Jaarverslag 2009
AB-er Thijmen de Vries
Samen zijn wij AB Fryslân & Noord-Holland Het kan u alleen al door de omslag van dit jaarverslag niet zijn ontgaan: de AB’s Fryslân en NoordHolland zijn in 2009 gefuseerd tot de Coöperatie AB Fryslân & NoordHolland. Samen kunnen we beter inspelen op nieuwe ontwikkelingen Willem Tabak en vragen vanuit de markt. En daardoor zijn we in de toekomst in staat onze kerntaak, die van de bedrijfsverzorging maar ook het brede pakket van personeeldiensten, nog beter waar te maken. Aan het fusieproces hebben beide ledenraden in juni hun definitieve goedkeuring gegeven. Daarmee was de fusie rond en de samenvoeging werd met terugwerkende kracht per 1 januari 2009 een feit. Dit is dan ook het eerste jaarverslag van het nieuwe AB Fryslân & Noord-Holland. Het goede gevoel is over en weer alleen maar gegroeid. Het type mensen aan weerszijden van de Afsluitdijk blijkt goed bij elkaar te passen. We delen een zelfde mentaliteit en er is in alle opzichten een korte afstand tussen Middenmeer en Sneek. Maar vooral de geweldige inzet van onze medewerkers heeft eraan bijgedragen dat de twee organisaties snel en harmonieus zijn gegroeid tot een nieuwe, stevige organisatie: samen zijn wij nu één AB! En daar mogen we met recht trots op zijn. In de nieuw gekozen structuur vinden de bedrijfsactiviteiten plaats in werkmaatschappijen die functioneren onder 100% verantwoording van de coöperatie. Daarnaast blijven de handelsnamen AB Fryslân en AB Noord-Holland overeind voor alle dienstverlening zodat de regionale herkenbaarheid bij leden en medewerkers gewaarborgd blijft. Hoewel we in dit economisch moeilijke jaar de gebudgetteerde omzet niet hebben gerealiseerd hebben we 2009 toch met een positief financieel resultaat kunnen afsluiten. Hiermee heeft de nieuwe coöperatie een alleszins bewogen jaar op een goede manier kunnen afronden. Willem Tabak Voorzitter coöperatie AB Fryslân & Noord-Holland 2
AB-er Oedzen Paauw
AB Fryslân & Noord-Holland komt crisisjaar 2009 goed door
Dat AB als uitzendorganisatie actief is in een zeer conjunctuurgevoelige markt is in 2009 duidelijk naar voren gekomen. Bij een neergaande economie schrappen bedrijven als eerste in tijdelijke, flexibele arbeidsplaatsen. Tegen die achtergrond is AB tevreden met het resultaat over 2009. Positief is dat de fusie van AB Fryslân en AB Noord-Holland in 2009 uitstekend is verlopen.
Profijt van nieuwe diensten Over 2009 kende AB Fryslân & Noord-Holland binnen de agrarische sector een stabiele afname van uren. Het verlies aan omzet in arbeidsuren boekten we vooral buiten de agrarische sector. Dit verlies werd deels gecompenseerd door omzetgroei van nieuwe diensten als HRM en Payroll. Daaruit blijkt dat het ingezette beleid om onze dienstverlening te verbreden succes boekt. Deze nieuwe diensten dragen bij aan de winstgevendheid van AB. Ook konden we profiteren van de groeiende vraag naar re-integratiedienstverlening, die zich voordoet in een neergaande economie. Fusie loont Van de fusie hebben we de eerste vruchten al kunnen plukken. Schaalvoordelen leveren een besparing op de inkoop. Nieuwe diensten nemen een grote vlucht en hebben bijgedragen aan de winstgevendheid van onze organisatie. AB Fryslân & Noord-Holland profiteert ervan dat het met een breed pakket aan diensten actief is in heel verschillende sectoren, markten en regio’s. In totaal zijn er in 2009 bij AB 3,3 miljoen arbeidsuren afgenomen, tegenover 3,5 miljoen uren in 2008 van de twee ‘oude’ AB’s samen. Recessie De economische crisis begon in 2008 en zette door in 2009 tot een recessie. Harde klappen vielen er met name in de land- en tuinbouw en in de bouw- en transportsector. Voor het eerst sinds jaren daalde bij AB de omzet, maar met ‘slechts’ 4%. AB presteerde veel beter dan de rest van de uitzendbranche die 23% minder uren omzette dan in 2008. AB koos ervoor in bepaalde omstandigheden ‘mee te bewegen’ met de markt en daarmee klanten en leden van dienst te zijn. Wankel evenwicht op arbeidsmarkt Wisten we een paar jaar terug bij wijze van spreken niet waar we de mensen vandaan moesten halen om aan de vraag te voldoen, nu is er meer rust op de arbeidsmarkt. Dit komt het selectieproces bij de werving van vaste en tijdelijke arbeidskrachten ten goede. Er is een betere balans tussen vraag en aanbod ontstaan. Al is
