Jaarverslag Hanzehogeschool Groningen

Jaarverslag 2007 Hanzehogeschool Groningen

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE...............................................................................................................................................1 1. ALGEMEEN .......................................................................................................................................................2 Voorwoord van het College van Bestuur .....................................................................................................2 Bericht van de Raad van Toezicht.................................................................................................................4 Kerngegevens ....................................................................................................................................................6 De Hanzehogeschool Groningen.................................................................................................................10 Strategisch beleid ...........................................................................................................................................14 Deugdelijk bestuur en risicomanagement.................................................................................................18 2. ONDERWIJS ....................................................................................................................................................19 Resultaten........................................................................................................................................................19 Ontwikkeling onderwijsaanbod...................................................................................................................24 Onderwijsvernieuwing...................................................................................................................................25 ICT en onderwijs ...........................................................................................................................................27 Kwaliteitszorg .................................................................................................................................................28 Samenwerking ................................................................................................................................................32 3. STUDENTEN ..................................................................................................................................................33 Instroom..........................................................................................................................................................33 Diversiteit........................................................................................................................................................34 Aansluiting......................................................................................................................................................35 Leven lang leren .............................................................................................................................................38 Talentvolle studenten....................................................................................................................................39 4. KENNISINSTELLING .....................................................................................................................................40 Kenniscentra en lectoraten ...........................................................................................................................40 Contractactiviteiten........................................................................................................................................54 5. INTERNATIONALISERING ..........................................................................................................................55 6. BEDRIJFSVOERING........................................................................................................................................59 Financieel beleid ............................................................................................................................................59 Informatiesystemen........................................................................................................................................64 Personeel..........................................................................................................................................................65 Huisvesting .....................................................................................................................................................69 7. JAARREKENING .............................................................................................................................................71 grondslagen voor de Jaarrekening...............................................................................................................71 Exploitatieoverzicht........................................................................................................................................75 Kasstroomoverzicht........................................................................................................................................76 Toelichting op de balans ..............................................................................................................................77 Toelichting op de exploitatierekening........................................................................................................83 Overige bijlagen .............................................................................................................................................88 8. BIJLAGEN.........................................................................................................................................................93 Nevenfuncties leden College van Bestuur..................................................................................................93 Netwerk van strategische partners in het buitenland .............................................................................94

1 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

1. ALGEMEEN VOORWOORD VAN HET COLLEGE VAN BESTUUR In 2007 heeft de Hanzehogeschool Groningen goede voortgang geboekt ten aanzien van de belangrijkste speerpunten in haar strategisch beleidsplan Focus 2010: de ontwikkeling van de hogeschool tot kennisinstelling, en het internationaliseringsbeleid. De ontwikkeling van onderwijs naar kennisinstelling kreeg een breder fundament met de toename van het aantal kenniscentra van drie tot vijf. Een zesde kenniscentrum is in voorbereiding. In elk kenniscentrum werken meerdere schools en lectoraten samen aan multidisciplinair praktijkgericht onderzoek. Partners in de regio zijn hier nauw bij betrokken, onder meer via de kenniskringen rond de lectoraten maar ook als opdrachtgever tot onderzoek. De projecten die lectoren, docentonderzoekers en studenten gezamenlijk in de kenniscentra uitvoeren, stimuleren de verbinding tussen onderwijs en onderzoek waar de hogeschool veel waarde hecht. Aan de ontwikkeling tot kennisinstelling levert ook de positionering van de masters binnen de schools, waartoe in 2007 is besloten, een bijdrage. Binnen de masteropleidingen is praktijkonderzoek een belangrijk onderdeel in het curriculum. Tenslotte legde in 2007 een convenant met de Rijksuniversiteit Groningen een solide basis voor de promotiefaciliteiten van medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen. De faciliteiten die de hogeschool haar medewerkers die bij de RUG promoveren biedt, worden door dit convenant tussen beide onderwijsinstellingen uitgebreid tot de mogelijkheid om gedurende vier jaar drie dagen per week aan hun onderzoek te werken. Hiermee kan de Hanzehogeschool Groningen haar talentvolle medewerkers een kans bieden zich verder te ontplooien en wordt tegelijk voldaan aan het beleid om de kwaliteit van personeel in de hogescholen te verhogen door onder meer een toename van het aantal gepromoveerde docenten. In het kader van het tweede strategische speerpunt, internationalisering, breidde de Hanzehogeschool Groningen in 2007 haar activiteiten uit op het gebied van onderwijs, onderzoek en relatienetwerken. Om een internationale studieomgeving te creëren bieden schools elk jaar meer onderdelen van het curriculum in het Engels aan. In 2007 kwamen er zes grote keuzevakken bij met een internationale oriëntatie die als minor open staan voor alle studenten van de hogeschool, waaronder China Studies, European Business, en International Aid Development. Een belangrijke rol speelt het Hanze Institute of Technology in Assen dat in 2008 haar deuren opent, en waarvoor in 2007 de voorbereiding plaats vond. Onder meer wordt hier een Engelstalige bachelor aangeboden, gericht op zeer getalenteerde studenten zowel uit het buitenland als uit Nederland. Het totaal aantal buitenlandse studenten dat in het verslagjaar stond ingeschreven bij de Hanzehogeschool Groningen was 20% hoger dan in 2006, en ook het aantal uitwisselingsstudenten nam toe. De faciliteiten voor het groeiend aantal Duitstalige studenten dat aan de Hanzehogeschool Groningen wil studeren, werden in 2007 ondersteund met een intensieve cursus Nederlands. Op het gebied van ontwikkelingssamenwerking en kennisoverdracht in buitenlandse projecten werden in 2007 nieuwe projecten in gang gezet en bestaande projecten uitgebreid. De aanwezigheid van buitenlandse studenten en docenten is een inspirerend voorbeeld van internationalisering en een uitstekende netwerkmogelijkheid binnen de onderwijsgemeenschap die de Hanzehogeschool Groningen al haar studenten en medewerkers biedt. In 2007 formuleerde de Hanzehogeschool Groningen binnen de hoofdlijnen van het beleid voor talentvolle studenten en docenten een uitgebreid actieprogramma dat in 2008 wordt uitgevoerd. In het hoger beroepsonderwijs moeten studenten weer kunnen uitblinken en moeten ook medewerkers van de hogeschool aan hun bijzondere talenten kunnen werken. Het programma “Focus op Ambities” zet de medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen op het spoor van talentontwikkeling, en is daarnaast gericht op actief en gezond -en met plezier- werken. In 2007 2 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

namen honderden medewerkers deel aan workshops en bijeenkomsten gericht op deze doelen. Voor studenten is er het programma “Stimuleren van Talent” dat inhoudt dat de curricula van de opleidingen extra uitdagingen bieden aan studenten die daarvoor in aanmerking komen. Verkorte routes voor vwo’ers zijn onderdeel van dit programma, en de mogelijkheid om door te stromen naar masteropleidingen wordt gestimuleerd. De Hanzehogeschool Groningen bood in 2007 haar groeiende aantal studenten en medewerkers ook nieuwe huisvestingsmogelijkheden. Op de Zernike Campus werd aan het eind van het jaar het geavanceerde Sportgebouw in gebruik genomen door het Instituut voor Sportstudies. Het nieuwe onderkomen biedt ook ruimte voor de leerwerkplek De Plint, waar de werknemers van de hogeschool tot tal van sportieve activiteiten uitgenodigd worden. De nieuwe HanzeMediatheek op de Zernike Campus biedt alle studenten van de hogeschool een sterk verbeterde service. Hier kwamen ook ruim 100 extra stiltewerkplekken omdat uit onderzoek onder studenten naar voren was gekomen dat hieraan grote behoefte bestond. Aan de voet van de Toren werd het Atrium gebouwd dat in de herfst van 2007 opende: een lichte en inspirerende ontmoetings- en recreatieruimte voor studenten en medewerkers die ook gebruikt wordt voor hogeschoolbrede evenementen. De goede ontwikkelingen waarover wij in dit jaarverslag 2007 rapporteren zijn alleen mogelijk dankzij de inzet en medewerking van alle medewerkers van Hanzehogeschool Groningen. Wij willen hen van harte danken voor hun bijdrage. Groningen, juni 2008 Namens het College van Bestuur, drs. Henk J. Pijlman, voorzitter


BERICHT VAN DE RAAD VAN TOEZICHT In 2007 heeft de Raad van Toezicht van de Hanzehogeschool Groningen zeven maal vergaderd. De werkzaamheden van de Raad hadden in de eerste plaats betrekking op zaken als het goedkeuren van de jaarrekening, de (meerjaren)begroting en overige zaken van groot financieel belang, het bespreken van ontwikkelingen bij de schools, de stand van zaken van aanmeldingen, onderwijskwaliteit en accreditaties. Daarnaast heeft de voorzitter van de Raad van Toezicht regelmatig overleg gevoerd met de voorzitter van het College van Bestuur. Het lid van de Raad dat is belast met auditzaken heeft specifiek overleg gevoerd met de controller en de externe accountant. In 2007 benoemde de Raad van Toezicht de heer C. de Ruiter tot lid van het College van Bestuur, op de plaats die vrij kwam door het vertrek van de heer W. Wieling. De heer De Ruiter was directeur bedrijfsvoering van de Inspectie van het Onderwijs en waarnemend Hoofdinspecteur Hoger Onderwijs en werkte daarvoor in diverse functies bij de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. De Raad heeft zich in 2007 laten informeren over de voortgang ten aanzien van de belangrijkste speerpunten in het strategisch beleidsplan Focus 2010: de ontwikkeling van de Hanzehogeschool Groningen tot kennisinstelling, en het internationaliseringsbeleid van de hogeschool. Bij de ontwikkeling tot kennisinstelling ging het om de uitbreiding van het aantal lectoraten, de organisatie van lectoraten en schools binnen de vijf –en op termijn zes- kenniscentra van de Hanzehogeschool Groningen, het ontwikkelen van masteropleidingen met een onderzoekscomponent en het scheppen van faciliteiten voor medewerkers van de hogeschool die aan promotieonderzoek werken, met name bij de Rijksuniversiteit Groningen. De hoofdlijnen in de ontwikkeling rond het speerpunt ‘internationalisering’ uit het strategisch beleidsplan Focus 2010 besprak de Raad, met als kader de in 2006 vastgestelde beleidsnota ‘Verder Kijken’ waarin het internationaliseringsbeleid voor alle geledingen van de hogeschool voor de komende jaren is uitgewerkt. Bij plannen met grote financiële gevolgen, zoals op het gebied van huisvesting en nieuwbouw, is de Raad van Toezicht betrokken. De mogelijkheden om te komen tot een concentratie van de kunstopleidingen en de keuze voor een daarbij aansluitende huisvesting is een regelmatig terugkerend agendapunt in het overleg met het College van Bestuur van Hanzehogeschool Groningen. De Raad leverde de juryvoorzitter voor de toekenning van de Hanze Innovatieprijs 2007, voor studenten van de Hanzehogeschool Groningen, die uitgereikt wordt bij de opening van het hogeschooljaar, bedoeld voor studenten die effectieve en vernieuwende oplossingen voor het werkveld hebben onderzocht en uitgevoerd. De Raad hecht er veel belang aan dat getalenteerde studenten op deze wijze gestimuleerd worden hun prestaties te tonen. De prijswinnaars in 2007, vier studenten van de Academie voor Architectuur, Bouwkunst en Civiele Techniek, presenteerden een duurzaam bouwontwerp voor een drijvend restaurant ‘Floating self-sufficiency’. Dit project betrof de uitwerking van een drijvend restaurant met terras dat zichzelf voorziet van elektrische energie, warmte en gezuiverd water dat veel publiciteit kreeg -ook in de vakbladen in de bouwen waarmee de Hanzehogeschool Groningen goed voor de dag kon komen.


De Raad van Toezicht dankt alle medewerkers van de hogeschool die het door hun inzet, motivatie en talenten in 2007 mogelijk maakte dat de Hanzehogeschool Groningen zich verder ontwikkelde op het terrein van onderwijs, onderzoek en ondernemerschap, in de regio Noord-Nederland en Noord-Duitsland en in bredere internationale context. Groningen, juni 2008 Namens de Raad van Toezicht, mr. T. Plas, voorzitter


KERNGEGEVENS Tabel kerngegevens Hanzehogeschool Groningen Kerngegevens totale hogeschool Studenten: aantallen

2007

2006

2005

inschrijvingen instroom afgestudeerden buitenlandse studenten uitwisseling naar Nederland uitwisseling naar buitenland deeltijd en duale trajecten contractonderwijs

22.481 6.439 3.232 1.210 310 329 2.544 1500

21.437 6.248 3.336 1.021 329 265 2.344 1500

20.408 6.171 3.445 1.179 439 250 2.276

in aantal in fte

2.554 1.792

2.357 1.659

2.245 1.547

baten lasten resultaat

166.122 163.189] 2.933]

151.733 149.357 2.376

142.377 142.368 9

Medewerkers: aantallen

Financiële resultaten: alle bedragen * 1.000


Tabel kerngegevens Hanzehogeschool Groningen buitenlandse

Kerngegevens schools 2007 studenten afgestudeerden instromers studenten Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek 645 137 221 34 Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving 936 158 253 41 Academie voor Gezondheidsstudies 2.587 321 707 163 Academie voor Sociale Studies 1.933 258 662 16 Academie voor Uitvoerende Kunsten 415 42 107 101 Academie voor Verpleegkunde 1.286 252 413 4 Instituut voor Bedrijfskunde 2.358 331 663 4 Instituut voor Communicatie & Media 1.832 190 415 116 Instituut voor Engineering 1.278 217 375 36 Instituut voor Facility Management 998 164 222 57 Instituut voor Financieel Economisch Management 1.167 185 305 7 Instituut voor Informatie- en Communicatie Technologie 743 118 165 8 Instituut voor Life Science & Technology 452 58 149 6 Instituut voor Marketing & Management 1.582 200 421 11 Instituut voor Rechtenstudies 1.215 93 399 5 Instituut voor Sportstudies 1.381 237 435 5 International Business School 820 142 299 593 Pedagogische Academie 853 129 228 3 totaal

22.481

3.232

6.439

1.210


Overzicht schools en opleidingen Bacheloropleidingen Naam school Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving - Academie Minerva - Academie voor Popcultuur Academie voor Gezondheidsstudies

Academie voor Sociale Studies

Naam opleiding Bouwkunde Civiele techniek Autonome Beeldende Kunst Docent Beeldende Kunst en Vormgeving Vormgeving Pop (Muziek en Vormgeving) Fysiotherapie Logopedie Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken Mondzorgkunde Voeding & Diëtetiek Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Sociaal Pedagogische Hulpverlening Toegepaste Psychologie

Academie voor Uitvoerende Kunsten - Dansacademie Noord-Nederland

Docent Dans Dans - Prins Claus Conservatorium Docent Muziek Muziek Academie voor Verpleegkunde Verpleegkunde (HBO-V) Instituut voor Bedrijfskunde Management, Economie en Recht Personeelsmanagement (Personeel & Arbeid) Vastgoed & Makelaardij Instituut voor Communicatie & Media Communicatie International Communication Communicatiesystemen IDM/Media & Informatiemanagement Instituut voor Engineering Elektrotechniek Human Technology Technische Bedrijfskunde Werktuigbouwkunde Instituut voor Facility Management Facility Management International Facility Management Instituut voor Financieel Economisch Management Accountancy Bedrijfseconomie Financial Services Management Fiscale Economie Instituut voor Informatie- en Bedrijfskundige Informatica Communicatietechnologie Informatica Technische Informatica Instituut voor Life Science & Technology Bio-informatica Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek Chemie Chemische Technologie 8 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

Naam school Instituut voor Marketing & Management

Instituut voor Rechtenstudies Instituut voor Sportstudies International Business School

Pedagogische Academie

Naam opleiding Commerciële Economie Food & Business International Business & Languages Small Business & Retail Management HBO-Rechten Sociaal Juridische Dienstverlening Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding Sport, Gezondheid en Management International Business and Management Studies Internationale Betriebswirtschaft Lerarenopleiding Basisonderwijs

Masteropleidingen en voortgezette opleidingen • Advanced Nursing Practice • Architectuur • Executive Master of Business Administration • Master of Business Administration • Kunsteducatie • MBA in International Business and Management • Physician Assistant • Real Estate • Accounting and Finance (MSc door de Hanzehogeschool Groningen uitgevoerd voor de Open Universiteit) • Interactive Media and environments • Schilderkunst • Theatervormgeving/beeldregie Associate degrees In het studiejaar 2006/2007 is de eerste pilot Associate degree (Ad) van start gegaan (Personeel & Arbeid), en in 2007 volgden drie pilots met nieuwe Associate degrees. In totaal bood de Hanzehogeschool Groningen in 2007 vier Ad-programma’s aan: • Personeel & Arbeid (Instituut voor Bedrijfskunde) • Praktijkondersteuner in de zorg (Academie voor Verpleegkunde) • Muziek; dirigent Harmonie, Fanfare en Brassband (Prins Clausconservatorium) • Operationeel Sportmanagement (Instituut voor Sportstudies)


DE HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN Missie De Hanzehogeschool Groningen leidt ondernemende, maatschappelijk verantwoordelijke en internationaal georiënteerde professionals op en draagt bij aan de kenniscirculatie in NoordNederland. Deze missie komt voort uit de identiteit als brede en diverse hogeschool en maatschappelijke onderneming. De centrale waarden die hierbij horen zijn: • Individuele Ontplooiing; • Respect en Actieve Tolerantie; • Ondernemend, Praktijkgericht en Nuchter; • Verantwoordelijk en Duurzaam. Vanuit deze centrale waarden levert de Hanzehogeschool Groningen een bijdrage aan de professionele beroepsbeoefening in de (Noord-)Nederlandse kennissamenleving. De hogeschool doet dat op diverse manieren: • door studenten op te leiden tot beroepsbeoefenaars op hbo-niveau; • door werkende professionals na- en bijscholing te bieden zodat hun competenties actueel blijven en worden uitgebreid; • door werknemers in bedrijven en instellingen die geen hbo-diploma hebben, maar daartoe wel de potentie hebben, op te leiden tot hbo-niveau; • door samen met bedrijven en instellingen te werken aan kennistoepassing en innovatie. De Hanzehogeschool Groningen onderscheidt zich van andere hogescholen door de veelkleurigheid en het eigen gezicht van de schools, de sterke nadruk op internationalisering en de directe band met de noordelijke regio. Profiel De Hanzehogeschool Groningen is een internationaal georiënteerd kennisinstituut. De Hanzehogeschool Groningen biedt de individuele student ruime mogelijkheden voor passend voltijd, deeltijd en duaal onderwijs. Voor professionals biedt de hogeschool postinitieel onderwijs en voor bedrijven waardevolle kennis voor kennistoepassing en innovatie. De thuisbasis van de Hanzehogeschool Groningen is studentenstad Groningen. De hogeschool richt zich op de noordelijke regio – Groningen, Friesland en Drenthe – en, als het zinvol is, ook daarbuiten. Het imago dat de Hanzehogeschool Groningen in het initiële onderwijs uitstraalt is durf. Het internationale karakter van de hogeschool, de breedte en flexibiliteit van het onderwijsaanbod en de ruime keuzemogelijkheden voor de student zijn hier voorbeelden van. Geschiedenis In 1798 werd het eerste instituut opgericht dat een ononderbroken lijn heeft met de huidige Hanzehogeschool Groningen. In januari 1798 gingen de lessen van start in de Oude Kijk in ’t Jatstraat waar onderwijs gegeven werd in ‘Teeken-, Bouw- en Zeevaartkunde mitsgaders andere daartoe betrekkelijke wetenschappen’. Dertig jaar later gebruikte dit instituut voor het eerst de naam Academie Minerva. Daarmee was het de oudste multisectorale hogeschool van Nederland. Deze ontstaansgeschiedenis is exemplarisch voor de vele andere instituten die als voorganger van de Hanzehogeschool Groningen gelden. Begin jaren tachtig bestonden er in de stad Groningen 24 instellingen voor hoger beroepsonderwijs. In 1986 gingen zestien daarvan samen op in de Rijkshogeschool Groningen. Dit was de eerste hogeschool ‘nieuwe stijl’ in Nederland.


Kort na het ontstaan van de Rijkshogeschool Groningen volgden twee fusies in het Groninger hoger beroepsonderwijs. Deze fuseerde nog eens zes jaar later met de Rijkshogeschool Groningen tot ‘Hanzehogeschool, Hogeschool van Groningen’, die in 1999 haar naam wijzigde in de huidige: ‘Hanzehogeschool Groningen’. In 2007 is de viering van het lustrum in 2008 voorbereid. Het onderwerp van deze viering is “210 jaar DURF”. Er is ondermeer een kaartspel ontwikkeld met de historische canon van de hogeschool. Dit informatieve kaartspel is aan het personeel uitgereikt.


Structuur van de organisatie Organogram


Samenstelling bestuurlijke organisatie per 31 december 2007 Raad van Toezicht dhr. mr. T.S. Plas, voorzitter dhr. J. Emmelkamp mevr. I.G.C. Faber MBA dhr. U. Kleinhuis RA dhr. prof. dr. R. van Schilfgaarde dhr. K. van Twist Stafbureaus en bedrijven Facilitair Bedrijf Stafbureau Financieel Economische Zaken Stafbureau Marketing & Communicatie Stafbureau Onderwijszaken Stafbureau Personeel & Organisatie schools Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving Academie voor Uitvoerende Kunsten Academie voor Gezondheidsstudies Academie voor Sociale Studies Academie voor Verpleegkunde Instituut voor Bedrijfskunde Instituut voor Communicatie & Media Instituut voor Engineering Instituut voor Facility Management Instituut voor Financieel Economisch Management Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Instituut voor Life Science & Technology Instituut voor Marketing & Management Instituut voor Rechtenstudies Instituut voor Sportstudies International Business School Pedagogische Academie HanzeConnect

College van Bestuur dhr. drs. H.J. Pijlman, voorzitter mevr. drs. M.C.J. van Os–Schaap, vice-voorzitter dhr. drs. C. de Ruiter, lid

Directeur dhr. ir. H. de Zeeuw dhr. drs. K. van der Wal dhr. drs. A. Nimis dhr. drs. J.L.H. Degenaar dhr. drs. S.A.M. van der Zee Dean mevr. drs. E.M.T. Ardon-Visser mevr. drs. G.B. Lebbink dhr. C. Fictoor mevr. G. Steendam dhr. dr. H. de Ruiter mevr. J. Bijma dhr. drs. R.J. van Linschoten mevr. E.C.M. Landman dhr. ir. G. Kuiken dhr. mr. drs. R.M.D. van der Weerd dhr. drs. B.E. Kouwenhoven (vanaf 1 januari 2008) dhr. ir. H.J.C. Zwetsloot dhr. drs. B.G.H.M. Doornbusch (vanaf 1 januari 2008) dhr. drs. F.M.A.A. Donders mevr. mr. T. Faber-Remmelts dhr. A.C. van der Tuuk dhr. drs. P. N. Ganzeboom mevr. drs. M. R. Ketz mevr. drs. A. Wösten

Medezeggenschap De hogeschool kent een Hogeschoolmedezeggenschapsraad (HMR), evenveel Schoolmedezeggenschapsraden (SMR) als er schools zijn, en een Dienstenraad (DR, voor medewerkers van stafbureaus, bedrijven en HanzeConnect). In mei 2007 zijn de verkiezingen voor deze raden gehouden. De nieuw verkozen leden zijn in september tijdens een gezamenlijke bijeenkomst geïnstalleerd.


STRATEGISCH BELEID In 2005 is het strategisch beleidsplan van de Hanzehogeschool Groningen voor de periode 2005-2008 vastgesteld onder de naam Focus 2010. De strategische doelen van de hogeschool – ontwikkeling tot kennisinstelling en internationalisering – komen voort uit de vraag van de samenleving en sluiten aan op de belangrijkste thema’s in het landelijke Hoger Onderwijs en Onderzoek Plan (HOOP). Focus 2010 bepaalt het beleid van de hogeschool tot aan 2009. Op basis van Focus 2010 hebben de schools in 2005 hun eigen strategische beleidsplannen geschreven. Deze plannen geven weer hoe de schools bijdragen aan de gemeenschappelijke doelen van de hogeschool. Ook zijn de activiteiten voor de komende jaren benoemd. In 2007 is een groot deel van de uitvoering van deze beleidsplannen gerealiseerd. Vooral op het terrein van de ontwikkeling van de Hanzehogeschool Groningen tot kennisinstelling zijn in 2007 grote stappen gezet. Doelen Voor de periode 2005-2008 laat de missie van de hogeschool zich vertalen in twee strategische doelen: • De Hanzehogeschool Groningen ontwikkelt zich binnen de noordelijke regio door van onderwijsinstelling naar kennisinstelling. Dit betekent dat de Hanzehogeschool Groningen: - een toonaangevende noordelijke leverancier is van kwalitatief hoogwaardige professionals die met succes hun weg vinden in de maatschappij; - een stevige positie heeft als partner in kennistoepassing en innovatie; - een stevige positie heeft als aanbieder van postinitieel onderwijs; - een belangrijke maatschappelijke rol in de regio vervult. • De Hanzehogeschool Groningen opereert vanuit internationaal perspectief. Dit betekent dat de Hanzehogeschool Groningen: - de internationale context in alle onderwijsactiviteiten heeft verankerd; - een internationale omgeving biedt aan studenten; - kennis exporteert. De in 2005 ontwikkelde plannen zijn in 2007 verder geïmplementeerd en moeten in 2008 tot realisatie van bovenstaande doelen leiden. Resultaten Het jaar 2007 was het derde jaar waarin het strategisch beleidsplan tot uitvoering kwam. Hieronder staat een overzicht van doelen waarbij de hogeschool streefwaarden had geformuleerd in het verslagjaar.


Overzicht doelen en resultaten Hanzehogeschool Groningen 2007 Strategische doelen Kennisinstelling Internationaal perspectief Toonaangevende leverancier van professionals: streefcijfer marktaandeel realisatie 2007

5,4% 6,0%

Internationale omgeving: aantal buitenlandse studenten streefcijfer groei * 10% realisatie 30% * ten opzichte van 1999

Aantallen opleidingen: bachelors ** masters Associate degree ** croho geregistreerd

54 12 4

Positie keuzegids: positie positie positie positie

keuzegids keuzegids keuzegids keuzegids

2004 2005 2006 2007

40 34 42 40

aangevraagd verkregen

20 6

Accreditaties:

Stevige positie als partner in kennistoepassing en innovatie: omzetverwachting HanzeConnect realisatie aantal lectoraten

10,5 M€ 10,9 M€ 25

Bedrijfsvoering Onderwijs

Financiën streefcijfer rendement afgestudeerden realisatie

48% 51%

streefcijfer verzuim realisatie

5,5% 4,6%

streefcijfer solvabiliteit 0,35 realisatie 0,37

Personeel

Bij het realiseren van de strategische doelen wordt ten aanzien van de bedrijfsvoering een aantal belangrijke resultaten gevolgd. De Hanzehogeschool Groningen presteert op het gebied van de 15 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

personele en financiële doelen boven verwachting: het verzuim is lager en de solvabiliteit is hoger dan de streefcijfers. Ten aanzien van de doorontwikkeling naar kennisinstelling in de regio zijn onder meer de volgende resultaten behaald: • De Hanzehogeschool Groningen is de grootste en breedste hogeschool in het Noorden. Het totale aantal inschrijvingen groeide met bijna 5 % tot een totaal aantal van 22.481 studenten. Daarmee heeft de hogeschool een stijgend marktaandeel van 6% in 2007. • Er zijn in het verslagjaar drie nieuwe kenniscentra gestart om de uitwisseling en innovatie van kennis te versterken. In totaal heeft de hogeschool nu vijf kenniscentra op verschillende onderzoeksgebieden. • Er zijn diverse nieuwe (vormen van) opleidingen gestart en voorbereid. • In 2007 is één nieuwe bacheloropleiding en één nieuwe masteropleiding geaccrediteerd. In vervolg op de eerste Associate degree-pilot in 2006 zijn drie nieuwe Associate degreeprogramma’s van start gegaan in september 2007. Eén nieuwe opleiding is voorbereid en zal in het voorjaar van 2008 gevisiteerd worden. Dit is gebeurd binnen het Hanze Institute of Technology in Assen dat zich met sensortechnologie bezighoudt. • De hogeschool biedt twaalf masteropleidingen en voortgezette opleidingen aan. • Samen met de Rijksuniversiteit Groningen wordt onder meer gewerkt aan schakelprogramma’s om de doorstroom tussen hogeschool en universiteit te bevorderen. Die doorstroom is, in percentages, het hoogste van het land. • Bij de contractorganisatie, HanzeConnect, liepen in 2007 meerdere adviestrajecten om regionale bedrijven te versterken en worden uiteenlopende vormen van postinitieel onderwijs aangeboden. In 2007 volgden ongeveer 1500 mensen hier een opleiding. • In samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen is een promotieregeling voor medewerkers ingevoerd. Ten aanzien van het opereren vanuit internationaal perspectief zijn de volgende resultaten behaald: • Er studeerden ruim 1200 buitenlandse studenten bij de hogeschool (20% meer dan in 2006) en ruim duizend studenten van de hogeschool gingen naar het buitenland voor studie of stage (bijna 10% meer dan in 2006). • Er werd in diverse (ontwikkelingssamenwerkings)projecten kennis geëxporteerd naar Oeganda, Ghana, Vietnam en Indonesië. De hogeschool heeft zeven projecten in uitvoering met een gezamenlijke waarde voor de hogeschool van ongeveer € 2,3 miljoen. • Opleidingen hebben plannen uitgevoerd om het curriculum af te stemmen op de internationale beroepspraktijk. Centrale beleidsruimte De Hanzehogeschool Groningen stelt budget voor projecten beschikbaar via de centrale strategische beleidsruimte (CSBR). Hieruit kunnen schools, stafbureaus en bedrijven projecten aanvragen die een relatie hebben met strategisch beleid. Deze projecten worden voor de helft gefinancierd vanuit CSBR-gelden.


