JAARVERSLAG 2012 Hoge Raad voor de Justitie
3
INHOUD Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Jaar van de vernieuwing ...................................................................................................................... 3 HRJ in het kort ..................................................................................................................................... 4 Beleid ....................................................................................................................................................... 5 Beleid in 2012 ...................................................................................................................................... 6 Project “Kennismaken met justitie voor de jeugd” ......................................................................... 6 Project “Hertekenen rechterlijke organisatie” ................................................................................ 6 Project “Positieve deontologie” ...................................................................................................... 6 Project “Rapportering rechterlijke organisatie”.............................................................................. 7 Project “Human resources rechterlijke organisatie”....................................................................... 7 Project “Communicatie HRJ” ........................................................................................................... 8 Beleid in 2013 en erna......................................................................................................................... 8 Enkele projecten .............................................................................................................................. 8 Loopbaan ............................................................................................................................................... 11 Examens ............................................................................................................................................ 12 Vergelijkend toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage ........................................................... 12 Examen inzake beroepsbekwaamheid .......................................................................................... 12 Mondelinge evaluatie-examen...................................................................................................... 13 Beleid, tendensen en evoluties ..................................................................................................... 14 Benoemingen en aanwijzingen ......................................................................................................... 17 Inleiding ......................................................................................................................................... 17 Kerncijfers...................................................................................................................................... 18 Tendensen en evoluties................................................................................................................. 24 Beleid en aanbevelingen ............................................................................................................... 27 Vorming ............................................................................................................................................. 30 Advies .................................................................................................................................................... 31 Advies ‘BHV’ ...................................................................................................................................... 32 Advies Voorwaardelijke invrijheidstelling ......................................................................................... 33 Controle ................................................................................................................................................. 33
4
Inhoud
Klachten ............................................................................................................................................. 34 Welke klachten behandelt de HRJ? ............................................................................................... 34 Procedure ...................................................................................................................................... 35 Klachten in 2012 ............................................................................................................................ 36 Gegronde klachten in 2012 ........................................................................................................... 37 Enkele beslissingen genomen in 2012 ........................................................................................... 38 Audits en bijzondere onderzoeken ................................................................................................... 39 Diamant ......................................................................................................................................... 40 Van Uytsel...................................................................................................................................... 40 Publicaties & Projecten ......................................................................................................................... 41 Communicatie ....................................................................................................................................... 43 Communicatieplan 12-12-12 ............................................................................................................. 43 Website ............................................................................................................................................. 44 Pers .................................................................................................................................................... 44 Internationaal ........................................................................................................................................ 47 Leden en personeel ............................................................................................................................... 49 Personeel ........................................................................................................................................... 49 Leden ................................................................................................................................................. 49 Budget ................................................................................................................................................... 51 Dubbele boekhouding ....................................................................................................................... 51 Interne en externe controle .............................................................................................................. 51 Uitgaven ............................................................................................................................................ 52
2
Inleiding
INLEIDING
Overeenkomstig artikel 151 van de Grondwet en hoofdstuk Vbis van het Gerechtelijk Wetboek heeft de Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) in 2012 doorlopend activiteiten vervuld op het vlak van:
Aanwerving, selectie en benoeming van de leden van de rechterlijke orde; Behandeling van klachten over de werking van de rechterlijke organisatie; Verstrekken van adviezen aan de minister van Justitie, de regering en het parlement over de werking van de rechterlijke organisatie; Doorlichting en bijzonder onderzoek van de werking van de rechterlijke organisatie.
Over deze activiteiten wordt gerapporteerd in dit verslag.
JAAR VAN DE VERNIEUWING 2012 was een jaar van vernieuwing. Op 12 september 2012 is namelijk het mandaat 2012-2016 van de leden van de Hoge Raad van start gegaan. De transitie wordt gekenmerkt door:
de sterk vernieuwde samenstelling van de Hoge Raad o 27 nieuwe leden maken deel uit van de Raad; o alle leden van het Bureau van de Hoge Raad (4 leden) zijn nieuw in deze functie. de afwerking en verderzetting van projecten o het afronden tijdens het eerste semester 2012 van projecten opgestart tijdens het mandaat 2008-2012;
5 3
6
Inleiding
Inleiding
o de overdracht van lopende projecten. de nieuwe plannen o het aanmaken en goedkeuren in november van een nieuw meerjarenplan 2012-2016; o het afwerken en goedkeuren in december van een strategisch communicatieplan alsook van een communicatiejaarplan voor 2013. de bijzondere aandacht voor de hervorming van de rechterlijke organisatie o erover waken dat de hervormingen een voor de burger meer kwalitatieve en meer efficiënte justitie mogelijk maken; o op verzoek of ambtshalve advies verlenen over de hervormingsvoorstellen van de regering; o de hervorming van de rechterlijke organisatie benutten om voorstellen te formuleren die de opdracht van externe controle van de Raad versterken ten bate van de verbetering van de werkprocessen, van een modern personeelsbeleid en van een adequate reactie op disfuncties.
HRJ IN HET KORT De Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) ijvert sinds 2000 voor een betere werking van de rechterlijke orde in België. Hij doet dat op drie manieren.
Loopbaan: De HRJ organiseert de examens voor de magistratuur en draagt magistraten voor ter benoeming door de minister van Justitie. Controle: De HRJ voert externe controle uit op de werking van de rechterlijke orde, via audits, bijzondere onderzoeken en de behandeling van klachten over de werking. Advies: De HRJ neemt initiatieven en geeft adviezen ter verbetering van de werking van justitie, ten behoeve van de burger.
De Hoge Raad voor de Justitie telt 44 leden die een mandaat van vier jaar uitoefenen. Om de vier jaar worden 22 magistraten verkozen door de voltallige Belgische magistratuur en worden 22 niet-magistraten aangeduid door de Senaat. Hiervoor is een meerderheid van tweederde van de stemmen nodig. De HRJ is dus een gemengde instelling. Aan het eind van hun mandaat van vier jaar kunnen de leden zich één keer herverkiesbaar stellen. Onafhankelijk De leden hoeven geen verantwoording af te leggen aan een externe instantie, wel aan de eigen Algemene Vergadering van de Hoge Raad, onder meer in verband met een strikt na te leven deontologie.
4
Beleid Beleid
BELEID
De Hoge Raad voor de Justitie heeft in 2003 beslist zijn beleid voor het volgende decennium in een “managementplan” vast te leggen. Dit plan omvat volgende strategische doelen:
de selectie en loopbaan van de magistraten optimaliseren; voorwaarden scheppen voor een beter management in de rechterlijke orde; de toezichtsbevoegdheid van de Hoge Raad professionaliseren; de adviesverlening optimaliseren; een externe samenwerkingscultuur bevorderen; een communicatiebeleid ontwikkelen; de interne werking van de Hoge Raad optimaliseren.
Bij het begin van ieder mandaat (4 jaar) worden een aantal van deze doelen vertaald in projecten die opgenomen worden in een meerjarenplan. Dit plan wordt uitgevoerd gedurende het mandaat. De projecten hebben tot doel bij te dragen tot de realisatie van de voormelde strategische doelen.
7 5
8
Beleid
Beleid
BELEID IN 2012 Van zijn meerjarenplan 2008-2012 heeft de Hoge Raad in 2012 de volgende projecten afgewerkt.
PROJECT “KENNISMAKEN MET JUSTITIE VOOR DE JEUGD” Doel: Justitie en haar werking begrijpelijk maken voor de jeugd. Een onderdeel “justitie” in het Knooppunt Democratie van het BELvue-museum (Koning Boudewijnstichting) werd voor het eerst grootschalig uitgevoerd in de loop van het schooljaar 2011-2012. Voor 2000 leerlingen uit 100 scholen (50 scholen in Vlaanderen en 50 in Franstalig België) werden animaties georganiseerd in een aantal gerechtsgebouwen. Eenzelfde initiatief zal in de loop van het schooljaar 2012-2013 worden genomen. Voor meer info, zie hoofdstuk Publicaties & Projecten.
PROJECT “HERTEKENEN RECHTERLIJKE ORGANISATIE” Doel: De gerechten willen hun efficiëntie en dienstverlening aan de burger verbeteren. Hiervoor willen de gerechten hun visie op hun toekomstige organisatie kenbaar maken. Lopend project. Op 22 maart 2012 heeft de Hoge Raad een persconferentie georganiseerd over de hertekening en de rol van de HRJ daarbij, met de bedoeling de politici aan te zetten om een beslissing te nemen met betrekking tot de hervorming van justitie. De tekst van de persconferentie is op de website www.hrj.be raadpleegbaar.
PROJECT “POSITIEVE DEONTOLOGIE” Doel: Voor de magistratuur moet deontologie vooral een middel zijn om de maatschappelijke taak ten aanzien van de burger te verbeteren. Tweede fase. In 2012 werd de “Gids voor de magistraten. Principes, waarden en kwaliteit” gepubliceerd (www.hrj.be).
6
Beleid Beleid
PROJECT “RAPPORTERING RECHTERLIJKE ORGANISATIE” Doel: De externe rapportering van de rechterlijke organisatie aan diverse actoren moet resultaatgericht zijn en op een uniforme en transparante manier gebeuren. Het huidige model van werkingsverslag (standaardformulier) dateert van 2005 en is aan vernieuwing toe. Met vertegenwoordigers van de magistratuur (zetel) werden volgende items besproken: registratie van personeelsgegevens van zowel magistraten als ondersteunend personeel, betrouwbaarheid van de beschikbare personeelscijfers in fulltime-eenheden, de invoer, uitvoer en doorvoer van dossiers, de productiviteit en de kosten-batenanalyse van de prestaties. Het project is voor voortzetting opgenomen in het meerjarenplan 2012-2016.
PROJECT “HUMAN ORGANISATIE”
RESOURCES
RECHTERLIJKE
Doel: Ontwikkelen van een concrete visie op het humanresourcesmanagement voor de rechterlijke organisatie (magistratuur en ook ondersteunend personeel) ten einde de kwaliteit en de efficiëntie van de dienstverlening aan de maatschappij te verbeteren. Daartoe werden in 2012 onder meer volgende initiatieven genomen:
in het kader van de werving van kandidaat-magistraten (vóór de benoeming): het benoemen van kwaliteitscriteria ten behoeve van de selectie en bepalen van de middelen om die te toetsen. In 2010-2011 werden bij wijze van pilootproject in het examen beroepsbekwaamheid psychologische tests ingevoegd (cognitief-analytische tests, persoonlijkheidsvragenlijst en interview hierover met een psycholoog die aan de benoemings- en aanwijzingscommissies rapporteert. Deze tests hebben tot doel bij te dragen om de negen basiscompetenties van een magistraat te evalueren. Voor de sessies die georganiseerd werden in 2011-2012 werd dit examendeel behouden; in 2012 werden volgende standaardfunctiebeschrijvingen opgesteld en goedgekeurd door de Algemene Vergadering: rechter in de rechtbank van eerste aanleg, federaal magistraat, raadsheer en rechter in de rechtbank van koophandel.
9 7
10
Beleid
Beleid
PROJECT “COMMUNICATIE HRJ” Doel: Voor het verbeteren van zijn werking wil de HRJ de communicatie tussen de leden en tussen de leden en de administratie optimaliseren. Ook wil hij naar buiten toe (burgers, media, magistratuur, advocatuur, minister/FOD Justitie, parlement enz.) op transparante wijze communiceren. Tijdens de Algemene Vergadering van december 2012 werd het strategisch communicatieplan alsook het communicatiejaarplan 2013 goedgekeurd.
BELEID IN 2013 EN ERNA Het meerjarenplan 2012-2016 werd op 12 december 2012 goedgekeurd. Het groepeert in drie programma’s een geheel van activiteiten die het uiteindelijke doel hebben de dienstverlening van justitie aan de burger te verbeteren en zijn vertrouwen in justitie te versterken: 1. Programma “De relatie tussen de burger/de maatschappij en justitie verbeteren” 2. Programma “Verbetering werking rechterlijke organisatie” 3. Programma “Verbetering dienstverlening Hoge Raad voor de Justitie” De twee eerste programma’s zijn extern gericht, enerzijds op de relatie burger-justitie en anderzijds op de rechterlijke organisatie. Het derde programma is intern gericht.