het een wankel evenwicht. Door vergrijzing en natuurlijk verloop kan de vraag naar arbeid binnen enkele jaren weer snel toenemen. Om die reden steunt AB projecten als het Mobiliteitscentrum Friesland (MF) en het Mobiliteitscentrum Glastuinbouw (MG). Het MG doet er alles aan om ontslagen werknemers voor de agrarische sector te behouden. Uiteraard investeert AB continu in eigen medewerkers, of het nu gaat om scholingsmogelijkheden of arbeidsvoorwaarden: goed werkgeverschap en behoud van kennis en vakmanschap binnen de eigen organisatie staan voorop. Europese medewerkers De markt voor Europese medewerkers heeft zich in 2009 gestabiliseerd. Nu schaarste afneemt, neemt de kwaliteit van de beschikbare medewerkers uit Europa toe. En dat is positief. Er is voldoende woningaanbod om de buitenlandse medewerkers goed te huisvesten. AB zorgt ervoor dat de woningen voldoen aan het keurmerk Certified Flex Home dat de kwaliteit van fatsoenlijke huisvesting borgt. AB Fryslân & Noord-Holland integreert CBAB De CBAB is in de loop van 2009 geïntegreerd in AB Fryslân & Noord-Holland, in 2010 volgt de verdere formalisering. De CBAB ondersteunde als backoffice verschillende AB’s in Nederland. Tot de taken behoorden onder meer de financiële- en personeelsadministratie en IT. Door deze taken binnenshuis te halen, is AB in staat de leden en klanten beter van dienst te zijn en kan sneller ingespeeld worden op ontwikkelingen in de markt. Naast AB NoordHolland en AB Fryslân maken nog drie AB’s gebruik van deze nieuwe afdeling.
3
Samen sterk in verschillende markten
In 2009 fuseerden AB Fryslân en AB Noord-Holland tot AB Fryslân & Noord-Holland. Aan de ‘voorkant’ verandert er voor klanten en leden weinig. Afgezien van de betere dienstverlening dankzij de samenwerking achter de schermen. De twee gefuseerde AB’s blijven onder hun eigen namen opereren, dichtbij de klant. In Beverwijk is de elfde vestiging geopend waarmee de gebiedsdekking nog beter gewaarborgd is. AB-er Ronald Dortmund
Eén organisatie in verschillende markten De fusie had geen personele consequenties. Ook onveranderd bleven de verschillen tussen de markten in Friesland en Noord-Holland. Deze werden duidelijk zichtbaar bij de gevolgen van de economische recessie. In NoordHolland ligt het accent vooral op land- en tuinbouw: 60 procent van de personeelsdienstverlening van AB is er agrarisch georiënteerd, tegenover 25 procent in Friesland. De agrarische
bedrijven in Noord-Holland, zoals de glastuinbouw en de bollensector, zijn arbeidsintensiever dan die in Friesland met z’n vele melkveehouderijen. In Friesland liggen de activiteiten van AB voornamelijk buiten de agrarische sector; vooral in de techniek, transport en bouw. Sectoren die in 2009 harde klappen te verduren kregen. Al in de eerste helft van 2009 werden hier door onze klanten veel minder arbeidsuren afgenomen. In Noord-Holland was van een verminderde vraag naar arbeidskrachten toen nog niets te merken. Integendeel, de continue vraag naar arbeid in de agrarische sector bleef stabiel en er was in de breedte zelfs nog sprake van groei. Deze stijgende vraag compenseerde voor een deel de teruggang in de Friese regio. Pas in de tweede helft van 2009 verminderde ook in Noord-Holland de vraag. De daling ging wel minder hard dan gemiddeld in de rest van Nederland. Noord-Holland is relatief gezien
Grafiek 1. Omzetontwikkeling AB Fryslân & Noord-Holland
Grafiek 2. Omzetontwikkeling AB HRM
80.000
800
70.000
700
60.000
600
50.000
500
40.000
400
30.000
300
20.000
200
10.000
100
0 (x1000 �)
2007
n Bedrijfsverzorging n Uitzenden
2008
n Detachering n Payroll
2009
n HRM
0
2007
(x1000 �)
2008
2009
Grafiek 3. Marktontwikkeling ABU/AB per periode van 4 weken
n STAP n Totaal
10%
4
Toelichting grafiek 3 In 2009 daalde de urenomzet van de landelijke uitzend branche met gemiddeld maar liefst 21% (ABU). AB daarentegen wist dit te beperken tot een kleine 4,4%.
