Jaarverslag 2014 Krachten bundelen voor het landschap in Zeeland

Jaarverslag 2014 Krachten bundelen voor het landschap in Zeeland

Ravelijn de Groene Jager 5, 4461 DJ, Goes, Telefoon: 0113-230936, e-mail: [email protected], Rabobank Goes 38.05.17.256, IBAN: NL93RABO0380517256, BIC: RABONL2U, K.v.K. Middelburg nr. 41113806, internet: www.landschapsbeheerzeeland.nl

1

Inhoudsopgave 1.

Stichting Landschapsbeheer Zeeland

3

2.

Toegankelijkheid van het platteland

6

2.1 Basis

6

2.2 Projecten

7

3.

9

Vrijwillig natuur- en landschapsbeheer

3.1 Basis

9

3.2 Projecten

16

4.

18

Uitvoering landschapsbeheer

4.1 Basis

18

4.2 Projecten

21

5.

26

Communicatie en Kennis

5.1 Basis

26

5.2 Projecten

30

6.

32

Cultuurhistorie en aardkunde

6.1 Basis

32

6.2 Projecten

33

7.

35

Biodiversiteit

7.1 Basis

35

7.2 Projecten

36

8.

40

Agrarisch natuurbeheer

8.1 Basis

40

8.2 Projecten

40

Bijlage I: Overzicht landschapselementen in onderhoudsregelingen

42

Bijlage I: Overzicht landschapselementen in onderhoudsregelingen

42

Bijlage II: Bestuursleden en personeel per 31-12-2014

45

Bijlage IV: Werkplan 2015

48


2

1.

Stichting Landschapsbeheer Zeeland

Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) is in 1982 opgericht en is één van de twaalf provinciale organisaties verenigd in Landschapsbeheer Nederland. SLZ is een uitvoerende organisatie op het gebied van natuur- en landschapsbeheer in het cultuurlandschap van Zeeland. Het gaat daarbij vooral om de zogenaamde kleine landschapselementen: dié elementen die van oudsher te vinden zijn in ons landschap en die zorgen voor herkenbaarheid en afwisseling. SLZ adviseert, subsidieert en biedt praktische ondersteuning aan eigenaren van waardevolle landschapselementen. Doelstelling & missie De stichting heeft ten doel het in stand houden en zo mogelijk verhogen van natuur- en landschapswaarden (waaronder begrepen de cultuurhistorische waarden), met name in het cultuurlandschap in de provincie Zeeland, door middel van het stimuleren van beheer en ontwikkeling van natuur en landschap, en voorts al hetgeen dat met bovenstaande rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. Als missie hanteren we: "Samen werken aan een actieve zorg voor ons landschap” Bestuur Verantwoordingsverslag Het bestuur bestaat uit zeven natuurlijke personen, die op persoonlijke titel zitting hebben. De bestuurders worden benoemd door het bestuur, volgens een -in het huishoudelijk reglement vastgelegde- procedure. Het bestuur is zodanig samengesteld dat de bestuursleden gezamenlijk:  voldoende binding hebben met maatschappelijke geledingen, zijnde natuur-/ landschapsorganisaties, landbouworganisaties, organisaties steunend op vrijwilligerswerk, publieke en particuliere grondbezitters, cultuurhistorische organisaties;  voldoende kennis hebben van ecologie, landschap, landbouw en cultuurhistorie, alsmede van juridische, financiële en bestuurlijk/organisatorische zaken;  zoveel mogelijk de diverse provinciale regio’s vertegenwoordigen. De zittingsduur van bestuursleden is vier jaar, bestuursleden kunnen maximaal tweemaal herbenoemd worden. Het opgestelde rooster van aftreden is zodanig ingericht dat continuïteit in het bestuur gegarandeerd is. Elke bestuurder heeft een eigen aandachtsgebied (zoals representatie, personeelszaken, financiën, cultuurhistorie, landbouw, overheden, vrijwilligerswerk). Het bestuur is verantwoordelijk voor het beleid en de beleidsontwikkeling. Dit betekent dat het bestuur de hoofdlijnen van het beleid bepaalt en het beleidsplan, werkplan, begroting, jaarrekening en jaarverslag vaststelt. Het bestuur ziet er op toe dat de afgesproken inhoudelijke doelen worden gerealiseerd binnen de vastgestelde financiële kaders. De directeur zorgt voor het voorbereiden en uitvoeren van besluiten van het bestuur. In de rol van werkgever zorgt het bestuur ervoor, samen met de directeur, dat SLZ op correcte wijze haar werk doet. Daartoe zijn onder meer een algemene klachtenregeling en een klachtenregeling ongewenste omgangsvormen opgesteld. Het bestuur evalueert tweejaarlijks het eigen functioneren, waarbij onder meer aandacht besteed wordt aan gekozen taakverdeling, gemeenschappelijke visie, invulling werkgeverschap, informatievoorziening van directie naar bestuur en maatschappelijke resultaten. Het eén en ander is geregeld in de statuten (laatst gewijzigd 17-01-2006), een huishoudelijk reglement en een delegatiebesluit directeur (laatst gewijzigd 27-06-2011). Voor het optimaliseren van de effectiviteit en efficiency van de bestedingen wordt het jaarlijkse werkplan getoetst op mogelijkheden om projectactiviteiten te combineren.


3

Er wordt ook ingezet op het inspelen op ontwikkelingen in de markt en het benutten van nieuwe kansen. Belanghebbenden, subsidieverleners en opdrachtgevers krijgen tussentijdse- en eindprojectrapportages met betrekking tot voortgang en resultaten (inhoudelijk en financieel). Zij worden ook uitgenodigd aanwezig te zijn bij project gerelateerde activiteiten. Projectresultaten in de vorm van brochures e.d. staan vermeld op onze website en kunnen worden aangeschaft en/of gedownload. In deze uitgaven worden financiers met naam en toenaam vermeld. Met de Provincie Zeeland (als voornaamste belanghebbende, subsidieverlener en opdrachtgever) vindt twee maal per jaar een bestuurlijk overleg plaats, waar ingegaan wordt op de stand van zaken van de werkzaamheden, nieuwe mogelijkheden en kansen. Bestuurssamenstelling In 2014 hebben geen wijzigingen in de bestuurssamenstelling plaatsgevonden. Eind 2014 werden de twee statutair aftredende leden: Jo Timmers en Ria Geluk, beide benoemd voor een nieuwe (tweede) zittingsperiode. De volledige bestuurssamenstelling is in bijlage II opgenomen. Rooster van aftreden en relevante nevenfuncties In bijlage III is het rooster van aftreden opgenomen. Tevens bevat bijlage III een overzicht van relevante nevenfuncties van bestuursleden en directie. Beleid Begin 2014 heeft het bestuur het beleidsplan 2014-2017 vastgesteld. Kantoor Het kantoor van de stichting is gevestigd in het Ravelijn (Ravelijn de Groene Jager 5) te Goes, waar tevens enkele andere Zeeuwse natuur- en milieuorganisaties onderdak vinden. Personeel In 2014 zijn 24 medewerkers in dienst van SLZ en zijn 3 medewerkers via de WIW-regeling of vergelijkbare regelingen bij SLZ gedetacheerd. Stagiairs en vrijwilligers Zes stagiaires waren in 2014 werkzaam bij SLZ. Op kantoor waren 6 vrijwilligers actief. Namen en activiteiten zijn vermeld in bijlage II. Financiën De jaarrekening 2014 is als zodanig niet opgenomen in dit jaarverslag. Belangstellenden kunnen de complete jaarrekening opvragen bij het kantoor van SLZ. De inkomsten bedroegen in 2014 € 1.719.000. In totaal werd € 1.737.000 besteed aan de doelstelling. De kosten van beheer en administratie beliepen € 194.000. Dit alles resulteerde in een verlies van € 212.000, wat opgevangen werd door onttrekkingen aan continuïteitsreserves en bestemmingsreserves.


4

De onderstaande figuur geeft weer welke partijen welke bijdrage in het geheel geleverd hebben.

De volgende figuur laat globaal zien hoe de middelen besteed zijn.

Norm kosten beheer en administratie Het bestuur heeft op 1 april 2010 de volgende norm vastgesteld voor de kosten van beheer en administratie. SLZ hanteert voor de berekening van de kosten beheer en administratie de richtlijn van de VFI-brancheorganisatie. Deze berekening wordt in de begroting en jaarrekening inzichtelijk gepresenteerd. SLZ baseert de norm voor de kosten beheer en administratie op de maximale hoogte van de kosten beheer en administratie, zoals berekend in de afgelopen jaren. Dat betekent dat de norm wordt: de kosten beheer en administratie mogen maximaal 12,5% van de totale kosten bedragen. Aangezien de hoogte van de kosten beheer en administratie zeer sterk wordt bepaald door de eigenheid van de betreffende organisatie, haar activiteiten en werkomgeving is het onmogelijk om de norm anders dan op deze wijze vast te stellen. Dat blijkt ook wel uit de grote variatie in de hoogte van de norm bij diverse organisaties (van 0% tot ca. 35% van de totale kosten) zoals vastgesteld bij de uitreiking van de transparantprijs 2009, en uit het feit dat het CBF zich niet waagt aan het geven van richtlijnen anders dan: er moet een norm zijn.


5

2.

Toegankelijkheid van het platteland

2.1 Basis In 2014 hebben we hier 254 uur aan besteed. De toegankelijkheid van het platteland, door middel van wandelpaden en routes, staat al enige jaren in de belangstelling. In de door de Provincie Zeeland opgestelde beleidsnota staat de ambitie om in een periode van 7 jaar, 1000 kilometer routes te realiseren, waarvan 115 km over boerenland. Ondertussen zijn er op gemeentelijk en plaatselijk niveau ook verschillende routes ontstaan, onder andere zogenaamde “ommetjes” en themawandelingen. Het resultaat eind 2014 is als volgt: totaal 2519 km aan wandelroutes! Hiervan gaat 798 km over onverhard terrein en gescheiden van ander verkeer, waarvan 164 km over boerenland. Een deel van deze boerenland paden wordt vergoed door de Provincie Zeeland: 115 km. De rest wordt betaald uit gemeentelijke vergoedingen en door de bedrijven i.v.m. verevening. Ook is voor een deel van de paden een “€ 0,-“ contract afgesloten met de eigenaar/ gebruiker van o.a. landgoederen en niet particuliere dijken. De paden worden, waar mogelijk, gecombineerd met landschapsversterking. Dit gebeurd door aanleg en herstel van beplanting en landschapselementen. Organisatie Uitvoering, Contacten en Samenwerking SLZ speelt een belangrijke rol in de voorbereiding en uitvoering van de projecten; wij zorgen voor het (mede) opstarten van de projecten, de realisatie, het beheer van de gerealiseerde wandelnetwerken en ommetjes, het aansturen van vrijwilligers, de contacten met de eigenaren en het beheer daarvan, en het afhandelen van klachten. Daarbij wordt ook nauw samengewerkt met diverse organisaties zoals terreinbeheerders, gemeenten, dorpsraden, belangenverenigingen, agrarische natuurverenigingen, musea en VVV Zeeland, die verantwoordelijk is voor promotie van het wandelnetwerk. SLZ zit in de Provinciale Adviesgroep Wandelnetwerken, een overleg met Provincie Zeeland, het Routebureau en Wandelplatform. Hierin wordt gestreefd naar de totstandkoming van een uniform Zeeuws wandelnetwerk. Wandelevent In 2014 hebben we hier 200 uur aan besteed. Op zaterdag 30 augustus hebben we een ‘Wandelevent’ georganiseerd in het Watersnoodmuseum te Ouwerkerk, speciaal voor onze wandelvrijwilligers. In het ochtendprogramma vertelden twee wandelvrijwilligers iets over hun ervaringen met dit vrijwilligerswerk. Daarna vertelde Martin van den Bergh van Wandelnet over zijn organisatie. En wij sloten het ochtendgedeelte af voor de lunch met een presentatie over Klompenpaden & Boerenlandpaden. In de middag waren er 5 excursies waar men aan kon deelnemen: 1. Wandeling over het Wandelnetwerk o.l.v. Arjan de Hulster, SLZ, 2. Boswandeling o.l.v. een gids van Staatsbosbeheer, 3. Het Watersnoodpad m.m.v. KNBLO en Jaap Schoof, 4. Stadswandeling in Zierikzee o.l.v. Huib Uil, Gemeentearchivaris Schouwen-Duiveland en 5. Rondleiding Watersnoodmuseum o.l.v. Ria Geluk van het Watersnoodmuseum. Daarna kon men op vertoon van de badge gratis het Watersnoodmuseum bezoeken. Het was een geslaagde dag. Er waren zo’n 100 bezoekers. Beheer Wandelnetwerk Zeeland In 2014 hebben we hier 1875 uur aan besteed. Het netwerk van vrijwilligers voor aanleg en beheer werd verder ontwikkeld. De nadruk lag in 2014 op de ontwikkeling van de organisatie rond het beheer, waaronder de wederzijdse samenwerking met de zeven regionale teams die een essentiële bijdrage leveren aan de instandhouding en doorontwikkeling. Kennisuitwisseling en scholing waren hiervan onderdeel. De coördinatoren van de teams worden per regio ondersteund door een SLZ medewerker (mentor). Door deze samenwerking van betaalde krachten en het vrijwilligersnetwerk is het beheer ook financieel haalbaar. Een, voor alle betrokkenen, werkbaar GIS-systeem werd dit jaar verder ontwikkeld. Gaandeweg komen alle gegevens beschikbaar voor het beheer, zowel die van de infrastructuur als de knelpunten/oplossingen registratie. GIS is van toenemend belang voor de samenwerking met VVV, waterschap, gemeenten en de andere terreinbeheerders. Ook voor rapportage is GIS een waardevol instrument.