ENKELE PROJECTEN Project “Intern controlesysteem rechterlijke organisatie” (lopend project) Doel: Stimuleren van het management van een rechtbank of een parket om de beheersing van de risico’s bij de uitvoering van de management- en operationele activiteiten binnen de organisatie te verbeteren.
Project “Verbeteren rapportering van de rechterlijke organisatie over haar werking en van de HRJ over de werking van de rechterlijke organisatie” (lopend project) Doel: Op volgende drie gebieden een aanbeveling formuleren waardoor de rapportering van rechterlijke organisatie en van de HRJ over de rechterlijke organisatie nuttiger wordt gemaakt:
8
Beleid Beleid
1. de rapportering binnen de rechterlijke organisatie moet vooral haar werking en beheersing ondersteunen; 2. de externe rapportering van de rechterlijke organisatie aan diverse actoren moet resultaatgericht zijn en op een uniforme en transparante manier gebeuren. Bijzondere aandacht moet aan het aanmaken van vergelijkbare gegevens tussen de verschillende entiteiten worden besteed; 3. de rapportering door de HRJ over de algemene werking van de rechterlijke organisatie moet bijdragen tot inzicht in essentiële beleids- en beheersprocessen, en informatie aanreiken die benchmarking tussen de diverse entiteiten van de rechterlijke organisatie mogelijk maakt. Er zal onderzocht worden welke indicatoren daarvoor kunnen dienen.
Project “De interne en externe communicatie van de HRJ versterken” (lopend project) Doel: Zorgen dat de HRJ voor het verbeteren van zijn werking de communicatie tussen zijn leden en tussen zijn leden en de administratie optimaliseert. Anderzijds ervoor zorgen dat de HRJ naar buiten toe (burgers, media, magistratuur, advocatuur, minister/FOD Justitie, parlement enz.) op transparante wijze communiceert. Daartoe werd tijdens het vorige mandaat in 2012 een communicatieplan opgesteld dat tijdens dit mandaat zal worden uitgevoerd. Daarbij zullen volgende overwegingen centraal staan:
De HRJ dient zichtbaarder te worden voor de burger en de actoren van justitie; De communicatie dient zich niet te beperken tot de bekendmaking van mededelingen, maar er dient regelmatig overleg te worden georganiseerd met de verschillende actoren van justitie; De HRJ dient meer feedback te geven over zijn activiteiten en zijn resultaten; Er is nood aan een betere en transparante communicatie over de activiteiten van de benoemings- en aanwijzingscommissies; Er zal een duidelijk beleid worden bepaald inzake bekendmaking van de verslagen van audits en bijzondere onderzoeken.
11 9
Loopbaan
LOOPBAAN In België kan toegang tot de magistratuur enkel worden verkregen door te slagen voor een examen. Er zijn drie soorten examens: het vergelijkend toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage, het examen inzake beroepsbekwaamheid en het mondelinge evaluatie-examen. Deze examens worden ingericht door de Hoge Raad voor de Justitie. Wie voor een magistratenexamen geslaagd is en desgevallend de stage doorlopen heeft, wordt niet automatisch magistraat. Om te beginnen blijft het wel degelijk wachten op een vacature. Eens die in het Belgisch Staatsblad verschenen is, heb je een maand tijd om je kandidaat te stellen. De Hoge Raad voor de Justitie moet de meest geschikte kandidaat voordragen voor een benoeming in een vacature van magistraat of een aanwijzing in een mandaat van korpschef. Zoals in alle sectoren van de samenleving staat het belang van een goede (bij)scholing voor magistraten buiten kijf. De Hoge Raad voor de Justitie schrijft de algemene richtlijnen voor de gerechtelijke stage en de permanente opleiding van de magistraten. De opleiding wordt verzorgd door het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding.
13 10
14
Loopbaan
Loopbaan
EXAMENS VERGELIJKEND TOELATINGSEXAMEN TOT DE GERECHTELIJKE STAGE Het vergelijkend toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage is bedoeld voor jonge juristen met weinig beroepservaring (minimum 1 jaar juridische ervaring) die snel een loopbaan als magistraat willen beginnen. Dit is een onrechtstreekse toegangspoort tot de magistratuur omdat de geslaagden van dit examen eerst nog een stage moeten doorlopen, alvorens ze kunnen solliciteren voor een vacante post. Aan het vergelijkend toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage namen tijdens het gerechtelijk jaar 2012-2013 228 Nederlandstalige kandidaten, 250 Franstalige kandidaten en 1 Duitstalige kandidaat deel. 35 Nederlandstalige kandidaten (of 15%) en 26 (of 10%) Franstalige kandidaten zijn geslaagd. Met het oog op een indiensttreding op 1 oktober 2013 werden er 26 plaatsen van Nederlandstalige gerechtelijke stagiairs en 22 plaatsen van Franstalige stagiairs opengesteld. DEELNEMERS Aantal Man Vrouw Gem. leeftijd Balie-ervaring
PROFIEL GESLAAGDEN 479 31% 69% 32 jaar 67%
Aantal Man Vrouw Gem. leeftijd Balie-ervaring
61 49% 51% 31 jaar 79%
EXAMEN INZAKE BEROEPSBEKWAAMHEID Het examen inzake beroepsbekwaamheid kan worden beschouwd als een “rechtstreekse” toegangsmogelijkheid tot de magistratuur. Het examen is bedoeld voor ervaren juristen. Een geslaagd examen levert een getuigschrift van beroepsbekwaamheid op, dat zeven jaar geldig is te rekenen vanaf de datum van het proces-verbaal van het examen. Tijdens het gerechtelijk jaar 2012-2013 werden twee sessies van het examen inzake beroepsbekwaamheid ingericht.
11
Loopbaan
Aan de eerste sessie van het examen inzake beroepsbekwaamheid namen tijdens het gerechtelijk jaar 2012-2013 191 Nederlandstalige kandidaten, 198 Franstalige kandidaten en 1 Duitstalige kandidaat deel. 24 Nederlandstalige kandidaten (of 10%) en 14 (7%) Franstalige kandidaten zijn geslaagd. In mei en in juni 2013 werd er een tweede sessie van het examen inzake beroepsbekwaamheid georganiseerd. Deze zal worden becommentarieerd in het jaarverslag 2013.
DEELNEMERS (1ste sessie)
PROFIEL GESLAAGDEN (1ste sessie)
Aantal Man Vrouw Gem. Leeftijd Balie-ervaring
Aantal Man Vrouw Gem. Leeftijd Balie-ervaring
390 39% 61% 36 jaar 79%
38 58% 42% 35 jaar 87%
MONDELINGE EVALUATIE-EXAMEN Het mondelinge evaluatie-examen, dat gewoonlijk “de derde toegangsweg” wordt genoemd, is bedoeld voor ervaren advocaten. Om te kunnen deelnemen moet je advocaat zijn en minstens 20 jaar balie-ervaring hebben of minstens 15 jaar balie-ervaring hebben en minstens vijf jaar een functie hebben bekleed die een gedegen kennis van het recht vereist. Het mondelinge evaluatie-examen wordt tweemaal per jaar georganiseerd. De geslaagden zijn vrijgesteld van het examen inzake beroepsbekwaamheid en mogen zich kandidaat stellen voor een benoeming gedurende drie jaar te rekenen vanaf de datum van de afgifte van de machtiging.
15 12
Loopbaan
16
Loopbaan
Slechts een beperkt aantal personen kan via deze weg tot de magistratuur toetreden. Aantal deelnemers aan het mondelinge evaluatie-examen in 2012: 15 Nederlandstalige kandidaten en 19 Franstalige kandidaten. Aantal geslaagden: 8 Nederlandstalige kandidaten (hetzij een slaagpercentage van 53%) en 6 Franstalige kandidaten (hetzij een slaagpercentage van 32%). DEELNEMERS Aantal Man Vrouw Gem. leeftijd Balie-ervaring
PROFIEL GESLAAGDEN 34 50% 50% 51 jaar 25%
Aantal Man Vrouw Gem. leeftijd Balie-ervaring
14 50% 50% 50 jaar 25%
BELEID, TENDENSEN EN EVOLUTIES Examenbeleid De programma's van het examen inzake beroepsbekwaamheid en van het vergelijkend toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage voor het gerechtelijk jaar 2012-2013 werden bekrachtigd door een ministerieel besluit van 10 juli 2012, dat op 3 september 2012 in het Belgische Staatsblad werd gepubliceerd. In verband met die programma’s benadrukken we met prioriteit de volgende punten:
De meerkeuzetest werd behouden tijdens de eerste sessie in 2012-2013. Deze test moet uitmaken of een kandidaat beschikt over voldoende algemene kennis, over een zogenaamde juridische “basiskennis” en vertrouwd is met (de werking van) de rechterlijke organisatie. De test werd gevolgd door een proef bestaande uit het opstellen van een verhandeling over een onderwerp dat verband houdt met de functie van magistraat. Enkel de kandidaten die een gemiddelde hadden behaald van 12/20 voor beide testen samen kregen toegang tot de volgende proef (het opstellen van een commentaar bij een beslissing voor wat het vergelijkend examen voor toelating tot de gerechtelijke stage betreft en een vonnis voor wat het examen inzake beroepsbekwaamheid betreft). Indien de kandidaat voor een van de twee testen een lagere beoordeling haalt, is hij dus niet noodzakelijk uitgesloten.
In het kader van de examens inzake beroepsbekwaamheid, georganiseerd in 2012-2013, werden ook de psychologische proeven voortgezet, die aanvankelijk een pilootproject waren. Deze testen kunnen een cognitief-analytische test en/of een persoonlijkheidsvragenlijst omvatten. Toch werd er een zekere soepelheid in de examenprogramma’s gelaten zodat elke commissie kan beslissen of ze deze test al dan niet organiseert, of op welk moment ze deze inlast (bij de
13
Loopbaan
eerste schriftelijke proef of bij de tweede schriftelijke proef). Met dit project neemt de Hoge Raad voor Justitie een voorbeeld aan de normen inzake selectieprocedures en -methoden die voor een hele brede waaier functies gehanteerd worden. Zoals voorgaande jaren zijn die testen niet eliminerend, maar dienen zij enkel om de commissie in te lichten over bepaalde competenties van de kandidaten ten aanzien van de competenties die van een magistraat mogen worden verwacht (autonomie, beslissingsbekwaamheid, stressbestendigheid enz.).
Sensibiliseren en informeren De Hoge Raad voor Justitie was opnieuw present op de jobinfobeurzen die de universiteiten voor de studenten rechten organiseren. Op die jobinfobeurzen kregen de aanwezigen informatie over de examens die de HRJ organiseert en over de loopbaanmogelijkheden binnen de magistratuur. Zo kan er bij potentiële kandidaten die anders misschien moeilijk kunnen worden bereikt, gericht en prospectief de interesse voor een loopbaan in de magistratuur worden gewekt. Burgers bewust maken van hun mogelijke toekomst binnen de magistratuur, is een investering. Die investering moet behouden blijven. Een opvallende vaststelling bij de laatstejaarsstudenten is hun stijgende belangstelling voor een loopbaan als parketmagistraat. Deels om tegemoet te komen aan het structurele tekort aan kandidaten voor de vacatures bij de parketten, heeft de HRJ de informatie die ze op deze jobinfobeurzen verspreidt, aangepast. Net zoals de voorgaande jaren hebben de benoemingscommissies algemene infosessies georganiseerd voor de kandidaten die voor de examens zijn ingeschreven. Daarin werden vooral toelichtingen verschaft over de examenprogramma’s, de concrete modaliteiten van de examens en over de verwachtingen van de jury’s. Opdat de geslaagden zich optimaal zouden kunnen voorbereiden, zijn er diverse documenten op de website van de HRJ gezet. Zo werden er meer bepaald verscheidene video’s online gezet voor de kandidaten: een uiteenzetting van een universiteitsprofessor over de techniek om een samenvatting op te stellen en over de sleutelwoorden van een gerechtelijke beslissing, uiteenzettingen van magistraten (een magistraat van eerste aanleg en een magistraat in beroep) over het opstellen van een burgerlijk en van een strafrechtelijk vonnis. Ook de schriftelijke aantekeningen en de PowerPointpresentaties van de voordrachtgevers zijn online geplaatst.