% urenontwikkeling
5%
Toelichting grafiek 2 De omzet van de AB HRM groeit gestaag. Deze adviesorganisatie behartigt voornamelijk zaken als Re-integratie (zowel detachering van consulenten als het zelfstandig uitvoeren van iro-trajecten), Werving & Selectie en het uitvoeren van advies (veiligheidsadvies R.I.&.E / verzuimbegeleiding).
0%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
-5% -10% -15% -20% -25% -30%
n AB Fryslân & Noord-Holland
n ABU urenontwikkeling
Fusie uit kracht Dat de twee organisaties achter de voordeur samenwerken, samen inkopen en investeren is uiteindelijk in het belang van onze afnemers. De dienstverlening wordt alleen maar beter en professioneler. Het is daarmee echt een fusie uit kracht.
een economisch sterke regio: over de hele breedte van de arbeidsmarkt reageert Noord-Holland wat trager op neergang dan gemiddeld. Daar staat tegenover dat in Friesland de economie sneller verslechtert. Waar al in de eerste helft van 2009 Friesland de wind tegen had, volgde Noord-Holland in het tweede halfjaar. Opmerkelijk genoeg op een moment dat in Friesland de neergang zich al stabiliseerde en er zelfs weer sprake was van lichte groei. Deze tegengestelde bewegingen in Friesland en Noord-Holland droegen bij aan de stabiliteit van AB als geheel. De fusie bewijst daarmee in de praktijk in moeilijke tijden z’n meerwaarde. Het lijkt erop dat als in de ene regio de vraag afneemt er in de andere regio juist sprake is van groei.
AB-er Gerrit Huurneman
Agrarische sector: moeilijk jaar Dat de vraag naar arbeid vanuit de land- en tuinbouw in 2009 constant is gebleven, wil niet zeggen dat het goed gaat met de agrarische sector. Integendeel. Bij veel agrarische ondernemers stond het inkomen sterk onder druk. Zo daalde de melkprijs naar een diepterecord. De melkveehouderij had het dan ook zwaar te verduren. Waar in andere sectoren al snel de productie vermindert, arbeidstijdverkorting wordt ingevoerd, banen worden geschrapt en investeringen worden uitgesteld, is in de agrarische sector de ‘reactietijd’ op economische ontwikkelingen een stuk trager. Het werk moet nu eenmaal af, de koeien gemolken en de oogst van het land. De recessie zorgde vanuit de agrarische sector dus niet voor substantieel minder vraag naar arbeidskrachten. Maar het effect van de inkomensdruk kan zich in de toekomst nog gaan manifesteren.
Ondanks recessie, veel aandacht voor leden en klanten Hoewel het economisch misschien een minder jaar is geweest, heeft AB toch veel aandacht besteed aan haar leden en klanten. Zo zijn er een aantal ledenseminars georganiseerd en hebben we met diverse salesacties onze dienstverlening onder de aandacht gebracht. We vinden het tenslotte belangrijk te blijven investeren in onze leden en klanten, in goede en in minder goede tijden.