In 2007 werd voor onderstaande projecten het volgende budget vastgesteld: CSBR3projecten 2007

alle bedragen in €

Verbreding bacheloropleidingen Kwaliteitsimpuls opleidingen Nieuwe opleidingen Internationalisering Onderwijsontwikkeling Kennisinstelling ICT-projecten Overige projecten

1.020.300 537.000 325.200 379.200 184.200 786.100 714.900 128.800 Totaal

4.075.700

Het geld voor de ‘Kwaliteitsimpuls opleidingen’ werd ingezet bij: Academie Minerva, de Academie voor Popcultuur, het Instituut voor Facility Management, de Pedagogische Academie en voor revitalisering economische deeltijdopleidingen. Binnen ‘Nieuwe opleidingen’ was er budget voor: Master Physician Assistant, International Communication, HBO Toegepaste Psychologie, Masteropleiding Prins Claus Conservatorium. Binnen ‘Internationalisering’ werd het geld besteed aan: internationale kennisoverdracht, Chinaproject, minor International Aid & Development en ontwikkelingssamenwerkingsprojecten. Bij ‘Onderwijsontwikkeling’ aan EVC en assessment en deeltijd/maatwerk en onder het kopje ‘Kennisinstelling’ ging het om het Energie Kenniscentrum en ‘Toekomstvast Bouwen’. In de categorie ‘ICT-projecten’ waren de CSBR-gelden voor: DOP, ‘ICT en Onderwijs’, Broker, OTAP, informatiebeveiliging, IBIS, Studielink, ‘Web presence’, ‘CRM instroom’, en multimedia. Verder was er geld en aandacht voor ‘Werving in Duitsland’, ‘Training beoordelen en belonen’, het ‘Marketingconcept werkenden’ en ‘Fit en Gezond op het werk’. Leven lang leren De Hanzehogeschool Groningen biedt veel voorzieningen die in het teken staan van een leven lang leren. In contractonderwijs, deeltijdopleidingen en duale trajecten kunnen werkenden gebruik maken van onderwijsvoorzieningen. Daar wordt in toenemende mate gebruik van gemaakt. Horizontale dialoog Als maatschappelijke onderneming gaat de Hanzehogeschool Groningen nadrukkelijk de dialoog aan met externe partijen en belanghebbenden. In samenwerking, in overleg, maar ook op schrift legt de hogeschool verantwoording af van haar activiteiten en speelt zij in op veranderende behoeften in de samenleving en economie. Dit gebeurt in de richting van het bedrijfsleven, de overheid en andere, bij onderwijs betrokken, partijen.


DEUGDELIJK BESTUUR EN RISICOMANAGEMENT In 2007 is de stuurgroep Governance verder gegaan onder de noemer stuurgroep Governance en Risicomanagement. De Hanzehogeschool Groningen is van mening dat het governanceinstrumentarium niet op zichzelf moet staan, maar dat daar een visie op het omgaan met risico’s aan is verbonden. De door de Hanzehogeschool Groningen onderschreven HBO-branchecode Governance vereist een toegesneden risicobeheersings- en controlesysteem. Omdat de bestaande stuurgroep Governance van de hogeschool goed werkzaam bleek is deze uitgebreid met risicomanagement. De stuurgroep heeft op het gebied van risicomanagement een quick scan risico-inventarisatie uitgevoerd. Er zijn vier werkgroepen opgericht die als belangrijkste taak het ontwikkelen van beleid en het adviseren van de stuurgroep hebben. De werkgroepen richten zich op: - externe ontwikkelingen die tot risico’s kunnen leiden voor de Hanzehogeschool Groningen; - doorontwikkeling governance instrumentarium; - informatiebeveiliging; - veiligheid (waarborgen veiligheid van mensen betrokken bij de hogeschool). Als belangrijkste nieuw instrument is in het verslagjaar het Centraal Crisisplan Hanzehogeschool Groningen opgeleverd en door het College van Bestuur vastgesteld.


2. ONDERWIJS RESULTATEN De doelstelling van de Hanzehogeschool Groningen ten aanzien van de positie op de onderwijs markt is behoud van marktaandeel voor initieel voltijd onderwijs en vergroting van het marktaandeel voor deeltijd en duaal onderwijs. Aan deze doelstelling is in het verslagjaar ruimschoots voldaan. Marktaandeel Het marktaandeel van de Hanzehogeschool Groningen voor de voltijdmarkt was in 2007 6,6% en is daarmee 0,2% hoger dan in 2006. Ook het marktaandeel voor deeltijdonderwijs is met 3,3% hoger dan het jaar ervoor, evenals het marktaandeel voor duaal onderwijs met 4,1%. Het gaat bij deze onderwijsvorm echter om lage absolute aantallen. Ook bij de masteropleidingen is een, bescheiden, groei van het marktaandeel te zien. Marktaandeel inschrijvingen Voltijd Deeltijd Duaal

2007 6,6% 3,3% 4,1%

2006 6,4% 3,0% 3,4%

2005 6,4% 3,0% 3,0%

Masters

1,4% 6,0%

1,3% 5,8%

1,2% 5,6%

Hanzehogeschool Groningen

Ontwikkeling inschrijvingen In 2007 is de studentenpopulatie van de Hanzehogeschool Groningen met bijna 5% gegroeid tot een totaal aantal van 22.481 studenten. Het aantal inschrijvingen voor voltijdonderwijs groeide met 4,4%. verdeling

Voltijd Deeltijd Duaal Groeipercentages

2007 aantal 19.937 2.056 488 2007 aantal

%

2006 aantal

88,7 9,1 2,2

19.093 1.933 411 2006 aantal

%

%

2005 aantal

%

89,1 9,0 1,9

18.132 1.927 349

88,8 9,4 1,7

2005 aantal

%

%

Voltijd Deeltijd Duaal

19.937 2.056 488

4,4 6,4 18,7

19.093 1.933 411

5,3 0,3 17,8

18.132 1.927 349

6,4 1,5 32,7

Totaal

22.481

4,9

21.437

5,0

20.408

6,3


Tabel instroomgroei voltijd naar vooropleiding Inschrijvingen naar vooropleiding 2007 2006 2005 aandeel groei aandeel groei aandeel groei Havo 43,8% 1,2% 43,3% 0,1% 43,2% 1,4% Vwo 10,5% -2,6% 10,8% -6,0% 11,5% -8,3% Mbo 29,6% 0,4% 29,5% 1,7% 29,0% 2,1% Overig 16,1% -2,1% 16,4% 0,8% 16,3% -1,1% groei: procentuele groei inschrijvingen ten opzichte van het voorgaande jaar bron: HSA/kengetallen Bij de instroom naar vooropleiding stijgt het aantal havisten met 1,2%. Het aantal vwo'ers daalde licht. Het beleid van de hogeschool is meer mbo'ers te laten instromen. Dit is in 2007 in beperkte mate gerealiseerd. Tabel instroom schools Instroom schools Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving Academie voor Gezondheidsstudies Academie voor Sociale Studies Academie voor Uitvoerende Kunsten Academie voor Verpleegkunde Instituut voor Bedrijfskunde Instituut voor Communicatie & Media Instituut voor Engineering Instituut voor Facility Management Instituut voor Financieel Economisch Management Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Instituut voor Life Science & Technology Instituut voor Marketing & Management Instituut voor Rechtenstudies Instituut voor Sportstudies International Business School Pedagogische Academie

2007

groei

2006

groei

2005

groei

221 253 707 662 107 413 663 415 375 222 305

13% 2% 2% 21% 27% 3% 0% -8% 5% -13% 7%

196 247 695 548 84 401 662 451 357 256 284

-4% 14% -2% 20% -29% 7% 10% -19% 0% -10% -1%

204 217 709 457 118 374 602 554 358 283 286

-10% 8% 12% -2% 8% 18% 22% 19% -13% 6% 17%

165 149 421 399 435 299 228

-21% 10% -5% 4% 7% 26% -10%

210 136 442 383 407 237 252

-5% 8% 6% -1% 4% -10% 24%

222 126 418 386 392 262 203

-4% -2% 20% 13% -6% 6% -7%

Totaal groei: procentuele groei ten opzichte van het voorgaande jaar

6.439

8%

6.248

1%

6.171

7%

Bij de instroom naar schools zijn de stijgingen en dalingen veelal te verklaren uit het starten of afbouwen van opleidingen. Ook landelijke trends zijn in de cijfers terug te zien. Zo is in Groningen 20 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

net als in de rest van het land een significante daling van belangstelling voor ICT-opleidingen en de Pedagogische Academie te zien. Internationaal getinte opleidingen scoren landelijk hoger. Toelating fixus3opleidingen In het studiejaar 2007-2008 was er een instellingsfixus voor een aantal opleidingen.

Bacheloropleiding Opleiding tot Fysiotherapeut Mondzorgkunde Sport Gezondheid en Management Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Toegepaste Psychologie Sociaal Pedagogische Hulpverlening

Decentrale Aantal Aantal selectie gegadigden plaatsen Percentage ja 392 285 73% nee 98 51 52% ja 175 150 86% nee 140 185 132% nee 184 180 98% nee 161 240 149%

Twee opleidingen werkten met decentrale selectie. Daar heeft men zelf studenten geselecteerd aan de hand van specifieke selectiecriteria. Studierendementen Door een toename van het aantal bindend studieadviezen gedurende de propedeuseperiode is het percentage uitvallers in de startfase van de studie licht gestegen. Daardoor daalt het percentage uitvallers in de hoofdfase. In 2007 nam de totale studieduur licht toe tot 52 maanden. Of hier sprake is van een trendbreuk met vorige jaren is moeilijk te zeggen. De totale studieduur ligt al jaren rond de vijftig maanden. Rendementen krijgen veel aandacht binnen de Hanzehogeschool Groningen. Om de opleidingen op het gebied van rendement te kunnen ondersteunen is in 2007 een methodiek ontwikkeld voor een rendementsanalyse die moet leiden tot een verbeterplan voor de opleidingen. Op basis van een checklist worden panelgesprekken gevoerd met studenten, docenten en management. Met deze aanpak zal in 2008 een pilot worden uitgevoerd bij de Pedagogische Academie. Tabel studierendement voltijd Studierendement Propedeuse uitval Propedeuse examen Totaal uitval Afgestudeerden bron: HSA/kengetallen

(na (na (na (na

1 2 3 5

jaar) jaar) jaar) jaar)

2007 32% 58% 44% 46%

2006 31% 61% 46% 45%

2005 29% 61% 44% 48%


Tabel studievoortgang Studievoortgang Uitval

2007

2006

2005

Hoofdfase Propedeuse

3% 12%

5% 10%

6% 10%

Uitval propedeuse Behalen propedeuse Afstuderen

11 17 52

11 17 50

12 17 49

Percentage

6%

6%

5%

5,9

5,9

5,8

Studieduur (in maanden)

Staartstudenten

Duur (jaar) duur: inschrijfduur behalve bij staartstudenten (bekostigingsduur) peildata: ultimo schooljaar; percentages tov jaarpopulatie

Contacttijd Het gemiddelde aantal contacturen voor de eerstejaars is bij de Hanzehogeschool Groningen 16 uur per week. Dit betreft het aantal contacturen (exclusief tentamens) in collegeweken. De Onderwijsinspectie geeft een landelijk gemiddelde aan van 13 uur per week. De Inspectie heeft echter het totaal van de begeleide onderwijstijd (inclusief tentamens) berekend over het totale aantal weken. Volgens deze berekeningswijze komt de Hanzehogeschool Groningen uit op een gemiddelde van 13.3 uren per week voor 2007.


Tabel studievoortgang per school

Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving Academie voor Gezondheidsstudies Academie voor Sociale Studies Academie voor Uitvoerende Kunsten Academie voor Verpleegkunde Instituut voor Bedrijfskunde Instituut voor Communicatie & Media Instituut voor Engineering Instituut voor Facility Management Instituut voor Financieel Economisch Management Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Instituut voor Life Science & Technology Instituut voor Marketing & Management Instituut voor Rechtenstudies Instituut voor Sportstudies International Business School Pedagogische Academie

64% 4% 6% 0,9 36% 8% 3% 1,1 36% 4% 5% 0,9 32% 9% 3% 0,8 23% 8% 6% 1,5 41% 11% 2% 0,7 41% 3% 8% 0,8 45% 5% 8% 0,9 43% 2% 6% 1,0 28% 3% 7% 0,8 34% 6% 10% 0,9 43% 9% 5% 0,9 52% 7% 6% 1,0 42% 3% 9% 0,8 46% 4% 3% 0,9 44% 10% 4% 0,9 55% 2% 5% 0,9 47% 5% 4% 0,8

Hanzehogeschool Groningen 41%

5%

6% 0,9

staartstudenten

staartstudenten

uitvallers propedeuse uitvallers hoofdfase

Studievoortgang schools 2007

uitval propedeuse behalen propedeuse bij afstuderen

2007 studieduur in jaren

percentage

1,1 1,2 1,4 1,3 2,3 1,2 1,3 1,5 1,6 1,4 1,3 0,7 1,4 1,6 1,5 1,6 1,3 1,2

4,1 4,3 4,3 4,0 4,4 3,6 4,2 5,0 4,0 4,3 4,9 4,1 4,5 4,8 4,2 4,2 4,4 4,1

6,3 5,5 5,4 5,7 6,0 5,5 5,8 5,9 6,0 5,9 6,2 5,8 6,7 6,1 6,0 5,8 6,2 5,7

1,4

4,3

5,9

bron: dashboard/HSA; stand aug. 2007 uitval propedeuse is ten opzichte van propedeusepopulatie


ONTWIKKELING ONDERWIJSAANBOD In 2007 zijn verschillende opleidingen gestart en voorbereid. De Hanzehogeschool Groningen ontwikkelt nieuwe bachelor- Associate degree- en masteropleidingen wanneer daar gebleken behoefte aan is. De regie die de hogeschool voert op het ontwikkelen van nieuwe opleidingen is aangescherpt; de voorbereiding vindt in overleg met het College van Bestuur plaats binnen de schools en het College van Bestuur beslist. Gestart in 2007 Toegepaste Psychologie De Hanzehogeschool Groningen is in februari 2007 gestart met de hbo-bacheloropleiding Toegepaste Psychologie. Het programma heeft de Hanzehogeschool Groningen samen met Fontys Hogescholen en Hogeschool Leiden voorbereid. Master Kunsteducatie Begin 2007 is de nieuwe master Kunsteducatie gevisiteerd en in juni 2007 positief beoordeeld door de NVAO. Voor de zomer van 2007 is de opleiding doelmatig bevonden door het ministerie van OCW. In september 2007 is de master Kunsteducatie van start gegaan. Associate degrees In het studiejaar 2006/2007 is de eerste pilot Associate degree (Ad) van start gegaan (Personeel & Arbeid), en in 2007 volgden drie pilots met nieuwe Associate degrees. In totaal bood de Hanzehogeschool Groningen in 2007 vier Ad-programma’s aan: • Personeel & Arbeid (Instituut voor Bedrijfskunde) • Praktijkondersteuner in de zorg (Academie voor Verpleegkunde) • Muziek; dirigent Harmonie, Fanfare en Brassband (Prins Clausconservatorium) • Operationeel Sportmanagement (Instituut voor Sportstudies) Voorbereid in 2007 Bachelor Advanced Sensor Applications Voor de nieuwe bacheloropleiding Advanced Sensor Applications is in 2007 een aanvraag voorbereid en in december 2007 ingediend bij de NVAO. De site visit staat gepland voor april 2008. De opleiding wordt aangeboden door de nieuwe 19e school, het Hanze Institute of Technology, standplaats Assen, en moet starten per september 2008.


ONDERWIJSVERNIEUWING Na jaren van stelselmatige vernieuwing van het onderwijs op basis van gezamenlijke kaders voor de Hanzehogeschool Groningen, komt geleidelijk het accent te liggen op systematische verbetering van het onderwijs, passend binnen de reguliere PDCA-cyclus (Plan, Do, Check, Act). De kaders zijn binnen de hogeschool ingevoerd en curricula en kwaliteitszorg zijn erop ingericht. Dit betekent ondermeer dat: • het onderwijs is gecentreerd rond beroepstaken en de daarmee samenhangende competenties; onderwijs en toetsing zijn competentiegericht; • elke schoolopleiding een toetsbeleid heeft geformuleerd en beschikt over een toetscommissie die de kwaliteit bewaakt; • studenten een continu traject van studieloopbaan wordt geboden, met gebruik van een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) en portfolio; • curricula keuzemogelijkheden kennen en onder andere zijn ingericht volgens de major-minor structuur; • maatwerk wordt geboden op grond van EVC (Eerder Verworven Competenties); • binnen verschillende schools een bredere oriëntatiefase is ingebouwd in de propedeuse met overstapmogelijkheden; • de onderwijsprogramma’s zijn opgenomen in de Digitale OnderwijsPlanner (DOP); • er een gezamenlijk kader is voor kwaliteitszorg. Major3minorstructuur De major-minorstructuur is binnen vrijwel alle voltijd opleidingen van de Hanzehogeschool Groningen een feit geworden. Dat betekent dat studenten een vrije keuze kunnen maken uit het omvangrijke aanbod van minors. Een minor is een samenhangend programma van 30 EC, dat verbredend is ten opzichte van de major. Alleen binnen de Kunsten (met uitzondering van de Academie voor Popcultuur) is er nog geen mogelijkheid voor de vrije keuze van een minor. Studenten kunnen eventueel, na goedkeuring door de examencommissie, ook een minor buiten de hogeschool volgen. In het studiejaar 2006-2007 werden 43 minorprogramma’s aangeboden. Daarvan zijn 23 minors daadwerkelijk uitgevoerd. Ze werden gevolgd door in totaal 191 studenten. Ongeveer duizend studenten hadden de mogelijkheid een minor te volgen. Voor het jaar 2007-2008 zijn 62 minors aangeboden. Daarvan worden naar verwachting 48 uitgevoerd; 712 studenten hebben zich daarvoor ingeschreven. Ongeveer vierduizend studenten hebben in dit studiejaar de mogelijkheid om een minor te volgen. Toetsbeleid Alle schools of opleidingen hebben in 2007 het formuleren van een toetsbeleid afgerond en een toetscommissie ingesteld. Op een aantal aspecten worden de hogeschoolkaders geëvalueerd en waar nodig geactualiseerd. Vergroten instroom techniekopleidingen De Hanzehogeschool Groningen is op meerdere manieren bezig om de instroom in haar techniekopleidingen te vergroten. Z_elf: vergroten techniekinstroom uit mbo, vo en zij7instroom Het innovatieprogramma Z_elf van de Hanzehogeschool Groningen wordt gesteund door het project HBO-SPRINT via het Platform Bèta Techniek. Om de techniekinstroom vanuit het mbo te stimuleren liepen in 2007 twee speciale projecten met de regionale mbo scholen: Alfa-college, AOC Terra, Drenthe College en Noorderpoortcollege. Ter bevordering van de techniekinstroom uit het voortgezet onderwijs werkt de hogeschool samen met het Technasium. Voor de vergroting van de 25 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

zij-instroom heeft de hogeschool de projecten HBO-SPRINT en Flextech II. Deze richten zich op specifieke doelgroepen afgestemd op de vraag uit het beroepenveld. Het Instituut voor ICT heeft een speciaal programma opgezet voor meisjes. Binnen het Instituut voor Engineering is de nieuwe opleiding Airline Pilot en Management verder ontwikkeld. De techniekopleidingen binnen de hogeschool kenden in 2007 ten opzichte van 2002 een groei van 1,6 %.


ICT EN ONDERWIJS In september 2005 is het ICTO meerjarenprogramma voor ICT en Onderwijs binnen de hogeschool van start gegaan. Dit is een vijfjarig programma met structurele aandacht voor interne en externe ontwikkelingen en de vertaalslag naar ICT-gebruik in het onderwijs. Rode draad hierin is het ondersteunen van medewerkers bij het beter benutten van de mogelijkheden die de elektronische leeromgeving biedt. Verder realiseert het efficiencyverhoging, kwaliteitsverbetering en beter didactisch gebruik van ICT in het onderwijs. Netwerk en ELO In 2007 heeft een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden op het gebied van de elektronische leeromgeving Blackboard (ELO). Het doel is om de stabiliteit van de omgeving te verhogen en er zorg voor te dragen het een grotere load/aanbod aan kan. Daarom heeft een upgrade van het systeem plaatsgevonden. Gelijktijdig is Blackboard Content System toegevoegd aan de ELO. Hierdoor kon in maart 2007 de voor september 2006 geplande pilots binnen schools met betrekking tot ePortfolio’s gestart worden. De pilots zijn september 2007 geïmplementeerd bij zeven schools (ongeveer achthonderd studenten) en in het cursusjaar 2007/2008 wordt dit aantal uitgebreid. De eindevaluatie van de pilots vindt in het voorjaar 2008 plaats. Leerprojecten In samenwerking met de Hanzemediatheek is in het verslagjaar een pilot gestart om via de portal http://www.hbo-kennisbank.nl naast scripties ook leerprojecten te ontsluiten voor derden. Digitale toetsing In 2007 is een instrument in gebruik genomen dat het digitaal afnemen van toetsen mogelijk maakt. Naast een technische implementatie is er ook nadrukkelijk aandacht besteed aan de implicaties voor de schools die hier gebruik van willen maken en is er een professionaliseringsgroep gestart voor docenten(teams) die er bekend mee willen raken. Digitale Onderwijs Planner Om de flexibilisering en keuzevrijheid van studenten te ondersteunen, heeft de Hanzehogeschool Groningen een Digitale OnderwijsPlanner (DOP) ontwikkeld. Met behulp van deze DOP stellen de studenten jaarlijks een individuele studieovereenkomst (SOK) op, die door de studieloopbaanbegeleider namens de opleiding wordt geaccordeerd. Hiermee tekent de student digitaal in op het gewenste onderwijs. In het verslagjaar is de DOP technisch doorontwikkeld en is het gebruik van de DOP binnen de hele instelling verder uitgerold. Het grootste gedeelte van de studenten die een voltijdopleiding volgen gebruikt de DOP. Ook een aantal deeltijdopleidingen gebruikt de DOP.


KWALITEITSZORG Kwaliteitszorg is gedefinieerd als de mate waarin de Hanzehogeschool Groningen slaagt in het bereiken van haar doelen naar tevredenheid van de studenten, het werkveld, de medewerkers, de overheid en de maatschappij. Het Kader Kwaliteitszorg is de leidraad voor vormgeving en operationalisering van de kwaliteitszorgactiviteiten en vormt de borging voor de kwaliteitszorg van de hogeschool en de koppeling met de externe kwaliteitsmetingen. De kwaliteitszorgcyclus is gekoppeld aan de beleidscyclus. Naast de accreditatietrajecten en monitoring door externe beoordelingen houdt de hogeschool kwaliteitsmetingen onder alle belangrijke stakeholders: studenten, medewerkers, werkveld en alumni. Binnen iedere opleiding wordt periodiek een audit volgens het EFQM-model gehouden. Daarnaast maakt de Hanzehogeschool Groningen gebruik van de resultaten die voortkomen uit externe onderzoeken zoals de Keuzegids en Elsevier. Blokenquête De blokenquête wordt gebruikt voor de evaluatie van onderwijsblokken. Het is een belangrijk instrument in de onderwijskwaliteitscyclus van een opleiding. Alle schools maken gebruik van de blokenquête. In ieder blok worden ruim 10.000 studenten benaderd en is de respons rond de 50%. De jaarlijkse evaluatie geeft aan dat de schools tevreden zijn over de afname en verwerking. Minorenquête Bij de invoering van minors is de minorenquête als pilot uitgevoerd. Het benaderen van de juiste studenten, wat via de Digitale OnderwijsPlanner gebeurd is, heeft problemen opgeleverd. Een evaluatie en besluitvorming over opzet en afname moet nog plaatsvinden. Studenttevredenheidsonderzoek In 2007 is besloten om mee te gaan doen met het landelijk studenttevredenheidsonderzoek (STO). Hiermee is de SSA-enquête, die jaarlijks in december werd afgenomen onder alle studenten, vervallen. Het landelijk STO zal maart 2008 worden afgenomen en de resultaten worden in mei 2008 verwacht. De Hanzehogeschool Groningen kiest ervoor om in het nieuwe tevredenheidsonderzoek een aantal vragen uit de SSA-enquête over te nemen, om zo ook trendanalyse mogelijk te maken. Dieptestudie SLB In 2007 is een dieptestudie naar Studieloopbaanbegeleiding (SLB) afgerond. De rapportage is in april 2007 opgeleverd. Vier opleidingen, die op basis van een kwantitatief onderzoek gekenmerkt zijn als good practices van SLB, zijn bezocht en geïnterviewd. De resultaten zijn benut om verbeteringen aan te brengen. Goede communicatie tussen SLB’ers en persoonlijke aandacht zijn elementen die door studenten met name worden gewaardeerd. Afstudeerevaluatie De afstudeerevaluatie is in 2007 ontwikkeld. Het betreft een signalerend instrument over het afstudeerproces van vierdejaarsstudenten. Onderwerpen die aan bod komen zijn: informatievoorziening, voorlichting, opdrachtverwerving, inhoud, begeleiding, beoordeling evaluatie. De resultaten uit de pilot in 2006-2007 hebben zowel positieve resultaten als kritische kanttekeningen laten zien. Deze worden meegenomen in de ontwikkeling van het nieuwe instrument dat in 2008 geïmplementeerd wordt. Werkgeversonderzoek Het werkgeversonderzoek is in 2006-2007 in een pilot herzien. Op basis van deze pilot is in 20072008 gestart met een nieuwe vragenlijst. Het werkgeversonderzoek betreft een signalerende evaluatie


met rapportage, conclusie en aanbevelingen op opleidingsniveau over de tevredenheid van werkgevers over afgestudeerden van de hogeschool. De resultaten zijn in de loop van 2008 bekend. Studiestakersonderzoek Het studiestakersonderzoek is een nieuw onderzoek dat inzicht levert in redenen waarom studenten afhaken. De vragenlijst is in januari 2007 uitgezet bij ruim drieduizend studenten die zich in het cursusjaar 2005-2006 hebben uitgeschreven bij een opleiding. De respons van dit onderzoek bedroeg 18%. Uit het onderzoek blijkt dat ruim 30% met een andere opleiding bij de Hanzehogeschool Groningen begint, 30% gaat studeren bij een andere hogeschool of doorstroomt naar de universiteit en 20% gaat werken. De resultaten worden gebruikt voor de verbetering van voorlichting en kennismakingstrajecten. Externe beoordelingen en ranglijsten De Keuzegids Hoger Onderwijs De Keuzegids Hoger Onderwijs onderzoekt alle opleidingen in een driejarige cyclus. Voor de Keuzegids 2007 zijn negen voltijd- en vijf deeltijdopleidingen van de Hanzehogeschool Groningen onderzocht. De gemiddelde score voor 2007 is met 0,03 punt gedaald ten opzichte van de gemiddelde score van 2006 met 6,69 (het landelijke gemiddelde daalde met 0,05 punt). De positie op de ranglijst is licht gestegen; de HG staat op de 40e plaats (van de 57) en dat was in 2006 de 42e plaats (van de 56). Elsevier Elsevier voert in een vierjaarlijkse cyclus onderzoek uit naar studenttevredenheid bij de grotere voltijdopleidingen. In 2007 zijn acht opleidingen onderzocht. Het aantal opleidingen met een eindcijfer groter of gelijk aan zeven is gelijk gebleven met drie. Van de acht onderzochte opleidingen hebben twee opleidingen de scores ten opzichte van de vorige cyclus (in 2003) verbeterd, vier zijn achteruit gegaan. Twee opleidingen zijn voor het eerst onderzocht. Accreditaties Elke zes jaar wordt een opleiding gevisiteerd in het kader van accreditatie. In 2007 zijn de opleidingen in de vierde tranche gevisiteerd en hebben de opleiding in de derde tranche uitsluitsel gekregen over de nieuwe aanvraag van het accreditatiekeurmerk. In 2007 zijn de positieve accreditatiebesluiten ontvangen van de NVAO voor de bacheloropleidingen die in 2006 zijn gevisiteerd. Het betreft de volgende bestaande opleidingen: • International Business en Management School • Verpleegkunde • Sociaal Juridische Dienstverlening • Communicatiesystemen • Human Technology Ook voor de nieuwe masteropleiding Kunsteducatie ontving de hogeschool een accreditatie van de NVAO. De accreditatiebesluiten en de visitatierapporten zijn gepubliceerd op de site van de NVAO. AISHE De keurmerkcommissie van de Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs heeft in 2007 aan drie opleidingen van het Instituut voor Bedrijfskunde twee sterren toegekend. Dit is tot dusver de hoogste onderscheiding binnen dit AISHE-certificaat (Auditing Instrument for Sustainable Higher Education) en staat voor de mate waarin duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen in het onderwijs van de opleiding zijn vervat. De drie onderscheiden opleidingen van de Hanzehogeschool Groningen zijn de eerste die niet technisch- of milieugerelateerd zijn, maar die opereren op het bedrijfskundige vlak. De opleidingen 29 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

Vastgoed & Makelaardij, Personeel & Arbeid en Management, Economie & Recht hebben met deze tweede AISHE-ster erkenning gekregen voor de integratie van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen binnen hun opleiding. Binnen deze opleidingen functioneert een Regiegroep Duurzaamheid. Die zorgt ervoor dat beleid ook daadwerkelijk in acties wordt omgezet. Studenten leren bovendien te reflecteren op hun rol als beroepsbeoefenaar in de samenleving. Visitaties In 2007 zijn in totaal achttien opleidingen gevisiteerd. Het betrof de volgende opleidingen: • Vastgoed en Makelaardij • Commerciële Economie • Small Business & Retail Management • Maatschappelijk Werk en Dienstverlening • Dans • Docent Dans • Management in de Zorg • Autonome Beeldende Kunst • Docent Beeldende Kunst en Vormgeving • Vormgeving • MFA Schilderkunst • MFA Interactive Media and Environments • MFA Theatervormgeving / Beeldregie • Accountancy • Bedrijfseconomie • Fiscale Economie • Financial Services Management • Bio-informatica Voor al deze opleidingen is bij de NVAO een accreditatiekeurmerk aangevraagd. De achttien opleidingen scoorden gemiddeld zeer goed in de visitatie. In totaal waren er veertien opleidingen met meer dan tien keer de facetbeoordeling goed. Twee opleidingen, te weten Vastgoed & Makelaardij en Bio-informatica, hebben na de visitatie van de NQA een excellente facetbeoordeling ontvangen. Het panel was van oordeel dat de wijze waarop de opleiding Vastgoed & Makelaardij de praktijk- en beroepsgerichtheid vorm geeft voorbeeldig is. Daarnaast heeft de opleiding het uitvoeren, controleren en bijstellen van de relevantie en actualiteit van de opleidingskwalificaties nationaal en internationaal op een unieke wijze geborgd. De opleiding Bio-informatica heeft een excellente facetbeoordeling ontvangen voor de ICTvoorziening en de manier waarop de opleiding zorg draagt die voorziening te verduurzamen. Ook voor de nieuwe bacheloropleiding Sensor Applications (bij het Hanze Institute of Technology) en de nieuwe masteropleiding MBA in Eurasian Business and Management is accreditatie bij de NVAO aangevraagd. Interne kwaliteitszorg Audits De Hanzehogeschool Groningen borgt de processen rond kwaliteitszorg in opleidingen en schools met interne audits volgens het EFQM-model voor het Hoger Onderwijs. Deze interne audits vinden ongeveer één jaar voor de visitatie en twee jaar na de visitatie plaats. Daarmee wordt de aandacht voor kwaliteitsverbetering vastgehouden. In 2007 zijn audits gehouden bij in totaal vijftien opleidingen en één ondersteunende dienst. Bij in totaal negen opleidingen zijn de audits uitgevoerd ter voorbereiding op het visitatietraject in 2008. 30 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

Deskundigheidsbevordering auditoren De huidige auditoren voeren zoveel als mogelijk minimaal een audit per jaar uit. Zo blijven zij goed ingewerkt in de hantering van het EFQM-model. De jaarlijkse auditorenconferentie geeft aanvullende informatie over het verloop van de audits in het afgelopen cursusjaar en de geplande audits in het daaropvolgende cursusjaar. Daarnaast staan jaarlijks staan twee basistrainingen EFQM op het programma, bedoeld voor medewerkers die geïnteresseerd zijn in het EFQM-model of kwaliteitszorg in hun takenpakket hebben. Kwaliteitszorg is ook één van de vaste onderwerpen in de introductiecursus voor nieuwe docenten. EFQM7model voor het hoger onderwijs In 2007 is een start gemaakt met een volgende versie van het EFQM-model met als doelen het actualiseren en beter laten aansluiten van het EFQM-model aan het accreditatiekader. Bij de nieuwe versie is gebruik gemaakt van reacties van auditoren op de huidige versie en van de expertise van enkele auditoren en auditvoorzitters via een klankbordgroep. Met de nieuwe versie van het EFQMmodel worden in 2008 enkele pilots uitgevoerd. Bij positieve pilotresultaten zal het nieuwe model per cursusjaar 2008-2009 voor alle interne audits ingezet worden.