6

In de derde versie van het Beheer & Onderhoudsplan zijn alle processen, methodieken en afspraken bijgewerkt. Het geeft tevens informatie over de rollen en verantwoordelijkheden van de bij Wandelnetwerk Zeeland betrokken partijen. Waar (nog) nodig, waarborgt de uitvoeringsploeg van SLZ de toegankelijkheid door maaibeheer. In 3 regio’s is dit deels of geheel uitbesteed aan het Team Vrijwilligers of de Sociale Werkvoorziening. Het beheer van de boerenlandcontracten met particuliere eigenaren valt ook onder de beheertaken van SLZ. In 2014 zijn 10 van de ca. 250 boerenland-contracten verlengd. We zijn dit jaar begonnen met synchronisatie van de verlenging per regio, zodat op termijn alle contracten in het zelfde jaar verlengd kunnen worden. Met de terreinbeheerders was er regelmatig contact om samen de toegankelijkheid en de kwaliteit van Wandelnetwerk Zeeland te waarborgen. Vrijwilligers en professionals vullen elkaar aan en leren van elkaar. Doorlopend worden verbeteringen aangebracht en er is aandacht voor de verdere ontwikkeling en uitbreiding.

2.2 Projecten Wandelnetwerk Tholen fase 1 In 2014 hebben we hier 459 uur aan besteed. Na overleg met bewoners zijn we in 2014 gestart met de aanleg van fase 1 van het wandelnetwerk Tholen-St. Philipsland. Dit netwerk bestrijkt St. Philipsland en het noordelijke gedeelte van Tholen. Een van de knelpunten is dat er voor Tholen nooit “boerenlandgeld” is gereserveerd. Wij proberen nu via een herschikking van gelden uit andere regio’s, geld voor dit project vrij te maken. Verder zijn hier veel waterschapsdijken en dijken van SBB, waarbij wij de pachters wel een contract aanbieden, i.v.m. verzekering maar geen vergoeding betalen. We hebben nu een netwerk gerealiseerd van 122 km, waarvan 94 km verhard over polderwegen en fietspaden en 28 km onverhard over boerenland, natuurgebieden en dijken. Met 10 boeren zijn contracten afgesloten voor 12 km paden over boerenland, hiervan is 2,9 km betaald via de boerenlandpad-regeling. In ieder dorp is een themawandeling of een ommetje gerealiseerd, totaal 5 stuks. De thema’s zijn: ‘Leven met het water’ Stavenisse, ‘Bruisend dorp aan de Oosterschelde’ St. Annaland, ‘Roosevelt’ Oud-Vossemeer, ‘Ruum oord’ Anna Jacobapolder en ’De ronde van Flupland’ St. Philipsland. Onze aanlegvrijwilligers hebben totaal 460 uur gewerkt aan het project. Er is één erf opgeknapt met beplanting, hier zijn 19 bomen geplant. De opening van het netwerk vindt plaats in het voorjaar van 2015. Wandelnetwerk “ Langs linies en kreken” in Oost Zeeuws-Vlaanderen Op 10 april 2014 is het wandelnetwerk “Langs linies en kreken” geopend in Hengstdijk. De opening werd gedaan door gedeputeerde mevr. C. Schönknecht en wethouders uit de gemeenten Hulst en Terneuzen. Na de opening is het ommetje Hengstdijk over de historische tram brug bij Vogelfort gelopen. De totale lengte van het wandelnetwerk bedraagt 592 km waarvan 20,5 km over boerenland. In totaal zijn 37 boerenlandovereenkomsten gesloten. Als landschapsversterking zijn er 336 bomen geplant langs dijken van het Waterschap, tevens zijn 3 erfbeplantingen hersteld en hebben dorpsbewoners een eigen hoogstamboomgaard en knotwilgen aangeplant. Wandelnetwerk Hart van Zeeland Op 27 februari 2014 is door mw. Schönkecht en drie wethouders van de gemeenten Goes, Kapelle en Reimerswaal in de Westerkerk in Goes het wandelnetwerk ‘Hart van Zeeland’ geopend, welke loopt van Goes naar Kapelle. Themawandelingen/ommetjes: Binnen de bestaande wandelnetwerken proberen we het wandelen steeds aantrekkelijker te maken. Dit doen wij door de realisatie van themawandelingen en ommetjes. De ideeën van bewoners voor ommetjes en themawandelingen zijn zo veel mogelijk meegenomen in de realisatie van nieuwe wandelnetwerken. Tot nu toe hebben wij 61 ommetjes en themawandelingen gerealiseerd in Zeeland.


7

Het Steenpad Dit ommetje in Sint Jansteen is op 28 maart geopend. Ommetje Kloetinge Dit ommetje is geopend op 21 november in Kloetinge door wethouder de Bat van de gemeente Goes. Happen en Stappen rond Dreischor In samenwerking met Landschapsbeheer Nederland en St. Waarde realiseren we nu ook “maaltijdwandelingen” (zie www.Foodwalks.nl). Foodwalks zijn onderdeel van het project Lekker Landschap. Rond het dorp Dreischor op Schouwen-Duiveland is een Foodwalk, genaamd “Happen en Stappen” gerealiseerd. Dit gebeurde in samenwerking met drie ondernemers en het Streek- en landbouwmuseum Goemanszorg. Met de folder kun je de 13 km lange wandeling lopen, welke ook door het natuurgebied het Dijkwater voert. Je komt langs de verschillende bedrijven waar je iets kunt kopen, eten of bezichtigen. Zie voor meer informatie over het project Lekker Landschap onder het hoofdstuk Communicatie.


8

3.

Vrijwillig natuur- en landschapsbeheer

3.1 Basis SLZ stelt zich als taak vrijwilligerswerk in natuur- en landschapsbeheer te stimuleren en ondersteunen. SLZ heeft 2846 uur besteed aan de begeleiding van vrijwilligers bij landschapsonderhoud en 2920 uur aan voorbereiding en coördinatie. Er is periodiek overleg met coördinatoren van vrijwilligersgroepen, er worden op uitleenbasis gereedschappen en materieel beschikbaar gesteld en er is een secundaire WA schade- en ongevallenverzekering afgesloten voor vrijwilligers. Er is ook een waarderingsprogramma met aanbod van excursies en scholing. De groepen zijn ruwweg te verdelen in:  Weekendvrijwilligers; georganiseerd in kerngroepen in zes Zeeuwse regio’s met daarnaast een aantal kleinere of gespecialiseerde groepen;  Deelnemers aan groene werkdagen: schoolkinderen, burgers, verenigingen en bedrijven;  Doordeweekse vrijwilligers: senioren, werkzoekenden en mensen die op andere wijze ruimte hebben om zich in te zetten voor landschap en natuur. Er wordt overwegend gewerkt op het erf bij particulieren; daarnaast bij terrein beherende instanties als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Waterschap. De veiligheid bij al dit vrijwilligerswerk vinden we belangrijk. ARBO en aanverwante zaken worden regelmatig tegen het licht gehouden en verbeterd (zie bij ARBO). Terreinbeheerders en gemeenten Er is verder gebouwd aan de samenwerking met terreinbeheerders en gemeenten. Met Waterschap Scheldestromen (WSS) werd de samenwerking beter in kaart gebracht (onder meer in GIS) en voor langere tijd vastgelegd; het betreft de werkzaamheden van diverse vrijwilligersgroepen, die al jarenlang kleine landschapselementen op WSS terrein onderhouden. Stichting Het Zeeuwse Landschap en SLZ maken waar mogelijk gebruik van elkaars expertise en middelen. Ook daar zijn diverse groepen actief (distels maaien, traditioneel agrarisch natuurbeheer). Bij Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten worden jaarlijks beheerwerkzaamheden uitgevoerd door doordeweekse vrijwilligers, weekendvrijwilligers en andere groepen. Naast moeilijk bereikbare en/of kleinschalige knotprojecten gaat het om ecologisch maaibeheer op kwetsbare terreinen. Het beheer van een tiental begraafplaatsen in samenwerking met een aantal gemeenten werd gecontinueerd. Een aantal door de terreinbeheerders en gemeenten (onder meer op Boomfeestdag) begeleide activiteiten ondersteunde SLZ door groepen te voorzien van gereedschappen. De jarenlange samenwerking met gemeenten voor projectvoorbereiding, de gezamenlijke begeleiding van basisscholieren en het afvoeren van takhout is een vaste waarde geworden en voor de kinderen een onvergetelijke belevenis. Platform Groene Vrijwilligers Dit samenwerkingsverband van HZL, SBB, NM, IVN, de MEC ’s, NPO, Terra Maris en SLZ is in gang gezet door een projectopdracht van Provincie Zeeland. Door bezuinigingen bij de organisaties is de samenwerking omgevormd (werkgroepen jeugd, communicatie en scholing zijn opgeheven) en beperkt in aantal uren inzet per organisatie. SLZ beheert namens het Platform de gezamenlijke vacature- en informatiewebsite www.natuurwerkzeeland.nl . We blijven samenwerken aan een gezamenlijk scholingsprogramma voor groene vrijwilligers en dragen allen naar vermogen bij aan de ontwikkeling en promotie van de website, ook als een middel om de onderlinge band tussen groene vrijwilligers (groepen) te versterken. Weekendvrijwilligers Er zijn veel weekendgroepen aangesloten bij SLZ. Door hun inspanningen wordt een groot aantal landschapselementen onderhouden en soms ook aangelegd. De zes kerngroepen zijn: Werkgroep Actief Terreinbeheer Schouwen-Duiveland, de landschapswerkgroep van


9

Natuurvereniging Tholen, Beheerwerkgroep (incl. heemtuinwerkgroep) KNNV De Bevelanden, Werkgroep Landschapsverzorging Walcheren en de landschapswerkgroepen van Natuurbeschermingsvereniging ’t Duumpje (West Z-VL) en Natuurbeschermingsvereniging De Steltkluut (Oost Z-VL). De zes kerngroepen en de andere groepen in een regio knotten wilgen, hooien graslandjes en dijken (ecologisch maaibeheer), voeren plantwerk uit, dunnen in kleine bosjes, maken houtrillen en onderhouden meidoornheggen. Hun beheerwerk werpt vruchten af voor soorten als kleine parelmoervlinder, levendbarende hagedis, bontbekplevier, kerken steenuil. Tevens zijn deze groepen essentieel bij de organisatie van de vele locaties op de Natuurwerkdag. Ook geven zij maatschappelijke stagiairs (een aantal scholen gaan hier mee door) de gelegenheid om kennis te maken met landschapsbeheer en de mensen die dit bijzondere vrijwilligerswerk doen. Uitgelicht: - De landschapswerkgroep van Natuurvereniging Tholen heeft een opvolger voor de vertrekkende coördinator gevonden. - Het SLZ bestuur was op 28 februari in het veld te vinden. Er werd geknot bij Kloetinge. - Werkgroep Oranjebosch was op één van hun werkdagen actief met het beheer van Amerikaanse vogelkers. In 2014 werd een bijdrage geleverd aan het vellen van zaadbomen van soms 20 jaar of ouder, zodat de dominantie van deze soort kan worden teruggedrongen. Foto: ook aan educatieve scholing wordt in het Oranjebosch aandacht besteed. Doordeweekse vrijwilligers Onder de naam Vrijwillige Landschapsonderhoud Ploegen (VLP) werd door senioren, gepensioneerden en anderen weer gewerkt in landschap en natuur. Deze doordeweekse werkgroepen verrichtten vrijwel alle voorkomende werkzaamheden in het landschapsonderhoud en worden, anders dan zelfstandige werkgroepen, direct aangestuurd door SLZ medewerkers. Dit laatste betreft werkvoorbereiding, planning en wanneer nodig instructie en begeleiding in het veld. 's Winters zijn knotbomen geknot en geplant, hoogstamfruitbomen gesnoeid en geplant, heggen gesnoeid en houtrillen gemaakt. 's Zomers zijn diverse kleine riet- en hooilandjes en dijkbermen gemaaid. Verder werd nazorg uitgevoerd (wieden, bosmaaieren, opsnoeien wilgenpoten, herstel / verwijderen van rasters). Zie verder in “Totaaltabel vrijwilligerswerk”. Ook aan het soortenbeheer leverden deze ploegen weer een aanzienlijke bijdrage en er werd werk verricht aan historische elementen (zie volgende pagina). De bij de stichting gedetacheerde medewerkers werkten deels mee in de Vrijwillige Landschapsonderhoud Ploegen en deels zelfstandig. Zij zorgden onder meer voor de ondersteuning van vrijwilligers en werkten samen met enkele vrijwillige begeleiders van groepen en vaste medewerkers van SLZ. Zij waren meestal ook degenen die het gemechaniseerde werk uitvoerden. Cultuurhistorie en vrijwilligers In 2014 werd verder gebouwd aan het vrijwilligersnetwerk. Een groeiend aantal uren was beschikbaar voor het herstellen van grenspalen, advisering rondom kleine cultuurhistorische elementen, het verzamelen en toegankelijk maken van informatie en het uitvoeren van beheerwerk op historische begraafplaatsen. Op de meeste locaties is een lokale groep vrijwilligers actief, die voor bijzondere klussen ondersteuning konden gebruiken. De VLP’s van SLZ hebben onder meer gewerkt op de begraafplaatsen Brijdorpe, Looperskapelle en Vrouwenpolder. Waar nodig ondersteunden ze ook lokale vrijwilligersgroepen.