17 14
18
Loopbaan
Loopbaan
Tendensen en evoluties Het aantal inschrijvingen voor de examens blijft relatief stabiel in verhouding tot de voorgaande jaren, met uitzondering evenwel:
van het Franstalige toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage waarvoor zich meer kandidaten hebben aangemeld (308 voor de sessie 2012-2013 tegenover 250 voor de sessie 2011-2012) en van het Franstalige examen inzake beroepsbekwaamheid (259 voor de 1ste sessie 2012-2013 en 309 voor de 2de sessie 2012-2013, tegenover 226 voor de sessie 2011-2012).
Evolutie van de inschrijvingen voor het toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage en voor het examen inzake beroepsbekwaamheid (CND + BAC) 1000
800
600
400
200
2012-2013 2°
2012-2013 1°
2011-2012 .
2010-2011 .
2009-2010 .
2008-2009 .
2007-2008 .
2006-2007 .
2005-2006 .
2004-2005 .
2003-2004 .
2002-2003 .
2001-2002 .
2000-2001 .
1999-2000 .
1998-1999 .
1997-1998 .
1996-1997 .
1995-1996 .
1994-1995 .
1993-1994 .
1992-1993 .
0
Toelatingsexamen totaude gerechtelijke Concours d'admission stage judiciaire stage Examen d'aptitude professionnelle Examen inzake beroepsbekwaamheid
De meeste deelnemers aan de examens zijn vrouwen (69% vrouwen tegenover 31% mannen voor het toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage en 65% vrouwen tegenover 35% mannen voor het examen inzake beroepsbekwaamheid). De verhouding ligt iets anders wanneer we naar het profiel van de geslaagden kijken, want daar zien we 51% vrouwen en 49% mannen voor het toelatingsexamen en 54% vrouwen en 46% mannen voor het examen inzake beroepsbekwaamheid. Die tendens zien we ook op Europees niveau.
15
Loopbaan
De situatie is meer in evenwicht voor het mondelinge evaluatie-examen (3de weg), waar de verhouding mannen/vrouwen identiek is (50%). Bij dit examen zijn er evenwel veel minder deelnemers. Een andere vaststelling is dat de meeste kandidaten van de balie komen, zowel voor het toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage (67%) als voor het examen inzake beroepsbekwaamheid (77%). Die cijfers zijn nog meer uitgesproken bij de geslaagden (respectievelijk 79% advocaten bij het toelatingsexamen en 83% voor het examen inzake beroepsbekwaamheid).
BENOEMINGEN EN AANWIJZINGEN INLEIDING De benoemings- en aanwijzingscommissies van de HRJ dragen de magistraten voor die benoemd of “aangewezen” (in het geval van korpschefs) worden door de minister van Justitie. Na de dossiers te hebben onderzocht en de kandidaten te hebben gehoord, kan de commissie:
ofwel een kandidaat voordragen, omdat zij bij tweederde meerderheid van haar leden van oordeel is dat hij de voor de functie vereiste kwaliteiten en competenties bezit; ofwel geen enkele kandidaat voordragen (in welk geval de vacante plaats door de Federale Overheidsdienst Justitie automatisch opnieuw wordt bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad).
De voordracht wordt meegedeeld aan de minister van Justitie. Vervolgens kan de Koning:
ofwel de keuze van de commissie “bekrachtigen” door de kandidaat te benoemen; ofwel deze voordracht weigeren en zijn beslissing met redenen omkleden (in welk geval het dossier opnieuw wordt bezorgd aan de commissie, die een nieuwe beslissing moet nemen); ofwel de beslissing niet nemen binnen de voorgeschreven termijn van 60 dagen na de ontvangst van het proces-verbaal van voordracht (deze houding staat gelijk met een weigeringsbeslissing waartegen beroep kan worden aangetekend bij de Raad van State en de vacature wordt opnieuw bekendgemaakt).
Opnieuw kan worden vastgesteld dat voordrachten slechts uitzonderlijk worden geweigerd.
19 16
20
Loopbaan
Loopbaan
Aantal voordrachten (CND + BAC)
Aantal benoemingen of aanwijzingen (CND + BAC)
Weigeringen
2001
225
210
14
2002
172
167
22
2003
142
140
2
2004
132
130
1
2005
128
126
2
2006
156
155
1
2007
105
104
1
2008
106
106
0
2009
111
110
1
2010
132
128
4
2011
105
102
3
2012
245
241
4
KERNCIJFERS De Nederlandstalige benoemings- en aanwijzingscommissie (BAC) De Benoemingsen aanwijzingscommissie heeft de dossiers van 499 kandidaten voor 145 vacant verklaarde plaatsen onderzocht, en heeft 139 voordrachten gedaan. Voor 2012 resulteerden 136 voordrachten in een effectieve benoeming of aanwijzing. Van de in 2012 gedane voordrachten werden er drie geweigerd.
Hoeveel kandidaten voor hoeveel plaatsen in 2012? vacante plaatsen
aantal kandidaten
262 132 54
75 43
35
30 13
17
Loopbaan
Voorgedragen als magistraat mannen
46% 54%
zetel
vrouwen
61% 39%
parket
Voor 8 vacante plaatsen heeft de BAC geen enkele kandidaat voorgedragen. Verschillende redenen kunnen worden aangevoerd voor deze beslissingen: Alle kandidaten werden reeds voor een andere vacante plaats voorgedragen, werden zeer recent op een andere plaats benoemd of hadden hun kandidatuur ingetrokken (7 gevallen); De kandidaten werden door de commissie onvoldoende bekwaam en geschikt geacht om in aanmerking te komen voor een voordracht (1 geval).
Drie voordrachten werden geweigerd door de Koning (lees de minister van Justitie). Twee weigeringen hadden betrekking op de voordracht van dezelfde kandidaat voor het ambt van rechter in de rechtbank van eerste aanleg. De voordrachten van deze kandidaat werden geweigerd op grond van een veroordeling van de betrokkene wegens verkeersovertredingen. De benoemingscommissies beogen een eventuele tucht- of strafrechtelijke veroordeling steeds te betrekken in het onderzoek naar de meest geschikte kandidaat voor een vacante plaats. Aangezien zich hierover geen concrete gegevens bevinden in de kandidaatsdossiers zijn de benoemingscommissies voor de beoordeling van dit aspect evenwel aangewezen op wat de kandidaten dienaangaande meedelen ter gelegenheid van de hoorzitting, wat per definitie subjectief is. De benoemingscommissies zijn daarom vragende partij dat in het dossier van elke kandidaat objectieve gegevens inzake eventuele tucht- en strafrechtelijke antecedenten zouden worden opgenomen.
499 KANDIDATEN
139 VOORGEDRAGEN KANDIDATEN
Mannen 40% Vrouwen 60% Beroepservaring: 48% magistraat, 25% advocaat, 22% gerechtelijk stagiair of 5% andere (notaris, bedrijfsjurist, parketjurist, referendaris …)
Mannen 44% Vrouwen 56% Beroepservaring: 45% magistraat, 34% advocaat, 17% gerechtelijk stagiair of 4% andere (notaris, bedrijfsjurist, parketjurist, referendaris …)
21 18
22
Loopbaan
Loopbaan
De Franstalige Benoemings- en aanwijzingscommissie (CND) De Benoemingsen aanwijzingscommissie heeft de dossiers van 589 kandidaten voor 119 vacant verklaarde plaatsen onderzocht (sommige plaatsen werden meermaals vacant gesteld), en heeft 106 voordrachten gedaan. Daarvan resulteerden er 105 in een effectieve benoeming of aanwijzing.
Hoeveel kandidaten voor hoeveel plaatsen in 2012? vacante plaatsen
aantal kandidaten
381 141 48
30
49 31
18 10
Voor 13 vacante plaatsen heeft de CND geen enkele kandidaat voorgedragen. Daar zijn verscheidene redenen voor: 1. De kandidaten waren al voorgedragen voor een andere vacante plaats (vier Voorgedragen als magistraat gevallen). Wanneer een kandidaat die mannen vrouwen voor verscheidene vacante plaatsen postuleert, reeds werd voorgedragen 64% 75% (maar nog niet werd benoemd), heeft de 36% Commissie de gewoonte om hem niet 25% voor te dragen voor een andere vacante plaats, omwille van de coherentie in haar zetel voordrachtbeleid. Het zou immers geen parket enkele zin hebben om een kandidaat voor te dragen die kort daarna waarschijnlijk benoemd zal worden; 2. de kandidaten kregen niet de vereiste tweederde meerderheid van de uitgebrachte stemmen (zeven gevallen); 3. de (enige) kandidaat voor de functie beschikte niet over de vereiste kwaliteiten (één geval); 4. de (enige) kandidaat voor de functie had zijn kandidatuur ingetrokken (één geval). 589 KANDIDATEN
106 VOORGEDRAGEN KANDIDATEN
Mannen 40% Vrouwen 60% Beroepservaring 36% magistraat, 33% advocaat, 23% gerechtelijk stagiair of 8% andere (notaris, bedrijfsjurist, parketjurist, referendaris …)
Mannen 41% Vrouwen 59% Beroepservaring 35% magistraat, 26% advocaat, 35% gerechtelijk stagiair of 4% andere (notaris, bedrijfsjurist, parketjurist, referendaris …)
19
Loopbaan
Eén voordracht werd geweigerd door de Koning (lees: de minister van Justitie): weigering van de voordracht van een kandidaat voor de plaats van vrederechter in het kanton CouvinPhilippeville: de minister van Justitie meende dat “de criteria die de Commissie had gehanteerd, haar niet wettelijk in staat stelden om een effectieve vergelijking te maken tussen de titels en verdiensten van de kandidaten”. Nadat de dossiers opnieuw werden bekeken en er nieuw overleg heeft plaatsgehad, heeft de Commissie beslist om dezelfde kandidaat voor te dragen en heeft zij haar motivering verduidelijkt. De kandidaat werd vervolgens door de Koning benoemd.
De Verenigde benoemings- en aanwijzingscommissie (VBAC) De Verenigde benoemings- en aanwijzingscommissie (VBAC) bestaat uit de 14 Franstalige leden van de CND en de 14 Nederlandstalige leden van de BAC; ze volgt de pariteit magistraten/nietmagistraten. Ze is bevoegd om de programma’s vast te leggen van het examen inzake beroepsbekwaamheid, van het toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage en van het mondelinge evaluatie-examen, maar ook om de algemene richtlijnen voor de permanente vorming van de magistraten en de gerechtelijke stage voor te bereiden. De VBAC is ook bevoegd om kandidaten voor te dragen voor een benoeming in het gerechtelijk arrondissement Brussel, wanneer de wet vereist dat de kandidaat wettelijk tweetalig is, en voor de vacante plaatsen bij het federaal parket. Sinds 12 september 2012 wordt de VBAC voor twee jaar voorgezeten door de voorzitter van de Franstalige CND. In 2012 is de VBAC 4 keer samengekomen, waarvan tweemaal voor benoemingsdossiers, en ze heeft de dossiers van 5 kandidaten onderzocht, voor 3 vacante plaatsen. Ze heeft 3 kandidaten voorgedragen. Geen enkele voordracht werd geweigerd.
