Rapport: R apport: Jaar verslag c alamiteitenzorg Waters chap Peel en M aas vall ei 2012
*2012.22311*
Jaarverslag calamiteitenzorg Waterschap Peel en Maasvallei 2012
Opgesteld door: R.J.E. Hendrikx, Waterschap Peel en Maasvallei Rapportnummer: 2012.22311 Versie: 15 januari 2013 Vastgesteld door DB d.d.: 5 februari 2013 Behandeld in commissie Waterbeheer d.d. Vastgesteld door AB d.d.
Inhoudsopgave 1 1.1 1.2
Inleiding ........................................................................................................................... 3 Doelstelling ................................................................................................................... 3 Leeswijzer..................................................................................................................... 3
2.1
Samenvatting .................................................................................................................. 4 Algemeen...................................................................................................................... 4
2.2 2.3
Planvorming.................................................................................................................. 4 Opleiden, Trainen en Oefenen (OTO).......................................................................... 4
2.4 2.5
Calamiteitenbestrijding ................................................................................................. 4 Netwerk......................................................................................................................... 4
2
3
Planvorming .................................................................................................................... 5
4 4.1 4.2
Opleiden, trainen en oefenen (OTO) ............................................................................. 7 Scenarioworkshop (5 maart) ........................................................................................ 7 Workshop informatiemanagement ondersteuners (13 maart)...................................... 7
4.3
Workshop informatiemanagement leiders AC (19 april) .............................................. 7
4.4 4.5
Training AC droogte (19 april) ...................................................................................... 7 Training OT droogte (22 mei) ....................................................................................... 7
4.6 4.7
Basiscursus crisisbeheersing voor nieuwe instroom (28 juni)...................................... 8 Training BT droogte (16 augustus)............................................................................... 8
4.8 4.9
Cursus leiders AT (11 september) ............................................................................... 8 Workshop opstarten calamiteitenorganisatie (3 oktober)............................................. 8
4.10 Training instructiekaarten waterverontreiniging (11 december) .................................. 8 4.11 Regionale oefening OT en BT (14 december)............................................................. 9 4.12 Grootschalige multidisciplinaire oefening .................................................................... 9 5
Calamiteitenbestrijding ................................................................................................ 10
6 6.1 6.2
Netwerk .......................................................................................................................... 11 Watergebonden partners............................................................................................ 11 Veiligheidsregio .......................................................................................................... 11
1 Inleiding Dit jaarverslag van het Waterschap Peel en Maasvallei bevat een overzicht van activiteiten die met betrekking tot de calamiteitenzorg in 2012 zijn uitgevoerd. Het behandelt zowel de voorbereiding op het optreden (preparatie), als het bestrijden van calamiteiten (repressie). Daarnaast geeft het een korte toelichting op incidenten en de stand van zaken met betrekking de samenwerking met partners in het netwerk van de calamiteitenzorg.
1.1
Doelstelling
Het jaarverslag calamiteitenzorg heeft een meerledig doel. Het biedt de gelegenheid verantwoording af te leggen over de activiteiten in het afgelopen jaar. Ook levert het een bijdrage aan de verdere professionalisering van de calamiteitenzorg, noodzakelijk om de rol van waterautoriteit te krijgen. En niet in de laatste plaats geeft het ons de mogelijkheid om netwerkpartners te informeren over de wijze waarop het waterschap een bijdrage levert aan een gezonde en veilige leefomgeving.
1.2
Leeswijzer
Hoofdstuk 2 is de samenvatting van dit jaarverslag. Hoofdstuk 3 gaat over de planvorming. Daarin staat welke ontwikkelingen er hebben plaatsgevonden en wat dat betekent voor het waterschap. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op het opleiden en oefenen en in hoofdstuk 5 komt de feitelijke calamiteitenbestrijding aan de orde. Hierin worden ook de evaluaties van de diverse calamiteiten die in 2012 plaatsvonden, beschreven. Vervolgens behandelt hoofdstuk 6 het relatienetwerk calamiteitenzorg. Dit netwerk bestaat uit diverse overheidsorganisaties en bedrijven, waarmee het waterschap samenwerkt tijdens het bestrijden van calamiteiten en waarmee het gezamenlijk voorbereidende activiteiten uitvoert.
