JAARVERSLAG ACCOLADE 2014

JAARVERSLAG ACCOLADE 2014

Jaarverslag Accolade 2014

1

Inhoudsopgave Voorwoord.................................................................................................................................................... 3 Hoofdstuk 1

Accolade in het kort ........................................................................................................ 4

Hoofdstuk 2

Realisatie van het beleid ................................................................................................. 6

Hoofdstuk 3

Kwaliteit van de woningvoorraad ................................................................................. 13

Hoofdstuk 4

Verhuren van woningen ................................................................................................ 20

Hoofdstuk 5

Betrekken van huurders bij beleid ................................................................................ 23

Hoofdstuk 6

Leefbaarheid .................................................................................................................. 26

Hoofdstuk 7

Wonen en zorg .............................................................................................................. 32

Hoofdstuk 8

Personeel en organisatie .............................................................................................. 38

Hoofdstuk 9

Governance en risicomanagement .............................................................................. 42

Hoofdstuk 10

Financiën ....................................................................................................................... 45

Bijlage 1

Verslag van het Bestuur en de Raad van Commissarissen .................................................. 54

Bijlage 2

Verklaring Raad van Bestuur en verklaring Raad van Commissarissen .............................. 57

Bijlage 3

Verslag van de Ondernemingsraad...................................................................................... 58

Bijlage 4

Overzicht belanghouders Accolade ..................................................................................... 59

Bijlage 5

Overzicht Projecten .............................................................................................................. 61

Bijlage 6

Deelnemingen en verbindingen ........................................................................................... 62

Bijlage 7

Toewijzingstabel ................................................................................................................... 63

Bijlage 8

Algemene gegevens .............................................................................................................. 64

Bijlage 9

Jaarrekening 2014 ................................................................................................................. 65


2

Voorwoord Samen Bewust Werken Op zijn sterfbed gaf onze eerste ruimtevaarder Wubbo Ockels een belangrijke en indringende boodschap mee aan de mensheid: wat je lief hebt, wil je niet kwijt. Op afstand heeft hij de aarde kunnen bekijken. Hij constateerde dat deze ziek is. En ook, dat we dit met zijn allen veroorzaken. We kunnen dit veranderen. Wij voelen ons hier mede verantwoordelijk voor. Vanuit het besef dat elke stap telt. Hoe klein die stap ook is. Wij willen gaan voor duurzaamheid. Bewust in de Wijk In onze wijken en buurten willen we bewoners bewust maken van hun eigen verantwoordelijkheid. Een fijne, leefbare buurt maak je met elkaar. Zo stimuleerden we buurten om een burendag te organiseren. Daarnaast renoveerden we zestien woningen in Heerenveen. De woningen werden in korte tijd luchtdicht gemaakt. Ook kwamen er zonnepanelen op het dak. Met deze aanpassingen besparen de bewoners op hun woonlasten. Bewust Samenwerken In 2014 gingen we samen met al onze stakeholders en medewerkers aan de slag met de visie 2020. Tijdens ontbijtsessies kregen we veel input. Dit gaf energie! Ook wilden we graag weten hoe onze samenwerkingspartners over ons denken. Wat vinden zij goed aan de relatie en wat kan beter? Hoe kunnen wij duurzaam omgaan met onze belanghebbers en de verbinding met hen blijven zoeken? De antwoorden vonden we op een relatiemiddag. Daarnaast openden we een gezondheidscentrum in Franeker. Alle zorgpartijen werken hier samen onder één dak. Bewust in de organisatie We rondden Lijn 2015 af. Met als een van de laatste resultaten een organisatieoptimalisatie die zijn vruchten afwerpt. Een slankere en platte organisatie waarin we bewust werken. Waarin we op zoek gaan naar hoe alle medewerkers het meest van toegevoegde waarde kunnen zijn voor Accolade. In 2014 gingen we naar één kantoor en vier baliepunten. We werken allemaal op dezelfde manier, procesgericht. Op deze manier helpen we onze klanten nog efficiënter. Energie Het afgelopen jaar was enerverend. Een parlementair onderzoek, veel focus op wat er de afgelopen jaren mis ging bij corporaties. Met het opstellen van onze nieuwe Visie 2020 beantwoordden we de ‘Waartoe zijn we op deez aardkloot’ vraag. We zijn er voor onze klant. Hier zijn we ons terdege van bewust. In heel ons doen en laten willen we dat uitstralen. Dat geeft energie. Jeriça Hartholt, Klaas Groenveld en Rein Swart Bestuur Accolade


3

Hoofdstuk 1 1.1

Accolade in het kort

Over Accolade

Wij maken passend en prettig wonen bereikbaar voor iedereen. Op een plek waar je je thuis voelt. Dat is volgens ons het recht van iedereen. Daarvoor mag iedereen bij ons aankloppen. We willen dit samen met onze belanghouders realiseren. Wij hebben woningen in en om Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek en Franeker. Dit is een zeer divers aanbod van ongeveer 17.500 verhuureenheden voor jong en oud. Voor alleenstaanden en startende gezinnen. Voor jonge mensen met een beperking tot zorgbehoevende ouderen. Zelfstandig wonen mogelijk maken en eigenaarschap zijn voor ons belangrijke drijfveren. Stichting Accolade is een private onderneming met publieke taken. Een onderneming die maatschappelijk verantwoord werkt op het gebied van de volkshuisvesting. Ons werkgebied is Friesland. Wij zijn lokaal verankerd en werken nauw samen met huurdersverenigingen, gemeenten en andere belanghouders. Onze kernwaarden De drie kernwaarden van onze bedrijfscultuur zijn: Maatschappelijk betrokken, klantgericht en ondernemend. Bewust werken Het bewuste werken is de voedingsbodem voor ons denken, doen en laten. Wanneer en hoe ben je het meest van toegevoegde waarde om kleur te geven aan de kernwaarden? Hoe kunnen onze medewerkers optimaal hun werk doen? Sturen op bedrijfskosten Op alle niveaus sturen we scherp op onze bedrijfskosten. We kunnen een euro maar één keer uit geven. We werken met maatschappelijk kapitaal. Betaalbaarheid is voor onze huurders het belangrijkste thema. Juist daarom hechten we aan dit bewustzijn. We zijn ondernemend en trots op wat we doen. We gaan voor vernieuwing, innovatie en duurzaamheid.

1.2

Organisatie van Accolade

Accolade heeft haar hoofdkantoor en een baliepunt in Heerenveen. Daarnaast is er een baliepunt in Drachten, Sneek en Franeker. Het collegiaal bestuur bestaat uit: Rein Swart: Klaas Groenveld: Jeriça Hartholt:

Voorzitter Raad van Bestuur, directeur Algemene Zaken Lid Raad van Bestuur, directeur Informatisering en Financiën Lid Raad van Bestuur, directeur Klant en Huis

Bij Accolade werken 180 medewerkers op 154,9 formatieplaatsen. De Raad van Commissarissen (RvC) houdt toezicht op het bestuur. Per 31 december 2014 bestond de RvC uit de volgende leden: Mevrouw E. Lindeman: voorzitter RvC en lid Remuneratiecommissie De heer R. Winius: vicevoorzitter RvC en lid Auditcommissie De heer R. van der Bijl: lid RvC en voorzitter Investeringscommissie De heer F. Haven: lid RvC, voorzitter Auditcommissie en lid Investeringscommissie Mevrouw R.E. Riemersma: lid RvC en lid Remuneratiecommissie Voor het verslag van het Bestuur en de RvC verwijzen wij u naar bijlage 1 van dit jaarverslag.


4

1.3

Kengetallenoverzicht


5

Hoofdstuk 2 2.1

Realisatie van het beleid

De visie van Accolade: Lijn 2015 - bestemming bereikt

In 2010 leverde Accolade een forse inspanning met het opstellen van een missie, visie en strategie. Het visiedocument draagt de titel ‘Lijn 2015 - bestemming bereikt’. Het resultaat van dit visiedocument is gevat in tien statements die de ambities van Accolade weergaven. In deze visie staat hoe wij ons in een veranderende Friese samenleving willen ontwikkelen en waar we energie in steken. Onze missie en visie vormen de basis voor onze doelstellingen en onze activiteiten. Onze missie is: ‘Wij zijn een maatschappelijke onderneming op het gebied van wonen. Wij doen er alles aan om goed en veilig wonen bereikbaar te maken. Dit doen we in een aantrekkelijke woonomgeving tegen een betaalbare prijs voor mensen met een bescheiden en een midden inkomen. In het bijzonder staan we klaar voor iedereen, die op grond van inkomen, leeftijd, gezondheid of maatschappelijke positie op sociale woningbouw is aangewezen.’ Het visiedocument ‘Lijn 2015 - bestemming bereikt’ geeft aan wat we tot 2015 willen bereiken. Omdat 2015 voor de deur stond, gebruikten we het jaar 2014 voor een nieuw visiedocument (paragraaf 2.2). Naast onze missie en visie, hebben we een Ondernemingsstrategie. Hierin laten we zien hoe we punten uit onze visie willen bereiken. In de Ondernemingsstrategie staan de richting, de kaders en de doelen van Accolade. We herijken deze jaarlijks. Zo kunnen we de strategie tijdig bijsturen als de interne en externe factoren daarom vragen. Voor 2014 bouwden we voort op de ondernemingsstrategie van 2013. Dat fundament was stevig genoeg. Een herijking was niet nodig. De missie en visie vertaalden we naar acht concrete en heldere strategische doelen. De strategische doelen geven inzicht in waar we voor gaan. Het helpt ons te focussen en om de uiteindelijke bestemming te bereiken. Een belangrijke rol in het realiseren van onze doelen, is weggelegd voor de focusprojecten. Elk jaar benoemen we een aantal focusprojecten (zie paragraaf 2.4). Vooruitlopend op de uitkomst van de visie 2020, koos het bestuur duurzaamheid als thema voor de toekomst van Accolade. Meer daarover in paragraaf 2.5. De acht strategische doelen vindt u terug in het besturingsmodel van Accolade (zie paragraaf 2.6).

2.2

Visie 2020

Een actuele visie is noodzakelijk omdat de wereld om ons heen verandert. Voor het besturen van Accolade is een heldere visie op de toekomst en een daarbij passende strategie essentieel. Als je namelijk niet weet welke kant je op wilt is elke kant goed. Voor het opstellen van de visie hanteerden we de volgende uitgangspunten: Onze visie geeft richting voor alle beslissingen die Accolade de komende jaren neemt. Onze visie inspireert. Onze visie is onderscheidend. De visie stelden we op in een co-creatie met een aantal betrokkenen. Medewerkers konden input leveren op een medewerkersdag in juni. Met onze RvC hadden we een themadag en tot slot waren er in oktober en november een aantal ontbijtsessies met belanghouders. Al deze input en feedback leidden uiteindelijk tot onze nieuwe visie 2020.


6

2.3

Strategisch Voorraad Beleid

Accolade streeft naar voldoende goede en betaalbare woningen. Zowel nu als in de toekomst. Het proces om de ideale woningportefeuille te bepalen en daarop te kunnen sturen, heet Strategisch Voorraad Beleid (SVB). Voor ons SVB hanteren wij sinds drie jaar de beleidsachtbaan van het Rigo. Een belangrijk jaarlijks product in ons Strategisch Voorraad Beleid is het portefeuilleplan. Dit plan is een vertaling van ons beleid naar te bouwen, te slopen en te verkopen woningen in soorten en aantallen. In het portefeuilleplan is een inschatting van de behoefte aan huurwoningen gemaakt. Op basis hiervan is de ideale woningportefeuille in 2020 beschreven met een daarbij horende investeringsopgave. Deze heeft zowel betrekking op de onderscheiden marktgebieden als op Accolade in zijn geheel. Het portefeuilleplan geeft richting aan de (her)ontwikkeling van de woningvoorraad van Accolade. De investeringsopgave voor de ideale woningportefeuille is voor Accolade op dit moment financieel niet haalbaar. Daarom is in het portefeuilleplan, naast de behoefte, een financieel realistische opgave geformuleerd die financieel wel haalbaar is. In vergelijking met het vorige portefeuilleplan, voerden we in 2014 drie wezenlijke veranderingen door: - Het aantal sociale huurwoningen neemt licht af. In het vorige portefeuilleplan gingen we nog uit van een groei. - In het portefeuilleplan leggen we meer nadruk op het behoud van betaalbare woningen. Dit willen we bewerkstelligen door meer woningen in het bereikbare segment te verkopen. En door voornamelijk woningen in het betaalbare segment te bouwen. - Aan de basis van het nieuwe portefeuilleplan ligt meer (financieel) realisme ten grondslag. In het vorige portefeuilleplan werd de sloop en verkoop van goedkope woningen gecompenseerd door de nieuwbouw van dure woningen. In het nieuwe portefeuilleplan blijft dit achterwege. De te slopen en te verkopen woningen worden (deels) vervangen door nieuwbouw in het betaalbare segment.

2.4

Focusprojecten

In 2014 richtten we ons op zeven projecten die passen binnen onze strategische doelen. Deze focusprojecten gaan over onderwerpen die wij veel aandacht willen geven: Focusproject Organisatie optimalisatie

Toelichting Het doel is Accolade toekomstbestendig maken. Dat houdt onder andere in: - besparen op de bedrijfslasten; - meer flexibiliteit; - effectiever en efficiënter werken; - uniformer werken; - een kwaliteitsimpuls realiseren van onze medewerkers. Achterliggende gedachte is dat er genoeg geld overblijft voor goede dienstverlening, goede woningen en fijne buurten. Het accent binnen dit project ligt vooral op onze organisatiestructuur. Resultaten in 2014: Op 1 maart 2014 vond de feitelijke organisatieverandering plaats. We kennen nu een driekolommenstructuur met een directie en managers; Minder fte’s: van 168,3 naar 154,9; Van vijf woonwinkels naar vier baliepunten (sluiting kantoor Joure per 1 februari 2014); 20% besparing op huisvestingslasten; Eén hoofdkantoor in Heerenveen.

Onze processen


Het doel is efficiënt ingerichte processen.

7

Dat houdt in: meer transparantie, duidelijke verwachtingen en verantwoordelijkheden en meer procesgericht werken en resultaatgericht sturen op processen. Achterliggend idee is om continu onze processen te blijven verbeteren. Resultaten in 2014: Informeren alle medewerkers, managers en directie over methode procesgericht werken; Introductie verbeterborden op elke afdeling; Informatie over processen en procesflows zijn digitaal toegankelijk; Opleveren methodiek procesgericht werken. Visie 2020

Het doel is het opstellen van een nieuwe visie voor de komende vijf jaar. De visie geeft richting, inspireert en geeft aan hoe wij ons willen onderscheiden. Resultaat in 2014: In co-creatie met medewerkers, belanghouders, onze huurdersbelangenverenigingen en de RvC een nieuwe visie opgesteld die in december gereed was.

Digitaliseren vastgoed informatie

Het doel is betrouwbare, complete en toegankelijke vastgoedinformatie digitaal vastleggen. Ook willen we relevante vastgoedinformatie voor bewoners en woningzoekenden beschikbaar maken. Het accent ligt hier op onze systemen. Resultaten in 2014: Bij alle afdelingen inventariseerden we welke vastgoedinformatie ze gebruiken, wat ze missen en hoe ze daar nu mee omgaan. Een werkgroep vertaalde de informatiebehoefte naar mogelijke oplossingen. Vervolgens is zijn er oplossingen bedacht.

Digitaliseren rapportage

Het doel is heldere management(sturings)informatie sneller (digitaal) beschikbaar maken. Afgeleide doelen zijn minder rapportages en rapportages zoveel mogelijk geautomatiseerd tot stand laten komen. Ook hier ligt het accent op onze systemen. Resultaten in 2014: Conform afspraak en planning is op 15 november de nieuwe rapportage opgeleverd. Deze bestaat uit 40 Kpi’s (resultaatgebieden). De informatie is eenvoudig van opzet, duidelijk en 15 dagen na afloop van een maand beschikbaar.

Klanttevredenheidsonderzoek

Het doel is de tevredenheid van klanten over hun woning, woonomgeving en onze dienstverlening meten. Ook willen we graag inzicht in de belangen, behoeften, wensen en verwachtingen van onze klant. We zijn een procesgerichte organisatie. We willen leren. Het klantonderzoek levert informatie en bouwstenen voor onze organisatie, processen, producten en diensten. Zo kunnen we proactief en op de meest effectieve en efficiënte manier onze klanten van dienst zijn. Met het project willen we een basisstructuur van klantonderzoek neerleggen. Klantonderzoek dat centraal gecoördineerd wordt en een cyclus kent. Zo is klantonderzoek meer geborgd in onze organisatie.


8

Het accent ligt bij dit project op onze klant (inzicht, contact, meedoen) en onze organisatie (lerende organisatie, versterking klantgerichtheid). Resultaten in 2014: Opstellen manier van onderzoek; Deelname aan het Aedes benchmarkonderzoek (klanttevredenheid en bedrijfslasten). Met een goede benchmark kunnen woningcorporaties hun prestaties meten, vergelijken en verbeteren. Bewust werken

Het doel van bewust werken is dat medewerkers zich bewust zijn hoe zij van maximale toegevoegde waarde kunnen zijn voor Accolade. Bewust werken gaat over flexibiliteit, zelfstandigheid, productiviteit, digitalisering, samenwerking, duurzame inzetbaarheid, eigenaarschap, verantwoordelijkheid nemen, vertrouwen en loslaten. Daarbij richten wij Accolade zo in dat collega’s elkaar ontmoeten, motiveren, inspireren, (team overstijgend) samenwerken en samen plezier hebben. Het accent ligt hier op onze medewerkers en over de wijze waarop ons kantoor ondersteunend is. Resultaten in 2014: In juli 2014 is met een derde deel van het kantoorpersoneel een pilot gestart waarbij het Bewuste Werken in de praktijk is gebracht. De ervaringen, aanbevelingen en opmerkingen van deze groep worden in 2015 meegenomen bij de verduurzaming van het hele kantoor. Bewust Werken is meer dan de inrichting van het kantoor. De leidinggevenden volgden in 2014 een team- en individueel ontwikkelingstraject. In 2015 wordt dit traject op medewerkersniveau voortgezet.

2.5

Duurzaamheid / The Natural Step

‘Als je echt van iets houdt, wil je het niet kwijtraken’. Dit zei astronaut Wubbo Ockels vlak voor zijn dood op televisie. En dit is in essentie waar het bij duurzaamheid om gaat. In 2014 besloot het bestuur dat duurzaamheid een belangrijk thema moet zijn voor onze toekomst. Zij wil duurzaamheid in het hart van de organisatie verankeren en zo werken aan een organisatie binnen de grenzen van de aarde met respect voor menselijke basisbehoeften. Nu is duurzaamheid voor Accolade niets nieuws: we zijn al jaren met allerlei duurzaamheidsinitiatieven bezig. Van isolerende maatregelen tot het bewuste werken. We willen echter een stap verder gaan en ons onderscheiden op dit gebied. Het doel is om hiervoor een visie en strategie te ontwikkelen. Onze medewerkers maken zich The Natural Step methode eigen en zij nemen hun verantwoordelijkheid op weg naar een duurzame ontwikkeling van Accolade. In 2014 voerde Accolade een gereedheidsanalyse en een strategiesessie uit. In de gereedheidsanalyse brachten we op basis van interviews en documenten de huidige situatie in kaart om te kijken in welke mate Accolade klaar is om duurzaamheid in het hart van de strategie en uitvoering te brengen. De strategiesessie bestond uit een workshop met directie, een aantal medewerkers en iemand uit de RvC, de adviesraad en de huurdersvereniging. Tijdens de workshop werkten we aan een gezamenlijk begrip van duurzaamheid en is vastgesteld waar we uiteindelijk samen uit willen komen. Met andere woorden: hoe ziet de duurzame toekomst van Accolade eruit? De conclusie in het rapport over de gereedheidsanalyse luidt als volgt: Accolade is klaar om duurzaamheid tot in het hart van de organisatie te brengen. Het bestuur toont het commitment, medewerkers staan in de startblokken en er is een realistisch beeld van belemmeringen. In de strategiesessie is een zevental strategische doelen benoemd. We bepaalden samen welke doelen Accolade in 2040 gerealiseerd wil hebben. Ook is een aanzet gemaakt tot de eerste concrete stappen om de zeven doelen te realiseren.


9

Deze doelen zijn: WIJ HEBBEN EEN CIRCULAIR SYSTEEM Wij gebruiken alleen materialen en producten als ze met respect voor mens en milieu zijn geproduceerd. De materialen die wij gebruiken zijn gezond en komen uit een gesloten kringloop. Als we ze niet meer nodig hebben, zorgen we ervoor dat ze voor 100% worden hergebruikt. WIJ ZIJN ENERGIERIJK Al onze woningen en bedrijfspanden zijn zelfvoorzienend in energie. Zij leveren energie aan het net. GROEN IS GROEN In onze buurten houden we ecosystemen in stand en verbeteren we de biodiversiteit. Onze bewoners hebben een actieve rol in het beheer van groen. Zij creëren daarmee zelf kansen voor ontmoeting, samenhang en aansluiting in hun buurt. WIJ HEBBEN VERANTWOORDE LOGISTIEK We werken plaats onafhankelijk en organiseren onze logistiek op een slimme manier. Samen met onze partners in de keten gebruiken we alleen hernieuwbare energiebronnen en zorgen we voor minimale transportafstanden. We nemen afscheid van fossiele brandstoffen. BEWONERS MAKEN HUN BUURT Bewoners maken zelf helemaal hun eigen plek. Wij zien hun talenten en stimuleren en faciliteren bewoners om deze in te zetten voor een zelfredzame, bloeiende buurt. EIGENAARSCHAP IN HUIS Wij bieden onze bewoners keuzevrijheid. Zij ervaren deze woning als hun thuis en zijn er verantwoordelijk voor. WIJ ZIJN EEN WAARDERENDE ORGANISATIE Onze medewerkers zijn verantwoordelijk voor de inzet van hun talenten in een netwerk voor maximale toegevoegde waarde. Wij faciliteren en creëren samen de ideale omstandigheden en we zijn een waarderende organisatie.

2.5

Besturingsmodel

Vanuit de visie 2010-2015 is de ondernemingsstrategie geformuleerd. De benoemde doelen monitoren wij aan de hand van een besturingsmodel. Per kwartaal rapporteren we de voortgang van de realisatie van de doelen aan het bestuur en de RvC. De doelen 2010-2015 dienden ultimo 2014 gerealiseerd te zijn. De doelen zijn verdeeld over vijf perspectieven. Dit zijn: maatschappij, klant, organisatie, medewerker en financiën. Hoe ver waren we met de realisatie van de doelen per 31 december 2014? Doelen

Wij huisvesten primair mensen met een inkomen tot € 34.229 en huishoudens met een aangepaste woonvraag


Prestatie-indicator en norm  Wij verhuren minimaal 90% van onze woningen aan de doelgroep;  Wij wijzen urgenten binnen drie maanden een woning toe (uitgezonderd urgentie bij herstructurering);  Wij huisvesten huishoudens met een aangepaste woonvraag. Wij zorgen voor een actueel zorgbeleid.

Realisatie: tussenstand 2014  94% van de verhuringen vond plaats aan huishoudens met een inkomen < € 34.229;  100% van deze urgenten kreeg binnen drie maanden een woning toegewezen;  Het zorgbeleid is gereed en wordt besproken met belanghebbenden.

10

Onze belanghouders, klanten en medewerkers herkennen en erkennen ons als maatschappelijke onderneming, die gericht is op samenwerking

Wij maken afspraken en voeren overleg met alle huurdersbelangenverenigingen, gemeenten en andere belanghouders;

Met alle huurdersbelangenverenigingen, gemeenten en stakeholders in het werkgebied zijn afspraken gemaakt en/of vindt er gestructureerd overleg plaats;

Van onze woningen heeft minimaal 55% een ABC-energielabel;

60% van onze woningen heeft een A, B of C-label;

Ons energieverbruik in eigen panden is minimaal 5% gedaald.

Het energieverbruik is in 2014 ten opzichte van 2013 met ruim 30% gedaald.

Wij hebben per werkgebied minimaal drie nieuwe wijkvisies opgesteld; Accolade bevordert de leefbaarheid in haar wijken

Onze klanten zijn tevreden over de kwaliteit van hun woning, hun woonomgeving en onze dienstverlening

Wij bieden onze klanten optimale participatiemogelijkheden

Accolade is een innovatieve en efficiënte organisatie die naar continue verbetering streeft

Accolade heeft gemotiveerde en gekwalificeerde medewerkers om haar doelstellingen te realiseren


Wij schouwen minimaal twee keer per jaar een wijk; Wij ondersteunen minimaal twee initiatieven om de zelfredzaamheid van bewoners te bevorderen. Onze klanten geven ons gemiddeld een 7,6 voor de woning en omgeving; Onze klanten geven ons gemiddeld een 8,0 voor de dienstverlening. Wij werken bij herstructurering altijd volgens ons herstructureringsprotocol; Wij hebben minimaal twee projecten met vernieuwing in klantparticipatie. Wij ronden de organisatieoptimalisatie goed af; We hebben een actueel Strategisch Voorraadbeleid; We besparen vanaf 2014 jaarlijks 2% op de beïnvloedbare beheerkosten; We hebben drie vernieuwende ideeën op gebied van wonen. We hebben voor elk bedrijfsonderdeel een strategische personeelsplanning;

We realiseerden alle doelen.

De klanttevredenheid die periodiek gemeten wordt ligt boven de 8,0; In de Aedes Benchmark scoren wij een 7,3. Bij alle herstructureringsprojecten werken we met het protocol; Wij hanteren een andere opzet waardoor de meting vertroebeld is.

Het project is afgerond; Alle doelen zijn gerealiseerd.

Inventarisatie is geweest. Uitwerking volgt begin 2015;

Onze medewerkers geven Accolade gemiddeld een 7,5;

De laatste meting is uit 2011. In 2015 komt er een nieuwe meting;

50% van de medewerkers heeft een POP;

In 2015 heeft iedere medewerker een POP;

11

We hebben een ziekteverzuim van maximaal 3,5%. Ons resultaat is beter dan de begroting; Accolade is financieel gezond

Onze kasstromen zijn positief; Onze solvabiliteit is minimaal 22,5%; Onze ICR is minimaal 1,3.