23 20
24
Loopbaan
Loopbaan
Voordrachten in 2012 (CND en BAC) Aantal kandidaten dat werd gehoord
Aantal voordrachten
Aantal weigeringen
Aantal benoemingen en aanwijzingen
Aantal vacante plaatsen
Aantal kandidaten
Arbeidsauditeur Arbeidsrechtbank
5
8
7
5
0
5
Advocaat-generaal Hof van Cassatie
2
12
12
2
0
2
Raadsheer Hof van beroep
9
52
46
9
0
9
Raadsheer Hof van Cassatie
4
26
26
4
0
4
Raadsheer Arbeidshof
2
5
5
2
0
2
Plaatsvervangend raadsheer Hof van beroep
10
18
18
7
0
7
Aanvullend rechter Hof van beroep
7
36
27
6
0
6
Aanvullend rechter Politierechtbank
1
1
1
1
0
1
Vrederechter Vredegerecht
11
51
51
11
1
10
Aanvullend politierechter Politierechtbank
1
4
4
1
0
1
Politierechter Politierechtbank
3
9
6
2
0
2
Fiscaal rechter Rechtbank eerste aanleg Plaatsvervangend rechter Vredegerecht Plaatsvervangend rechter Rechtbank eerste aanleg Plaatsvervangend rechter Rechtbank van koophandel Plaatsvervangend rechter Politierechtbank Plaatsvervangend rechter Arbeidsrechtbank Rechter Rechtbank eerste aanleg
2
6
5
2
0
2
29
58
52
24
0
23
7
13
10
7
0
7
6
14
14
6
0
6
7
9
9
7
0
7
7
12
12
7
0
7
45
387
317
45
2
43
Type vacante plaatsen
21
Loopbaan
Aantal kandidaten dat werd gehoord
Aantal voordrachten
Aantal weigeringen
Aantal benoemingen en aanwijzingen
Aantal vacante plaatsen
Aantal kandidaten
Rechter Rechtbank van koophandel
9
42
40
9
1
9
Rechter Politierechtbank
1
5
5
1
0
1
Rechter Arbeidsrechtbank
7
19
19
7
0
7
Eerste voorzitter Hof van Cassatie
1
1
1
1
0
1
Voorzitter Rechtbank eerste aanleg Voorzitter Rechtbank van koophandel
6
12
11
6
0
6
3
7
7
3
0
3
Voorzitter Arbeidsrechtbank
2
2
2
2
0
2
Procureur des Konings Rechtbank eerste aanleg
5
15
15
5
0
5
Procureur-generaal Hof van beroep
1
3
3
1
0
1
Aanvullend substituut Hof van beroep
10
24
19
9
0
9
Substituut van de arbeidsauditeur Arbeidsrechtbank Substituut van de procureur des Konings gespecialiseerd in fiscale zaken Rechtbank eerste aanleg Substituut van de procureur des Konings Rechtbank eerste aanleg Substituut van de procureur-generaal Hof van beroep
8
8
7
6
0
6
2
2
2
2
0
2
42
211
169
34
0
34
6
12
12
6
0
6
3
4
4
3
0
3
264
1088
938
245
4
241
Type vacante plaatsen
Substituut-generaal Hof van beroep Totaal
25 22
26
Loopbaan
Loopbaan
TENDENSEN en EVOLUTIES De magistraat van de zetel Vacatures Ingeval het gaat om effectieve plaatsen binnen de zittende magistratuur, is er geen probleem met betrekking tot het aantal kandidaten. Tot nu toe worden voor elke vacature voldoende kandidaten geteld; er zijn enkel een paar moeilijkheden te vermelden om te voorzien in twee plaatsen van Franstalige vrederechters, waardoor zij verschillende keren dienden te worden gepubliceerd. In enkele plaatsen van plaatsvervangende rechters en plaatsvervangende raadsheren is niet voorzien bij gebrek aan een voldoende aantal kandidaten. Zoals voorgaande jaren dient het groter aantal vrouwelijke kandidaturen dan mannelijke kandidaturen te worden aangestipt, met name 65% vrouwen ten opzichte van 35% mannen. Dit gegeven moet worden gekoppeld aan het aandeel deelnemers aan het vergelijkend toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage en aan het examen inzake beroepsbekwaamheid, waar telkens een groter aantal vrouwen dan mannen heeft deelgenomen. De voorgedragen kandidaten zijn afkomstig uit verschillende beroepsmilieus: 43% waren vroeger al magistraat, 20% zijn afkomstig van de balie, 28% waren gerechtelijke stagiairs en 9% van hen bekleedden andere juridische functies (bijv. jurist in de overheidssector of in de privésector, parketjurist, referendaris …). andere 9%
gerecht. stagiair 28%
magistraat 43%
advocaat 20% hommes. 35% femmes. 65%
23
Loopbaan
De parketmagistraat Vacatures Het gekende probleem van een tekort aan kandidaten voor sommige vacante plaatsen, zowel eentalig als tweetalig, in de parketten blijft bestaan. Aldus werden de commissies opnieuw geconfronteerd met een aantal in het Belgisch Staatsblad bekendgemaakte vacante plaatsen waarvoor geen enkele kandidatuur ingediend. Deze plaatsen werden achteraf door de FOD Justitie opnieuw in het Belgisch Staatsblad bekendgemaakt. Het betreft in hoofdzaak plaatsen van substituut-procureur des Konings (eentalig of tweetalig) en van substituut-arbeidsauditeur. Deze problematiek liet zich in het bijzonder voelen voor wat betreft het parket te Brussel en werd voelbaar versterkt door de splitsing van het gerechtelijk arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde. Reeds meerdere jaren dienen de commissies een sterke terughoudendheid vast te stellen bij de kandidaten, in het bijzonder de gerechtelijke stagiairs, ten aanzien van vacante plaatsen bij het parket te Brussel. De noodzaak van een structurele aanpak blijft actueel: het verbeteren van het huidige imago van de parketten ten aanzien van de (potentiële) kandidaat-magistraten, waarbij de nadruk dient te worden gelegd op het belang, de verantwoordelijkheid en het dynamische karakter van de functie van een parketmagistraat; en de sensibilisering van de gerechtelijke stagiairs voor wat betreft de opportuniteiten en uitdagingen binnen het Brusselse parket. Zoals voorgaande jaren dient ook voor wat de parketten betreft het groter aantal vrouwelijke kandidaturen dan mannelijke kandidaturen te worden aangestipt, met name 67% vrouwen ten opzichte van 33% mannen. Ook hier moet dit gegeven worden gekoppeld aan het aandeel deelnemers aan het vergelijkend toelatingsexamen tot de gerechtelijke stage en aan het examen inzake beroepsbekwaamheid, waar telkens een groter aantal vrouwen dan mannen heeft deelgenomen. De voorgedragen kandidaten voor de parketten komen vanuit verschillende professionele achtergronden: 16% was voordien reeds magistraat, 9% komt uit de advocatuur, 66% was gerechtelijk stagiair en 9% onder hen vervulden andere juridische functie (bijv. jurist in de overheidssector of in de privésector, parketjurist, referendaris …).
andere 9% magistraat 16% mannen; 33% vrouwen; 67%
gerecht. Stagiair 66%
advocaat 9%
27 24
Loopbaan
28
Loopbaan
Beroepen bij de Raad van State Franstalige benoemings- en aanwijzingscommissie
Vorderingen ingediend met betrekking tot de voordrachten die in 2012 werden gedaan door de Franstalige benoemings- en aanwijzingscommissie: o
aanwijzing tot de mandaten van korpschef:
Een kandidaat heeft een beroep tot nietigverklaring ingediend tegen het koninklijk besluit houdende aanwijzing van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg van Nijvel. De Raad van State heeft zich nog niet uitgesproken. o
benoemingen:
Een kandidaat heeft een beroep tot nietigverklaring ingediend tegen het koninklijk besluit houdende benoeming van een toegevoegde rechter voor het rechtsgebied van het hof van beroep van Luik. In zijn arrest nr. 224.775 van 24 september 2013 heeft de Raad van State de afstand van geding uitgesproken (verlies van belang van de eiser die ondertussen in een identieke functie werd benoemd). Een kandidaat heeft een beroep tot nietigverklaring ingediend: - tegen het koninklijk besluit dat zijn voordracht voor een functie van raadsheer bij het Hof van Cassatie afwees en - tegen de beraadslaging van de Franstalige benoemings- en aanwijzingscommissie waarbij deze beslist dat zij niet in staat is om tot een nieuwe voordracht over te gaan. In zijn arrest nr. 224.170 van 27 juni 2013 vestigt de Raad van State de aandacht op het verlies van belang van de eiser (deze werd in een identieke functie benoemd) en stelt hij vast dat er geen reden meer toe is om een uitspraak te doen.
Door de Raad van State in 2012 genomen beslissing inzake de door de Franstalige benoemingsen aanwijzingscommissie vóór 2012 gedane voordrachten: Nihil.
Nederlandstalige benoemings- en aanwijzingscommissie
Vorderingen ingediend met betrekking tot de voordrachten die in 2012 werden gedaan door de Nederlandstalige benoemings- en aanwijzingscommissie: o
aanwijzing tot de mandaten van korpschef:
Een kandidaat heeft een vordering tot nietigverklaring ingediend tegen het koninklijk besluit houdende benoeming van de procureur des Konings bij de rechtbank van eerste aanleg te Turnhout. De Raad van State heeft zich nog niet uitgesproken over dit beroep.
25
Loopbaan
o
benoemingen:
Een kandidaat heeft een beroep tot nietigverklaring ingediend tegen het koninklijk besluit houdende benoeming van een tegenkandidaat in het ambt van rechter in de arbeidsrechtbank te Leuven, met gelijktijdige benoeming in de arbeidsrechtbank te Brussel. De Raad van State heeft de vordering ingewilligd in zijn arrest nr. 224.645 van 16 september 2013. Een kandidaat heeft een vordering tot schorsing en nietigverklaring ingediend tegen het koninklijk besluit waarbij zijn voordracht door de Hoge Raad voor de Justitie voor het vacante ambt van rechter in de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen werd geweigerd en waarbij de desbetreffende vacante plaats opnieuw open werd verklaard. De Raad van State heeft de vordering tot schorsing verworpen bij arrest nr. 222.363 van 4 februari 2013. De verzoeker heeft geen verzoek tot voortzetting ingediend.
Door de Raad van State in 2012 genomen beslissing inzake de door de Nederlandstalige benoemings- en aanwijzingscommissie vóór 2012 gedane voordrachten:
De Raad van state heeft in zijn arrest nr. 218.453 van 13 maart 2012, inzake het beroep ingediend tegen het koninklijk besluit van 30 december 2009 houdende benoeming van de vrederechter van het achtste kanton Antwerpen, een prejudiciële vraag gesteld aan het Grondwettelijk Hof. Deze prejudiciële vraag, die betrekking had op de stemprocedure gehanteerd door de benoemingscommissies van de Hoge Raad voor de Justitie, werd door het Grondwettelijk Hof ontkennend beantwoord in zijn arrest nr. 23/2013 van 28 februari 2013.
BELEID EN AANBEVELINGEN Inleiding Sinds de oprichting van de Hoge Raad voor de Justitie hebben de benoemings- en aanwijzingscommissies hun plaats in het institutionele landschap ten volle bevestigd. Bij de motivering van de voordracht leggen de benoemings- en aanwijzingscommissies de kwaliteitseisen voor de vergelijking van de profielen, de objectiviteit en juridische juistheid erg hoog. Deze commissies nemen de wet en de rechtspraak van de Raad van State daarbij als leidraad. De benoemings- en aanwijzingscommissies hanteren een positieve motiveringsstijl die, uitgaande van de kwaliteiten van de meest geschikte en meest bekwame kandidaat, een vergelijking maakt met de niet-voorgedragen kandidaten, in functie van de motieven die doorslaggevend waren voor de keuze van de voorgedragen kandidaat. Door te blijven waken over de kwaliteit van de voordracht van de kandidaten, bevestigen de benoemings- en aanwijzingscommissies de hoge verwachtingen die in hen zijn gesteld.
29 26
30
Loopbaan
Loopbaan
De benoemings- en aanwijzingscommissies hebben er ook uitdrukkelijk voor gekozen alle kandidaten ambtshalve te horen, niettegenstaande artikel 259ter, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek ook de mogelijkheid voorziet om enkel de kandidaten te horen die tijdig hierom verzoeken. De keuze om alle kandidaten te horen kadert eveneens in het streven om een weloverwogen afweging tussen kandidaten te kunnen maken en niet enkel op de dossierstukken te beslissen.