-3-
2 Samenvatting 2.1
Algemeen
Calamiteitenzorg heeft een vaste plek verworven binnen alle geledingen van het waterschap. Waar het bij de start vooral neerkwam op de schouders van een kleine groep van “ingewijden” is het snel onderdeel geworden van het werk van velen. Zowel in de voorbereiding op als bij het optreden van calamiteiten. Met de verschuiving van het specialisme calamiteitenzorg naar calamiteitenzorg als regulier werk is ook de verantwoordelijkheid voor veel onderwerpen verschoven. Afdelingen en aangewezen medewerkers vervullen daarin een sleutelrol. Naar behoefte en/of op aangeven van de preparatieve organisatie worden zij blijvend ondersteund. Het optimaliseren van processen en werkwijzen heeft van daaruit in 2012 inhoud gekregen. Calamiteitenzorg is een dynamische activiteit en vraagt continue bijsturing en aanvulling. In de gekozen opzet vullen specialisme en regulier werk elkaar meer en meer aan.
2.2
Planvorming
De kwaliteit van de calamiteitenzorg is geborgd in de planvorming. Leerpunten uit incidenten vastleggen, doorvertalen van (landelijke) ontwikkelingen en opnemen van wijzigingen. Een punt van voordurende aandacht en de basis van gegarandeerde kwaliteit. Vaak (kleine) praktische zaken die ons beter maken.
2.3
Opleiden, Trainen en Oefenen (OTO)
Opleiden, trainen en oefenen staan niet ter discussie. Nut en noodzaak bewijzen zich telkens weer. Sterker nog, regelmatig blijft een roep om meer doorklinken. Begrijpelijk maar niet altijd realistisch. Vooraf gestelde kaders zijn bepalend. Waar nodig stellen we bij. In alle redelijkheid maar daarnaast ook met ambitie, doen we wat mogelijk is.
2.4
Calamiteitenbestrijding
Op het gebied van calamiteiten zal 2012 als een rustig jaar de boeken in gaan. Zeker bij de kleinere calamiteiten is het waterschap “in control”. Ieder weet wat hem/haar te doen staat. Dit zonder uit het oog te verliezen dat het altijd weer beter kan. Daarbij is de samenwerking met het Waterschapsbedrijf een aansprekend voorbeeld van wat je voor elkaar kan betekenen.
2.5
Netwerk
De activiteiten in het netwerk blijven een punt van aandacht. Zowel regionaal als provinciaal en landelijk is deelname een voorwaarde voor het op orde houden van een professionele calamiteitenorganisatie. Dit vraagt telkens opnieuw een flinke tijdsinvestering. Deze betaalt zich terug in de vorm van een goede informatiepositie, die helpt tijdig te anticiperen in het dynamische veld van de calamiteitenzorg. Zoveel als mogelijk creëren we hier ruimte voor.
-4-
3 Planvorming Het calamiteitenhandboek is compleet en actueel. Het waterschap beschikt daarmee over een volledige set met documenten waarin beschreven staat op welke wijze de organisatie zich voorbereidt op calamiteiten. Hieronder vallen zowel de plannen voor het feitelijke optreden als die voor de inrichting van de calamiteitenorganisatie en het opleiden, trainen en oefenen. Via de Plan-Do-Check-Act cyclus uit de systematiek van het kwaliteitsmanagement is toekomstbestendigheid geborgd. Naast de eigen planvorming levert het waterschap een bijdrage aan de planvorming binnen meerdere multidisciplinaire samenwerkingsverbanden. Zo dragen we bij aan de producten van de adviesgroep crisisbeheersing van de Unie van Waterschappen. We werken intensief samen als crisispartners binnen de Veiligheidsregio Limburg-Noord en zoeken elkaar op als partijen binnen de Waterkolom Limburg (WPM – WRO – RWS). Op hoofdlijnen zijn de volgende resultaten in het kader van de planvorming gerealiseerd: -
Er is een geheel nieuwe versie uitgebracht van het calamiteitenhandboek. Twee jaar na de eerste versie bleken alle daarin opgenomen documenten al in meer of mindere mate achterhaald. Op basis van een vast stramien wordt vanaf nu elk document uit het calamiteitenhandboek minimaal één maal per jaar beoordeeld op juistheid en actualiteit.
-
Het calamiteitenbestrijdingsplan droogte is vernieuwd. Het vorige plan sloot nog niet geheel aan op het model dat voor veel van de andere plannen al wel werd gehanteerd. Daarnaast vroegen ervaringen uit de praktijk om een nadere uitwerking. Daarmee sluit het droogteplan nu naadloos aan op het calamiteitenhandboek.
-
De integrale aanpak van de calamiteitenzorg voor WPM en WBL krijgt stap voor stap inhoud. Na het bestrijdingsplan afvalwaterinfrastructuur heeft ook de organisatie van het Actiecentrum WBL invulling gekregen. De opschaling en werkwijze zijn vastgelegd in het calamiteitenhandboek.