10

Vrijwilligersgroepen dagen uur personen Cultuurhistorie: Axel 10 60 6 Ellewoutsdijk 1,7 10 23 Joodse bp Vlissingen 3 18 5 Joodse bp Goes 2 12 3 Joodse bp Middelburg 1 6 3 Koudekerke 6 38 3 Sas van Gent 15 90 5 Zuiddorpe 3 18 15 Tholen 10 60 6 Vrouwenpolder 0,7 4 2 Nieuwdorp 3,3 20 5 Nisse 3,3 20 4 Oudelande 25 150 1 Sinoutskerke 0,7 4 4 Heinkenszand 6,7 40 11 Hulst 6,7 40 6 Baarland 3,0 18 6 Hansweert 22,3 135 6 Grenspalen 3 16,5 4 Zeeuwse ankers 3 16 1 Zwartenhoekse zeesluis 10 60 2 Bunkers Olmendijk Philippine 1 8 3 Bunkers Eugeniadijk 1 3 7 Totaal vrijwilligers en gewerkte uren: zie Totaaltabel Vrijwilligerswerk.

gewerkte uren totaal 360 114 90 36 18 115 450 270 360 8 100 80 150 16 440 240 108 143 66 16 120 10 21

De werkdagen van de 2 werkgroepen Traditioneel Agrarisch Natuurbeheer (in samenwerking met HZL) zijn opgenomen bij landschapsbeheer algemeen. Wandelnetwerk en vrijwilligers 153 vrijwilligers speelden in 2014 een rol bij aanleg, controles en herstelwerkzaamheden en de doorontwikkeling van het netwerk. Concreter: het verwerken van meldingen via GIS en Google Maps, uitvoeren van reparaties, aanbrengen en herstel van bewegwijzering, klein (maai)onderhoud rond voorzieningen en markeringen en contacten met terreinbeheerders, contracthouders en wandelaars. Ook dit jaar organiseerden SLZ en de teamcoördinatoren een bijeenkomst om kennis uit te wisselen. De verdere ontwikkeling van de samenwerking rond Wandelnetwerk Zeeland werd hier besproken. Een deel van Team Walcheren was ook met winterwerk in de weer, zoals onderhoud van grenslinden, knotwerk en bestrijding van Amerikaanse vogelkers. In Oost Zeeuws-Vlaanderen startte in 2014 Team Oost ZeeuwsVlaanderen eveneens met de combinatie van beheer wandelnetwerk/winterwerk. Op Noord Beveland heeft Team Akkerleven voor de komende jaren de verantwoordelijkheid voor alle maaibeheer op zich genomen. In West Zeeuws-Vlaanderen is naast Team Voor de Wind een maaigroep actief geworden. Gewerkte uren en deelnemers zijn opgenomen in de Totaaltabel Vrijwilligerswerk. Biodiversiteit en vrijwilligers Vrijwilligers die zich sterk maken voor een bepaalde dier- of plantensoort vormen een belangrijke groep. Ze zijn georganiseerd als zelfstandige groepen, verenigingen en stichtingen. SLZ probeert nauw met hen samen te werken. Het gaat dan om herstel en verbetering van biotopen,


11

voorzieningen als nestkasten voor kerk en steenuil, winterverblijf voor vleermuizen of insectenhotels. Directe aansturing door SLZ is er bij de weidevogelvrijwilligers, die in touw zijn voor o.a. kievit, scholekster en bontbekplevier. Er waren 28 vrijwilligers actief, bij 89 verschillende agrarische bedrijven, voor de akker- en weidevogelbescherming. Naast het beheerwerk voor de ruige anjer leveren vrijwilligers landschapsbeheer met ecologisch maaibeheer een bijdrage aan instandhouding en uitbreiding van soorten als St. Jansvlinder en kleine parelmoervlinder. Daarbij worden ze geadviseerd door (vrijwillige) specialisten. Groepen die in 2013 waren ontstaan vervolgen in 2014 hun activiteiten: de Heikikkerwerkgroep Schouwen-Duiveland nam ook de levendbarende hagedis onder haar hoede en de Rugstreeppadwerkgroep Tholen ontdekte nieuwe vindplaatsen. Zie ook bij projecten: Groen en Doen. Gewerkte uren en deelnemers zijn opgenomen in de Totaaltabel Vrijwilligerswerk. Kadervrijwilligers Verscholen in het doordeweekse- en weekendvrijwilligerswerk is een netwerk van kadervrijwilligers actief. Zij coördineren vrijwilligersgroepen of voeren zelfstandig deeltaken uit: coördineren of begeleiden van groepen, technisch onderhoud, specialistisch werk bij aanleg van wandelroutes en op het terrein van cultuurhistorie en soortenbeheer. Enkele vrijwilligers waren weer beschikbaar voor machine/ gereedschapsonderhoud en het verzorgen van een instructie voor het gebruik van motorische gereedschappen, advies bij aanschaf enz. In de groeiende samenwerking met bewonersgroepen en nieuwe andere groepen moet SLZ zich helaas beperken tot contact met de coördinator. Voor zover wij daar invloed op hebben streven wij altijd naar verzelfstandiging van groepen, zodat onze rol beperkt kan worden/blijven. Op deze wijze blijft het mogelijk om (bij krimpend budget) het groeiend aantal groepen terzijde te staan met advies, instructie, scholing, gereedschap. De in 2013 gestarte vijfdelige cursus ‘Werven en binden van vrijwilligers/mentoren’ werd in 2014 afgerond. Het aantal kadervrijwilligers is in 2014 gegroeid van 42 naar 50. Tuin Ravelijn Het onderhoud rond het kantoorgebouw werd weer verzorgd door de Vrijwillige Landschapsonderhouds Ploeg van SLZ. Bacterievuurcontrole 2014 In 2014 hebben we hier 507 uur aan besteed. SLZ voert de bacterievuurcontrole in meidoornheggen uit op Zuid-Beveland, in Zeeuws-Vlaanderen en op Walcheren. De controle in Zeeuws-Vlaanderen en het grootste deel van de controle op Zuid-Beveland gebeurt op vrijwillige basis. Op Walcheren en in enkele heggen op Zuid-Beveland gebeurt het in opdracht van het waterschap Scheldestromen. Zuid-Beveland en Zeeuws-Vlaanderen: Op Zuid-Beveland is er een grote toename van gevonden infecties. De toename komt voornamelijk door bacterievuuruitbraken op twee percelen. Op beide percelen zijn door of onder begeleiding van SLZ de aantastingen bestreden. Voor de andere percelen zijn de gevonden aantastingen doorgegeven aan de eigenaren. In enkele gevallen is SLZ ingeschakeld om ook daar de aantastingen te verwijderen. Walcheren en Zuid-Beveland voor Waterschap Scheldestromen (WSS): Op Walcheren werden in opdracht van het Waterschap Scheldestromen alle meidoorns van het waterschap binnen een straal van 500 meter rond boomgaarden en boomteeltbedrijven gecontroleerd. Ook enkele hagen in de omgeving van Hoedekenskerke werden gecontroleerd. Er waren vijf controleronden tussen 1 mei en 30 september. Op Walcheren zijn er veel minder lichte aantastingen gevonden dan in 2013. Echter is het aantal zware aantastingen flink toegenomen. Dit komt voornamelijk door een plotselinge grote uitbraak in een klein gebied. De zware aantastingen


12

zijn door SLZ aan het WSS gemeld en door het WSS zelf opgeruimd, deels onder begeleiding van SLZ. In de hagen van het WSS op Zuid-Beveland is geen bacterievuur gevonden. Naast bacterievuurcontrole werd er ook vijf dagen op essentaksterfte gecontroleerd op enkele proeflocaties. Er zijn zeer veel essentaksterfte aantastingen gevonden. Algemeen: Op enkele locaties na werd er vrij weinig bacterievuur gevonden in de door SLZ gecontroleerde beplantingen. Op enkele locaties werd er zo veel bacterievuur gevonden dat het totaal aantal aantastingen wel flink is toegenomen. Oorzaken zijn onduidelijk, maar het kan zijn dat de hagen machinaal zijn geschoren of afgezet, terwijl er al bacterievuur in aanwezig was. Hierdoor nam de kans op verspreiding zeer sterk toe. Machines worden niet na iedere struik ontsmet. SLZmedewerkers ontsmetten hun gereedschap wel na iedere struik. Totaaloverzicht 2014 Bacterievuur: vrijwillige controle en controle voor waterschap (WSS) km

zwaar middel-zwaar

licht

aantal ronden/perceel

aantal adressen

Zuid-Beveland 26 435 51 40 1-2 33 ZeeuwsVlaanderen 3 24 31 1 8 Walcheren en Zuid-Beveland (WSS) 38 131* 32 5 nvt Totaal 67 590* 51 103 nvt nvt * dit is inclusief een schatting van 50 aantastingen in het gebied van de grote uitbraak

uren 110 25

352 487

Activiteiten voor vrijwilligers waardering en scholing, cursussen, uitwisseling en excursies Het in 2013 ingezette beleid is in 2014 verder uitgebouwd. Het voorziet in een uitgebreid programma met een algemeen aanbod en een aanbod op thema’s, dicht bij activiteiten en interesses van onze vrijwilligers. Vaste waarde is de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Jirizaag. Zie voor het gerealiseerde aanbod aan scholing, educatie en excursies hoofdstuk Communicatie en Kennis. Projecten door bewonersgroepen, scholen, bedrijven Begeleiden en uitbouwen van deze aanleg- en onderhoudsprojecten is een voortzetting van het SLZ beleid. Nieuwe bewonersgroepen werden actief naast de bestaande vrijwilligersgroepen. Accent lag in 2014 bij bewonersgroepen binnen projecten en bij speciaal onderwijs. Bewonersgroepen zijn in de Totaaltabel voor het eerst apart opgenomen. Je school kan de boom in! bijvoorbeeld op Boomfeestdag Met ‘Je school kan de boom in!’ wil SLZ de jeugd bij de natuur en het landschap betrekken. SLZ zorgt voor een geschikte en aantrekkelijke locatie, bereidt de activiteit voor en zorgt voor instructie en begeleiding. In 2014 waren 28 scholen een dag(deel) in de weer. De activiteiten liepen uiteen van dunwerk in kleine bosjes tot knotten onder begeleiding van SLZ medewerkers / SLZ vrijwilligers en op de Boomfeestdag soms gemeentemedewerkers. Bij basisscholen zorgden, naast docenten, ook (natuur-)ouders voor toezicht en begeleiding. Zie voor aantallen de tabel Totaal Vrijwilligerswerk.