Gerechtelijke stagiairs De benoemings- en aanwijzingscommissies betreuren momenteel nog steeds het gebrek aan duidelijke visie bij het bepalen van het aantal vacante stageplaatsen voor de gerechtelijke stagiairs. Verder dienen we een structurele oplossing te voorzien voor de gerechtelijke stagiairs die hun stage met gunstig gevolg hebben doorlopen en die, bij gebrek aan vacante plaatsen, pas bij het verstrijken van de tweede verlenging van hun stage kunnen worden benoemd. Op dat moment loopt hun stage immers onherroepelijk af. Ten slotte dienen we op te merken dat de benoemings- en aanwijzingscommissies alle kandidaturen steeds op voet van gelijkheid behandelen, zodat voor elke vacante plaats de gerechtelijke stagiairs ook uitkomen tegen andere kandidaten die houder zijn van het attest van beroepsbekwaamheid om de gerechtelijke functies uit te oefenen, of kandidaten die reeds magistraat zijn. Elke categorie kandidaten voor een vacante plaats (gerechtelijke stagiairs, houders van het attest beroepsbekwaamheid en magistraten) heeft zijn eigen kwaliteiten en competenties. Vanuit de bekommernis om de meest geschikte en de meest competente kandidaat voor te dragen voor elke vacante plaats, maken de benoemings- en aanwijzingscommissies apart voor elke plaats de delicate afweging tussen de kandidaten van de voormelde categorieën. Met dat oogmerk wordt onder andere rekening gehouden met de specifieke kenmerken van elke vacante plaats en met de bijzondere noden van de jurisdictie, zoals die verwoord zijn door de korpschef. De benoemingscommissies stellen evenwel vast dat het huidige aantal gerechtelijke stagiairs waarvan de stage afloopt, de weging tussen de bijzondere en specifieke kwaliteiten van de kandidaten van de diverse categorieën er niet gemakkelijker op maakt. De optie om een aantal vacante plaatsen aan de gerechtelijke stagiairs voor te behouden, dient ernstig te worden bestudeerd.
Te formalistisch en rigide De commissies blijven betreuren dat artikel 287sexies van het Gerechtelijk Wetboek, of de te formalistische en rigide toepassing ervan, als pervers effect heeft dat een zeker aantal valabele kandidaten niet de kans krijgt om hun geschiktheden en competenties te confronteren met die van de andere kandidaten voor een vacante plaats.
27
Loopbaan
Krachtens artikel 287sexies van het Gerechtelijk Wetboek, moet sinds begin januari 2004 elke kandidatuur voor een benoeming of voor een aanwijzing tot korpschef in de magistratuur vergezeld zijn van (in tweevoud):
alle stavingstukken met betrekking tot de studies en beroepservaring; een curriculum vitae overeenkomstig een door de minister van Justitie, op voorstel van de Hoge Raad voor de Justitie, bepaald standaardformulier.
Het huidige artikel 287sexies van het Gerechtelijk Wetboek kan moeilijk als een voorbeeld van administratieve vereenvoudiging beschouwd worden. Zo moet een kandidaat die zich kandidaat stelt voor verscheidene vacante plaatsen die in hetzelfde Belgisch Staatsblad zijn verschenen, elk van die stukken bij elke kandidaatstelling voegen. Indien de kandidaat zich er niet aan houdt, wordt zijn kandidatuur beschouwd als niet-ontvankelijk (aan deze eis moet voldaan op straffe van verval). Dat geldt ook als niet alle vereiste stukken binnen de maand zijn overgemaakt. Bovendien begrijpen veel kandidaten op dit moment nog steeds niet precies welke stavingstukken aan de minister van Justitie moeten worden overgemaakt.
Hernieuwing van de mandaten van korpschef In september 2008 heeft het Grondwettelijk Hof verschillende bepalingen van de wet van 18 december 20061 vernietigd “voor zoverre zij van toepassing zijn op de korpschefs van de hoven en rechtbanken”. Het arrest van het Hof heeft als gevolg dat de evaluatie van de korpschef van de zetel afgeschaft is. Het probleem is dat de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek nog steeds niet werden herzien teneinde het rechtsvacuüm op te vullen dat door het arrest is ontstaan en een specifieke procedure te organiseren als een korpschef van de zetel de hernieuwing van zijn mandaat aanvraagt. In die hypothese vloeit daaruit voort dat het dossier dat aan de benoemingscommissies wordt overgemaakt enkel bestaat uit de hernieuwingsaanvraag van de uittredende korpschef, met uitsluiting van elk ander document (bijv. curriculum vitae, adviezen van verschillende autoriteiten, werkingsverslag ...). Dat stelt uiteraard grote problemen voor de bevoegde commissie wanneer deze zich moet uitspreken, behalve als ervan wordt uitgegaan dat het horen van de kandidaat (wat verplicht blijft) op zich alleen al de commissie kan overtuigen in de ene of de andere zin. Dat veroorzaakt eveneens rechtsonzekerheid in verband met de vraag van mogelijke beroepen bij de Raad van State (beroep van de korpschef waarvan het mandaat niet wordt hernieuwd, of, in geval van hernieuwing, beroep van potentiële kandidaten die belang hadden bij het openstellen van het mandaat). Er werden door de commissies punctuele oplossingen uitgedacht teneinde hun informatie aan te vullen (horen van korpschefs, verzoek aan de kandidaat om bepaalde stukken voor te leggen …). Die “oplossingen” zijn niet toereikend. De Hoge Raad voor de Justitie wenst dat dit rechtsvacuüm snel wordt opgevuld. 1
Wet van 18 december 2006 tot wijziging van de artikelen 80, 259quater, 259quinquies, 259novies, 259decies, 259undecies, 323bis, 340, 341, 346 en 359 van het Gerechtelijk Wetboek, tot herstel in dit Wetboek van artikel 324 en tot wijziging van de artikelen 43 en 43quater van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken.
31 28
32
Loopbaan
Loopbaan
VORMING In 2012, heeft de HRJ nieuwe richtlijnen opgesteld die in principe de komende jaren zullen gelden voor de vorming van magistraten, beroepsmagistraten en niet-beroepsmagistraten, alsook de gerechtelijke stagiairs. In twee algemene richtlijnen wordt aan het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding of IGO gevraagd zijn activiteiten binnen het eigen wettelijke kader te laten verlopen en tot een onderbouwd opleidingsplan te komen, onder meer gestoeld op een diepgaande omgevings- en behoeftenanalyse. De bijzondere richtlijnen vormen echter de hoofdbrok van de HRJ-richtlijnen inzake opleiding. Deze zijn gebaseerd op de Standards of Exellence for the Public Administration Education and Training’ ontwikkeld door het United Nations Department of Economic and Social Affairs (2008). Dit kader is ontwikkeld voor de opleiding van professionals met een functie in de publieke sector. Niet alle richtlijnen kunnen onmiddellijk en op een optimale manier worden uitgevoerd. Daarom zet de HRJ een aantal prioritaire lijnen uit waarop het IGO zich, volgens de HRJ, de komende jaren best concentreert. Deze prioriteiten zijn de volgende:
Luidens de Grondwet oefent de HRJ zijn bevoegdheden met name uit op het vlak van de opleiding van rechters en ambtenaren van het Openbaar Ministerie.
De wet van 31 januari 2007 verduidelijkt dat de door het IGO opgestelde opleidingsprogramma’s in overeenstemming dienen te zijn met de richtlijnen die door de HRJ zijn voorbereid en bekrachtigd, voor ingeval ze betrekking hebben op de beroepsmagistraten van de rechterlijke orde, de plaatsvervangende magistraten, de raadsheren en rechters in sociale zaken, de rechters in handelszaken en de assessoren in strafuitvoeringszaken en de gerechtelijke stagiairs.
1. Opleidingsprogramma’s uitbouwen met oriëntaties, doelstellingen en strategieën op maat gesneden van de doelgroepen; 2. Decentraliseren en technologisch vernieuwen zodat het IGO aan haar volledige doelpubliek meer opleidingen kan geven; 3. Organisatie van meer opleidingen bestemd voor de pas benoemde magistraten en de niet-beroepsmagistraten. Deze zouden minstens een “basisopleiding” moeten krijgen, met een bijzondere aandacht voor de rechtspleging, de deontologie en de contouren van het beroepsgeheim; 4. Optimalisering van de samenwerking met de universiteiten en de hogescholen in het kader van de bij wet voorziene mogelijkheden; 5. Terbeschikkingstelling aan de korpschefs van meer managementopleidingen of opleidingen die gericht zijn op het verwerven van niet-juridische vaardigheden die zouden kunnen bijdragen tot een verbetering van hun rechtscollege/korps, in het bijzonder op het vlak van human resources. De HRJ zal in het voorjaar van 2014 een eerste evaluatie doen van de opvolging van deze richtlijnen.
29
Advies Advies
ADVIES In 2012 heeft de Hoge Raad voor de Justitie 4 adviezen uitgebracht, ter verbetering van de werking van het gerecht. 1. Ambtshalve advies over het voorontwerp van wet tot wijziging van de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de mandaten van de korpschefs (25 januari) 2. Ambtshalve advies betreffende de splitsing van het gerechtelijk arrondissement Brussel (30 mei) 3. Ambtshalve advies over het statuut van de geregistreerde benadeelde (27 juni) 4. Advies over het voorontwerp van wet betreffende de voorwaardelijke invrijheidstelling (25 oktober) Zowel de Kamer en de Senaat als de minister van Justitie kunnen de Hoge Raad voor de Justitie om advies vragen over hun wetgevende initiatieven. De Hoge Raad kan ook het initiatief daartoe nemen. De Verenigde advies- en onderzoekscommissie is bevoegd om de adviezen of voorstellen voor te bereiden, waarna de Algemene Vergadering ze goedkeurt. Weliswaar hebben de adviezen geen formeel-bindende of zelfs maar schorsende kracht. Er wordt echter geluisterd wanneer de Raad advies uitbrengt over een wetsvoorstel of een justitiehervorming. Precies zijn samenstelling én zijn onafhankelijkheid van zowel de uitvoerende, de rechterlijke als de wetgevende macht geven de Hoge Raad voor de Justitie immers recht van spreken.
33 30
34
Advies
Advies
ADVIES ‘BHV’ Ambtshalve advies betreffende de splitsing van het gerechtelijk arrondissement Brussel Volgens het regeerakkoord en de beleidsnota van de minister van Justitie zullen de gesplitste Brusselse rechtbanken respectievelijk uit 20% NL en 80% FR (koophandel 40% NL en 60% FR) van het huidige aantal personeelsleden en magistraten bestaan. De verdeling is voorlopig en dient aan de hand van onder andere een werklastmeting aangepast te worden. De HRJ was van oordeel dat een verkeerde invulling van de personeelsformatie de goede werking van de Brusselse rechtbanken in het gedrang zou brengen en dat er zo snel mogelijk een werklastmeting diende te worden uitgevoerd. De Hoge Raad vreesde tevens dat de geplande werklastmeting te laat klaar zou zijn en stelde in zijn advies daarom een andere, snellere methode voor.
ADVIES VOORWAARDELIJKE INVRIJHEIDSTELLING Advies over het voorontwerp van wet betreffende de voorwaardelijke invrijheidstelling Gedetineerden veroordeeld tot de meest zware straffen moesten, volgens een voorontwerp van wet van minister van Justitie Annemie Turtelboom, moeilijker voorwaardelijk kunnen vrijkomen. Minister Turtelboom vroeg ook de Hoge Raad voor de Justitie om een advies. Die stelde onder meer het ontbreken van een globale en wetenschappelijk onderbouwde visie op de strafuitvoering aan de kaak en stelde de doeltreffendheid van de voorgestelde maatregelen in vraag. Ook meende de Raad dat de nieuwe beoogde gronden van wettelijke herhaling te vaag zijn en het legaliteitsbeginsel in gedrang zouden brengen. Hij stelde vooral aan de kaak dat het onderzoek van het verzoek tot invrijheidstelling door de strafuitvoeringsrechtbank afhankelijk werd gemaakt van een gunstig advies van de gevangenisdirecteur en het Openbaar Ministerie, waardoor het recht op toegang tot een onafhankelijke rechter in gedrang komt.
Wetsvoorstel voorwaardelijke invrijheidstelling te vaag (De Morgen, 30-11-2012)
De Hoge Raad voor de Justitie bekritiseert het ontwerp over de voorwaardelijke invrijheidstelling (La Libre Belgique, 30-11-2012)
De Hoge Raad voor de Justitie heeft een zeer kritisch advies uitgebracht over het voorontwerp van wet dat ertoe strekt de voorwaardelijke invrijheidstellingen te verstrengen (L’avenir, 30-11-2012)
31
Controle Controle
CONTROLE
Door klachten te behandelen, audits en bijzondere onderzoeken bij de rechterlijke orde uit te voeren, moet de Hoge Raad bijdragen aan een betere werking van justitie, ten dienste van de burger. Bovenop deze externe controles, kan de Raad ook de aanwending van interne controlemiddelen bij de rechterlijke orde systematisch doorlichten. Daartoe moeten de instanties die bevoegd zijn voor deze controles jaarlijks verslag uitbrengen aan de VAOC. De externe controle behoort tot de bevoegdheid van de Verenigde advies- en onderzoekscommissie (VAOC), en tot de bevoegdheid van de Nederlandstalige (AOC) en Franstalige (CAE) klachtencommissie van de Hoge Raad.