Het ziekteverzuim is 3,1%. Wij werken binnen de begroting; Onze kasstromen zijn positief; Onze solvabiliteit is 38,8%; Onze ICR is 2.1

12

Hoofdstuk 3 3.1

Kwaliteit van de woningvoorraad

Ontwikkelingen op de woningmarkt

Demografie De afgelopen jaren was er sprake van een bijzondere demografische situatie. De omvangrijke babyboomgeneratie was van grote invloed op de kwantitatieve en kwalitatieve woningbehoefte. Huishoudens in de categorie van 50 tot 65 jaar (de babyboomers) verhuisden massaal van een huurwoning naar een koopwoning. Vervolgens ging men van de ene koopwoning naar de andere koopwoning. Deze doorstroming had als resultaat dat een groot deel van deze huishoudens op dit moment naar tevredenheid woont. Nu zijn ze te oud om verder door te stromen en te jong om naar een voor ouderen geschikte woning te verhuizen. De hoogtijdagen voor de koopmarkt zullen niet meer terugkeren. Door de vergrijzing verandert de woningmarkt. De vraag is: welke keuzes maken ouderen? Blijven zij wonen of verhuizen zij? Verzilveren zij massaal hun huidige woning? Blijven ze zo lang mogelijk in hun huidige woning wonen? Of kiezen ze voor specifieke woonzorgconcepten? Eén ding is zeker: we krijgen te maken met een langgerekte sterftegolf. Door overlijden of door opname in een intramurale voorziening komen er veel woningen beschikbaar. Economie Ook de financiële (on)mogelijkheden van een woningzoekende zijn van grote betekenis op de woningmarkt. Zowel in de huur- als in de koopsector zijn de inkomenseisen aangescherpt. De hypotheeknormen zijn strenger, de hypotheekaftrek wordt beperkt en corporaties mogen nog maar 10 % van hun sociale huurwoningen toewijzen aan huishoudens met een inkomen vanaf 35.000, -. Deze ontwikkelingen hadden in andere delen van het land wel effect op de toegankelijkheid van de koop- en huursector. In Friesland zijn de gevolgen op dit moment vooralsnog beperkt. Door de lage rente en het grote aanbod koopwoningen, is de bereikbaarheid van een koopwoning de afgelopen tijd zeker niet verslechterd. Ook de 10% regel in de sociale huursector leidde er niet toe dat grote groepen huishoudens tussen wal en schip raakten. De inzet van de overheid om de scheefheid in de sociale huursector aan te pakken, leidt in Friesland naar verwachting niet tot een grotere doorstroming. Scheefwonen veroorzaakt in Friesland geen probleem van lange wachtlijsten. Iedereen die het zich kon veroorloven, verliet de afgelopen twintig jaar de huursector al. Achterblijvende ‘scheefwoners’ zijn vooral ouderen die waarschijnlijk niet in grote aantallen zullen doorstromen naar een koopwoning of de commerciële huur. Wensen en voorkeuren Daarnaast zijn de woonvoorkeuren aan verandering onderhevig. Op dit moment zien we een herwaardering van het stedelijk wonen. Centrumplaatsen groeien en kleine kernen krimpen. Het huren van een woning wordt aantrekkelijker gevonden. Het zijn vooral jongeren die vanwege de flexibiliteit een toenemende voorkeur hebben voor een huurwoning. Het gebruik is het nieuwe bezitten. Hoe bestendig deze gewijzigde voorkeuren zijn, zal de toekomst uitwijzen. Speelruimte van corporaties Niet alleen de woningzoekenden worden (financieel) beperkt in hun handelen, ook de aanbieders van woningen krijgen te maken met een inperking van hun mogelijkheden. Dit geldt in het bijzonder voor de woningcorporaties. Door de verhuurdersheffing staan corporaties ongeveer 1/8 deel van hun huurinkomsten af aan het Rijk. Dit beperkt onze investeringsruimte en dwingt ons onze inkomsten te verhogen en de bedrijfslasten te verlagen. De herziening van de woningwet perkt bovendien ons takenpakket verder in. Terug naar de kerntaak is hierbij het leidmotief. Investeringen in leefbaarheid, commercieel en maatschappelijk vastgoed zijn hierdoor nauwelijks nog mogelijk.


13

Daarnaast mogen huishoudens die recht hebben op huurtoeslag nog maar zeer beperkt een woning betrekken met een huurprijs vanaf de aftoppingsgrenzen. Dit om de huurlasten te beperken en het gebruik van de huurtoeslag af te remmen. Gevolgen van ontwikkelingen Deze ontwikkelingen hebben op de korte en lange termijn gevolgen voor de woningmarkt. Voor de korte termijn zien we een verdere stagnering van de doorstroming. Dit wordt veroorzaakt doordat: er minder ‘mobiele huishoudens’ dan voorheen zijn; een deel van de jonge huiseigenaren een hypotheek heeft die groter is dan de waarde van de woning; ouderen langer in hun huidige woning blijven wonen. Een gevolg van deze beperkte doorstroming is dat oudere huishoudens bestaande eengezinshuizen ‘bezet’ houden, en dat er vanuit jonge huishoudens op dit moment vraag is naar nieuwe eengezinswoningen. Hierdoor is er op dit moment behoefte aan meer eengezinswoningen. Bijzonder als we ons realiseren dat het aantal huishoudens met kinderen alleen maar verder afneemt. Voor de lange termijn verwachten we dat de markt zich langzaam zal ontspannen. Door de afnemende huishoudensgroei neemt de behoefte aan woningen op termijn af. Dit zal worden versterkt door de sterfte van ouderen. Hierdoor komen veel (koop)woningen op de markt. De grote vraag is wat de omvangrijke babyboomgeneratie gaat doen. In theorie willen ouderen graag hun eengezinswoning inruilen voor een kleinere, beter toegankelijke en goed gelegen woning. De praktijk leert ons dat binding met de buurt en lage woonlasten serieuze drempels voor een verhuizing vormen.

3.2

Samenstelling en mutaties woningbezit

Ons woningbezit steeg in 2014 licht van 16.032 naar 16.059 woningen. In 2014 leverden we 162 nieuwbouw huurwoningen op. We verkochten 113 woningen en we sloopten 76 huurwoningen. Onderstaand overzicht laat het aantal woningen per 31 december 2014 zien. In paragraaf 3.4 gaan we in op nieuwbouw, verkoop en sloop. Werkgebied Drachten Heerenveen Sneek Joure Franeker

Aantal per 1-1-2014 5.224 4.376 2.430 2.452 1.550

Nieuwbouw

Verkoop

Sloop

87 63 7 5

37 29 10 25 12

45 31

113

76

Totaal 16.032 162 Tabel: Ontwikkeling woningvoorraad per werkgebied


Overige mutaties 16 9 29

Aantal per 31-12-2014 5.245 4.388 2.456 2.432 1.538

54

16.059

14

3.3

Kenmerken van ons woningbezit

In de tabel hieronder geven we de samenstelling van de woningvoorraad aan het einde van 2014 weer. Naast de huurprijsklasse noemen we hierin de gemiddelde netto huur, het gemiddelde aantal woningwaarderingspunten en de gemiddelde maximaal redelijke huur. In vergelijking met het jaar 2013 nam de omvang van de goedkope voorraad af. Huurgrenzen vanaf 1-7-2014 Goedkoop

Tot € 389,05

Betaalhuur

Van € 389,05 tot € 596,75

Duur

Vanaf € 596,75

Aantal Woningen

In %

2.745

17

11.052

69

2.262

14

16.059

Totaal Gemiddelde netto huur Gemiddelde huur Daeb Gemiddelde huur Niet-Daeb Gemiddeld aantal woningwaarderingspunten Huurprijs in % van maximaal redelijk Gemiddelde puntprijs

€ 489,75 € 483,36 € 784,31 145 67 3,37

€ 730,91 Maximaal redelijke huur Tabel: Samenstelling woningvoorraad naar huurprijs en puntprijs

3.4

Nieuwbouw, verkoop en sloop

Nieuwbouw en grondaankoop In 2014 zijn vier nieuwbouwprojecten, één renovatieproject en één gezondheidscentrum opgeleverd. In totaal gaat het om 162 woningen en 2.720 m² bedrijfsonroerend goed. Met deze projecten is een totale investering gemoeid van bijna 26 miljoen euro. In 2014 bouwden we 62 woningen met stichtingskosten boven de € 200.000. De volgende projecten maakten hiervan deel uit: Grootzand Sneek (7 woningen) In juli 2009 heeft Accolade een convenant met de (voormalige) gemeente Sneek getekend voor het realiseren van Wonen boven Winkels. Als uitvloeisel van deze afspraak is een bovenwoning in het centrum van Sneek aangekocht, waar vervolgens 7 appartementen in zijn gerealiseerd. Onder andere de aankoop van de etage, de extra gemeentelijke eisen, het binnenstedelijk bouwen en het herstellen van oude elementen leidden tot de hoge stichtingskosten. Eiland Nieuwburen (55 woningen) Dit project kent een lange aanlooptijd. Al in 2006 maakte de architect de eerste schetsen voor een complex waar onder andere cliënten van Stichting Fokus huisvesting vinden. Door de omvang van het complex, was het noodzakelijk parkeerplaatsen gedeeltelijk onder het maaiveld te realiseren. Met name deze factor werkte kostenverhogend, evenals de hoge kosten voor grond en architect.


15

In 2014 kochten we twee grondposities aan met een totale oppervlakte van 2.349m². Deze grond is bestemd voor twee projecten, te weten het Kulturhûs in Oudehaske en het Raadhuisplein in Drachten. Verkoop We voeren een actief verkoopbeleid. Ongeveer 1900 huurwoningen van de totale woningvoorraad hebben na opzegging een verkoopbestemming. In 2014 verkochten we in totaal 113 woningen. In de begroting gingen we uit van een verkoop van 75 woningen. Van de 113 verkochte huurwoningen droegen we 12 woningen over aan zittende huurders. De gemiddelde verkoopprijs van de woningen bedroeg € 118.000. Onderstaand overzicht geeft het aantal verkochte woningen per werkgebied in 2014 weer.

Werkgebied

Aantal verkochte woningen

Aantal starters leningen woningen

Drachten 37 2 Heerenveen 29 4 Sneek 10 1 Joure 25 2 Franeker 12 1 Totaal 113 10 Tabel: Overzicht verkochte bestaande huurwoningen in 2014

Aantal verkochte woningen met Slimmer Kopen 3 1 0 0 2 6

Aantal verkochte woningen k.k. 34 28 10 25 10 107

Gemiddelde verkoopprijs € 118.540 €109.428 € 118.800 € 127.910 € 113.531 €117.766

Het aantal verkochte woningen verdelen we in prijsklassen. Deze verdeling nemen we op in onderstaande tabel. Prijsklasse woningen Aantal tot € 110.000, 45 van € 110.000, - tot € 140.000, 52 van € 140.000, - tot € 150.000, 2 meer dan € 150.000, 14 Totaal 113 Tabel: Verkochte huurwoningen in 2014 naar prijsklasse inclusief kortingen in euro’s

Percentage 40 46 2 12 100%

In de afgelopen vijf jaar verkochten we gemiddeld 106 huurwoningen. In onderstaand overzicht het aantal verkochte huurwoningen over de afgelopen vijf jaar: Jaar Aantal verkochte huurwoningen 2010 160 2011 74 2012 78 2013 86 2014 113 Tabel: Ontwikkeling verkoop bestaande huurwoningen Sloop In 2014 sloopten we 76 woningen. Hiervan stonden er 45 in Drachten en 31 in Heerenveen. De sloopwerkzaamheden vonden in zogenaamde herstructureringswijken plaats. Na sloop brengen we nieuwe huuren koopwoningen in de wijk terug. Projecten in uitvoering We verwachten in 2015 vier nieuwbouwprojecten en één renovatieproject op te leveren. In totaal betreft het 100 woningen. Daarnaast wordt een Multifunctioneel Centrum in Oudehaske gerealiseerd met een verhuurbaar oppervlak van ongeveer 1.000 m2. De totale investering voor deze projecten bedraagt 26 miljoen euro. Projecten nieuwbouw in ontwikkeling In 2014 is voor zes projecten het formele bestuursbesluit genomen deze te realiseren. In totaal gaat het om 31 huurwoningen en 201 te renoveren woningen. Het bijbehorend investeringsbedrag is bijna 19 miljoen euro.


16

3.5

Onderhoud, kwaliteitsverbetering en renovatie

Het technisch kwaliteitsbeleid voor ons bestaande woningbezit is onderdeel van de Ondernemingsstrategie. Deze legden we vast in verschillende begrotingen, strategische documenten en beheerplannen, zoals: - strategisch voorraadbeleid - meerjarenbegroting - onderhoudsbegroting - reparatieverzoeken - mutatieonderhoud - onderhoud aan liften en centrale verwarming - planmatig onderhoud/groot onderhoud - markttechnische verbeteringen - woningverbeteringen Strategisch voorraadbeheer Onze woningen verdelen we in vijf beheercategorieën. Daarna kijken we welke beheerstrategie we toepassen op de woningen: -Door exploiteren (blijven verhuren): A: door exploiteren A-: door exploiteren (vinger aan de pols) A+: door exploiteren (hoge kwaliteit) -Instandhouding: B: voorsorteren op sloop/renovatie binnen twee jaar C: woningverbetering/renovatie -Sloop en herontwikkeling op korte termijn: D: sloop (bestuursbesluit) -Verkoop: E: verkoop -Bijzonder: F: bijzonder Voor elke categorie stellen we een onderhoudsstrategie op. Deze vertalen we in de meerjarenbegroting. Speciaal voor de complexen die we aanwijzen voor verkoop, nu of in de nabije toekomst, stellen we een aangepast onderhoudsprogramma op. Meerjarenbegroting In de meerjarenbegroting staat het planmatig onderhoud van de woningen. Dit onderhoud bestaat vooral uit regelmatig terugkerend onderhoud. Planmatig onderhoud is gericht op het in goede staat houden van de buitenzijde van de woning (het casco). Daartoe rekenen we onder andere: het buitenschilderwerk, voegwerk, straatwerk, kozijnonderhoud, betonreparaties en dak werkzaamheden. Ook is in de meerjarenbegroting vervanging van keukens en onderhoud aan centrale verwarming, lift en de overige installaties opgenomen. De meerjarenbegroting is een reserveringsbegroting. Daarbij kijken we naar de te verwachten levensduur van elementen en/of materialen op grond van ervaringsgegevens. Het strategisch voorraadbeleid is van belang om te bepalen wanneer wat vervangen moet worden. We letten hierbij op de te verwachten levensduur van de woning en welk onderhoudsniveau we wensen en verantwoord vinden. Jaarlijks inspecteren we een deel van het woningbestand. Zo wordt duidelijk welke werkzaamheden we het volgende begrotingsjaar moeten uitvoeren. Na de inspecties stellen wij een concept onderhoudsbegroting op. De jaarbegroting reduceren we vervolgens aan de hand van een beslisboom, totdat deze binnen het vastgestelde budget valt. De kwaliteit van ieder complex leggen we vast en actualiseren we jaarlijks op basis van de eerder genoemde inspecties.


17

Onderhoudsbegroting De gemaakte kosten voor het onderhoud zijn onderverdeeld in drie hoofdgroepen: dagelijks onderhoud, mutatieonderhoud en planmatig onderhoud. In deze drie hoofdgroepen nemen we de volgende kostenposten mee: -

Dagelijks onderhoud Reparatieverzoeken inclusief kort cyclische contracten, zoals onderhoud van lift en cv. Mutatieonderhoud Planmatig onderhoud Groot onderhoud liftrenovatie; onvoorziene veiligheidsmaatregelen (zoals asbestsanering en rookgasafvoeren); dynamisch mutatieonderhoud (DMO); achterstallige woningverbetering tijdens mutatie; legionellabeheer; woningverbetering projectmatig; energetische verbeteringen.

Dagelijks onderhoud In 2014 besteedden we € 5,4 miljoen aan het kostenbewust en klantgericht uitvoeren van reparatieverzoeken. De uitgaven kwamen € 300.000 hoger uit dan begroot. Deze overschrijding van het budget kwam door een aantal onvoorziene maar noodzakelijke extra werkzaamheden. Mutatieonderhoud In 2014 besteedden we € 1,6 miljoen aan werkzaamheden die een woning na verhuizing van een huurder weer in optimale staat brengen. De uitgaven vallen ongeveer € 200.000 lager uit dan begroot. In 2014 registreerden we in 1661 woningen mutatiewerkzaamheden. In 2013 voerden we in 1663 woningen mutatiewerkzaamheden uit. Planmatig onderhoud In 2013 besteedden we € 13,7 miljoen aan planmatig onderhoud. Dat was € 4,4 miljoen minder dan begroot. Het resultaat behaald uit een scherpe aanbesteding bedraagt € 3,4 miljoen. Werk voor een bedrag van € 1 miljoen is niet uitgevoerd in 2014. Een deel hiervan loopt over naar 2015. Overzicht Planmatig onderhoud Groot onderhoud Projecten Veiligheidsmaatregelen, DMO en legionella Totaal

Begroot 14,0

Uitgaven 10,5

2,2 1,9 18,1

1,7 1,5 13,7

Woningverbetering tegen huurverhoging In 2014 besteedden we € 3.119.000 aan woningverbeteringen. Soms voerden we hiervoor een huurverhoging door. Het investeringsbedrag met een directe kostprijs dekkende huurverhoging was € 347.000. Energiebesparing en duurzaamheid We streven ernaar dat al onze woningen in 2020 gemiddeld energielabel C hebben. Om dit doel te bereiken, investeren we gemiddeld € 5 miljoen per jaar extra. Investeringen om het energielabel te verhogen (EPAinvesteringen) verrekenen we pas na mutatie in de huur. Dit beleid moet een jaarlijkse verbetering van 0,04 in de energie-index garanderen. De verdeling van de labels per 1 juli 2014 ziet u in onderstaande figuur. Het grootste deel van de sociale woningvoorraad heeft een C-label.


18

Figuur: labelverdeling per 1 juli 2014 De huidige verdeling per 1 juli 2014, in aantallen verhuureenheden, laat het volgende beeld zien: Gewenst 1-7-2014 31-12-2013 31-12-2012 31-12-2011 31-12-2010 A++ 9.000 14 0 0 0 0 A 7.000 1.333 1.403 1.310 1.225 1.219 B 0 2.240 2.040 1.677 1.387 1.112 C 0 5.693 5.942 5.327 5.067 4.546 D 0 3.785 3.816 4.118 4.421 4.833 E 0 1.500 1.498 1.985 1.968 2.251 F 0 591 623 927 1.324 1.390 G 0 313 335 370 480 583 Totaal 16.000 15.469 15.657 15.714 15.872 15.934 (Tabel: labelontwikkeling van Accolade in aantallen vanuit de Invent-rapportage 17-7-2014) Als gevolg van investeringen in de periode 2011 t/m 2014 is het aantal woningen met een label D t/m G fors teruggelopen (zie bovenstaande tabel). Mede door de verhuurdersheffing ( € 9 miljoen in 2014 en oplopend tot € 17 miljoen in 2016) neemt de investeringscapaciteit af. Toolz In 2014 vormden het Friesland College, WoonFriesland, Accolade en Bouwtalent het samenwerkingsverband Toolz. We wisten het succesvolle concept verder uit te bouwen. Door de beschikbaarstelling van stageplaatsen voor te schrijven in onze bestekken voor onderhoudswerk, realiseerden we voldoende passende stageplaatsen. Door een bijdrage te berekenen voor het opleidingsmodel, maakten we Toolz kostendekkend. Over het jaar 2014 hadden we gemiddeld 25 leerlingen op de opleiding.


19

Hoofdstuk 4 4.1

Verhuren van woningen

Aanbod en toewijzing

In 2014 boden we onze huurwoningen aan via het aanbodmodel. Dit doen wij samen met Elkien en Woningstichting De Wieren. Bij het aanbodmodel schrijven belangstellenden zich in als woningzoekende voor een huurwoning. Als er een huurwoning beschikbaar is, wordt deze gepresenteerd op de gezamenlijke website. Woningzoekenden maken vervolgens zelf een keuze uit de beschikbare woningen. Degene die het langst staat ingeschreven, krijgt de woning als eerste aangeboden. Accolade werkt nu twee jaar op deze manier. We beschikken op dit moment (nog) niet over betrouwbare gegevens over de wachttijd of de inschrijfduur van de woningzoekenden. In 2014 verhuurden we in totaal 1565 woningen. Hiervan verhuurden we  110 woningen aan een rechtspersoon. Het gaat hierbij om verhuur aan zorgorganisaties, zoals GGZ, Limor en Carex.  1387 sociale huurwoningen, waarvan o 1253 woningen via het aanbodmodel o 134 nieuwbouwwoningen  68 commerciële huurwoningen, waarvan o 43 via het aanbodmodel o 25 nieuwbouwwoningen Van de woningen die we via het aanbodmodel verhuurden, zowel sociaal als commercieel, ging ongeveer 27% naar huurders jonger dan 25 jaar, 36% naar huurders met een leeftijd tussen 25 en 45 jaar, 21% naar huurders tussen 45 en 65 jaar en ongeveer 16% was voor huurders ouder dan 65 jaar. Verhuur aan primaire doelgroep We sloten in 2014 in totaal voor 1455 zelfstandige huurwoningen een huurovereenkomst af met een natuurlijk persoon. Ruim 95% hiervan zijn sociale huurwoningen. Deze woningen hebben een netto huurprijs tot € 699,48 (prijspeil 31 december 2014). Ongeveer 79% van de sociale huurwoningen verhuurden we aan de primaire doelgroep. Dit zijn huishoudens die op basis van hun inkomen in aanmerking komen voor huurtoeslag. Per vestiging zien we hieronder de verdeling. Werkgebied

Aantal verhuringen zelfstandige woningen Drachten 420 Franeker 148 Heerenveen 419 Joure 199 Sneek 201 totaal Accolade 1387 Tabel: aantal verhuringen aan primaire doelgroep

Aandeel verhuringen aan primaire doelgroep 78% 82% 79% 75% 82% 79%

De volledige verantwoording volgens het BBSH is opgenomen in bijlage 7. Vanaf 2012 pasten we bij het toewijzen van woningen de nieuwe toewijzingsregels toe. Iedere corporatie moet minimaal negentig procent van haar sociale huurwoningen verhuren aan huishoudens met een inkomen tot € 34.678 (peildatum 1 januari 2014). De Nederlandse overheid bepaalde dit. Dit besluit is een vervolg op het besluit van de Europese Commissie. In onderstaand overzicht geven we aan welk percentage van de sociale huurwoningen we in 2014 verhuurden aan huishoudens met een inkomen van € 34.678 of lager. Uit dit overzicht blijkt dat wij ruim binnen de norm van 10% blijven.


20

Werkgebied Drachten Franeker Heerenveen Joure Sneek Accolade totaal Tabel: woningtoewijzing

Percentage sociale huurwoningen verhuurd aan een huishouden met een inkomen van € 34.678 of lager 94% 93% 96% 90% 94% 94%

In 2014 is voor de eerste keer de inkomensafhankelijke huurverhoging toegepast. De huurverhoging van de Daeb-woningen varieerde van 2,5% voor lage inkomens tot en met 6,5% voor de hoge inkomens. Bij 83% van de woningen pasten we een huurverhoging toe lager dan 4,0%. In sommige gevallen weken we af van deze stijging. Bijvoorbeeld omdat we van plan waren de woning te slopen. In onderstaande tabel geven we de huurverhoging over 2014 weer. Huurverhogingspercentage op 1 juli 2014

Aantal woningen Aantallen

0,0%

In percentage

248

2

0,0% <> 2,5%

2.869

18

2,5%<> 4,0%

9.889

63

4,0% en hoger

2.718

17

totaal

15.724

100

Tabel: huurverhoging in 2014

4.2

Huurachterstand, ontruimingen en huurderving

Huurachterstand Het huurachterstandspercentage van zittende huurders is in 2014 ten opzichte van 2013 verder gedaald. Het percentage is per 31 december 2014 0,46 procent van de jaarhuur. Ontruimingen In 2014 sprak de rechter in 93 situaties een ontruimingsvonnis uit. Een vonnis van de rechter wil in de praktijk nog niet zeggen dat de ontruiming ook daadwerkelijk plaatsvindt. Vaak wordt de schuld door inspanningen van de deurwaarder alsnog betaald of we treffen een betalingsregeling. In 2014 ontruimden we uiteindelijk vierentwintig woningen. In alle gevallen was huurachterstand de reden voor de ontruiming. Het aantal is ongeveer gelijk aan het aantal ontruimingen in 2013. We spreken van een ontruiming als de deurwaarder met de politie voor de deur staat om de woning feitelijk te ontruimen. Werkgebied Heerenveen Drachten Franeker Joure Sneek Accolade totaal Tabel: aantal ontruimingen 2014


Aantal ontruimingsvonnissen 21 26 7 18 21 93

Daadwerkelijke ontruimingen 7 9 3 2 3 24

21

Huurderving bij frictie leegstand De leegstand van de huurwoningen per 31 december 2014 bedroeg 1,9 procent (in 2013 was dit 1,5 procent). In totaal stonden 253 woningen leeg. Hiervan stonden 35 woningen leeg door frictieleegstand (niet aansluitende verhuur na opzegging).

4.3

Aantal mutaties en mutatiegraad

In 2014 bedroeg het aantal verhuizingen 1519 (in 2013 waren dit er 1469). De gemiddelde mutatiegraad over 2014 was 9,5% (in 2013 was dit 9,2%). Dit is de verhouding tussen het aantal opzeggingen en het woningbezit. Bij de herstructurering van een wijk sluiten we een Sociaal Statuut met de betrokken huurdersbelangenvereniging. In dit statuut regelen we de gevolgen van een gedwongen (tijdelijke) verhuizing voor onze huurders. In 2014 kenden we in deze gevallen een tegemoetkoming in de verhuis- en herinrichtingskosten van € 5.799 per huishouden toe. In bijzondere gevallen was de tegemoetkoming hoger. Dit komt overeen met de regeling van de Rijksoverheid.

4.4

Verenigingen van Eigenaren (VvE’s)

De administratie van ongeveer twintig Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) wordt voor ons verzorgd door een externe partij.


22

Hoofdstuk 5 5.1

Betrekken van huurders bij beleid

Huurdersbelangenverenigingen: onze primaire belanghouders

Onze huurders nemen een bijzondere positie in. Hier draait alles om, wij zijn er voor hen. Huurders verenigen zich vooral in huurdersbelangenverenigingen. Op strategisch niveau overlegt ons bestuur met twee vertegenwoordigingen van de huurdersbelangenverenigingen: - Huurdersbelangenvereniging De Bewonersraad Friesland (HDBF); - Platform Huurdersbelangenverenigingen Accolade (Platform HBV). De organisatie van de huurdersbelangenverenigingen HDBF behartigt de belangen van de huurders van Accolade in Drachten. Het Platform HBV bestaat uit de voorzitters van de besturen van de huurdersverenigingen in Franeker, Heerenveen, Joure en Sneek. Met beide vertegenwoordigingen hebben we een samenwerkingsovereenkomst. De samenwerkingsovereenkomst met het Platform HBV is in 2013 herzien voor een periode van vier jaar. In 2015 wordt de samenwerking geëvalueerd. De samenwerkingsovereenkomst met HDBF loopt vanaf 1 september 2011 voor een periode van 10 jaar. Een groot aantal van onze huurders is lid van de HDBF of het Platform HBV. HDBF heeft 3.478 leden. De huurdersverenigingen Franeker, Heerenveen, Joure en Sneek hebben respectievelijk 591, 1706, 759 en 735 leden. Op lokaal niveau overleggen de lokale HBV’s regelmatig met de manager Wijken & Buurten. Op centraal niveau overlegt de HBDF en het Platform HBV ieder kwartaal met het bestuur. Namens het Platform HBV en HDBF hebben twee commissarissen zitting in de Raad van Commissarissen. Jaarlijks vindt een overleg plaats tussen de RvC en de huurdersbelangenverenigingen. Wij ondersteunen de huurdersbelangenverenigingen financieel en bieden hen de mogelijkheid om de kwaliteit te borgen. In 2014 bedroeg de totale bijdrage € 102.051. Met het Platform HBV zijn afspraken gemaakt om de bijdrage in 2015 meer in lijn te brengen met het HDBF. Besproken onderwerpen Onderwerpen die op bestuurlijk niveau met het Platform HBV en HDBF aan de orde kwamen in 2014: - huurverhoging 2014 (adviesaanvraag); - nieuwe algemene huurvoorwaarden (adviesaanvraag); - portefeuilleplan (adviesaanvraag); - focusproject organisatieoptimalisatie; - onderzoek samenwerking Dagelijks Onderhoud met WoonFriesland; - jaarverslag en jaarrekening 2014; - begroting 2015; - huursombenadering; - aanpak koolmonoxidegevaar; - adviesraad; - betaalbaarheid; - parlementaire enquête. Onderwerpen die we op bestuurlijk niveau alleen met Platform HBV bespraken: - prestatieafspraken gemeente De Friese Meren (adviesaanvraag); - prestatieafspraken Franekeradeel (adviesaanvraag); - professionalisering HBV; - samenwerkingsovereenkomst; - sluiting kantoor Joure; - vervolg gratis lidmaatschap; - financiële bijdrage aan Platform HBV; - website Accolade; - petitie Platform over huurverhoging in verband met zorgen over de betaalbaarheid (op verzoek is het Platform in gesprek gebracht met de RvC).


23

Onderwerpen die we op bestuurlijk niveau alleen met HDBF bespraken: - begroting 2014 (ongevraagd advies van HDBF); basiskwaliteit en energetische verbeteringen.

5.2

Lokale raden gaan over in Adviesraad

In 2014 zijn de Lokale Raden opgegaan in één Adviesraad. Deze nieuwe vorm sluit naadloos aan bij de nieuwe organisatie van Accolade. De adviesraad bestaat uit deskundige, onafhankelijke personen die ons gevraagd en ongevraagd adviseren en inspireren. Zij weten de relatie te leggen tussen volkshuisvestelijke thema’s en het werkgebied van Accolade. Ze benoemen en herkennen kansen en risico’s en ventileren ideeën. De Adviesraad bestaat voor een deel uit mensen afkomstig uit de Lokale Raden en een deel is extern geworven. In 2014 is de Adviesraad twee keer bijeen geweest.