13

Een aantal gemeenten en SLZ hebben afgesproken de viering van de Boomfeestdag (ook i.v.m. broedseizoen) te spreiden over meerdere maanden. SLZ kan op deze manier meer begeleiding bieden en gereedschappen en ladders worden efficiënter gebruikt; we kunnen zo meestal de gevraagde hoeveelheden leveren. We leverden ook dit jaar weer gereedschap voor locaties waar SLZ geen aanvullende taak heeft. Maatschappelijke stagiairs (MaS) In 2014 waren 44 leerlingen, in het kader van de Maatschapelijke Stage, 360 uur actief op de Natuurwerkdag en bij enkele weekendgroepen. De ervaring leert dat sommige leerlingen na de, inmiddels niet meer van rijkswege verplichte, stage blijven terugkeren. In de tabel Totaal Vrijwilligerswerk zijn deze uren opgenomen in de Natuurwerkdag en bij de betreffende weekendgroepen. Recreanten In 2014 stak een groep recreanten de handen uit de mouwen in Renesse bij het maaien en afvoeren om de vegetatie in stand te houden. In de tabel Totaal Vrijwilligerswerk opgenomen bij biodiversiteit. Buiten Bedrijf SLZ gaat, al naar gelang de capaciteit en geschikte locatie, in op verzoeken van Zeeuwse bedrijven of overheden voor groene werkdagen. Ook leveren we daarvoor gereedschappen aan diverse terreinbeheerders. Naast medewerkers van gemeente Goes (Banjaard) waren wederom medewerkers van Cargill (Groene Knoop, Westdorpe) actief en stelde het bedrijf middelen beschikbaar voor de aanschaf van gereedschappen. Dit is in de tabel Totaal Vrijwilligerswerk opgenomen bij biodiversiteit. Bewonersgroepen In het kader van projecten als Streekeigen erfgoed en vrijwilligers, de Natuurwerkdag, Groen en Doen en NLdoet is een groeiend aantal bewonersgroepen met SLZ actief in het lokale groen. Ook na afsluiting van een project kan samenwerking meestal worden voortgezet. In de tabel Totaal vrijwilligerswerk is dit type vrijwilligerswerk voor het eerst apart opgenomen als ‘vrijwilligers bewonersgroepen’. NLdoet Een groeiend aantal bewonersgroepen en verenigingen is actief op deze landelijke werkdag van het Oranjefonds. Als beneficiant van de Nationale Postcode Loterij kreeg SLZ extra middelen voor de samenwerking met bewonersgroep Buurttuin Biervliet voor de herinrichting en groene aankleding van een voormalig schoolplein. In de tabel Totaal vrijwilligerswerk is dit opgenomen bij ‘vrijwilligers bewonersgroepen’. Totaaltabel groen vrijwilligerswerk in Zeeland In de volgende tabel is een overzicht opgenomen van het totale Zeeuwse vrijwilligerswerk. Dit zijn de vrijwilligersuren gemaakt in ‘basis vrijwilligerswerk’ en de uren die vrijwilligers in projecten en in andere werkvelden leveren. Er is geen totaal aantal werkdagen opgenomen want een werkdag kan zowel een dag zijn van een individuele vrijwilliger of van een vrijwilligersgroep met 15 deelnemers. Om dit grote aantal uren beeldend te maken kun je je het volgende voorstellen, uitgaande van 1600 uur per jaar netto bij een volledige ‘werkweek’: In 2014 waren er op 200 werkdagen van 8 uur 30 vrijwilligers in de weer voor natuur en landschap.


14

Regio

Groep

Werkdagen

Aantal uren

Totaal aantal vrijwilligers

Tholen en St. Philipsland

Natuurvereniging Tholen

11

300

16

Schouwen- Duiveland

Werkgroep Actief Terreinbeheer (inclusief Jeugd natuur - en vogelwacht) KNNV Bevelanden beheer wg/heemtuinwg

9

353

10

19

1010

40

Traditioneel Agrarisch Natuurbeheer: wg Hoeve van der Meulen

35

525

4

Vrij Brand Werkgroep Landschapsverzorging Walcheren

5 20

180 768

10 19

Werkgroep Oranjebosch

10

238

6

Scouting Nrd en Midden Zeeland

3

120

8

Kapsalon

5

200

18

Hout & co

14

385

12

Werkgroep Moesbosch ’t Duumpje Steltkluut (inclusief Jeugdgroep)

5 10 11

80 648 636

4 19 17

Scouting Oost Zeeuws – Vlaanderen (opgenomen in Natuurwerkdag)

nvt

nvt

nvt

Traditioneel Agrarisch Natbeheer wg Schommeling Heikant A Rocha

30

600

7

1

78

32

Natuurwerkdag

1

4285

857

Maatschappelijke stagiairs (opgenomen in natuurwerkdag en bij weekendgroepen)

nvt

nvt

nvt

Je school kan de boom in !

33

2791

888

Samen Groen Gezond cliënten zorgorganisaties/speciaal onderwijs/ sociale werkvoorziening

80

3351

265

Groen en Doen

35

592

30

Plusuren kadervrijwilligers/coördinatoren

nvt

200

nvt

Vrijwilligers biodiversiteit

nvt

2387

130

Vrijwilligers cultuurhistorie

nvt

2971

125

Vrijwilligers wandelnetwerk

nvt

6042

153

Vrijwilligers bewonersgroepen

nvt

1205

75

Vrijwilligers landschapsbeheer doordeweeks

205

16432

77

nvt

46377

2822

Noord- en Zuid Beveland

Walcheren

West Zeeuws Vlaanderen Oost Zeeuws Vlaanderen

Zeeland

Totaal


15

3.2 Projecten Natuurwerkdag In 2014 hebben we hier 425 uur aan besteed. De eerste zaterdag in november is Natuurwerkdag, dé dag voor het vrijwilligerswerk in natuur en landschap. In 2014 waren er landelijk ruim 14.500 mensen actief in het landschap. In iedere gemeente van onze provincie was minimaal één locatie te vinden en de 857 deelnemers, die op 25 locaties aan het werk waren kwamen uit de SLZ vrijwilligersgroepen, diverse bewonersgroepen en natuurlijk ook nieuwe mensen. Alle natuurterrein-beheerders in Zeeland doen mee aan deze dag in Zeeland. Bewoners raken steeds meer betrokken bij hun (groene) leefomgeving en willen daarvoor verantwoordelijkheid dragen. SLZ wil deze mensen/groepen graag helpen met praktische, daadwerkelijke ondersteuning. Foto-onderschrift: scouts te gast en actief bij werkgroep Open duinen, Nieuw-Haamstede Foto: Ewoud Voogd Samen Groen Gezond Het opzetten en uitbouwen van onderhoudsprojecten met maatschappelijk kwetsbare groepen. In 2014 hebben we hier 206 uur aan besteed. Zorgorganisaties willen groene activiteiten aanbieden aan een deel van hun cliënten. De fysieke inspanning in sociaal verband, in de frisse lucht, is goed voor een mens. Daarnaast is ‘doen in het groen’ van belang bij re-integratie en beroepsoriëntatie van mensen, die nu ‘buitenspel’ staan. Voor en met mensen met een zorgvraag en hun begeleiders proberen we activiteiten te organiseren die passen bij hun mogelijkheden. SLZ werkt in dit project samen met het IVN om aan de activiteiten een educatief element toe te voegen. Naast de inzet vanuit de sociale werkvoorziening waren in 2014 13 zorggroepen actief op 70 werkdagen. In verband met de ontwikkelingen rond de WMO is bij de Provincie een aanvraag ingediend voor verlenging van de projectperiode van 30 juni 2015 tot 30 juni 2016. Succesvol is de samenwerking met het speciaal onderwijs; een belangrijk deel van de activiteiten wordt gerealiseerd met deze leerlingen en docenten. Een ex-coördinator uit de zorg versterkt SLZ sinds mei met zijn vrijwillige inzet van kennis en ervaring, zowel in de organisatie als in de begeleiding van de uitvoering. In 2014 werd het vervolg van de modulaire cursus aangeboden voor zowel begeleiders vanuit de zorg als landschapsbeheer om activiteiten in het veld beter te kunnen begeleiden. Zorginstelling OPA (optimaal passende arbeid) was onder meer actief op een knotproject in ’s Gravenpolder. Deze groep zorgde volledig zelfstandig voor de uitvoering van dit project. Zorg/re-integratiebedrijf Travalje Subiet werkte met cliënten wekelijks (halfjaar in de winter) een dag samen met twee van onze doordeweekse vrijwilligersgroepen. Er is poging tot overleg geweest met gemeenten en instellingen om knelpunten op te lossen. Beide partijen gaven in 2014 slechts marginaal respons om tot afspraken te komen. Voor de gemeente Hulst werkten we voor het aanvullend beheer van Wandelnetwerk Zeeland samen met ‘Hulst Werkt’, een lokale sociale werkvoorziening. Groen en Doen In 2014 hebben we hier 459 uur aan besteed. Doel van het project is versterking en verbreding van vrijwilligersnetwerken door werven en binden van vrijwilligers/mentoren via instructie, opleiding en ondersteuning bij activiteiten. Ook in ‘Groen en Doen 2’ is met advies, instructie en opleiding gewerkt aan het kennisniveau en de verzelfstandiging van groepen, onder meer met de workshop veilig werken op hoogte.


16

Enkele voorbeelden van samenwerking met nieuwe vrijwilligersgroepen:  werkgroepen Patrijs, Scholekster, Bruine Kiekendief.  bewonersgroep LandGoed Wandelingen Oostkapelle (LGWO) legde onder begeleiding van SLZ het 4e ommetje aan.  amfibiewerkgroepen Natuurvereniging Tholen en Schouwen – Duiveland.  Zeeuwse Zes: werkgroepjes voeren beheer uit voor selectie vlindersoorten.  82 vrijwilligers zijn opgeleid.  op 35 werkdagen waren 30 deelnemers gemiddeld bijna 20 uur actief (592 uur totaal).  5 nieuwe coördinatoren werden actief. Gewerkte uren en deelnemers zijn opgenomen in de Totaaltabel vrijwilligerswerk. ARBO Belangrijk handvat bij het aanpakken van de arbeidsomstandigheden is het Plan van Aanpak dat hoort bij de risico-inventarisatie en -evaluatie (RIE). De meeste risico’s lopen mensen die fysiek werk verrichten, dus veelal de VLP. Het dragen van helmen bij kans op letsel door vallend hout is eind 2013 reeds verplicht gesteld. In 2014 is wederom aandacht voor dit onderwerp geweest. Uit evaluaties bleek dat de helmplicht niet consequent wordt toegepast en dat het toezicht hierop onvoldoende was. Een en ander is vertaald in nieuwe actiepunten. In Terneuzen vond de verhuizing plaats naar een nieuwe opslag- c.q. werkplaats. De ruimtewinst werd als zeer prettig ervaren. Maatregelen werden getroffen om de randbeveiliging van de verdiepingsvloer en de brandstofopslag op het gewenste veiligheidsniveau te brengen. In navolging van de tweetaktmotoren, werd ook voor de zwaardere viertakt machines overgeschakeld op arbeidsvriendelijke brandstof. Door het ontbreken van benzeen zijn de uitlaatdampen van dergelijke machines minder schadelijk voor het personeel. Een kantoormedewerker kreeg een advies op maat om gezondheidsklachten te reduceren en waar mogelijk te voorkomen. Tevens werden dit jaar de laatste bureaustoelen vervangen die niet meer aan de norm voldeden. Tot slot: zoals gebruikelijk volgden diverse medewerkers en vrijwilligers ook dit jaar herhalingstrainingen om hun bevoegdheden te behouden. Nieuwe ideeën/ projecten De in 2013 aangekondigde ideeën voor de versterking en verbetering van de ondersteuning van traditionele en nieuwe vrijwilligersnetwerken is in 2014 uitgewerkt en grotendeels in praktijk gebracht. Ook het ondersteunen van bewonersgroepen en verenigingen (onder meer via Groen en Doen 3 en NLdoet) zal worden versterkt. Niet echt nieuw, maar wel prioriteit, is kwaliteitsverbetering van de facilitering van groen vrijwilligerswerk. Juist door nieuwe ontwikkelingen en deels beperktere mogelijkheden én de groei van groen vrijwilligerswerk ligt onze kerntaak om versterking en verbetering zodat nóg efficiënter met de middelen wordt omgegaan. Verder geven we in 2015 een impuls aan de groene vacaturebank van groene www.natuurwerkzeeland.nl om de website uit te bouwen tot ontmoetingsplek voor groene vrijwilligers en hun organisaties (zie elders bij Platform Groene Vrijwilligers).


17

4.

Uitvoering landschapsbeheer

Via de afdeling Uitvoering worden diverse taken en projecten uitgevoerd op het gebied van: particulier natuur- en landschapsbeheer en natuur- en landschapsbeheer bij overheden In 2014 hebben we aan de basisactiviteiten 1167 uur besteed.