SAMENWERKING De Hanzehogeschool Groningen werkt actief samen met andere onderwijsinstellingen, overheidsinstellingen en bedrijven. Er zijn bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden op het gebied van kennisontwikkeling en internationalisering, maar ook waar het gaat om de aansluiting van het eigen onderwijs in de hogeschool op voorafgaand én vervolgonderwijs. Dat gebeurt op hogeschoolniveau of binnen schools en opleidingen. Verder opereert de hogeschool met de Rijksuniversiteit Groningen binnen het samenwerkingsverband ‘Universiteit en Hanzehogeschool Groningen’ (UHG). De UHG richt zich op onderwijsontwikkeling, studentenvoorzieningen en infrastructurele voorzieningen. De hogeschool werkt samen met de gemeente Groningen en Rijksuniversiteit Groningen binnen het Akkoord van Groningen. Dit convenant heeft als doel Groningen als dé kennis- en innovatiestad van het Noorden op de kaart te zetten. Er vindt samenwerking plaats op het terrein van gezamenlijke onderzoeksprojecten, de inrichting van de Zernikecampus, studentenhuisvesting en vele andere zaken. Doorstroomprogramma Groninger Schakelgarantie In 2007 is blijvend aandacht besteed aan de uitvoering van de in mei 2003 afgesloten Groninger Schakelgarantie, waarin studenten van de hogeschool met een minimum aan tijdsverlies kunnen overstappen naar een verwante opleiding bij de universiteit en vice versa. De Hanzehogeschool Groningen heeft het hoogste percentage bachelorgediplomeerden die doorstromen naar een universitaire master.


3. STUDENTEN Studenten staan centraal binnen de Hanzehogeschool Groningen. De informatievoorziening bij de werving wordt zoveel mogelijk afgestemd op de achtergrond van de student, er is aandacht voor een soepele aansluiting van de vooropleiding op het hbo en de ontwikkeling van talent wordt gestimuleerd. Ook biedt de Hanzehogeschool Groningen prima voorzieningen voor sport en cultuur. INSTROOM Voor de werving van studenten is een communicatiebeleid opgezet en uitgevoerd door het stafbureau Marketing & Communicatie, met een mix van digitale, mondelinge (HanzeXperience, Open Dagen, voorlichting op scholen, informatiecentrum) en gedrukte communicatiemiddelen (opleidingsbrochures, nieuwsbrieven). De website www.hanze.nl is de volwaardige, volledige en meest uitgebreide informatiebron voor alle doelgroepen van de hogeschool. Het Hanze Informatie Centrum (HIC) geeft voorlichting en advies over studeren aan de Hanzehogeschool Groningen aan toekomstige studenten, hun ouders en intermediairs. Het HIC beantwoordt jaarlijks ongeveer tienduizend vragen per telefoon en ruim vijfduizend vragen per mail. Toekomstige en ‘zittende’ studenten die willen veranderen van opleiding en studiekeuzeadvies, maken ook meer gebruik van het Hanze Informatie Centrum. De studievoorlichters voerden ongeveer tweehonderd studiekeuzegesprekken, waarbij ook een interessetest wordt afgenomen. Circa vijftien aspirant studenten hebben een cursus studiekeuze gevolgd. Samen met het studentendecanaat gaven de studievoorlichters veertien cursussen studiekeuze voor studenten die van opleiding willen veranderen. Doelgroepenbeleid Het onderwijsaanbod, de communicatie en de faciliteiten worden op basis van doelgroepanalyse afgestemd op de verschillende doelgroepen. Buitenlandse studenten De Hanzehogeschool Groningen profileert zich voor buitenlandse studenten onder de naam Hanze University Groningen, University of Applied Sciences. Er zijn speciale Engelstalige en Duitstalige brochures voor de doelgroep en op de website is relevante informatie in het Engels beschikbaar. In 2007 kwam de Duitstalige website www.hanze.de online en het aantal Duitse studenten groeide significant. Mbo7studenten Er zijn doorstroomprogramma’s voor mbo’ers en diverse initiatieven om de aansluiting naar het hbo te bevorderen. Een groot aantal opleidingen heeft speciale mbo-routes ontwikkeld, soms in samenwerking met regionale ROC’s. In 2007 is voor de derde maal een mbo-manifestatie, HanzeXperience-mbo, gehouden om mbo’ers kennis te laten maken met het hoger beroepsonderwijs. In 2007 viel slechts een minimale stijging (0,4%) instromende mbo-studenten waar te nemen.


DIVERSITEIT Mannen/vrouwen Het aandeel mannelijke en vrouwelijke studenten bij de Hanzehogeschool Groningen is gelijk: 50%. Allochtonen Een onderdeel van het project “Zorg voor Diversiteit!” heeft betrekking op “De Hanzehogeschool Groningen staat er ingekleurd op” voor studenten met een allochtone achtergrond. Samen met de ROC’s Alfa College en Noorderpoortcollege zet een speciale projectgroep een pilot mentor- en maatjesproject op voor een aantal schools. De hogeschool biedt tevens taalondersteuning voor anderstalige studenten. Studenten met een functiebeperking Het project “Zorg voor Diversiteit!” heeft in het verslagjaar veel activiteiten met betrekking tot het project “Het wegnemen van belemmeringen voor studenten met een functiebeperking” ontplooid. Deze studenten kunnen terecht bij het decanaat voor persoonlijke begeleiding bij het aanpassen van de studieplanning, bij studievertraging en bij het oplossen van knelpunten bij het studeren. Het landelijke percentage studenten met een handicap ligt rond de zestien procent. Vaak resulteert de handicap in tijdgebrek tijdens de studie. Binnen de Hanzehogeschool Groningen kunnen studenten met een handicap gebruik maken van voorzieningen als extra tentamentijd, extra studietijd of aanvullende studiefinanciering. Alumni Oud-studenten zijn belangrijk voor de Hanzehogeschool Groningen met het oog op bij- en nascholing en kenniscirculatie. Het ontwikkelen en onderhouden van een band met deze alumni is een taak voor het Alumnibureau dat in 2007 binnen het stafbureau Marketing & Communicatie werd gepositioneerd. In 2007 bevatte de alumnidatabase 47.000 oud-studenten, waarvan een deel actief bijdraagt. Zij geven bijvoorbeeld gastcolleges, zorgen voor stagebegeleiding of nemen deel in adviesraden. Binnen de schools zijn alumni-intermediairs benoemd die het alumnibeleid binnen hun school vormgeven en diverse activiteiten organiseren. In 2007 werd de ontmoetingsruimte voor alumni op internet verder uitgebouwd en vormgegeven.


AANSLUITING Binnen de Hanzehogeschool Groningen is veel aandacht voor de aansluiting van vooropleidingen op het hoger beroepsonderwijs. Een speciaal centrum voor aansluiting werkt samen met scholen in het voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en met de gemeente Groningen aan het verbeteren van de aansluiting. Aansluiting van hbo naar universitaire masters krijgt vorm in de Groninger Schakel Garantie. Aansluiting vo3vmbo3mbo3hbo Het Hanze Centrum Aansluiting van de Hanzehogeschool Groningen werkt samen met 22 scholen in het voortgezet onderwijs, vier grote ROC’s, de gemeente Groningen en de eigen opleidingen van de hogeschool aan het verbeteren van de aansluiting. Voor het verbeteren van de aansluiting van toeleverend onderwijs naar hbo worden projectgelden benut. Daarvoor stelt de hogeschool jaarlijks een budget beschikbaar en betalen de deelnemende scholen een bijdrage. Door het Platform Aansluiting mbo-hbo is een overzicht gemaakt van de verschillende aansluitingsarrangementen die er zijn tussen de Hanzehogeschool Groningen en de ROC’s. De samenwerking varieert van onderwijsinhoudelijke programmatische aansluiting tot goede voorlichting over en weer of extra ondersteuning aan mbo-studenten op het gebied van basisvaardigheden. Het creëren van een goede doorlopende leerlijn staat binnen deze aanpak centraal. De Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek, het Instituut voor Engineering, het Instituut voor Informatie en Communicatietechnologie en het Instituut voor Life Science & Technology werken in het project ‘Zwaluwen-11’ nauw samen met het mbo. Het Instituut voor Bedrijfskunde en de Academie voor Sociale Studies werken in het project ‘COMPAAN’ aan de onderwijsinhoudelijke aansluiting tussen de verschillende opleidingen. De Academie voor Verpleegkunde werkt samen met de ROC’s in het Provo-netwerk. Ook vele andere schools hebben samenwerkingsverbanden met het middelbaar beroepsonderwijs. De Academie voor Sportstudies heeft die samenwerking zelfs uitgebreid naar het vmbo: de Beroepskolom Sport van vmbo, mbo en hbo. In 2007 won deze beroepskolom Sport de Nationale Stimuleringsprijs voor Samenwerking in de Beroepskolom.


BEGELEIDING Studieloopbaanbegeleiding Iedere student van de Hanzehogeschool Groningen heeft een persoonlijke studieloopbaanbegeleider (SLB’er). Op basis van een Persoonlijk OntwikkelingsPlan (POP) maakt de student jaarlijks samen met de studieloopbaanbegeleider een individueel studieplan dat wordt vastgelegd in een studieovereenkomst (SOK). De student houdt een portfolio bij. Naar aanleiding van een tevredenheidsonderzoek dat in 2006 is gehouden, zijn in 2007 de daaruit voortgekomen aanbevelingen geïmplementeerd. Belangrijke punten daaruit zijn: • Elke opleiding/school heeft een eigen visie op SLB, aansluitend bij de studie en het werkveld. Daarbij kunnen eigen accenten gelegd worden. • SLB'ers zijn beter gefaciliteerd. Enerzijds in uren, anderzijds door hen goed toe te rusten: met een praktische handleiding, bruikbare instrumenten en adequate ondersteuning vanuit de school. Ook is er zorg voor deskundigheidsbevordering van SLB'ers. • Tevens is SLB’ers gemeld dat ze dienen te zorgen voor een juiste timing van het gebruik van het POP. Dit moet aansluiten op de momenten dat een student iets te kiezen heeft in het curriculum of z'n leerproces kan sturen. Er is in 2007 een SLB-coördinatorenoverleg opgestart, dat bestaat uit een actieve groep SLBcoördinatoren. Op het intranet staan inmiddels vele handleidingen van opleidingen en interessante achtergrondstukken, interne en externe links en de onderzoeks- en beleidsdocumenten van de Hanzehogeschool Groningen met betrekking tot studieloopbaanbegeleiding. Studentendecanen Studentendecanen hebben een onafhankelijke positie ten opzichte van schools en opleidingen. Zij begeleiden studenten onder meer in geval van studievertraging en persoonlijke omstandigheden. In 2007 zijn er ongeveer vierduizend contacten geweest, grotendeels in persoonlijke gesprekken, maar ook via e-mail. Dat is een stijging van ongeveer twintig procent. Deze stijging is deels te danken aan het groeiend aantal studenten van de hogeschool en aan de groeiende bekendheid van het decanaat. Voor studenten die twijfelen aan hun studiekeuze is er een speciale cursus Studiekeuze van vier dagdelen. Deze cursus is in 2007 veertien keer gestart met meer dan tweehonderd deelnemers. Bindend studieadvies (BSA) Het bindend studieadvies is een belangrijk instrument in de studievoortgang. Een bindend studieadvies wordt gegeven aan studenten die niet binnen een jaar veertig studiepunten of binnen twee jaar de propedeuse gehaald hebben. De gemiddelde verblijfsduur van studenten met tegenvallende studieresultaten is gedaald. Dit is zichtbaar in de dalende studieduur van de uitvallers in de propedeuse. In het studiejaar 2006-2007 zijn in totaal 1164 bindend studieadviezen gegeven. Hiervan werden er 882 gegeven aan eerstejaarsstudenten die startten in september 2006 of later. Dit betreft ongeveer 75 % van het totale aantal bindend studieadviezen. Voorbereidend Jaar Samen met het Noorderpoortcollege en de Rijksuniversiteit Groningen organiseerde de Hanzehogeschool Groningen in 2007 voor de dertiende keer een Voorbereidend Jaar voor hoger opgeleide anderstalige studenten. Het betreft vooral vluchtelingen, asielzoekers en gezinsvormers. In september 2007 zijn 18 cursisten begonnen aan het Voorbereidend Jaar. Het Voorbereidend Jaar is bedoeld om deficiënties in vooropleidingen weg te nemen, Nederlands te leren en na één jaar in te stromen bij de hogeschool of universiteit. Acht deelnemers stroomden door naar de Hanzehogeschool Groningen, vier naar de universiteit en één naar het mbo. Enkele deelnemers hebben het voorbereidend jaar nog niet afgerond en ook zijn er enkele door verhuizing uitgestroomd. 36 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

College van Beroep voor Studenten Het College van Beroep voor Studenten van de Hanzehogeschool Groningen is bevoegd kennis te nemen van geschillen die op grond van de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW) ter beslissing zijn voorgedragen. Er zijn voor studenten 135 beroepszaken afgehandeld. Met betrekking tot de binnengekomen beroepszaken zijn door het College van Beroep voor Studenten 23 openbare hoorzittingen gehouden. In het verslagjaar zijn 34 beroepschriften in hoofdzaak ter zitting behandeld. Dit heeft geleid tot 26 uitspraken en acht maal een intrekken van het beroep ter zitting. De voorzitter en/of haar plaatsvervangend voorzitters van het College van Beroep heeft dertien verzoeken tot het treffen van een voorlopige voorziening ter zitting behandeld. Dit heeft geleid tot drie maal een minnelijke schikking en tien uitspraken. In het kader van de vereenvoudigde behandeling is vijf maal een uitspraak gedaan. In vergelijking met het kalenderjaar 2006 is het aantal beroepszaken met 20% teruggelopen. Het aantal hoorzittingen en het aantal uitspraken is met 5% teruggelopen. Voor nadere informatie en analyse is het jaarverslag van het College van Beroep voor Studenten te raadplegen. Vertrouwenspersonen Eind 2005 is een coördinator vertrouwenspersonen benoemd met als taak de studentenvertrouwenspersoon opnieuw vorm te geven binnen de Hanzehogeschool Groningen. Er zijn twee vertrouwenspersonen bij wie studenten terecht kunnen met betrekking tot ongewenst gedrag. In het verslagjaar hebben elf studenten contact gezocht met een vertrouwenspersoon.


LEVEN LANG LEREN De Hanzehogeschool Groningen streeft in het kader van een leven lang leren naar een grotere instroom bij de deeltijdopleidingen, duale trajecten en contractonderwijs. In de afgelopen jaren is gewerkt aan een nieuw productconcept, een flexibeler aanbod en een betere marktbenadering. In 2007 steeg het aantal deeltijdstudenten met 6,4%. Het aantal duale trajecten steeg met 18,7%. Binnen het in 2006 gestarte programma “Deeltijd maatwerk EVC (Eerder Verworven Competenties)” is vanuit het platform Teamleiders Deeltijd de rol en functie van SLB in deeltijd/maatwerk onderzocht. Dit heeft tot een concrete samenwerking geleid tussen de studieloopbaanbegeleiders om te komen tot een breed aanbod voor de volwassen student. Om het deeltijdonderwijs sterker te positioneren binnen de hogeschool zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: • ontwerp marketing concept voor werkenden en werkzoekenden, • onderzoek naar de bekostiging van deeltijdonderwijs.


TALENTVOLLE STUDENTEN De Hanzehogeschool Groningen biedt onderwijs aan een brede en uiteenlopende doelgroep en wil daarbij talenten tot hun recht laten komen. Hanze Innovatieprijs De Hanzehogeschool Groningen reikt jaarlijks bij de opening van het hogeschooljaar een prijs uit aan de student met de beste scriptie. Het ene jaar wordt de Hannie Schaftprijs uitgereikt (maatschappelijk engagement) en het andere jaar de Hanze Innovatieprijs (grensverleggend praktijkgericht onderzoek). De winnaar ontvangt € 3.000 en een beeldje. In 2007 is de Hanze Innovatieprijs gewonnen door vier studenten van de Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek voor hun afstudeerproject ‘Floating self-sufficiency.’ Het betreft de uitwerking van een drijvend restaurant met terras dat zichzelf voorziet van elektrische energie, warmte en gezuiverd water. Alexander Daems, Rolf Wolters, Sanne Pekelder en Jille Koop wijdden hun afstudeerscriptie aan dit probleem in relatie tot de bouwwereld op het water. Beurzen en prijzen De Hanzehogeschool Groningen heeft met de Rijksuniversiteit Groningen een gezamenlijke regeling gemaakt voor de financiële ondersteuning van studenten. Voor topsporters en studentbestuurders van de beide instellingen geldt dezelfde vergoedingssystematiek. Naast prijzen en activiteiten op hogeschoolniveau zijn er binnen schools en opleidingen ook diverse initiatieven om talentvolle en succesvolle studenten te belonen en te stimuleren. Er zijn uiteenlopende voorbeelden, zoals de Menzisbeurs (studenten van Academie Minerva), de CU Award (beste afstudeerders van het Instituut voor ICT, gesponsord door Vertis) en de Vroukje Admiraalprijs (Academie voor Verpleegkunde). De jaarlijkse Menzis Transparante Zorgprijs is in 2007 gewonnen door Alicia Oosterhof, Arjan Smeenge en José Spin met hun afstudeerscriptie ‘Give less, get more’. Het onderzoek richtte zich op het protocol voor de diagnostiek bij een mogelijke longembolie. Zij ontvingen een geldprijs van € 2.000. Honours programme Vastgoed & Makelaardij De opleiding Vastgoed & Makelaardij startte in september 2006 met een honours programme, in het kader van de regeling Ruim baan voor Talent van het Ministerie van OCW. Het honours programme is een variant van de opleiding Vastgoed & Makelaardij waarin maximaal twintig talentvolle studenten per jaar een programma volgen met meerwaarde; een sterke nadruk op concreet toegepast onderzoek, intensief contact met het lectoraat Vastgoed en veel inbreng van experts uit het werkveld. In 2007 volgden twintig studenten het programma. In 2007 is een uitbreiding van het honours programme naar andere opleidingen voorbereid. Jonge ondernemers Talentvolle studentondernemers kunnen op verschillende plekken in de hogeschool ondersteuning krijgen. In 2006 werd een nieuw initiatief ontwikkeld: de Business Class, een nieuwe minor met aandacht voor kennisverwerving op het gebied van marketing en financieel management. In 2007 volgden ruim tachtig studenten deze minor.


4. KENNISINSTELLING Hogescholen ontwikkelen zich van onderwijsinstellingen naar kennisinstellingen op het terrein van toegepast onderzoek. Binnen de Hanzehogeschool Groningen heeft deze ontwikkeling in 2007 tot een groot aantal activiteiten geleid. KENNISCENTRA EN LECTORATEN Toegepast onderzoek neemt een steeds belangrijker plaats in binnen het hbo. De lectoren en kenniskringen van de Hanzehogeschool Groningen geven een impuls aan kenniscirculatie door vanuit de hogeschool verbanden aan te gaan met (regionale) bedrijven en instellingen met als doel het ontwerp en de ontwikkeling van nieuwe kennisproducten voor die bedrijven en instellingen. De Hanzehogeschool Groningen heeft in 2007 een fikse slag gemaakt als het gaat om het inhoud geven aan het onderzoek. Het aantal kenniscentra is uitgebreid tot vijf: - Energie Kenniscentrum - Kenniscentrum CaRES (Care Rehabilitatie Educatie & Sport) - Kenniscentrum Ondernemerschap - Kenniscentrum Arbeid - Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte Daarmee was 2007 vooral een jaar van het inrichten en vormgeven van praktijkgericht onderzoek bij de Hanzehogeschool Groningen. In 2007 is een begin gemaakt met het opzetten van de kwaliteitszorg voor lectoraten, kennisontwikkeling en kenniscirculatie. Vooruitlopend op landelijke regelgeving zijn pilots uitgevoerd om delen van een systeem voor kwaliteitszorg te ontwikkelen en uit te testen. In samenwerking met Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) is een vragenlijst voor een zelfevaluatie ontwikkeld en uitgetest bij vier lectoraten. Op basis van de ervaringen wordt gewerkt aan een definitieve methode voor kwaliteitszorg.


Energie Kenniscentrum Het Energie Kenniscentrum is opgebouwd uit de volgende elementen: Lectoraten Energietransitie Energietoepassingen Duurzame Energie (in voorbereiding) Schools Instituut voor Engineering Instituut voor Life Science & Technology Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek Instituut voor Facility Management Instituut voor Informatie & Communicatietechnologie Belangrijkste partners Gasunie TNO Rijksuniversiteit Groningen Energy Valley RAAK-subsidies 2007 MKB Innovatieprogramma Energie Project Meer Nulenergie Het Energie Kenniscentrum richt zich op vragen rond het thema energietransitie. Het houdt zich bezig met het ontwikkelen van direct toepasbare nieuwe en verbeterde oplossingen en technologieën op energiegebied. Slim met energie omgaan, duurzaam produceren en nieuwe bronnen van energie inpassen zijn speerpunten binnen het Kenniscentrum. Het Energie Kenniscentrum kent twee lectoraten die gesponsord worden door externe partners: Energietransitie (Gasunie) en Energietoepassingen (TNO). Ook met een groot aantal andere externe partijen wordt samengewerkt. In 2007 is het derde lectoraat, Duurzame Energie, voorbereid. Het MKB Innovatieprogramma Energie werd in het verslagjaar afgerond. In drie groepen van zes bedrijven zijn innovaties op het terrein van energie ontwikkeld. Daaruit zijn verschillende, in de praktijk toepasbare, ontwikkelingen voortgekomen. Ook het biomassavergistingsproject bij Pluimveeslachterij Storteboom leverde in 2007 een goed resultaat op waardoor het bedrijf nu energie uit afval kan genereren. In 2006 is het project ‘Verduurzaming Hanze Automobiliteit’ gestart. Het eerste jaar is benut om lesprogramma’s op te zetten en de theorie vorm te geven. In 2007 is daadwerkelijk begonnen met het ombouwen van auto’s zodat ze kunnen rijden op meer duurzame brandstoffen als aardgas of koolzaadolie. De lesprogramma’s zijn bestemd voor het middelbaar beroepsonderwijs. In het verslagjaar is het project ‘Meer Nulenergie’ van start gegaan. Innovatieteams in de bouwwereld, ondersteund door een innovatieadviseur, werpen zich binnen dit project op het ontwikkelen van een energiezuinig concept voor gebouwen dat aansluit bij de wensen en eisen van de eindgebruiker. Dit gebeurt voornamelijk binnen het lectoraat Energietoepassingen. In 2007 is bovendien tijd besteed aan het opzetten van een groot laboratorium in samenwerking met de Gasunie Engineering & Technology en TNO ICT. Dit onderzoekscentrum met de naam Innovation Center for Energy Systems (werktitel: INES) houdt zich bezig met de integratie van energiesystemen. Wind, zon, waterstof en aardgas worden als bronnen van energie gekoppeld aan de netten van de traditionele energieleveranciers.


Lectoraat Energietransitie Lector: dr. ir. W.J.Th. van Gemert Het lectoraat richt zich op de overgangsfase naar duurzame energieopwekking. Dit leidt tot verduurzaming van fossiele energiedragers zoals aardgas, het borgt de beschikbaarheid van energie op lange termijn en het vermindert de negatieve gevolgen. Onder het lectoraat Energietransitie wordt gewerkt aan drie onderzoeksvelden: • Integratie van netten • Energietoepassingen • Duurzame energie In het onderzoeksplan van het lectoraat is een groei voorzien naar een streefniveau van ongeveer twaalf promotieonderzoeken. Hiervan zijn in 2007 de eerste vier rond de volgende onderwerpen gestart: • Gebruikersgedrag; • ICT rond de energiemeter; • Opslag van energie en flexibiliteit in het net; • Inpassing van biogas in het net. Lectoraat Energietoepassingen Lector: dhr. Ir. J.B. de Wit Vanuit het onderzoekprogramma Energietoepassingen richt het lectoraat zich op energieverbruik en focust op klimatiseren. Het lectoraat Energietoepassingen houdt zich bezig met het laatste deel van de energieketen: het (finale) gebruik van energie. De herkomst van de energie die in de ‘staart’ van de keten wordt gebruikt bepaalt in hoge mate de duurzaamheid. De verhouding energie bij eindgebruiker ten opzichte van de fossiele input dient zo groot mogelijk te zijn. In totaal zijn zes onderzoekslijnen geformuleerd. Vijf daarvan zijn gericht op de gebouwde omgeving en één op de industrie. De onderzoekslijnen zijn: 1. 2. 3. 4.

Ruimtelijke aspecten van energievoorziening op woning-, erf,- wijk- en stadsniveau; Integraal ontwerpen van renovatie en nieuwbouw; Energiebesparing in woningen door intelligente aansturing apparaten – Home automation; Locale opwekkers van elektriciteit, warmte en koude (samenwerkingsverband met de werktitel INES); 5. Warmtevoorziening gebouwde omgeving; 6. Reductie energiegebruik procesindustrie.


Kenniscentrum CaRES (Care Rehabilitatie Educatie & Sport) Het Kenniscentrum CaRES bestaat uit de volgende onderdelen: Lectoraten Transparante Zorgverlening binnen het HGZO Integraal Jeugdbeleid Rehabilitatie Sportwetenschap Verpleegkundige Innovatie & Positionering Schools Academie voor Gezondheidsstudies Academie voor Verpleegkunde Academie voor Sociale Studies Instituut voor Sportstudies Pedagogische Academie Belangrijkste partners Gemeenten Provincies Rijksuniversiteit Groningen UMCG RAAK-subsidies Actieve Leefstijl Ver Zien Breed Kijken Taalexpert Herstel en rehabilitatie in de GGZ Het verslagjaar is voornamelijk gebruikt om het Kenniscentrum CaRES in te richten, medewerkers te werven, partners te zoeken en onderzoek te formuleren. Dit heeft ondermeer geleid tot de start van het buitengewoon lectoraat Verpleegkundige Innovatie & Positionering (VIP) dat door vier gemeenten wordt gefinancierd. CaRES bestrijkt vele kanten van het publieke domein en omvat een groot aantal disciplines. Het kenniscentrum stimuleert contacten tussen deze disciplines en daagt uit tot multidisciplinaire samenwerking. Naast de projecten die door de afzonderlijke lectoren worden uitgevoerd is daarom in 2007 een start gemaakt met zogenaamde ‘snijvlakprojecten’. Daarbij gaat een lectoraat de samenwerking met een ander lectoraat aan om te komen tot een meerwaarde in het onderzoek. Enkele voorbeelden van die snijvlakprojecten zijn: Gezonde leefstijl verstandelijk gehandicapten In september 2007 is vanuit het lectoraat Transparante Zorgverlening en het lectoraat Sportwetenschap het project ‘Gezonde leefstijl verstandelijk gehandicapten’ gestart. Het doel is het verbeteren van het voedings- en bewegingsgedrag van mensen met een verstandelijke beperking. Projectpartners zijn NOVO, De Brink, ’s Heeren Loo Opmaat en de faculteit Bewegingswetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Centra voor Jeugd & Gezin In het kader van de uitvoering van integraal jeugdbeleid dringt het kabinet aan op de oprichting van Centra voor Jeugd en Gezin. Deze centra vormen de schakel tussen het lokale jeugdbeleid en het provinciale jeugdzorgbeleid. In het in 2007 gestarte project ‘Centra voor Jeugd en Gezin’ doen het lectoraat Integraal Jeugdbeleid en het lectoraat Transparante Zorgverlening inventariserend onderzoek naar good practices.