4. Omzetranglijst
6. Opbouw medewerkers AB Fryslân & Noord-Holland
Nr.
Naam
1 (1)
Randstad
Omzet 2009
Omzet 2009 t.o.v. 2008
2.963
-21%
2 (2)
USG People
1.330
-23%
3 (4)
Manpower
452
-16%
4 (3)
Adecco Group Nederland
449
-21%
5 (5)
AB Nederland
364
-5%
6 (6)
IT-Staffing Groep
347
-6%
7 (8)
Timing
187
-8%
8 (-)
Harvey Nash
155
-30%
9 (-)
Maandag
146
29%
10 (10)
Brunel
139
-10%
5% 11%
20%
13%
51%
n Bedrijfsverzorging n Detachering n Uitzenden
n STAP n Payroll
5. Kerngegevens Reductieregeling 2009 Aantal Deelnemers % Deelnemers gebruik gemaakt van hulp Uren hulp per deelnemer Uren per ziektegeval
2008
4.505
4.710
10,63%
10,83%
39,27
42,31
369,38
390,63
Toelichting tabel 5 Inherent aan de afname van het aantal landbouwbedrijven daalt het aantal deelnemers aan de ziekte reductie regeling. 5
We blijven er samen voor gaan
AB Fryslân & Noord-Holland streeft naar goed werkgeverschap. De nieuwe organisatie behoudt ook op dit punt de kernwaarden van z’n twee voorgangers. Op de huidige, snel veranderende, arbeidsmarkt blijft investeren in onze medewerkers een speerpunt. Samen – met onze klanten en leden – gaan we voor de lange termijn. De waardering voor onze AB’ers laten we waar mogelijk blijken. AB-er Johan Idema
Goede en veilige werkomgeving AB biedt de medewerkers volop de mogelijkheid zichzelf te laten scholen en te ontwikkelen. Dat is in het belang van de werknemers zelf en noodzakelijk omdat er zich op de werkvloer continu veranderingen voordoen. Daarbij luisteren we ook goed naar de wensen van onze opdrachtgevers. Ook aan de zorg voor een goede en veilige werkomgeving wordt veel aandacht besteed. Naast het verstrekken van veilige kleding en materiaal is ook op dit punt voorlichting en scholing aan werknemers van wezenlijk belang. In navolging van Noord-Holland is de cursus ‘Veiligheid langs de weg’, bedoeld voor iedereen die op of langs de weg werkt afgelopen jaar ook in Friesland van start gegaan. Ook verzorgen we zelf de opleiding voor het VCA-certificaat. VCA staat voor Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers. Met het doorlopen van deze opleiding raken werknemers bekend met de risico’s op de werkplek en weten hoe ze veilig kunnen werken. Naast de reguliere cursussen is er ook veel belangstelling voor de opleidingen Young Greens, Young Farmers
6
en BBL Bedrijfsverzorging. Ruim 120 medewerkers nemen deel aan deze opleidingen. Voor AB een belangrijke ontwikkeling om in de toekomst aan de vraag naar specialisme te kunnen blijven voldoen. Arbeidsvoorwaarden In 2009 vonden er geen ingrijpende wijzigingen plaats in de arbeidsvoorwaarden. De in 2008 afgesloten CAO Bedrijfsverzorgingsdiensten is van kracht tot juli 2010. In deze periode stijgen de salarissen in totaal met 6,75%, een fors percentage maar conform de arbeidsmarkt van het moment van onderhandelingen. Ook voor de ondernemingsraad een bewogen jaar Voor de leden van de twee fuserende ondernemingsraden was het een druk en bewogen jaar. Gedurende het fusieproces heeft er intensief overleg plaatsgevonden tussen de directie en de ondernemingsraden. Maar net als de directie ziet de nieuwe OR grote kansen en meerwaarde voor AB Fryslân & Noord-Holland.