5.3

Gemeentebesturen; onze samenwerkingspartners

Zowel op ambtelijk als op bestuurlijk niveau had onze directie in 2014 regelmatig overleg met gemeenten. We vinden een constructieve samenwerking met gemeenten in ons werkgebied erg belangrijk en waardevol. Met de volgende gemeenten hebben wij prestatieafspraken lopen of gemaakt: - Gemeente Heerenveen; - Gemeente Smallingerland; - Gemeente De Friese Meren, in 2014 herzien; - Gemeente Súdwest-Fryslân; - Gemeente Franekeradeel, in 2014 herzien. Lopende prestatieafspraken evalueren we jaarlijks. Indien nodig passen we de afspraken in goed overleg aan. Door het kabinetsbeleid en onder andere de heffingen die daaruit volgen, komen de afspraken onder druk te staan. In 2014 konden wij al onze prestatieafspraken nakomen. De in de Novelle aangekondigde prominentere rol van de gemeente past goed bij de wijze waarop wij al met de gemeenten overleggen.

5.4

Aangewezen belanghouders

Naast de belanghouders die we hiervoor noemden, zijn er verschillende grote en kleine belanghouders waarmee we samenwerken. Enkele belangrijke zijn: zorgpartijen, welzijnsinstellingen en andere corporaties. De volledige lijst leest u in bijlage 4 van het jaarverslag. Centraal thema in de overleggen is het langer zelfstandig wonen geweest. Samen spraken we af hoe we dit kunnen realiseren. In maart 2014 organiseerden we een belanghoudersdag. We vroegen onze relaties hoe zij tegen Accolade aan kijken en we discussieerden over een aantal inhoudelijke thema’s. Ook kregen we input over thema’s die Accolade op zou moeten nemen in de visie 2020. De hoofdlijnen daarvan zijn samen te brengen op vier thema's: - duurzaamheid - zelfvoorzienend - eigen verantwoordelijkheid - samenwerking We spraken af om de belanghouders blijvend te betrekken bij het maken van ons beleid.

5.5

Klachtenadviescommissie

Onze medewerkers heten klanten welkom en zij willen problemen oplossen. Het resultaat hiervan is, dat er slechts één klacht bij de klachtenadviescommissie binnen is gekomen. Op basis van een schriftelijk advies van de klachtenadviescommissie is de klacht opgelost, voordat een hoorzitting plaatsvond. We hebben het idee om met Elkien en WoonFriesland tot een gezamenlijke klachtenadviescommissie te komen verder uitgewerkt. Daarmee kunnen we nog beter onze ervaringen delen en scherper zijn op de geleverde kwaliteit.


24

5.6

Bewonersblad

Al onze huurders en belanghouders ontvangen ons bewonersblad Bij ons. De Bij ons verschijnt vier keer per jaar. Aan het begin van elk nieuw seizoen. Via de Bij ons informeren we onze huurders over ontwikkelingen in onze organisatie. In elke Bij ons staat een interview met een huurder. Andere vaste rubrieken zijn: - Nieuws uit de regio; - Nieuws uit de organisatie; - Vraag het Accolade; - Erop uit tips of kidstips; - Woontrends; - Puzzelpagina; - Aanbod koopwoningen. Leefbaarheid is een overkoepelend onderwerp dat in elke editie terugkomt. Daarnaast heeft elke editie een thema. Thema’s Bij ons 2014 Het thema van de lente-editie was ‘kleurrijke culturen’. We lieten zien hoe bewoners van verschillende culturen elkaar in een buurt kunnen aanvullen en versterken. In de zomer besteedden we aandacht aan de natuur. Wij maken ons altijd hard voor schone en nette wijken. Dat leeft een stuk prettiger voor iedereen in de buurt. De herfsteditie ging over verhuizen. We gaven verhuistips en legden uit wat huurders kunnen doen als ze willen verhuizen. Bij ons nummer 20 was de laatste van het jaar en kwam vlak voor de feestdagen uit. Deze editie stond in het teken van veilig wonen. Wat kunnen huurders doen om inbraak te voorkomen? Hoe helpen ze hun woning brandveilig te maken? Maar we gingen ook in op het gevoel van ‘veilig wonen’. Want iedereen wil zich graag veilig voelen in zijn eigen buurt.


25

Hoofdstuk 6 6.1

Leef baarheid

Leefbaarheid per gemeente

We zijn actief in het stimuleren van leefbaarheid. Dit legden we ook vast in onze missie, visie en ondernemingsstrategie. ‘Helemaal je eigen plek’ is ons motto. Dit motto stopt niet bij de woning. Dit strekt zich ook uit tot de woonomgeving. Primaire aandachtsgebieden zijn wijkbeheer, sociaal beheer, bewonersparticipatie en relatiebeheer. Leefbaarheid is een samenspel tussen bewoners en verschillende organisaties met ieder hun eigen verantwoordelijkheid. Eigenaarschap en samenwerking Wij geloven in ‘Helemaal je eigen plek’. Dit bereiken we als bewoners leidend zijn in activiteiten rond leefbaarheid. Bewoners die zich betrokken voelen bij hun woonomgeving zijn van grote waarde voor de buurt en wijk. Wij streven ernaar dat bewoners de handen ineen slaan. Om zo de leefbaarheid in hun directe woonomgeving in stand te houden of te verbeteren. Zo geven we hen verantwoordelijkheid en eigenaarschap en zorgen we voor betrokkenheid. Daarnaast werken we samen met betrokken professionele partijen. Leefbare buurten hebben een positieve invloed op de waardeontwikkeling van ons bezit. Onze belangrijkste leefbaarheidsthema’s voor 2014 waren: leefbaarheidsvisies; schoon, heel en veilig; verbindingen met bewoners. Leefbaarheidsvisie Samen met bewoners en betrokken organisaties in de wijk maken we een leefbaarheidsvisie. We stellen vanuit de huidige situatie verbeteringen aan de orde. Daarna maken we een plan van aanpak. Bewoners spelen een grote rol in de totstandkoming van de leefbaarheidsvisie. Zij nemen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het plan van aanpak. Zij zijn eigenaar van de wijkvisie. Gemeente De Friese Meren De wijkvisie Schepenkwartier is tot stand gekomen samen met tien bewoners uit de wijk. Het is heerlijk wonen in deze wijk waar voor een groot deel senioren wonen. Niet verwonderlijk gezien de korte afstand naar het centrum. In Westermeer in Joure maakten we een film over de wijk. Een aantal bewoners schrijft de leefbaarheidsvisie. Gemeente Franekeradeel We zetten de eerste stappen voor een leefbaarheidsvisie voor de Professorenbuurt in Franeker. In 2015 gaan we hiermee verder. De leefbaarheidsvisie voor de wijken Schalsumerplan en Hamburgerrak zijn gereed. De bewoners gaan aan de slag met de uitvoering, wij blijven op de achtergrond bereikbaar. In het Hamburgerrak richtten bewoners een wijkraad op. Zij kunnen nu beter met de actiepunten aan de slag. Voor het Sexbierumervaartplan was er al een leefbaarheidsvisie. Deze hebben we geactualiseerd in drie straatbijeenkomsten. Gemeente Heerenveen Accolade, WoonFriesland, Elkien, gemeente Heerenveen, de politie en Stichting Caleidoscoop ontwikkelen samen wijkscans. De wijkscans vormen de basis voor een leefbaarheidsvisie. Op 19 maart 2014 tekenden deze partners een samenwerkingsovereenkomst voor de opzet van gezamenlijke wijkscans. Door beter inzicht in de problematiek, omvang en samenhang, kunnen we gerichte afspraken maken met partners en bewoners. Gemeente Súdwest- Fryslân In Sneek zijn we bezig met de wijken Noorderhoek, Zwette/Harinxmaland en Het Eiland. Bij de leefbaarheidsvisie betrekken we de bewoners, de gemeente en Timpaan Welzijn. Voor alle visies geldt dat de bewoners ze zelf schrijven. Zij zijn dan ook eigenaar van de visie. De Gemeente en Timpaan Welzijn bieden net als wij ondersteuning bij het traject.


26

In de Noorderhoek ontwikkelen we de wijkvisie via de methode 5 x Beter Bezig. In Lemmerweg-Oost voeren bewoners en partijen diverse punten uit het plan van aanpak via deze methode uit. 5x Beter Bezig stelt bewoners in staat om zelf handen en voeten te geven aan het begrip duurzaamheid. Om zelf bij te dragen aan het verduurzamen van hun omgeving. Gemeente Smallingerland De leefbaarheidsvisie voor de wijk De Trisken is in ontwikkeling. Wij organiseerden met gemeente, de wijkraad en WoonFriesland een wijkschouw. Daarna hebben we deur-aan-deur gesprekken gevoerd samen met de Maatschappelijke Onderneming Smallingerland (MOS). Er verschijnt regelmatig een nieuwsbrief in de wijk. De leefbaarheidsvisies voor De Bouwen en NoordOost zijn gereed. In deze wijken vindt herstructurering plaats. Contact met bewoners onderhouden we via de Wijkraad, inloopspreekuren, bewonersavonden, een wijkwebsite en nieuwsbrieven. In de wijk de Wiken werken we aan een leefbaarheidsvisie. De woningtoewijzing is hier onderwerp van gesprek. Ook is er een positief initiatief om samen het groen aan te pakken. De leefbaarheidsvisie voor de Swetten en de Venen zijn gereed. Voor de leefbaarheidsvisies zoeken we aansluiting bij de MOS, gemeente, WoonFriesland, wijkverenigingen en dorpsbelangen. Schoon, heel en veilig Eén van de belangrijkste thema’s van leefbaarheid is: ‘schoon, heel en veilig’. Elke buurt heeft onderhoud nodig. Een schone woonomgeving waar mensen zich prettig voelen. Goed onderhouden groenvoorzieningen en keurig aangelegd en onderhouden straatwerk. Dit is van groot belang voor de leefbaarheid. Net als een omgeving waarin je je veilig voelt. Wijkbeheer speelt hierin een grote rol. En goed voorbeeld doet volgen. In verschillende wijken gingen bewoners, gemeente, welzijn en andere betrokken partijen hiermee aan de slag. Dit heeft een positief effect op hoe mensen zich gedragen. Samenwerking is hier het kernwoord. In 2014 organiseerden we diverse acties. Hieronder een indruk: Gemeente De Friese meren Wat verstaat onze huurder onder ‘schoon, heel en veilig?’ Om een goed beeld te krijgen hielden we wijkschouwen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in de wijk Westermeer. Deze schouwen deden we samen met de wijkagent, de wijkbeheerder van de gemeente en vertegenwoordigers van de wijk. Bewoners gaven tijdens deze wandelingen aan waar verbeteringen nodig zijn. Een aantal punten pakten we direct op. Openbare ruimten en verkeersveiligheid blijven bij inwoners een belangrijk aandachtspunt. De bewoners van de seniorenflats aan de Hettebaes en Borgerstins hebben veiligheid hoog op de agenda. Op hun verzoek hield de brandweer hier een brandweeroefening. Bij Borgerstins ging dit gepaard met veel rookontwikkeling. De bewoners bezochten de brandweerkazerne voorafgaand aan de oefening. De brandweer gaf voorlichting over brandpreventie. Gemeente Franekeradeel In Franeker zijn wijkschouwen geweest in de straten Vliet, Tuinen en Frisia; Kaatsersbuurt, Keningspark en bij de Watertoren, Bloemketerp en Zevenhuizen. Hier kwamen geen opvallende actiepunten naar voren. Het Lieftinckplein is opnieuw ingericht. Een troosteloos grijs plein veranderde in een groene oase. Een samenwerking van de gemeente, Accolade en bewoners. De bewoners zijn er nadrukkelijk bij betrokken. De waardering van bewoners voor het plein is verhoogd van een 5,8 naar een 8,1. De parkeerplaatsen bij Roordastate zijn opnieuw ingericht. Dit na veel vragen van bewoners, die nu gemakkelijker kunnen inparkeren. De tuin van het Hofje Heerengracht is een monument. Op initiatief van bewoners wordt dit opnieuw ingericht. De eerste gesprekken zijn geweest, wordt vervolgd in 2015. Er is een ondergrondse afvalcontainer in de Waagstraat (Pathmos) gekomen in samenwerking met gemeente. Dit op herhaald verzoek van bewoners in verband met stankoverlast.


27

Gemeente Heerenveen In het kader van ‘schoon, heel en veilig’ vernieuwden we in Oudeschoot bij garageboxen het straatwerk. Op een deel van de Kennedylaan is de portiekverlichting aangepakt. Op aanvraag van bewoners realiseerden we bij de woningen aan de Kerkstraat aansluitingen voor het opladen van scootmobielen. Duurzaamheid staat hoog op de agenda van Accolade. Hoe kun je als bewoner duurzaam met je woonomgeving omgaan? In het verlengde van het duurzaamheidsproject Built4U aan de Commandeurstraat gaven we gastlessen over duurzaamheid aan de St. Jozefschool. Gemeente Smallingerland Dit jaar was er veel aandacht voor het tuinonderhoud rondom flats en ander openbare tuinen. Daar waar nodig voerden wij extra snoeiwerkzaamheden aan struiken en bomen uit. Zo ontstond weer ruimte rondom de flats. Dit zorgt voor meer licht en lucht en minder kans op groenaanslag. Op meerdere plekken voerden wij verfrissingssnoei uit. Hierbij snoeien wij de struiken en heesters rigoureus tot aan de grond toe af. Dit zorgt de komende jaren weer voor frisse en gezonde planten. We maakten afspraken met de bewoners van de nieuwe woningen in de herstructureringswijken over het gebruik van de tuin. Ook in 2014 vroegen we weer diverse huurders om hun portiek op te ruimen en schoon te maken. We organiseerden een tuinendag in de wijk De Venen. Er was grote belangstelling van de huurders voor de dag. Bewoners, gemeente, Maatschappelijke Onderneming Smallingerland, een schoonmaakbedrijf, de wijkraden, een tuinbedrijf en Accolade namen samen de wijk flink onder handen. Gemeente Súdwest- Fryslân In de gemeente Súdwest-Fryslân zijn verschillende acties georganiseerd naar aanleiding van de leefbaarheidsvisies. Hieronder een aantal uitgevoerde acties. Bij de Hein Doekesstraat kregen de bewoners van de benedenwoningen een eigen tuintje. De inrichting van het groen is vernieuwd. De bewoners en de buurtbewoners zijn enthousiast over het eindresultaat. Dit punt komt voort uit de leefbaarheidsvisie Lemmerweg-Oost. Naar aanleiding van leefbaarheidsvisie Lemmerweg-West is een tuinendag in de wijk georganiseerd. Hierbij is aangehaakt bij de Nationale Tuinendag. Dit in samenwerking met bewoners, de wijkvereniging, de collegacorporatie De Wieren, Timpaan, Groei en Bloei en Empatec. Meer groen in de wijk en nette voortuinen plus een prijs voor de mooiste voortuin. Aan het Normandiaplein kwam nieuw groen. Bij het parkeerterrein werd een groene afscheiding geplaatst. Deze actie vloeide voort uit de leefbaarheidsenquête 2013. Brandweer Fryslân is het project ‘veilig wonen’ gestart. Om die reden oefenden we samen met de brandweer Sneek een brand aan de Monnikmolen. De oefening bleek een goede manier om het gesprek aan te gaan over de brandveiligheid in en om huis. Verbindingen met bewoners en eigenaarschap Onze medewerkers zijn onze oren en ogen. Iedereen in onze organisatie speelt een belangrijke rol in het contact met bewoners. Dit zijn vaklieden, woonconsulenten, opzichters, maar in het bijzonder de wijkbeheerders en medewerkers Wijken & Buurten. Zij zien en spreken onze bewoners. Ze overleggen met betrokken instanties in de wijk. Dankzij deze overleggen lopen er korte lijnen, waardoor we direct en adequaat actie kunnen ondernemen. Accolade zet bovendien in op eigenaarschap en eerste verantwoordelijkheid van bewoners voor hun buurt. Bewoners krijgen de ruimte om zelf richting te geven aan het wonen en hun woonomgeving. We willen graag dat ze zich eigenaar voelen. We ondersteunen hen en staan open voor ideeën. Samen komen we verder! Gemeente De Friese meren Jaarlijks is er overleg met de bewonerscommissies in Joure. Sinds 2014 kunnen we daar nog twee bewonerscommissies aan toevoegen. Uit portiekgesprekken kwam naar voren dat bewoners aan de Jousterweg behoefte hebben om elkaar beter te leren kennen. Vier bewoners nemen hierin het voortouw. Ook in het nieuwe appartementencomplex aan de W. Tademalaan is een bewonerscommissie opgericht. Twee bewoners zijn aanspreekpunt in de flat.


28

Vanaf het moment van bekendmaking van onze plannen om mogelijk woningen te slopen in de wijk Blaauwhof, hielden wij een inloopspreekuur aan de Dr. G.A. Wumkesstraat. Bewoners kunnen hier iedere donderdag terecht met al hun vragen. Het appartementencomplex De Haven breidden wij uit met vijf appartementen. De bewoners hadden behoefte aan een gemeenschappelijke ruimte. Deze ruimte is er gekomen. ‘Ut Haventsje’ is op feestelijke wijze door alle bewoners in gebruik genomen. Gemeente Franekeradeel In Franeker hebben we regelmatig contact met bewonerscommissies, buurtverenigingen, wijkraden en huurdersvereniging. Er zijn twee bijeenkomsten geweest met alle buurtverenigingen en het welzijnswerk. Bij een van de bijeenkomsten waren ook de burgemeester, twee wethouders en twee ambtenaren. Daarnaast hielden we in verschillende complexen zogenaamde complexgesprekken: Goslingaflat, Skoalhûs (hier ging het vooral over veiligheid), Parkstate (hier ging het over de omgang met elkaar. Resultaat: afspraken tussen bewoners over het wonen), Froonackerflat (samen met de huurdersvereniging) en Dexelveld. Ieder jaar organiseren we een nieuwjaarsbijeenkomst waar we alle bewonerscommissies, wijkraden, buurtverenigingen en huurdersvereniging uitnodigen. We vertellen wat we het afgelopen jaar hebben gedaan en waar we het komende jaar aandacht voor hebben. Bewoners van It Ankerplak willen de leefbaarheid in hun woongebouw verbeteren. Zij hebben Servicepunt It Ankerplak opgericht. Ze staan klaar voor bewoners voor reparaties aan de fiets en voor andere kleine klusjes. Ondertussen een praatje hoe het gaat. Ze kregen van ons een berging ter beschikking en enige ondersteuning in de communicatie. Gemeente Heerenveen Wij hebben intensief contact met diverse bewonerscommissies, verenigingen van eigenaren, dorpsbelangen en wijkoverleggroepen. Er zijn nieuwe bewonerscommissies opgericht. Samen zorgen wij voor een plezierig woonklimaat in de complexen, wijken en dorpen. In Heerenveen zijn zeven wijken waar de welzijnsinstelling Caleidoscoop periodiek een wijkoverleg organiseert, waaraan ook wij deelnemen. De Beugel Eind 2011 startten we met het ‘Beugelproject’. Doel was om de leefbaarheid op de Beugel te verbeteren. In oktober 2014 gingen we van huis tot huis en spraken we met veel bewoners op de Beugel. We kregen veel positieve reacties. De leefbaarheid op de Beugel is dankzij het ‘Beugelproject’ sterk verbeterd. Per 1 januari 2015 sloten we daarom, na een periode van 2,5 jaar, het inloophuis op de Beugel. We blijven actief op de Beugel op basis van persoonlijk contact. Bloemenbuurt De buurtvereniging, buurtbewoners en organisaties zoals kinderopvang, huurdersbelangenvereniging en Accolade organiseerden samen een high tea en dienstenmarkt in de Bloemenbuurt. Dit deden we ook samen met de nieuwe bewoners van de nieuwbouw. Dit nieuwe gedeelte raakt zo betrokken in de wijk. De dienstenmarkt was er om iedereen te laten weten wat er te doen is in de wijk. De ouderen van Mariënbosch werden uitgenodigd voor de high tea. Gemeente Smallingerland De Lauwers In 2014 is er in het nieuwe wooncomplex het Lauwerspark een bewonerscommissie opgericht. De commissie bestaat uit zes leden (twee bewoners uit elk gebouw). Samen met bewoners monitoren wij het energieverbruik in nieuwbouwcomplex de Lauwers. Deze pilot wordt in februari 2015 afgesloten met een enquête onder de deelnemers. De bewonerscommissie is ook betrokken bij de invulling van het groen rond de nieuwbouw.


29

De Merelhof De Merelhof is ooit gestart als woongemeenschap. De bewoners onderhielden het gemeenschappelijk groen rond de appartementen, hadden een moestuin en kippen. Zij beheren een gemeenschappelijke ruimte waar de bewoners elkaar regelmatig ontmoeten en waar ook een eigen bibliotheek wordt beheerd. In 2014 biedt de Merelhof het lidmaatschap van de vereniging als een vrije keuze aan. Suderhiem De bewoners van het Suderhiem wilden graag een extra terras. Dit namen we mee in de herinrichting van de tuin in het voorjaar. De herinrichting was noodzakelijk in verband met de naastgelegen nieuwbouw. Door de mooie zomer is er veel gebruik van gemaakt. Raadhuisplein Op het Raadhuisplein namen we vorig jaar twee nieuwe woongebouwen in gebruik. We zijn bezig met de oprichting van een bewonerscommissie. Inmiddels zijn er vier actieve bewoners die de bewonerscommissie graag vorm geven. Hulp in de buurt Huurders regelen samen het opknappen van een steeg en tuin van een zieke buurman. Via de talentenbank regelden we een boomzager. De buren zorgden voor de afvoer van takken en stronken. Robijnekamp Tijdens de grote verhuisbeweging op de Robijnekamp regelden wij samen met de gemeente afvalcontainers. Bewoners organiseren met elkaar de aanvoer en de sortering van de bergen afval en huisraad. Dit zorgt voor samenhorigheid en verantwoordelijkheid voor de woonomgeving. Compagnonsstee De bewoners van de Compagnonsstee in Rottevalle gaven het beheer van de gemeenschappelijke ruimte terug aan Accolade. Jarenlang hadden zij het beheer over de gezamenlijke ruimte. Zij organiseerden activiteiten voor bewoners van het gebouw en verhuurden de ruimte aan derden. Inmiddels zijn de bewoners op leeftijd en wilde men op zoek naar een andere partij die de leefbaarheid in het wooncomplex bevordert. Een partij die activiteiten aanbiedt en zorgt voor aanloop vanuit het dorp. Wij spreken inmiddels met een zorgpartij en het Dorpshuis It Tiksel. Gemeente Súdwest- Fryslân In 2014 onderhielden we de contacten met de zes bestaande bewonerscommissies. Daarnaast zijn er twee nieuwe commissies opgericht: de Waterman en de Koopmansgracht. De bewonerscommissie van de Tjalkstraat bestond 25 jaar. De commissie organiseerde een feest voor de bewoners. Samen met de bewoners zorgen we voor een plezierig woonklimaat. De bewoners van de Molenkrite konden een kleurkeuze maken voor hun woongebouw. Leerlingen van het Technasium van het Bogerman College in Sneek dachten na over het wonen in dit complex. De prijswinnaars ontwikkelden een idee dat in 2014 werd uitgevoerd. Panelen in de gekozen kleur werden aangebracht. De leerlingen van het Technasium hebben in 2014 opnieuw een opdracht gekregen om de drie woongebouwen aan de Gele Lis te bekijken. Gekeken moest worden naar de leefbaarheid en de verhuurbaarheid van deze gebouwen. Hieruit zijn diverse leuke ideeën gekomen waarmee we in 2015 verder aan de slag gaan. In Sneek organiseerden we de Nationale Burendag in de Douwe Hansmastraat. Dit naar aanleiding van het straatgesprek in 2013. Er is meer groen aangebracht in de straat. De bewoners van de Korte Vreugde en de Molenkrite organiseerden zelf een Burendag. Wij gaven in de voorgaande jaren de eerste aanzet en nu wordt dit door de bewoners zelf opgepakt.


30

6.2

Financiële inspanning leefbaarheid

In 2014 gaven we circa € 1,2 miljoen inclusief personeelskosten uit aan leefbaarheidsprojecten en leefbaarheidsactiviteiten. We werkten aan leefbaarheid door de inzet van zeven medewerkers (wijkbeheerders en flatbeheerders). Dit deden we in diverse buurten van Drachten, Franeker, Heerenveen, Joure en Sneek. Wij namen de kosten van circa € 386.000 voor deze medewerkers voor onze rekening. Voor het onderhouden van groenvoorzieningen en woonomgevingen gaven we in 2014 circa € 581.000 uit. In 2014 besteedden we € 288.000 aan diverse sociale en fysieke activiteiten. Enkele voorbeelden hiervan zijn: deelname aan sociale teams in diverse gemeenten; het aanbrengen van speelvoorzieningen; het aanbrengen van camerabeveiliging; het aanbrengen van buitenverlichting in stegen; het aanbrengen van hekwerken; het organiseren van tuindagen en prijsvragen; deelname aan Stichting Veiligheid Smallingerland (SVS); deelname aan Welzijnswerk; het aanbrengen van ondergrondse containers. Sponsoring We doen op zeer bescheiden schaal aan sponsoring. Sponsoring bestaat uit eenmalige bijdragen op activiteiten. De meeste gevallen van sponsoring hebben te maken met leefbaarheid en zorg. De activiteiten komen ten goede aan het woongenot en leefbaarheid in een buurt of wijk waar een groot deel van onze woningen staan. Onder de sponsoring vallen geen activiteiten die alleen bedoeld zijn om onze naamsbekendheid te vergroten.


31

Hoofdstuk 7

Wonen en zorg

Friesland maakt de komende jaren een aantal demografische ontwikkelingen door. Het gaat dan om bevolkingsdaling, sterke vergrijzing, ontgroening en een veranderende samenstelling van de Friese huishoudens. Vooral de groep ouderen groeit. De bezuinigingen in de zorg vraagt van de ouderen dat ze zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. We houden hier bij toekomstige projecten rekening mee. We maken woningen zoveel mogelijk levensloopbestendig. Veel ouderen wonen liever in een woning op de begane grond dan in een appartement. We plannen dit woningtype zoveel mogelijk in de huidige en toekomstige ontwikkelingen. Naast ouderen huisvesten we ook andere groepen die in meer of mindere mate op zorg zijn aangewezen. Voorbeelden hiervan zijn onder andere Talant en Reik. Deze organisaties streven ernaar mensen te laten leven zoals ze dat zelf willen. Vaak ontwikkelen we voor deze partijen een specifiek nieuwbouwproject. Soms vinden ze een plek in bestaande bouw. We werken ook samen met zorginstellingen voor specifieke groepen mensen. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met psychische zorgbehoefte, maar ook mensen met zware lichamelijke beperkingen. Zij willen zo zelfstandig mogelijk wonen. Wij dragen graag bij aan een goede woning. Ook geven we mensen die hulp nodig hebben bij een zelfstandig bestaan een fijne, eigen plek. Wij zorgen er niet alleen voor dat de woning zelf geschikt is voor meer zorgbehoevenden. We houden ook rekening met de directe woonomgeving van deze doelgroep. Wij kiezen er nadrukkelijk voor om ons alleen te richten op de woonvraag van deze groepen. Zodra het op zorg, begeleiding of andere zaken aankomt, betrekken we hier gespecialiseerde instanties bij.