4.1 Basis Boeren planten bomen Verschillende externe leveranciers leveren buiten SLZ om aan de klant, waarbij SLZ wel bepaalt aan welke eisen de materialen moeten voldoen. Een belangrijke in 2014 toegevoegde kwaliteitseis is dat hoogstamappelbomen voortaan op een zaailing onderstam moeten worden geleverd. SLZ bepaalt welke soorten en materialen op de bestellijst komen, maar laat het bepalen van de prijs volledig over aan de leveranciers. De leveranciers hebben op hun website een link naar de website van SLZ en omgekeerd. In 2014 zijn 3 van de 4 leveranciers die ook in 2013 meededen doorgegaan met het leveren van plantgoed via boeren planten bomen. Wilgenpoten In het winterseizoen 2014-2015 zijn totaal 150 wilgenpoten besteld en door SLZ geleverd op diverse locaties in Zeeland (70 in Noord- en Midden Zeeland en 80 in Zeeuws Vlaanderen). Advisering/ kwaliteitszorg en planvorming Medewerkers van SLZ hebben met zeer veel particuliere grondgebruikers contact over de aanleg en het beheer van kleine landschapselementen. Het betreffen adviezen aan bewoners van het buitengebied over o.a. gewenste methoden van onderhoud, natuurvriendelijke streekeigen erfinrichting, verkrijgen van subsidies en dergelijke. Er werden in 2014 in heel Zeeland ongeveer 250 adviesklussen afgewerkt. De met deze activiteit gemoeide uitgaven worden voor maximaal 75% door de provincie gefinancierd. De adviezen in het kader van biodiversiteit en cultuurhistorie zijn in desbetreffende hoofdstukken opgenomen. Vaak wordt het opstellen van schriftelijke adviezen opgenomen in de diverse lopende projecten. Voorbeelden van deze projecten zijn ‘Landschapsherstel in het kader van een wandelnetwerk’ en ‘Herstel steenuil- of kamsalamanderbiotoop’. Op diverse locaties werd er tevens werk voor de vrijwilligersploegen afgesproken. Voor diverse eigenaren zijn, via het project “Werk voor derden”, plannen gemaakt voor inrichting en/of beheer van een terrein, buitenom een lopend SLZ-project. De kosten voor het opstellen van deze plannen komen voor rekening van de eigenaren. Zo zijn er enkele beplantingsadviezen opgesteld in het kader van recreatieve ontwikkelingen zoals uitbreiding van een camping of start van een theetuin (nieuwe economische drager). Daarnaast zijn er enkele plannen opgesteld voor verplichte landschappelijke inpassing van een nieuwe loods/veestal bij een agrarisch bedrijf. Samenwerking met bedrijven In het werkplan 2014 is opgenomen om de samenwerking met bedrijven te intensiveren. In 2014 is op diverse fronten samengewerkt met bedrijven. Voorbeeld hiervan is de actie “Boeren planten bomen”. Zie hierboven bij Boeren planten bomen. Bij de uitvoering van projecten worden veel plaatselijke en regionale bedrijven ingezet zoals bij het opschonen en herstellen van poelen in het kader van de VOL of het “Project kamsalamander 2014”. Ook met het snoeien van monumentale bomen en grootschalige aanplant in het kader van wandelnetwerken is samengewerkt met bedrijven. De contacten met Yara en Cargill in de Zeeuws Vlaamse Kanaalzone zijn in 2014 voortgezet. Bij Yara is in de winter 2013-2014 een terrein landschappelijk ingericht, welke medio 2014 feestelijk


18

is geopend. Voor het toekomstig onderhoud is een ervenabonnement afgesloten. Eind 2014 zijn op het terrein nog enkele fruitbomen geplant en is er een nieuwe picknickbank geplaatst. Cargill heeft begin 2014 een ruigterreinmaaier gesponsord in het kader van de Cargill cares Councill. De maaimachine wordt gebruikt voor het maaien van het wandelpad bij Cargill in Sas van Gent en het wandelnetwerk. Daarnaast hebben medewerkers van Cargill in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen het onderhoud van een aantal knotbomen in Westdorpe opgepakt. Chemiebedrijf Dow Terneuzen heeft € 5000,- geschonken voor de aankoop van gereedschap voor landschapsonderhoud, met name voor de natuurwerkdag en de boomfeestdag. Samenwerking met overheden Met alle Zeeuwse gemeenten is er contact over het ontwikkelen en uitvoeren van diverse projecten. Daarnaast wordt SLZ vaak benaderd door de gemeenten voor het opstellen van onderhoudsadviezen of het uitvoeren van diverse onderhoudswerkzaamheden aan natuur- en landschapselementen, dit zijn dan betaalde opdrachten. We werken veel samen met de gemeenten binnen diverse projecten zoals van het wandelnetwerk en biodiversiteit. Daarnaast is er met enkele gemeenten ook overleg in het kader van het landschapsbeleidsplan(Borsele) en project ‘Veelzijdig landschap’ (SchouwenDuiveland). Diverse onderhoudsplannen en inventarisaties voor gemeenten en waterschap In 2014 hebben we hier 1226 uur aan besteed. Met het Waterschap Scheldestromen was er in 2014 veel contact over de uitvoering van diverse onderhoudswerkzaamheden op terrein van het Waterschap. In de loop van 2014 zijn hiervoor 2 overeenkomsten voor 4 jaar afgesloten. Het betreft een overeenkomst voor het uitvoeren van de controle van bacterievuur en essentaksterfte in wegbeplantingen op Walcheren en Zuid-Beveland. De andere overeenkomst behelst het uitvoeren van kleinschalig en specialistisch onderhoud aan beplanting op diverse locaties in heel Zeeland. Hieronder vallen het onderhoud van een hoogstamboomgaard, diverse grenslinden, enkele duinvalleien in Valkenisse, diverse locaties met knotbomen, maaibeheer van botanisch interessante terreinen en diverse wandelroutes en het onderhoud van bijenhotels voor de schorzijdebij langs de Zeedijken. Eind 2014 zijn bij het Waterschap 2 steenuilbiotopen in Zeeuws-Vlaanderen ingericht. In opdracht van de gemeente Goes is een advies opgesteld over de bunkers aan de Goesse kant van de Sloedam. Tevens is voor deze locatie een advies opgesteld omtrent aanleg van een wandelroute langs deze bunkers. In verband met de Flora en Faunawet zijn door SLZ enkele compensatiemaatregelen uitgevoerd in opdracht van de Provincie en gemeente langs de Sloeweg en de Sluiskiltunnel. De maatregelen bestonden o.a. uit het leveren en plaatsen van vleermuis- en steenuilkasten. In het kader van de aanleg van Waterdunen is in opdracht van het Waterschap een plan opgesteld voor herstel van een steenuilbiotoop en zijn er enkele steenuilkasten geplaatst. In de 2e fase is er in het najaar een takkenril gerealiseerd. In opdracht van de Provincie Zeeland heeft SLZ in 2014 een botanische inventarisatie van de SAN gebieden uitgevoerd. In opdracht van de Provincie en de BV Kanaalkruising Sluiskil is een trekvlot gerealiseerd in de Westelijke Rijkswaterleiding naast het Kanaal van Gent naar Terneuzen. Op het perceel op het dak van de nieuwe Sluiskiltunnel loopt een landschappelijk fraaie wandelroute naar de brug van Sluiskil. Het trekvlot wordt in de loop van 2015 feestelijk geopend. Samen met de gemeente SchouwenDuiveland is gewerkt aan projectvoorstellen in het kader van LOP-budget/ Veelzijdig landschap. Ook is er gewerkt aan het ontwikkelen van een project rondom verdronken, gekrompen en verstoven dorpen, in 2015 gaan we daar mee aan de slag. Daarnaast is gewerkt aan het ontwikkelen van projecten voor een Mountainbikenetwerk, ruiterroutes en project inventarisatie kleine cultuurhistorische elementen.


19

In diverse gemeenten in Zeeland kunnen minicampings uitbreiden van 15 eenheden naar 25 eenheden mits een goede landschappelijke inpassing wordt uitgevoerd en voor € 5000,- of € 8.000,wordt verevend. Net als voorgaande jaren hebben we in opdracht van de gemeente Veere enkele plannen getoetst voor uitbreiding van de minicamping, bestaande uit een vereveningsplan en een plan voor landschappelijke inpassing. Met de gemeenten Veere, Goes, Hulst, Sluis en Tholen en het Waterschap Scheldestromen is contact geweest over het onderhoud van kleine bosjes op hun grondgebied (zie ook het project Kleine bosjes). Met de gemeente Terneuzen, Goes en Borsele en Waterschap Scheldestromen is contact geweest over het onderhoud van hoogstamboomgaarden (zie ook het project hoogstamabonnement). In het kader van de jaarlijkse Natuurwerkdag wordt met alle Zeeuwse gemeenten samengewerkt, de meeste gemeenten dragen ook bij in de kosten van dit project. Overzicht projectvoorstellen 2014 op het gebied van particulier en agrarisch natuurbeheer: Interreg In het kader van Interreg zijn in samenwerking met diverse andere organisaties een 5-tal projectvoorstellen uitgewerkt. Zie ook de hoofdstukken Agrarisch natuurbeheer en Biodiversiteit.  Vlaanderen-Nederland; Belevende Landschappen Investeren in fysieke maatregelen t.b.v. grensoverschrijdende leefgebiedenverbetering, gericht op doelsoorten.  Vlaanderen-Nederland; 2B Connect (Bedrijven en biodiversiteit) Investeren in biodiversiteit op en rond bedrijfsterreinen in de Kanaalzone Gent-Terneuzen. Idem op recreatieterreinen in de kustzone.  Vlaanderen-Nederland; Wilde bestuivers in pitfruit (Bijen en fruitteelt) In de intensieve fruitteeltsector maatregelen treffen voor bijen i.v.m. toename biodiversiteit en verbeterde bestuiving.  Vlaanderen-Nederland (Akkernatuur) Landbouwproducten en akkernatuur vermarkten die op een meer duurzamere en ecologische manier geproduceerd zijn met aandacht voor het landschap, zijn biodiversiteit en de ecologische impact van het landbouwbedrijf en dit op basis van een innovatief samenwerkingsmodel voor groene economie.  Twee zeeën: Nederland-Engeland; Grey Matters (Akkernatuur) This project addresses one of the major challenges for the programming period i.e. the preservation and promotion of the environmental quality of the area. It will also seek to enhance the value of local characteristics and complementarity in fields such as economic development and research. It will do this by bringing together partners from a wide range of organisations (government, NGO, SME, research institutes and regional authorities) to deliver a project which addresses key ecosystem services issues in rural landscapes. Ieder dorp zijn boomgaard In het kader van burgerparticipatie en landschapselementen is door SLZ een project ontwikkeld rondom de aanleg en herstel van hoogstamboomgaarden bij dorpen: het project ‘Ieder dorp zijn boomgaard”. Via dit project willen we dorpsraden of andere bewonersgroepen stimuleren om een hoogstamboomgaard bij het dorp aan te leggen of te herstellen en activiteiten in de boomgaard te organiseren. In dit project is vanaf 2014 ook het project “oude fruitrassen “opgenomen. Beleef groen Arnemuiden Ten behoeve van realisatie van een moestuincomplex met diverse groenelementen in Arnemuiden is in 2014 een nieuw projectvoorstel uitgewerkt door SLZ i.s.m. diverse andere organisaties. De oude locatie hoeve Klaverwijk is vervallen. Langs het spoor en bij het nieuwe scoutinggebouw is een nieuwe locatie van de gemeente beschikbaar. Het project bestaat uit het uitvoeren van een wens van vele bewoners door de aanleg van een fraai volkstuincomplex in een aantrekkelijke 'groene setting'. Het project is ingediend bij “Groen dichterbij” en gehonoreerd.


20

Twee varianten Hoogstamabonnement In 2014 heeft een evaluatie plaatsgevonden van het project “hoogstamabonnement” en is het project aangepast. Eigenaren van een hoogstamboomgaard kunnen kiezen uit 2 varianten op het abonnement: een standaard versie met een eenvoudig advies voor onderhoud van de hoogstamboomgaard en een uitgebreide versie met een onderhoudsadvies per boom. Vanaf 2015 gaan we de deelnemers aan het project “hoogstamabonnement” laten kiezen tussen beide varianten. Bacterievuurbestrijding Ten behoeve van de financiering van het project bacterievuurcontrole en bestrijding in de Zak van Zuid-Beveland is samen met Natuurmonumenten en de fruitteeltsector een plan van aanpak ontwikkeld. Dit is besproken op het jaarlijks overleg over bacterievuurcontrole, waaraan behalve SLZ ook de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit, de NAK Tuinbouw, Natuurmonumenten, WSS en een vertegenwoordiger van de fruitteelt aan meedoen. Dit plan zal in de loop van 2015 worden besproken met de gemeente Borsele. Overig Eind 2014 is deelgenomen aan 2 regionale bijeenkomsten in het kader van POP 3 en Leader om te komen tot een lokale ontwikkelingsstrategie. We hopen in de loop van 2015 enkele projectvoorstellen in dit kader te kunnen indienen (bv wandelnetwerk Tholen fase 2).