35 32
36
Controle
Controle
KLACHTEN WELKE KLACHTEN BEHANDELT DE HRJ? De Hoge Raad voor de Justitie ontvangt en behandelt klachten over de werking van de rechterlijke orde. De behandeling van klachten maakt deel uit van de waaier van bevoegdheden van de Verenigde advies- en onderzoekscommissie (VAOC) van de Hoge Raad en vormt één van de instrumenten waarover deze commissie beschikt om haar toezichtsbevoegdheid op de werking van de rechterlijke orde uit te oefenen.
De Hoge Raad is enkel bevoegd voor klachten over de werking van de rechterlijke orde. Zelfs als een klacht duidelijk de werking van de rechterlijke orde betreft, moet de commissie rekening houden met vijf bijkomende onbevoegdheidsgronden. Zo is de Hoge Raad niet bevoegd voor: • klachten die behoren tot de strafrechtelijke of tuchtrechtelijke bevoegdheid van andere overheden; • klachten over de inhoud van een rechterlijke beslissing; • klachten waarvan het doel kan/kon worden bereikt door het aanwenden van een gewoon of buitengewoon rechtsmiddel; • klachten die reeds behandeld zijn en geen nieuwe elementen bevatten; • klachten die kennelijk ongegrond zijn. In deze gevallen verwijst de Hoge Raad de indiener van de klacht steeds naar de bevoegde instantie. Voor een klacht over een advocaat, bijvoorbeeld, verwijst de Raad door naar de stafhouder.
Iedereen kan bij de Hoge Raad voor de Justitie een klacht indienen, op voorwaarde dat hij een rechtmatig belang heeft. Verder moet een klacht schriftelijk worden ingediend met handtekening, datum en identiteit van de indiener van de klacht (naam, voornaam, adres, postcode en woonplaats).
33
Controle
PROCEDURE Binnen de Verenigde advies- en onderzoekscommissie (VAOC) gebeurt de klachtenbehandeling door de bevoegde taalcommissie, respectievelijk door de Nederlandse taalcommissie (AOC) en de Franse taalcommissie (CAE). Klachten die zowel de Nederlandse als de Franse taalrol aangaan worden voorgelegd aan de Verenigde advies- en onderzoekscommissie (VAOC), die de zaak zelf behandelt of ze toebedeelt aan de AOC of de CAE. De klachtenprocedure bestaat uit vijf fases: 1. 2. 3. 4.
de ontvangst van de klacht het ontvankelijkheidsonderzoek het bevoegdheidsonderzoek het onderzoek naar de gegrondheid van de klacht 5. de beoordeling van de klacht.
Doorheen de klachtenprocedure wordt de indiener van de klacht steeds op de hoogte gebracht van de beslissingen van de commissie in zijn dossier.
Indien de klacht gegrond is, kan de Hoge Raad een oplossing voorstellen aan de bevoegde rechtsinstanties, een aanbeveling formuleren of een advies verlenen om de werking van justitie te verbeteren, een bijzonder onderzoek laten instellen of een audit laten opstarten.
En wat als de klacht ongegrond is? Indien de commissie geen disfunctie van de werking van de rechterlijke orde kon vaststellen, wordt het klachtendossier afgesloten. Tegen de beslissingen van de commissie kan geen beroep worden aangetekend.
37 34
38
Controle
Controle
35
KLACHTEN IN 2012 Aantal klachtendossiers AOC
CAE
237 136 101
Nieuwe
Totaal
215 133
82
afgesloten
41 59
100
In 2012 werden er 237 nieuwe dossiers ingediend. Er werden 215 dossiers afgesloten, die samen 265 klachten bevatten: 179 klachten bij de AOC en 86 klachten bij de CAE. Op 31 december 2012 waren er 100 dossiers hangende.
lopende
Voor 208 klachten van de 265 (hetzij 78,49% van de klachten die in 2012 afgesloten zijn), hebben de commissies zich onbevoegd verklaard. De AOC verklaarde zich onbevoegd voor 145 klachten, de CAE voor 63 klachten. De meeste klachten van de in 2012 afgesloten dossiers hadden vooral betrekking op de inhoud van rechterlijke beslissingen (93 of 35,09%) of hadden betrekking op de werking van andere instellingen dan de rechterlijke orde, bijvoorbeeld politie, gevangenissen of steden en gemeenten (42 of 15,85%). Vervolgens komen de klachten over de traagheid van de rechtsgang (17 of 6,42%) of het verloop van de procedure (15 of 5,55%). Procedures slepen vaak lang, soms zelfs onaanvaardbaar lang aan. De traagheid van justitie blijft één van de hoofdredenen van de ontevredenheid van de burger, naast het gevoel “slecht behandeld” te worden door het gerecht.
Net zoals de vorige jaren weerspiegelt een groot aantal klachten de ontevredenheid van de burger over de rechterlijke beslissing die werd genomen in zijn zaak. Zo is de burger vaak niet akkoord met het vonnis of het arrest, met de aanstelling van een deskundige, met het sepot van een klacht door de procureur des Konings, met het (niet) uitvoeren van bepaalde onderzoeksdaden door de onderzoeksrechter etc. Sommige burgers beschouwen de Hoge Raad verkeerdelijk als een soort beroepsinstantie die rechterlijke beslissingen kan wijzigen of ongedaan maken, of zelfs in een lopende procedure kan tussenkomen om het verloop ervan een andere wending te geven.
Bij de behandelde klachten waren er nog andere redenen van ontevredenheid bijvoorbeeld over de manier van communiceren van een magistraat, een griffier of een Een klachtendossier kan één of meerdere deskundige, die als ongepast of klachten bevatten. Bijvoorbeeld een persoon respectloos werd ervaren. klaagt 1) over de trage rechtsgang, 2) over de beslissing in de zaak en 3) over de partijdigheid Nog andere klachten omvatten een vraag van de rechter. In dit geval opent de commissie om juridisch advies (16 of 6,04%) of een slechts één dossier dat uit drie klachten verzoek tot tussenkomst van de Hoge bestaat. Raad (7 of 2,64%) eerder dan een klacht in strikte zin.
Controle
GEGRONDE KLACHTEN IN 2012 Van de 57 klachten waarvoor de commissies zich bevoegd hebben verklaard (hetzij 21,51% van de klachten die in 2012 zijn afgesloten), werden er 43 ongegrond verklaard en 14 gegrond (hetzij slechts 5,28% van het totale aantal klachten dat in 2012 werd afgesloten). Door de AOC werden er 25 klachten ongegrond verklaard en 9 klachten gegrond. Eén gegronde klacht gaf aanleiding tot een ambtshalve advies van de VAOC over het statuut van de geregistreerde benadeelde. De CAE verklaarde 18 klachten ongegrond en 5 klachten gegrond.
Voornaamste redenen gegronde klachten in 2012 > Traagheid van de procedure > Gebrek in de communicatie met Justitie (zetel, parket en griffie) > Verloop van de procedure
De gegronde klachten gaan hoofdzakelijk over de trage rechtsgang (7 of 2,64%) en de gebrekkige communicatie met justitie (3 of 1,13%) .
De klachten die ongegrond werden beoordeeld, zijn ofwel klachten waarvan het vaststond dat ze onterecht waren, ofwel klachten waarvan het onderzoek van de klacht geen onregelmatigheden had aangetoond, ofwel klachten waarvoor de commissies niet met zekerheid hebben kunnen vaststellen of ze terecht waren. Verder gebeurde het regelmatig dat de commissies een klacht ongegrond moesten verklaren omdat zij na het onderzoek van de klacht geen disfunctie van de werking van de rechterlijke orde konden vaststellen wegens het gebrek aan objectieve elementen. Dit doet zich wel eens voor bij klachten over het onbeleefd gedrag van een magistraat of bij klachten over de trage rechtsgang waarvoor de partijen zelf, of hun raadslieden, mee verantwoordelijk zijn. In een burgerlijke procedure blijven de partijen immers meester van het geding. Als zij geen actie ondernemen, kan de rechtbank de zaak ook niet bespoedigen.
39 36
40
Controle
Controle
ENKELE BESLISSINGEN GENOMEN IN 2012 De commissie heeft de klacht niet-ontvankelijk verklaard De heren X en Y beklaagden zich over het achterhouden van gerechtelijke dossiers door het gerecht. Aangezien de heren X en Y hun klacht niet hadden ondertekend, verzocht de commissie hen om een handtekening ten einde hun klacht te kunnen regulariseren. Beslissing De commissie verklaarde de klacht niet-ontvankelijk omdat de heren X en Y hadden nagelaten om hun klacht te regulariseren.
Klacht waarvoor de commissie zich onbevoegd heeft verklaard De heer X had sinds enkele jaren een conflict met zijn buur over werkzaamheden die zonder vergunning werden uitgevoerd. De heer X diende hierover verschillende klachten in bij het parket, maar zijn klachten werden allemaal zonder gevolg geklasseerd. Beslissing De commissie verklaarde zich onbevoegd om de klacht te behandelen omdat de klassering zonder gevolg door het parket een rechterlijke beslissing is waarop zij niet kon terugkomen.
Gegronde klacht De heer X beklaagde zich over de slechte werking van het parket. Hij had het parket verschillende keren om uitleg gevraagd over zijn ingediende klachten, maar had nooit een antwoord gekregen. Op een bepaald moment had hij vernomen dat er reeds (sepot)beslissingen werden genomen zonder dat hij hiervan op de hoogte werd gebracht. Bovendien begreep hij niet waarom het parket hem adviseerde om in de toekomst een klacht met burgerlijke partijstelling in te dienen. Beslissing Na haar onderzoek kon de commissie geen wettelijke onregelmatigheden vaststellen wat betreft het verloop van de gerechtelijke procedures van de heer X. De commissie verduidelijkte hem dat hij niet werd uitgenodigd voor de zitting van de raadkamer omdat hij zich geen burgerlijke partij had gesteld noch een verklaring van benadeelde persoon had ingediend waardoor hij ook niet op de hoogte werd gebracht van de (sepot)beslissingen. Zowel de justitieassistente als de politie hadden de heer X verduidelijking proberen te geven over het verloop van zijn gerechtelijke procedures. Zij hadden hem proberen uit te leggen dat hij enkel een heropening van het gerechtelijk onderzoek kon vragen wanneer er nieuwe elementen waren, en dat
37
Controle
hij, in dat geval, het best een klacht met burgerlijke partijstelling kon indienen. Wanneer een klacht met burgerlijke partijstelling wordt ingediend, word je immers steeds geïnformeerd over het verloop van de gerechtelijke procedure. Ondanks het bovenstaande verklaarde de commissie de klacht gegrond. De commissie is immers van mening dat alle slachtoffers, ongeacht hun statuut, hetzelfde recht op informatie hebben (i.e. over het recht op bijstand, de toevoeging van documenten aan hun dossier, de sepotbeslissing en de reden ervan, het instellen van een gerechtelijk onderzoek en de bepaling van de rechtsdag). Naar aanleiding van deze klacht heeft de commissie daarom een ambtshalve advies uitgebracht waarin wordt voorgesteld om het onderscheid tussen de geregistreerde benadeelde en de nietgeregistreerde benadeelde af te schaffen. Dit advies werd overgemaakt aan alle betrokken rechtsinstanties, de wetgever en de minister van Justitie.
Ongegronde klacht De heer X beklaagde zich over het gebrek aan opvolging van zijn verzoekschrift in hoger beroep door de griffie van de rechtbank van eerste aanleg. Beslissing De commissie verklaarde de klacht ongegrond omdat na haar onderzoek gebleken was dat het verzoekschrift in kwestie niet werd ontvangen door de rechtbank wegens het verzuim van de advocaat van de klager om binnen de wettelijke termijn hoger beroep in te stellen. Er kon dan ook geen disfunctie worden vastgesteld in de werking van het betrokken rechtscollege.