Transparante Zorgverlening Lector: dhr. dr. C.P. van der Schans Het lectoraat is opgericht met een tweeledig doel. Het trekt kennis van buiten aan ten bate van de studenten en laat kennis en expertise van docenten en studenten ten goede komen aan het werkveld. Instellingen en bedrijfsleven kunnen bij het lectoraat terecht met vragen. Dit heeft in 2007 geleid tot een groot aantal contacten. Vanuit het lectoraat is er voor kinderen met spraak- en taalstoornissen onderzoek gedaan naar het gebruik van het Nederlands ondersteund met gebaren. Tevens is in 2007 een project van start gegaan dat de effecten van een fitheidsprogramma voor ouderen onderzoekt en er is gewerkt aan een onderzoek naar de effecten van het protocol “Eten en drinken” in verpleeg- en verzorgingshuizen. Het promotieonderzoek “De invloed van het verpleegkundige redeneerproces op de accuraatheid van de verpleegkundige diagnose” is in 2007 het tweede jaar ingegaan. Ditzelfde geldt voor het promotieonderzoek naar onverklaarbare lage rugpijn. Het lectoraat werkte actief mee aan het congres over “Communicatie en eerstelijns zorg” dat in oktober 2007 werd gehouden. Integraal Jeugdbeleid Lector: mevr. dr. J. Doornenbal Het lectoraat is verbonden aan zowel de Pedagogische Academie als de Academie voor Sociale Studies. Het doel van het lectoraat is praktijkgericht onderzoek doen naar uitvoeringsinstrumenten van integraal jeugdbeleid. Het jaar 2007 is gebruikt voor de professionalisering van de kenniskring door ondermeer docenten onderzoek te laten doen. Er zijn meerdere onderzoeksprojecten uitgevoerd, waaronder het door RAAK gesubsidieerde innovatieprogramma Ver Zien Breed Kijken, een onderzoek voor Vensterschool Stadspark naar de haalbaarheid van een geïntegreerd curriculum. Het lectoraat is eveneens betrokken bij de sociale wijkactieplannen van de gemeente voor de door minister Vogelaar aangewezen krachtwijk de Indische buurt. Rehabilitatie Lector: dhr. dr. E.L. Korevaar Het lectoraat is verbonden aan de Academie voor Sociale Studies en de Academie voor Verpleegkunde. Bij rehabilitatie gaat het om het ondersteunen van mensen met fysieke, psychosociale, verstandelijke of psychische beperkingen bij het vervullen van maatschappelijke en sociale rollen. Het lectoraat Rehabilitatie rondde op 31 mei 2007 haar vierjarige SKO-periode af met het symposium ‘Rehabilitatie: mens in beeld’. Het College van Bestuur heeft besloten het lectoraat voor onbepaalde tijd te continueren. In 2007 werd ook het project ‘Succesvol studeren met autisme in het hoger onderwijs’ afgerond. Naar aanleiding van de gesignaleerde problematiek is het lectoraat Rehabilitatie samen met het Instituut voor ICT een innovatieproject gestart. Het project heeft geresulteerd in een boek, een brochure en een workshop voor studieloopbaanbegeleiders. Sportwetenschap Lector: dr. K.A.P.M. Lemmink Het lectoraat Sportwetenschap is in oktober 2007 gestart en is opgebouwd uit twee themalijnen, te weten ‘professionalisering’ en ‘actieve leefstijl’. In het verslagjaar is het onderzoeksprogramma geschreven en is gewerkt aan het opzetten van het Sportfieldlab dat is bestemd voor de hele Hanzehogeschool Groningen. In nauwe samenwerking met het lectoraat Transparant Zorg is een Europese aanvraag geschreven genaamd ‘Teaching and Active and Healthy Lifestyle’. Deze aanvraag is ingediend samen met Europese partners. Er is een netwerk met Europese partners gecreëerd. 44 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

Verpleegkundige Innovatie & Positionering Lector: Mevr. dr. P.F. (Petrie) Roodbol Het bijzonder lectoraat VIP (Verpleegkundige Innovatie en Positionering) is ingesteld in september 2007. De Hanzehogeschool Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen leveren met dit lectoraat een bijdrage aan het oplossen van de problematiek van de groep "nieuwe chronisch zieken". Er komen steeds meer mensen die een levensbedreigende ziekte overleven. Zij zijn echter niet altijd genezen of hersteld. In het verslagjaar zijn de eerste stappen gezet voor de ontwikkeling van het lectoraat. De kenniskring is gevormd en de integratie van het lectoraat in de academie bij docenten en studenten in gang gezet.


Kenniscentrum Ondernemerschap Het Kenniscentrum Ondernemerschap bundelt de volgende elementen: Lectoraten Creërend Ondernemen International Business & Communication Financieel Economisch Management voor het Middenbedrijf Schools Instituut voor Marketing & Management International Business School Instituut voor Communicatie & Media Instituut voor Financieel Economisch Management Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Instituut voor Bedrijfskunde Belangrijke partners Rijksuniversiteit Groningen MKB Noord VNO/NCW RAAK-subsidies Innovatie recreatieve sector Noord-Nederland Het Kenniscentrum Ondernemerschap is in 2007 van start gegaan. Binnen dit kenniscentrum wordt toegepast onderzoek verricht naar de verschillende vormen van ondernemerschap (entrepreneurship, “intrapreneurship” en professioneel ondernemerschap). In samenwerking met de schools wordt het toegepast onderzoek vertaald naar onderwijs en naar ondernemerschapsbevorderende projecten. In het kenniscentrum staat het lectoraat Creërend Ondernemen centraal. Het lectoraat wordt geflankeerd door lectoraten op andere specifieke gebieden, waarvan een aantal extern gefinancierd zijn (onder andere door KPMG). In 2007 zijn de lectoraten Financiering van de Groei en New Business met ICT voorbereid. Deze zullen in 2008 van start gaan. In het kenniscentrum werken de schools uit het economische domein binnen de lectoraten nauw samen. Ondernemerschap is een speerpunt van de Hanzehogeschool Groningen. Studenten en docenten worden gestimuleerd om ondernemend gedrag te ontwikkelen. In 2007 is gestart met een nulmeting om het ondernemerschap zichtbaar te maken. Met de resultaten zullen verbindingen gelegd worden en kan gericht gewerkt worden aan het versterken van het ondernemende karakter van de Hanzehogeschool Groningen. Creërend Ondernemen Lector: dhr. dr. G. Blaauw De hoofddoelstelling van het lectoraat Creërend Ondernemen is het uitvoeren van een meerjarig onderzoeksprogramma ter bevordering van diverse vormen van ondernemerschap. Met die vormen van ondernemerschap worden nieuwe kennis en impulsen gegeven aan ondernemingen en onderwijs en wordt de ondernemende cultuur van de Hanzehogeschool Groningen en de noordelijke regio versterkt. International Business & Communication Lector: dhr. dr. F. de Graaf Het lectoraat werkt aan de aansluiting van het curriculum op internationaal ondernemen en het versterken van de relatie tussen de Hanzehogeschool Groningen en bedrijven die internationaal actief zijn. Dit wordt gedaan door onderzoek door docenten en studenten, onder leiding van de lector. In 2007 waren vijf docenten binnen het lectoraat bezig met hun promotie. Er zijn zeven onderzoeksprojecten opgestart, allemaal gericht op internationaal opererende bedrijven. Actieve samenwerking met instanties als de Kamer van Koophandel en Samenwerkingsverband Noord Nederland, onder andere rond innovatieve bedrijven in de energiesector is gestart. Er is een RAAK-aanvraag gekregen op het gebied van innovatie in de toeristische sector. 46 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

Financieel Economisch Management voor het Middenbedrijf Lector: dhr. drs. H. van der Wal In oktober 2007 is het lectoraat daadwerkelijk gestart met haar werkzaamheden, gefinancierd door KPMG. Door onder meer snelle maatschappelijke en technologische ontwikkelingen, ICTtoepassingen, globalisering en door de steeds scherper wordende weten regelgeving verandert het speelveld rond de financiële managers binnen het middenbedrijf. Het lectoraat Financieel Economisch Management voor het Middenbedrijf (FEMM) heeft op dit terrein onderzoek voorbereid. Het doel is te komen tot een specifiek op het middenbedrijf toegespitst (financieel) analysemodel.


Kenniscentrum Arbeid Het Kenniscentrum Arbeid bestaat uit de volgende onderdelen: Lectoraten Flexicurity Arbeidsparticipatie Schools Instituut voor Marketing & Management Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Instituut voor Financieel Economisch Management Instituut voor Rechtenstudies Instituut voor Bedrijfskunde International Business School Instituut voor Communicatie & Media Belangrijke partners Gemeenten Rijksuniversiteit Groningen Vereniging Internationale Arbeidsbemiddelaars Vakbonden MKB RAAK-subsidies Grensoverschrijdend Inlenen van Arbeid Het Kenniscentrum Arbeid ging in het verslagjaar van start en wordt in 2008 officieel geopend. Het bundelt de kennis over de relatie tussen het bedrijfsleven en de (semi-)overheid als het gaat om arbeid. Het centrum levert een bijdrage aan de kenniscirculatie en innovatie op en rond de noordelijke arbeidsmarkt. Het inrichten van de organisatie en het formuleren van onderzoeksonderwerpen waren de belangrijkste activiteiten in 2007. Tevens zijn in het verslagjaar de lectoraten Arbeidsorganisatie en –productiviteit, en Duurzaam HRM-beleid voorbereid. In december ondertekenden vier gemeenten (Assen, Emmen, Groningen en Leeuwarden) een convenant voor het buitengewoon lectoraat Arbeidsparticipatie. De samenwerking richt zich op het bevorderen van arbeidsparticipatie door expertise te bundelen en kennis te ontwikkelen. In 2007 ging een groot project rond internationale arbeidsbemiddeling van start. Rond dit onderwerp is veel juridische onduidelijkheid en onzekerheid. Samen met MKB-bedrijven, de Vereniging van Internationale Arbeidsbemiddelaars en vakbonden houdt het kenniscentrum zich bezig met het verwerven van kennis, het uitwisselen van ervaringen en het juridisch toetsen van zaken rond het grensoverschrijdend inlenen van arbeid. In 2007 ontwikkelde het Kenniscentrum Arbeid eveneens een bijscholingsprogramma voor kaderleden van vakbonden. Ook gingen in het verslagjaar drie promotietrajecten van start. Flexicurity Lector: dhr. dr. H.A.M. van Lieshout Het lectoraat richt zich op de wisselwerking tussen instituties (regelgeving en de implementatie daarvan) en marktwerking rondom arbeid. Specifieke thema’s zijn slimmer werken, re-integratie, onderwijs en arbeidsmarkt en flexicurity. Het lectoraat is gestart op 1 september 2007 en is een voorzetting van het lectoraat Arbeidsverhoudingen. Het lectoraat startte dit jaar onder meer een Expertisecentrum Grensoverschrijdend inlenen van Arbeid op met behulp van een RAAK-MKB subsidie. Daarnaast zijn in het verslagjaar twee docenten van het Instituut voor Rechtenstudies elk met een promotieonderzoek binnen het lectoraat gestart.


Arbeidsparticipatie Lector: dhr. dr. L. Polstra Het lectoraat Arbeidsparticipatie is gestart op 1 september 2007. Het is een bijzonder lectoraat, mogelijk gemaakt door de sociale diensten van de gemeenten Assen, Emmen, Groningen en Leeuwarden. Het najaar is gebruikt om kennis te nemen van de opleidingen van de Academie van Sociale Studies en het organiseren van de kenniskring. Daarnaast zijn er voorbereidingen getroffen voor twee pilotprojecten die vanaf februari 2008 gestart gaan worden. Eén pilot is een onderzoek naar factoren die het zoekgedrag van (ex-)bijstandsgerechtigden beïnvloeden. De andere pilot heeft de kenmerken van een methodiekontwikkelingsproject. Samen met leden van een gespecialiseerd team van een sociale dienst wordt een analyse gemaakt van de door hen ontwikkelde werkwijze.


Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte Het Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte is een netwerkorganisatie die wordt gevormd door de volgende partijen: Lectoraten Mariene Wetlands Studies Ruimtelijke Transformaties Vastgoed Schools Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek Instituut voor Bedrijfskunde Instituut voor Engineering Instituut voor Facility Management Belangrijke partners Overheid en semi-overheid: provincies, gemeenten, waterschappen, brancheverenigingen Marktpartijen: architecten, bouwbedrijven, ingenieursbureaus, vastgoedeigenaren en -ontwikkelaars Gebiedsontwikkeling is een nieuwe benadering voor de invulling van leefomgeving. Met een gebiedsontwikkelingsaanpak kijken verschillende partijen samen in een gebied met welk plan hun doelstellingen het best kunnen worden gerealiseerd. Gebiedsontwikkeling is ook in Noord Nederland een actueel onderwerp. Een gebied met relatief weinig inwoners, weinig bedrijvigheid en veel ruimte. Ook hier neemt echter de druk op de ruimte, die door velen als een kwaliteit van de regio wordt gezien, toe. In het Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte werken lectoren, docenten, studenten en professionals uit het werkveld samen. Ze vormen multidisciplinaire teams die aan concrete projecten werken, duurzame oplossingen zoeken en kennis ontwikkelen. Het onderzoek is geclusterd rond een aantal onderzoekslijnen: • duurzaam ontwikkelen • ruimtelijke strategieën en doelgroepen • water en ruimte In 2007 is het kenniscentrum van start gegaan met de inrichting van de organisatie, werving van samenwerkingspartners en het opzetten en uitvoeren van onderzoek. Het lectoraat Vastgoed heeft in 2007 haar onderzoek naar de waarde van concepten voor gebruikers voortgezet en daarbij een belangrijke aanzet gegeven voor het kenniscentrum. Dit jaar vormde tevens de start van de lectoraten Mariene Wetlands Studies, en Ruimtelijke Transformaties. Daarnaast zijn twee promovendi met een promotieonderzoek begonnen. Lectoraat Ruimtelijke Transformaties Lector: dhr. ir. J.A. van den Berg De lector is gestart met het opbouwen van een kenniskring van interne en externe professionals. Rond de thema’s bouwen met water, duurzaam bouwen en hergebruik en reconstructie vindt het onderzoek plaats. Hiervoor zijn de voorbereidingen getroffen. In het project ‘Waterrijk Drenthe’ is verkend welke betekenis kanalen in Drenthe kunnen hebben voor (vaar)recreatie, natuurontwikkeling en waterbeheer. In 2008 komt op deze verkenning een vervolg. Lectoraat Mariene Wetlands Studies Lector: dhr. drs. J.M. Revier Dit lectoraat, gefinancierd door de Waddenvereniging, wordt gedeeltelijk bij de Hanzehogeschool Groningen en gedeeltelijk bij de Stenden Hogeschool in Leeuwarden ingevuld.


Het lectoraat heeft zich in 2007 vooral beziggehouden met het opbouwen van een kennisnetwerk rond de thema’s: meervoudig ruimtegebruik van zilte gebieden, duurzaam toerisme en civieltechnische effecten van ingrepen in het waddengebied. De lector heeft onder andere een bijdrage geleverd aan de conferentie Het wad op je deurmat, waar de basis is gelegd voor een aantal gezamenlijke vervolgprojecten. Daarnaast is een verkennende studie gedaan naar het gebruik van baggerslib voor de aanleg van ‘vogeleilanden’ in de Eemsdelta. Lectoraat Vastgoed Lector: dhr. ir. F. van Genne MRICS Het expertisecentrum van het lectoraat doet onderzoek voor derden en bouwt aan specifieke vastgoed knowhow. In samenwerking met een werkgroep van NeVaP (Nederlands Vastgoedmanagement Platform) heeft VastgoedBeter gewerkt aan de éénduidige aanscherping van functieomschrijvingen en bijbehorende competentieprofielen voor de hele branche. De eerste resultaten zijn op een NeVaP bijeenkomst in september 2007 gepresenteerd. Daarnaast is in opdracht van het Jaarboek Beste Bedrijfsterreinen 2007 een kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar bedrijventerreinen. Het resultaat hiervan is in juni 2007 gepubliceerd. In opdracht van Acantus heeft een onderzoek plaatsgevonden naar woontevredenheid in de wijk Balg en de Schor in Delfzijl.


Overzicht overige lectoraten Lectoraat Life Sciences Lector: dhr. dr. ir. J.P.H. Nap Het lectoraat Life Sciences is een voortzetting van het lectoraat Bio-informatica en richt zich op de verwerking en analyse van grote ‘omics’ datastromen uit (inter)nationale laboratoria. Lectoraat en kenniskring ontwerpen en monitoren de opleiding Bio-informatica binnen Life Science & Technology. Parallel creëren zij kennis, infrastructuur en kunde voor het doen van toegepast bioinformatica onderzoek en voor het aanbieden van faciliteiten voor dergelijk onderzoek. In 2007 ging het expertisecentrum ALIFE van start. Het expertisecentrum richt zich op praktijkgericht onderzoek rond life sciences. ALIFE is onderdeel van het Carbohydrate Competence Center, is betrokken bij Strong Life Innovation en werkt nauw samen met UMCG en GBIC (BioInformatica Centrum) van de Rijksuniversiteit Groningen. Vanuit het lectoraat is de opleiding Bio-informatica nieuw ontwikkeld en de opleiding ontving in 2007 de onderwijsprijs de Zilveren Zandloper. Lectoraat Business Intelligence Lector: dhr. dr. E.O. de Brock/dhr. drs. A. Bottema Het lectoraat Business Intelligence legt het zwaartepunt bij het meten van prestaties in organisaties op basis van aanwezige (veelal kwantitatieve) gegevens en rapportage daarvan naar relevante doelgroepen binnen en buiten die organisatie. Daarnaast richt het lectoraat zich op geavanceerde, intelligente toepassingen van ICT, met name als het gaat om kennismanagement. In 2007 werd ondermeer aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: Business Intelligence en de veranderende organisatie Scorecards en impact op ondernemen Strategie vertalen naar meetresultaten Welke Business Intelligence past bij u Total Cost of Ownership en Returns On Investment analyse Informatietechnologie architectuur Communicatie van bedrijfsresultaten intern en extern Compliance Zoeken en vinden van bedrijfsinformatie Lectoraat Internationalisering en Internationale Beroepspraktijk Lector: dhr. drs. M.J.M. Regouin Het doel van het lectoraat Internationalisering en Internationale Beroepspraktijk is bij te dragen aan de realisering van de hoge internationaliseringsambitie van Hanzehogeschool Groningen door onderzoek, onderwijs en Europese en mondiale netwerken. In 2007 is het onderzoek naar doelcompetenties van docenten op het gebied van internationalisering afgerond. Het was een nulmeting en de resultaten worden benut om de hogeschool verder te internationaliseren. Tevens is in 2007 onderzoek gedaan naar de effecten van een verblijf in het buitenland van studenten. De begeleiding en informatieverstrekking van de Hanzehogeschool Groningen aan studenten blijkt verbetering te behoeven en deze resultaten worden daarvoor benut. Het onderzoek dat in 2006 werd uitgevoerd naar de competenties van de Hanzehogeschool Groningen om succesvol in een geïnternationaliseerde context te kunnen functioneren heeft in 2007 geleid tot aangepast personeelsbeleid. In een International Competences Matrix zijn richtlijnen gegeven voor de noodzakelijke competenties voor bepaalde taken die docenten in het kader van de internationalisering worden verwacht uit te voeren. Deze matrix wordt door leidinggevenden gebruikt bij de planning van werving en scholing van personeel. In het najaar van 2007 zijn twee promotieonderzoeken van start gegaan.


Lectoraat Lifelong Learning voor Musici Lector: mevr. drs. C.A. Smilde Het lectoraat Lifelong Learning voor Musici onderzoekt het concept en de consequenties van life long learning voor musici voor de leeromgeving van het muziekvakonderwijs. Het is een gemeenschappelijk lectoraat met de Hogeschool van Beeldende Kunsten, Muziek en Dans in Den Haag. In 2007 is gewerkt aan een model om tot een meer structurele samenwerking tussen verschillende muziekdocenten te komen. Ook binnen het Koninklijk Conservatorium werd aan verbeterde samenwerking tussen verschillende disciplines gewerkt. Het lectoraat hield in maart een meerdaags symposium over Life long learning & employability. Lectoraat Methodiek Toegepast Onderzoek Lector: dhr. dr. C.J.J. Tempelman Het lectoraat Methodiek Toegepast Onderzoek (MTO) heeft als doel bij te dragen aan de versterking van de methodologie van het toegepaste onderzoek aan de Hanzehogeschool Groningen, onder andere in het curriculum van de verschillende masteropleidingen van de graduate school van de hogeschool. In de eerste helft van het jaar 2007 is de nodige aandacht besteed aan het onderwijs ten behoeve van een vijftal masteropleidingen: Nurse Practitioner, Physician Assistant, eMBA, Real Estate, Accounting & Finance. Ten behoeve van deze opleidingen werd nieuw didactisch materiaal ontwikkeld. Het lectoraat organiseerde verschillende bijeenkomsten voor promovendi en er zijn vier nascholingsmodulen toegepast onderzoek “Teacherclasses.MTO” ten behoeve van docenten gehouden. In samenwerking met de Stichting Thuiszorg Groningen, en gesubsidieerd door de ziektekostenverzekeraar Menzis, is een project ontwikkeld om de inzet van een nurse practitioner in een verzorgingshuis te evalueren. In het najaar 2007 zijn alle verzamelde gegevens verwerkt en met een rapport afgerond. Lectoraat Multidisciplinaire Informatica Lector: dhr. J.P.L.H.A. Appel Het lectoraat Multidisciplinaire Informatica levert, in samenwerking met belanghebbende partners (zoals bedrijven, overheden, beroepsorganisaties), een bijdrage aan de bevordering en implementatie van ICT. Er worden innovatieprojecten gestart waarin onderzoek en kenniscirculatie tussen verschillende onderdelen van hogeschool centraal staan en waarin de analytische en creatieve competenties van studenten ontwikkeld worden. In 2007 werden zeven opdrachten door partners, het lectoraat en studenten uitgevoerd. Zo werken Sun Microsystems en de Hanzehogeschool Groningen samen aan toegepast onderzoek voor het bedrijfsleven in het Sun Center of Excellence for Intelligent Sensor Innovation (CENSI). De samenwerking in dit expertisecentrum richt zich vooral op de toepassing van intelligente sensoren. Promotietrajecten De Hanzehogeschool Groningen zet in op het vergroten van het aantal gepromoveerde medewerkers. Dat gebeurt op twee manieren: door nieuwe gepromoveerden te werven en door zittende medewerkers de gelegenheid te bieden een promotietraject te starten. Voor zittende medewerkers is een regeling ontworpen waarmee ze gedurende een periode van vier jaar minimaal twee dagen in de week de beschikking krijgen om aan promotieonderzoek te werken. Deze regeling startte in 2007 en het College van Bestuur honoreerde 27 aanvragen. Twaalf daarvan waren reeds eerder met een promotietraject begonnen, vijftien maakten de start in 2007.


CONTRACTACTIVITEITEN De contractactiviteiten van de Hanzehogeschool Groningen zijn sinds het voorjaar van 2005 gebundeld in HanzeConnect. HanzeConnect richt zich op de drie onderdelen opleidingen, advies en onderzoek. Inmiddels bestaat de kernbezetting van HanzeConnect uit 64 medewerkers. Daarnaast doet HanzeConnect een beroep op een flexibele schil van ongeveer tweehonderd docenten, trainers en adviseurs. In 2007 deden alle medewerkers een sales-impacttraining die moet leiden tot een grotere omzetverantwoordelijkheid. Ook is in 2007 een marktmanager bij HanzeConnect in dienst getreden. Het acquireren van nieuwe opdrachten en het coördineren van bestaande zijn onder andere taken van deze marktmanager. In dit kader zijn door HanzeConnect in 2007 onder andere twee ‘Management-Development-diners’ georganiseerd voor P&O-leidinggevenden en voor directieleden. In 2008 worden deze diners opgevolgd door intervisiebijeenkomsten. Een ander succesvol project is ‘Kansen voor Kenniswerkers’ dat HanzeConnect samen met de Stenden Hogeschool in Drenthe en met het UWV organiseert. Dit is een traject waarin 24 hoogopgeleide werkzoekenden een bedrijfskundige opleiding krijgen en intensief worden begeleid. Onderdeel van dit traject is een drie maanden durende consultancyopdracht. De activiteiten van HanzeConnect leveren een substantiële bijdrage aan de kenniscirculatie tussen de hogeschool en bedrijven en instellingen in Noord-Nederland. HanzeConnect werkt samen met schools aan kenniscentra en kennisuitwisseling. HanzeConnect zet waar mogelijk docenten in van schools en draagt daardoor bij aan de circulatie van kennis, competentieontwikkeling en professionalisering van docenten. HanzeConnect werkt samen met de schools aan een gezamenlijke marktbenadering en productaanbod voor niet-voltijdonderwijs.


5. INTERNATIONALISERING De hogeschool richt zich met haar internationaliseringsbeleid op het bieden van onderwijs dat alle studenten voorbereidt op het goed functioneren - professioneel, sociaal en emotioneel - in een internationale context of omgeving. Daarnaast is het beleid gericht op kennistoepassing en innovatie naar internationale kwaliteitsmaatstaven. In het strategisch beleidsplan Focus 2010 is internationalisering benoemd tot één van de twee speerpunten van de Hanzehogeschool Groningen, omdat alle activiteiten op dat terrein een belangrijke impuls verdienen. De schools hebben in hun strategische plannen aangegeven op welke wijze zij bijdragen aan de ambities van de hogeschool op het gebied van internationalisering. Internationalisering van het curriculum De Hanzehogeschool Groningen wil dat alle schools minimaal 30 EC in het Engels aanbieden. Op die manier wordt voor studenten een internationale studieomgeving gecreëerd, onder andere door de aanwezigheid van buitenlandse studenten en docenten. In 2006 is een aantal nieuwe Engelstalige semesterprogramma’s ontwikkeld en/of voor het eerst aangeboden. In 2007 werd dit aanbod verder uitgebreid met: • International Aid & Development (30 EC) • Virtual Organizations (30 EC) • Sport Tourism Management (30 EC) • China Studies (30 EC) • European Business (30 EC) • The Organization in the Market (15 EC) Daarnaast zijn binnen het Instituut voor Life Science & Technology en het Instituut voor Financieel Economisch Management plannen opgesteld voor het ontwikkelen van Engelstalige semesterprogramma’s. Deze programma’s vormen een aanzienlijke uitbreiding van het huidige Engelstalige en Duitstalige onderwijsaanbod van de Hanzehogeschool Groningen. Taalonderwijs Het Expertisecentrum Languages & Cultures van het Instituut voor Marketing & Management begon in 2005 met het aanbieden van diverse modules vreemde taal- en cultuuronderwijs. De modules staan open voor studenten van alle schools. In de zomer van 2007 bood het expertisecentrum voor het eerst een intensieve cursus Nederlands aan, gericht op Duitse studenten die een Nederlandstalige opleiding aan de Hanzehogeschool Groningen willen volgen. De cursus sloot aan bij de intensivering van de werving van studenten in Duitsland. Er deden 44 studenten aan de cursus mee. Reguliere buitenlandse studenten In 2007 stonden 1210 reguliere buitenlandse bachelor en master studenten ingeschreven bij de Hanzehogeschool Groningen, zowel in Nederlandstalige, als in Engels- en Duitstalige opleidingen. Het aantal Duitse studenten groeide ten opzichte van vorig jaar, ondermeer als gevolg van de intensieve werving in Duitsland voor de Nederlandstalige opleidingen.


Tabel landen van herkomst buitenlandse studenten 2007 Herkomst buitenlandse studenten Duitsland China Bulgarije Oekraïne Polen Indonesië

2006

2005

aantal percentage aantal percentage aantal percentage 676 55,9% 502 50,1% 558 46,3% 79 6,5% 62 6,2% 73 6,1% 56 4,6% 55 5,5% 40 3,3% 25 2,1% 27 2,7% 37 3,1% 24 2,0% 29 2,9% 32 2,7% 25 2,1% 28 2,8%

Overig (ca 90 nationaliteiten)

350

26,9%

327

Totaal 1.210 percentage: percentage van het totale aantal aantal inclusief cursisten

1.002

29,8%

464

38,5%

1.204

100%

Uitwisselingsstudenten Ook de uitwisselingsstudenten zijn van groot belang voor het creëren van een internationale onderwijsomgeving. In 2007 ontving de Hanzehogeschool Groningen 310 uitwisselingsstudenten. Het aantal studenten van de hogeschool dat een deel van de studie in het buitenland volgde, steeg ten opzichte van vorig jaar, maar bleef achter bij de verwachtingen. In 2007 waren dat 317 studenten. Veel studenten kozen ook dit jaar in plaats daarvan voor een buitenlandse stage. In 2007 maakten 728 studenten gebruik van deze mogelijkheid. Tabel aantallen studenten voor studie en stage Studie/stage Uitwisseling voor studie naar Nederland Uitwisseling voor studie naar buitenland Stage in buitenland

2007

2006 310 317 728

2005 341 265 699

326 238 713

Geografische spreiding Studenten van de Hanzehogeschool Groningen waaierden uit naar alle continenten. Meer dan de helft van de studenten (62%) die in het buitenland gingen studeren koos voor een Europese partnerinstelling. Ook voor een buitenlandse stage is Europa favoriet (35%). Daarnaast vormen de Nederlandse Antillen een populaire bestemming.

Landen

Ingeschreven Regulier

Afrika Azië Europa Nederlands Antillen & Aruba Noord-Amerika Oceanië Zuid-Amerika Totaal

49 210 927 0 5 2 17 1210

Inkomend 2007 Regulier 22 91 394 0 3 0 8 518

Uitgaand 2007

Exchange 0 18 260 0 19 7 6 310

Studie 1 35 197 0 38 29 17 317

Stage 73 68 254 185 55 12 81 728


Huisvesting buitenlandse studenten De Hanzehogeschool Groningen werkt nauw samen met de gemeente, universiteit en woningbouwverenigingen in Groningen om studenten te huisvesten in de stad. Het Housing Office speelt hierin een cruciale bemiddelende rol. De financiële lasten die de huisvesting van buitenlandse studenten voor de beide onderwijsinstellingen met zich meebrengt is een punt van voortdurende zorg voor de hogeschool. In 2007 kreeg het Housing Office de opdracht haar tekorten verder terug te dringen. Dit zal er toe leiden dat aan buitenlandse studenten meer kosten dan voorheen worden doorberekend. Netwerken Voor het ontwikkelen van een internationale dimensie is het belangrijk te kunnen samenwerken met goede buitenlandse partnerinstellingen. De internationale netwerken zijn in het verleden vooral vanuit de individuele opleidingen opgebouwd in het kader van het Socrates/Erasmus programma. De start van het Leven Lang Leren programma, waarvan Erasmusprogramma nu deel uitmaakt, was in 2007 aanleiding tot een beperkte herziening van bestaande samenwerkingsafspraken op opleidingsniveau. Strategische allianties In 2004 besloot de hogeschool tot het sluiten van een aantal strategische allianties met hogeschoolbrede partners waarmee op een aantal terreinen intensief wordt samengewerkt. De samenwerking met de eerste partner in dit strategisch netwerk, de Hochschule Bremen in Duitsland, werd in 2007 uitgebreid. Daarnaast is onderzocht of Malmö Högskolan (Zweden) een partner in dit netwerk kan worden. In mei werd een verkennend bezoek gebracht aan Malmö en in oktober bezocht een grote delegatie van Malmö Högskolan Groningen. Dit bezoek leidde tot de conclusie dat er mogelijkheden voor samenwerking zijn, maar dat nader onderzoek nodig is. In de tabel ‘Overzicht internationale samenwerkingsverbanden’ staan alle samenwerkingsverbanden met buitenlandse instellingen van de hogeschool vermeld, met daarbij de gerealiseerde inkomende en uitgaande studentenmobiliteit. Ontwikkelingssamenwerking De Hanzehogeschool Groningen stelt haar kennis en expertise beschikbaar via deelname aan diverse activiteiten en projecten in het buitenland. Doelen zijn onder andere het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid en het realiseren van goed werkgeverschap. Sinds 2004 wordt er ingeschreven op projecttenders, gefinancierd door de Nederlandse overheid om participatie in ontwikkelingsprojecten te verhogen. Daarnaast ontvangt de hogeschool ieder jaar studenten uit ontwikkelingslanden in haar masterprogramma’s. De Hanzehogeschool Groningen was in 2007 actief betrokken bij zeven projecten in Ghana, Oeganda, Vietnam en Zuid-Afrika en Indonesië. In 2007 begonnen dertien studenten aan een van de Engelstalige Master programma’s met een volledige beurs uit het Netherlands Fellowship Programme (NFP). Voorbeelden van projecten zijn: • Ondersteuning bij het opzetten van instituutsbeleid en de invoering van ICT bij vier technical colleges in Oeganda. • Het versterken van het Civil Engineeringonderwijs bij twee polytechnics in Ghana. • Het opzetten van een kwaliteitszorgsysteem bij de Vinh University in Vietnam. • Het invoeren van een Business Management System bij drie technical colleges in Zuid-Afrika. In deze projecten werd bijgedragen door medewerkers van zowel de schools als de stafbureaus.