7.1

Sociaal team

Het Sociaal Team bestaat uit vertegenwoordigers van zorginstellingen, de politie, gemeente, woningcorporaties en welzijnsinstellingen. We hebben maandelijks overleg met het Sociaal Team. We overleggen over overlast, huurachterstanden, directe huisvesting en bewoning. De Sociale Teams bereiden zich voor op de komende wijzigingen (in 2015) in de WMO. De gebieds- of wijkteams gaan een groot deel, zo niet alles, van het werk van de Sociale teams overnemen. In iedere gemeente voeren we het gesprek over wat dit voor het Sociale team betekent. Wij zorgen vooral voor huisvesting van mensen met een smalle beurs. Een voorwaarde voor een goede huurrelatie is dat de huurder de huur op tijd betaalt. Ook is het belangrijk dat onze huurders de woning goed bewonen. Er mag geen overlast zijn. Dreigende verstoringen van de huurrelatie bespreken we in het Sociaal Team. We bekijken op welke manier we kunnen voorkomen dat mensen uit de woning worden gezet. Platform Geef – Gezondheid Expertise & Educatiecentrum Friesland Wij nemen deel aan het Platform GEEF. We delen kennis over wonen, welzijn en zorg. Het platform heeft als doel bewoners zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Dit jaar is extra aandacht besteed aan de functie van een multifunctionele accommodatie in de dorpen. Onder de paraplu van GEEF ontwikkelen we samen met drie andere corporaties – Elkien, WoonFriesland en De Bouwvereniging - in Friesland een zorgatlas. In deze zorgatlas wordt per gemeente het aanbod aan zorgvastgoed van deze corporaties gepresenteerd. Ook wordt een beeld geschetst van de (toekomstige) vraag naar zorgvastgoed. Het streven is dat dit initiatief zich als een olievlek gaat verspreiden en dat ook zorgorganisaties en andere verhuurders in Friesland zich bij dit initiatief gaan aansluiten met als doel dat de zorgatlas een inventarisatie aanreikt van al het zorgvastgoed in Friesland. Daarnaast ontstaat er een platform waar partijen, die dagelijks met zorgvastgoed bezig zijn, samenwerken en waar kennis wordt gedeeld.


32

7.2

Gemeente Franekeradeel

Sociaal Team In Franeker namen we deel aan het Sociaal Team. We kwamen maandelijks bij elkaar. Daarnaast waren er regelmatig zorg overleggen. De onderlinge samenwerking tussen de partijen is goed. Tellens In de Froonackerflat verhuren we 114 appartementen aan Zorggroep Tellens. Tellens verleent zorg aan de oudere bewoners. Ook beheert Tellens de bijbehorende recreatieruimte en verzorgen zij voor de bewoners een gevarieerd activiteitenprogramma. Daarnaast is er een zorghotelkamer in de Froonacker. Hierin verplegen zij mensen die tijdelijk kortdurende zorg nodig hebben, bijvoorbeeld na een operatie. In het centrum van Franeker is het complex Botniasteeg. Dit is een samenwerkingsproject met Zorggroep Tellens. Het bestaat uit 23 zorgappartementen en 9 aanleunwoningen. Voor de zorgappartementen is een indicatie ‘met verblijf’ nodig. De aanleunwoningen worden door ons verhuurd. Het aanwezige dienstencentrum valt onder de verantwoording van de Stichting Welzijn Ouderen. Het is bedoeld voor de zelfstandig wonende senioren in Franekeradeel en biedt een breed aanbod van sociaal culturele en educatieve activiteiten. Onderdelen van het centrum zijn een huiskamer, restaurant en een fraaie biljartruimte. GGZ We verhuren in Franeker veertien woningen aan GGZ Friesland. Zij huisvest hier mensen met psychiatrische problemen. De GGZ geeft een wooncertificaat af zodra de (ex-)cliënt aantoont zelfstandig te kunnen wonen. Zodra mensen dit wooncertificaat halen, kunnen zij in principe een woning van ons huren. Vaak met ambulante begeleiding van de GGZ. In 2014 verhuurden we tien woningen op deze manier. Er is veel uitstroom uit de psychiatrie. Het is duidelijk dat veel patiënten met ontslag gaan in verband met de scheiding Wonen en Zorg. Daar zijn ook veel oudere patiënten bij die vaak jarenlang in GGZ woningen hebben gewoond. Reguliere huurders zijn deze groep niet gewend. We horen regelmatig dat zij zich niet meer thuis voelen in hun omgeving. Ze herkennen zich niet meer in wooncomplexen met nieuwe groepen, waaronder veel GGZ-patiënten. Daardoor treedt een versnelde trek op van deze ouderen naar andere wooncomplexen. Verslavingszorg Noord-Nederland Verslavingszorg Noord-Nederland huurt vier woningen van ons in Franeker. Het gaat om woningen voor mensen met verslavingsproblemen. Ze wonen hier en krijgen er hun behandeling. Ze worden voorbereid op terugkeer in de maatschappij. We zorgen deels ook voor hun uitstroom. De overgang van begeleid wonen naar zelfstandig wonen is niet altijd gemakkelijk. Zowel voor de huurder als voor de naaste omgeving. Reik en Wil, voorheen Talant Deze organisaties, die onder meer uit Talant ontstonden, huren op verschillende plekken woningen van ons. In It Ankerplak huurt Wil 13 woningen. In het Skoalhûs worden 25 woningen via Reik verhuurd. In de Franciscushof gaat het om drie woningen. De cliënten wonen hier zelfstandig met ondersteuning van deze organisaties. De steunpunten zijn in het wooncomplex. J.P. van der Bent In de Sjaerdemastraat verhuren wij een wooncomplex van zestien woningen, bedoeld voor mensen met een beperking. Er is ook een ruimte voor gezamenlijke activiteiten en begeleiding. De J.P. van de Bent stichting huurt het hele pand. Zij verhuurt het weer door aan haar cliënten. De Hertog In 2014 was, aan de Hertog van Saxenlaan, de oplevering van gezondheidscentrum ‘de Hertog’. Hierin zijn verschillende medische diensten gehuisvest, zoals huisartsen, apotheek en verloskundigen.


33

7.3

Gemeente Heerenveen

Sociaal Team In Heerenveen bestaat een uitgebreid netwerk van zorginstellingen, vrijwilligersorganisaties en welzijnsorganisaties. Wij hebben als leverancier van woningen en woondiensten raakvlakken met deze instellingen en werken samen. Dit doen we in de vorm van formele samenwerkingsverbanden en individuele relaties met bepaalde instellingen. Wij weten elkaar te vinden. Zienn: Organisatie voor maatschappelijke zorg In het appartementencomplex De Beugel verhuren we twaalf woningen aan klanten van Zienn. Zienn begeleidt deze voormalig dak- en thuislozen om zelfstandig te wonen. Meriant In samenwerking met Meriant verhuren we in totaal vijftien appartementen in De Kompanije in Jubbega. De bewoners zijn overwegend hulpbehoevend en worden begeleid door Meriant. Verder maken de bewoners gebruik van de multifunctionele accommodatie. Ook verhuren wij aanleunwoningen voor ouderen bij zorgcentrum Marijkehiem in Heerenveen. Hier biedt Meriant een zorgpakket. Talant In samenwerking met Talant verhuren wij een aantal woningen en appartementen aan cliënten van Talant. Dit is begeleid wonen voor veelal cliënten met een beperking. Stichting Fokus In de nieuwbouw aan de Nieuwburen in Heerenveen zijn zestien appartementen voor cliënten van Stichting Fokus opgeleverd. Dit zijn veelal mensen met een ernstige lichamelijke beperking. Zo krijgen deze mensen de kans om in aangepaste woningen zelfstandig te wonen. Stichting GGZ Friesland Wij verhuren een aantal zelfstandige woningen aan GGZ Friesland. Deze woningen zijn voor groepswonen ingezet. Stichting Present Wij werken samen met Stichting Present. Samen met vrijwilligers zet Present zich in voor mensen die tijdelijk hulp nodig hebben. Ook dit jaar zijn diverse klanten uit Heerenveen en Joure geholpen via Stichting Present. Ook liep een aantal medewerkers van Accolade samen met rolstoel gebonden ouderen de laatste avond van de avondvierdaagse. MEE Friesland MEE Friesland verzorgde dit jaar een cursus voor een aantal medewerkers van Accolade. De cursus ging over hoe men goed kan communiceren met mensen met een licht verstandelijke beperking. In bijzondere situaties ondersteunde MEE ons om klanten goed te kunnen helpen. Zorg- en therapiecentrum Wittelte Met zorgen therapiecentrum Wittelte maakten we afspraken om woningen aan te bieden voor begeleid zelfstandig wonen. Limor We maakten afspraken om in Friesland in totaal vijf woningen beschikbaar te stellen. Dit is voor uitstroom uit crisisopvang.


34

7.4

Gemeente Smallingerland

Sociaal Team In Smallingerland hebben we zitting in het Sociaal Team. We kennen een bestuurlijk overleg, een algemeen overleg en een zorgoverleg. De lijnen zijn kort, de samenwerking is goed. Deelnemers zijn onder meer gemeente, politie, Zienn, VNN, SMWF, MEE Friesland, KBNL, GGZ, WoonFriesland en Accolade. Naast het Sociaal Team werken we ook direct samen met organisaties. Bijvoorbeeld voor het huisvesten van bijzondere doelgroepen. Met diverse partijen voeren we gesprekken over huisvesting in combinatie met zorg. Organisaties zoals Talant, ZIENN, MEE, Pi-groep en GGZ organiseren de begeleiding en zorg. Zorggroep Liante Aan de zuidwestkant van Drachten aan De Lauwers ontwikkelen we een kleinschalige zorgvoorziening. Het gaat om de realisatie van 14 PG-plekken, 10 GGZ-plekken en 14 zorgappartementen voor Zorggroep Liante. De intramurale plekken zijn voor psychogeriatrische cliënten (PG) en ouderen met een psychiatrische aandoeningen (GGZ). De veertien zorgappartementen zijn bedoeld voor echtparen met een PG-partner. Oudere echtparen die een appartement van het naastgelegen gebouw van Accolade huren, kunnen ook gebruik maken van de dienstverlening vanuit het intramurale gebouw, waaronder zorg of dagbesteding. Dit geldt ook voor andere bewoners in de wijk. Stichting Samendracht De Stichting Samendracht ondersteunt het zelfstandig wonen van jongvolwassenen met een aan autisme verwante stoornis. In 2014 wezen we vier woningen toe aan de Stichting Samendracht. Deze woningen zijn onderdeel van een wooncomplex voor senioren aan de Burefen. Na evaluatie is besloten de afspraken met de Stichting Samendracht te continueren. Ook het naastgelegen appartementencomplex gaan we deels voor deze doelgroep gebruiken. ZuidOostZorg Met ZuidOostZorg zijn we in gesprek over de toekomst van het woongebouw Rispinge. Door een veranderende vraag is aanpassing van het zorgappartementengebouw waarschijnlijk nodig. Ouderen blijven steeds langer zelfstandig in hun eigen omgeving wonen. De overheid is bezig het systeem van voorwaarden en indicaties aan te passen. Mensen die uiteindelijk naar een zorginstelling verhuizen, hebben een zwaardere zorgvraag en iedereen met een lichtere vraag moet thuis blijven wonen. Reik (voorheen Tjallingahiem) We ontwikkelden in 2013 samen met Reik huisvesting voor jongeren aan de Torenstraat. Reik is een instelling die gespecialiseerde jeugdzorg biedt. Deze zorg is bedoeld voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen met beperkingen in de sociale redzaamheid. Het pand aan de Torenstraat biedt woonruimte aan zestien jongeren. De Friese Wouden Deze organisatie is bezig met een visie op wonen en zorg. De Friese Wouden heeft zelf vastgoed. Ze brachten de markt voor zorgvragers in beeld. Wij deelden ons Strategisch voorraadbeleid en marktinzichten met hen. De Friese Wouden wil deze aanpak ook voortzetten met de andere grote corporaties, zodat er in heel Friesland een duidelijk beeld ontstaat. We werken samen met de Friese Wouden in Burgum, waar zij zorg verlenen aan de bewoners van 30 appartementen in de Oranjestins. Talant Talant presenteerde aan ons haar woonvisie. We bekijken wat dit betekent voor de verhuur van woningen door Accolade aan bewoners van Talant. Stichting Fokus Fokus had een vraag naar woningen voor mensen met een lichamelijke handicap, die met eigen regie en zorg zelfstandig kunnen wonen. Door de onzekerheid rond de financiering van de zorg kwam er in gemeente Smallingerland nog geen project tot stand. Stichting Present Stichting Present biedt samen met vrijwilligers praktische hulp aan mensen die in een moeilijke situatie zitten. Dit kan te maken hebben met financiën, gezondheid of een sociaal isolement.


35

Stichting Buitenzorg Buitenzorg richt zich op Indische en Molukse ouderen en ouderen die zich daarmee verwant voelen. We zijn in gesprek met Buitenzorg over een appartementengebouw. We verhuren vanaf 2015 aan het Raadhuisplein 24 seniorenappartementen en een gemeenschappelijke ruimte. In de ontmoetingsruimte kan men bijvoorbeeld samen eten en deelnemen aan activiteiten. De ruimte omvat verder een Indotheek met boeken en muziek- en beeldmateriaal die de Indische cultuur weerspiegelen. Idesta De gemeenschappelijke ruimte van de Compagnonsstee in Rottevalle verhuren wij aan Idesta. Dit is een jonge organisatie in de zorgmarkt. Idesta richt zich vooral op de kleine dorpen. Zij investeren in zorg en leefbaarheid. Idesta zorgt en ontzorgt in dorpen waar zorgen dorpsvoorzieningen niet meer of maar gedeeltelijk aanwezig zijn. De gemeenschappelijke ruimte wordt eerst gebruikt voor dagbesteding.

7.5

Gemeente Súdwest-Fryslân

Sociaal Team Accolade neemt deel aan het Sociaal Team in Sneek. Er is op geregelde basis overleg. De samenwerking verloopt goed. Accolade stelt drie woningen beschikbaar voor urgente situaties. In 2014 is hier geen gebruik van gemaakt. J.P. van den Bent stichting Aan de Roerdomplaan in de wijk Hemdijk huurt de stichting 12 woningen. Daarnaast zijn we in gesprek met J.P. van den Bent over een ontwikkelingsplan in de Noorderhoek. J.P. van den Bent huisvest en begeleidt mensen van alle leeftijden met een lichte, ernstige of meervoudige (verstandelijke) beperking. Zorggroep Plantein Op de hoek A7 – Lemmerweg verhuren we 24 appartementen aan Plantein. In de wijk Sperkhem huurt Plantein 16 woningen. Plantein richt zich met name op ouderenzorg(denk daar bij aan ouderen met pg en dementie). De overige twintig appartementen zijn voor senioren vanaf 55 jaar. Alle huurders kunnen gebruik maken van het zorgpakket van Plantein. In de wijk Sperkhem/Tuindorp huurt Plantein zestien woningen van ons voor dementerende ouderen. Philadelphia Zorg Aan het Borndiep/Breewijd en de Amaliastraat verhuren we in totaal 26 woningen aan Philadelpia Zorg. Philadelphia zet zich in voor mensen met een verstandelijke beperking. GGZ Friesland In 2014 zijn de woningen die GGZ Friesland van ons huurde opgezegd. Bewoners zijn van een intramurale setting naar zelfstandige woningen gegaan. Dit heeft te maken met de decentralisatie van de zorg naar de gemeente en met de daaruit voortvloeiende bezuinigingen. Stichting Jeugdzorg Aan de Stichting Jeugdzorg verhuurden we vier woningen. Twee in de wijk Sperkhem en twee in de wijk Hemdijk. Talant Talant huurt op verschillende plaatsen in Sneek in totaal 25 woningen van ons. Limor Aan Limor stellen we per jaar vijf woningen beschikbaar voor uitstroom uit de crisisopvang. Daarnaast stelden we één woning beschikbaar voor het project Housing First. Housing First zet zich in voor dakloze mensen. Eerst één woning, daarna gaan we verder kijken wat nodig is.


36

7.6

Gemeente De Friese Meren

Sociaal Team Sinds 2014 werd er door het Sociaal Team De Friese Meren eens in de zes weken vergaderd. Vijf nieuwe huurders kregen een huurcontract met begeleiding vanuit Miks, Maatschappelijk Werk en/of Limor. Met ingang van 2015 starten de sociale wijkteams. De koers van de gemeente is om het Sociale Team geleidelijk te ontbinden. Het Sociale Team blijft nog tot mei 2015 bestaan. Zorggroep Sint Maarten In 2014 is het grootschalige woon- en zorgcentrum Sint Theresia in het centrum van Joure opgeleverd. Er is veel te doen voor ouderen in Sint Theresia. Zo zijn er muziek-, theater- en toneeluitvoeringen. Bovendien kiezen steeds meer clubs en verenigingen Sint Theresia als uitvalsbasis. En 'vermengen' zij zich zo bijna ongemerkt met de bewonersgemeenschap. Bewoners van de naast gelegen 13 appartementen van Accolade maken ook gebruik van de voorzieningen van Sint Theresia. Zorggroep Hof en Hiem Wij verhuren het zorgcentrum Vegelinstate in Joure aan Zorggroep Hof en Hiem. In 2014 werd een klanttevredenheidsonderzoek onder de huurders van het zorgcentrum gehouden. In december werd het resultaat gepresenteerd. Ook onze huurders van de aangrenzende appartementen zijn bevraagd. Hoe ervaren onze huurders van de Boerensingel de leefbaarheid binnen hun complex? Men bleek meer dan tevreden te zijn. Natuurlijk blijven er punten ter verbetering bestaan. Daar wordt in 2015 een vervolg aan gegeven.


37

Hoofdstuk 8 8.1

Personeel en organisatie

Formatie

Op 31 december 2014 waren bij Accolade 180 medewerkers in dienst. De totale personeelsformatie in fte’s uitgedrukt bedroeg toen 154,92. Het aantal medewerkers en fte is inclusief drie medewerkers van Loopbaaninitiatief (2,0 fte) en een Wajonger (0,89 fte). Medewerkers die we hebben ingehuurd (twee gedetacheerde medewerkers van WoonFriesland) zijn niet meegeteld. Dit ging in totaal om 2,0 fte. In 2014 kwamen twaalf nieuwe medewerkers in dienst. In totaal traden 23 medewerkers uit dienst. Acht van deze medewerkers gingen met (flex)pensioen. Er zijn, buiten de organisatieoptimalisatie om, geen medewerkers doorgestroomd naar een andere interne functie. Zestien scholieren en studenten startten in 2014 met een stage bij Accolade. Daarnaast hebben tien andere stagiaires hun stage in 2014 bij ons afgerond. Zij waren in 2013 al met hun stage begonnen. Het gaat hierbij om snuffelstages, meeloopstages en onderzoeksstages. De leerlingen van Toolz tellen we hierbij niet mee.

8.2

Talentenmonitor

In 2014 vulden alle leidinggevenden samen met P&O opnieuw de talentenmonitor in voor hun afdeling. Met de talentenmonitor bekijken we of we aan alle eisen van de personeelsbehoefte wordt voldaan. Uit de gesprekken tussen leidinggevenden en P&O kwamen verschillende acties naar voren. Deze zijn gekoppeld aan de integrale HR-instrumenten, zoals opleidingsplannen. De talentenmonitor maakt vanaf 2015 onderdeel uit van het proces van plannen, functioneren en beoordelen. Medewerkers bespreken de aspecten uit de talentenmonitor met hun leidinggevende. Het gaat dan om potentieel, ontwikkelrichting en mobiliteitsbereidheid. Samen met de afdelingsplannen 2014/2015 was de talentenmonitor ook input voor het strategisch personeelsplan.

8.3

Bewust (Anders) Werken

Werken waar en wanneer je wilt, dat was de inzet van de pilot ’Anders Werken’, die we begin 2013 zijn gestart. Medewerkers kregen hierbij meer vrijheid en verantwoordelijkheid om hun functie zo goed mogelijk te vervullen. Medewerkers en leidinggevenden maakten hierbij afspraken over resultaten, bereikbaarheid en minimale aanwezigheid. In 2014 evalueerden we de pilot in gesprekken met directie, management en OR. Ook leverden medewerkers (zowel deelnemers als niet-deelnemers) input via een online vragenlijst. In 2014 namen zestien medewerkers deel aan de pilot 'Anders Werken'. Deze medewerkers maakten afspraken over structureel thuiswerken. De belangrijkste bevindingen uit de evaluatie waren: Medewerkers en managers vinden het positief dat de mogelijkheid bestaat om thuis te werken. De regeling heeft een positieve invloed op geconcentreerd werken en op de balans werk en privé. Er gelden veel regels. De deelnemers aan de regeling ervaren veel vrijheid in hun werk. Medewerkers voelen zich, ook als ze ergens anders werken, nog steeds even betrokken. Het draait om vertrouwen, eigen verantwoordelijkheid en loslaten. De uitkomsten van de evaluatie gebruikten we als input voor het Bewust Werken. Bewust Werken is veelomvattender dan de eerdere pilot Anders Werken. Bij Bewust Werken gaat het om duurzame inzetbaarheid. Dit is het vermogen van de medewerker om nu en in de toekomst toegevoegde waarde te leveren voor de organisatie en daarbij zelf ook meerwaarde te ervaren. Het vraagt flexibiliteit van de medewerker om zich aan te passen aan steeds veranderende omstandigheden. Door duurzame inzetbaarheid kunnen medewerkers nu en in de toekomst een diversiteit aan werkzaamheden en functies adequaat vervullen. Dat stelt medewerkers ook in staat een succesvolle overstap te maken naar een andere functie. In 2014 startten we een pilot om alvast ervaring op te doen met het Bewuste Werken. Een deel van het kantoorpand in Heerenveen is hiervoor geschikt gemaakt.


38

De ervaringen hiermee en met het Anders Werken dienen als input voor het vervolgtraject in 2015. Dan maken we ook een begin met de verduurzaming en het geschikt maken van het totale pand voor Bewust Werken.

8.4

Functionerings- en beoordelingssystematiek

In 2013 is een nieuwe functionerings- en beoordelingssystematiek ingevoerd. Het maken van resultaatsafspraken stond hierbij centraal. Deze systematiek hebben we in 2014 geëvalueerd. Dit deden we door directie, managers, teamleiders, OR en diverse medewerkers te bevragen. Deze evaluatie leidde tot een verbetering van het proces. Medewerkers voeren vanaf 2015 zelf de regie over het proces. Zij zijn zelf verantwoordelijk voor het plannen van afspraken, het invullen van de formulieren en het aangeven van gespreksonderwerpen. Er is meer aandacht voor hoe medewerkers in hun vel zitten en het dagelijks functioneren. Het maken van resultaatsafspraken is nog steeds onderdeel van het proces. We passen maatwerk toe. Zo staat het aantal resultaatsafspraken bijvoorbeeld niet meer vast. In verschillende sessies vertelden we medewerkers over het verbeterde proces.

8.5

Gezondheids- (en Arbo)beleid

Gezondheid en preventie Accolade legt steeds meer de nadruk op gezondheid en preventie in plaats van op ziekte. In 2012 en 2013 konden medewerkers deelnemen aan een Preventief Medisch Onderzoek (PMO). Als vervolg daarop is in 2014 een BRAVO panel opgericht. Dit panel vraagt bij medewerkers aandacht voor hun gezondheid door het organiseren van themamaanden. De thema’s richten zich op leefstijlverbetering. Het gaat dan om: meer Bewegen, niet Roken, minder Alcohol, gezonde Voeding en voldoende Ontspanning. De eerste twee themamaanden vonden in 2014 plaats: meer Bewegen en niet Roken. In 2015 volgen de overige themamaanden. Daarnaast worden voorlichtingsbijeenkomsten voor het personeel georganiseerd. In 2014 was er voor de medewerkers in het Woonpunt een informatiebijeenkomst over het voorkomen van klachten aan arm, nek of schouders. Daar waar er al klachten of hinder zijn aan bijvoorbeeld nek of schouder wordt een externe bedrijfsfysiotherapeut ingeschakeld of speciale voorzieningen getroffen (zoals voetensteun, beeldschermbrillen, aangepaste muizen en toetsenborden). RI&E In 2014 bracht de preventiemedewerker, in nauwe samenwerking met de ondernemingsraad en medewerkers, risico’s van arbeidsomstandigheden in kaart. Ook zijn acties uitgezet om risico’s te ondervangen. Na de verbouwing van het kantoorpand in 2015 wordt de risico-inventarisatie (RI&E) afgerond en getoetst door de arbodienst. Agressiebeleid De arbeidsinspectie bezocht Accolade in 2014. Hierbij is gekeken of ons agressiebeleid en de procedures voldoen aan de wettelijke eisen. Onze aanpak is akkoord bevonden. BHV In 2014 hebben de BHV’ers (herhalings)trainingen gevolgd.

8.6

Ziekteverzuim

Het ziekteverzuimpercentage bedroeg in 2014 3,2%. Dit is exclusief zwangerschap. Het cijfer is behoorlijk lager dan in 2013 (4,5%). In de eerste drie kwartalen lag het verzuim ruim onder de gestelde BSC-norm van 4%. Het eerste kwartaal was het verzuimpercentage 3,1 procent, het tweede kwartaal 2,3 procent en het derde kwartaal 2,6 procent. Het vierde kwartaal stak daar helaas ver boven uit met 4,6 procent. Het verzuim inclusief zwangerschap- en bevallingsverlof, was in 2014 3,8 procent (in 2013 was dit 5,4 procent). Ruim 50 procent van de medewerkers meldde zich niet een keer ziek in 2014. Echter, acht medewerkers meldden zich vaker dan drie keer ziek. Dat komt neer op gemiddeld 1,02 ziekmeldingen per medewerker in 2014. Inzetbaarheid en mobiliteit Duurzame inzetbaarheid en mobiliteit staan al jaren centraal in de samenwerking binnen Loopbaaninitiatief. Loopbaaninitiatief is opgericht door de corporaties Lefier, Nijestee, Elkien, WoonFriesland en Accolade. In 2014 participeerden in totaal negentien corporaties uit het noorden van het land in Loopbaaninitiatief.


39

Loopbaaninitiatief ondersteunt bij loopbaanvragen, invullen van (tijdelijke en vaste) vacatures, bemiddeling van werk naar werk (binnen en buiten de sector), de uitwisseling van kennis (door trainingen, stages en dergelijke) en realiseert werkervaringsplaatsen. Loopbaaninitiatief wordt in de sector (bij Aedes en FLOW) als voorbeeld gezien hoe dit soort trajecten landelijk zouden moeten functioneren. Dit betekent dat de medewerkers van Loopbaaninitiatief regelmatig presentaties geven in het land of ondersteuning bieden aan collega’s elders in het veld. Daarnaast wordt Loopbaaninitiatief door Aedes en Flow geroemd in publicaties en artikelen. Binnen Loopbaaninitiatief werken een coördinator, een loopbaanadviseur en een secretaresse. De coördinator wordt bekostigd uit het samenwerkingsverband. De overige medewerkers konden met behulp van subsidie van respectievelijk FLOW en de Provincie Friesland ingeschakeld worden. Vanuit Loopbaaninitiatief participeren de negentien corporaties onder de naam Samenwerkende Woningcorporaties in Noorderlink. Noorderlink is een samenwerkingsverband van een aantal grote bedrijven en organisaties op het gebied van HRM in Noord Nederland. De manager HRM van Accolade zit namens Loopbaaninitiatief in het algemeen bestuur en de programmaraad (van de proeverijen) van Noorderlink. De loopbaanadviseur van Loopbaaninitiatief participeert daarnaast in het Platform Mobiliteit van Noorderlink.

8.7

Opleidingen

Net als ieder jaar volgden ook in 2014 medewerkers diverse interne en externe trainingen en opleidingen. Een greep uit de gevolgde interne in-company trainingen: communiceren en feedback geven; omgaan met de AED; conditiemeting; opfriscursus asbestherkenning; Shareworx; omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. In 2014 hebben vijf medewerkers de opleiding Servicemedewerker Gebouwen via Toolz afgerond. Daarnaast zijn er door de medewerkers in 2014 diverse opleidingen gevolgd. Hierbij maakten zij gebruik van het functie gebonden budget of hun individueel loopbaanontwikkelingsbudget. Voorbeelden van opleidingen en trainingen die vanuit het individuele loopbaanbudget gevolgd zijn: assertiviteit; mindfulness; heftruckcertificaat; informatica; factor C voor communicatieprofessionals; aan de slag met de loopbaanwijzer; online PR en social media; praktische psychologie. Ook gebruikte een aantal medewerkers hun loopbaanbudget voor individuele coaching als vervolg op de training klantgericht communiceren.