AUDITS EN BIJZONDERE ONDERZOEKEN In 2012 heeft de Hoge Raad voor de Justitie één audit en twee bijzondere onderzoeken uitgevoerd. Er werd ook een protocolakkoord geëvalueerd dat bij een van deze bijzondere onderzoeken werd gesloten. In beide gevallen was het de minister van justitie die vroeg om het bijzonder onderzoek te voeren. De audit werd gevoerd op eigen initiatief van de VAOC. 1. Bijzonder onderzoek naar de relaties binnen de sectie fiscale en financiële criminaliteit van het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen en naar de relatie tussen het parket en het parket-generaal met betrekking tot deze materies; (27 maart) 2. Bijzonder onderzoek naar de werking van de rechterlijke orde in de zaak van de moord op Annick Van Uytsel; (27 juni) 3. Evaluatie van het protocolakkoord tussen het parket-generaal bij het hof van beroep te Antwerpen en het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. (12 juli)
41 38
42
Controle
Controle
DIAMANT Bijzonder onderzoek naar de relaties binnen de sectie fiscale en financiële criminaliteit van het Antwerpse parket en naar de relatie tussen parket en parket-generaal met betrekking tot deze materies Aanleiding voor dit bijzonder onderzoek waren de aanhoudende Weerslag in de pers wrijvingen bij de behandeling van Verder publiceerde de Hoge Raad voor fraudedossiers in de Antwerpse Justitie op 27 maart 2012 een eerste diamantsector. Het verslag is een rapport over de werking van de financiële situatieschets van de interne sectie bij het Antwerpse parket. Daarin relaties binnen het parket en die werd de hele diamantoorlog uit de doeken gedaan (Gazet van Antwerpen, 30-03met het parket-generaal. In het 2012). verslag staan ook aanbevelingen (voor werkveld en beleidsmakers) om een duurzame oplossing van de problemen te bewerkstelligen en om gelijkaardige problemen in de toekomst te vermijden. Met het oog op het bekomen van een duurzame en werkbare oplossing werd ook een protocolakkoord afgesloten tussen de verschillende protagonisten. Bij de evaluatie van dit protocolakkoord in juni 2012 werden een aantal bijkomende aanbevelingen gedaan.
VAN UYTSEL Bijzonder onderzoek naar de werking van de rechterlijke orde in de zaak van de moord op Annick Van Uytsel In 2010 stelde het Comité P een aantal ernstige zwakheden vast in het politionele moordonderzoek en in de wijze waarop de beschikbare informatie over R. Janssen, die later veroordeeld werd voor de moord, door de politie werd aangewend. De minister van Justitie vroeg daarom aan de VAOC om ook de rol van de magistraten in deze zaak te onderzoeken. Na een uitgebreid onderzoek komt de Hoge Raad tot de conclusie dat wat de aard en de kwaliteit van het werk betreft de magistraten individueel niets kan worden verweten. Zo bleek bijvoorbeeld dat het onderzoeksteam van de Federale Gerechtelijk Politie Leuven tijdens het strafonderzoek op verschillende momenten informatie kreeg m.b.t. R. Janssen – onder meer in de vorm van informatierapporten van een andere politiedienst – en onderzoek naar hem heeft verricht, maar dat de resultaten ervan nooit als geheel aan de onderzoeksrechter zijn voorgelegd en dat R. Janssen door het onderzoeksteam nooit is voorgesteld als een mogelijke verdachte. De Hoge Raad deed in zijn verslag wel een reeks aanbevelingen (aan de wetgever, het College van procureurs-generaal, de parketmagistraten van de eerste aanleg, de onderzoeksrechters ...) die de algemene werking van de rechterlijke orde nog zouden kunnen verbeteren.
39
Publicaties & Projecten
PUBLICATIES & PROJECTEN Dit werk bevat de akten van het colloquium dat op 30 april 2010 is georganiseerd op initiatief van de HRJ. Talloze gerechtelijke actoren zijn overtuigd van het nut van de bemiddeling, maar de toevlucht tot dit soort procedures voor de geschillenregeling blijft weinig verbreid in België. België beschikt nochtans over een goede wet hieromtrent, die strookt met de Europese wetgeving. Bovendien zouden de kosten en de traagheid van justitie de burger moeten aansporen om een beroep te doen op deze bemiddeling. Vertrekkende vanuit deze vaststelling is dit colloquium bedoeld om een aantal concrete voorstellen te formuleren opdat de bemiddeling in ons land echt wordt aangewend en dat door middel van een inhoudelijk debat over de bemiddeling in burgerlijke, commerciële en sociale materies. De volgende onderwerpen komen onder andere ter sprake: de opleiding van juristen, het informeren en bewust maken van mogelijke gebruikers, de integratie van de bemiddeling in de werking van de hoven en rechtbanken, de integratie van de bemiddeling in de opleiding van advocaten en de opleiding en de deontologie van de bemiddelaars. Bemiddeling: geloven en gebruiken / Croire en la médiation et la pratiquer Taal: Tweetalig NL/FR Pagina’s: 208 Publicatiejaar: 2012 Uitgever: De Hoge Raad voor de Justitie Beschikbaar: PDF (beschikbaar op www.hrj.be) / gedrukt (op bestelling)
43 40
44
Publicaties & Projecten
Publicaties & Projecten
Deze gids, die in samenwerking met de Adviesraad van de magistratuur is gepubliceerd, wil een referentiewerk zijn voor magistraten die zich vragen stellen over de deontologie en is bedoeld om een idee te geven aan andere actoren van justitie, maar ook aan het parlement, de regering en het grote publiek, over wat van een rechter of een parketmagistraat mag worden verwacht op deontologisch vlak. De gids is gebaseerd op een tekst die in 2010 is goedgekeurd door het Europees Netwerk ENCJ en andere deontologische boeken uit verschillende landen. In het eerste deel van deze bundel van deontologische principes staan de fundamentele waarden van de rechterlijke macht zoals onafhankelijkheid, onpartijdigheid, integriteit, terughoudendheid en discretie, ijver, respect en luisterbereidheid, gelijke behandeling, bekwaamheid en transparantie en in het tweede deel staan de persoonlijke kwaliteiten van de magistraat, namelijk wijsheid, loyauteit, menselijkheid, moed, ernst en voorzichtigheid, bekwaamheid tot werken en tot luisteren en communiceren. Gids voor de magistraten. Principes, waarden en kwaliteiten / Guide pour les magistrats. Principes, valeurs et qualités
Taal: Tweetalig NL/FR Pagina’s: 48 Publicatiejaar: 2012 Uitgever: De Hoge Raad voor de Justitie & de Adviesraad van de magistratuur Beschikbaar: PDF (beschikbaar op www.hrj.be) / gedrukt (op bestelling)
Het project dat de naam "RECHT-vaardig?" / "Justice en jeu" meekreeg is een pedagogische cyclus die bedoeld is voor de leerlingen van de derde graad van het secundair onderwijs. Het werd in 2009 opgestart door de Hoge Raad voor de Justitie (HRJ), in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting, via het educatieve project van het BELvue-museum. Dankzij dit project hebben honderden jongeren uit het secundair onderwijs, in Brussel, Wallonië en Vlaanderen, een zitting kunnen bijwonen in een gerechtsgebouw. Na afloop kruipen zij zelf in de huid van een advocaat, een beschuldigde, een slachtoffer, een rechter of de openbare aanklager. Zij simuleren dus een echt proces, onder professionele begeleiding van justitie-experts. Het is de eerste keer in België dat jongeren op die manier en op die schaal onze justitie beter leren kennen. Dit project werd op heden zeer positief ontvangen door de leerkrachten, de leerlingen en door de verschillende actoren van justitie die aan de animaties hebben deelgenomen. De magistraten zijn overigens zeer enthousiast en werken actief mee aan het project. Voor het schooljaar 2013-2014 staan er 150 animaties in verschillende gerechtsgebouwen van het land op het programma waardoor minstens 2000 leerlingen van de derde graad van het secundair onderwijs aan het project kunnen deelnemen.
41
Communicatie
COMMUNICATIE COMMUNICATIEPLAN 12-12-12 2012 was een doorslaggevend jaar voor de communicatie van de HRJ. Op 12 december 2012 heeft de Algemene Vergadering van de HRJ unaniem een masterplan communicatie goedgekeurd voor de instelling, alsook een eerste jaaractieplan. De Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) beoogt met zijn masterplan communicatie een moderne, transparante en doelgerichte communicatie. Het plan omvat zeven grote actieplannen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Interne communicatie; De actualisering van de institutionele communicatie; De organisatie & werking van de communicatiedienst; Persbeleid en pers-actieprogamma; Informering van de burger en de publieke opinie; Draagvlakcreatie; Imagocommunicatie.
De vernieuwing van de HRJ-website, een onderdeel van het eerste jaaractieplan, is een concreet voorbeeld van het tweede actieplan, De actualisering van de institutionele communicatie.
45 42
46
Communicatie
Communicatie
WEBSITE De vorige website van de Hoge Raad voor de Justitie werd een tiental jaar geleden ontworpen. De website had een facelift nodig om de laatste evoluties te kunnen volgen en om te voldoen aan de verwachtingen van onze bezoekers. Een interne projectgroep binnen de Hoge Raad voor de Justitie werd belast met het opzetten en begeleiden van de actualisering. Zo moet de website bijvoorbeeld worden opgemaakt vanuit de optiek van de prioritaire doelgroepen en moet de inhoud toegankelijk zijn vanuit elke prioritaire doelgroep. Er werd een externe firma onder de arm genomen, met in de opdracht hoofdzakelijk de bouw van de website, advies over de aangeleverde architectuur, grafische vormgeving, ontwerp van de “nieuwe stijl”-nieuwsbrief. De lancering van de nieuwe website is voorzien voor 2013.
PERS Zoals ieder jaar krijgt de werking van de Raad ruim aandacht in zowel Franstalige als Nederlandstalige media. Daarbij schuwt de Raad de controverse niet en neemt zijn rol als onafhankelijke kritische stem ten volle waar. Zo stond de HRJ met zijn advies over het voorontwerp van wet inzake voorlopige invrijheidsstelling volop in het maatschappelijk debat (zie inzet).
Weerslag in de pers Hoge Raad hekelt wet die kwam na vrijlating Martin (VRT Redactie.be, 30/11/2012)
Wetsvoorstel voorwaardelijke invrijheidstelling te vaag (De Morgen, 30/11/2012)
De Hoge Raad voor de Justitie bekritiseert het ontwerp over de voorwaardelijke invrijheidstelling (La Libre Belgique, 30/11/2012)
De Hoge Raad voor de Justitie heeft een zeer kritisch advies uitgebracht over het voorontwerp van wet dat ertoe strekt de voorwaardelijke invrijheidstellingen te verstrengen (L’avenir, 30/11/2012)
2012 was een doorslaggevend jaar voor de communicatie en dat gold ook voor het persbeleid. Zo werden, vooruitlopend op een intern reglement dat in 2013 zal goedgekeurd worden, met betrekking tot perscommunicatie “inzake audits en bijzondere onderzoeken, de HRJonderzoeksverslagen integraal op de website gepubliceerd. Journalisten konden zich aan de hand van deze publicaties dus een getrouw beeld vormen van hoe de Raad de problemen inzake werking van justitie inschatte.
43
Communicatie
Hoewel de HRJ in zijn persbeleid een zo groot mogelijke openheid nastreeft, blijft hij er niettemin over waken zijn ultieme doelstelling, namelijk de verbetering van de werking van justitie, nooit in het gedrang te brengen. Benoemingen waarvoor veel media-aandacht is, worden weliswaar via persbericht gecommuniceerd, maar steeds met respect voor de privacy van kandidaten die het niet haalden en zonder het geheim van het beraad te schenden, waaraan de HRJ bij wet gehouden is. De Hoge Raad voor de Justitie heeft in 2012 een tiental persberichten verspreid in beide landstalen en heeft, bij monde van zijn communicatieverantwoordelijke of het Bureau, herhaaldelijk journalisten te woord gestaan met vragen over benoemingen, bijzondere onderzoeken, adviezen, publicaties of nog, de verkiezing van de nieuwe ploeg die in 2012 aantrad. In 2013 zal het persbeleid nog verder vorm krijgen, inhoudelijk maar ook vormtechnisch, bijvoorbeeld door het sturen van automatische meldingen zodra nieuwe persberichten of voordrachten van magistraten op de website komen.