4.2 Projecten Van de volgende projecten is ook een apart jaarverslag gemaakt: project Herstel streekeigen erven project Herstel kleine bosjes project Hoogstamabonnement project Streekeigen ervenabonnement project Grenslindeabonnement project Herstel Leefgebieden Terneuzen (eindverslag) Herstel streekeigen erven In 2014 hebben we hier 101 uur aan besteed. Dit jaar zijn er via dit project 6 plannen gemaakt en zijn er op deze erven diverse streekeigen landschapselementen hersteld of nieuw aangelegd. In heel Zeeland konden erfeigenaren meedoen met het project “Herstel streekeigen erven”. Eigenaren kunnen voor € 200,- een uitgebreid herstelplan voor het erf ontvangen. In deze plannen worden diverse streekeigen landschapselementen en een kort beheervoorstel opgenomen. Bij een enkel plan betreft het de aanleg van slechts een of twee landschapselementen op een erf, voor deze wat meer summiere plannen wordt een lagere bijdrage gevraagd. Enkele aanmeldingen zijn doorgeschoven naar andere projecten zoals Functioneel erfgroen en Herstel leefgebieden Terneuzen. In de plannen voor het project “Herstel streekeigen erven” worden in overleg met de eigenaar diverse streekeigen landschapselementen opgenomen zoals een hoogstamboomgaard, knotbomen, een poel en Zeeuwse hagen. Realisatie van de plannen geschiedt vaak door de eigenaar zelf, in enkele situaties wordt, tegen betaling, de uitvoeringsploeg van SLZ ingezet. In de plannen waren de volgende landschapselementen opgenomen: Overzicht project Herstel Streekeigen erven in 2014: Project/ elementen Aantal BosHoogstam- Laan- Leiplannen plantsoen fruitbomen boom boom Herstel streekeigen 6 1175 53 20 0 erven 2014

KnotBoom 19

Drinkput 1


21

Voor advies van het toekomstig onderhoud van de erfbeplanting werd aangeboden om een ervenabonnement af te sluiten. Kleine bosjes In 2014 hebben SLZ medewerkers hier 246 uur aan besteed en vrijwilligers 30 dagen uitvoerend werk. Vanaf 2003 zijn er meer dan 130 adviezen gemaakt voor eigenaren en beheerders van kleine bosjes met een minimale afmeting van 0,5 ha. De voorgestelde adviezen zijn opgesteld om de natuur- en landschapswaarden van de bosjes te verhogen. Door kleinschalige ingrepen, zoals vrijzetten toekomstbomen, ringen van bomen, golvende bosranden, aanplant van enkele bomen of stuiken en selectief dunnen, proberen we de continuïteit van het bosje te waarborgen. Deze maatregelen worden grotendeels door de vrijwilligers van SLZ uitgevoerd. In 2014 hebben we in totaal 8 plannen opgesteld, waaronder bij de gemeente Tholen en Goes. In 3 jaar tijd zijn in totaal 6 bosadviesplannen gemaakt voor de gemeente Tholen. In 2014 hebben we volgens afspraak het laatste bosadvies opgeleverd. In het bos(je) van Sint Maartensdijk is al enige jaren een bewonersgroep actief tijdens de Natuurwerkdag. Tevens is er op Oud-Vossemeer gemaaid i.s.m. met de Plantenwerkgroep van Tholen. We hopen dat we de komende jaren de adviezen kunnen gebruiken om meerdere initiatieven te ondersteunen op dit eiland. Net buiten Middelburg ligt het verdwenen dorp Hoogelande. De kapel is een waar pronkstuk van het overgebleven buurtschap én voor de vele fietsers die hier langs komen. Het stukje bos en de kapel zijn in beheer van een stichting die ons om hulp heeft gevraagd om het historische oude pad rondom de Kapel te herstellen. SLZ heeft hiervoor een bosadvies gemaakt en samen met de Stichting twee werkdagen georganiseerd om het oude pad zo goed mogelijk te herstellen zodat de historische lijnen weer te herkennen zijn. Hoogstamabonnement In 2014 hebben we 356 uur besteed aan het opstellen van adviezen en 528 uur voor het uitvoeren van onderhoud. Vrijwilligers hebben 50 dagen uitvoerend werk verricht. Dit project is een methode om eigenaren van hoogstamfruitbomen structureel te ondersteunen bij het onderhoud en behoud van de bomen. Vanaf 2015 wordt in het project ook het onderhoud van de gerealiseerde collectieboomgaarden (via het project Oude Fruitrassen) opgenomen en het onderhoud van hoogstamfruit via de Doelsubsidie. Het Hoogstamabonnement biedt de volgende diensten: om de 2 jaar wordt de boomgaard bezocht door een medewerker van SLZ en ontvangt de eigenaar een onderhoudsadvies (eenvoudig of uitgebreid advies) met offerte voor het noodzakelijke onderhoudswerk. onderhoud kan worden uitgevoerd door de Hoogstamsnoeiploegen of VLP Z-VL. gratis abonnement op ‘De Boom In’, Andere kortingen en uitnodigingen voor activiteiten op het gebied van hoogstamfruit. In de winter 2013 -2014 is een 2e Hoogstamsnoeiploeg in Noord- en Midden-Zeeland van start gegaan. Deze ploeg, onder begeleiding van een vrijwilliger, heeft zelfstandig ook diverse hoogstamboomgaarden in Noord- en Midden-Zeeland onderhouden. Bijna gedurende het gehele jaar was er op dinsdag en vrijdag een Hoogstamsnoeiploeg met deskundige vrijwilligers actief. In 2014 zijn voor 48 hoogstamboomgaarden opnieuw adviezen opgesteld. Verder zijn 10 nieuwe onderhoudsadviezen gemaakt, opvallend is het aantal aanmeldingen op Walcheren: 6 stuks. Het betreft hier vaak kleinere boomgaardjes van 10 tot 30 stuks hoog- en halfstamfruitbomen. In de loop van het jaar zijn er ook enkele abonnementen vervallen i.v.m. verkoop erf of de voor betreffende eigenaar te dure kosten van het abonnement. Eind 2014 lopen er in totaal 104 Hoogstamabonnementen voor 4.305 hoogstamfruitbomen.


22

Grenslindenabonnement In 2014 hebben we hier 80 uur aan besteed. De afgelopen 17 jaar zijn via SLZ-projecten diverse oude grenslinden op Zuid-Beveland opgeknapt. Daarnaast zijn vele tientallen grenslinden geplant. In totaal staan er nu ongeveer 110 oude en 140 jonge grenslinden op Zuid-Beveland. Met dit project is een duurzaam systeem opgezet voor controle en eenvoudig onderhoud van zowel jonge als oude bomen. Daarnaast hebben we grenslinden van 10 tot 50 jaar kunnen opnemen in een onderhoudssysteem bij een gespecialiseerd boomverzorgingsbedrijf. Hiermee willen we de zorg voor de aangeplante grenslinden van de afgelopen jaren waarborgen. In 2014 werd de 2e snoeibeurt binnen het 5 jarige abonnement uitgevoerd bij 81 bomen. Onderhoud van grenslinden ouder dan 50 jaar wordt geïnventariseerd en periodiek uitgevoerd in overleg met de eigenaren. Eigenaren ontvangen jaarlijks een nieuwsbrief. Van de 250 grenslinden zijn er sinds 2008 totaal 146 in een abonnement opgenomen. Het betreft 53 bomen van het Waterschap, 78 van Natuurmonumenten en 15 particuliere bomen. Instanties dragen € 20,- per boom per jaar bij, particulieren € 5,- per boom per jaar. Het onderhoud, uitgevoerd via SLZ, bestaat met name uit:  Weghalen van de baardgroei bij oude bomen.  Verwijderen van stamschot bij oude en jonge bomen.  Verwijderen van boom- en struikopslag rondom de jonge en oude bomen.  Vormsnoei van jonge bomen.  Controle boombescherming.  Vrijmaken van de plantspiegel bij jonge bomen. Streekeigen ervenabonnement In 2014 hebben we hier 884 uur aan besteed. Vrijwilligers hebben 14 dagen uitvoerend werk verricht. In 2013 zijn we gestart met het project “Streekeigen ervenabonnement” waarmee we abonnementen kunnen afsluiten met erfeigenaren in Zeeland voor advies en onderhoud van diverse streekeigen landschapselementen op het erf. Het eerste jaar ontvangen de eigenaren een uitgebreid onderhoudsadvies, de jaren erna is jaarlijks tijd beschikbaar voor kort advies over het beheer. De kosten van het abonnement bedragen € 50,-- per jaar, voor de werkzaamheden ontvangen de eigenaren een aparte offerte. Het eerste jaar (2013) waren er 30 Ervenabonnementen afgesloten en daarnaast ook diverse andere percelen met landschapselementen. In 2014 zijn er brieven verstuurd naar 137 erfeigenaren, vaak betrof het oude deelnemers uit de projecten ‘Herstel streekeigen erven’ van vorige jaren. Er hebben zich ruim 21 mensen aangemeld voor het Streekeigen ervenabonnement. Enkele aanmeldingen bleken meer te omvatten dan alleen het streekeigen erf. Naast het erf zijn dan in het abonnement ook andere percelen met landschapselementen meegenomen. Speciale aanmelding betrof Yara in Sluiskil waar het voormalige erfperceel met diverse nieuwe landschapselementen en een wandelroute in het abonnement is opgenomen, voor het onderhoud is een contract voor 10 jaar afgesloten. Eind 2014 liepen er 50 Ervenabonnementen. Naast de traditionele erven zitten in het project ook 4 buitenplaatsen en 1 verborgen buiten. Naast de erven is in de werkplannen ook het onderhoud van diverse landschapselementen opgenomen op 22 andere percelen (vaak weilanden) en 6 kleine bosjes. Bij enkele klanten was er een combinatie met het Hoogstamabonnement of het project Kleine bosjes. Vanaf 2013 loopt het onderhoud van de buitenplaatsen Duinbeek en Zeeduin te Oostkapelle, Mon Plaisir te Noordgouwe en ’t Jachthuis te Kloetinge, ook in het kader van het Ervenabonnement. In het verleden werd dit onderhoud uitgevoerd in het kader van de Particuliere Historische Buitenplaatsen. Op Zeeduin te Oostkapelle hebben we onderhoud gepleegd aan de fruitbomen en kleinfruit in de moestuin. Op Duinbeek en Mon Plaisir is wederom ecologisch maaibeheer uitgevoerd om stinzenflora en schraallandvegetatie in stand te houden. Daarnaast zijn op deze beide buitenplaatsen typische elementen zoals taxushagen, bloklinden, vijverpartijen en borders in onderhoud. Bij het Jachthuis te Kloetinge is met name onderhoud gepleegd aan de beplanting langs het openbare


23

wandelpaadje. De meidoornhaag is hier gesnoeid, de bramen zijn bestreden en het pad gemaaid. Bij het Jachthuis wordt naast de buitenplaats ook een jaarlijks werkplan gemaakt voor de diverse andere landschapselementen op de twee grote weilanden naast de buitenplaats. Het betreffen dan meidoornhagen, diverse boompartijen en boomrijen en knotbomen. De hoogstamboomgaard zit in het Hoogstamabonnement. VOL overeenkomsten In 2014 hebben we hier 450 uur aan besteed. Afgelopen jaren heeft SLZ via de ‘VOL’ (Verordening Onderhoudsovereenkomsten kleine Landschapselementen) overeenkomsten afgesloten met particuliere grondgebruikers voor het onderhoud en herstel van kleine landschapselementen. De overeenkomsten hebben een looptijd van 10 jaar. Gedurende deze periode dient men het element in stand te houden en het noodzakelijke onderhoud te verrichten. Hiervoor wordt gedurende de looptijd van de overeenkomst een vergoeding gegeven. Deze verordening geldt voor het gehele grondgebied van de provincie, met uitzondering van de gebieden die zijn begrensd in de Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer (SNL / Natuurgebiedsplan) van de provincie Zeeland. Voor elementen die van grote landschappelijke, natuurwetenschappelijke en/of cultuurhistorische betekenis zijn, kunnen overeenkomsten gesloten worden. SLZ verzorgt de uitvoering van de VOL. Vanaf 2010 kunnen er geen nieuwe overeenkomsten worden afgesloten, bestaande overeenkomsten kunnen nog wel worden verlengd. Afstemming onderhoudsregelingen Naast de VOL loopt ook de Doelsubsidie. Via de Doelsubsidie wordt een eenmalige vergoeding gegeven voor onderhoudswerk aan een landschapselement. Beide regelingen kunnen goed op elkaar afgestemd worden, doordat ze door één organisatie uitgevoerd worden. Aan eigenaren/gebruikers wordt de mogelijkheid geboden te kiezen tussen een kortlopende overeenkomst met weinig verplichtingen en een kleine vergoeding, of een langlopende overeenkomst met meer verplichtingen en een hogere vergoeding. In de praktijk blijkt dat langlopende overeenkomsten meestal gesloten worden met eigenaren die zelf het onderhoud doen, terwijl kortlopende overeenkomsten gesloten worden met diegenen, die via SLZ een beroep doen op vrijwilligers of loonwerkers om het werk te doen. Werkzaamheden rond de regelingen in 2014 In 2014 zijn er weer diverse VOL-onderhoudsovereenkomsten verlengd en zijn werkzaamheden gecontroleerd voordat er werd uitbetaald. Door de bezuiniging op de SLZ-budgetovereenkomst (met hierin opgenomen de VOL) is besloten om de te verlengen overeenkomsten en landschapselementen streng te toetsen aan de voorwaarden. Mede hierdoor zijn er in de loop van het jaar weer enkele overeenkomsten vervallen of zijn er elementen afgevallen. Een aantal overeenkomsten zijn bij het verlengen vervallen omdat het element niet meer voldeed aan de voorwaarden of de eigenaar had het verkocht of het erf stond/staat te koop. Enkele poelen waren omgevormd tot tuinvijvers, de VOL-overeenkomst komt dan te vervallen. Enkele eigenaren waren na het opsturen van de overeenkomst voor een verlenging, alsnog niet geïnteresseerd. Daarnaast liepen ook de gewone werkzaamheden rondom de VOL zoals het actief benaderen van eigenaren/gebruikers van de landschapselementen, het zo nodig opsporen van iemand die het onderhoud wil doen, het geven van adviezen over het onderhoud, het begeleiden en het controleren van het onderhoud. Er was regelmatig contact met de contracthouders. Tijdens de controle bleek ook dat er regelmatig wijzigingen optraden in de landschapselementen waarvoor een overeenkomst was gesloten. Bomen werden geplant, bomen gingen dood, terreinen werden verkocht, enzovoorts. Door deze bezoeken zijn ook een aantal elementen uit de VOL-overeenkomsten geschrapt.