Kennisoverdracht In 2007 werden nieuwe activiteiten ondernomen in het kader van kennisoverdracht. In India werd via een lokale vertegenwoordiger contact gelegd met scholen, die geïnteresseerd zijn in samenwerking met de Hanzehogeschool Groningen. Het gaat om programma’s die moeten leiden tot een certificaat op het gebied van Facility Management, Retail Management of Communicatie & Media. Deze contacten leiden in 2008 tot het afsluiten van overeenkomsten en het uitzenden van de eerste medewerkers voor het geven van cursussen en trainingen.


6. BEDRIJFSVOERING FINANCIEEL BELEID De Hanzehogeschool Groningen werkt met een planning- en controlcyclus op studiejaar. Deze cyclus is beleidsmatig opgezet, alle ondersteunende processen zijn hierop ingericht en ze worden vanuit deze gedachte bestuurd. Er kan worden geconcludeerd dat door deze cyclus de onderwijs- en ondersteunende processen elkaar goed ondersteunen. De cyclus geeft voldoende bouwstenen voor de interne beheersing. Dit, aangevuld met goede managementinformatie, moet er voor zorgen dat de financiële positie van de hogeschool niet in gevaar komt. Om deze processen nog beter te laten presteren is per september 2007 het Administratief Bedrijf opgeheven en zijn de onderdelen Financiële Administratie, Studentenadministratie en Salarisadministratie ondergebracht bij het stafbureau Financieel Economische Zaken, FEZ. Financiële positie Het resultaat van de Hanzehogeschool Groningen bedroeg in 2007 € 2,9 miljoen positief en is daarmee € 2,6 miljoen hoger dan begroot. Ook in 2007 zijn de studentenaantallen gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Effecten van de toenemende studentenaantallen zijn uitbreidingen van het personeelsbestand (in 2006 136 fte) en nieuwbouw (in 2007 voor ca. € 11 miljoen geïnvesteerd en nog voor bijna € 14 miljoen in aanbouw). Vanwege tekorten bij HanzeConnect is er in 2006 een reorganisatie gestart welke in 2007 is afgerond. Deze reorganisatie heeft er over 2007 mede toe geleid dat het resultaat van HanzeConnect positief is afgesloten. In de resultatenanalyse en de jaarrekening wordt verder ingegaan op de cijfers. Treasury Het treasurybeleid dat in 2004 was ingezet, is verder doorgevoerd. Concreet houdt dit in dat ook in 2007 aan ‘schatkistbankieren’ is gedaan en voor de nieuwbouw een bedrag van € 8 miljoen is opgenomen. Deze lening is kortlopend en zal uiterlijk ultimo 2008 worden afgelost. Door het aangaan van extra financieringen, met name te behoeve van nieuwbouwprojecten, zijn de financieringslasten over 2007 per saldo met € 140 duizend gestegen ten opzichte van 2006. In 2007 is het treasurycomité enkele malen bij elkaar geweest en hebben vooral onderwerpen als nieuwbouw en de daarbij behorende financieringsbehoefte op de agenda gestaan. Programma huisvesting In 2007 zijn er veel nieuw- en verbouwactiviteiten geweest op het Zernikecomplex. Gerealiseerd is het Atrium als kantine- en ontmoetingsfaciliteit bij de economische opleidingen. Andere projecten, zoals de nieuwbouw van het Instituut voor Sportstudies en de behuizing van de Pedagogische Academie op de Zernikecampus worden in 2008 opgeleverd. In de komende jaren zal in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen en de Gemeente Groningen verder vormgegeven worden aan een inspirerende Zernikecampus. Bovendien zal worden gekeken naar de mogelijkheden tot nieuwbouw voor de academie voor Beeldende Kunsten en het Prins Claus Conservatorium in de binnenstad van Groningen. Daarnaast vraagt de huisvestingssituatie van de stafbureaus en het Facilitair Bedrijf de nodige aandacht. Volgens de huidige huisvestingsnormen is er op dit moment een rekenkundige overmaat aan vierkante meters. Deze overmaat wordt echter in de praktijk niet gevoeld. Dit heeft mede te maken met het feit dat er allerlei nieuwe ontwikkelingen binnen de Hanzehogeschool Groningen opgestart zijn die ook beslag leggen op het aantal vierkante meters. Hierbij valt te denken aan nieuwe opleidingen (associate degree, masters), leerwerkplaatsen, kenniscentra, ruimtes voor startende ondernemers. 59 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

Hanze Institute for Technology (HIT) In 2005 heeft de Hanzehogeschool Groningen een intentieverklaring getekend met de Gemeente Assen, NAM en Astron om samen te werken op het gebied van sensortechnologie en meet- en regeltechniek. Dit heeft geleid tot in eerste instantie het opzetten van een post-HBO opleiding op dit terrein. De Hanzehogeschool Groningen heeft vervolgens het initiatief genomen in het opzetten van een Hanze Institute for Technology (HIT). In 2007 is gestart met het aanvragen van accreditatie voor een op te starten opleiding met als werktitel: de bachelor Advanced Sensor Applications. Tevens is er gewerkt aan een businessplan om de verdere ontwikkeling van HIT ter hand te nemen. Het doel is om in september 2008 met deze opleiding van start te gaan. De ontwikkelingskosten zijn voor een deel gefinancierd uit de extra rijksbijdrage over 2007 en ontvangen subsidies van de gemeente Assen (huisvesting) en SNN. IBIS Binnen de Hanzehogeschool Groningen zijn de afgelopen jaren veel ontwikkelingen in gang gezet op het terrein van kenniscirculatie en internationalisering. Daarnaast zijn nieuwe curricula ontwikkeld met veel mogelijkheden voor keuze- en afstandsonderwijs. Verder is er veel aandacht voor processen, procesinrichting en verbetering van managementinformatie en communicatie. Deze ontwikkelingen en toepassingen doen in belangrijke mate beroep op de ICT-voorzieningen. De afgelopen jaren heeft de aandacht van ICT zich met name gericht op de infrastructuur. Deze is nu van betrouwbare kwaliteit. Om de strategische ICT-doelen te bereiken is de focus verlegd van infrastructuur (apparatuur en systeemsoftware) naar architectuur. Hiertoe is onder meer het programma Integratie BedrijfsInformatieSystemen (IBIS) van start gegaan. Het primaire doel van dit programma is zorg te dragen voor een applicatielandschap waarbij voor de onderkende domeinen nieuwe applicaties worden geïmplementeerd, zodanig dat bijgedragen wordt aan de strategische doelstellingen van de Hanzehogeschool Groningen. In 2007 is gestart met de aanbesteding van de personele en financiële systemen. Deze zullen naar verwachting op 1 januari 2009 zijn geïmplementeerd. Resultaatanalyse Het onderdeel Jaarrekening van dit jaarverslag bevat een analyse op het niveau van kostensoorten. Hieronder volgt een analyse op de onderdelen initieel onderwijs, contractactiviteiten en projecten. Deze analyse is gemaakt op basis van de gerealiseerde cijfers, inclusief de onderlinge interne verrekeningen omdat deze verrekeningen de onderlinge resultaten beïnvloeden. Het totaal van de drie onderdelen initieel onderwijs, contractactiviteiten en projecten is zichtbaar in onderstaande tabel. Tabel resultaten totaal

Baten Lasten

Realisatie 2007 182.459 179.526

Begroot 2007 162.208 161.917

Realisatie 2006 167.635 165.259

Resultaat

2.933

291

2.376

Totalen

alle bedragen x 1.000 Het afgelopen jaar is het financiële resultaat bij de Hanzehogeschool Groningen € 2,6 miljoen positiever uitgevallen dan begroot. Belangrijke oorzaken waren de verhoging van de rijksbijdrage en 60 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

een toename van de collegegelden door meer studenten en een hoger bedrag aan collegegeld. Deze extra middelen hebben slechts voor een deel geleid tot extra uitgaven. Daarnaast zijn door een vertraging in de oplevering van nieuwbouw de verwachte financiële lasten lager uitgevallen. Tabel initieel onderwijs

Baten Lasten

Realisatie 2007 156.423 153.520

Begroot 2007 140.919 140.116

Realisatie 2006 141.911 137.858

Resultaat

2.903

803

4.053

alle bedragen x 1.000 Het effect van een hoger bedrag aan rijksbijdrage en collegegelden blijkt vanzelfsprekend uit het resultaat op het initieel onderwijs. De overige baten verhouden zich gelijk aan het voorgaande jaar. Aan de kostenkant zit er vooral een stijging aan de personele lasten, de overige kosten zijn in de lijn van vorig jaar. Tabel contractactiviteiten

Baten Lasten

Realisatie 2007 9.406 8.956

Begroot 2007 8.728 8.903

Realisatie 2006 10.006 11.743

Resultaat

450

- 175

- 1.737

alle bedragen x 1.000 Het afgelopen jaar is het financiële resultaat van HanzeConnect positief geëindigd. Door de negatieve resultaten in voorgaande jaren is in 2006 is een herstructurering binnen HanzeConnect uitgevoerd die ervoor moest zorgen dat er binnen enkele jaren een financieel gezonde situatie kon worden bereikt. Voor het uitvoeren van deze herstructurering is in 2006 een eenmalige dotatie aan een reorganisatievoorziening ad € 1,2 miljoen doorgevoerd. Op basis van het gerealiseerde resultaat over 2007 kan worden geconcludeerd dat de herstructurering zijn doel heeft bereikt. Tabel projecten

Baten Lasten

Realisatie 2007 16.630 17.050

Begroot 2007 12.560 12.897

Realisatie 2006 15.718 15.658

Resultaat

- 420

- 337

60

alle bedragen x 1.000 In de tabel zijn zowel de interne als externe projecten opgenomen. Van externe projecten is sprake als een externe partij (een deel van) het project financiert. De baten bestaan dan vooral uit subsidies. 61 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

De interne projecten worden met eigen middelen gefinancierd en vormen formeel gezien onderdeel van het initiële onderwijs. Het negatieve resultaat op projecten wordt vooral veroorzaakt door een aantal projecten die nog niet zijn afgerond. De baten ten behoeve van projecten zijn veelal ontvangen voordat de projecten zijn afgerond en de lasten nog moeten worden uitgegeven. Omdat de baten voornamelijk gelden uit de rijksbijdrage zijn, wordt het negatieve resultaat onttrokken aan de bestemde reserve. Helderheid In het kader van de notitie Helderheid en de aanvulling daarop, is met ingang van het verslagjaar 2004 een aantal extra gegevens opgenomen in het jaarverslag. Voor een deel zijn deze gegevens in de voorgaande tekst beschreven. De overige gegevens worden hier vermeld. Uitbesteding Binnen het initieel onderwijs worden alle opleidingen zelf of onder verantwoordelijkheid van de Hanzehogeschool Groningen verzorgd. Op diverse fronten vindt er samenwerking plaats met andere hogescholen, universiteiten en organisaties, maar daarbij is geen sprake van uitbesteding. Investering in private activiteiten De Rijksbijdrage van het Ministerie van OCW en het collegegeld van de studenten wordt besteed aan het onderwijs en de ondersteunende activiteiten. Daarnaast is er sprake van een ‘derde geldstroom’. Dit staat voor de financiële bijdrage van bedrijven, instellingen en cursisten voor het contractonderzoek en –onderwijs. De Hanzehogeschool Groningen vindt het belangrijk om deze contractactiviteiten aan te bieden om als kennisinstituut nauwe relaties met het werken beroepenveld te onderhouden. Het bevordert de kennisoverdracht en innovatie en daarmee de kwaliteit van het onderwijs. HanzeConnect is een van de grootste aanbieders van contractonderwijs in het noorden. De derde geldstroom is de financieringsbron van de contractactiviteiten waarbij deze activiteiten kostenneutraal moeten worden uitgevoerd. In 2006 is dat niet gelukt omdat onder meer bij HanzeConnect de uitvoering van de activiteiten nog niet kostendekkend was. Na het doorvoeren van een reorganisatie bij HanzeConnect is deze doelstelling in 2007 wel behaald. Ter ondersteuning van regionale en maatschappelijke activiteiten en activiteiten waaraan studenten van de Hanzehogeschool Groningen deelnemen is er een beperkt budget voor sponsoring en aanverwante activiteiten zoals bijdragen aan jubilea en giften aan instanties en goede doelen. In 2007 is hieraan ca. € 129 duizend besteed. Een belangrijk thema voor de Hanzehogeschool Groningen is internationalisering. Er zijn samenwerkingsverbanden met buitenlandse partnerscholen en elk jaar komen er meer studenten naar Nederland en naar de Hanzehogeschool Groningen om te studeren. Vanwege de huisvestingsproblematiek voor buitenlandse studenten in Groningen hebben de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool Groningen een overeenkomst met het Housing Office dat de huisvesting van deze studenten coördineert en regelt. Studenten betalen een marktconforme huur en de hogeschool en universiteit dragen bij aan de exploitatie en leegstand. Het bestuur van de stichting bestaat onder andere uit leden vanuit de Hanzehogeschool Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen. De hogeschool heeft in 2007 hieraan ca. € 302 duizend bijgedragen. Maatwerktrajecten Organisaties hebben belang bij goed opgeleid personeel. Kennisinstellingen als de Hanzehogeschool Groningen worden ingeschakeld om medewerkers verder op te leiden of bij te scholen. In de


afgelopen jaren is er met een aantal instanties overeenkomsten afgesloten om medewerkers als student in te schrijven en daarvoor het collegegeld te voldoen, al dan niet met extra faciliteiten. Met de Rabobank is er een overeenkomst dat hun medewerkers als student worden ingeschreven en in het eerste jaar een aangepast programma krijgen. De rest van hun studie volgen ze het Economie Compact programma. Voor de hele groep betaalt de Rabobank alleen het collegegeld. Hierbij gaat het om 42 medewerkers in 2006-2007 (13 in het eerste jaar) en 45 in 2007-2008 (waarvan 21 in het eerste jaar). Bij de Hanzehogeschool Groningen volgden in 2007 10 medewerkers een opleiding binnen de eigen organisatie.


INFORMATIESYSTEMEN Bedrijfssystemen In het verslagjaar is de aanbestedingsprocedure gestart om de personele en financiële systemen binnen de Hanzehogeschool Groningen te vervangen. Tevens is in 2007 de overgang naar Studielink gemaakt. Met dit nieuwe, landelijk werkende digitale systeem kan een student alles rond zijn of haar inschrijving regelen. Tevens heeft de student continue inzicht in ontwikkelingen rond de inschrijving en houdt het, door een eigen account, de regie daarover. Het systeem is, na een positieve accountantsaudit, in november 2007 ingevoerd. HanzeMag In september 2007 is overgestapt van een hogeschoolkrant naar een glossy magazine, HanzeMag. Enkele maanden later is een lezersonderzoek uitgevoerd. Naast de reguliere vragen over kwaliteit, imago en onderwerpen, is speciaal aandacht besteed aan de overgang van krant naar magazine. Van de ondervraagde studenten en personeelsleden gaf respectievelijk 95% en 84% aan de overgang in orde tot heel goed te vinden.


PERSONEEL De Hanzehogeschool Groningen verwacht de komende jaren een sterke toename van de behoefte aan nieuwe medewerkers. Het aantal studenten groeit sterk en de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand toont dat de komende jaren veel personeelsleden de instelling zullen verlaten. Daardoor moet een dubbele slag gemaakt worden in een tijd dat het aanbod van medewerkers op de arbeidsmarkt krapper wordt. In 2007 is daarom veel tijd besteed aan de uitvoering van het project Focus op Ambities. Focus op Ambities Om te komen tot een duurzaam P&O-beleid en de hogeschool een aantrekkelijke werkgever te laten zijn is in september 2006 het project Focus op Ambities van start gegaan. Binnen dit project worden medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen uitgedaagd mee te denken over het werkgeverschap van de instelling. De hogeschool wil in dialoog met haar medewerkers te weten komen wat door hen als belangrijk en stimulerend wordt ervaren. In het voorjaar van 2007 is een aantal workshops voor medewerkers gehouden. Het thema was: duurzaamheid, de Hanzehogeschool Groningen als aantrekkelijke werkgever. Tijdens deze workshops zijn vragen over ervaringen van medewerkers, flexibele arbeidsvoorwaarden, beleid voor oudere werknemers, faciliteiten, opleidingsmogelijkheden en andere onderwerpen gesteld. Met de uitkomsten van deze 35 bijeenkomsten, waaraan ongeveer 350 medewerkers deelnamen, en andere gegevens is een nieuw instrumentarium voor P&O ontwikkeld. De implementatie daarvan wordt in 2008 verwacht. Promotietrajecten De Hanzehogeschool Groningen zet in op het vergroten van het aantal gepromoveerde medewerkers. Voor zittende medewerkers is een regeling ontworpen waarmee ze gedurende een periode van vier jaar minimaal twee dagen in de week de beschikking krijgen om aan promotieonderzoek te werken. Deze regeling startte in 2007 en het College van Bestuur honoreerde 27 aanvragen. Twaalf daarvan waren reeds eerder met een promotietraject begonnen, vijftien maakten de start in 2007. HRM3gesprekscyclus In 2006 is bij de Hanzehogeschool Groningen de HRM-gesprekscyclus ingevoerd. In dat jaar zijn voor het eerst resultaatafspraken gemaakt in de functioneringsgesprekken. In 2007 heeft de eerste beoordelingsronde plaatsgevonden. Twee studenten van de opleiding Personeelsmanagement hebben een evaluatie uitgevoerd over de werking van de gesprekscyclus. Uit enquêtes is naar voren gekomen dat de doelen van de gesprekscyclus grotendeels zijn behaald. Een belangrijk resultaat is dat zowel medewerkers als leidinggevenden prima uit de voeten kunnen met de gesprekken en het belang daarvan inzien. Wel is een aantal verbetervoorstellen naar voren gekomen, die in de komende tijd zullen worden aangebracht. Functieordening In 2006 is een nieuw systeem van functieordening ingevoerd en is aan 1300 medewerkers een nieuwe organieke functie toebedeeld. Na de interne afronding hebben veertien docenten zich gewend tot de Landelijke Commissie Functieordenen omdat ze zich niet konden vinden in hun functietoewijzing. In 2007 heeft de landelijke commissie een advies uitgebracht aan het College van Bestuur. In twaalf gevallen was de commissie van oordeel dat het bezwaar ongegrond was en in twee gevallen adviseerde de commissie het bezwaar gegrond te verklaren. In alle gevallen heeft het College van Bestuur het advies van de landelijke commissie overgenomen. Daarmee is het project afgerond.


Werving De hogeschool had er in 2007 geen moeite mee om voldoende geschikt personeel te vinden. De hogeschool streeft ernaar de flexibele formatie te optimaliseren. Aan het eind van het verslagjaar was 24 % van de formatie tijdelijk. Worden de tijdelijke aanstellingen wegens proeftijd en aanstellingen wegens vervanging buiten beschouwing gelaten, dan is 20% van de formatie tijdelijk ingevuld. Tabel in7 & uitstroompercentages

Instroom Uitstroom

2007 20% 14%

2006 23% 18%

2005 21% 15%

In het verslagjaar zijn 337 medewerkers uit dienst getreden bij de Hanzehogeschool Groningen. Het uitstroompercentage komt daarmee op ruim 14%. In 70% van de gevallen werd de uitstroom veroorzaakt door de afloop van tijdelijke contracten. De overige uitstroom werd veroorzaakt door (vroeg)pensioen (8%), het aanvaarden van een functie elders (20%), overlijden (1%) en arbeidsongeschiktheid (1%). In totaal drie gevallen (1%) is de arbeidsovereenkomst eenzijdig beëindigd door de werkgever (al dan niet met tussenkomst van de rechter). Daar tegenover zijn in 2007 517 medewerkers (weer) in dienst getreden bij de instelling. Het instroompercentage bedraagt daarmee 20%. Er zijn in 2007 in totaal 153 externe vacatures gepubliceerd, waarvan er 25 in de loop van het proces weer zijn ingetrokken. Van de overblijvende vacatures zijn er 51 (40%) vervuld door kandidaten die voorheen werkzaam waren bij instellingen die aangesloten zijn bij Noorderlink, een samenwerkingsverband van grote werkgevers in het noorden van het land. Diversiteitsbeleid Oudere werknemers De Hanzehogeschool Groningen biedt twee trajecten aan voor oudere medewerkers: Take a Chance is een is een uitgebreid heroriëntatieprogramma voor medewerkers die minimaal tien jaar in dienst zijn bij de hogeschool en toe zijn aan een vernieuwd perspectief op hun loopbaan. In het voorjaar van 2007 is een traject uitgevoerd waaraan twaalf medewerkers hebben deelgenomen. De kosten bedroegen € 65.500. Pinot Gris is specifiek toegesneden op medewerkers van 55 jaar en ouder. Het programma is in het verslagjaar een keer uitgevoerd. Negen medewerkers hebben het reguliere traject gevolgd. Zij beoordeelden dit met het rapportcijfer 8+. De kosten bedroegen € 34.808. De CAO-hbo kent een taakverminderingsregeling voor medewerkers ouder dan 55 jaar: de Seniorenregeling Onderwijspersoneel (SOP). Aan het eind van het verslagjaar maakten honderdtwintig medewerkers gebruik van deze regeling. Dat komt overeen met 25% van de doelgroep. De kosten bedroegen € 825.000. Arbeidsparticipatie vrouwen Het percentage vrouwelijke medewerkers is met een procentpunt gestegen ten opzichte van vorig jaar en bedraagt momenteel 52%. Het percentages vrouwen in leidinggevende functies (functieschaal 13 of hoger) is ten opzichte van het vorig jaar gedaald van 31% naar 28%. Ouders De Hanzehogeschool Groningen kent regelingen voor kinderopvang en (betaald) ouderschapsverlof. De hogeschool neemt, conform de Wet Basisvoorziening Kinderopvang (WBK), het werkgeversdeel 66 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

(1/6-deel) van de kosten voor kinderopvang voor haar rekening. Er is in totaal € 168.000 aan premie aan de Belastingdienst afgedragen. Van de regeling ‘Betaald ouderschapsverlof’ hebben in het verslagjaar 56 medewerkers gebruik gemaakt en de kosten bedroegen € 344.000. Gezondheidsbeleid en arbeidsomstandigheden In het verslagjaar is een ontwerp gemaakt voor een leerwerkbedrijf waarin studenten en docenten werken aan producten en diensten voor alle hogeschoolmedewerkers op het gebied van gezondheid en welzijn. Dit leerwerkbedrijf heeft als naam De Plint en is gevestigd in de plintruimte in de nieuwbouw van het Instituut voor Sportstudies. De deuren van dit centrum gaan in februari 2008 open, maar vooruitlopend daarop zijn al activiteiten ontplooid, zoals de ochtendmeditaties. Ruim twintig medewerkers hebben aan de pilot meegedaan en de reacties zijn zo enthousiast dat vanaf de opening van het centrum minimaal twee keer per week ’s morgens vroeg meditatiebijeenkomsten worden gehouden. De Plint gaat producten aanbieden op het gebied van bewegen, ontspanning, voeding, actieve vrijetijdsbesteding en onderzoeken (health check, conditietest). Risico Inventarisatie en Evaluatie Door de vele nieuw- en verbouwprojecten en verhuizingen is er in de periode 2003 – 2006 weinig aandacht geweest voor Risico Inventarisaties en Evaluaties (RI&E’s). In 2007 zijn de locaties geïnventariseerd en is een planning opgeleverd voor de RI&E’s voor de komende vier jaar. De eerste RI&E nieuwe stijl (conform het in 2005 vastgestelde beleid, met digitale vragenlijsten) is in het verslagjaar uitgevoerd in het Wiebengacomplex. De hogeschool voert deze onderzoeken nu zelf uit en heeft hiervoor een instrumentarium ontwikkeld. In december is de tweede RI&E van start gegaan. Onderzoek Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie heeft in 2007 haar rapportage over het onderzoek naar beeldschermwerk en werkdruk aangeboden. De activiteiten op het gebied van signalering en beheersing van werkdruk werden voldoende beoordeeld. Ten aanzien van werkplekken en beeldschermwerk is een traject opgezet gericht op permanente voorlichting en instructie. ‘Gezonde Start’ In schooljaar 2006/2007 is door de Academie voor Gezondheidsstudies, in samenwerking met de verzekeraar Zilveren Kruis Achmea en stafbureau P&O, een onderwijsmodule ontwikkeld onder de titel ‘Gezonde Start’. Daarin onderzoeken studenten vanuit verschillende disciplines medewerkers op hun lichamelijke conditie en leefstijl en zij geven op basis hiervan adviezen om gezond(er) te worden en te blijven. Na de pilot in 2006 is deze module in 2007 regulier aangeboden. Het aanbod richt zich op nieuwe medewerkers. Ongeveer vijftien procent van hen heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Arbozorg en ziekteverzuim Het uitvoeren van de arbozorg is sinds 2006 in eigen regie vormgegeven. De bedrijfsarts is bij de hogeschool gedetacheerd. De leidinggevenden zijn casemanager ten aanzien van medewerkers die wegens ziekte verzuimen. Met behulp van een verzuimtool (Humanet) wordt de workflow ondersteund en de activiteiten van de leidinggevende en de bedrijfsarts afgestemd. Tabel verzuimcijfers

Verzuimpercentage (excl. zwangerschap) Verzuimfrequentie

2007 4,6 1,2

2006 4,1 1,2

2005 3,9 1,0 67

Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

Sport Medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen kunnen voor € 40,00. per jaar een sportkaart aanschaffen bij Sportcentrum ACLO. Dit is een gezamenlijk sportcentrum van hogeschool en universiteit. Ook konden medewerkers in 2007 terecht bij het SportGezondheidsCentrum in het Corpushuys waar de sportopleidingen van de hogeschool gevestigd waren. Tevredenheid medewerkers In het jaar 2007 zijn negen schools, twee opleidingen en één stafbureau ondervraagd in het kader van de medewerkerstevredenheid. De tevredenheid over de gang van zaken in de school, binnen het team en de kwaliteit van het onderwijs is ruim voldoende. Een overall analyse is nog niet voltooid in 2007. De analyse zal vermoedelijk in de zomer van 2008 plaatsvinden. Prijzen voor medewerkers Directeur Alice Wösten van HanzeConnect is tot Zakenvrouw van het Noorden 2007 benoemd. Docent en promovendus Sven Warris kreeg in 2007 de Innoveer van de Hanzehogeschool Groningen voor zijn werk aan videokaarten om DNA-onderzoek sneller en goedkoper te maken. Dure computers zijn daardoor niet meer nodig en ook kleinere laboratoria kunnen dergelijk onderzoek gemakkelijk doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat in de nabije toekomst iedereen DNA diepgaand kan laten analyseren. Kengetallen personeel Tabel kengetallen personeel Personeel Totaal aantal

2007 2548

groei 8%

2006 2360

groei 5%

2005 2245

groei 7%

Mannen Vrouwen

1231 1317

7% 9%

1154 1206

4% 6%

1105 1140

6% 9%

Onderwijsgevend Ondersteunend

1415 1133

7% 9%

1323 1037

6% 5%

1254 991

8% 6%

Totaal fte's Onderwijsgevend Ondersteunend

1792 903 890

8% 7% 9%

1659 842 817

7% 8% 6%

1547 779 768

7% 7% 7%

groei -18% 1% 11% 4% 9%

2005 97 394 610 749 395

groei 20% 14% 0% 8% 7%

Leeftijdsopbouw 2007 24 jaar en jonger 88 25 tot en met 34 jaar 441 35 tot en met 45 jaar 704 45 tot en met 54 jaar 841 55 jaar en ouder 474 Groei: procentuele groei ten opzichte van

groei 2006 10% 80 11% 396 4% 675 8% 777 10% 432 het voorgaande jaar


HUISVESTING In het verslagjaar is hard gewerkt aan het realiseren van voldoende accommodaties voor het groeiende aantal studenten. De instroom van studenten bij de Hanzehogeschool Groningen is hoger dan in 2002 werd voorzien. In 2002 was de prognose voor oktober 2009 dat het totaalaantal studenten dan 18.300 zou bedragen. In 2007 heeft de hogeschool echter al een studentenaantal van 22.481. Per 2012 zal er naar verwachting een tekort van ruim 7.500 netto functionele vierkante meter aan ruimte zijn. Daarom is in 2007 veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van een vastgoedplan om dat groeiende aantal studenten een plek te kunnen bieden. Ook voor volgende jaren staan uitbreidingen op de agenda. Nieuwbouw voor sport In 2007 werd de nieuwbouw voor het Instituut voor Sportstudies met enige vertraging gerealiseerd op de Zernike Campus. Dit leverde echter geen grote problemen op, doordat vervangende huisvesting beschikbaar bleef. De verhuizing van het instituut naar het opvallende en gezichtsbepalende gebouw op de Zernike Campus is begin 2008 uitgevoerd. Naast deze nieuwbouw is een voorziening voor atletiek gerealiseerd, die in september 2007 in gebruik kon worden genomen. Herstructurering huisvesting economische schools De economische schools konden in 2007 hun nieuwe accommodaties betrekken. Hiervoor is in 2007 een grootscheepse herstructurering uitgevoerd. Er is daarbij prioriteit gegeven aan de onderwijsruimten, maar ook het Atrium kon in 2007 opgeleverd worden. Enkele onderwijsruimten in het D-gebouw aan Zernikeplein 7 zullen begin 2008 opgeleverd worden, waarna de herstructurering afgerond is. Daarmee heeft in 2007 een groot aantal verhuisbewegingen plaatsgevonden. Herinrichting Zernike Campus Tevens is in 2007 veel aandacht besteed aan de herinrichting van de Zernike Campus. In de komende tien jaar wordt het gebied ingericht als ‘onderwijs- en wetenschapscampus in het groen’. De hogeschool investeert ruim dertig miljoen euro in de nieuwbouw en herstructurering van het gebied. Behalve de nieuwbouwplannen kent de herinrichting nog negen deelprojecten, namelijk: • Autoparkeren; • Fietsparkeren; • Commerciële voorzieningen; • HG – hart (Groene hart); • Buitenbewegwijzering; • Campuswegen, doorgaande wegen en busroute/haltering; • Beplantingen en waterpartijen; • Ondergrondse infrastructuur; • Sociale veiligheid. Upgrade gevels Hanzeborg In het verslagjaar is een pilot uitgevoerd om te komen tot een upgrade van de gevels van Hanzeborg. Deze pilot is succesvol verlopen en in 2008 zal uitvoering volgen. Prins Claus Conservatorium De tussenverdieping van het Conservatorium is verbouwd. Na ingebruikname is gebleken dat de nieuwe lokalen onvoldoende geluiddicht waren. Dit is in het verslagjaar opgelost door onder andere 69 Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

extra voorzetwanden te plaatsen, luchtkanalen te verleggen dan wel aan te passen (demping aanbrengen) en door dilataties in de vloeren aan te brengen. Hiermee is de verbouw van de tussenverdieping volledig afgerond. Digitalisering In het verslagjaar is gewerkt aan het digitaliseren van bouwkundige en installatietechnische tekeningen. Inmiddels is deze digitalisering afgerond en zal er zorg voor gedragen worden dat revisies in het digitale systeem worden bijgehouden. Tevens is met ingang van het tweede semester van het studiejaar 2007-2008 in de Hanzeborg een pilot gestart om de ruimtetoewijzing (onderwijsruimten) te monitoren. Duurzaamheid Binnen alle nieuwbouw en aanpassingen is veel aandacht voor duurzaamheid. In de Toren op de Zernike Campus wordt de Warmte Koude Opslag (WKO) gebruikt om te koelen. Verwarmen gebeurt middels de WKK (Warmte Kracht Koppeling). Om de WKO-installatie zo optimaal mogelijk te benutten zullen zoveel mogelijk gebouwdelen op de Zernike Campus behorend tot het “economiecomplex” in de toekomst gebruik maken van de WKO. In ieder geval het Atrium, het Agebouw, het D-gebouw en het E-gebouw en waarschijnlijk ook De Appel. Het Instituut voor Sportstudies zal zowel verwarmd als gekoeld worden met behulp van de WKO. Ook op andere terreinen wordt aan duurzaamheid gedacht. Zo gaan lichten in nieuwe panden automatisch uit als er een bepaalde tijd geen beweging in de ruimte is gesignaleerd en is de isolatie van de nieuwe gebouwen optimaal.