-
De instructiekaarten waterverontreiniging zijn gereed. De resultaten zijn overgedragen aan de primaire doelgroep en gekoppeld aan de het bestrijdingsplan in het calamiteitenhandboek.
-
Onder regie van de adviesgroep crisisbeheersing is een landelijke visie op samenwerking in de crisisbeheersing opgesteld. Een landelijke aanpak van de waterschappen, waarbij zij deze visie ook in gezamenlijkheid ten uitvoering brengen, is uniek. Voor crisisbeheersing wordt dat werkelijkheid.
-5-
-
De veiligheidsregio geeft invulling aan de regionale crisisorganisatie via het document crisisplan. Een van de nieuwe ontwikkelingen in crisisplan is het ontstaan van een waterkolom op gelijkwaardig niveau als de overige kolommen (hulpdiensten). Het tekent de bereidheid tot samenwerking bij de veiligheidsregio om partijen binnen de waterkolom op deze wijze deel te laten nemen binnen de regionale crisisorganisatie.
-
Partijen binnen de waterkolom hebben landelijk vastgelegd dat zij een uniforme wijze van opschalen hanteren. Het Waterschap Peel en Maasvallei is op deze werkwijze aangesloten.
-6-
4 Opleiden, trainen en oefenen (OTO) Met ingang van 2012 is het meerjarenbeleid voor OTO ondergebracht in het overkoepelend meerjarenbeleidsplan calamiteitenzorg 2012-2015. Daarmee wordt het beleid en het opleiden voor calamiteitenzorg onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Doorvoeren van extra efficiënte in OTO hoort daarbij. Centraal stellen we daarbij de overgang van centrale sturing naar zelfsturing door: -
Het stimuleren en motiveren van deelnemers; Te wijzen op eigen verantwoordelijkheid door middel van feedback;
-
Het verhelderen van de rollen en rolvastheid te benadrukken;
-
(zelf-)Lerend evalueren; Het identificeren van de eigen ontwikkelbehoefte.
Om inhoud te geven aan deze uitgangspunten voor opleiden, trainen en oefenen zijn op hoofdlijnen de volgende activiteiten in het kader van OTO gerealiseerd:
4.1
Scenarioworkshop (5 maart)
Als basis voor de trainingen met het AC, OT en BT hebben een aantal specialisten van het waterschap een ‘droogtecasus’ ontwikkeld. Het ontwikkelde scenario is leidend geweest voor een aanzienlijk deel van de OTO activiteiten in 2012.
4.2
Workshop informatiemanagement ondersteuners (13 maart)
In de aanloop naar deze workshop en de rest van de trainingen is een voorstel gedaan voor het verbeteren van de werkwijze voor informatiemanagement met behulp van statusborden. De ondersteuners van het de calamiteitenorganisatie zijn de personen die deze statusborden gaan invullen in het AC, OT en BT. In deze workshop kregen de ondersteuners uitleg over de statusborden en hebben ze geoefend met het invullen ervan. Tijdens de trainingen is het gebruik van statusborden ingezet als pilot.
4.3
Workshop informatiemanagement leiders AC (19 april)
Omdat de leiders AC nog geen eerdere ervaring hadden met het gebruik van statusborden in het actiecentrum kregen ze voorafgaand aan de training met het AC droogte uitleg over het hoe en waarom van de statusborden. Hierdoor konden ze gericht oefenen met het gebruik ervan binnen de training AC droogte die aansluitend aan deze workshop plaatsvond.
4.4
Training AC droogte (19 april)
Twee bezettingen van het AC droogte hebben parallel geoefend met hetzelfde scenario. De resultaten van beide teams zijn naast elkaar gelegd en verschillen en overeenkomsten zijn met elkaar besproken. Daarnaast hebben we deelnemers gevraagd om feedback te geven op de werkwijze met de statusborden.
4.5
Training OT droogte (22 mei)
Met twee bezettingen van het OT droogte is parallel geoefend met de resultaten van de training van het AC droogte. De beide bezettingen zijn gebriefd door een leider AC en gingen daarna met
-7-
het scenario aan de slag. Analoog aan de training met het AC zijn de overeenkomsten en verschillen met elkaar geëvalueerd. Hierbij is wederom feedback gevraagd op het gebruik van statusborden.
4.6
Basiscursus crisisbeheersing voor nieuwe instroom (28 juni)
Voor nieuwe medewerkers van het waterschap die een rol in de calamiteitenorganisatie hebben is een dagdeel basiscursus crisisbeheersing verzorgd. Hierbij stond naast de context van de crisisbeheersing ook nadrukkelijk de werkwijze van het waterschap bij calamiteiten centraal.