24

Resultaten Per 1 januari 2014 liepen er 380 VOL-overeenkomsten. Er zijn in 2014 totaal 5 overeenkomsten vervallen, per 31 december 2014 bedroeg het aantal VOL-overeenkomsten 375 stuks. In de loop van het jaar werden 12 eigenaren benaderd voor een verlenging. In Bijlage I zijn overzichten opgenomen van de diverse landschapselementen in de onderhoudsregelingen. De VOL-contracten liggen ter inzage op kantoor SLZ. Open Duinen/Kop van Schouwen In 2014 hebben we hier 51 uur aan besteed. SLZ heeft in 2014 beperkt advies gegeven aan Stichting Open Duinen, verspreid over enkele dagen. Op de Natuurwerkdag is er in het veld gewerkt. Met Stichting Open Duinen is ook het opstellen van een PAS-plan besproken. Dit plan wordt in 2015 geschreven. SLZ is betrokken bij het overleg tussen SBB en Stichting Open Duinen over onderlinge afstemming van het beheer van aangrenzende gebieden. Er is een PAS-plan gemaakt voor Stichting de Zwaai, voor een terrein in Nieuw-Haamstede. Houtwallen SLZ heeft in Renesse aan een houtwal gewerkt. Hier is autochtoon plantmateriaal aangeplant ter vervanging van eerder gerooide ongewenste soorten, waaronder veel exoten. In Nieuw-Haamstede wordt de ontwikkeling gevolgd van eerder opgeknapte houtwallen. Af en toe wordt er ingegrepen, door bijvoorbeeld opslag van Amerikaanse vogelkers terug te dringen.


25

5.

Communicatie en Kennis

5.1 Basis SLZ gebruikt verschillende vormen van communicatie. Niet alleen om de kennis en daardoor de kwaliteit van het landschap en het landschapsonderhoud te verhogen, maar ook om vrijwilligers en eigenaren/beheerders te motiveren en bij de werkzaamheden te betrekken. Tevens worden diverse middelen ingezet om SLZ en landschapsbeheer meer bekendheid te geven en zo een groter maatschappelijk draagvlak te krijgen voor natuur- en landschapsbeheer. De activiteiten zijn in eerste instantie gericht op eigenaren/beheerders en daarnaast ook op vrijwilligers, overheden en het grote publiek. Educatie In 2014 hebben we hier 100 uur aan besteed. Om de kennis van ons personeel en de (doordeweekse) vrijwilligers op peil te houden zijn in 2014 de volgende cursussen gegeven: * Veilig werken op hoogte * Ziekte en aantastingen bij oude positioneringssysteem hoogstamploeg laan- en parkbomen * Eerste Hulp bij Landschapsbeheer * Cursus werkbegeleider * Diverse landschap-excursies voor vrijwilligers * Oude rassen hoogstamfruitbomen * Workshop Cultuurhistorie * BLS (Basic Life Support) * Hoogstamfruit studiedag * Gebruik GPS in het veld * Opfriscursus motorisch gereedschap: * Grenspalen en begraafplaatsen heggenschaar, bosmaaier & maaiskelter * Maaien t.b.v. Parelmoervlinder in de duinen * Reanimatie & AED - herhalingscursus * Opfriscursus “omgaan” motorkettingzaag * Zaag- en veltechniek bomen Communicatie In 2014 hebben we hier 1326 uur aan besteed. Website De website van SLZ: www.landschapsbeheerzeeland.nl is in 2014 door 24.715 unieke bezoekers bezocht. Dit is een stijging van 13,5 % t.o.v. 2013. Folders Naast de vele folders met diverse thema’s waarin SLZ al jaren haar werkzaamheden toelicht, worden er soms voor een thema of project nieuwe of aparte folders gemaakt. In 2014 is er een folder gemaakt in de huisstijl over de speerpunten voor de toekomst: ”Samenwerken aan parels in het landschap”. In samenwerking met de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie en de Boerderijenstichting Zeeland is een nieuw kennisproduct ontwikkeld. De ideeënwaaier “Biodiversiteit rond uw erf” toont in beeld en tekst kansen en uitdagingen om de natuurwaarden en biodiversiteit op het erf te vergroten. Praktische mogelijkheden zijn in beeld gebracht en waardevolle adviezen zijn erin opgenomen. De kansen voor biodiversiteit zijn toe te passen op erven, waaronder agrarische bedrijven. Ook zijn er voorbeelden voor het landelijk gebied aangegeven zoals poelen, akkerranden of windschermen. Stand en manifestaties In 2014 heeft SLZ zichzelf weer op verschillende manieren laten zien; op verschillende evenementen met een diverse doelgroep.  Zo waren er diverse openingen van wandelnetwerken (opening WNW Hart van Zeeland in de Westerkerk te Goes op 27-2 en Opening WNW Langs Linies en Kreken in De Vogel te Hengstdijk op 10-4) en wandelmanifestaties (Dag van het Veelzijdige Landschap op Molenberg te BurghHaamstede op 19-4, wandelevenement Franse Slag /Kapelse Dagen in Kapelle op 17-5).  Ook organiseerden we weer het jaarlijkse Wandelevent, deze keer in het Watersnoodmuseum te Ouwerkerk op 30-8). Hier kwamen zo’n 100 wandel-relaties en vrijwilligers op af.  Samen met de Boerderijenstichting en de ZLTO organiseerden we het Symposium Zeeuwse


26

 





Polderparels op een erf in Wolphaartsdijk. Dit ging over de aanpak van biodiversiteit en om resultaten te horen en voorbeelden van uilenkast tot patrijsbiotoop in de praktijk te zien. Gedeputeerde Carla Schönknecht mocht hier de eerste biodiversiteitswaaier in ontvangst nemen. Op 14-5 organiseerden we het Symposium Op de grens van land en water samen met SCEZ en Projectbureau Zeeweringen bij de Neeltje Jans. De jaarlijkse Erfgoeddag in het landschap, die we samen met Stichting Het Zeeuwse Landschap en SCEZ organiseren, dit jaar bij Hoeve van der Meulen in ’s Heer Abtskerke vond plaats op 20-9. Op deze publieksdag die zo’n 2000 bezoekers trok, stond beleving van erfgoed en landschap, vooral in onderlinge samenhang, centraal. Met gidsen kon er gewandeld worden over het wandelnetwerk, Monumentenwacht liet zien hoe zij te werk gaat bij de inspectie van historische gebouwen, archeologische deskundigen demonstreerden hun veldwerk bij de nabijgelegen vliedberg en bezoekers konden hun archeologische vondsten laten determineren. Men kon ook bodemmonsters uit eigen tuin meenemen en laten beoordelen door een gespecialiseerde vereniging. In en nabij de boomgaard werden demonstraties fruitplukken en hoogstamfruit snoeien gegeven. Tevens was het mogelijk oude fruitrassen te proeven en eigen fruit, na aanmelding vooraf, te laten persen met een mobiele fruitpers. Op de akkers en weiden rondom de hoeve vonden oogstdemonstraties plaats. Veel informatie stands: trekpaarden, antieke tractoren, agrarisch natuurbeheer, oude groenten en gewassen, biologische teelten en natuurlijke erfafscheidingen, tentoonstelling Zeeuwse boerderij, korte filmpjes over de restauratie van Hoeve Van der Meulen, de ‘klapbank’ van Zeeuwse Ankers. Verder waren we met een informatiekraampje aanwezig op de Hollandse Hoevedag in Goes op 17-5, op de Vlasdag in Eede op 29-6, op de Boerenmarkt van de Burghse Dag in Burgh Haamstede op 9-8, op de Fruitteeltroute van het Fruitteeltmuseum in Kapelle op 9-8 en waren we op de Beursvloer te Goes op 18-9. Tijdens het werkbezoek van de Commissaris van de Koning, de heer Polman, aan SLZ op 15-9, wandelden we een deel van ommetje Koewacht via het trekvlotje met een vrijwilliger die over de aanleg vertelde. Vrijwilligers gaven een toelichting bij de herstelde Zwartenhoekse Zeesluis, waarna hij deze van dichtbij heeft bekeken. De naastgelegen collectieboomgaard is bezichtigd en hier heeft SLZ gevraagd of de commissaris op wil treden als ambassadeur voor hoogstamfruitbomen in Zeeland.

Pers en Media In de Zeeuwse Pers en Media zijn regelmatig projecten en activiteiten terug te vinden waar SLZ aan werkt of meewerkt. Juist daar waar bewoners van Zeeland zichtbaar zijn betrokken, is er vaak in de krant wat over te vinden. Trend lijkt te zijn een grote foto met een klein berichtje. Het samen buitenwerken in het landschap nodigt vaak uit tot het schieten van een bijzonder plaatje. Ruim 95% van onze persberichten is terug te vinden in kranten, op Omroep Zeeland en via nieuwswebsites. Ook plaatsen we leuke foto’s, artikelen of activiteiten op Facebook. Gezien het aantal ‘likes’ wordt dit regelmatig bekeken en enthousiast ontvangen. Ook Twitter is een medium wat we gericht inzetten om melding te doen van onze activiteiten. Journalisten bellen vaak om meer te weten te komen en komen ook geregeld langs op uitnodiging bij een door ons georganiseerd evenement of activiteit. Journalisten hebben graag vrijwilligers en bewoners aan het woord. We schuiven dus actief (ervarings)deskundigen naar voren die bereid en beschikbaar zijn om hun verhaal te doen. De Boom In In 2014 hebben wij de oplage van ons kwartaalblad De Boom In verhoogd naar 2400 exemplaren. Het themanummer dit jaar was ‘Beleef erfgoed en Landschap’. De laatste edities van De Boom In zijn ook te downloaden van onze website. Tevens sturen wij naar een aantal vrijwilligersgroepen een e-mail met link naar deze download zodra er een nieuwe editie op staat. Er zijn 19 bedrijven die een advertentie in ons blad hebben opgenomen.