7. JAARREKENING GRONDSLAGEN VOOR DE JAARREKENING Algemeen De grondslagen voor de waardering van de activa en passiva en de bepaling van het exploitatiesaldo zijn gebaseerd op de OCW Richtlijn Jaarverslaggeving voor het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Voor zover niet anders is vermeld worden activa, fondsen, voorzieningen, saldi rijksbijdrage en schulden opgenomen tegen de nominale waarde. De rechtspersonen waarin de hogeschool een kapitaal- en/of organisatiebelang heeft en waar bovendien sprake is van een materieel financieel belang zijn opgenomen in het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Er is hierbij geen sprake van integrale consolidatie maar van het activeren van een vordering op verbonden partijen en het crediteren van het eigen vermogen van die partijen ten gunste, eventueel ten laste, van het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Immateriële vaste activa De goodwill die is betaald bij de overname van de SOSA is verantwoord onder de immateriële vaste activa. Het is gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en wordt in 3 jaar afgeschreven. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs verminderd met de toegepaste lineaire afschrijvingen op basis van de verwachte economische levensduur en de eventuele restwaarde. Afboekingen door verkoop, buitengebruikstelling of tenietgaan worden afzonderlijk vermeld. De activeringsgrens voor inventaris en apparatuur is € 2.500,- met uitzondering van computerapparatuur. Deze apparatuur wordt in principe altijd geactiveerd met een ondergrens van € 250,-. De gehanteerde categorieën zijn (samen met de afschrijvingstermijnen en –percentages): • • • • • • • • • • • • •

Gebouwen van voor 2000 Gebouwen vanaf 2000 / Casco Gebouwen vanaf 2000 / Afbouw Gebouwen: inbouw Gebouwen: investering in huurpanden Sportterreinvoorzieningen Overige terreinvoorzieningen Bouwkundige voorzieningen en installaties Meubilair (inventaris) Computerapparatuur Audiovisuele apparatuur Instrumenten en overige apparatuur Industriële machines en apparatuur

30 jaar (3,33%) 60 jaar (1,67%) 30 jaar (3,33%) 15 jaar (6,67%) 10 jaar (10,0%) of kortere huurtermijn 10 jaar (10,0%) 30 jaar (3,33%) 15 jaar (6,67%) 12 jaar (8,33%) 4 jaar (25,0%) 5 jaar (20,0%) 7 jaar (14,33%) 12 jaar (8,33%)

Met ingang van 2000 worden de nieuwe richtlijnen van OCW gevolgd met betrekking tot de investeringen in gebouwen. Op de (sport)terreinen wordt niet afgeschreven, op de (sport)terreinvoorzieningen wel.


Financiële vaste activa Leningen u/g De leningen zijn verstrekt op basis van overeenkomsten waarin is vastgelegd op welke termijn de lening wordt afgelost, tegen welk rentepercentage geleend wordt en indien van toepassing, welke zekerheden er zijn verstrekt. Vlottende activa Voorraden De voorraden gebruiksgoederen worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs waarbij rekening wordt gehouden met incourantheid. Onderhanden werk Vooruitbetaalde kosten of vooruitgefactureerde bedragen van een project op balansdatum worden verantwoord onder de voorraad onderhanden werk. Voorzienbare verliezen worden in mindering gebracht op het onderhanden werk. Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde waarbij rekening wordt gehouden met een risico voor mogelijke oninbaarheid. Vorderingen waartegenover ook een schuld staat in de vorm van vooruitontvangen bedragen, zijn gesaldeerd opgenomen in de balans. Eigen Vermogen Het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen is opgebouwd uit de in het verleden behaalde resultaten. Andere mutaties in het eigen vermogen komen tot stand door stelselwijzigingen of door het opnemen van verbonden partijen in het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Het resultaat van het verslagjaar op het initieel onderwijs wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Is een deel van het resultaat tot stand gekomen door activiteiten in projectvorm die nog niet zijn afgerond, dan wordt dat deel overgeheveld naar de bestemde reserve. Andere bestemde reserves zijn er voor geconsolideerde verbonden partijen en huisvestingsbeleid. Egalisatierekening investeringssubsidies Ontvangen subsidies die betrekking hebben op investeringen (in materiële vaste activa) worden gelijkmatig verdeeld over de jaren waarin de betreffende activa wordt afgeschreven. De jaarlijks vrijvallende bedragen van de egalisatierekening worden als bate verantwoord. Voorzieningen Voorzieningen worden in de balans opgenomen voor: • Verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, maar redelijkerwijs is in te schatten; • Op balansdatum aanwezige risico’s van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs valt in te schatten; • Lasten die in een volgend jaar zullen worden gemaakt, als de oorsprong voor die lasten in het verslagjaar of in een voorgaand verslagjaar ligt en de voorziening er toe dient de lasten gelijkmatig te verdelen over een aantal verslagjaren.


Alleen de voorzieningen waarbij sprake is van concrete risico’s die het normale ondernemersrisico te boven gaan, zijn opgenomen. Langlopende schulden Liquiditeitsbijdrage 1988 Dit betreft door het ministerie beschikbaar gestelde middelen ter dekking van het liquiditeitstekort, voortkomend uit gespreide inning van collegegelden. Bouwleningen De bouwleningen bij de Bank der Nederlandse Gemeenten (BNG) waarvoor de Stichting Waarborgfonds HBO zich garant heeft verklaard, zijn op 18 april 2005 afgelost. Op deze datum is een nieuwe financiering aangegaan bij het ministerie van Financiën en is het recht op eerste hypotheek verleend aan de Staat der Nederlanden voor een aantal panden aan het Zernikeplein (kadastraal bekend als Penningsdijk 6, Landleven 10, Zernikeplein 1 en Blauwborgje). Kortlopende schulden Onder kortlopende schulden zijn de bedragen ondergebracht die nog betrekking hebben op het verslagjaar maar op balansdatum nog niet zijn betaald en bedragen die zijn ontvangen in of voor het verslagjaar en aan opvolgende jaren moeten worden toegekend. Exploitatiesaldo Het saldo van de baten en lasten is tot stand gekomen met inachtneming van de volgende beginselen: -Toerekeningsbeginsel: baten en lasten worden toegerekend aan dat jaar waar ze betrekking op hebben, hierbij wordt er van uitgegaan dat onderwijstaken gelijkmatig over het jaar zijn verdeeld. -Realisatiebeginsel: winsten worden genomen voorzover zij in het verslagjaar zijn gerealiseerd. -Voorzichtigheidsbeginsel: verliezen of risico’s worden opgenomen voorzover zij bekend zijn geworden vóór het opmaken van de jaarrekening. Baten Rijksbijdragen OCW De baten die in een verslagjaar zijn ontvangen van het ministerie worden in totaliteit verantwoord en zijn gebaseerd op de laatst verschenen brief over het –verantwoorde- kalenderjaar. Collegegelden De collegegelden worden verantwoord volgens het baten- en lastenstelsel. Overige grondslagen Rapporteringsvaluta Alle in dit jaarverslag vermelde bedragen zijn genoteerd in euro’s. Daar waar afkortingen gebruikt worden van K€ en M€ wordt bedoeld € x 1.000 respectievelijk € x 1.000.000. Stelselwijziging Er hebben geen stelselwijzigingen plaatsgevonden in het verslagjaar.


BALANS Balans per 31-12-2007 1

Activa 31-12-2007

31-12-2006

Vaste activa 1.1 1.2 1.3

Immateriële vaste activa Materiële vaste activ a Financiële vaste activa

0 117.976 1.072

T otaal vaste activa

258 99.222 526

119.048

100.006

Vlottende activa 1.4 1.5 1.6

Voorraden Vorderingen Liquide middelen

1.566 17.260 -156

1.980 17.395 6.920

T otaal vlottende activa

Totaal activa

2

18.670

26.295

137.718

126.301

Passiva 31-12-2007

2.1

Eigen vermogen

31-12-2006 50.549

47.617

Vreem d vermogen 2.2 2.3 2.4 2.5

Egalisatierekening investeringssubsidies Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden

T otaal vreemd vermogen

Totaal passiva

677 3.393 27.768 55.331

816 4.871 27.768 45.229

87.169

78.684

137.718

126.301


EXPLOITATIEOVERZICHT Exploitatierekening 2007 2007

3

Baten

3.1 3.2 3.3 3.4

Rijksbijdragen OCW Collegegelden Baten werk i.o.v. derden Overige baten

112.429 31.882 7.088 14.454

Lasten

4.1 4.2 4.3

Personele lasten Afschrijvingen Overige instellingslasten

116.054 12.007 34.121

T otaal lasten

Saldo baten en lasten

5

Financiële baten en lasten

5.1 5.2

Financiële baten Financiële lasten

Resultaat uit gewone bedrijfsvoering

6

Buitengewone bedrijfsvoering

6.1 6.2

Buitengewone baten Buitengewone lasten Saldo buitengewone bedrijfsvoering

Exploitatieresultaat

100.748 29.647 7.068 13.934

162.208

112.713 12.711 34.636

151.397

103.523 11.520 33.381

162.182

160.060

148.424

3.671

2.148

2.973

269 1.007

Saldo financiële baten en lasten

2006

107.330 31.515 8.483 14.880

165.853

T otaal baten

4

Begroting 2007

348 2.205

336 933

-738

-1.857

-597

2.933

291

2.376

0 0

0 0

0 0

0

0

0

2.933

291

2.376


KASSTROOMOVERZICHT Kasstroomoverzicht 2007 2007

2006

Kasstroom uit operationele activiteiten Exploitatieresultaat Overige mutaties Eigen Vermogen

2.933 -1

Afschrijvingen vaste aktiva

Mutaties werkkapitaal - Voorraden - Vorderingen - Effecten - Kortlopende schulden

2.376 1

2.932

2.377

11.991

11.521

414 135 0 10.102

-609 -119 0 1.658

10.651

Mutaties egalisatierekening Mutaties voorzieningen

-139 -1.478

930

-89 -308

-1.617

-397

23.957

14.431

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Immateriële vaste activa Materiële vaste activ a Financiële vaste activa

0 -30.487 -546

0 -18.412 -354

-31.033

-18.766

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie kredietinstellingen Mutatie overige langlopende schulden

0 0

Mutatie liquide middelen

Beginstand liquide middelen Mutatie liquide middelen

Eindstand liquide middelen

4.998 0

0

4.998

-7.076

663

6.920

6.257

-7.076

663

-156

6.920


TOELICHTING OP DE BALANS Toelichting op de balans 1

Activa Vaste activa

1.1

Immateriële vaste activa Verkrijgingsprijs t/m 2006

Afschrijvin gen t/m 2 006

Boekwaard e 31-12-200 6

Investeringen 2007

Desinvesteringen 2007

Afschrijvingen 2007

Boekwaarde 31-12-2007

Goodwill (overname SOSA)

775

517

258

0

0

258

0

T otaal immateriële vaste activa

775

517

258

0

0

258

0

Toelichting: Op 23-12-2004 heeft het College van Bestuur (CvB) besloten de opleiding SOSA (in de sociaal agogische sector) over te nemen van Hogeschool Inholland. Op 31-12-2004 is de overeenkomst getekend. Voor de overname is een bedrag aan goodwill betaald van K€ 775. De afschrijving daarvan vindt plaats in 3 jaar, met ingang van 1-1-2005. Per 31-12-2007 is de goodwill volledig afgeschreven.

1.2

Materiële vaste activa

1.2.1 1.2.1.1 1.2.1.2 1.2.1.3

Gebouwen en terreinen Gebouwen Terreinen Gebouwen in uitvoering

1.2.2

Verkrijgingsprijs t/m 2006

Afschrijvin gen t/m 2 006

Boekwaard e 31-12-200 6

Investeringen 2007

Desinvesteringen 2007

Afschrijvingen 2007


125.407

61.866

63.541

10.84 1

0

6.921

67.461

9.706

63

9.643

0

0

15

9.628

10.118

0

10.118

13.72 2

0

0

23.840

145.231

61.929

83.302

24.56 3

0

6.936

100.929

41.045

25.125

15.920

5.92 4

0

4.797

17.047

186.276

87.054

99.222

30.48 7

0

11.733

117.976

Inventaris en apparatuur

T otaal materiële vaste activa

Toelichting: In 2007 zijn de bouwprojecten "Atrium" en "D-gebouw" opgeleverd en hierdoor heeft in 2007 een mutatie plaatsgevonden van Gebouwen in uitvoering naar Gebouwen. Het nieuwbouwproject "Sportstudies" is begin 2008 opgeleverd en vormt per 31-12-2007 het saldo op Gebouwen in uitvoering.

1.2.a

OZB en verzekerde waarde gebouwen en terreinen

1.2.a.1

OZB-waarde gebouwen en terreinen (in K€)

1.2.a.2

Verzekerde waarde gebouwen (in K€)

1.2.b

Boeken: aanschaf 2007 (in K€)

1.3

Financiële vaste activa

Bedrag

Peildatum

90.174

1-1-2007

192.200

22-05-2007

399

Boekwa arde 31-12-2 006

1.3.1

(excl. nieuwbouw)

Muta ties +/+ 200 7

Mutaties -/2007


Overige leningen u/g GEON / Groningen

172

0

0

172

Unica / Zwolle

354

564

18

900

0

0

0

0

526

564

18

1.072

Techno match / Groningen (tevens voorzien)

T otaal financiële vaste activa

Toelichting: De lening aan Geon dient te worden afgelost voor 1 januari 2010. De rente van deze lening is variabel en is minimaal 2% en maximaal 6%. In verband met de investering in energievoorzieningen (warmte-koude-opslag) voor het Economiegebouw is in 2006 een geldlening verstrekt aan Unica ten bedrage van k€ 354. Aanvullend op deze overeenkomst is eind 2007 voor het Corpushuy s een lening aan Unica van K€ 564 verstrekt. Aflossingen vinden plaats overeenkomstig maandelijkse termijnen per locatie. Met Technomatch is in 2003 een achtergestelde lening aangegaan voor een bedrag van K€ 103. Deze lening is ook voorzien en daarom per saldo 0.


Vlottende activa 1.4

Vlottende activa Voorraden

1.4.1

Gebruiksgoederen

31-12-2007 438

442

projecten en contractonderzoek

1.128

1.538

T otaal voorraden

1.566

1.980

Syllabi en kantoorbe nodigdheden

1.4.2

31-12-2006

Onderhanden werk i.o.v. derden

1.5

Vorderingen

1.5.1

Debiteuren

1.825

1.870

1.5.2

Studenten

11.659

10.573

1.5.3

Overige vorderingen

1.417

2.677

1.5.4

Overlopende activa

2.359

2.275

T otaal vorderingen

17.260

17.395

31-12-2006

31-12-2007

Toelichting: De vordering op studenten is hoger door gestegen studentenaantallen en de afschaffing van de garantieincasso. Hierdoor is de Hanzehogeschool Groningen met ingang van studiejaar 2007-2008 zelf verantwoordelijk voor de incasso van collegegelden wat een vertragend effec t heeft op de binnenkomst van gelden. De overige vorderingen zijn gedaald met M€ 1,2. Deze daling wordt met name veroorzaakt doordat de te vorderen subsidie m.b.t. het SNN (K€ 728) in 2007 ontvangen is.

1.6

Liquide middelen 31-12-2007

1.6.1 1.6.2

31-12-2006

Banken Kasmiddelen

-191 35

6.903 17

T otaal liquide middelen

-156

6.920

Toelichting: Zoals ook blijkt uit het kasstroomoverzicht is het liquiditeitssaldo per ultimo 2007 afgenomen met K€ 7.076 ten opzichte van 2006. De afname van de liquide middelen wordt voornamelijk veroorzaakt door de investeringen in nieuw- en verbouw van gebouwen en inventarissen.


2

Passiva

2.1

Eigen vermogen Mutaties

2.1.2

Bestemming resultaat

Overige mutaties

Saldo 31-12-2007

Algemene reserve 29.062

3.037

-1.649

30.450

Contractactiviteiten

609

450

44

1.103

Overige

408

0

0

408

T otaal bestemmingsreserves

-2 14.216 3.323 17.537

-67 0 -487 -554

0 0 1.605 1.605

-69 14.216 4.441 18.588

T otaal eigen vermogen

47.616

2.933

0

50.549

Algemeen

2.1.3

Sal do 31-12-2 006

Bestemmingsreserves EV geconsolide erde verbonden partijen Reserve h uisvestingsbeleid Projecten

Toelichting: Mutaties in de bestemmingsreserves hebben betrekking op afgeronde projecten en activiteiten waarvan het saldo wordt toegevoegd of onttrokken aan de algemene reserve. Uit het EV geconsolideerde verbonden partijen blijkt het bedrag waarvoor de betreffende stichtingen zijn geconsolideerd in de jaarrekening.

2.2

Egalisatierekening investeringssubsidies Mutaties Saldo 31-12-2006

Ontvang en subsidies

Saldo 31-12-2007

Toegereke nde subsidies

T echnologische Werkplaats Academie voor Popcultuur T oyota HC Jeol electronenmicroscoop

165 481

0 0

28 80

137 401

42 128

0 0

23 8

19 120

T otaal egalisatierekening

816

0

139

677

Toelichting: De hier genoemde investeringen zijn door externe partijen gesubsidieerd. Om deze investeringen zichtbaar te houden is een egalisatierekening gevormd waaruit jaarlijks een bedrag vrijvalt ter compensatie van de afschrijvingslasten.

2.3

Voorzieningen Mutaties

2.3.1

W achtgelden

2.3.2

Overige voorzieningen

Onderverdeling saldo 2007

Saldo 31 -1 2-2006

Dotaties 2 007

Onttrekkinge n 200 7

Vrijval 2007

Saldo 31-12-2007

< 1 jaar

1-5 jaar

> 5 jaar

1.291

93

121

0

1.263

322

923

18

1.031 574 1.457 518 0

36 0 584 0 0

747 0 744 21 0

92 0 63 403 0

228 574 1.234 94 0

182 0 494 24

46 0 617 71

0 574 123 0

3.580

620

1.512

558

2.130

4.871

713

1.633

558

3.393

Reorganisatie Waarborgfonds Overige personele voorzieningen Betalingsverplichting laptopregeling Overige

T otaal voorzieningen

Toelichting: Het saldo van de voorzieningen laat een dalende trend zien. De reorganisatievoorziening is in 2007 gebruikt vanwege de inkrimping van HanzeConnect. De bedragen die opgenomen zijn onder de overige personele voorzieningen, zijn gebaseerd op een periode van 5 jaar, bij de reorganisatievoorziening van HanzeConnect is dit korter. De voorziening met betrekking tot de laptopregeling is fors gedaald door een vrijval van K€ 403. Tot deze vrijval is besloten omdat er beduidend minder gebruik van de regeling wordt gemaakt dan verwacht.


2.4

2.4.1

Langlopende schulden Aangegan e leningen o/g

Aflossingen 2007

Sch ulden kt 2008


Rentepercentage

Resterende l ooptijd

25.500

8

0

8

25.500

4,05 3,08

20 5

2.268

0

0

0

2.268

27.768

8

0

8

27.768

Kredietinstellingen (bouwleningen) Leningen MvF

2.4.2

Bedrag leni ng 31-12-2 006

Langlopende schulden aan OC W Liquiditeitsbijdrage 1988

T otaal langlopende schulden

Toelichting: In 2005 zijn nieuwe leningen aangegaan bij het ministerie van Financiën. Ook is vanaf dat moment gestart met "schatkistbankieren" waarbij een rekening-courant verhouding bestaat tussen de Hanzehogeschool Groningen en het ministerie van Financiën. Dagelijks worden de saldi van de betreffende bankrekeningen vereffend. In 2007 zijn twee nieuwe leningen aangegaan bij het ministerie van Financiën voor in totaal M€ 8. Deze leningen dienen uiterlijk per 31-12-2008 te zijn afgelost en zijn derhalve opgenomen onder de k ortlopende schulden.

2.5

Kortlopende schulden 31-12-2007

2.5.1

Crediteuren

2.5.2

Verbonden partijen St. Stud.fnds. Ac. Minerva (Art and Food) Kunstvakondw. (SKIN / vh NMC)

31-12-2006 5.632

2.964 0

0 69

-66 68 69

2

3.632

2.757

2.5.3

Belastingen en premies sociale verzekeringen

2.5.4

Schulden terzake pensioenen

1.445

1.320

2.5.5

Overige kortlopende schulden

11.027

5.556

2.5.6

Overlopende passiva Vooruitontvangen collegegelden Geoormerkte subsidies OCW Niet-geoormerkte subsidies OCW Vakantiegeld Vakantiedagen Salarissen Levensfasebewust pers.beleid Vooruitontvangen bedragen

T otaal kortlopende schulden

22.196 120 337 3.575 1.871 134 0 5.293

20.806 110 349 3.202 1.675 21 540 5.927 33.526

32.630

55.331

45.229

Toelichting: Het crediteurensaldo is ultimo 2007 fors hoger door toewijzing van een groter aantal kostenfacturen aan het boekjaar 2007. In 2006 is een groot deel van deze kosten opgenomen onder de Overige kortlopende schulden. Tevens heeft ultimo 2007 een tijdelijke vertraging binnen het goedkeuringsproces van het Facilitair Bedrijf een verhogend effect op het crediteurensaldo gehad. Onder de Overige kortlopende schulden zijn een tweetal leningen van het ministerie van Financiën opgenomen ter grootte van in totaal M€ 8. Deze leningen zijn verstrekt in 2007 en dienen uiterlijk 31-12-2008 te worden afgelost. Deze twee leningen buiten beschouwing latend zijn de Overige kortlopende schulden gedaald met M€ 2,5. Naast het verlagend effect van de bovengenoemde stijging van crediteuren waren in 2006 o.a. posten opgenomen voor rente bouwlening (K€ 383), risico SSHO (K€ 218), schuld NHL (K€ 100) en een verrekening met Den Haag (Kunsten, K€ 183) welke niet meer in 2007 zijn opgenomen. Het saldo van de overlopende passiva ligt in de lijn van 2006. Door gestegen studentenaantallen en medewerkers zijn bedragen als vooruitontvangen collegegeld, vakantiegeld en vakantiedagen hoger. De reservering levensfasebewust personeels beleid is als gevolg van de nieuwe cao komen te vervallen.


Niet uit de balans blijkende verpl ichtingen Hyp oth ee kve rk laring Met inga ng van apri l 2005 is h et r ech t op eer st e hyp othe ek ve rleend aan d e Sta at d er Nede rlan den voor d e pa nde n aa n het Ze rnikeplein (kadastraal beke nd als Penning sdijk 6, Land lev en 10, Zernike plein 1 en Blauwb orgje). In deze gebouwen zijn onder me er de econo misch e e n de technische schools gevestigd. Daa rnaast h eeft de Hanzehog eschool Gron ing en ter instandhouding va n de stich ting Waar bor gfonds H BO ee n be dr ag als voorzien ing op de balans o pge nom en ter gro otte van 1% van h et b edr ag va n d e R ijksbijdrage in het jaa r va n af slu iten van de over eenkomst (1994). Mocht een hogesch ool de verplichting jege ns het W aarbo rgfo nds niet kunn en n akome n, d an kan door het Waarb or gf onds aa nspraak word en gemaakt op de gevo rmde vo orziening. Vorde rin g op OC W In 200 1 is de vordering op d e minister van OCW bet reffende I ZK, vakantie- uit kering en sociale la sten uit 1986/1987 afgeboekt. Deze vor de ring (K€ 2.71 9) blijft echte r wel b est aan en zal word en verrekend bij liquidatie van de hogeschool. In 2005 is ee n d eel va n de vo rdering inge lost weg ens het ve rva llen va n d e Z KOO-rege ling en het uit beta len hiervan door he t minister ie. La nglo pen de verplich ting en Euro pese Aa nbeste dingen In 200 7 hebbe n d e volg ende europese aanbes tedi nge n plaatsge von den : • M eub ila ir • Pa pier • U it zendper soneel • Gas • Elekt ra

Ba nkg aran ties De Stichtin g Hanzeh oge school Groni nge n he ef t per 31-12 -2007 bankgarantie s af geg even voor een totaalbedrag van K€ 2.519, te weten: - Stich ting Waar bor gfonds HBO ( K€ 5 74) - Stich ting IN m. b.t. huisvesting bui tenlandse st u den ten in Ee lde (K€ 64) - Cu ltura l Investm ents Holding s BV m.b.t. huur Ste enh ouwer skade in Gr on ing en (K€ 56) - NSI Kantor en b ega ne grond Zer nikepark 10 ( K€ 2 4) - Van Wijnen BV inza ke meer /minderwe rk n ieu wbou w Sp ortstud ies (M€ 1,8 ) De bankga ranties aan NSI en Van Wijnen zijn in 200 7 ver str ekt. Wa chtg elden Ten behoeve va n he t w ett elijk deel va n d e Wac htg eldrege ling besta at e en t oekomstig e ver pl ich ting . Per balansdatum blijkt het ech ter niet mogelijk te zijn van de betro kken instanties vol do end e in formatie te verkrijgen waarm ee e en voorzienin g voor deze wachtg eld en valt te bepalen . Wel is duide lijk dat he t ga at o m e en substantie el b edra g. Ove rig e v erplic htingen en claim s In ie der ver slagjaar lopen verschillende juridisc he procedure s. De ze zijn te ondersche ide n na ar b eroepen die zijn inge steld door studenten of personeelsleden, vor der ingen van derden, en e ventuele procedu res tegen of va nweg e be stu ur so rganen waar on der het ministerie van OCW. Be roepen die wor den ingesteld doo r stu den ten valle n on der het re gie m van artikel 7.60, 7.61 e n 7. 68 van de We t op he t ho ger onder wijs en wetenschappe lij k onderzoek. Het gaat daarb ij o m c irca 60 za ken pe r jaa r (2007) . Het ko mt voo r dat in het verlengde van een beroepsza ak schadevergoeding wor dt g evorde rd. Bij de procedures va n de HG tege n p erso nee ls lede n kan h et voorkomen dat, hetzij in het kad er van een min nelijke schikking, hetzij op basis van de uitspr aak van de kanto nrechter, een vergoe ding word t toe gekend. In 200 7 h eeft de H G ge en uitzon derlijke claims opge lopen. De Co mm issie Vervolgonde rzo ek Rekenschap ( Commissi e Schutte) he eft o p verzoek va n de staatsse cret ar is va n OC W on derzoek gedaan na ar mogelijke onregelmat ighe den in de bekostiging van instelling en voo r hoger onderwijs. De staat ssecretaris he eft in h et kader van het Ve rvol gon derzoek ten aanzien van de Hanzeho ges chool Gro nin gen besloten tot ter ugvorde ring van te ve el o ntvangen rijksbijdrag e te r hoogte va n € 1.44 6.951. Deze terugvo rdering is inmiddels verre kend via de r ijksbijdragen. D e H an zehoge schoo l Groningen heeft beroep ingesteld teg en het bes luit van de staat ssecret ar is. Het bero ep i s gericht t egen door de staatssecreta ris als on rech tma tige be oord eel de cases met een totale omvang van één miljoen euro. Inmiddels is het b er oe p do or de r ec htbank Gro ningen op 7 dece mbe r 2007 behandeld. Naar aa nle iding d aar van hee ft de Hanzeh oge school Gr oninge n H oger Beroep bij de Afdel ing Recht sp raak van de Raa d van St ate inge ste ld. In het afgelo pen verslagja ar zijn vo or het overig e g een ges chillen met derde n g erezen d ie naar huidig inzicht zullen resu lter en i n vorderingen tot schadeverg oed ing waaru it subs tan tiële finan ciële aanspra ken zulle n voortvlo eien.


B7

Overzicht verbonden partijen Beslissende zeggenschap (stichting of vereniging) Jur. Vorm

Statutaire zetel

Code activiteiten

Eigen vermo gen 31-12-2007

Exp loitatiesaldo 2007

Omzet 2007

Verklaring art. 2:403 BW

Consol idatie ja/nee

Stud.fnds Minerva - Art and Food

stichting

Groningen

4

0

-6 6

0

N

J

Stud.fnds Pri ns Claus Conserv.

stichting

Groningen

4

0

0

0

N

N

St. Noorder Muziek Centrum *)

stichting

Groningen

2

-69

-1

pm

N

J

Instr.fonds Will em van Lier

stichting

Groningen

4

0

0

0

N

N

Peter de Grote festival

stichting

Groningen

4

0

0

0

N

N

De Groot-Brugman fonds

stichting

Groningen

4

0

0

0

N

N

-69

-67

0

T otaal *) Ook genoemd als: St. kunstvakonderwijs o f SKIN

Overige verbonden partijen (minderheidsdeelneming en geen beslissende zeggenschap) Juridische vorm

Statutaire zetel

Code activiteiten

Hanzeplein

stichting

Gronin gen

4

Makarov Prelude

stichting

G roningen

4

Seniorena cademie HOVO Gron./Drenthe

stichting

Gronin gen

4

Gilde HBO

stichting

Den Haag

4

Huisvesting buiten landse studenten

stichting

Gronin gen

4

Toelichting: In het Overzicht verbonden partijen zijn de stichtingen vermeld waar de Hanzehogeschool Groningen wel of geen beslissende zeggenschap over had in 2007. Bedragen zijn niet vermeld voor zover het totaal van de exploitatielasten van de verbonden partij minder dan 1‰ van het totaal van de exploitatielasten van de Hanzehogeschool Groningen bevat.


TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING Toelichting op de Exploitatierekening 3

Baten

3.1

Rijksbijdragen OCW 2007

3.1.1

(Normatieve) Rijksbijdrage OCW (HBO)

3.1.2

Overige subsidies OCW Geoormerkte subsidies Niet-geoormerkte subsidies

T otaal Rijksbijdragen OCW

2006 111.933

177 319

100.136

55 557 496

612

112.429

100.748

Toelichting: In 2007 is meer Rijksbijdrage ontvangen dan in 2006 (totaal M€ 11,8). Dit is onder andere een direct gevolg van gestegen studentenaantallen, prijscompensaties en rijksbijdragen ten behoeve van kennisinnovatie. De hoogte van de rijksbijdragen sluit aan en is gebaseerd op de betreffende rijksbijdragebrieven. Hierbij is rekening gehouden met de extra bijdrage voor de SOSA-opleiding. De ontvangen overige subsidies, zowel de geoormerkte als de niet-geoormerkte, zijn in 2007 lager dan in 2006 (K€ 116). Het nietgeoormerkte deel bestaat voornamelijk uit vergoedingen voor stagebegeleiding en zij-instromers.

3.2

Collegegelden 2007

2006

Collegegelden (bekostigde studenten) Collegegelden (niet-bekostigde studenten) Restitutie collegegeld

31.904 1.480 -1.502

29.896 1.298 -1.547

T otaal Collegegelden

31.882

29.647

Toelichting: De stijging van het c ollegegeld wordt veroorzaakt door een groter aantal bekostigde studenten en het hogere collegegeld. De restitutie collegegelden is ondanks het groter aantal studenten gedaald ten opzichte van 2006 (K€ 45).

3.3

Baten werk in opdracht van derden

3.3.1

Opbrengst werk i.o.v. derden

3.3.1.1

Contractonderwijs

2007

2006

4.855

4.221

Overige contractactiviteiten

4.007

3.090

T otaal opbrengst werk i.o.v. derden

8.862

7.311

-1.774

-243

7.088

7.068

CA / P-HBO cursussen

3.3.1.2

3.3.2

Contractonderzoek

Mutaties onderhanden werk i.o.v. derden

T otaal baten werk i.o.v. derden


3.4

Overige baten 2007

3.4.1 3.4.2 3.4.3

Resultaat verbonden partijen Verhuur onroerende zaken Detachering personeel

3.4.4

Overige baten Subsidies Overige bijdragen van studenten Overige

T otaal overige baten

2006 -67 1.070 644

7.395 2.014 3.398

-48 556 446

8.274 2.265 2.441 12.807

12.980

14.454

13.934

Toelichting: Het resultaat op verbonden partijen is in 2007 het effect van de afwikkeling van Stichting Studentenfonds Minerva. Het resultaat van 2006 is uitsluitend van het NMC, over 2007 is het resultaat van NMC nihil. De baten uit verhuur zijn fors gestegen door inhuizing van het MLO van Noorderpoort College bij SILS (K€ 139 per jaar), hogere opbrengsten uit verhuur studentenhuisvesting (Martinihotel, €K 198) en vrijval van schuld Koninklijk onservatorium Den Haag (K€ 93).


4

Lasten

4.1

Personele lasten

4.1.1

Lonen en salarissen Overige personele lasten

2007 4.1.2 4.1.2.1 4.1.2.2 4.1.2.3

Dotatie voorz iening wachtgeld Ingehuurd personeel niet in loondiens t Dotatie overige personele voorzieningen Overige

93 10.415 415 4.923

T otaal overige personele lasten 4.1.3

2006 90.330

100.809

Uitkeringen (-/-) T otaal personele lasten

371 8.523 1.520 3.227 15.846

13.641

-601

-448

116.054

103.523

Toelichting: Ook in 2007 zijn de personele lasten sterk gestegen. De oorzaak ligt met name in een groter personeelsbestand (+136 fte), de ges tegen lonen o.a. als gevolg van de nieuwe cao en de gestegen sociale lasten. Het grotere personeels bestand is grotendeels het gev olg van het groeiend aantal studenten. Het effect van de nieuwe eindejaarsuitkering is opgenomen onder de overige personele lasten en bedroeg over 2007 M€ 1,8. De dotatie overige personele voorzieningen is fors lager door de vrijval van de reservering levensfasebewust pers oneelsbeleid ad M€ 1,1. 4.1.a

Aantal fte's per 31 december

2007 aantal fte's

W P / OP OBP

902 893

Overzicht bezoldigingen

2007

Loonkosten College van Bestuur (incl. pensioenlast)

1.659

2006 650

Raad van Toezicht

4.1.c

842 817 1.795

T otaal aantal fte's 4.1.b

2006 aantal fte's

489

47

32

Totaal salarislas ten CvB en RvT

697

521

Belastbaar jaarloon CvB-leden (alle bedragen incl. werkgevers- en werknemersdeel pensioenpremie) H.J. Pijlman M.C.J. van Os-Schaap W . Wieling* C. de Ruijter**

171 146 260 46

166 144 157 0

623

467

Opbouw jaarloon 2007 H.J. Pijlman M.C.J. van Os-Schaap W . Wieling* C. de Ruijter**

belastbaar loon 136 118 240 37

pensioenafdrachten 35 28 20 9

totaal 171 146 260 46 623

Toelichting: Het belastbaar jaarloon is opgenomen c onform de mees t recente voorsc hriften (Wopt) en de ministeriële regeling m.b.t. vaststelling normsalaris. Het grensbedrag voor publicatieplicht bedroeg over 2006 K€ 171, dit grensbedrag is over 2007 verlaagd naar K€ 169. Op basis van deze bedragen bestaat er over 2007 voor de heer H.J. Pijlman en de heer W. Wieling een publicatieplicht en melding naar het ministerie van Binnenlandse Zak en en Koninkrijk srelaties. In 2007 zijn de normale salariss tijgingen conform de cao-hbo van toepassing geweest. * In verband met het v ertrek van de heer W. Wieling per 31-8-2007 is door de Raad van Toezicht een éénmalige vergoeding toegek end ter compensatie van vervallen WW-rechten. ** In dienst per 1-9-2007.

Vergoeding leden RvT Voorzitter (1) Leden (5)

11 36

6 26

47 32 Toelichting: De leden van de RvT krijgen een vergoeding toegekend van K€ 6,3. Bij zitting in de auditcommissie (2) of de renumeratiecommissie (1) wordt een toeslag v an K€ 1,5 toegekend


4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4

Afschrijvingen

Immateriële vaste activa Gebouwen Inventaris en apparatuur Overige materiële vaste activa

T otaal afschrijvingen

2007

2006

258 6.936 4.795 18

258 6.647 4.596 19

12.007

11.520

Toelichting: De afschrijving immateriële vaste activa (K€ 258) heeft volledig betrekking op de overname van SOSA en de betaling van goodwill aan Hogeschool Inholland. Eind 2007 zijn diverse (nieuw-)bouwprojecten opgeleverd. Pas bij de oplevering hiervan wordt begonnen met afschrijven waardoor de afschrijvingslasten betrekking hebbend op de opgeleverde projecten alleen over de periode september t/m december 2007 zijn meegenomen. In de komende jaren zal de oplevering van diverse (nieuw-)bouwprojecten leiden tot een verdere toename van de afschrijvingslasten. Onder de Overige materiële vaste activa zijn de afschrijvingen op vervoersmiddelen opgenomen.

4.3

Overige instellingslasten 2007

4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5 4.3.6

Huur Dotatie onderhoudsvoorziening Inventaris en apparatuur Energie en water Heffingen Dotatie overige voorzieningen

4.3.7 4.3.7.1

Overige

2006

1.893 0 3.673 2.475 554 -404

1.960 0 4.250 1.511 604 44 8.191

8.369

Overige huisvestingslasten Klein onderhoud Schoonmaakkosten Overige

2.266 2.299 2.405

1.311 2.242 2.481 6.970

4.3.7.2

6.034

Overige beheerslasten Administratie en beheer Reis- en verblijfkosten Leer- en h ulpmiddele n Studentenvoorzieningen Tegemoetkoming stu derenden

T otaal overige instellingslasten

13.257 2.348 704 0 2.651

13.031 2.117 559 0 3.271 18.960

18.978

34.121

33.381

Toelichting: De overige instellingslasten zijn in 2007 met K€ 740 gestegen. Enkele belangrijke afwijkingen t.o.v. 2006: De stijging van water- en energielasten wordt veroorzaakt door een toename van het aantal m2 en door een vertraagde eindafrekening uit 2005 van K€ 594. Onder de Dotatie overige voorzieningen is de vrijval van de reservering betalingsverplichting laptopregeling opgenomen (K€ 403). De kosten Klein onderhoud zijn fors hoger ten opzichte van 2006 doordat gedurende het jaar op diverse locaties aanpassingen aan de huisvesting zijn gedaan waarvan de kosten rechtstreeks in het resultaat zijn opgenomen. Ook de éénmalige kosten van oplevering nieuwbouw zijn onder deze kostenpost opgenomen (in 2007 ca K€ 800) echter is in 2006 een vergelijkbaar bedrag aan éénmalige kosten opgenomen. De reis- en verblijfkosten zijn in 2007 K€ 231 hoger dan in 2006. Oorzaak hiervan is de toenemende internationalisering en de daarbij behorende recrutering in het buitenland.

5

Financiële baten en lasten

5.1 5.2

Rentebaten Rentelasten Saldo financiële baten en lasten

2007

2006

269 1.007

336 933

-738

-597

Toelichting: De rentebaten over 2007 zijn lager dan in 2006 door een lagere liquiditeitspositie gedurende een groot gedeelte van het jaar. Daarnaast is het bedrag aan rentelasten over 2007 hoger door het aangaan van extra financieringen, met name ten behoeve van nieuwbouwprojecten.


6 6.1 6.2

Buitengewone bedrijfsvoering 2007

2006

Buitengewone baten Buitengewone lasten

0 0

0 0

Buitengewoon resultaat

0

0

2007

2006

0,37 0,39 0,34 0,31 1,8%

0,38 0,42 0,58 0,54 1,6%

Kengetallen Solvabiliteit 1 Solvabiliteit 2 Liquiditeit Liquiditeit (quick ratio) Rentabiliteit


OVERIGE BIJLAGEN



C2

Voorstel bestemming exploitatiesaldo Het positieve resultaat van de Hanzehogeschool Groningen over het jaar 2007 bedraagt K€ 2.933. Voorgesteld wordt om K€ 1.882 ten gunste van de Algemene Reserves en K€ 1.051 ten gunste van de Bestemmingsreserves te brengen.

C3

Gebeurtenissen na balansdatum In april 2008 heeft de verkoop plaatsgevonden van de voormalige locatie voor Sportstudies aan de Van Swietenlaan. Deze verkoop heeft geleid tot realisatie van een substantiële boekwinst op de betreffende activa welke in de jaarrekening over 2008 verantwoord zal worden.

D1

Gegevens over de rechtspersoon Bestuursnummer Naam instelling Adres Postadres Postcode / Plaats T elefoon Fax E-mail Internet-site

40169 Hanzehogeschool Groningen Zernikeplein 7 Postbus 30030 9700 RM Groningen 050 - 595 5555 050 - 595 5678 [email protected] www.hanze.nl

Contactpersoon T elefoon Fax E-mail BRIN-nummer

dhr. drs. K. van der Wal 050 - 595 5521 050 - 595 5678 [email protected] 25BE Hanzehogeschool Groningen (HBO) 28AY Hanzehogeschool (BVE)


D2

Specificatie posten OCW Gebouwen volgens vastgestelde afschrijvingstermijnen Verkrijgings- Afschrijvingen t/m prijs t/m 2006 2006

1.2.1

Gebouwen voor 2000 Gebouwen vanaf 2000 Gebouwen in uitvoering Investering in huurpanden (Sport)terreinen & voorzieningen Bouwk. voorz. en techn. installaties Totaal gebouwen

2.5.3


Investeringen Desinvesteringen 2007 2007


Afschrijvingspercentage

51.748

24.528

27.220

0

0

2.041

25.179

3,33

21.203

3.201

18.002

9.68 5

0

1.324

26.363

3,33-6,67

10.118

0

10.118

13.72 2

0

0

23.840

1.029

409

620

30

0

105

545

9.706

63

9.643

0

0

15

9.628

10,00 3,33-10,0 6,67

0,00

51.427

33.728

17.699

1.12 6

0

3.451

15.374

145.231

61.929

83.302

24.56 3

0

6.936

100.929

Schuld 31-12-2006

Aflossingen 2007

Rest schuld 31-12-2007

Resterende l ooptijd

2.268

0

2.268

onbepaald

T.b.v. exploitat ie T. b.v. invest. 2007 2007

Saldo 31-12-2007

Langlopende schulden aan OCW

Liquiditeitsbijdrage 1988

2.6.9

Overlopende passiva

1

Geoormerkt en aflopend in 2007 Jaar en kenmerk Vooropleiding dans

Bedrag van toewijzing

07/145444U

Ontvangen t/ m 2006

Besteed t/m 2006

Saldo 31-12-2006

Ontvangen in 2007

5

0

0

0

5

5

0

0

5

0

0

0

5

5

0

0

Jaar en kenmerk


Ontvangen t/ m 2006

Besteed t/m 2006

Saldo 31-12-2006

Ontvangen in 2007


Saldo 31-12-2007

Allocht onenbeleid

06/100124U

170

57

25

32

57

74

0

15

Ruim baan voor talent

05/231701U

94

60

15

45

34

31

0

48

Studenten met functiebeperking

06/ 214526M

210

94

16

78

46

67

0

57

474

211

56

15 5

137

172

0

120

Jaar en kenmerk


Ontvangen t/ m 2006

Besteed t/m 2006

Saldo 31-12-2006

Ontvangen in 2007


Saldo 31-12-2007

Innovatiearr. Beroepskolom Sport Gn.

03/129519U

229

229

200

29

0

29

0

0

Zij-instroom PA 2006

06/ 139314M

272

272

0

272

0

272

0

0

Zij-instroom Sportstudies 2006

06/ 139314M

5

5

2

3

0

3

0

0

07/89227M

209

0

0

0

209

0

0

209

Totaal aflopend 2

Afschrijvingen 2007

Gebouwen, terreinen en bouwk.voorz.

Geoormerkt en doorlopend na 2007

Totaal doorlopend 3

Niet-geoormerkte subsidies

Zij-instroom PA 2007 Zij-instroom Sportstudies 2007 EVC maatwerk werkend leren

07/89227M

5

0

5

0

3

07/37461

125

0

0

0

125

0

0

125

07/ 110542M

11

0

0

0

11

11

0

0

Innovatiebox Opfriscursus herintredende leraren

06/192355U

0

9

7

7

0

2

2

0

0

513

209

30 4

352

319

0

337


Ontvangen t/ m 2006

Besteed t/m 2006

Saldo 31-12-2006

Ontvangen in 2007


Saldo 31-12-2007

Geoormerkt en aflopend op 31-12-2007 Geoormerkt en doorlopend na 2007 Niet-geoormerkte subsidies Overige subsidies: ontv. en bestedingen 2007 Toegerekende subsidies egalisatierekening 2007

5

0

0

0

5

5

0

0

474

211

56

15 5

137

172

0

120

865

513

209

30 4

352

319

0

337

45 9

494

496

0

457

0

Overige subsidies OCW

Naar schuld aan OC W Naar overlopende passiva

2

865

Totaal niet-geoormerkt

1 2 3

0

0

Saldo 31-12-2006

Saldo 31-12-2007

0 459

0 457


Bijlage SKO SKO subsidies Lectoraten en Kenniskringen Jaar en kenmerk

Bedrag toewijzing < 2007

Eigen bijdrage < 2007

Uitgaven < 2006

Saldo 31-12-2006

Bedrag toewijzing 2007

Eigen bijdrage 2007

Uitgaven 2007

Saldo 31-12-2007

Human Technology

03.031/SKO

454

217

682

-11

0

11

0

0

Bio Informatica

01.133/SKO

454

491

930

15

0

142

157

0

Lifelong Learning

03.936/SKO

650

61

416

295

0

56

347

4

Computervisualisatie

03.943/SKO

544

23

360

207

0

0

73

134

Transparante zorgverl. HGZO

01.181/SKO

544

348

894

-2

363

475

448

388

Rehabilitatie

02.305/SKO

454

212

591

75

13

43

99

32

Sportmanagement

02.326/SKO

454

175

633

-4

0

4

0

0

Arbeidsverhoudingen

02.150/SKO

726

287

881

132

0

9

141

0

Vastgoed / Real Est ate

03.095/SKO

276

0

210

66

137

61

131

133

Internat.Business & Communicat ions

02.282/SKO

454

0

233

221

0

36

100

157

Business Intelligence

02.261/SKO

454

14

252

216

0

55

198

73

St rategisch Ondernemen

01.180/SKO

454

49

488

15

0

0

15

0

Integraal Jeugdbeleid

06.104/SKO

318

12

41

289

0

91

178

202

Ruimtelijk e Transformaties

06.176/SKO

0

0

0

0

318

9

114

213

FEM voor het Middenbedrijf

06.960/SKO

0

0

0

0

68

0

10

58

Sportwetenschap

06.961/SKO

0

0

0

0

113

23

22

114

Creërend Ondernemen

06.959/SKO

0

0

0

0

182

1

11

172

1.514

1.194

1.016

2.044

1.68 0

Totaal SKO subsidies


8. BIJLAGEN NEVENFUNCTIES LEDEN COLLEGE VAN BESTUUR In het verslagjaar vervulden twee leden van het College van Bestuur niet-functiegerelateerde nevenfuncties.

Wel-niet bezoldigd Henk Pijlman FC Groningen Gronings-Drentse Sociëteit van Doopsgezinde Gemeenten Martiniplaza BV Monumentenfonds BV Stichting Onafhankelijkheidsfonds Stichting Technasium SKSG Stichting Noorderslag/Eurosonic

Marian van Os Camping Duinoord Hendrik van Boeijenoord

voorzitter Stichting Beheer Aandelen voorzitter Bestuur

Niet

voorzitter Raad van Commissarissen lid Raad van Commissarissen lid Bestuur

Wel (in kas Hanzehogeschool Groningen) Niet Niet

voorzitter Bestuur lid Raad van Commissarissen

Niet Wel (in kas Hanzehogeschool Groningen) Niet

lid Raad van Toezicht

lid Raad van Toezicht lid Raad van Toezicht (voorzitter auditcommissie)

Niet

Niet Niet


NETWERK VAN STRATEGISCHE PARTNERS IN HET BUITENLAND

SAMENWERKING MET BUITENLANDSE PARTNERINSTELLINGEN 2007 In onderstaand overzicht zijn alleen details opgenomen van de wederzijdse uitwisseling van studenten voor minimaal drie maanden. Andere vormen van samenwerking (docentenuitwisseling, samenwerking in projecten, wederzijdse korte bezoeken van studenten) zijn niet opgenomen. Studenten van buitenlandse partners die naar de Hanzehogeschool Groningen komen voor het behalen van een diploma zijn niet in deze lijst opgenomen; zij worden beschouwd als reguliere studenten.

SABC 3 School of Architecture, Built Environment & Civil Engineering NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Copenhagen University College of Engineering Vitus Bering Denmark

Denemarken

DK KOBENHA14

Civil Eng./ Constr. Eng.

Denemarken

DK HORSENS03

Architecture

Fachhochschule OOW, Oldenburg

Duitsland

D EMDEN01


Fachhochschule für Technik und Wirtschaft Berlin

Duitsland

D BERLIN14

Civil Engineering

Helsinki Polytechnic – STADIA

Finland

SF HELSINK37

Civil Engineering

Satakunta University of Applied Sciences

Finland

SF PORI08


TAMK University of Applied Sciences

Finland

SF TAMPERE03


Kumasi Polytechnic

Ghana

niet EU

Civil Engineering

Takoradi Polytechnic

Ghana

niet EU

Civil Engineering

Szent István Egyetem Ybl Miklós Müszaki Föiskolai Kar

Hongarije

HU GODOLLO01

Civil Engineering

Galway – Mayo Institute of Technology

Ierland

IRL GALWAY02


Universitas Katolik Parahyangan (UNPAR)

Indonesië

niet EU

Civil Engineering

Universitas Pelita Harapan

Indonesië

niet EU

Civil Engineering

Universitas Trisakti

Indonesië

niet EU

Civil Engineering

Universitas Kristen Petra

Indonesië

niet EU

Civil Engineering

Vilniaus Gedimino Technikos Universitetas

Litouwen

LT VILNIUS02

Civil Engineering

Politechnika Gdanska

Polen

PL GDANSK02

Civil Engineering

Politechnika Szczecinska

Polen

PL SZCZECI02

Civil Engineering

Universidad de Cádiz-Escuela Politécnica Superior de Algeciras

Spanje

E CADIZ01


Universidad Politécnica de Valencia E.T.S.I.D.

Spanje

E VALENCI02

Civil Engineering

Universidad Politécnica de Valencia E.T.S.G.E.

Spanje

E VALENCI02

Architecture

Czech Technical University of Prague

Tsjechië

CZ PRAHA10

Civil Engineering

University of Wolverhampton

Verenigd Koninkrijk

UK WOLVERH01

Civil Engineering

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal

1 2

1

2

1 1

2

2

1

Central University of Technology, Bloemfontein

Zuid Afrika

niet EU


Cape Peninsula University of Tech-nology, Cape Town

Zuid Afrika

niet EU


Tshwane University of Technology, Pretoria

Zuid Afrika

niet EU


Högskolan I Halmstad

Zweden

S HALMSTA01

Civil Engineering

2

TOTAAL

5

1

11


SACM 3 Academie Minerva NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

UIT Student Aantal

Académie Royale des Beaux-Arts de Bruxelles

België

B BRUXEL05

Fine Art

Hogeschool Gent

België

B GENT25

Fine Art

1

Ningbo University, Faculty of Communications & Arts The Royal Danish Academy of Fine Arts

China

niet EU

Fine Art

2

Denemarken

DK KOPENHA37

Fine Art

Bauhaus-Universität Weimar

Duitsland

D WEIMAR01

Fine Art

Fachhochschule Hannover

Duitsland

D HANNOVE05

Fine Art

Hochschule für Künste Bremen

Duitsland

D BREMEN03

Fine Art

Hochschule für bildende Künste Dresden

Duitsland

D DRESDEN04

Fine Art

Hochschule für bildende Künste Hamburg

Duitsland

D HAMBURG04

Fine Art

Muthesius Hochschule für Kunst und Gestaltung

Duitsland

D KIEL05

Fine Art

Pohjois-Karjalan Ammattikorkeakoulu, North Karelia Polytechnic

Finland

SF JOENSUU09

Fine Art

1

TAMK University of Applied Sciences

Finland

SF TAMPERE03

Fine Art

Villa arson Nice

Frankrijk

F NICE09

Fine Art

Ecole Spéciale d'Architecture

Frankrijk

F PARIS121

Architecture

Athens School of Fine Arts

Griekenland

G ATHINE06

Fine Art

2

National College of Art & Design

Ierland

IRL DUBLIN14

Fine Art

4 1

Iceland Academy of the Arts

IJsland

IS REYKJAV06

Fine Art

Accademia di Belle Arti “Accademia Albertina”

Italië

I TORINO04

Fine Art

Fondazione Accademia di Belle Arti P. Vannucci

Italië

I PERUGIA04

Fine Art

Accademia Ligustica di Belle Arti

Italië

I GENOVA03

Fine Art

Nagoya Zokei University, Komaki city

Japan

niet EU

Fine Art

Auckland Institute of Technology

Nieuw Zeeland

niet EU

Fine Art

Universität für Künstlerische und Industrielle Gestaltung Linz

Oostenrijk

A LINZ02

Fine Art

Kunsthøgskolen i Bergen

Noorwegen

N BERGEN04

Fine Art

Kunsthøgskolen i Oslo

Noorwegen

N OSLO07

Fine Art

Academy of Fine Arts

Polen

PL POZNAN12

Fine Art

Akademia Sztuk Pieknych we Wroclawiu

Polen

PL WROCLAW07

Fine Art

IN Student Aantal

1

1

2 1

1

2

4

Faculdade de Belas Artes da Universidade de Lisboa

Portugal

P LISBOA02

Fine Art

Escola Massana

Spanje

E BARCELO02

Fine Art

Universidad Complutense de Madrid

Spanje

E MADRID03

Fine Art

Marmara University

Turkije

TR ISTANBU05

Fine Art

Edinburgh College of Art

Verenigd Koninkrijk

UK EDINBUR04

Art & Design

2

Northumbria University

Verenigd Koninkrijk

UK NEWCAST02

Fine Art

1

1

University of Plymouth

Verenigd Koninkrijk

UK PLYMOUT01

Fine Art

California College of Arts & Crafts, Oakland

Verenigde Staten

niet EU

Fine Art

2

1

Hunter College, New York

Verenigde Staten

niet EU

Fine Art

2

Northern Arizona University, Flagstaff

Verenigde Staten

niet EU

Fine Art

1

2


Ohio State University, Columbus

Verenigde Staten

niet EU

Fine Art

State University of New York-Purchase College of Music

Verenigde Staten

niet EU

Fine Art TOTAAL

SAGZ 3 School of Health Care Studies NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

België

B BRUGGE11

Nutrition & Dietetics


België

B BRUGGE11

Physiotherapy

Lessius Hogeschool

België

B ANTWERP60

Speech Therapy

CVU Øresund

Denmark

DK KOBENHA51

22

13

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal

1 1

Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04

Medical Imaging & Radiation Oncology MMO

Katholische Fachhoch-schule Freiburg

Duitsland

D FREIBU04

Physiotherapy

Rheinisch Westfälische Technische Hochschule Aachen Helsinki Polytechnic -STADIA

Duitsland

D AACHEN01

Speech Therapy

Finland

SF HELSINK37

Oral Hygiene

Oulun Yliopisto

Finland

SF OULU01

Speech Therapy

The University of Malta

Malta

MT MALTA01

Speech Therapy

Høgskolen i Bergen

Noorwegen

N BERGEN05

Physiotherapy

Hogskolen I Oslo

Noorwegen

N OSLO23

Medical Imaging & Radiation Oncology

2

Høgskolen I Sør-Trøndelag

Noorwegen

N TRONDHE03


2

Høgskolen I Tromsø

Noorwegen

N TROMSO05


Academy of Physical Education in Krakow

Polen

PL KRAKOW12

Physiotherapy

Universidad Pontificia Comillas

Spanje

E MADRID02

Physiotherapy

Universidad de Valladolid

Spanje

E VALLADO01

Speech Therapy

Göteborg University

Zweden

S GOTEBOR01

Oral Hygiene

Ausbildungszentrum Insel, Bern

Zwitserland

niet EU

Physiotherapy TOTAAL

SASS 3 School of Social Studies NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

XIOS Hogeschool Limburg

België

B HASSELT03

Social Work

Katholieke Hogeschool Leuven

België

B LEUVEN18

Social Work

Katholieke Hogeschool Limburg

België

B HASSELT20

Social Work

Den Sociale Hojskole i Odense

Denemarken

DK ODENSE05

Social Work

Odense Socialpædagogiske Seminarium

Denemarken

DK ODENSE07

Social Work

Fachhochschule Jena

Duitsland

D JENA02

Social Work

Fachhochschule OOW, Ostfriesland

Duitsland

D EMDEN01

Social Work

Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04

Social Work

Katholische Fachhochschule Freiburg

Duitsland

D FREIBU04

Social Work

Katholische Hochschule für Sozialwesen Berlin

Duitsland

D BERLIN20

Social Work

Laurea University of Applied Sciences

Finland

SF VANTAA06

Social Work

1 2

2

2 2

1

6

10

UIT Student Aantal

IN Student Aantal

1

1


Rovaniemi Polytechnic, The school of Health Care and Social Services

Finland

SF ROVANIE02

Social Work

Elte - Bárczi Gusztáv Gyógype-dagógiai Tanárképzö Föiskolai Kar

Hongarije

HU BUDAPES01

Social Work

Klaipeda University

Litouwen

LT KLAIPED01

Social Work

Vilnius University

Litouwen

LT VILNIUS01

Social Work

Høgskolen i Telemark

Noorwegen

N PORSGRU01

Social Work

Fachhochschule St-Pölten

Oostenrijk

A ST-POLT03

Social Work

Upper Austria University of Appl. Sciences/Linz Campus

Oostenrijk

A WELS01

Social Work

Universidad de Málaga

Spanje

E MALAGA01

Social Work

University of South Bohemia Ceské Budejovice

Tsjechië

CZ CESKE01

Social Work

UMEA University

Zweden

S UMEA01

Social Work TOTAAL

SAVK 3 School of Nursing NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG


België

B LEUVEN18

Nursing

Katholieke Hogeschool St.Lieven

België

B GENT16

Nursing

Chengdu University

China

niet EU

Nursing

Centre for Higher Health Educations – Funen

Denemarken

DK ODENSE19

Nursing

Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04

Nursing

Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg Katholische Fachhochschule Freiburg