8.8

Cao

In onze cao is niet alles tot in de puntjes vastgelegd. Het minimumkarakter geeft woningcorporaties ruimte om medewerkers maatwerk te bieden. Zo kunnen werkgever en de Ondernemingsraad afspraken maken over aanvullende arbeidsvoorwaarden. Eind 2013 liep de werkingsduur van de cao af. Werkgevers- en werknemerspartijen overlegden in 2014 diverse malen over een nieuwe cao. Het is partijen niet gelukt een nieuwe cao af te sluiten. De onderhandelingen zijn eind 2014 afgebroken. Zolang er geen overeenstemming is over een nieuwe cao, blijven de bepalingen uit de oude cao gelden. Dit betekent dat er in 2014 geen cao wijzigingen doorgevoerd zijn.


40

Een onderdeel van onze cao is een individueel loopbaanontwikkelingsbudget. Elke fulltime medewerker kreeg hiervoor € 4.500 voor de periode 2010-2014. Medewerkers kunnen met dit budget zelf invulling geven aan hun ontwikkeling. Vanaf 2015 heeft iedere medewerker weer recht op nieuw budget. Elke woningcorporatie met meer dan honderd werknemers moet minimaal één arbeidsplaats voor een Wajonger beschikbaar stellen. Wij hebben sinds begin 2012 een Wajonger in dienst. De afgelopen jaren is gewerkt aan een voorstel om de pensioenregeling toekomstbestendig te maken. Door het afbreken van de cao-onderhandelingen is er ook nog geen overeenstemming over een nieuwe pensioenregeling. De bepalingen uit de huidige regeling blijven gelden.

8.9

Werkkostenregeling

We kozen ook in 2014 voor de werkkostenregeling. Bij de werkkostenregeling zijn alle vergoedingen en verstrekkingen aan medewerkers loon. De regeling kent een vrije ruimte. Als de vergoedingen en verstrekkingen binnen deze vrije ruimte blijven, dan betalen we geen belasting en premies over het betaalde bedrag. In 2014 bedroeg de vrije ruimte 1,5 procent van de loonsom. We hebben ruim € 88.250 aan vergoedingen en verstrekkingen in de regeling op kunnen nemen. Eind 2014 hadden we nog ongeveer € 22.500 van de vrije ruimte over. De deelname leverde een besparing op aan belastingen werkgeverslasten van ongeveer € 63.000. Vanaf 2015 is de werkkostenregeling verplicht. De vrije ruimte gaat dan naar 1,2% van de loonsom.


41

Hoofdstuk 9 9.1

Governance en risicomanagement

Governance

Corporate Governancecode Voor de woningcorporatiesector is een Corporate Governancecode ontwikkeld. In de basis geldt de code volgens het principe pas-toe-of-leg-uit. Drie bepalingen zijn dwingend: het toepassen van de beloningscode voor bestuurders, de honoreringsregels voor commissarissen en de zittingstermijn voor commissarissen. Wij voldoen aan de eisen die in de code staan. Integriteitscode We hebben een Integriteitscode waar de medewerkers, bestuurders en toezichthouders zich aan moeten houden. Dit geldt ook voor bedrijven waarmee we contracten sluiten. Op deze manier borgen wij dat iedereen die voor en met Accolade werkt maatschappelijk en sociaal verantwoordelijk handelt. De Integriteitscode staat op onze website. Klokkenluidersregeling Door onze Klokkenluidersregeling kunnen medewerkers onregelmatigheden melden, zonder dat ze het risico lopen om hun baan te verliezen. Onregelmatigheden over het personeel rapporteren we aan de Raad van Bestuur. Onregelmatigheden over de directeur-bestuurders rapporteren we aan de voorzitter van de Raad van Commissarissen. In 2014 kregen we geen meldingen over het personeel of over de directeur-bestuurders. De Klokkenluidersregeling staat op onze website. Externe vertrouwenspersoon Zowel voor de Integriteitcode als de Klokkenluidersregeling hebben we een interne en een externe vertrouwenspersoon. De externe vertrouwenspersoon is ondergebracht bij de Arbo Unie. Leningen of garanties In ons beleid staat dat we geen leningen of garanties geven aan leden van de Raad van Commissarissen, de leden van de Raad van Bestuur of het personeel. Zulke leningen of garanties zijn in 2014 dan ook niet verstrekt. Onafhankelijkheid van de Raad van Commissarissen De leden van de Raad van Commissarissen zijn onafhankelijk van de Stichting Accolade. Geen van de commissarissen is of was in dienst van ons of van een van onze rechtsvoorgangers. De leden van de Raad van Commissarissen hebben geen directe of indirecte band met toeleveranciers of afnemers van Accolade. Er bestaan geen overlappingen met andere bestuursfuncties. Geen van de commissarissen verleent andere diensten dan die voortvloeien uit het lidmaatschap van de Raad van Commissarissen. Ook onderhouden zij geen directe of indirecte banden met medewerkers van Accolade buiten hun commissariaat om.

9.2

Interne risicobeheersing en controlesysteem

We werken sinds 2014 met een risicomanagementsysteem. Dit is gebaseerd op het risicosysteem dat het waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) hanteert voor de beoordeling van de corporaties voor de vaststelling van het borgingsplafond. Wij sturen zelf op de uitkomsten van de onderliggende risicovragen en stemmen dit af met het WSW. Dit geeft een goed beeld van de gelopen risico’s en de noodzakelijke beheersingsmaatregelen. Een voorbeeld van een risico verlagende maatregel in 2014 is het stoppen met de verkoop van woningen onder Slimmer Kopen. Daarnaast bespreken wij de uitkomsten, samen met de andere Risk management-maatregelen, met de externe accountant, PricewaterhouseCoopers. De externe accountant oordeelde dat de kwaliteit van het risicobeheerssysteem op orde is.


42

Portefeuille- en marktrisico In de provincie Friesland hebben we te maken met een trek van het platteland naar de grotere kernen. Dit komt door de vergrijzing, de afname van voorzieningen in de dorpen en de toename van het aantal kleine huishoudens. Als gevolg daarvan groeit het aantal huishoudens in de verstedelijkte gebieden waar wij ons bezit hebben. In de periode 2025 tot 2040 blijft het aantal huishoudens stabiel. Leegstand in de grote kernen verwachten we niet, omdat de vraag naar sociale huurwoningen blijft stijgen. Een belangrijke indicator hiervoor is het aantal inschrijvingen per complex. Voor ons hele bezit stelden we een Strategisch Voorraadbeleid op. Hierin legden we vast wat de marktontwikkelingen zijn. We maakten een portefeuilleplan, met daarin onder meer het rendement, de positie en de gewenste ontwikkeling per complex vastgelegd. Dit Strategisch Voorraadbeleid is leidend voor de herstructureringsopgaven, het verkoopbeleid, het onderhoudsbeleid en de wijkvisies. De verkoopmarkt staat vanaf 2009 door de economische crisis onder druk. Hierdoor stelden we het aantal begrote te verkopen woningen naar beneden bij. In 2013 verkochten we 113 bestaande huurwoningen, terwijl er 75 begroot waren. Het aandeel ‘scheefwoners’ bij Accolade is 20 procent. Wij verwachten dat een deel van deze groep, door de gedaalde huizenprijzen en het aangescherpte toewijzingsbeleid, op termijn overgaat naar een koopwoning. Dit zal geleidelijk gaan. Alhoewel het herstel op de woningmarkt structureel lijkt , begrootten we voorzichtigheidshalve voor 2014 het aantal verkochte woningen op 100. Bij de verkoop van nieuwbouw namen we risico beperkende maatregelen. We bouwen kleiner dan voorheen en we hanteren een voorverkooppercentage van 75 procent. Daarnaast brengen we het aantal koopwoningen in projecten zoveel mogelijk terug. Wij bouwen alleen koopwoningen in herstructureringsprojecten. Politieke risico's Tegenwoordig beïnvloedt de landelijke politiek onze strategie en doelen sterk. De politiek ging in 2013 akkoord met de verhuurdersheffing en het verder decentraliseren van taken naar de gemeenten. Onze kosten zijn daardoor sterk gestegen. Daarom moeten we vergaande keuzes maken op het gebied van het huurbeleid en dienstverlening. De huren zullen sterker stijgen dan de afgelopen jaren en we versoberen de dienstverlening op sommige onderdelen. De regionalisering maakt onderdeel uit van de Novelle. Afhankelijk van hoe deze uitgewerkt wordt, kan dit grote gevolgen hebben voor de samenstelling van de portefeuille op termijn. Treasuryrisico's De Treasurycommissie beoordeelt de treasuryrisico's (rente- en liquiditeitsrisico’s) maandelijks. Het treasurybeleid is vastgelegd in het Treasury statuut. Ieder jaar kijken we op basis van de meerjarenplanning wat de Treasuryactiviteiten zijn en hoe we hier het beste invulling aan kunnen geven. De resultaten van de Treasurycommissie worden via de Auditcommissie teruggekoppeld aan de Raad van Commissarissen. We bespreken het Treasury jaarplan jaarlijks met de Auditcommissie. Ons beleid met betrekking tot looptijden en renterisico’s richt zich op het beheersen van de rente- en liquiditeitsrisico’s en het minimaliseren van de rentelasten binnen het risicoprofiel. Een belangrijk onderdeel is optimalisatie van het vervalschema van de leningenportefeuille. Zo spreiden we de risico's in de tijd. Volgens het Treasury statuut is het toegestaan om gebruik te maken van traditionele rentederivaten. Dit doen wij in principe niet. Onlangs heeft het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting ook de basisrenteleningen en extendibles (rente met een specifieke renteafspraak op termijn)aangewezen als een derivaat. Volgens deze definitie van het CFV heeft ook Accolade derivaten. Dit zijn renteproducten waarbij geen bijstortverplichting geldt. Onze rentevisie gaat ervan uit dat de economische groei binnen de eurozone langzaam aantrekt en dat de langlopende rente langzaam stijgt. De korte rente blijft als gevolg van de langzame economische groei en de lage inflatie in 2015 laag. Op termijn gaat de rente weer stijgen als gevolg van het opkoopprogramma van de Europese Economische Bank (ECB). We sturen strak op kasstromen. Deze kasstromen brengen wij maandelijks en jaarlijks voor een periode van tien jaar in beeld. De kasstromen zijn leidend voor de realisatie van projecten, het huurbeleid en de kostenontwikkelingen.


43

Projectrisico's De projectrisico’s beheersen we zoveel mogelijk door de projecten in te delen in duidelijk afgebakende fases. Daarnaast huren we het projectmanagement extern in. We benoemen de geïdentificeerde projectrisico’s en dekken deze zo nodig af. Dankzij deze methode zijn alle projecten binnen het projectbudget gerealiseerd. De projecten die vallen onder Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB) worden geborgd door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Projecten met een projectbegroting van boven de drie miljoen euro, worden ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen (Investeringscommissie). Operationele risico's Om tot goede prestaties te komen, is resultaatgericht en efficiënt werken van groot belang. Een eerste vereiste is eenduidigheid in de processen. We sturen op eenduidige kpi’s (kritieke prestatie-indicatoren). Ook investeren we in doelgerichte mensen die het belangrijk vinden om focus in hun werk aan te brengen. Wij vinden dat de risicobeheersing binnen onze organisatie goed georganiseerd is. De risico’s hebben we in beeld en beheersen we voldoende. In 2014 is het procesgericht werken uitgerold. Hiermee willen we de processen in de organisatie van begin tot eind verbeteren. Het doel is efficiënter, effectiever en doelmatiger te werken. Wij verwachten dat hiermee de productiviteit omhoog gaat en de risico’s afnemen.


44

Hoofdstuk 10 10.1

Financiën

Financieel beleid

Het financiële beleid beschrijft de minimale randvoorwaarden om onze financiële continuïteit te borgen. Als we werken volgens dit beleid, dan maken we onze doelstellingen en ambities waar. Tegelijkertijd richt het beleid zich op presteren naar vermogen. Daarmee bedoelen we dat er evenwicht is tussen maatschappelijke en financiële prestaties. Onze doelen zijn opgenomen in de Ondernemingsstrategie. In de Ondernemingsstrategie gaan we onder andere uit van taakstellende doelstellingen over de te bouwen woningen, te slopen woningen en te verkopen woningen. In de jaren 2015 tot en met 2019 zijn de te verwachten investeringen in woningen € 112 miljoen. Naar verwachting bouwen we in deze periode 580 huurwoningen en 84 koopwoningen. Daarnaast verwachten we in deze periode 500 huurwoningen te verkopen en 430 huurwoningen te slopen. Omdat alle beleidsbeslissingen uiteindelijk leiden tot een financiële uitkomst, toetsen we deze aan de financiële meerjarenprognose van tien jaar. Deze stellen we jaarlijks vast. De variabelen zoals huurinkomsten, inflatie, toekomstige renteontwikkeling en ontwikkeling van de voorraad beoordelen we en passen we eventueel aan.

10.2

Weerstandsvermogen

We streven naar een financiële positie met een weerstandsvermogen dat voldoet aan de beoordelingscriteria. Deze beoordelingscriteria zijn vastgelegd door het Centraal Fonds Volkshuisvesting en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (voorheen Ministerie van VROM). Ons financiële beleid is gericht op een minimale solvabiliteit op basis van de bedrijfswaarde van 22 procent. In de meerjarenprognose gaan we uit van een solvabiliteitsontwikkeling van 39 procent in 2014 en 51 procent in 2019. De ontwikkeling van de solvabiliteit baseren we op de Ondernemingsstrategie. In onderstaande grafiek geven we de ontwikkeling van de solvabiliteit, op basis van de bedrijfswaarde in procenten, voor de jaren 2014 tot en met 2019 weer.


45

10.3

Jaarresultaat 2014

Het jaar 2014 is afgesloten met een positief jaarresultaat na belastingen van € 25.124.148,tegenover een negatief resultaat van € 40.460.494 over 2013. Jaarresultaat x € 1.000 Bedrijfsresultaat Niet gerealiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille Uit herwaarderingsreserve vrijgevallen bedragen Financiële baten en lasten Belastingen Resultaat deelnemingen

Begroting 2014 € - 23.502 € - 1.806

Jaarrekening 2014 € 35.864 € - 6.900

Jaarrekening 2013 € -51.671 € -3.129

€ 27.161

€ 24.528

€ 26.686

€ -21.745 € 0 € 0

€ -34.047 € 5.683 € -4

€ -14.657 € 2.298 € 13

€ -19.892

€ 25.124

€ -40.460

Jaarresultaat Tabel: Jaarresultaat versus begroting

Het bedrijfsresultaat kan als volgt worden toegelicht.

Bedrijfsresultaat 2014 Het jaarresultaat van 2014 kwam uit € 25 miljoen positief. Begroot was € 20 miljoen negatief. Het bedrijfsresultaat bedraagt € 36 miljoen. In vergelijking met de begroting is dat een stijging van € 59 miljoen positief. De belangrijkste oorzaak van het verschil is de verandering in de overige waardeveranderingen van de vaste activa. Deze overige waardeveranderingen werd begroot op € 20 miljoen negatief, de realisatie in 2014 was € 26 miljoen positief. Het grote verschil is het gevolg van een aantal aanpassingen in de bedrijfswaardeberekening. De aanpassingen hebben onder andere betrekking op het huurbeleid (nadeel € 63 miljoen), verlaging van bedrijfslasten (voordeel € 46 miljoen), lagere doorrekening verhuurdersheffing (voordeel € 64 miljoen) en verlenging van de gemiddelde levensduur als gevolg van minder sloop en meer renovatie (voordeel € 42 miljoen). Daarnaast zijn de financiële baten en lasten € 13 miljoen lager uitgekomen dan begroot. In de begroting werd uitgegaan van een totaal van € 21 miljoen nadelig. In 2014 is de optie waarde van de extendibles toegepast waardoor er een eenmalige bate was van € 5 miljoen. Daartegenover zijn, als vervolg van een herwaardering van de extendibles (een waardedaling € 20 miljoen), de financiële baten en lasten belast met ongeveer € 20 miljoen. In de jaarrekening is een actieve latentie opgenomen voor de derivaten c.q. extendibles. Het resultaat op belastingen is hierdoor met € 5,4 miljoen positief beïnvloed.

10.4

Waardering van eigen vermogen en solvabiliteit op basis van de bedrijfswaarde

Eigen vermogen en solvabiliteit x € 1.000 31-12-2014 Eigen vermogen € 374.395 Solvabiliteit Tabel: Eigen vermogen en solvabiliteit

38,8%

31-12-2013 € 293.890 33,4%

Het eigen vermogen nam met ongeveer € 78 miljoen toe. De solvabiliteit steeg van 33,4 procent (in 2013) naar 38,8 procent eind 2014. De stijging van de solvabiliteit is met name het gevolg van een aanpassing van de bedrijfswaardeberekening (zie ook hierboven). Waardering Daeb-bezit op basis van bedrijfswaarde Alle eenheden waarderen we op de bedrijfswaarde. We houden hierbij rekening met eventuele verkopen in de toekomst. Daarmee geven we een beter inzicht in onze vermogenspositie. Ook geven we gehoor aan de


46

maatschappelijke wens om meer transparantie te bieden over onze financiële positie. Tegelijkertijd stelden we de prognoses op basis van actuele waarde op. De materiële vaste activa waarderen we op complexniveau tegen de actuele waarde. De actuele waarde van de onroerende zaken in de exploitatie is de bedrijfswaarde. Deze wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen van de toekomstige exploitatieopbrengsten en exploitatie uitgaven over de geschatte resterende looptijd van de investering. Bij de berekening van de bedrijfswaarde is uitgegaan uit van onderstaande parameters. Parameter 2015 2016 2017 2018 2019 Huurverhoging 2,00% 2,00% Inflatie variabele lasten 2,25% 3,00% Inflatie onderhoud 3,00% 3,00% Disconteringsvoet 5,25% 5,25% Tabel: Parameters t.b.v. de bedrijfswaarde eind 2014

2,00% 3,00% 3,00% 5,25%

2,00% 3,00% 3,00% 5,25%

2,00% 3,00% 3,00% 5,25%

De kosten van planmatig onderhoud baseren we op de begrotingsperiode van 2015-2024. In latere jaren rekenen we met geëxtrapoleerde normbedragen gebaseerd op een onderhoudsnorm van € 998 (prijspeil 2015). We rekenen met een inflatievolgend huurbeleid. Bij de huuropbrengsten hielden we rekening met huurharmonisatie op basis van een mutatiegraad van tien procent. Onderdeel van de bedrijfswaarde is de verwachte opbrengstwaarde van te verkopen woningen in de komende vijf jaar. De opbrengstwaarde is de contante waarde van het bedrag dat kan worden verkregen bij vrijwillige verkoop binnen een verwachte termijn onder aftrek van de verkoopkosten.

10.5

Meerjarenperspectief op basis van bedrijfswaarde

Het voorgenomen vastgoedprogramma heeft een belangrijk effect op de ontwikkeling van de solvabiliteit. Het onrendabele deel van de investeringen verwerken we in het exploitatieresultaat op het moment dat het bestuur goedkeuring geeft aan de uitvoering van een project. Naar verwachting vindt over een dusdanig aantal projecten besluitvorming plaats, dat de solvabiliteit van 34 procent naar 51 procent in 2019 gaat. 2014 2015 2016 2017 39% 40% 42% 44% Tabel: Ontwikkeling solvabiliteit van 2014-2018

10.6

2018 48%

2019 51%

Doorrekening van het regeerakkoord

In 2014 is de meerjarenprognose inclusief de meerjaren kasstromenprognose herrekend op basis van de verwachte extra huuropbrengsten, verhuurderingsheffing en saneringsheffing voor de komende jaren. De impact van de invoering van de verhuurdersheffing is fors. In onderstaande tabel staat de omvang van de verhuurdersen saneringsheffing in de komende vijf jaar aangegeven. Jaar x € 1.000 2015 8.103 2016 9.985 2017 10.771 2018 10.976 2019 11.196 Tabel: Sector specifieke heffingen

verhuurdersheffing 8.103 8.870 9.656 9.861 10.081

saneringsheffing 0 1.115 1.115 1.115 1.115

Een van de voorwaarden om te voldoen aan de borging door het WSW is het hebben van positieve operationele kasstromen over een periode van vijf jaar. Om aan deze primaire voorwaarde te kunnen voldoen, troffen we een aantal maatregelen. De maatregelen zijn: - verlaging van de huisvestingskosten door het afstoten van twee kantoorgebouwen; - verhoging van de huren in overeenstemming met het regeerakkoord; - verlaging van onderhouds- en overige beheerkosten;


47

-

vermindering van de personeelsformatie.

Na doorrekening van de financiële maatregelen blijft er over de jaren 2015-2019 een positieve operationele kasstroom over. Onderstaande gegevens zijn begin januari 2015 bij Corpodata middels de Dpi ingeleverd: x € 1.000 Kasstroom uit exploitatie Af: normatieve aflossing 2%

2015 24.459

2016 22.693

2017 22.430

2018 28.148

2019 26.589

10.118

10.040

9.803

9.507

9.028

Saldo operationele 14.341 12.653 12.627 18.641 kasstroom DAEB Tabel: Ontwikkeling van operationele Daeb kasstromen 2015-2019 (dPi 2015)

10.7

17.561

Rentabiliteit

De rentabiliteit van het eigen vermogen is het jaarresultaat uitgedrukt in een percentage van het eigen vermogen aan het eind van het boekjaar. De rentabiliteit van het totale vermogen is het totaal van het jaarresultaat en de betaalde en/of verschuldigde rente uitgedrukt in een percentage van het totale vermogen per 31 december van het boekjaar. Rentabiliteit 2014 2013 Rentabiliteit eigen vermogen 6,7% -13,8% Rentabiliteit vreemd vermogen 3,9% 3,9% Rentabiliteit totaal vermogen 6,6% -2,6% Tabel: ontwikkeling rentabiliteit van eigen, vreemd en totaal vermogen

10.8

2012 -4,7% 4,0% 0,2%

Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)

Wij zijn deelnemer van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Vanaf 2014 introduceerde het WSW een nieuw risicobeoordelingskader. Bij de beoordeling hanteert het WSW de volgende ratio’s: ICR, DSCR, loan to value, solvabiliteit en dekkingsratio. Voor elke ratio wordt een norm gehanteerd. De financiële ratio’s worden daarnaast beoordeeld op basis van realisatie (drie jaar dVi) en op basis van prognose (vijf jaar dPI). Daarnaast beoordeelt het WSW ons aan de hand van 24 kwalitatieve vragen. De solvabiliteit lichtten we in paragraaf 10.2 al toe. Hieronder lichten we de ratio’s toe. Interest Coverage Ratio (ICR) De interestdekkingsratio geeft aan dat vanuit de reguliere exploitatie (exclusief verkopen) voldoende middelen worden gegenereerd om de rentelasten te dragen. De saneringsheffing en de verhuurdersheffing zijn ingerekend bij deze ratio. Een ICR onder de één betekent dat de kasstroom uit exploitatie onvoldoende is om de rentelasten te betalen. Accolade hanteert een ICR van 1,40 als minimum, net als het WSW. In 2014 was sprake van een ICR van 2,10 (1,85 in 2013). De ontwikkeling van de ICR tonen we in onderstaande tabel. Debt Service Coverage Ratio (DSCR) Met de DSCR wordt bedoeld de kasstroom uit lopende operationele activiteiten bij exploitatie tot het einde van de levensduur ten opzichte van rente-uitgaven en aflossingsverplichtingen (de zogenaamde aflossingsverdiencapaciteit). Het WSW hanteert een norm van 1. Dat wil zeggen dat bij een norm van 1of hoger aan de aflossingsverplichtingen kan worden voldaan. Wij komen in 2014 op een DSCR van 1,36. Zie de DSCR ontwikkeling in onderstaande tabel.


48

Ratio Loan to Value De loan to value laat zien welke waarde van het bezit is gefinancierd. Oftewel de financiering uitgedrukt in een percentage van de waarde van het bezit. Met de waarde bedoelen we hier de bedrijfswaarde. Als vuistregel voor de vermogensontwikkeling houden we een norm (plafond) van 75 procent op basis van de bedrijfswaarde aan. In 2014 was sprake van een loan to value van 58 procent (67 procent in 2013). Het WSW hanteert tevens een maximale norm van 75 procent. Ratio

WSW 2014 2015 norm Interest Coverage Ratio 1,40 2,10 2,17 Debt Service Coverage Ratio 1,00 1,36 1,48 Loan to Value in % 75 58 56 Tabel: ontwikkeling van de ICR, DSCR en de Loan to Value

2016

2017

2018

2019

2,05 1,47 54

2,07 1,49 52

2,37 1,55 48

2,32 1,56 46

Dekkingsratio Met deze ratio wordt bedoeld in welke mate het schuldrestant van door WSW geborgde leningen zich verhouden ten opzichte van bij het WSW ingezet onderpand. Het WSW hanteert een (maximale) norm van 50% van de WOZ waarde van het bij WSW ingezet onderpand. De dekkingsratio van Accolade ligt ver onder deze norm.

10.9

Fiscale positie

Algemeen Sinds 1 januari 2008 zijn we voor al onze activiteiten onderworpen aan winstbelasting. Dit komt door een wijziging van de belastingwetgeving waarin een vrijstelling voor de activiteiten van volkshuisvesters is vastgelegd. In de jaren 2006 en 2007 waren we alleen voor commerciële activiteiten onderworpen aan de winstbelasting. De commerciële en fiscale jaarrekening zijn niet gelijk aan elkaar. Commerciële jaarstukken hebben tot doel verantwoord inzicht te geven over het vermogen en resultaat. De fiscale jaarrekening heeft als doel om tot een grondslag voor belastingheffing te komen. De belangrijkste verschillen ten opzichte van de commerciële balans zijn onder andere de waardering van de vaste activa. Fiscaal worden de woningen onder de huurtoeslaggrens tegen 70 procent van de WOZ-waarde gewaardeerd. Voor geliberaliseerde woningen wordt een waardering van tachtig procent van de WOZ-waarde gehanteerd. Commercieel (bedrijfsmatig)onroerende goederen worden echter tegen taxatiewaarde gewaardeerd. Ook zijn er veel afwijkende verschillen welke lasten en baten wel of niet tot het fiscale resultaat behoren (zie ook onderstaande tabel). Beide jaarrekeningen wijken vrij veel van elkaar af. Latenties in 2014 De belastinglatenties worden in de jaarrekening berekend in overeenstemming met de daarvoor geldende Richtlijnen voor Jaarverslaglegging (richtlijn 242 en 645). Volgens deze richtlijnen kunnen de beschreven waarderingsgrondslagen worden onderscheiden in tijdelijke verschillen en permanente verschillen. Er is sprake van een tijdelijk verschil als er op enig moment sprake is van een fiscale afwikkeling van het verschil. Permanente verschillen waarderen we niet separaat in de jaarrekening. Deze komen alleen tot uiting in de berekening van de vennootschapsbelasting in het resultaat. De belastinglatenties worden gewaardeerd tegen de contante waarde. De gebruikte disconteringsvoet is 5,25 procent.


49

Samenstelling en omvang vennootschapsbelasting 2014 Het fiscale resultaat voor 2014 ziet er volgt uit: Opbouw fiscale resultaat (in duizenden euro’s) Commercieel resultaat na belastingen Correcties: Opbrengsten Projectresultaat Afschrijvingen Waardeveranderingen Niet gerealiseerde waardeverandering Herwaarderingsreserve vrijgevallen Kosten Overige posten Disagio/rente Totaal correcties Fiscaal resultaat/bedrag 2014 Fiscale compensatie door WOZ-daling Belastbaar bedrag 2014

Totaal resultaat € 25.124

6 -4.000 31.070 -26.494 2.708 -24.528 6.900 12.138 -757 2.957 22.167 -22.167 €0

De fiscale compensatie wordt vooral veroorzaakt door de negatieve waardeveranderingen (lees WOZwaarden)van vaste activa in de afgelopen jaren. Afhandeling aangiften voorgaande jaren In aansluiting op het boekenonderzoek in 2014 zijn de ingediende aangiftes vennootschapsbelasting 2008 tot en met 2010 definitief gemaakt en door de Belastingdienst opgelegd. Ook over het jaar 2011 is overeenstemming over de aangifte maar de aanslag is nog niet opgelegd. Met de belastingdienst zal afstemming plaatsvinden over de door Accolade gehanteerde methodiek en verantwoording ter zake de onderhoudskosten. Deze afstemming dient er toe te leiden dat naar de toekomst toe meer duidelijkheid wordt verkregen over deze belangrijke kostenpost.

