekend Ontvangen t/m jaar t/m jaar 2013 2013 € €
Te vorderen 31-12-2013 €
2.124.913
885.380 -
733.907 -1.012
151.473 1.012
2.124.913
885.380
732.895
152.485
57
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
Specificatie balansposten en exploitatieposten
1.5.8.3
2.4.10.11
2013
2012
Vergoeding klokuren Gymzaal
6.596
4.000
Nog te ontvangen WIA premie
11.441 18.037
4.000
Nog te ontvangen posten
Overige overlopende passiva Nog te betalen Vervangingsfonds nov.
-
3.716
Raming Trigion
398
-
Raming Gem. Hilversum
996
-
Raming CED
1.902
-
Raming Unicum
1.822
-
Nog te betalen NUON december
2.372
2.077
Raming PWC
2.124
2.123
Raming Dyade bankarrangement
2.597
-
1.605 13.816
7.916
19.716
13.163
Overig
3.2.1.2
Overige gemeentelijke bijdragen en subsidies Vergoeding gymzaal klokuren Vergoeding materiële gelijkstelling 2005-2011 Gemeente Hilversum Vergoeding materiële gelijkstelling 2012 Gemeente Hilversum Vergoeding materiële gelijkstelling 2013 Gemeente Hilversum Subsidie gemeente onderwijsbeg. Subsidie 1e inrichting Centrum
3.5.6.2
122.241
-
6.929
-
7.155
-
11.120
19.526
14.000 181.161
32.689
Overige baten Subsidie overige Verg. SWV e.d.
912
912
35.252
33.836
Stichting Probiblio
1.855
-
PO Raad contributie 2012
2.366
-
Premiedifferentiatie
6.680
-
Achmea
11.214
Overig
3.149 61.428
1.330 36.078
4.1.2.3 Overig Kosten BGZ en Arbo zorg (Na)scholing Overige kosten PAB
2.446 61.824
30
-
8.791
13.867
Kosten WAO 2011
-
3.620
Nog te betalen Vervangingsfonds nov.
-
3.716
7.732 62.639
4.832 90.305
Kosten uitbestedingen derden
Overige pers gerelateerde kstn
Versie: 1
9.593 36.493
58
Jaarrekening 2013 41515 / Stichting Hilversumse Montessori Scholen, te Hilversum
4.4.1.1
2013
2012
Kosten dyade regulier en + diensten
73.836
69.889
Management ondersteuning Dyade
7.100
6.870
Administratie en beheer
VBS meerjarenbegroting+ondersteuning Accountantskosten Overige kosten
4.4.4.11
6.969
4.248
4.765
75 97.030
640 89.133
Overige Dotatie voorziening dubieuze debiteuren
82.603
15.000
Kantinekosten
2.071
1.969
Pensioenfeest
-
1.711
Kerst
-
816
Team uitje
-
957
Opening lokaal
-
550
Vermedling gemeente gids
-
339
Schoolshirts
862
-
1.158
-
Viking direct
-
544
Website
-
218
Bekeuringen
-
152
1.598 88.292
2.520 24.776
Mutaties MR+OR
Overige
Versie: 1
11.771
59