4.7
Training BT droogte (16 augustus)
Op basis van de resultaten van het OT droogte heeft het BT zich in twee groepen gebogen over de BT-vraagstukken. Daarnaast is voor het eerst in het BT gewerkt met de nieuwe statusborden. Ook aan het BT hebben we feedback gevraagd op het gebruik van de borden.
4.8
Cursus leiders AT (11 september)
Op 11 september heeft een cursus leiders AT plaatsgevonden. In deze cursus zijn in het ochtendgedeelte vijf minder ervaren LAT-ers op weg geholpen met het toepassen van BOB en vragen die ze hebben over de invulling van hun rol. In het middagdeel was er uitleg over de vernieuwde opzet van het “robuuste AT en de rol van de waterwacht en de LAT daarbinnen. Aansluitend zijn de deelnemers wegwijs gemaakt in de opzet van de statusborden”. Daarna is in een kleine oefening met de statusborden het droogtescenario doorlopen.
4.9
Workshop opstarten calamiteitenorganisatie (3 oktober)
In deze workshop hebben we met de operationeel leiders, de waterwacht/Leiders AT, de communicatieadviseurs en de calamiteitencoördinator in vier roulerende groepen het opstarten van de calamiteitenorganisatie getraind. Hierbij was expliciet aandacht voor het al dan niet opschalen en voor de eerste stappen die je als calamiteitenorganisatie moet zetten na melding van ene incident. In totaal zijn vier casuïstieken behandeld waaronder een actuele casus van stroomuitval bij het Waterschapsbedrijf Limburg. We trainden met vier subgroepen die continu van samenstelling veranderden om een zo breed mogelijke kruisbestuiving te realiseren.
4.10 Training instructiekaarten waterverontreiniging (11 december) Voor de praktische toepassing van het calamiteitenbestrijdingsplan waterverontreiniging door gebiedsbeheerders en waterwachters zijn instructiekaarten ontwikkeld. Deze training kende een drietal doelen: -
Kennisnemen van het bestaan van de verschillende instructiekaarten; Het opdoen van ervaring in het gebruiken van de instructiekaarten;
- Het overdragen van het juiste beeld uit het veld aan de waterwacht. Leerpunten en wensen van gebruikers worden direct vertaald naar aanpassingen in de instructiekaarten conform de PDCA-cyclus voor het calamiteitenhandboek.
-8-
4.11 Regionale oefening OT en BT (14 december) Jaarlijks oefenen we samen met de veiligheidsregio. Dit jaar op basis van het scenario wateroverlast. Via deze oefening vinden we de praktische aansluiting bij de werkwijze van de veiligheidsregio. Door middel van inleidende presentaties, deelname aan OT en BT, meedraaien in de schaduwoefening en het tegenspel komen we ruim aan bod. Daarnaast biedt de voorbereiding op dit soort activiteiten inzicht in de brede samenwerking binnen alle geledingen van het waterschap ten behoeve van onze bijdrage aan crisisbeheersing.
4.12 Grootschalige multidisciplinaire oefening In 2012 heeft het waterschap veel tijd gestoken in het onderzoeken van de mogelijkheid om grootschalig en multidisciplinair te oefenen op het scenario “hoogwater Maas”. Dit onderzoek vloeit onder andere voort uit het nationaal waterplan waarin de waterbeheerder hiertoe wordt aangezet. Het resultaat van het onderzoek laat zien dat samenwerking met partners (ook als het de voorbereiding betreft) onontbeerlijk is. In 2013 wordt dit project voortgezet.