10.10 Treasury Leningen Uitgangspunt van ons financieringsbeleid is het krijgen en behouden van een blijvende toegang tot de kapitaalmarkt. Dit moet tegen aanvaardbare kosten, zodat we onze financiële continuïteit waarborgen. Om het renterisico over de leningenportefeuille te spreiden, streven we naar een ideale opbouw van onze leningenportefeuille. Van een ideale opbouw is sprake als de rente- en aflossingsverplichtingen door de jaren heen gemiddeld ongeveer gelijk zijn. In 2014 hebben we een lening aangetrokken. Er was geen sprake van externe beleggingen. Onderstaand een overzicht van de omvang van de leningenportefeuille. Omschrijving 31-12-2014 Aantal leningen 100 Bedrag van leningen (restschuld) € 506 miljoen Gemiddelde rentevoet van leningen3,9% portefeuille Tabel: Ontwikkeling van de leningenportefeuille

31-12-2013 108 € 513 miljoen 3,9%

31-12-2012 122 € 509 miljoen 4,0%

De tabel toont aan dat de gemiddelde rentevoet van de leningenportefeuille de laatste drie jaar is gedaald als gevolg van een lage rentestand op de gelden kapitaalmarkt.


50

Derivaten In het Treasury statuut wordt het gebruik van niet complexe derivaten onder voorwaarden toegestaan. Binnen het Treasurybeleid van Accolade is het gebruik van afgeleide financiële instrumenten (derivaten) bedoeld voor de beperking van inherente financiële risico's. In het vigerende Treasury statuut staat wanneer derivaten zijn toegestaan. Deze zijn alleen toegestaan als er een materieel verband met de financieringspositie of het belegde vermogen kan worden gelegd. Derivaten mogen niet worden gebruikt voor het innemen van een speculatieve positie. Voor derivaten aangegaan na 1 oktober 2013 geldt dat wij ons volgens het Treasury statuut houden aan de Beleidsregels Gebruik Financiële Derivaten door Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. De basisrenteleningen en extendibles behoren volgens deze regels tot de derivaten. Een deel (€ 176,9 miljoen) van de totale leningenportefeuille bestaat uit basisrenteleningen en extendibles. Volgens de beleidsregels moeten we de extendibles jaarlijks toetsen op marktwaarde. In onderstaande tabel worden de nominale en marktwaarde vergeleken. Overzicht van de derivatenportefeuille Soort derivaat Nominale waarde Basisrenteleningen Extendibles Totaal

€ 99.000.000 € 77.900.000 € 176.900.000

Marktwaarde 31 december 2014 n.v.t. - € 32.578.000 - € 32.578.000

Wij lopen geen direct liquiditeitsrisico vanwege onze derivatenportefeuille omdat er geen bijstortverplichtingen c.q. margin calls met de banken zijn afgesproken. Voor dit type derivaten hoeven we geen liquiditeitsrisico aan te houden. Er is namelijk geen sprake van een marktverrekening. Accolade heeft alleen extendibles en basisrenteleningen in de portefeuille. De marktwaarde voor deze derivaten is negatief. De oorzaak van de negatieve marktwaarde is de lage en de dalende rentestand. De marktwaarde, ten opzichte van 31 december 2013, is gedaald met ongeveer € 20 miljoen. Dit bedrag is ten laste van het resultaat gekomen. Beleggen In 2014 zijn tijdelijke liquiditeitsoverschotten op een direct opeisbare spaarrekening van een Nederlandse AAbank gedeponeerd. De rentevergoeding varieerde van 1,20 tot 0,80 procent. Huisbankier Vanaf begin 2012 is de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) de huisbankier. De BNG heeft, per 1 december 2014 een kredietfaciliteit in de rekening-courant met ons afgesproken van € 8 miljoen.

10.11 Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV) Het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting heeft de meerjarenprognose van 2014-2018 (de Prospectieve informatie (dPi) 2013) in 2014 beoordeeld. Het CFV heeft een risicogericht onderzoek gedaan. Dit onderzoek was op zes toezichtterreinen gericht. Deze kunnen van invloed zijn op de financiële continuïteit. De terreinen zijn: kwaliteit financiële informatie, behoud maatschappelijk gebonden vermogen, financieel risicobeheer, liquiditeit, solvabiliteit en draagkracht vermogen. In de brief van 16 oktober 2014 meldt het CFV, dat het uitgevoerde onderzoek geen aanleiding geeft tot opmerkingen.

10.12 Ministerie van Infrastructuur en Milieu De Inspectie Leefomgeving en Transport (onderdeel van het ministerie) heeft in de brief van 24 november 2014 met betrekking tot onderdeel financieel oordeel verwezen naar de uitslag van het CFV (zie 10.2). In de zelfde brief benadrukte de Inspectie om de situatie rondom de grondposities te wijzigen. Wij hebben momenteel een aantal grondposities in bezit waarop geen woonstemming rust.


51

10.13 Deelnemingen en verbindingen Stichting Accolade is op 31 december 2014: - honderd procent aandeelhouder van Accolade Participatie B.V. te Heerenveen; - honderd procent aandeelhouder van Accolade Vastgoed B.V. te Heerenveen; - vijftig procent deelnemer van V.O.F. Wetterwâld te Heerenveen. De omvang van de activa en de behaalde resultaten zijn gering van omvang. Door de omvang van de deelnemingen is besloten geen geconsolideerde jaarrekening op te stellen. Verbindingen met honderd procent eigendomsbelang Accolade Participatie B.V. De B.V. heeft als doel het verkrijgen, vervreemden, huren en beheren van registergoederen. Het aandelenkapitaal van Accolade Participatie B.V. bedraagt € 18.151. Accolade heeft honderd procent van de aandelen. Accolade Participatie B.V. is vijftig procent eigenaar van de V.O.F. Wetterwâld (zie hieronder). Accolade Participatie B.V. is tevens vijftig procent eigenaar van de Harste B.V. In 2014 is een negatief resultaat behaald van € 4.270. De B.V. heeft geen werknemers in dienst. Accolade Vastgoed B.V. Accolade Vastgoed B.V. is een projectmanagementbedrijf. Ze heeft als taak het verzorgen en uitvoeren van werkzaamheden, die nodig of gewenst zijn voor de vastgoedontwikkeling en het vastgoedbeheer in opdracht van corporaties. Per 31 december 2014 heeft Accolade Vastgoed B.V. een geplaatst aandelenkapitaal van € 18.000. Accolade heeft honderd procent van de aandelen in haar bezit. In 2014 hebben geen activiteiten plaats gevonden. In 2014 werd een negatief resultaat behaald van € 72. De B.V. heeft geen werknemers in dienst. Verbindingen met vijftig procent eigendomsbelang V.O.F. Wetterwâld De V.O.F. Wetterwâld (onderdeel van Accolade Participatie B.V.) is belast met de realisatie van koop- en huurwoningen. In 2006 is met de bouw gestart en in 2011 is de bouw afgerond. In 2012 ging de aannemingscombinatie Noppert/Bouwgroep Heerenveen B.V. failliet. De garantieverplichtingen gingen over naar Accolade. Harste Vastgoed B.V. Deze B.V. (onderdeel van Accolade Participatie B.V.) is belast met het beheren en verhuren van onroerende zaken in Sneek. Het maatschappelijk aandelenkapitaal is € 90.000. De aandelen zijn voor vijftig procent in handen van Boomsma Shipping B.V. te Sneek en voor vijftig procent in handen van Accolade. De Harste Vastgoed B.V. heeft geen personeelsleden in dienst. In 2014 is een positief resultaat van € 5.363 behaald.


52

Onderstaand een overzicht van de deelnemingenstructuur van Accolade op 31 december 2014.

Stichting Accolade

Accolade Participatie B.V.

Accolade Vastgoed B.V. 100%

100% Harste Vastgoed B.V. 50%

V.O.F. Wetterwâld 50%

Externe onafhankelijke accountant De controle op de jaarrekening van Stichting Accolade voert PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. uit.


53

Bijlage 1 Verslag van het Bestuur en de Raad van Commissarissen 1

Samenstelling Raad van Commissarissen

De samenstelling van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur van Accolade is volgens de statutaire bepalingen van Accolade en de wettelijke voorschriften. Per 31 december 2014 bestond de Raad van Commissarissen uit de volgende leden: - mevrouw E. Lindeman, voorzitter Raad van Commissarissen, lid van de Remuneratiecommissie; - de heer R. Winius, vicevoorzitter Raad van Commissarissen en lid Auditcommissie; - de heer F. Haven, lid Raad van Commissarissen, lid Investeringscommissie en voorzitter Auditcommissie; - de heer R. van der Bijl, lid Raad van Commissarissen, lid Investeringscommissie; - mevrouw R. E. Riemersma, Lid Raad van Commissarissen, lid van de Remuneratiecommissie. Rooster van aftreden RvC Onderstaand rooster van aftreden is opgesteld volgens het Reglement van de Raad van Commissarissen: Lid Raad van Commissarissen Stichting Accolade Mevrouw E. Lindeman

M/V

Geboorte jaar

(Her) Benoemd in

Zittingsperiode tot

Commissie lidmaatschap

Hoofdfunctie en Nevenfunctie

V

1960

2008/2011/ herbenoemd 04-12-2014

2016

Remuneratiecommissie

Lid Raad van Bestuur Medisch Spectrum Twente. Nevenfuncties: commissaris bij PC-Hooft-Groep te Amsterdam, commissaris Groningen Airport Eelde.

De heer R. van der Bijl

M

1955

2009 herbenoemd 10-07-2012

2015

Investeringscommissie

De heer F. Haven

M

1965

2011 herbenoemd 2-7-2014

2017

Auditcommissie en Investeringscommissie

De heer R. Winius

M

1956

2011 herbenoemd 2-7-2014

2017

Auditcommissie

Mevrouw Riemersma

R.E.

V

1969

benoemd 14-05-2013

2016

Remuneratiecommissie

Directeur/eigenaar bureau RVDB Urban Planning. Nevenfuncties: redacteur Blauwe Kamer Landschapsarchitectuur en Stedebouw en partner in Favas.net. Nevenfuncties: Lid Raad van Advies Fintessa, mede-eigenaar Friese Rekenkameronderzoekers, lid raad van toezicht openbaar onderwijs Harlingen, lid rekenkamercommissie Littenseradiel. Onderwijsdirecteur school voor Zorg, Service en Welzijn a.i. Friesland College en zelfstandig ondernemer Veranderingsbureau 5D. Nevenfuncties: Geen. Gemeentesecretaris / algemeen directeur gemeente Zwolle. Nevenfuncties: voorzitter programmaraad stelsel basisregisters Nederland van Ministerie BZK, voorzitter RvC Dimpact.


54

Mevrouw E. Lindeman werd herbenoemd op voordracht van het Platform Huurdersbelangenverenigingen Accolade (Platform HBV) en de heer R. Winius werd herbenoemd op voordracht van de Huurdersbelangenvereniging De Bewonersraad Friesland (HDBF). Bijeenkomsten intern toezicht en besluiten In totaal waren er in het verslagjaar vijf reguliere vergaderingen van de Raad van Commissarissen. Daarnaast was er een bijeenkomst van een hele dag met de RvC. Hier vertelde professor doctor J. Koelewijn over het financieren van woningcorporaties in de toekomst en de rol van de RvC. Tevens is de RvC meegenomen in de totstandkoming van de visie 2015-2020. Tot slot is een werkbezoek gebracht aan een collega-corporatie en bezocht men een renovatieproject. In de vergaderingen van de Raad van Commissarissen verleende men aan de volgende (voorgenomen) besluiten van het Bestuur/het bestuur goedkeuring: treasury statuut jaarverslag en jaarrekening 2013 herbenoemen van de heren F. Haven en R. Winius als lid voor de Raad van Commissarissen herbenoemen mevrouw E. Lindeman als voorzitter van de Raad van Commissarissen vergoeding RvC remuneratierapport 2013 jaarplanning en borging regelgeving RvC vergaderrooster 2015 begroting 2015 visie 2015-2020

2

Uitoefenen toezichttaak

De Raad van Commissarissen verzamelde in het verslagjaar actief informatie en kennis binnen en buiten Accolade. Op onafhankelijke wijze vervulden zij hun toezichthoudende taak. Er is informatie gebracht en gehaald, onder andere via rapportages en documenten. Deze zijn volgens het Reglement aan de Raad van Commissarissen ter beschikking gesteld. Deze documenten werden geagendeerd voor de vergaderingen van de Raad van Commissarissen in 2014. De Raad van Commissarissen gaf opdracht aan onafhankelijk accountantsbureau PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. voor het verrichten van de controle op het jaarverslag en de jaarrekening 2014. Ze namen kennis van de verklaringen en rapportages. De Auditcommissie besprak de rapportages en de verklaringen met de onafhankelijke accountant. De Investeringscommissie heeft in 2014 een viertal projecten beoordeeld en goedgekeurd: U. Boonstralaan in Joure, Wederik in Heerenveen, Leeuwerik/Kievitstraat in Drachten en Wielewalen in Drachten.

3

Functioneren van de Raad van Commissarissen

De leden van de Raad van Commissarissen zijn lid van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties (VTW). Zij woonden vanuit deze rol verschillende bijeenkomsten van de VTW bij. Ook volgden twee leden van de Raad van Commissarissen een cursus bij de VTW: RvC en accountant. Een lid deed een module government en corporate governance en een module marketing, ethiek en ondernemingsrecht aan Nyenrode. Ten aanzien van de zelfevaluatie is afgesproken om deze elk jaar zelf op praktische wijze uit te voeren en eenmaal per vier jaar met hulp van een externe partij.

4

Contacten met belanghouders

De Raad van Commissarissen overlegt met diverse belanghouders van Accolade. Een afvaardiging van de RvC was bij de belanghoudersdag. Daarnaast overlegt de RvC jaarlijks met het Platform HBV en HDBF. Om agenda technische redenen is het overleg met het HDBF doorgeschoven naar begin 2015. Tijdens het overleg met het Platform HBV is onder andere gesproken over betaalbaarheid, de wijze van communiceren tussen Accolade en Platform HBV, de financiële positie van Accolade, de herbenoeming van mevrouw Lindeman als lid RvC namens


55

het Platform HBV en over participatie. Het overleg tussen de RvC en de Ondernemingsraad vond in december 2014 plaats. Hoofdlijnen uit het overleg zijn dat de OR tevreden is met de nieuwe structuur van Accolade en over de nieuwe wijze van besturing. Het bestuur wordt gekenmerkt als laagdrempelig met ruimte voor constructieve gesprekken, waarbij ook pijnlijke onderwerpen niet uit de weg worden gegaan.

5

Toepassen Governance Code

Accolade is lid van de brancheorganisatie Aedes. Zij committeerde zich aan de Aedes Code en daarmee ook aan de Governance Code voor woningcorporaties. De Raad van Commissarissen ziet er scherp op toe dat de Governance Code wordt nageleefd. Tot slot: de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur onderschrijven de principes en ‘best practice bepalingen’ uit de Code.

6

Gegevens en bezoldiging Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen

Het bestuur van accolade bestaat op 31 december 2014 uit de heer R. Swart, de heer K.P. Groenveld en mevrouw J.A. Hartholt. De bestuurders zijn per 17 september 2012 benoemd. Nevenfuncties: de heer K.P. Groenveld: voorzitter Academische Controllerskring Noord-Nederland en bestuurslid Vereniging Friese Corporaties; mevrouw J.A. Hartholt: geen nevenfuncties; de heer R. Swart: bestuurslid Platform GEEF. Vanaf 1 januari 2013 is de Wet Normering Topinkomens van kracht. Voor 2014 is de maximale beloning voor topfunctionarissen woningcorporaties vastgesteld op € 230.474. Vanaf 1 januari 2014 geldt een klasse-indeling die mede afhankelijk is van de omvang van de corporatie. Accolade valt in klasse G. Voor deze klasse bedraagt het WNT-maximum van € 167.000. Voor de leden en de voorzitter van de Raad van Commissarissen geldt een maximale beloning per kalenderjaar van 5 procent respectievelijk 7,5 procent van de maximale bezoldiging die geldt voor de betreffende instelling. De WNT-norm voor de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen wordt niet overschreden. Voor meer informatie over de beloning van het bestuur en Raad van Commissarissen wordt verwezen naar de jaarrekening 2014. Permanente educatie Permanente educatie is een belangrijk middel om en kennis van het bestuur en de RvC op niveau te houden. Om die reden is het vanaf 1 januari 2015 verplicht om een minimaal aantal studiepunten bij erkende organisaties te behalen. Daarnaast heeft bestuurder K.P. Groenveld als Registeraccountant en Registercontroller een studiepuntenverplichting. K.P. Groenveld heeft 41 gecertificeerde en 55 gestructureerde punten behaald. Daarnaast heeft R. Swart de module bestuurlijk leiderschap bij de AOG gevolgd. Tenslotte Accolade laat zich zien als een maatschappelijke onderneming waarbij de klant centraal staat. Zo bieden we onze woningen samen met Elkien en De Wieren aan via een gezamenlijke website. Ook behielden wij een gezonde financiële positie in 2014. De Raad van Commissarissen sprak haar waardering uit naar de Raad van Bestuur en alle medewerkers van Accolade voor deze resultaten. Mevrouw E. Lindeman Voorzitter Raad van Commissarissen


56

Bijlage 2 Verklaring Raad van Bestuur en verklaring Raad van Commissarissen Verklaring Bestuur Bestemming resultaat De Raad van Bestuur besloot het positieve resultaat na belastingen van € 25.124.148 ten laste van het eigen vermogen te brengen van Accolade. Bestemming middelen De Raad van Bestuur van de Stichting Accolade, op grond van artikel 30 van de statuten van de Stichting belast met de Bestuurlijk bevoegdheden, verklaart dat alle uitgaven in 2014 in het verslagjaar zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting.

De heer K.P. Groenveld, mevrouw J.A. Hartholt en de heer R. Swart Raad van Bestuur Heerenveen, 30 april 2015

Verklaring Raad van Commissarissen De leden van de Raad van Commissarissen van Accolade verklaren kennis te hebben genomen van het jaarverslag, de daarin opgenomen jaarrekening over 2014 en daarbij door de onafhankelijke accountant afgegeven goedkeurende verklaring. De Raad van Commissarissen heeft goedkeuring verleend aan het jaarverslag en de jaarrekening 2014 en decharge verleend aan de Bestuurder. Namens de Raad van Commissarissen,

Mevrouw E. Lindeman Voorzitter Heerenveen, 30 april 2015


57

Bijlage 3

Verslag van de Ondernemingsraad

Met de start van de nieuwe organisatie in maart 2014 kwam er een einde aan een woelige en onrustige periode. Vanaf die tijd zijn we met elkaar gaan bouwen aan de nieuwe kolommen, afdelingen en teams. Er veranderde veel en nog steeds zijn we volop in beweging. De medewerkers worden nauw betrokken bij alle hervormingen. Op deze manier ontstaat er een breed draagvlak. Alles gebeurt in een positieve sfeer en alles is bespreekbaar.

Onderwerpen van overleg Ook de OR draagt hierin haar steentje bij. Regelmatig overleggen we met het bestuur. We gaven niet alleen input voor de ondernemingsstrategie maar we bespraken ook vele andere onderwerpen zoals: De pilot ‘bewust werken’. De beoogde samenwerking van de onderhoudsdiensten van Accolade en WoonFriesland. Het eigen risicodragerschap voor de Ziektewet.

Optimalisatie functionerings- en beoordelingssystematiek Kort geleden heeft de OR nog ingestemd met de optimalisatie en de digitalisatie van de functionerings- en beoordelingssystematiek. Wij zien hierin een duidelijke meerwaarde. De medewerker is zelf verantwoordelijk voor zijn ontwikkeling en hoe hij of zij een meerwaarde kan zijn voor de organisatie. Ook dat is ondernemerschap!

Op weg naar een toekomstbestendig Accolade Ook spraken we met de RvC over de ontwikkelingen in de organisatie. Het was een constructief en positief gesprek. Er is nog veel te doen maar met elkaar spraken we het vertrouwen uit dat we op de goede weg zijn naar een toekomstbestendig Accolade. Namens de ondernemingsraad Jellie Pultrum Voorzitter OR


58

Bijlage 4

Overzicht belanghouders Accolade

Gemeenten In onderstaande gemeenten in Friesland hebben wij meer dan 200 verhuureenheden of zijn we de enige sociale verhuurder: - Gemeente Heerenveen – 4.500 eenheden; - Gemeente De Friese Meren – 2.400 eenheden; - Gemeente Súdwest-Fryslân – 2.500 eenheden; - Gemeente Smallingerland – 5.000 eenheden; - Gemeente Franekeradeel – 1.500 eenheden.

Huurdersorganisaties -

Huurdersvereniging De Bewonersraad Friesland; Platform Huurdersbelangenverenigingen; Huurdersbelangenvereniging Franeker; Huurdersbelangenvereniging Sneek; Huurdersbelangenvereniging Joure; Huurdersbelangenvereniging Heerenveen; Ruim tien bewonerscommissies.

Adviesraad Collega corporaties in Friesland Wij zijn aangesloten bij de Vereniging van Friese Woningcorporaties. Vanuit dit samenwerkingsverband voeren wij regelmatig overleg met onze collega-corporaties. Deze corporaties zijn: - De Bouwvereniging - Woonzorg Nederland - Woon Friesland - Wonen Zuidwest Friesland - Wonen Noordwest Friesland - Habion - Lyaemer Wonen - Elkien/De Wieren - Woningstichting Weststellingwerf

Maatschappelijke partners -

Talant J.P. van den Bent Stichting Fokus Geestelijke Gezondheidszorg Friesland (GGZ) Verslavingszorg Noord-Nederland (VNN) Zienn Gemeentelijke Kredietbank (GKB) Zorggroep Sint Maarten Zorggroep Plantein Zorggroep Tellens Partoer CMO Fryslân Carex Fryslân MEE Friesland Stichting Present Platform GEEF Roeg & Roem Sociaal Team Politie Fryslân


59

-

Plaatselijke Belangen Stichting Doarpswurk Stichting Philadelphia Thuishotel Thuiszorg Zuidwest Friesland Timpaan Welzijn Jeugdhulp Friesland Limor Woonzorgcentrum Saxenoord Thuiszorg Het Friese Land Hof en Hiem Sociaal team en Plangroep Verslavingszorg Noord-Nederland Jeugdzorg Miks Stichting Meriant It Bientwark It Stip Maatschappelijke Onderneming Smallingerland (MOS) ZuidOost Zorg Vluchtelingenwerk Drachten Thuiszorg De Friese Wouden Winkeliersvereniging Drachten Liante Pi-groep


60

Bijlage 5

Overzicht Projecten

Projecten opgeleverd in 2014 Plaats Drachten Franeker Heerenveen Heerenveen Joure Joure Sneek

Project Hooiweg Burefen GOED Eiland Nieuwburen Commandeurstraat De Haven St. Theresia Grootzand

Huur 21

Totaal *Dit zijn het aantal vierkante meters

Koop

Zorg

Renovatie

BOG * 2.720

55 16 5 52 7 88

0

0

16

2.720

Projecten nieuwbouw en renovatie op te leveren in 2015 Plaats Drachten Drachten Drachten Drachten Heerenveen Oudehaske

Project Lauwers Zorg Raadhuisplein Ooievaarsstraat Leeuwerik-Kievitstraat Van Dekemalaan renovatie Kulturhûs Oudehaske

Totaal *Dit zijn het aantal vierkante meters

Huur 14 55 4 27

Zorg 24

Renovatie

MFC *

34 1.582 100

24

34

Huur

Zorg

Renovatie 34 16

Overige besluiten in 2014 tot investering Plaats Heerenveen Heerenveen Drachten Drachten Drachten Drachten

Project Van Dekemalaan renovatie Commandeurstraat isolatie Leeuwerik - Kievitstraat Wielenwaal renovatie Granenbuurt renovatie Ooievaarstraat

Totaal


27 96 55 4 31

201

61

Bijlage 6

Deelnemingen en verbindingen

Bedragen in € 1.000 Plaats Statutaire doelstelling

Accolade Vastgoed B.V. Heerenveen Verzorgen en uitvoeren van diensten aan corporaties t.b.v. projectontwikkeling en onderhoud woningen Ja, wel waardering op basis van netto vermogenswaarde

Accolade Participatie B.V. Heerenveen Verwerven en bebouwen van gronden

Harste Vastgoed B.V. Sneek Het verhuren, beheren en exploiteren van onroerende zaken.

Wetterwâld VOF (1) Heerenveen Verwerven en bebouwen van gronden.

Ja, wel waardering op basis van netto vermogenswaarde



€ € € € €

€ € € € €

356 356 0 0 0 100 € 18 € 356 Geen

€ € € € €

610 19 0 591 37 50 € 18 € 19 Geen

€ € € € €

Bestuurder Accolade

Bestuurder Accolade

Bestuurder Accolade

Overige deelnemers in vennootschap Van TI naar verbinding Doorberekende kosten Waarde verstrekte lening(en) Rentepercentage Zekerheden Aflossingstermijn Beschikbaar gestelde bedrijfsmiddelen door TI Inzet van personeel van TI Van verbinding naar TI

Geen

Geen

Geen

Bestuurder van Accolade Participatie BV en Bouwgroep Noppert BV Geen

Geen Geen 0 Geen Geen Geen


Geen 0 Geen Geen Geen Geen


Geen

Geen

Geen

Geen

Ontvangen winstuitkeringen door TI Afgegeven zekerheden ten behoeve van de verbinding Maximale risico-exposure aansprakelijkheid Kapitaalstorting Risicobeheersing: Wijze waarop de risicobeheersing plaatsvindt

Geen

Geen

Geen

Geen

Geen

Geen

Geen

Geen

Geen

Geen

€ 10.000

Geen

Geen

Geen

Geen

Geen

Periodieke afstemming directeur




Heeft consolidatie binnen de TI plaatsgevonden? Financiële gegevens 2014: Vennootschap Balanstotaal Eigen vermogen Voorzieningen Vreemd vermogen Jaaromzet Belang in % Nominale waarde belang Intrinsieke waarde Eventuele overige deelnemers in vennootschap Stichting / Vereniging Wijze en mate van Bestuurlijke zeggenschap

€ € Geen

0,1 0,1 0 0 0 100 18 0,1

6 0 0 6 0 50 € 0 € 0 Geen

-

Verkregen zekerheden

-

Geen

-

Geen

-

Geen

-

Geen

-

Maximale omvang projectaanspraken

-

Op basis van begroting

-

Op basis van begroting van samenwerkingsover eenkomst

-


-


-

Gegarandeerde afzet vooraf

-

Geen

-

Geen

-

Geen

-

Geen

-

Vermogensdoelstelling en dividendbeleid

-

Geen

-

Geen

-

Geen

-

Geen


62

Bijlage 7

Toewijzingstabel

Eenpersoonshuishouden Leeftijd

Inkomen

<65 <65

< 21.600 > 21.600

>65 >65

< 21.600 > 21.600

Huur in euro’s < 389 389 <> 557 228 266 30 66

Totaal

Totaal > 557 95 51

589 147

4 1

70 16

30 18

104 35

263

418

194

875

Tweepersoonshuishouden Leeftijd

Inkomen

<65 <65

< 29.325 > 29.325

>65 >65

< 29.400 > 29.400

Totaal

Huur in euro’s < 389 389<> 5557 41 93 3 26

Totaal > 557 88 57

222 86

3 1

35 11

25 23

63 35

48

165

193

406

Drie- en meerpersoonshuishouden Leeftijd

Inkomen

<65 <65

< 29.325 > 29.325

>65 >65

< 29.400 > 29.400

Totaal

Huur in euro’s < 389 389<> 597 0 66 0 22

Totaal > 597 60 26

126 48

0 0

0 0

0 0

0 0

0

88

86

174

Totaal aantal verhuringen niet rechtspersonen*: 1455 *Met niet rechtspersonen worden instanties bedoeld waaraan we verhuren, zoals de GGZ of Talant.