AB-er Bozena Kozielski
De fusie in 2009 viel samen met de viering van het 50-jarige bestaan van AB Fryslân: “We gaan er met z’n allen voor”, zegt een bedrijfsverzorger in het boekje dat is uitgegeven ter gelegenheid van dit halve eeuwfeest. Deze opmerking hadden we ook in Noord-Holland kunnen optekenen. Net als “we vieren samen de successen” en “onze medewerkers zijn nuchtere, harde werkers die van aanpakken houden”. Deze uitspraken zijn betekenisvol voor heel AB Fryslân & Noord-Holland. Onze naam is veranderd, onze missie blijft hetzelfde. En de twee organisaties integreren snel en dat is een prestatie van formaat.
Gert Worm
7
Organogram AB Fryslân & Noord-Holland Ledenraad Bestuur Coöperatie Raad van Commissarissen Directie Staf
HRM
• Werving & Selectie • Re-integratie • Advies
Payroll
Regio 1
• Dokkum • Drachten • Wolvega
Regio 2
• Beverwijk • Centrale EU-Planning • Hoogkarspel • Purmerend
Regio 3
• Sneek • Berlikum (incl. Europoint) • Obdam • Middenmeer
Organogram deelnemingen AB Fryslân & Noord-Holland
AB Nederland B.V. 18,21%
8
AB Job Service 20%
Forens Recruitment 38%
AB-er Jantine Bokma
Organisatorische gegevens Bestuur Coöperatie / Commissarissen B.V.
W. Tabak (vz) Opeinde
H.A.M. Beelen Breezand
Y.C.M. van Saase Slootdorp
E.J.P. Weel W. van Vulpen Drachtstercompagnie Castricum
L. Westra Oudemirdum
Ledenraad Coöperatie
T. van Arkel
S. Baas
J.D. Bron
L.L. Bouthoorn
J. Faber
G. HoltropHoekstra
J. van der Hulst
J. van Kempen
R.T. Koopmansvan Dalen
J.A. Lorist
G. Miedema
J.J.N. Roskam
J.J. Sap
G. Schrale
N. Spaans
M.H. v.d. Stee
R.A. Steensma
M. Vendrig
G. de Boer ontbreekt bij deze foto’s
G.J. Vink
J. de Vries
A. Wiarda
B.A. Zijlmans
Kl. Zijp
Directie
L.W. Fopma
J.P. Schipper 9
Geconsolideerde balans per 31 december 2009 (in euro’s) ACTIVA Vaste activa Immateriële vaste activa Kosten van intellectueel eigendom Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen Machines en installaties Overige vaste bedrijfsmiddelen Financiële vaste activa Overige deelnemingen Overige vorderingen Vlottende activa Vorderingen Debiteuren Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen Overlopende activa
31 december 2009
959 4.078.643 456.153 1.472.874 145.838 126.065
31 december 2008
959
6.007.669
271.902
1.109 3.878.768 420.044 1.837.139 115.919 121.460
4.619.345
4.525.443
0 1.623.770 51.807
766.584 1.773.577 37.032
6.294.922
1.109
6.135.950
237.379
7.102.636
Liquide middelen
16.557.219
14.595.958
Totaal
29.132.673
28.073.030
PASSIVA Groepsvermogen Onverdeeld resultaat
14.189.676 814.280
Voorzieningen Overige voorzieningen Kortlopende schulden Reductieregeling Crediteuren Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Totaal
15.003.955
12.722.059 1.984.755
54.210
319.301
567.255 638.278
184.106 1.399.148
5.475.869 7.393.106
3.083.036 8.380.622
14.074.508 29.132.673
In het kader van de fusie heeft er restitutie van het Eigen Vermogen plaatsgevonden.
De geconsolideerde balans en de geconsolideerd exploitatierekening per 31 december 2009 omvatten de activiteiten van de Coöperatie voor Agrarische Bedrijfsverzorging Noordwest u.a. en de aan haar gelieerde dochters.