Duitsland

D HAMBURG06

Nursing

Duitsland

D FREIBU04

Nursing

Lahden Ammattikorkeakoulu

Finland

SF LAHTI11

Nursing

Rovaniemi Polytechnic, The School of Health Care and Social Services

Finland

SF ROVANIE02

Nursing

University of Debrecen

Hongarije

HU DEBRECE01

Nursing

Univeristà di Udine

Italië

I UDINE01

Nursing

Kaunas University of Medecine

Litouwen

LT KAUNAS03

Nursing

Høgskolen i Oslo

Noorwegen

N OSLO23

Nursing


Noorwegen

N PORSGRU01

Nursing

Høgskolen i Vestfold

Noorwegen

N TONSBER02

Nursing

Universidade do Algarve

Portugal

P FARO02

Nursing

University of Primorsky

Slovenië

SI KOPER03

Nursing

Universitat de Girona

Spanje

E GIRONA02

Nursing

Universidad de Valencia

Spanje

E VALENCI01

Nursing

Masaryk University

Tsjechië

CZ BRNO05

Nursing

University of Ostrava

Tsjechië

CZ OSTRAVA02

Nursing

1

1

UIT Student Aantal

IN Student Aantal

2

2

University of South Bohemia Ceské Budejovice

Tsjechië

CZ CESKE01

Nursing

2

Napier University

Verenigd Koninkrijk

UK EDINBUR09

Nursing

1

University of Paisley

Verenigd Koninkrijk

UK PAISLEY01

Nursing

Northern Arizona University, Flagstaff *

Verenigde Staten

niet EU

Nursing

Malmö Hogskola

Zweden

S MALMO01

Nursing

Röda Korsets Hogskola

Zweden

S STOCKHO18

Nursing

2 1


TOTAAL

SIBK 3 School of Business Management

2

8

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal

NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Hogeschool Gent

België

B GENT25

Real Estate Management


België

B LEUVEN18

Kobenhavns Tekniske Skole, Erhvervsakademi Bygge og Anlaeg

Denemarken

DK KOBENHA30

Personnel Managem. & Labour Relations Real Estate Management

Fachhochschule Augsburg

Duitsland

D AUGSBUR02

Fachhochschule Köln

Duitsland

D KOELN04

Fachhochschule OOW, loc. Oldenburg

Duitsland

D EMDEN01

Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04

Hochschule Nürtingen

Duitsland

D NURTING01


Duitsland

D FREIBU04

Helsinki University of Technology Université des Sciences et Technologies de Lille

Finland Frankrijk

SF ESPOO01 F LILLE01

Dublin Institute of Technology

Ierland

IRL DUBLIN27


FHS Kufstein Tirol University of Applied Sciences

Oostenrijk

A KUFSTEI01


Warsaw School of Economics

Polen

PL WARSZAW03


3

University of Ljubljana

Slovenië

SI LJUBLJA01


2

Slovak University of Technology in Bratislava

Slovak Republik

SK BRATISL01


1

Universidad de Alicante

Spanje

E ALICANT01


2


Spanje

E MALAGA01

Kingston University

Verenigd Koninkrijk

UK KINGSTO01

Personnel Managem. & Labour Relations Real Estate Management

1

Sheffield Hallam University

Verenigd Koninkrijk

UK SHEFFIE02


2

North Dakota State University, Fargo *

Verenigde Staten

niet EU


1

2

3

Personnel Managem. & Labour Relations Personnel Managem. & Labour Relations Personnel Managem. & Labour Relations Personnel Managem. & Labour Relations Real Estate Management

1

Personnel Managem. & Labour Relations Real Estate Management Personnel Managem. & Labour Relations

TOTAAL

SIBS 3 International Business School

1

2

10

11

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal 2


LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Australian International Hotel School, Kingston, Canberra

Australië

niet EU

IBMS

6

Curtin University of Technology, Bentley (Perth)

Australië

niet EU

IBMS

2

La Trobe University, Melbourne (Bendoora)

Australië

niet EU

IBMS

3 5

7

Ryerson Polytechnic University, Toronto Pontificia Universidad Catolica de Valparaíso the Hong Kong Polytechnic University Fachhochschule für Wirtschaft Berlin

Canada

niet EU

IBMS

Chili

niet EU

IBMS

China

niet EU

IBMS

7

5

Duitsland

D BERLIN06

IBMS

1

2


Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04

IBMS

Fachhochschule Münster

Duitsland

D MUNSTER02

IBMS

4

FH OOW, Ostfriesland

Duitsland

D EMDEN01

IBMS

9 2

Fachhochschule Pforzheim

Duitsland

D PFORZHE01

IBMS

Fachhochschule Regensburg

Duitsland

D REGENSBU02

IBMS

Fachhochschule Würzburg/Schweinfurt

Duitsland

D WURZBU03

IBMS

2

Universität Bayreuth *

Duitsland

D BAYREUTH 01

IBMS

1

International University Audentes

Estland

EE HARJUMA01

IBMS

1

HAAGA-HELIA University of Applied Sciences

Finland

SF HELSINK29

IBMS

5

Satakunta University of Applied Sciences *

Finland

SF PORI08

IBMS

Ecole des Practiciens du Commerce International de Cergy

Frankrijk

F CERGY05

IBMS

Ecole Supérieure de Commerce International

Frankrijk

F AV-FONT01

IBMS

Ecole Supérieure de Commerce de Grenoble

Frankrijk

F GRENOBL21

IBMS

1

1

ICN Business School

Frankrijk

F NANCY37

IBMS

2

2 2

2

5

1 6 1

5

4 3

ESC Rennes School of Business

Frankrijk

F RENNES27

IBMS

2

Université de La Réunion

Frankrijk

F ST-DENI01

IBMS

4

International Business School – Budapest

Hongarije

HU BUDAPES41

IBMS

3

The Hong Kong Polytechnic University

Hong Kong

niet EU

IBMS

Letterkenny Institute of Technology

Ierland

IRL LETTERK01

IBMS

Biznesa Augstskola Turiba

Letland

LV RIGA09

IBMS

The University of Macau

Macau

niet EU

IBMS

Kuala Lumpur Infrastructure University College

Maleisië

niet EU

IBMS

Escuela Bancaria y Comercial, Ciudad de México

Mexico

niet EU

IBMS

3

1

Tecnológico de Monterrey, Temixco, Morelos

Mexico

niet EU

IBMS

4

1

Universidad del Valle de Mexico - Campus Hermosillo Høgskolen i Østfold

Mexico

niet EU

IBMS

3

4

Noorwegen

N HALDEN02

IBMS

1

Universidad Católica de Santa María, Arequipa

Peru

niet EU

IBMS

4

Warsaw School of Economics *

Polen

PL WARSZAW03

IBMS

1

WSB Poznan School of Banking

Polen

PL POZNAN13

IBMS

1

Instituto Superior de Economia e Gestão/Univers. Técnica de Lisboa The Russian Economic Academy named after Plekhanov

Portugal

P LISBOA04

IBMS

Rusland

niet EU

IBMS

3

4

Centro Universit. EAE-Winterthur (Universitat Polit. de Catalunya)

Spanje

E BARCELO03

IBMS

5

1

Universidad de Alicante *

Spanje

E ALICANT01

IBMS

Universidad del País Vasco

Spanje

E BILBAO01

IBMS

8

8

Universidad de Granada

Spanje

E GRANADA01

IBMS

1

2

3

3 1 5

1

Universidad de Las Palmas de Gran Canaria

Spanje

E LAS-PAL01

IBMS

3

3

Universidad Complutense de Madrid

Spanje

E MADRID03

IBMS

6

10

Universidad Alfonso X el Sabio

Spanje

E MADRID17

IBMS

1

Universidad de Málaga *

Spanje

E MALAGA01

IBMS

1

Shih Chien University

Taiwan

niet EU

IBMS

6

UK CHELMSF01

MBA / IBMS

Prague School of Economics

Tsjechië

Anglia Ruskin University

Verenigd Koninkrijk

2

IBMS 8


Robert Gordon University

Verenigd Koninkrijk

UK ABERDEE03

IBMS


Verenigd Koninkrijk

UK PAISLEY01

IBMS

1


Verenigd Koninkrijk

UK SHEFFIEL02

IBMS

3

University of Akron

Verenigde Staten

niet EU

IBMS

3

Bloomsburg University

Verenigde Staten

niet EU

IBMS

1

2

North Dakota State University, Fargo

Verenigde Staten

niet EU

IBMS

1

1


Verenigde Staten

niet EU

IBMS

6

Utah State University, Logan

Verenigde Staten

niet EU

IBMS

1

1

The University of Alabama, Tuscaloosa

Verenigde Staten

niet EU

IBMS

1

1

St. Norbert College, Winsconsin, Greenbay

Verenigde Staten

niet EU

IBMS

1

5

Mälardalen University

Zweden

S VASTERA01

IBMS

diverse instellingen - geen vaste partners

IBMS TOTAAL

SICM 3 School of Communication & Media NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Edith Cowan University, Churchlands

Australië

niet EU

Communication

University of Western Sydney Hawkesbury, Richmond Hogeschool Antwerpen

Australië

niet EU

CO/IBMS

België

B ANTWERP57

Communication

Hogeschool West-Vlaanderen

België

B KORTRIJ03

Communication

The Royal School of Library and Information Science

Denemarken

DK KOBENHA10

Fachhochschule Furtwangen

Duitsland

D FURTWAN01

Information-services & Management Communication

Fachhochschule Potsdam

Duitsland

D POTSDAM03

Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04

Communication/Inform.services & Man. Communication

Hochschule der Medien Stuttgart

Duitsland

D STUTTGART06

Communication

Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg

Duitsland

D HAMBURG06

Information-services & Management

6

138

112

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal

2 2

2

1

University of Tartu

Estland

EE TARTU02

Communication

HAAGA-HELIA University of Applied Sciences

Finland

SF HELSINK29

Communication

2 2

Jyväskylä Polytechnic

Finland

SF JYVASKY11

Communication

Université René Descartes – Paris 5

Frankrijk

F PARIS005

Communication

University of Cape Coast

Ghana

niet EU

Communication

Technologiko Ekpedeftiko Idrima- Thessaloniki

Griekenland

G THESSAL12


TEI of West Macedonia

Griekenland

G KOZANI01

Budapest College of Communication

Hongarije

HU BUDAPES45

Tel Aviv University

Israël

Libera Università di Lingue e Comunicazione –IULM

Italië

2 2

1 3

1 1 3 3

1

niet EU


I MILANO05

Communication

1

4


1

University of Iceland

IJsland

IS REYKJAV01

Communication

Chung-Ang University

Korea

niet EU

Communication

Vilnius University

Litouwen

LT VILNIUS01

Communication

1 3

The University of Macau

Macau

niet EU

Communication

The University of Malta

Malta

MT MALTA01

Communication

2

Tecnológico de Monterrey, Temixco, Morelos

Mexico

niet EU

Communication

3

Auckland Institute of Technology

Nieuw Zeeland

niet EU

Communication

3

UNITEC

Nieuw Zeeland

niet EU

Communication

4

Høgskolen i Oslo

Noorwegen

N OSLO23


FH Joanneum Gesellschaft mbH

Oostenrijk

A GRAZ09

Communication

Universität Salzburg

Oostenrijk

A SALZBUR01

Communication

Instituto Politécnico de Coimbra-Escola Superior de Educacao

Portugal

P COIMBRA02

Communication

2

1

5 2 3 1

Nevsky Institute of Language and Culture

Rusland

niet EU

Communication

The Russian Economic Academy named after Plekhanov *

Rusland

niet EU

Communication

1 3

2

Univeristat Autònoma de Barcelona

Spanje

E BARCELO02

Communication

Universidad de Barcelona

Spanje

E BARCELO01



Spanje

E MALAGA01

Communication

7

16

Universitat Ramon Llull Facultat de Ciències de la Comunicació

Spanje

E BARCELO16

Communication

1

2

Universidad de Salamanca

Spanje

E SALAMAN02

Communication

2

Yeditepe University

Turkije

TR ISTANBU21

Communication

University of Makerere

Uganda, Africa

niet EU

Communication

Leeds Metropolitan University

Verenigd Koninkrijk

UK LEEDS02

Communication

2

Middlesex University

Verenigd Koninkrijk

UK LONDON067

Communication

2

1


Verenigde Staten

niet EU

Communication

4

1

Göteborgs University

Zweden

S GOTEBOR01

Communication

2

diverse instellingen - geen vaste partner

Communication TOTAAL

SIEN 3 School of Engineering NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Swinburne University Australia, Hawthorn

Australië

niet EU

Engineering

Arteveldehogeschool

België

B GENT39

Human Technology

Katholieke Hogeschool St.Lieven

België

B GENT16

Electrical Engineering

Aalborg Universitet

Denemarken

DK AALBORG01

Mechanical Engineering

Copenhagen University College of Engineering

Denemarken

DK KOBENHA14


Ingeniorhojskolen i Arhus

Denemarken

DK ARHUS08


Ingeniorhojskolen Odense Teknikum

Denemarken

DK ODENSE04


1

3

58

56

UIT Student Aantal

IN Student Aantal

2

3

1


Vitus Bering Denmark

Denemarken

DK HORSENS03


Fachhochschule Furtwangen

Duitsland

D FURTWAN01



Duitsland

D HANNOVE05

Technology Management


Duitsland

D HANNOVE05

Fachhochschule Kaiserslautern

Duitsland

D KAISERS02

Mechanical/ Electrical Engineering Mechanical/ Electrical Engineering

Fachhochschule Mannheim

Duitsland

D MANNHEI03



Duitsland

D EMDEN01



Duitsland

D EMDEN01



Duitsland

D EMDEN01



Duitsland

D EMDEN01

Laser Technology

Fachhochschule OOW, Wilhelmshaven

Duitsland

D EMDEN01


Fachhochschule Stralsund

Duitsland

D STRALSUND01


Fachhochschule für Wirtschaft Berlin *

Duitsland

D BERLIN06


Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04


Hochschule Bremerhaven

Duitsland

D BREMERH01


HAMK University of Applied Sciences

Finland

SF HAMEENL09



Finland

SF HELSINK37


Mikkelin University of Applied Sciences

Finland

SF MIKKELI06

Oulu University of Applied Sciences

Finland

SF OULU11

Mechanical/ Electrical Engineering Technology Management

1


Finland

SF OULU11


3

Satakunta University of Applied Sciences

Finland

SF PORI08


VAMK University of Applied Sciences

Finland

SF VAASA03


IUT de Grenoble de l'Université Joseph Fourier

Frankrijk

F GRENOBL01

Mechanical/ Electrical Engineering

Pôle Universitaire Léonard de Vinci

Frankrijk

F PARIS270


Université Jean Monnet de St. Etienne

Frankrijk

F ST-ETIE01


Université Paris 13

Frankrijk

F PARIS013


Université des Sciences et Technologies de Lille

Frankrijk

F LILLE01

Université de Technologie de Belfort-Montbéliard

Frankrijk

F BELFORT06

Mechanical/ Electrical Engineering Mechanical Engineering

Université de Technologie de Compiegne

Frankrijk

F COMPIEG01


2

Université de Technologie de Troyes

Frankrijk

F TROYES08


4

Université de Technologie de Troyes

Frankrijk

F TROYES08


Technological Educational Institute of Epirus

Griekenland

G ARTA01


Technological Educational Institute of Kavala

Griekenland

G KAVALA01


Budapest Polytechnic

Hongarije

HU BUDAPES16

Mech.Engineering/ Electr. Engineering

Athlone Institute of Technology

Ierland

IRL ATHLONE01

Mech.Engineering/ Electr. Engineering

1

7

1

2 1

5


2

Galway – Mayo Institute of Technology

Ierland

IRL GALWAY02


Rezeknes Augstskola

Letland

LV REZEKNE02



Noorwegen

N TRONDHE03


Hogskolen i Telemark

Noorwegen

N PORSGRU01

Mech.Eng./Electr.Eng/Human Techn.

University of Oslo

Noorwegen

N OSLO01

Mechanical/Electrical Engineering

Steyr school of Management

Oostenrijk

A WELS01

Technical University of Cluy-Napoca

Roemenië

RO CLUJNAP05

Mechanical/Electrical Engineering Electrical Engineering

Universitatea din Bacau

Roemenië

RO BACAU01

University Politehnica of Bucharest

Roemenië

RO BUCURES11

Mechanical/Electrical Engineering Electrical Engineering


Spanje

E BILBAO01



Spanje

E BILBAO01


1

Universitat Jaume I

Spanje

E CASTELL01

Universitat Politècnica de Catalunya

Spanje

E BARCELO03

Mech.Eng./Electr.Eng/Human Techn. Electrical Engineering

2

Universitat Politècnica de Catalunya

Spanje

E BARCELO03


Universidad Politècnica de València E.T.S.I.D.

Spanje

E VALENCI02


Universidad Politècnica de València E.T.S.I.D.

Spanje

E VALENCI02


Universidad de Zaragoza

Spanje

E ZARAGOZ01


Czech Technical University of Prague

Tsjechië

CZ PRAHA10

Loughborough University

Verenigd Koninkrijk

UK LOUGHB01

Mech.Eng./Electr.Eng/Human Techn. Mechanical Engineering

University of Bath

Verenigd Koninkrijk

UK BATH01

Mechanical/Electrical Engineering

University of Strathclyde

Verenigd Koninkrijk

UK GLASGOW02


Blekinge Tekniska Högskola

Zweden

SE KARLSKR01

Högskolan I Halmstad

Zweden

S HALMSTA01

Mechanical/Electrical Engineering Mechanical Engineering

Lulea University of Technology

Zweden

S LULEA01

Human Technology TOTAAL

SIFM 3 School of Facility Management

2

3

2

14

34

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal


LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Australian International Hotel School, Kingston, Canberra

Australië

niet EU

International Facility Management

6

the Hong Kong Polytechnic University

China

niet EU

3

Hochschule Bremen *

Duitsland

D BREMEN04

Jyväskylä Polytechnic

Finland

SF JYVASKY11

The Institute for Tourism IFT Macau

Macau

niet EU

International Management International Management International Management International Management

Facility

3

4 4

Facility Facility

1

Facility

4

1



Oostenrijk

A KUFSTEI01

Universidad del País Vasco *

Spanje

E BILBAO01


Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten

UK SHEFFIE02

Northern Arizona University, Flagstaff Wentworth Institute of Technology, Boston

Verenigde Staten Hochschule Wädenswil, SFH Zürcher Fachhochschule Zwitserland

niet EU niet EU CH ZUERICH18

diverse instellingen - geen vaste partner

International Facility Management International Facility Management

3


2

International Facility Management TOTAAL


LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG


België

B LEUVEN18

Fachhochschule Münster

Duitsland

D MUNSTER02

FH OOW, Ostfriesland

Duitsland

D EMDEN01

Fachhochschule Pforzheim

Duitsland

D PFORZHE01

Fachhochschule Regensburg

Duitsland

D REGENSBU02

Accountancy, Management Accountancy, Management Accountancy, Management Accountancy, Management Accountancy, Management

Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04


Oostenrijk

A KUFSTEI01

Universidad del País Vasco *

Spanje

E BILBAO01


Verenigd Koninkrijk

UK PAISLEY01

Accountancy, Management Accountancy, Management Accountancy, Management Accountancy, Management

België

B GENT25

Informatics

Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen

België

B KORTRIJK01

Informatics


Duitsland

D EMDEN01

Informatics

Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04

Informatics

Helsinki Polytechnic - STADIA

Finland

SF HELSINK37

Informatics


Finland

SF OULU11

informatics

VAMK University of Applied Sciences

Finland

SF VAASA03

Informatics

TEI of Thessaloniki

Griekenland

G THESSAL12

Informatics

Vilniaus Gedimino Technikos Universitetas

Litouwen

LT VILNIUS02

Informatics


Noorwegen

N TRONDHE03

Informatics

Universidad Politécnica de Madrid

Spanje

E MADRID05

Informatics

Blekinge Tekniska Högskola

Zweden

SE KARLSKR01

Informatics

Mälardalen University *

Zweden

S VASTERA01

Informatics

23

16

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal

Financial 1

Financial Financial Financial Financial

2

Financial

3

Financial

OPLEIDING HG

Hogeschool Gent

1

Financial

SIIC 3 School of Computer Science ERASMUS-CODE

2

Financial

TOTAAL

LAND

1


SIFE 3 School of Financial and Economic Management


7

5

1

UIT Student Aantal

IN Student Aantal

1

1


TOTAAL

SILS 3 Institute for Life Science & Technology NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Aalborg Universitet

Denemarken

DK AALBORG01

Chemistry


Duitsland

D EMDEN01

Microbiol., Biotechn.

Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04

Bio& Med. Lab.

Central Ostrobothnia Polytechnic

Finland

SF KOKKOLA05

Chemical Technology


Finland

SF HELSINK37

Bio& Med. Lab.


Finland

SF OULU11

Chemistry

Pôle Universitaire Léonard de Vinci *

Frankrijk

F PARIS270

Chemical Technology

Technological Educational Institute of Kavala

Griekenland

G KAVALA01

Chemistry


Noorwegen

N TRONDHE03

Bio& Med. Lab.

University of Oslo

Noorwegen

N OSLO01

Biology

Universidad de Barcelona

Spanje

E BARCELO01

Bio& Med. Lab.


Spanje

E BILBAO01

Chemical Technology

Institute of Chemical Technology

Czech Republic

CZ PRAHA01

Food Science and Technology

Palacky University in Olomouc

Czech Republic

CZ OLOMUC01

Biology, Chemistry, Biochemistry

University of Pardubice

Czech Republic Verenigd Koninkrijk

CZ PARDUB01

Biology, Chemistry, Biochemistry Bio& Med. Lab.

University of Strathclyde

UK GLASGOW02

TOTAAL

SIMM 3 School of Marketing & Management NAAM PARTNERINSTELLING

OPLEIDING HG

1

1

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal

3

1

1

0

5

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal

LAND

ERASMUS-CODE

HEC - Management School - University of Liège

België

B LIEGE01

IBL/Marketing/SBRM

2

University of Southern Denmark Hochschule Bremen Fachhochschule Furtwangen Fachhochschule Pforzheim

Denemarken Duitsland Duitsland Duitsland

DK ODENSE01 D BREMEN04 D FURTWAN01 D PFORZHE01

IBL/Marketing/SBRM IBL/Marketing/SBRM IBL/Marketing/SBRM IBL/Marketing/SBRM

3 1

Fachhochschule Regensburg HAAGA-HELIA University of Applied Sciences VAMK University of Applied Sciences

Duitsland Finland Finland

D REGENSBU02 SF HELSINK29 SF VAASA03

IBL/Marketing/SBRM IBL/Marketing/SBRM IBL/Marketing/SBRM

1

Groupe Ecole Supérieure de Commerce Toulouse

Frankrijk

F TOULOUS23

IBL/Marketing/SBRM

1

2

Università degli Studi di Bergamo

Italië

I BERGAMO01

IBL/Marketing/SBRM

2

3

Høgskolen i Telemark Steyr school of Management

Noorwegen Oostenrijk

N PORSGRU01 A WELS01

IBL/Marketing/SBRM IBL/Marketing/SBRM

1 1

Centro Universit. EAE-Winterthur (Universitat Politècnica de Catalunya) * Universidad de Málaga

Spanje

E BARCELO03

IBL/Marketing/SBRM

1

Spanje

E MALAGA01

IBL/Marketing/SBRM

2

ESEC Escuela Superior Europea

Spanje

F TOULOUS23

IBL/Marketing/SBRM

3

North Dakota State University, Fargo *

Verenigde Staten

niet EU

IBL/Marketing/SBRM

1



Verenigde Staten

niet EU

IBL/Marketing/SBRM TOTAAL

SIRE 3 School of Law NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG


België

B BRUGGE11

Social Legal Services/Law


België

B LEUVEN18


Den Sociale Hojskole i Odense

Denemarken

DK ODENSE05


Fachhochschule Jena

Duitsland

D JENA02


Fachhochschule Köln

Duitsland

D KOELN04



Duitsland

D EMDEN01


Hochschule Bremen

Duitsland

D BREMEN04


Hochschule f. Öffentliche Verwaltung Bremen

Duitsland

D BREMEN07



Duitsland

D FREIBU04


International University Audentes

Estland

EE HARJUMA01


Elte - Bárczi Gusztáv Gyógype-dagógiai Tanárképzö Föiskolai Kar

Hongarije

HU BUDAPES01


Bisznesa Augstskola Turiba

Letland

LV RIGA09


Vilnius Law and Business College

Litouwen

LT VILNIUS15


Universität Salzburg

Oostenrijk

A SALZBUR01


Jagiellonian University in Krakow

Polen

PL KRAKOW01


Universidad del Pais Vasco

Spanje

E BILBAO01


Universidad Zaragoza

Spanje

E ZARAGOZ01


Kingston University

Verenigd Koninkrijk

UK KINGSTO01



Verenigd Koninkrijk

UK PAISLEY01



Verenigde Staten

niet EU


Zürcher Hochschule Winterthur, School of Management

Zwitserland

CH ZURICH02


SISP 3 School of Sports Studies NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

La Trobe University

Australië

niet EU

Sport Health & Management

Vrije Universiteit Brussel Vrije Universiteit Brussel

België België

B BRUSSEL01 B BRUSSEL01

Physical Education Sport Health & Management

Ribe Statsseminarium

Denemarken

DK ESBJERG17

Physical Education

University of Southern Denmark

Denemarken

DK ODENSE01

Physical Education

Fachhochschule Heilbronn, Hochschule für Technik und Wirtschaft

Duitsland

D HEILBRO01


Universität Bayreuth

Duitsland

D BAYREUTH 01


4

17

11

UIT Student Aantal

IN Student Aantal

1

2

2 2 2

1

3

7

UIT Student Aantal

IN Student Aantal


Universitario di Scienze Motorie

Italië

I ROMA05

Sport, Health & Management

Lithuanian Academy of Physical Education

Litouwen

LT KAUNAS04

Physical Education

Høgskolen i Agder

Noorwegen

N KRISTIA01

Physical Education


Noorwegen

N PORSGRU01

Physical Education

Universitatea din Oradea Universitatea Transilvania din Brasov

Roemenië Roemenië

RO ORADEA01 RO BRASOV01

Physical Education Physical Education

University of Worcester

Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Zweden

UK WORCES01

Physical Education

UK NEWCAST 02


S MALMO01

Physical Education

Northumbria University Malmö Hogskola

TOTAAL

SPCC 3 Prins Claus Conservatorium NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

Lemmensinstituut Leuven

België

B BRUSSEL43

Music

Rhythmic Music Conservatory

Denemarken

DK KOBENHA39

Music

Fachhochschule Osnabrück

Duitsland

D OSNABRU02

Music

Hochschule für Künste /University of the Arts Bremen Hochschule für Musik Hamburg

Duitsland

D BREMEN03

Music

Duitsland

OPLEIDING HG

D HAMBURG05

Music

Hochschule für Musik & Theater “Felix Mendelssohn Duitsland Bartholdy” Leipzig

D LEIPZIG05

Music

Fachhochschule Osnabrück

Duitsland

D OSNABRU02

Music

Hochschule für Musik Würzburg

Duitsland

D WURZBUR02

Music

The Estonian Academy for Music

Estland

EE TALLINN03

Music

Lahden Ammattikorkeakoulu Lahti Polytechnic

Finland

SF LAHTI 11

Music

Pop and Jazz Conservatory Helsinki/Helsinki Polytechnic

Finland

SF HELSINK37

Music

Sibelius Academy Helsinki

Finland

SF HELSINK05

Music

Conservatorio Statale di Musica "Agostino Steffani" Castelfranco Veneto

Italië

I CASTELF01

Music

The Lithuanian Academy for Music

Litouwen

LT VILNIUS05

Music

Vilnius College in Higher Education (Viniaus kolegija) Høgskolen i Agder

Litouwen

LT VILNIUS10

Music

Noorwegen

N KRISTIA01

Music

Norges Musikhøgskole

Noorwegen

N OSLO03

Music

University of Music and Performing Arts Graz

Oostenrijk

A GRAZ03

Music

University of Music and Performing Arts Vienna

Oostenrijk

A WIEN08

Music

Universitatea Nationala de Muzica din Bucuresti

Roemenië

RO BUCURES03

Music

Conservatorio Superior de Música "Eduardo Martinez Spanje Torner"

E OVIED003

Music

Escola Superior de Música de Catalunya

Spanje

E BARCELO029

Music

Real Conservatorio Superior de Música de Madrid

Spanje

E MADRID27

Music

Akademie Muzickych umeni Praha

Tsjechië

CZ PRAHA04

Music

Janackova Akademie Muzickych umeni Brno

Tsjechië

CZ BRNO03

Music

Hacettepe Universitesi

Turkije

TR ANKARA03

Music

3

1

2

4

2

UIT Student

IN Student

Aantal

Aantal

1

1

1

1

1

1 1

2


Guildhall School of Music and Drama London

Verenigd Koninkrijk

UK LONDON081

Music

Trinity College of Music

Verenigd Koninkrijk

UK LONDON027

Music

University of Salford

Verenigd Koninkrijk

UK SALFORD01

Music

State University of New York-Purchase College of Music

Verenigde Staten

niet EU

Music


Zweden

S GOTEBOR01

Music

Malmö Musikhogskolan

Zweden

S LUND01

Music

Conservatoire de Musique de Lausanne

Zwitserland

CH DELEMONT03

1

Music TOTAAL

SPEA 3 School of Education NAAM PARTNERINSTELLING

LAND

ERASMUS-CODE

OPLEIDING HG

Hogeschool Antwerpen

België

B ANTWERP57

Primary Teacher Education

Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen

België

B KORTRIJK01


Hojvangsseminariet

Denemarken

DK SOBORG02


Ribe Statsseminarium

Denemarken

DK ESBJERG17

Primary Teacher Training

Viborg Seminariet

Denemarken

DK VIBORG01


Universität Leipzig

Duitsland

D LEIPZIG01


Oulun Yliopisto

Finland

SF OULU01


Tel Aviv University *

Israël

niet EU


St. Cyril and Methodius University, Skopje

Macedonië

niet EU


Høgskolen i Bergen

Noorwegen

N BERGEN05


Høgskolen i Oslo

Noorwegen

N OSLO23


Høgskolen Stord/Haugesund College

Noorwegen

N ROMMETV 01


Hogskolen i Telemark

Noorwegen

N PORSGRU01


Pädagogische Akademie der Erzdiözese Wien

Oostenrijk

A WIEN10


Escola Superior de Educacao de Santa Maria

Portugal

P PORTO20


Instituto Politéc.de Viana do Castelo – Escola Portugal Superiór de Educação Universa na Primorskem/University of Primorsky Slovenië

P VIANA-D01


SI KOPER03


Mondragon Unibertsitatea

Spanje

E MONDRAGON01 Primary Teacher Education


Spanje

E BILBAO01


Academie voor Hoger Kunst en Cultuuronderwijs, Paramaribo

Suriname

niet EU


Liverpool Hope University College

Verenigd Koninkrijk

UK LIVERPO06


University of Greenwich

Verenigd Koninkrijk

UK LONDON 110


Northumbria University

Verenigd Koninkrijk

UK NEWCAST 02


Georgia State University, Atlanta

Verenigde Staten

niet EU


2

8

UIT Student Aantal

IN Student Aantal 1

1

1

1

1

1 1


Texas Christian University, Fort Worth

Verenigde Staten

niet EU


Indiana University of Pennsylvania, Indiana

Verenigde Staten

niet EU


Ball State University, Muncie

Verenigde Staten

niet EU



Zweden

S GOTEBOR01


Malmö Hogskola

Zweden

S MALMO01


2

TOTAAL

6

3

317

310

TOTAAL AANTAL UITWISSELINGSSTUDENTEN

Instellingen gemarkeerd met * zijn geen vaste partnerinstelling van de betreffende HG school; de uitwisseling van studenten op het betreffende vakgebied is eenmalig.


Jaarverslag Hanzehogeschool Groningen

Recommend Documents