63

Bijlage 8

Algemene gegevens

Rechtsvorm:

Stichting

Statutaire naam:

Stichting Accolade

Statutair gevestigd in:

Smallingerland

Nummer:

L1638

Toelating in:

alle gemeenten in de provincie Fryslân

Kantoorhoudend te:

Thorbeckestraat 2a, 8442 CZ Heerenveen

Correspondentieadres:

Postbus 341, 8440 AH Heerenveen

Telefoonnummer:

(0513) 433 633

Faxnummer:

(0513) 433 634

E-mail:

[email protected]

Website:

www.accolade.nl

Datum van oprichting:

28 februari 1907

Nummer van inschrijving in het Handelsregister bij de Kamer van Koophandel:

01031591

Datum waarop de statuten laatstelijk zijn gewijzigd:

30 juli 2008


64

Bijlage 9

Jaarrekening 2014

Inhoudsopgave Inleiding jaarrekening 2014 Resultaat Vermogen Fiscale positie Jaarrekening 2014 A. Balans per 31 december 2014 na resultaatbestemming B. Winst- en Verliesrekening over het boekjaar 2014 C. Kasstroomoverzicht D. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en voor bepaling van het resultaat E.

Toelichting op de balans

F.

Toelichting op de winst- en verliesrekening

G. Overige informatie H. Overige gegevens Verklaring van de onafhankelijke accountant

Getekend te Heerenveen op 30 april 2015 Raad van bestuur

Raad van Commissarissen

De heer K.P. Groenveld

Mevrouw E. Lindeman De heer R. van der Bijl

Mevrouw J.A. Hartholt De heer F. Haven De heer R. Swart

De heer R. Winius Mevrouw R.E. Riemersma


65

Inleiding Jaarrekening 2014 Hieronder geven we in het kort de kenmerken van de jaarrekening 2014 weer.

1

Resultaat

Het jaar 2014 is afgesloten met een jaarresultaat na belastingen van € 25.124.148 positief tegenover een negatief resultaat van € 40.460.494 in 2013. Onderstaand de Winst- en verliesrekening in het kort (x € 1.000)

Bedrijfsresultaat Niet gerealiseerde waardeveranderingen Uit herwaarderingsreserve vrijgevallen bedragen Financiële baten en lasten Belastingen Resultaat deelnemingen Jaarresultaat Accolade

2

Begroting 2014 - 23.502 - 1.806

Jaarrekening 2014 35.864 - 6.900

27.161

24.528

-21.745 0 0

- 34.047 5.683 -4

-19.892

25.124

Vermogen

Het eigen vermogen is met ongeveer € 81 miljoen gestegen naar € 375 miljoen per 31 december 2014. De solvabiliteit per 31 december 2014 is 38,8%. Onderstaand de vermogenspositie en solvabiliteit in 2014 en 2013 op basis van bedrijfswaarde (x € 1.000). Tabel eigen vermogen en solvabiliteit in euro’s 31-12-2014 Eigen vermogen € 374 miljoen Solvabiliteit

3

38,8%

31-12-2013 € 294 miljoen 33,4%

Fiscale positie

Over het boekjaar 2014 is geen bedrag aan vennootschapsbelasting verschuldigd.


66

Jaarrekening

2014

Stichting Accolade


67


68


69


70


71

D. Waarderingsgrondslagen D.1

Algemene toelichting

Stichting Accolade, Thorbeckestraat 2a te Heerenveen is een stichting met de status van “toegelaten instelling volkshuisvesting”. Zij heeft een specifieke doelstelling in de provincie Fryslân en is werkzaam binnen de juridische wetgeving van de Woningwet en het Besluit Beheer Sociale Huursector. De statutaire werkgebiedsplaats is Drachten. In Heerenveen zetelt het bestuur. De belangrijkste activiteiten van de stichting zijn het verhuren en onderhouden van woningen. D.1.1

Groepsverhoudingen

Stichting Accolade kent een aantal deelnemingen. Onderstaand is een overzicht van de bestaande deelnemingen per 31 december 2014 1

aandeelhouder van Accolade Vastgoed B.V. te Heerenveen (100%);

2

aandeelhouder van Accolade Participatie B.V. te Heerenveen(100%);

 aandeelhouder Harste Vastgoed B.V. te Sneek (50%)  deelnemer van V.O.F. Wetterwâld te Heerenveen (50%); De omvang van de activa en passiva en de behaalde resultaten zijn gering van omvang. Door de omvang van de deelnemingen is besloten geen geconsolideerde jaarrekening op te stellen. Indien in deze jaarrekening wordt gesproken over Accolade dan heeft dat betrekking op de enkelvoudige jaarrekening. In de toelichting op de balans en de winst en verliesrekening worden de deelnemingen kort toegelicht. D.1.2

Regelgeving

De jaarverslaggeving door toegelaten instellingen volkshuisvesting dient te voldoen aan de eisen zoals deze zijn geformuleerd in het Besluit Beheer Sociale Huursector. In dit besluit wordt BW2 Titel 9 voorgeschreven behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Boek 2 BW Titel 9 en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. D.1.3

Stelselwijzigingen

Vanaf 2012 heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) de herziene Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting van toepassing verklaard. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Richtlijn versie 2005 zijn:  Het classificeren en kwalificeren van de onroerende zaken in exploitatie;  Het aanscherpen van het actuele waarde begrip voor het sociaal en commercieel vastgoed;  De methode van afschrijvingen;  De verwerking van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden (VOV);  Het opnemen van aangepaste modellen voor de balans en winst- en verliesrekening;  Het niet langer verplicht opnemen van een mutatie overzicht bedrijfswaarde in de toelichting;  Geen specifieke voorgeschreven verwerking van de gecombineerde bouwprojecten;  Het is niet langer toegestaan de rentabiliteitswaardecorrectie op de leningenportefeuille toe te passen. Accolade heeft gekozen om de RJ645 op basis van het beheerdersmodel toe te passen. Belangrijkste argument daarbij is dat Accolade op termijn wellicht naar het beleggersmodel kan overgaan maar gelet op de huidige situatie het beheerdersmodel het meest passend is. De materiele vaste activa zijn aangepast gesplitst in twee categorieën, namelijk sociaal en commercieel vastgoed.


72

D.1.4

Schattingswijzigingen

In 2014 zijn geen schattingswijzigingen toegepast. D.1.5

Presentatiewijziging

In de herziene Richtlijn 645 zijn aangepaste modellen voor de balans en resultatenrekening voorgeschreven. In de balans zijn een aantal posten toegevoegd en voor de resultatenrekening biedt de herziene Richtlijn naast een uitgebreider categoriaal model tevens een functioneel model als alternatieve optie. Accolade kiest voor het categoriale model. D.1.6

Schattingen

Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de directie van Accolade zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen in D.21 of bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningpost. D.2 D.2.1

Grondslagen voor waardering van activa en passiva Regelgeving

De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de bepalingen van het Besluit beheer sociale huursector, Titel 9 Boek 2 BW en Hoofdstuk 645 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en de stellige uitspraken van de overige hoofdstukken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Activa en verplichtingen worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans en de winst-en-verliesrekening zijn referenties opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de toelichting. Toelichtingen op posten in de balans en winst-en-verliesrekening worden in de jaarrekening genummerd. D.2.2

Vergelijking met voorgaand jaar

De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar. D.2.3

Verwerking verplichtingen

In de jaarrekening wordt naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens rekening gehouden met feitelijke verplichtingen die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitief ontwerp fase en afgeleid het aanvragen van de bouwvergunning heeft plaatsgevonden.


73

D.2.4

Materiële vaste activa in exploitatie

Algemene uitgangspunten Tenzij bij de afzonderlijke balansposten iets anders wordt vermeld gelden voor alle materiele vaste activa de volgende uitgangspunten. Verkrijgings- of vervaardigingsprijs De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald als de som van alle direct toe te rekenen uitgaven, eventueel vermeerderd met na-investeringen. Indien de grond is gekocht met opstallen, met de intentie de opstallen te slopen of te niet te laten gaan en vervolgens op de grond nieuwbouw te realiseren, dan maken de eventuele boekwaarde van de opstallen en gemaakte sloopkosten deel uit van de verkrijgingsprijs van de grond. Verwerking groot onderhoud Accolade boekt de kosten van groot onderhoud direct ten laste van het resultaat. Sociaal vastgoed in exploitatie Typering Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijn-, onderwijs en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Kwalificatie Het beleid van Accolade is er primair op gericht de sociale vastgoedportefeuille aan te houden voor de doelgroep van beleid. Slechts voor een deel van het sociale vastgoed vindt optimalisatie van het financiële rendement plaats. Daarmee kwalificeert Accolade zich als vastgoedbeheerder en is de laagste van de vervangingswaarde of de bedrijfswaarde de basis voor de invulling van de actuele waarde. Waarderingsgrondslag Accolade waardeert haar sociaal vastgoed in exploitatie tegen actuele waarde. Na-investeringen Uitgaven na eerste verwerking (de zogeheten na-investeringen) die leiden tot een waardeverhoging van het actief worden aangemerkt als activeerbare kosten van vernieuwing. Uitgaven die betrekking hebben op toekomstige herstructureringen, waarvan de feitelijke verplichtingen dan wel de in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan, worden in de waardering betrokken. Herstructurering onderscheidt zich van renovatie door het verbeteren of vergroten van de oorspronkelijke capaciteit. Onderhoud De lasten van regelmatig voorkomend onderhoud waaronder renovatie onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. De lasten van onderhoud worden direct in het resultaat verantwoord. Componenten Binnen het vastgoed worden componenten onderkend met een verschillende levensduur. Naast de grond (geen afschrijving) en de opstal worden installaties en inventaris onderkend. Van een afzonderlijke component is sprake indien deze component meer dan 10% uitmaakt van de waarde van het actief en/of indien de afschrijvingslast (als gevolg van een afwijkende levensduur van de component ten opzichte van de opstal) meer dan 10% afwijkt van de situatie dat geen component zou zijn onderkend.


74

Complexindeling Complexen worden gedefinieerd op basis van groepen van gelijksoortige activa (kasstroomgenererende eenheid). De indeling sluit aan op de wijze waarop het interne beleid en de bedrijfsvoering is gedefinieerd. Aansluiting is daarbij gezocht bij de differentiatie in het huuren onderhoudsbeleid en levensduurschattingen. Bepaling bedrijfswaarde Onder de bedrijfswaarde wordt verstaan de contante waarde van de aan een actief of samenstel van activa toe te rekenen toekomstige kasstromen die kunnen worden verkregen met de uitoefening van het bedrijf. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2014 intern geformaliseerde meerjarenbegroting en bestrijken een periode van vijf jaar behoudens de verwachte kosten van groot onderhoud, erfpacht en overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar. De kosten van planmatig groot onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjarenonderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente evenals genormeerde lastenniveaus. Bij de bedrijfswaardeberekening gelden de volgende uitgangspunten: – jaarlijkse huurverhogingen van 2 procent voor 2015 en 2 procent voor de volgende jaren; – mutatiegraad van 10 procent en huurharmonisatie tot 70 procent van de maximaal redelijke huur (voorgaand jaar 75 procent); – jaarlijkse stijgingen van de vastgoed gerelateerde variabele lasten van 3,00 procent (voorgaand jaar ook 3,00 procent); – genormeerde variabele lasten (OZB, verzekering en algemeen beheer) van € 1.027,- per verhuureenheid (voorgaand jaar: € 1.161,-); – genormeerde klachten- en mutatieonderhoudskosten (bedrijfseconomische interne norm) € 445,(voorgaand jaar: € 434,-); – kosten van planmatig onderhoud, conform onderhoudsbegroting voor de eerstkomende jaar, daarna een bedrijfseconomische norm van € 986,- per verhuureenheid (voorgaand jaar: € 1.022,-); – een restwaarde op basis van geschatte grondwaarde aan het einde van de exploitatieperiode of de verwachte opbrengstwaarde bij verkoop € 4.539,- (voorgaand jaar: € 4.966,-); – een rekenrente van 5,25 procent (voorgaand jaar ook 5,25 procent) voor WSW-geborgde en niet WSWgeborgde woningen; – de periode waarover contant gemaakt wordt loopt parallel met de geschatte resterende levensduur van de complexen gemiddeld 21,3 jaar) (voorgaand jaar: 20,8 jaar), de minimale levensduur is gesteld op 15 jaar tenzij vanuit planvorming een kortere levensduur gerechtvaardigd is; – de verhuurdersheffing is ingerekend in de bedrijfswaarde gedurende de gemiddelde looptijd van het bezit (21 jaar); – de saneringsheffing van het Centraal Fonds Volkshuisvesting maakt geen onderdeel uit van de bedrijfswaardeberekening. Bij de bepaling van de bedrijfswaarde wordt geen rekening gehouden met de rentabiliteitswaardecorrectie van de bestaande leningenportefeuille en beleggingen. De verwachte opbrengstwaarde van woningen geoormerkt voor verkoop wordt gedefinieerd als de contante waarde van het maximale bedrag dat kan worden verkregen bij vrijwillige verkoop binnen een verwachte termijn, onder aftrek van verkoopkosten die niet door de koper worden gedragen. Ter bepaling van dit bedrag worden taxaties uitgevoerd door onafhankelijke externe deskundigen of worden vergelijkbare onroerende zaken als referentie gehanteerd.


75

Gegeven het feit dat verkopen hoofdzakelijk worden verricht in het kader van de financiering van onrendabele investeringen in nieuwbouw worden deze verkopen voor een periode van vijf jaar in de waardering betrokken. Daarmee wordt recht gedaan aan het voorwaardelijke karakter van de geoormerkte verkopen. De bepaling van de restwaarde van de grond opgenomen in de bedrijfswaarde vindt voor zover er nog geen herbestemming van de grond heeft plaatsgevonden plaats op basis van de huidige vergelijkbare kavel- of vierkante meterprijs voor een sociale huurwoning. Deze kavelprijs wordt geïndexeerd naar het einde van de levensduur en verminderd met verwachte sloopkosten en kosten van uitplaatsing. Indien feitelijke dan wel in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan die consequenties hebben voor de bestemming van de grond dan wordt met deze gewijzigde bestemming in de waardering rekening gehouden. Herwaardering Het per saldo positieve verschil tussen de bedrijfswaarde van een complex enerzijds en de boekwaarde die dat complex zou hebben gehad bij toepassing van waardering tegen historische kostprijs minus afschrijvingen anderzijds, wordt als ongerealiseerde herwaardering (hierna aangeduid als ‘herwaarderingsreserve’) toegevoegd aan het eigen vermogen. Een per saldo negatief verschil komt ten laste van het resultaat. Positieve en negatieve verschillen op verschillende complexen worden hierbij niet gesaldeerd. Mutaties in bedrijfswaarde Mutaties in de bedrijfswaarde van een complex worden als volgt verwerkt: -

-

Bij een waardestijging: als een ongerealiseerde waardestijging ten gunste van het eigen vermogen (herwaardering) indien en voor zover de bedrijfswaarde hoger is dan de boekwaarde op dat moment zou zijn geweest bij toepassing van waardering tegen historische kostprijs minus afschrijvingen, en voor een eventueel resterende overige waardestijging als terugname van een bijzonder waardeverminderingsverlies; Bij een waardedaling: als een negatieve herwaardering indien en voor zover er voor het betreffende complex op dat moment nog sprake is van een ongerealiseerde waardestijging, en voor het overige als een bijzonder waardeverminderingsverlies.

Bijzondere waardeverminderingsverliezen Accolade beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroom genererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden ten laste van de winst- en verliesrekening verantwoord onder de bedrijfslasten als ‘Overige waardeveranderingen immateriële vaste activa en vastgoedportefeuille’. Terugname van bijzondere waardevermindering Indien wordt vastgesteld dat een in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering niet meer bestaat of is afgenomen wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief was verantwoord. Het verschil in boekwaarde van het actief direct voor herbeoordeling van de bijzondere waardevermindering en direct na deze herbeoordeling wordt als terugname van eerdere afwaardering ten gunste van de winst- en verliesrekening verantwoord onder de bedrijfskosten als ‘Overige waardeveranderingen immateriële vaste activa en vastgoedportefeuille’. Afschrijvingen Er wordt per component lineair afgeschreven over het verschil tussen de boekwaarde per 1 januari 2014 en de geschatte restwaarde van (de component van) het actief, waarbij rekening wordt gehouden met een geschatte restant levensduur. Na verwerking van een mutatie in de bedrijfswaarde geldt de nieuwe bedrijfswaarde vanaf dat moment als basis voor de afschrijvingen in de toekomst.


76

D.2.5

Sociaal Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

Typering Dit betreffen complexen in aanbouw die zijn bestemd om te worden ingezet als vastgoed in exploitatie niet zijnde een vastgoedbelegging. Waarderingsgrondslag Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie wordt gewaardeerd tegen uitgaafprijzen en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend vanaf het moment dat daadwerkelijk met ontwikkeling is gestart. Rente wordt uitsluitend toegerekend indien voor te vervaardigen materiële vaste activa noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Bijzondere waardevermindering Accolade beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien de aldus bepaalde waarde actuele lager is dan de tot dat moment geactiveerde kosten wordt een bijzondere waardevermindering verwerkt indien en voor zover deze waardevermindering niet wordt gecompenseerd door een ongerealiseerde herwaardering van de kasstroom genererende eenheid waartoe het vastgoed in ontwikkeling gaat behoren. Indien en voor zover de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van het vastgoed in ontwikkeling, dan wordt het vastgoed in ontwikkeling op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Herwaardering De herwaardering wordt per complex in ontwikkeling bepaald. Het per saldo positieve verschil tussen de actuele waarde van vastgoed in ontwikkeling enerzijds en de boekwaarde die dat complex zou hebben gehad bij toepassing van waardering tegen historische kostprijs minus afschrijvingen anderzijds, wordt als ongerealiseerde herwaardering (hierna aangeduid als ‘herwaarderingsreserve’) toegevoegd aan het eigen vermogen. Positieve en negatieve verschillen op verschillende complexen in ontwikkeling worden hierbij niet gesaldeerd. Afschrijving Op vastgoed in ontwikkeling wordt niet afgeschreven. Afschrijving vindt eerst plaats nadat de betreffende complexen in exploitatie zijn genomen. D.2.6

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen. Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbare activa worden gewaardeerd tegen verwachte opbrengstwaarde. D.2.7

Vastgoedbeleggingen

Vastgoedbeleggingen zijn onroerende zaken die worden aangehouden om huuropbrengsten, waardestijgingen of beide te realiseren. Vastgoedbeleggingen worden geclassificeerd als ‘vastgoedbeleggingen in exploitatie’ indien ze beschikbaar zijn voor verhuur. Vastgoedbeleggingen, daaronder begrepen vastgoedbeleggingen in ontwikkeling, worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenbare kosten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen. De algemene uitgangspunten van materiële vaste activa (zie paragraaf D.2.1) zijn ook van toepassing op Vastgoedbeleggingen, tenzij hierna anders is vermeld.


77

D.2.7.1 Commercieel vastgoed in exploitatie Typering Het commercieel vastgoed in exploitatie omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commerciële vastgoed. Waarderingsgrondslag Accolade waardeert haar commercieel vastgoed in exploitatie tegen actuele waarde. Overige uitgangspunten De overige uitgangspunten van Sociaal vastgoed in exploitatie uit paragraaf 2.4 zijn ook van toepassing op Commercieel vastgoed in exploitatie, met uitzondering van het volgende:  Als invulling van de actuele waarde geldt niet de bedrijfswaarde maar de reële waarde. Reële waarde De reële waarde welke wordt gehanteerd voor de toetsing van een eventuele bijzondere waardevermindering is gebaseerd op de actuele marktsituatie en omstandigheden per balansdatum en geeft de meest waarschijnlijke prijs weer die redelijkerwijs op balansdatum had kunnen worden verkregen. Toetsing van een eventuele bijzondere waardevermindering vindt plaats indien er aanwijzingen zijn dat zich mogelijk een dergelijke waardedaling heeft voorgedaan. Aanwijzingen kunnen zijn: daling van vastgoedprijzen, daling van exploitatieresultaten van vastgoed, mogelijk kortere levensduur dan aanvankelijk geschat, hogere onrendabele investeringen dan aanvankelijk geschat e.d. Van de complexen waarop deze indicaties betrekking hebben is de reële waarde als volgt vastgesteld: 1. Recente verkoopopbrengsten van vrijwel identiek vastgoed; of (indien deze niet beschikbaar zijn): 2. Recente verkoopopbrengsten van vergelijkbaar vastgoed met correcties voor verschillen in waardebepalende factoren van het te waarderen vastgoed en het vergelijkbare vastgoed; of (indien deze niet beschikbaar zijn): 3. Minder recente verkoopopbrengsten van vrijwel identiek vastgoed met aanpassingen die de veranderingen in de economische omstandigheden weergeven sinds de laatste transactiedata; of (indien deze niet beschikbaar zijn): 4. Contante waarde van verwachte toekomstige kasstromen. In alle gevallen wordt tevens rekening gehouden met de contractuele verplichtingen van Accolade, zoals lopende huurcontracten. De opgenomen marktwaarde voor commerciële woningen zal niet hoger dan 15 x de jaarhuur met een minimum van de bedrijfswaarde. Bovenstaande waardebepalingen zijn uitgevoerd door een onafhankelijke externe taxateur van een taxatievalidatie instituut welke is erkend door de Stichting Taxaties en Validaties (STenV). Vanaf 2014 wordt een derde van het commercieel vastgoed door een taxateur gewaardeerd hetgeen betekent dat het bezit minimaal eens per drie jaren getaxeerd wordt.


78

D.2.7.2

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

Accolade verkoopt woningen onder voorwaarden (“Slimmer Kopen en MGE”) waarbij de koper een contractueel bepaalde korting op de reële marktwaarde krijgt. De verwerking van dergelijke transacties hangt af van de contractuele voorwaarden. Accolade onderscheidt hierbij gerealiseerde verkopen, en verkopen welke kwalificeren als een financieringstransactie. Als gerealiseerde verkoop kwalificeren: - Verkopen waarbij Accolade het recht op terugkoop heeft tegen reële waarde op terugkoopmoment (Slimmer Kopen); - Verkopen waarbij Accolade een plicht tot terugkoop heeft tegen (verwachte) reële waarde na het verstrijken van een aanzienlijk deel van de geschatte levensduur (MGE). Van deze verkopen wordt het verschil tussen de netto verkoopopbrengst en de boekwaarde op moment van verkoop als resultaat verantwoord onder de post ‘netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille’. Als financieringstransactie kwalificeren: - Verkopen waarbij Accolade het recht op terugkoop heeft tegen een bedrag dat significant lager ligt dan de verwachte reële waarde op terugkoopmoment; - Verkopen waarbij Accolade een plicht tot terugkoop heeft tegen reële waarde na het verstrijken van een beperkt deel van de geschatte levensduur; - Verkopen waarbij Accolade een plicht tot terugkoop heeft tegen een vaste prijs, gebaseerd op de verwachte reële waarde op terugkoopmoment. Deze als financieringstransactie gekwalificeerde verkopen onder voorwaarden worden als volgt verwerkt: - De betreffende onroerende zaken worden direct voorafgaand aan de verkoop gewaardeerd tegen actuele waarde zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs; het verschil met de boekwaarde op dat moment wordt verwerkt: o Bij een waardedaling: als een negatieve herwaardering indien en voor zover er voor de betreffende woning(en) op dat moment nog sprake is van een ongerealiseerde waardestijging, en voor het overige als een bijzonder waardeverminderingsverlies; o Bij een waardestijging: als een herwaardering indien en voor zover de actuele waarde hoger is dan de boekwaarde op dat moment zou zijn geweest bij toepassing van waardering tegen historische kostprijs minus afschrijvingen, en voor een eventueel resterende overige waardestijging als terugname van een bijzonder waardeverminderingsverlies; - De woning wordt voor de overeengekomen contractprijs opgenomen onder de Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden; de (nog te) ontvangen contractprijs wordt opgenomen als Verplichtingen uit hoofde van Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden (eerste waardering). - De woning wordt jaarlijks per balansdatum gewaardeerd tegen de marktwaarde op basis van de geldende contractvoorwaarden van de verkoop onder voorwaarden; eventuele waarde mutaties worden verwerkt als ‘Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille’. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd op het bedrag dat de toegelaten instelling verschuldigd zou zijn indien op balansmoment het actief tegen de overeengekomen contractvoorwaarden teruggekocht zou moeten worden. Eventuele mutaties in deze verplichtingen worden in het resultaat verwerkt als ‘Nietgerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille’. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden wordt de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord.


79

D.2.7.3

Vastgoedbeleggingen in ontwikkeling bestemd voor de eigen exploitatie

Typering Dit betreffen complexen in aanbouw die zijn bestemd om te worden ingezet als vastgoed in exploitatie zijnde een vastgoedbelegging. Waarderingsgrondslag Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie als vastgoedbelegging wordt bij eerste verwerking gewaardeerd tegen uitgaafprijzen en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend vanaf het moment dat daadwerkelijk met ontwikkeling is gestart. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Daarna vindt waardering plaats tegen de actuele waarde zijnde de reële waarde. Mutatie reële waarde Mutaties in de reële waarde van Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie als vastgoedbelegging worden in de winst-en-verliesrekening verantwoord onder ‘Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille’. Mutaties in de reële waarde worden binnen het eigen vermogen afzonderlijk als ‘nietgerealiseerde herwaardering’ bijgehouden en in de toelichting op het eigen vermogen vermeld. D.2.8

Financiële vaste activa

D.2.8.1

Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend

Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (nettovermogenswaarde). Wanneer 20% of meer van de stemrechten uitgebracht kan worden, wordt er van uitgegaan dat er invloed van betekenis is. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de betreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover Wooncorporatie Accolade in deze situatie geheel of ten dele instaat voor de schulden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen wordt een voorziening getroffen. De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de vervolgwaardering worden de grondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening, uitgaande van de waarden bij eerste waardering. D.2.8.2

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen

De vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen worden initieel gewaardeerd tegen de reële waarde, gewoonlijk de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Vervolgens vindt waardering plaats tegen geamortiseerde kostprijs waarbij rekening wordt gehouden met eventuele bijzondere waardeverminderingen. D.2.8.3

Optie Premie Derivaten

De optie premie derivaten wordt gewaardeerd tegen reële waarde en geamortiseerd over het eerste tijdvak.


80

D.2.8.4

Latente belastingvorderingen

Zie D.14.2 D.2.8.5

Leningen u/g

De leningen u/g worden initieel gewaardeerd tegen de reële waarde van het verstrekte bedrag, gewoonlijk de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Vervolgens vindt waardering plaats tegen geamortiseerde kostprijs waarbij rekening wordt gehouden met een eventuele bijzondere waardevermindering D.2.8.6

Overige vorderingen

Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie, gewoonlijk de nominale waarde, en na eerste verwerking tegen de geamortiseerde kostprijs. Als de ontvangst van de vordering is uitgesteld op grond van een verlengde overeengekomen betalingstermijn wordt de reële waarde bepaald aan de hand van de contante waarde van de verwachte ontvangsten en worden er op basis van de effectieve rente rente-inkomsten ten gunste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. D.2.8.7

Bijzondere waardeverminderingen van financiële vaste activa

Ook voor financiële vaste activa, waaronder financiële instrumenten beoordeelt Accolade op iedere balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen van een financieel actief of een groep van financiële activa. Bij aanwezigheid van objectieve aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen bepaalt Accolade de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere waardeverminderingen, en verwerkt dit direct in de winst-en-verliesrekening. Bij financiële activa die gewaardeerd zijn tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van de bijzondere waardevermindering bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking van het instrument. Een eventueel bijzonder waardeverminderingsverlies wordt teruggenomen indien de afname van de waardevermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking. De terugname wordt beperkt tot maximaal het bedrag dat nodig is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs op het moment van de terugname, als geen sprake geweest zou zijn van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Valutarisico Accolade is alleen werkzaam in Nederland en loopt geen valuta risico. Renterisico Accolade loopt renterisico met betrekking tot de reële waarde van de rentedragende vorderingen en effecten met name onder financiële vaste activa leningen u/g en overige effecten als gevolg van wijzigingen in de marktrente. Accolade maakt geen gebruik van derivaten om dit risico af te dekken. Kredietrisico Accolade heeft geen significante concentraties van kredietrisico met betrekking tot haar derivaten en effecten. Accolade maakt gebruik van meerdere banken als tegenpartij teneinde kredietrisico te spreiden.