-9-
5 Calamiteitenbestrijding Op het gebied van calamiteiten was 2012 voor het Waterschap Peel en Maasvallei een relatief rustig jaar. Enkele desalniettemin in het oogspringende calamiteiten zijn toch te benoemen: -
Hoogwater januari
-
Regionale stroomstoring Noord-Limburg Stroomstoring RWZI Venray
-
Persleidingbreuk Meerlo Dumping XTC afval Venlo en Merselo
-
Hoogwater december
Hoogwater januari 2012 Wederom was het in de eerste week van januari raak. De afvoer van de Maas steeg naar ruim 1700 m3. De ervaringen en verbeterslagen van 2011 wierpen direct hun vruchten af. Deze veelal “logistieke” operatie werd soepel uitgevoerd. Een mooie test met prima resultaat. Regionale stroomstoring Noord-Limburg Op 23 mei viel in een aanzienlijk deel van Noord-Limburg de stroom uit. De gevolgen voor het waterschap bleven beperkt. Naast een controle op de bedrijfszekerheid van elektrisch aangestuurde objecten als krooshekreinigers, stuwen, pompen en gemalen was vooral de impact die een uitval heeft op de maatschappelijke bedrijvigheid een eye-opener. Stroomuitval RWZI Venray Opnieuw een stroomstoring (september) dit keer met gevolgen voor de RWZI in Venray leidde tot opschaling van de calamiteitenorganisatie. De noodzaak tot samenwerking met het WBL werd hierdoor zichtbaar. Eerdere activiteiten dit jaar gericht op het ontwikkelen van een integrale aanpak bleken een goede aanzet tot afgestemd handelen. Persleidingbreuk Meerlo Dat in oktober opnieuw een integrale aanpak van calamiteiten tussen WPM en WBL noodzakelijk bleek, volgde uit de breuk van een persleiding in Meerlo. Op verschillende niveaus werd samengewerkt. Deze samenwerking werd ten tijde van de calamiteit als positief ervaren. Daarnaast werd geconstateerd dat er ook een aantal lessen te leren waren. Dumping XTC afval Tot tweemaal toe werden we geconfronteerd met een afvaldumping van vermoedelijk een XTC laboratorium. Jaarlijks vinden vele dumping op en nabij watergangen plaats. Deze dumpingen zijn echter anders door het mogelijke risico dat de dumping oplevert voor de veiligheid en gezondheid van onze medewerkers. Hoogwater december Het jaar sloten we af zoals het begon. De overgang naar fase II (1500m3) werd dit keer net niet bereikt. De uitvoering van maatregelen verliep vlot.
- 10 -
6 Netwerk 6.1
Watergebonden partners
Adviesgroep crisisbeheersing De adviesgroep crisisbeheersing vindt meer en meer haar plaats binnen de structuren van enerzijds de functionele kolom in de vorm van de landelijk samenwerkende waterschappen en anderzijds bij partners in de algemene kolom waaronder de veiligheidsregio. Daarnaast werkt zij samen met RWS. Het belangrijkste resultaat van de adviesgroep, in samenwerking met alle hierboven genoemde partijen, is de landelijke visie op crisisbeheersing voor waterschappen. In definitief concept gereed, in 2013 formeel beschikbaar. Het eens worden over een dergelijk document is een prestatie van formaat. Het vraagt aan betrokkenen om water-bij-de-wijn durven doen. Daarmee zijn “we” er echter nog niet. De uitwerking zal een fors beroep doen op allen. Een beroep, ook op het Waterschap Peel en Maasvallei, waarvoor capaciteit eigenlijk niet voorhanden is. Landelijke overleg calamiteitencoördinatoren Enkele malen per jaar overleggen de calamiteitencoördinatoren van de waterschappen op landelijk niveau. Het doel van dit overleg is elkaar te informeren over de ontwikkelingen op het gebied van crisisbeheersing binnen waterschappen. Waterkolom Limburg (WPM, WRO en RWS) In het verlengde van het landelijk convenant tot samenwerking in de crisisbeheersing hebben partijen binnen de waterkolom Limburg een convenant gesloten. De uitwerking van het convenant brengt de gezamenlijke opdracht voor de komende tijd in beeld. De uitwerking van acties die daaruit voortvloeien krijgen in 2013 een vervolg.
6.2
Veiligheidsregio
De Veiligheidsregio Limburg-Noord is hét platform voor het waterschap als het gaat om crisisbeheersing in de regio. Dit uit zich in een toenemende verwevenheid van verantwoordelijkheden van het waterschap in de regionale crisisorganisatie. Een bewuste keuze. Ook in 2012 werd dat weer duidelijk. In een gedeelde aanpak rondom de problematiek van de actuele sterkte van waterkeringen is gebleken dat niet alleen op het gebied van de calamiteitenbestrijding maar ook in de voorbereiding daarop, we elkaar goed weten te vinden en tot adequate en gedragen oplossingen komen. Toch is een vooruitstrevende houding in samenwerking geen vanzelfsprekendheid. Als onderdeel van het grotere “waternetwerk” houden we rekening met de standpunten van andere betrokken partijen. De snelheid waarmee de samenwerking vorm krijgt is mede ingegeven door het gedeelde inzicht op hoe ontwikkelingen moeten lopen. Het Waterschap Peel en Maasvallei is er alles aan gelegen om met alle deelnemers in de samenwerking een goede verstandhouding te continueren. Wij zijn ervan overtuigt dat hieruit de beste resultaten voortvloeien.
- 11 -