10
14.706.814
13.046.913 28.073.030
Geconsolideerde exploitatierekening over 2009 (in euro’s) 31 december 2009 Opbrengsten Dienstverlening Contributiebijdrage Overige opbrengsten
69.286.515 662.390 688.536
Directe kosten Lonen en salarissen Sociale lasten Overige directe bedrijfskosten
42.319.051 12.466.479 5.473.818
3.519.182 1.315.560 3.990.782 729.667 0
44.712.653 11.532.162 6.740.631
9.555.191
210.275 19.971
190.304
73.900.547
62.985.446 10.915.101
3.167.327 1.113.727 4.077.203 633.765 -11.925
822.903
Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Rentebaten Rentelasten
60.259.347
72.535.197 680.091 685.259
10.378.094
Brutomarge Indirecte kosten Lonen en salarissen Sociale lasten Overige indirecte bedrijfskosten Afschrijvingen op vaste activa Bijzondere baten en lasten
70.637.442
31 december 2008
8.980.097 1.935.004
487.968 51.993
435.975
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Aandeel resultaat deelnemingen
1.013.207 29.918
2.370.979 208.944
Exploitatieresultaat voor belastingen
1.043.125
2.579.923
-228.845
-595.168
814.280
1.984.755
Belastingen over het resultaat Exploitatieresultaat na belastingen
Balans De verhoging van de post bedrijfsgebouwen en terreinen vindt voornamelijk zijn oorzaak in de investering van de grond in Zwaagdijk. De daling bij overige vaste bedrijfsmiddelen is een voornamelijk gevolg van desinvesteringen in hardware.
onverdeelde resultaat uit 2009. Het eigen vermogen bedraagt 51,5% per eind 2009 van het balanstotaal (2008: 52,39%). Voor wat betreft de liquiditeitspositie kan vermeld worden dat de current ratio per eind 2009 1,6 bedroeg (2008: 1,7) en kan daarmee ruim voldoende genoemd worden.
Bij de Financiële vaste activa zijn de resultaten van de minderheids deelnemingen van AB Fryslân & Noord-Holland toegevoegd aan de balanspost.
Resultatenrekening Vooral als gevolg van de economische recessie is de omzet versus 2008 met 4,4% licht gedaald, maar in veel mindere mate dan geldt voor de concurrenten.
Er bestonden per eind 2009 geen vorderingen meer vanwege belastingen en sociale lasten. De post Debiteuren bestaat in hoofdzaak uit vorderingen op leden en klanten. Het Groepsvermogen is verhoogd met de toevoeging aan het eigen vermogen van het resultaat uit 2008 en het nog
De bruto marge in totaal is ten opzichte van 2008 gedaald met € 0,5 mln, maar kon per uur ondanks de recessie op een bevredigend niveau gehandhaafd worden. In percentage van de omzet bedroeg de bruto marge in 2009 14,7% (2008: 14,8%) en blijkt dus ook in dat opzicht redelijk stabiel te zijn.
De stijging van de indirecte kosten is een gevolg van hogere personeelskosten en een bijdrage in de kosten van de reorganisatie van de CBAB. AB Fryslân & Noord-Holland heeft geïnvesteerd in versterking van kennis en kwaliteit van de organisatie om toekomstige groei te kunnen realiseren met een verbreed pakket aan dienstverlening. Het exploitatieresultaat voor belastingen is als gevolg van de lagere omzet en de hogere indirecte kosten € 1,2 mln lager dan in 2008, maar mag alleszins bevredigend genoemd worden in het licht van de economische recessie, die verschillende onderdelen van AB zwaar heeft getroffen. De rentabiliteit op het gemiddelde eigen vermogen bedroeg in 2009 5,48%. 11
Uitzenden Detacheren Payroll Hrm
Adresgegevens AB Fryslân
AB Noord-Holland
Sneek Zeilmakersstraat 19 T. (0515) 53 26 45
Middenmeer Industrieweg 60 T. (0227) 50 23 41
Berlikum Hofsleane 57 T. (0518) 40 93 40
Beverwijk Noorderweg 44 A T. (0251) 86 02 20
Dokkum Betterwird 28 T. (0519) 22 08 59
Hoogkarspel Streekweg 222 T. (0228) 56 76 00
Drachten Het Anker 1 T. (0512) 51 41 31
Obdam Dorpsstraat 88 T. (0226) 45 44 88
Wolvega Hoofdweg 10 T. (0561) 69 18 00
Purmerend Einsteinstraat 7 T. (0299) 64 62 61 Texel (Den Hoorn) Redoute 12 T. (0222) 31 96 21
AB-er Pieter van der Valk