81

Liquiditeitsrisico Relevante indicatoren voor het liquiditeitsrisico wat Accolade loopt per balansdatum zijn als volgt: Per 31 december 2014: Bankvorderingen € 12.000.000 Kredietlimiet € 8.000.000 Lopende investeringsverplichtingen € - 31.000.000 Nog niet benutte kredietplafond van het WSW € 35.000.000 Totaal liquiditeitsrisico per 31 december 2014

€

24.000.000

Investeringsverplichtingen worden uitsluitend aangegaan indien Accolade zeker heeft gesteld dat hiervoor financiering beschikbaar is of is toegezegd. Ter spreiding van het liquiditeitsrisico maakt Accolade gebruik van diverse banken. Ten behoeve van WSW geborgde leningen is een negatieve hypotheekverklaring afgegeven aan het WSW. De vervalkalender van de bestaande leningenportefeuille wordt constant gemonitord. Beschikbaarheidsrisico De maatregelen rondom de verhuurdersheffing en de omvangrijke saneringssteun van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting leiden tot een significante aantasting van de operationele kasstroom. Accolade heeft haar meerjarenbegroting zodanig aangepast op deze maatregelen dat de beschikbaarheid van faciliteiten voor financiering en herfinanciering gecontinueerd wordt. Accolade voldoet aan de nieuwe financiële ratio’s zoals deze door het WSW worden gehanteerd. D.2.9

Voorraden

D.2.9.1

Vastgoed bestemd voor de verkoop

Opgeleverd vastgoed beschikbaar en bestemd voor de verkoop wordt gewaardeerd op vervaardigingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, alsmede gemaakte kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. In de kosten van vervaardiging zijn begrepen directe loonkosten en toeslagen voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten, waaronder de kosten van het bedrijfsbureau, onderhoudsafdeling en interne logistiek. D.2.9.2

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop omvat nog niet opgeleverde en nog onverkochte woningen uit projectontwikkeling en wordt gewaardeerd op vervaardigingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, alsmede gemaakte kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. In de kosten van vervaardiging zijn begrepen directe loonkosten en toeslagen voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten, waaronder de kosten van het bedrijfsbureau, onderhoudsafdeling en interne logistiek alsmede toegerekende rente. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden. D.2.9.3

Overige voorraden

De voorraden gronden hulpstoffen worden gewaardeerd op verkrijgingsprijzen onder toepassing van de FIFOmethode (first in, first out) of lagere opbrengstwaarde. D.2.10

Onderhanden projecten

Onderhanden projecten in opdracht van derden wordt gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectopbrengsten (bestaande uit de gerealiseerde projectkosten en toegerekende winst). Indien van toepassing, worden hierop de verwerkte verliezen en al gedeclareerde termijnen in mindering gebracht. Onderhanden projecten waarvan de


82

gefactureerde termijnen hoger zijn dan de gerealiseerde projectopbrengsten worden gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Uitgaven voor projectkosten voor nog niet verrichte prestaties worden opgenomen onder de voorraden. D.2.11

Vorderingen

Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Vorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, veelal gelijk aan de nominale waarde. Een voorziening voor oninbaarheid gebaseerd op een statische beoordeling per balansdatum wordt in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. D.2.12

Liquide middelen

Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. D.2.13

Egalisatierekening

De rechten vallend binnen het regime van het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (BRIM) worden verantwoord in het jaar van ontstaan. De bijdragen worden jaarlijks ten gunste van het resultaat gebracht. D.2.14 Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden geschat. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. Met verplichtingen van samenwerkingscombinaties in de vorm van de vennootschap onder firma Wetterwâld wordt als gevolg van de hoofdelijke aansprakelijkheid slechts rekening gehouden indien en voor zover de financiële positie van één of meerdere partners daartoe aanleiding geeft. Wanneer de verwachting is dat een derde de verplichtingen vergoedt, en wanneer het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting, dan wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen. D.2.14.1 Voorziening onrendabele investeringen Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde, op basis van 5,25% disconteringsvoet, van alle investeringsuitgaven minus aan deze investering toe te rekenen ontvangsten. D.2.14.2 Voorziening latente belastingverplichtingen Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen tussen de waarde van de activa en passiva volgens fiscale voorschriften enerzijds en de boekwaarden die in deze jaarrekening gevolgd worden anderzijds. De berekening van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen geschiedt tegen de belastingtarieven die op het einde van het verslagjaar gelden, of tegen de tarieven die in de komende jaren gelden, voor zover deze al bij wet zijn vastgesteld.


83

Latente belastingvorderingen uit hoofde van verrekenbare verschillen en beschikbare voorwaartse verliescompensatie worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut. Latente belastingen worden verantwoord voor tijdelijke verschillen inzake groepsmaatschappijen, deelnemingen en joint ventures, tenzij Accolade in staat is het tijdstip van afloop van het tijdelijk verschil te bepalen en het niet waarschijnlijk is dat het tijdelijke verschil in de voorzienbare toekomst zal aflopen. Latente belastingvorderingen zijn opgenomen onder de financiële vaste activa, latente belastingverplichtingen zijn opgenomen onder de voorzieningen. Belastinglatenties worden gewaardeerd op basis van contante waarde. Als disconteringsvoet is 5,25% genomen. D.2.14.3 Voorziening overig Op een uitstaande garantie voor rente en aflossing van een door het DIGH afgesloten lening aan Kroatië wordt een verlies verwacht. D.2.14.4 Pensioenverplichtingen Accolade heeft één pensioenregeling. De belangrijkste kenmerken hiervan zijn: Pensioenregeling van het bedrijfstakpensioenfonds voor de Woningcorporaties. Accolade heeft voor bijna al haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers bouwen jaarlijks een pensioenrecht op over het loon van dat jaar (middelloonregeling). De verplichtingen, welke voortvloeien uit deze rechten van haar personeel, zijn ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). Accolade betaalt hiervoor premies waarvan de werkgever iets meer en de werknemer iets minder dan de helft betaald. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. Naar de stand van ultimo december 2014 is de dekkingsgraad van het pensioenfonds 114%. In 2015 dient het pensioenfonds een dekkingsgraad van ten minste 105% te hebben. Het pensioenfonds verwacht hieraan te kunnen voldoen en voorziet geen noodzaak voor de aangesloten instellingen om extra stortingen te verrichten. Accolade heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij SPW, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Op de Nederlandse pensioenregelingen zijn de bepalingen van de Nederlandse Pensioenwet van toepassing en worden op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen betaald door Accolade De premies worden verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen. Voor bestaande verplichtingen (anders dan de te betalen premies) ten opzichte van de pensioenuitvoerder en/of werknemers wordt een voorziening opgenomen. Dit betreft een voorziening voor: - de verplichting van Accolade tot het verrichten van extra betalingen of herstelpremies als gevolg van een lage dekkingsgraad van het pensioenfonds; - extra pensioenaanspraken die voortvloeien uit door Accolade toegezegde toekomstige salarisverhogingen (bijvoorbeeld voortkomend uit Cao-afspraken) bij een eindloonregeling; - onvoorwaardelijke nog niet gefinancierde indexaties; - nadelen van individuele waardeoverdrachten die ten laste komen van Accolade.


84

Daarnaast neemt Accolade een vordering op voor: - toegezegde restituties als gevolg van een hoge dekkingsgraad van het pensioenfonds; - overrente of winstdeling die overeenkomstig de bepalingen in een verzekeringscontract beschikbaar komen voor Accolade. - voordelen van individuele waardeoverdrachten die ten gunste komen van Accolade. Deze pensioenvoorzieningen worden op basis van de beste schatting gewaardeerd. Hierbij is de verplichting gewaardeerd tegen de contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichting af te wikkelen. Als disconteringsvoet voor de contant making is de marktrente van hoogwaardige ondernemingsobligaties genomen. Indien de periode waarover de uitgaven contant worden gemaakt niet langer is dan een jaar, is de verplichting niet tegen de contante waarde opgenomen. Toevoegingen aan en vrijval van pensioenvoorzieningen worden ten laste respectievelijk ten gunste van de winst- en verliesrekening gebracht. D.2.15

Langlopende schulden

D.2.15.1 Leningen Langlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Een eventueel verschil tussen het ontvangen bedrag en de reële waarde van de lening wordt verantwoord op basis van de bij die transactie horende economische werkelijkheid. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt op basis van de effectieve rente gedurende de geschatte looptijd van de schulden in de winst-en-verliesrekening als interestlast verwerkt. Voor extendibles /tijdvakleningen wordt de effectieve rente bepaald op basis van de gemiddelde contractuele rente over de volledige looptijd van de lening, ervan uitgaande dat de vaste rente in het tweede tijdvak betaald moet worden. De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden is opgenomen onder de kortlopende schulden. In het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden heeft de corporatie een terugkoopverplichting die mede afhankelijk is van de ontwikkeling van de waarde van de woningen in het economisch verkeer en de specifieke contractuele voorwaarden. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord.


85

D.2.15.2. Afgeleide financiële instrumenten In het Treasury statuut wordt het gebruik van niet complexe derivaten onder voorwaarden toegestaan. Binnen het treasurybeleid van Accolade dient het gebruik van afgeleide financiële instrumenten (‘derivaten’) ter beperking van inherente financiële risico's. Op grond van het vigerende interne Treasury statuut is het gebruik van derivaten slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met de financieringspositie of het belegde vermogen kan worden gelegd. Derivaten mogen niet worden gebruikt voor het innemen van een speculatieve positie. Voor derivaten aangegaan na 1 oktober 2013 geldt dat Accolade zich volgens haar treasury statuut onverkort houdt aan de Beleidsregels gebruik financiële derivaten door toegelaten instellingen volkshuisvesting. Overzicht van de derivatenportefeuille Soort derivaat

Nominale waarde

Basisrente-leningen Extendibles

€ €

99.000.000 77.900.000

Marktwaarde 31-12-2014 n.v.t. € - 32.578.000

Totaal

€ 176.900.000

€ - 32.578.000

Accolade heeft geen direct liquiditeitsrisico uit hoofde van haar derivatenportefeuille omdat er geen bijstortingsverplichting c.q. geen margin calls met de banken is overeengekomen. Accolade heeft slechts extendibles en basisrenteleningen als derivaten. De marktwaarde voor deze derivaten is negatief. De oorzaak van de negatieve marktwaarde is de lage rentestand. Conform RJ 290 wordt slechts de marktwaarde van de extendibles op- of afgewaardeerd in de jaarrekening. D.2.16

Leasing

Operationele leasing Leasecontracten waarbij een groot deel van de voor- en nadelen verbonden aan de eigendom niet bij Accolade ligt, worden verantwoord als operationele leasing. Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst-enverliesrekening over de looptijd van het contract. D.3 D.3.1.1

Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen

Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Het resultaat wordt tevens bepaald met inachtneming van de verwerking van ongerealiseerde waardeveranderingen van op actuele waarde gewaardeerde vaste activa en afgeleide financiële instrumenten. D.3.1.2

Opbrengstverantwoording algemeen

Opbrengsten uit de levering van goederen worden verwerkt zodra alle belangrijke rechten en risico’s met betrekking tot de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. D.3.1.3

Bijzondere posten

Bijzondere posten zijn baten of lasten die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, maar op grond van de aard, omvang of het incidentele karakter afzonderlijk worden toegelicht, teneinde een goed inzicht te geven in


86

het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening van de corporatie en met name de ontwikkeling daarin. Bijzondere posten worden met het oog op de analyse en de vergelijkbaarheid van de resultaten zoveel als mogelijk naar aard en omvang afzonderlijk en ongesaldeerd toegelicht. D.3.2

Bedrijfsopbrengsten

D.3.2.1

Huuropbrengsten

In 2013 is door de overheid de inkomensafhankelijke huurverhoging ingevoerd. Accolade heeft dit nieuwe overheidsbeleid in 2014 voor het eerst toegepast. De opbrengsten uit hoofde van huur voortvloeiend uit contracten waar “Huurvast” en “Huurzeker” geldt worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt. D.3.2.2

Opbrengsten servicecontracten

Dit betreffen ontvangen bedragen van huurders en bewoners ter dekking van te maken en gemaakte servicekosten. Jaarlijks vindt verrekening plaats op basis van de daadwerkelijke bestedingen. De kosten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten. D.3.2.3

Overheidsbijdragen

Onder deze post zijn de volgende elementen opgenomen: – vrijval uit de egalisatierekening rijksbijdragen; – overige overheidsbijdragen. Voor zover de overige overheidsbijdragen nog niet zijn ontvangen is de bijdrage berekend op grond van de regelingen, waarbij rekening is gehouden met voorcalculatorische huurverhogingen en lastenstijgingen. D.3.2.4

Wijzigingen in voorraad bestemd voor de verkoop en onderhanden projecten

Onder deze post worden de wijzigingen opgenomen in de posten Vastgoed bestemd voor de verkoop (opgenomen onder de Voorraden) en Onderhanden projecten. Bij realisatie van een verkoop wordt de boekwaarde direct voorafgaand aan de verkoop teruggenomen op deze regel. Voor onderhanden projecten, waarvan het resultaat op betrouwbare wijze kan worden bepaald, worden de projectopbrengsten en de projectkosten verwerkt als netto-omzet en kosten in de winst-en-verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum (de ‘Percentage of Completion’-methode, ofwel de PoCmethode). De voortgang van de verrichte prestaties wordt bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Als het resultaat (nog) niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat, dan worden de opbrengsten als netto-omzet verwerkt in de winst-en-verliesrekening tot het bedrag van de gemaakte projectkosten, dat waarschijnlijk kan worden verhaald; de projectkosten worden dan verwerkt in de winst-en-verliesrekening in de periode waarin ze zijn gemaakt. Zodra het resultaat wel op betrouwbare wijze kan worden bepaald, vindt opbrengstverantwoording plaats volgens de PoC-methode naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum. Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de projectopbrengsten en projectkosten. Projectopbrengsten zijn de contractueel overeengekomen opbrengsten en opbrengsten uit hoofde van meer- en minderwerk, claims en vergoedingen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat deze worden gerealiseerd en ze betrouwbaar kunnen worden bepaald. Projectkosten zijn de direct op het project betrekking hebbende kosten, die kosten die in het algemeen aan projectactiviteiten worden toegerekend en toegewezen kunnen worden aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. Indien het waarschijnlijk is dat de totale projectkosten de totale projectopbrengsten overschrijden, dan worden de verwachte verliezen onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Dit verlies wordt verwerkt in de kostprijs van de omzet. De voorziening voor het verlies maakt onderdeel uit van de post onderhanden projecten.


87

D.3.2.5

Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille

Onder deze rubriek worden de volgende verkoopresultaten opgenomen - Boekresultaat van gerealiseerde verkopen van vastgoed in exploitatie; - Boekresultaat van als gerealiseerde verkoop gekwalificeerde verkopen onder voorwaarden; - Netto verkoopopbrengst bij levering van Vastgoed bestemd voor de verkoop; - Netto verkoop opbrengst bij levering van Onderhanden projecten. De boekwinst van gerealiseerde verkopen van vastgoed in exploitatie betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde. Resultaten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Eventuele verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. De opbrengst uit woningen verkocht onder voorwaarden wordt alleen als verkoopopbrengst verantwoord als alle belangrijke economische rechten zijn overgedragen aan de koper. D.3.2.6

Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf

De toe te rekenen interne directe kosten en rente in het kader van voorfinanciering ten behoeve van onroerende zaken in ontwikkeling worden hieronder verwoord. D.3.3

Bedrijfslasten

D.3.3.1

Afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille

De afschrijvingen op Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gebaseerd op basis van de actuele waarde (vervangingswaarde of lagere bedrijfswaarde). Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de verwachte gebruiksduur. Met een mogelijke restwaarde wordt rekening gehouden. Over terreinen en op reële waarde gewaardeerde vastgoedbeleggingen wordt niet afgeschreven. Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de toekomstige gebruiksduur, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast. Boekwinsten en -verliezen bij verkoop van onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn begrepen onder de afschrijvingen. D.3.3.2

Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille (Bedrijfslasten)

De onder deze post verantwoorde bedragen hebben betrekking op een afboekingen uit hoofde van bijzondere waardevermindering dan wel een terugneming daarvan. (Mutaties in) bijzondere waardeverminderingen ontstaan door een jaarlijkse toets van de bedrijfswaarde ten opzichte van de waarde gebaseerd op historische kostprijs minus cumulatieve afschrijvingen. D.3.3.3

Erfpacht

Jaarlijks wordt door de gemeente voor het gebruik van de grond onder de verhuureenheden erfpacht in rekening gebracht op basis van canons. De eenmalig afgekochte meerjarige erfpachtcontracten maken onderdeel uit van de vervaardigingsprijs en zijn daarmee onderdeel van de materiële vaste activa in exploitatie en/of de vastgoed beleggingen. D.3.3.4

Lonen en salarissen en sociale lasten

Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-enverliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.


88

D.3.3.5 Pensioenlasten Accolade heeft alle pensioenregelingen verwerkt volgens de verplichtingenbenadering. De over het verslagjaar verschuldigde premie wordt als last verantwoord. Mutaties in de pensioenvoorziening worden ook in de winsten-verliesrekening verwerkt. Het bedrag dat als pensioenvoorziening is opgenomen, is de beste schatting van de nog niet afgefinancierde bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. D.3.3.6 Lasten onderhoud Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Het klachten- en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in kosten van derden en eigen dienst, alsmede de kosten van het materiaalverbruik. In de winst- en verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoort salarissen en sociale lasten. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. D.3.3.7

Leefbaarheid

De hieronder verantwoorde kosten betreffen kosten van fysieke ingrepen niet zijnde investeringen en uitgaven voor activiteiten in de omgeving van woongelegenheden van Accolade, die de leefbaarheid in buurten en wijken ten goede moeten komen. D.3.3.8

Overige bedrijfslasten

De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. D.3.3.9

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille

De niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille hebben betrekking op waarde mutaties van op reële waarde geactiveerde activa. D.3.3.10 Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente worden meegenomen. D.3.3.11 Belastingen Vanaf 1 januari 2008 is Accolade integraal belastingplichtig geworden voor de vennootschapsbelasting. Corporaties zijn sindsdien verplicht over hun integrale activiteiten vennootschapsbelasting te betalen. Een en ander is vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst (VSO). In deze VSO zijn specifieke bepalingen opgenomen met betrekking tot de waardering van posten op de fiscale openingsbalans en de wijze van resultaatneming. Bij de berekening van de verplichtingen en vorderingen met betrekking tot de vennootschapsbelasting wordt uitgegaan van de fiscale eenheid. De fiscale eenheid bestaat uit Stichting Accolade en de deelnemingen. De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en-verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van nietaftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief.


89

D.4

Kasstromen

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen, met uitzondering van deposito’s met een looptijd langer dan drie maanden. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten).De investeringen in materiële vaste activa worden opgenomen rekening houdend met de onder overige schulden opgenomen verplichtingen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van de verworven groepsmaatschappij is opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geld heeft plaatsgevonden. De geldmiddelen die in de verworven groepsmaatschappij aanwezig zijn, zijn op de aankoopprijs in mindering gebracht. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, waaronder het afsluiten van financiële leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasingcontract zijn voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten.


90

D.5 D.5.1

Belangrijke schattingen ten aanzien van waardering en resultaatbepaling Waardering vaste activa

Materiële vaste activa, bedrijfswaarde Accolade heeft meerdere complexen waarbij sprake is van bijzondere waardeverminderingen doordat de bedrijfswaarde lager is dan de boekwaarde zonder bijzondere waardevermindering. Hierdoor hebben schattingen waarop de bedrijfswaarde is gebaseerd een belangrijke invloed op de waardering van het Sociaal vastgoed in exploitatie en het resultaat over het boekjaar. De kasstromen waarop de bedrijfswaarden zijn gebaseerd hebben in het algemeen een redelijk voorspelbaar trendmatig karakter. De volgende aspecten kennen ten tijde van het opmaken van deze jaarrekening een grotere onzekerheid. Verhuurdersheffing De sector is belast met de verhuurdersheffing. De precieze hoogte ervan in de komende jaren en het aantal jaren dat deze heffing zal blijven bestaan zijn nog onzeker. Accolade heeft hiervoor de volgende beste schattingen gehanteerd. Accolade gaat ervan uit dat de heffing zal blijven bestaan. Verkoopportefeuille Als onderdeel van de bedrijfswaardeberekeningen is rekening gehouden met de verkoop van in totaal 500 woningen. Renovatie en Sloop In de bedrijfswaarde zijn de in de meerjarenbegroting opgenomen des- en investeringen in renovatie en sloop voor de komende vijf jaar ingerekend. Dit betekent dat geen onrendabele toppen via de resultatenrekening lopen. Vastgoedbeleggingen, reële waarde De belangrijkste uitgangspunten welke bij de bepaling van de reële waarde van de op actuele waarde gewaardeerde vastgoedbeleggingen zijn gehanteerd zijn als volgt: Gemiddelde resterende looptijd bestaande huurcontracten Deze is voor contracten met een bekende looptijd gebaseerd op de contractueel minimaal resterende contractduur. D.5.2 Timing en verwerking van onrendabele investeringen nieuwbouw en herstructurering In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitief ontwerp fase en afgeleid het aanvragen van de bouwvergunning heeft plaatsgevonden. De aannames gedaan bij de financiële impact van bovengenoemde feitelijke verplichtingen kunnen afwijken bij daadwerkelijke realisatie van de projecten. Planvorming kan onder meer wijzigingen in de tijd ondergaan door bewegingen in het prijsniveau van leveranciers, wettelijke procedures en aanpassingen in de voorgenomen bouwproductie.


91

D.5.3 Verwerking fiscaliteit Ten aanzien van de acute belastinglast en belastinglatenties in de jaarrekening heeft Accolade een aantal standpunten ingenomen die eerst bij afwerking van de aangifte over de verslagjaren 2006 tot en met 2014 door de fiscus zullen worden getoetst. De belangrijkste standpunten betreffen: - Afwaardering bezit naar lagere WOZ waarde; - Het onderscheid tussen onderhoudskosten en investeringen; - De verwerking van projectontwikkelingsresultaten; - Het treffen van een onderhoudsvoorziening; - Het vormen van een herbestedingsreserve. Dientengevolge kan de fiscale last over 2014 en voorgaande jaren nog wijzigingen ondergaan en belastinglatenties een andere waarde kennen. Alleen voor de vennootschapsbelasting wordt de fiscale eenheid gehanteerd. D.5.4 Verbonden partijen Als verbonden partij worden aangemerkt alle rechtspersonen waar over overheersende zeggenschap, gezamenlijk zeggenschap of invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende zeggenschap kunnen uitoefenen worden aangemerkt als verbonden partij. Ook de statutaire directieleden, andere sleutelfunctionarissen in het management van Accolade en nauwe verwanten zijn verbonden partijen. Met de meeste van haar deelnemingen heeft Accolade naast haar aandelenbelang ook een zakelijke relatie, waarbij producten (veelal onroerende zaken bestemt voor de verhuur) en/of diensten van de betreffende deelnemingen worden afgenomen. Deze transacties zijn steeds gebaseerd op gebruikelijke contractuele afspraken waarbij marktconforme condities zijn overeengekomen. Op grond van de voorwaarden zijn de stichting/vereniging en de met haar gevoegde dochteronderneming ieder hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de combinatie verschuldigde belasting.


92


93


94


95


96


97


98


99


100


101


102


103


104


105


106


107


108


109


110


111


112


113


114


115


116


117


118


119

WNT-verantwoording 2014 Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Accolade van toepassing zijnde regelgeving: het WNT-maximum voor de woningcorporaties. Het bezoldigingsmaximum in 2014 voor Accolade is € 167.000. Het weergegeven toepasselijke WNT-maximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Uitzondering hierop is het WNT-maximum voor de leden van [Raad van Commissarissen]; dit bedraagt voor de voorzitter 7,5% en voor de overige leden 5% van het bezoldigingsmaximum. Bezoldiging topfunctionarissen Leidinggevende topfunctionarissen1 bedragen x € 1

R.Swart

K.P.Groenveld

J.A.Hartholt

bestuurder 1/1 - 31/12 1,0 nee ja



-

-

-

Bezoldiging 2014 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn

105.481 0 24.192

109.084 0 25.121

105.481 8.032 24.192

Totaal bezoldiging 2014

129.673

134.205

137.705

Toepasselijk WNT-maximum4 Motivering indien overschrijding:

167.000 n.v.t.

167.000 n.v.t.

167.000 n.v.t.

Bezoldiging 2013 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn

105.771 1.054 24.209

111.959 9.770 25.137

99.628 7.057 22.628

Totaal bezoldiging 2013

131.034

146.866

129.313

Functie(s) Duur dienstverband in 2014 Omvang dienstverband (in fte) Gewezen topfunctionaris?2 (Fictieve) dienstbetrekking?3 Zo niet, langer dan 6 maanden binnen 18 maanden werkzaam?

1

Deze tabel is bedoeld voor de topfunctionarissen (en gewezen topfunctionarissen) met executieve taken, d.w.z. de leden van het hoogste uitvoerende orgaan en de daaraan ondergeschikte(n), en degene(n) belast met de dagelijkse leiding van de gehele rechtspersoon. 2 Van een gewezen topfunctionaris is sprake indien de functionaris in het verleden - maar na 1 januari 2013 - een functie als topfunctionaris heeft bekleed, en bij beëindiging van deze functievervulling bij dezelfde instelling of rechtspersoon een functie als niet-topfunctionaris is gaan vervullen. Gedurende deze periode van functievervulling in de andere functie kwalificeert de functionaris als ‘gewezen topfunctionaris’. 3 Indien ‘ja’: afzonderlijke looncomponenten verplicht vermelden; indien ‘nee’: alleen totaal honorarium (excl. BTW) vermelden bij Totaal bezoldiging (het gaat om een extern ingehuurde functionaris) 4

𝑦=

x∙a∙b 365

waarbij: x = voor instelling geldend WNT-bezoldigingsmaximum, a = deeltijdfactor (maximaal 1,0 fte)

en b = functieduur in kalenderdagen


120

Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2014 een bezoldiging boven het toepasselijke WNT-maximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. Er zijn in 2014 geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen betaald die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd. Bezoldiging toezichthoudende topfunctionarissen (Raad van Commissarissen).

bedragen x € 1

E. Lindeman

R.E. Riemersma

voorzitter

lid

lid

lid

lid

1/1 - 31/12

1/1 -31/12

1/1 - 31/12

1/1 - 31/12

1/1 - 31/12

Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn

15.080 -

8.350

9.975

-

9.975 -

-

11.600 -

-

-

-

-

-

Totaal bezoldiging

15.080

8.350

9.975

9.975

11.600

Toepasselijk WNT-maximum5 Motivering indien overschrijding: zie hieronder Bezoldiging 2013 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging

12.525 1)

8.350

8.350 2)

8.350 3)

8.350 4)

15.080

4.333

11.600

11.600

11.600

15.080

4.333

11.600

11.600

11.600

Functie(s) Duur dienstverband

1) 2) 3) 4)

R. Winius F.Haven

R. van der Bijl

Aangepast per 1 januari 2015 Aangepast per 1 juli 2014 Aangepast per 1 juli 2014 Aan te passen per 1 juli 2015

Uitkeringen wegens beëindiging dienstverband aan topfunctionarissen Er zijn in 2014 geen uitkeringen wegens beëindiging dienstverband aan topfunctionarissen geweest.

5

𝑦 = 7,5% of 5% van


x ∙b 365

waarbij: x = voor instelling geldend WNT-maximum en b = functieduur in kalenderdagen

121

Bij de samenstelling van de bovenstaande verantwoording uit hoofde van de WNT zijn de Beleidregels toepassing WNT d.d. 20 juni 2014 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties als uitgangspunt gehanteerd. Accolade herkent de door de Minister van BZK in de Beleidregels toepassing WNT en wijziging van het Besluit BZK-toezicht en handhaving WNT (vaststelling normenkader 2014) d.d. 20 juni 2014 onderkende uitvoeringsproblemen met betrekking tot externe niet-topfunctionarissen, en heeft deze categorie in lijn met de door de minister voorgestelde gedragslijn niet in de WNT verantwoording betrokken. Heerenveen, 30 april 2015 Stichting Accolade

Directie

Raad van Commissarissen

De heer R. Swart

Mevrouw E. Lindeman

De heer K.P. Groenveld

Mevrouw R. E. Riemersma

Mevrouw J.A. Hartholt

De heer R. Winius

De heer F. Haven

De heer R. van der Bijl


122


123


124

JAARVERSLAG ACCOLADE 2014

Recommend Documents