In 2012 heeft de HRJ volgende persberichten ruim verspreid.
Persbericht: Goede werking rechterlijke orde bewaken 11-01-2012 De Hoge Raad voor de Justitie heeft via de media kennis gekregen van problemen die in Antwerpen zouden gerezen zijn omtrent de eventuele partijdigheid van magistraten. Persbericht: Vrijdag gaan 2500 magistraten naar de stembus 01-03-2012 Vrijdag 2 maart 2012 zullen bijna 2500 magistraten van de zetel en van het parket naar de stembus trekken om 22 leden van de Hoge Raad voor de Justitie te kiezen. Persbericht: Resultaten van de verkiezingen voor de Hoge Raad 03-03-2012 2277 magistraten hebben vrijdag / gisteren, in stembureaus in alle 27 gerechtelijke arrondissementen in ons land, de 22 nieuwe magistraat-leden van de Hoge Raad voor de Justitie gekozen. Persbericht: Bijzonder onderzoek Antwerpen online 29-03-2012 Op vraag van de minister van Justitie, heeft de Hoge Raad voor de Justitie een bijzonder onderzoek gevoerd naar de relaties binnen de sectie fiscale en financiële criminaliteit van het Antwerpse parket. Persbericht: Over de rechtbank van eerste aanleg te Charleroi 01-06-2012 In de pers werd onlangs bericht over de moeilijkheden inzake de bezetting bij de rechtbank van eerste aanleg te Charleroi. Persbericht: BHV: Hoge Raad voor de Justitie wil werklastmeting 04-06-2012
47 44
48
Communicatie
Communicatie
Volgens het regeerakkoord en de beleidsnota van de minister zullen de gesplitste rechtbanken respectievelijk uit 20% NL en 80% FR (koophandel 40% NL en 60% FR) van het huidige aantal personeelsleden en magistraten bestaan. Persbericht (FR): Le CSJ a choisi le prochain procureur du Roi de Charleroi 08/06/2012 Le Conseil supérieur de la Justice a décidé de présenter ce vendredi 8 juin Pierre MAGNIEN à la fonction de procureur du Roi de Charleroi. Persbericht: Bijzonder onderzoek R. Janssen online 28-06-2012 De Hoge Raad heeft het bijzonder onderzoek afgerond in de zaak van de moord op Annick Van Uytsel Persbericht: Gids voor magistraten over juiste handelen 24-08-2012 De Hoge Raad voor de Justitie en de Adviesraad van de magistratuur hebben een “gids voor de magistraten, principes, aarden en kwaliteiten” gepubliceerd. Persbericht: Nieuwe voorzitters Hoge Raad voor de Justitie bekend 07-09-2012 Vandaag/vrijdag 7 september is in Brussel de Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) bijeengekomen. De vergadering stond volledig in het teken van de start van het nieuwe vierjarige mandaat. Persbericht: “Maak inmenging in justitie strafbaar” (HRJ) 26-10-2012 De schriftelijke tussenkomst van een parlementslid in een lopende rechtszaak, die begin oktober aan het licht kwam, kan volgens de Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) niet door de beugel. Persbericht: HRJ kritisch over voorontwerp van wet voorwaardelijke invrijheidstelling 29-11-2012 Als adviesverlener en ijveraar voor een goed werkende justitie, voor alle burgers, uit de Raad in zijn nieuwe advies wel enkele bedenkingen, onder meer over het ontbreken van een globale, wetenschappelijk onderbouwde, visie op de strafuitvoering.
45
Internationaal Internationaal
INTERNATIONAAL De Hoge Raad voor de Justitie is stichtend lid van het European Network of Councils for the Judiciary (ENCJ), dat voor de lidstaten van de Europese Unie de nationale instellingen verenigt die onafhankelijk zijn van de uitvoerende en wetgevende macht of autonomie genieten, en die verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van de rechterlijke orde in zijn opdracht van onafhankelijke rechtsbedeling. Het ENCJ is een internationale vereniging zonder winstoogmerk naar Belgisch recht. Het beschikt over een vast secretariaat in Brussel. De Algemene Vergadering van het Netwerk is in Dublin samengekomen van 9 tot 11 mei 2012. Tijdens deze bijeenkomst hebben de ongeveer 100 deelnemers de werkzaamheden van het werkjaar 2011-2012 bekeken en de rapporten van volgende projecten goedgekeurd:
Gerechtelijke hervorming in Europa; Justitie, maatschappij en media; Minimumstandaarden en indicatoren inzake selectie, werving en benoeming (“Standards Deel II”); Verzoek tot samenwerking gericht aan het netwerk.
49 46
50
Internationaal
Internationaal
Ook werd op die bijeenkomst de “Dublin Declaration on standards for the recruitment and appointment of members of the judiciary” aangenomen. Het gaat om een aanbeveling naar lidstaten en waarnemers om (1) binnen hun organisaties overeenstemming met de standaarden en relevante indicatoren te bewerkstelligen, (2) de standaarden en relevante indicatoren te promoten binnen de rechterlijke orde en andere relevante overheden, waaronder de uitvoerende en wetgevende macht, en (3) te rapporteren aan de Algemene Vergadering over hun activiteiten op dit gebied. Enkele voorbeelden van indicatoren: 1. Aanwerving van rechters dient alleen op verdienste en capaciteit te zijn gebaseerd. Dit vereist een uitdrukkelijk gedefinieerde en gepubliceerde set van competenties waarop de kandidaten worden geëvalueerd tijdens alle stadia van het aanwervingsproces; 2. Ongeacht of het aanwervingsproces bestaat uit examens of uit een assessment en interview van de kandidaten, het selectieproces dient te worden gevoerd door een onafhankelijk rechterlijk benoemingsorgaan; 3. Het volledige aanwervings- en selectieproces dient open te staan voor publieke verificatie, vermits het publiek het recht heeft te weten hoe zijn rechters worden geselecteerd. De verslagen en de “Dublin Declaration” kunnen worden geraadpleegd op de site van het Netwerk, www.encj.eu. Op diezelfde bijeenkomst werd beslist om tijdens het werkjaar 2012-2013 volgende nieuwe projectgroepen op te starten:
Gerechtelijke hervorming in Europa - Deel II. Er zal worden ingegaan op de rol die de rechterlijke organisatie en de raden kunnen vervullen in hervormingsprocessen om een doeltreffende gerechtelijke dienstverlening te waarborgen;
Minimumstandaarden inzake de evaluatie van de professionele prestatie van rechters en het niet-verplaatsbaar-zijn van leden van de rechterlijke orde; Distilleren van ENCJ richtlijnen, aanbevelingen en principes uit alle door het netwerk tot dan toe aangemaakte documenten.
In 2012 heeft de HRJ zijn programma van bilaterale ontmoetingen voortgezet: delegaties van advocaten, rechters, procureurs en/of professoren uit Brazilië, Japan, Mexico, Taiwan, Roemenië en Turkije werden ontvangen op de Hoge Raad.
47
Leden en personeel
LEDEN EN PERSONEEL LEDEN De Hoge Raad voor de Justitie bestaat uit 44 leden, 4 van deze leden vormen het Bureau. Hij bestaat uit 22 magistraten en 22 niet-magistraten (van wie 8 advocaten, 6 professoren van een universiteit of hogeschool en 8 leden uit het middenveld). De 44 leden zijn onderverdeeld in twee taalcolleges (NL/FR), waarin telkens 22 leden zitten: 11 magistraten en 11 nietmagistraten. In elke taalgroep moeten er bij de 11 nietmagistraten tenminste 4 advocaten en 3 hoogleraren zijn. In 2012 vormen 9 vrouwen en 13 mannen het Nederlandstalig college. Het Franstalig college bestaat uit 10 vrouwen en 12 mannen. 17 van de 44 leden van het mandaat 2012-2016 waren reeds lid van de vorige Hoge Raad. Geen van de bureauleden bekleedde deze functie tijdens het vorige mandaat. Drie bureauleden waren tijdens het vorige mandaat geen lid van de Hoge Raad.
PERSONEEL Op 31 december 2012 waren 41 personeelsleden in dienst: 18 niveau A (master-diploma) 9 niveau B (bachelor-diploma) 14 niveaus C en D (middelbare studies) Dit is 73 percent van de 56 betrekkingen die het personeelskader voorziet: 20 niveau A 14 niveau B 20 niveau C 2 niveau D
51 48
Budget Budget
BUDGET
DUBBELE BOEKHOUDING Voor de opmaak van haar rekeningen houdt de HRJ rekening met de principes van het ‘deugdelijk bestuur’. Sinds 2004 werd deze werkwijze vastgelegd in een door de Algemene Vergadering goedgekeurd reglement. De HRJ houdt haar rekeningen op basis van een dubbele boekhouding. Er is dus te allen tijde niet enkel inzage in de kosten en opbrengsten mogelijk, maar ook in de financiële positie en de toestand van alle bezittingen, vorderingen en schulden. Hoewel dit geen verplichting is, beoogt de HRJ daarmee een grotere transparantie en wenst de HRJ vooruit te lopen op toekomstige verplichtingen.
INTERNE EN EXTERNE CONTROLE Na de opmaak worden de rekeningen van de Hoge Raad nagezien door twee commissarissen der rekeningen, die worden aangeduid door en uit de Algemene Vergadering van de leden. Daartoe voeren zij een grondig nazicht uit van de boekhoudkundige stukken. Daarna wordt de boekhouding ter goedkeuring voorgelegd aan de Algemene Vergadering. Het Rekenhof heeft een permanente controlebevoegdheid op de rekeningen van de HRJ, die zij uitvoert in opdracht van de Kamer.
53 49
54
Budget
Budget
Verdeling budget uitgaven 2012
2010
2011
2012
Leden van HRJ
€ 1 356 416,83
24,41%
€ 1 287 260,65
22,06%
€ 1 357 139,46
23,25%
Administratief personeel
€ 2 647 942,84
47,66%
€ 2 997 654,75
51,36%
€ 2 844 233,29
48,73%
Gebouwen
€ 841 954,47
15,15%
€ 867 126,41
14,86%
€ 964 957,00
16,53%
Andere werkingskosten
€ 681 866,23
12,27%
€ 652 452,62
11,18%
€ 643 758,97
11,03%
€ 28 060,41
0,51%
€ 31 805,00
0,54%
€ 31 805,00
0,54%
€ 5 556 240,78
100,00%
€ 5 836 299,43
100,00%
€ 5 841 893,72
100,10%
Kapitaaluitgaven
Totaal van de uitgaven
UITGAVEN In vergelijking met 2011 bleven de totale uitgaven relatief stabiel. De kosten met betrekking tot de huisvesting zijn gestegen naar aanleiding van de verhuis van de HRJ naar het Forum II-gebouw. De belangrijkste kosten hiervan zullen evenwel in 2013 gedragen worden. Deze meerkosten werden gecompenseerd door een zuinig personeelsbeleid en de aandacht voor de beheersing van diverse werkingskosten.
2 647 942,84
2 997 654,75 €
Personnel administratif / Administratief personeel 2 844 233,29 Membres du CSJ / Leden van HRJ
841 681 954,47 866,23
1 287 260,65 € 867 126,41 € 652 452,62 €
1 357 139,46 964 957,00 643 758,97
28 060,41 2010
31 805,00 € 2011
31 805,00 2012
1 356 416,83
Bâtiments / Gebouwen
Autres frais de fonctionnement / Andere werkingskosten Dépenses de capital / Kapitaaluitgaven
50
Budget Budget
De personeelskosten en de vergoedingen voor de 44 leden van de HRJ nemen de grootste hap uit de begroting. Dit grote aandeel is een evidentie bij elke dienstverlenende organisatie.
1% Membres du CSJ / Leden van HRJ
11% 23% 16%
Personnel administratif / Administratief personeel Bâtiments / Gebouwen Autres frais de fonctionnement / Andere werkingskosten
49%
Dépenses de capital / Kapitaaluitgaven
55 51
Hoge Raad voor de Justitie Ijzerenkruisstraat 67 1000 Brussel Telefoon: 02/535.16.16 FAX: 02/535.16.20 www.hrj.be VU: Ria Mortier, HRJ-voorzitter