27

Lezingen, excursies en bijeenkomsten Een overzicht van lezingen/cursussen/bijeenkomsten die niet direct onder een project vallen per werkveld. Bij alle activiteiten is SLZ de organisator of heeft een aanzienlijke bijdrage geleverd. Werkveld Cultuurhistorie Biodiversiteit Cultuurhistorie Biodiversiteit Agr. Natuurbeheer Communicatie Communicatie Vrijwilligerswerk Toegankelijkheid Cultuurhistorie Toegankelijkheid Vrijwilligerswerk Biodiversiteit

Omschrijving Open Monumentendag Roofvogel avonden Cursus aanleg en onderhoud cultuurhist. elementen Lezing akkervogels Presentatie particulier grondbezit Duurzaamheidsweek Dag van het veelzijdige landschap Excursie Joodse begraafplaats Startavond beheer WNZ Hart van Zeeland Open werkdag bunkers excursie Begraafplaats Franse Slag Mars Kapelle Excursie alle doordeweekse SLZ vrijwilligers Lezing inheemse bijen en beplanting

Regio Diverse Schouwen-Duiveland Bevelanden Zeeuws-Vlaanderen Diverse Walcheren Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden Zeeuws-Vlaanderen Schouwen-Duiveland Heel Zeeland Tholen

Vakberaad Communicatie Het samenwerkingsverband van Landschapsbeheer Nederland is uitgebreid tot een samenwerkingsverband met ook de Landschappen, onder de naam LandschappenNL. De werkwijze is enigszins veranderd, waarbij communicatie een krachtig middel inneemt. SLZ neemt zitting in diverse landelijke werkgroepen binnen het samenwerkingsverband. Het vakberaad communicatie hiervan overlegt minimaal twee maal per jaar. De provinciale stichtingen stemmen tijdens dit beraad de communicatie in landelijke projecten af met LandschappenNL. Nieuwe communicatiemiddelen, accenten en thema’s en een eenduidige werkwijze worden daarbij besproken. Kennis & Kwaliteit In 2014 hebben we hier 427 uur aan besteed. SLZ heeft een afdeling Kennis en Kwaliteit die gericht is op kwaliteitsverbetering. SLZ levert maatwerk. Dit vraagt om een flexibele en creatieve aanpak. We kunnen daar leerpunten uit halen die we via themabijeenkomsten met de collega’s naar voren laten komen. Afgelopen jaar stond burgerparticipatie centraal naast biodiversiteit, wat al enkele jaren als urgent onderwerp onze voortdurende aandacht heeft. Voor SLZ is het een uitdaging de actieve zorg voor het cultuurlandschap zoveel mogelijk te stimuleren en te coördineren, betrokkenheid van mensen (burgers, boeren, buitenlui) bij hun eigen lokale omgeving te vergroten, expertise in te brengen en de inzet van vrijwilligers in het landschapsbeheer te stimuleren en te begeleiden. Processen van onderop zijn hierbij een belangrijke ingang, maar de stichting neemt ook regelmatig zelf initiatieven. We hebben intern een werkwijze opgesteld bij actieve vragen van burgers met ideeën over de aanleg van groen of groenbeheer. We ondersteunen bewoners, ook bij overleg, kijken naar mogelijkheden voor inheemse beplanting, geven advies, instructie en zetten het proces voor duurzaam groenbeheer in gang. Bewonersgroepen die actief zijn in groene projecten en dorpsraden hebben we in beeld en in kaart gebracht en opgenomen in het adresbestand. Afspraken zijn gemaakt om mogelijkheden te verkennen om diverse bewonersgroepen te ondersteunen bij bijvoorbeeld NLDoet-activiteiten, die perspectief bieden aan biodiversiteit. Gezien de ontwikkelingen is burgerparticipatie een blijvend aandachtsgebied. Daarnaast proberen we vakinhoudelijke kennis te delen door te werken in teams en presentaties te geven. Plannen voor inrichting of projecten komen tot stand of worden nabesproken (getoetst) in een groep van collega’s vanuit verschillende werkvelden. De samenstelling van deze teams wisselt en wordt bepaald door het onderwerp.


28

Medewerkers delen nieuwe ontwikkelingen en kennis middels het bijwonen van bijeenkomsten, speciaal overleg, het bijblijven op internet en het geven van presentaties aan elkaar. Voor de medewerkers die er in de uitvoering mee te maken krijgen, is een presentatie over de meest voorkomende boomziekten gegeven. Jaarlijks komt een ander onderwerp aan bod, naargelang de vraag vanuit het veld. Via een digitale interne nieuwsbrief wordt intern informatie gedeeld. Medewerkers worden vooraf geïnformeerd over persberichten en over aandacht in pers en media. Zo is ieder goed op de hoogte van ontwikkelingen in en buiten de organisatie en wat in pers en media wordt uitgelicht. We betrekken op diverse manieren vele stagiairs bij projecten, activiteiten en onderzoek. Bij het begeleiden van stagiairs van diverse opleidingen hebben we een gerichte aanpak en streven we hoge kwaliteit na. Dit wordt door de opleidingen zichtbaar erkend. Om meer wegwijs te raken in de materie van fondsen en subsidies, is een werkgroep ‘financiering’ opgericht. Zij houden bij welke fondsen waar voor worden aangeschreven en kunnen helpen bij het aanschrijven van een fonds of opstellen van een subsidieaanvraag. Advisering/ kwaliteitszorg Vanuit de afdeling Kennis en kwaliteit zijn veel verschillende adviezen gegeven, zowel intern als naar buiten toe. Met advies helpen we medewerkers en eigenaren, maar ook bedrijven en overheden op weg. Zo is aan de gemeente Borsele op verzoek informatie verstrekt over wat er komt kijken bij het bouwen van insectenhotels. SLZ heeft input geleverd aan het Louis Bolk instituut m.b.t. bijen en beplanting en heeft een inhoudelijke bijeenkomst verzorgd voor het netwerk Bijen en Bestuiving in Tholen. Aan de Provincie Zeeland is uitgebreid advies uitgebracht omtrent het al dan niet natuurlijk ontwikkelen van vochtig bos op kleigrond bij Cadzand. Zie ook het hoofdstuk Uitvoering voor meer algemene vragen omtrent aanleg en onderhoud van landschapselementen. Voorbeelden van adviesvragen:           

Zaadmengsels voor akkerrand of tuin Groene kikkers Beheer/ in toom houden van riet Vergroten natuurwaarde drinkput Verwijderen van vis uit de drinkput Essentaksterfte Zwammen op bomen Nest van een kiekendief Wat te doen met vleermuizen in huis Aanleg vleermuiskelder Wat doen met gevonden vleermuis

 Dode kerkuil gevonden  Waar zijn kunstnesten voor zwaluwen te koop  Op naam brengen onbekende plant en dier  Aanleg bij vriendelijke erfbeplanting  Waar is materiaal voor bouw bijenhotel te halen  Rupsen en webben van de spinselmot in beplanting  Extensief beheer begraafplaatsen gemeente Goes  Diervriendelijke bestrijding van konijnen  Schade door knaagdieren  Wat doen met tongvarens van gesloopte schuur  Overlast nabij staande bomen

Toetsing, monitoring en inventarisatie Er zijn enkele aanvragen gedaan voor toetsingen. Zo werd een toets uitgevoerd i.v.m. het verlenen van een kapvergunning. Voor de gemeente Veere heeft SLZ in 2014 in het kader van de Landschappelijke inpassing 5 plannen voor minicampings beoordeeld op het gebruik van streekeigen beplanting en de afmetingen van de plantvakken daarvan. Tevens is er voor de gemeente Middelburg een toetsing landschappelijke inpassing gedaan t.b.v. een volkstuincomplex gecombineerd met een natuurspeelplek. In het kader van de Flora en Faunawet kwamen 4 vragen binnen: wat te doen met een kerkuil in te slopen schuur, vleermuizen in te renoveren wijk in Zierikzee, vleermuizen op nieuwbouwlocatie Zierikzee en beschermde muurvegetatie op de kademuur in Middelburg. Voor een daarvan is daadwerkelijk een toets uitgevoerd, de andere volstonden met een advies en inventarisatie. In 2014 is er 1000 ha. op Schouwen-Duiveland geïnventariseerd in het kader van project Meetnet Agrarisch Cultuurlandschap. Hiervan is de helft verwerkt in de landelijke database. De resterende 50% wordt als gevolg van software-aanpassingen meegenomen in de datalevering van 2015.


29

Automatisering en Netwerk Dit jaar is een nieuwe fileserver geïnstalleerd en zijn alle computers vervangen. Na enkele opstartproblemen, werkte het netwerk naar behoren. SLZ wil graag projectgegevens digitaliseren. Deze gegevens zullen in een geografisch informatie systeem (GIS) worden gezet. Daarmee is een start gemaakt voor verschillende onderwerpen. Om alles rondom GIS in goede banen te leiden is een plan van aanpak opgesteld en een aantal collega’s met kennis en ervaring op dit vlak vormen samen het GIS team. Een van hen heeft afgelopen jaar een cursus gevolgd om meer met GIS te kunnen.

5.2 Projecten Ken je erf In 2014 hebben we hier 523 uur aan besteed. Hieronder vallen alle voorlichtingsactiviteiten en cursussen voor particuliere eigenaren van streekeigen erven in Zeeland. Door deze activiteiten laten we de bewoners o.a. zien dat zij veel invloed hebben op de landschappelijke invulling van Zeeland. In iedere regio organiseren we een tweetal openbare excursies op particuliere erven. Op deze manier willen we kennis en (streekeigen)ideeën overbrengen op de (andere) eigenaren zodat ook zij dit kunnen toepassen op hun erf of kunnen delen met andere plattelandsbewoners. Cursussen erfeigenaren In 2014 zijn er 2 cursussen geweest waar erfeigenaren meer te weten konden komen over het snoeien van hoogstamfruitbomen. In totaal deden hier 30 mensen aan mee. Tevens is dit jaar de cursus Zeeuwse Boerderijen weer gegeven (12 deelnemers). Deze cursus hebben we i.s.m. De Boerderijen Stichting en de Zeeuwse Volks Universiteit uitgevoerd. Hoogstamfruitdagen In 2014 hebben we 4 hoogstamfruitdagen georganiseerd. Op deze dagen kunnen eigenaren hun eigen fruitopbrengst (tot maximaal 500 kg) brengen en dit laten verwerken tot sap. Men kon ook een rondleiding krijgen en appels/peren laten determineren door onze ‘oude rassen vrijwilligers’. Onze regio medewerkers waren aanwezig om mensen te informeren en waar nodig, te voorzien van informatie. Naar gelang de locatie proberen we altijd meerdere stichtingen/organisaties bij deze dag te laten aansluiten. Buitenlui actief Naast onze reguliere cursussen bieden we erfeigenaren de mogelijkheid om mee te doen met diverse excursies in het buitengebied. De onderwerpen van deze excursies lopen qua onderwerp uiteen, maar hebben altijd een relatie met het werkveld van landschapsbeheer.

Regio SchouwenDuiveland/Tholen/N-Beveland Zuid-Beveland Zeeuws-Vlaanderen Walcheren Totaal

Overzicht bijeenkomsten Buitenlui actief 2014 Aantal excursies/cursussen 1 2 3 2 8

Aantal deelnemers 20 45 58 66 189

Lekker Landschap In 2014 hebben we hier 240 uur aan besteed. Lekker landschap is een door Landschapsbeheer Nederland opgezet landelijk project. SLZ verzorgt het Zeeuwse gedeelte. Het doel is de stads- en dorpsbewoners dichter bij natuur/landschap te brengen, gebruik makend van het verband tussen voedsel en natuur/landschap. Centraal in het project staat het beleven van het (eetbare) landschap door middel van Foodwalks (maaltijdwandelingen/fietstochten), die als zelfstandig, aantrekkelijk


30

product in de markt worden gezet. Daarbij wordt samengewerkt met winkels, boerenbedrijven, gemeenten en scholen. In 2014 hebben we op 2 locaties (Wissekerke en Vrouwenpolder) eetbare gewassen aangeplant zoals walnoot, kweepeer, kersenboom etc. We hebben dit samen met een basisschool en een camping gedaan. De gemeente Schouwen-Duiveland organiseerde de ‘Manifestatie Veelzijdig Landschap’, hierbij waren wij ook betrokken en op deze dagen hebben we een foodwalk georganiseerd. Een basisschool uit Veere heeft ook een foodwalk in de buitenlucht gehouden en een basisschool uit Wissekerke heeft een wordkshop op school gehouden waarbij ze met fruitsoorten diverse gerechten hebben gemaakt. Op 20 mei was de opening van de wandelroute ‘Happen en Stappen’ rond Dreischor. Er is een combinatie gemaakt met een maaltijdwandeling door het natuurgebied het Dijkwater, zelf je voedsel verzamelen en thuis klaar maken. Van de wandeling is een folder gemaakt, totaal zijn er 10.000 gedrukt. Deze folders zijn gratis verspreid onder recreatieondernemers, toeristische informatiepunten en de VVV. Voor de opening hebben wij met name recreatieondernemers en balie medewerkers van Schouwen Duiveland uitgenodigd, zodat zij de wandeling kunnen promoten. Er waren 45 deelnemers. Voor dit evenement en de folder is samen gewerkt met (en gefinancierd door) Rabobank Oosterschelde, St. Plattelandsvernieuwing SchouwenDuiveland, Postcodeloterij, Project FoodWalks, Streek- en Landbouwmuseum Goemanszorg, Wijnhoeve de Kleine Schorre, Vlees en kaasboerderij de Stolpe, Theetuin de Stokroos. Zaterdag 17 mei hebben we een excursie naar een noodwoning met daaraan gekoppeld een maaltijd-wandeltocht in Ritthem georganiseerd. Tijdens deze wandeling zochten de deelnemers -op basis van een recept- naar eetbare (on)kruiden en gewassen die langs de route groeien en bloeien. Na het verzamelen ging het gezelschap in het Dorpsbosje gezamenlijk aan de slag, om zelf soep en pasta in, op houtvuur gestookte, ketels te bereiden en er een salade bij te maken. Tevens werd door bio-bedrijf Eindelienge een korte uitleg gegeven over het telen van de andere door hen geleverde ingrediënten. Er waren 21 deelnemers. Op 16 oktober hebben we een foodwalk georganiseerd in Oostkapelle bij Camping Ons Buiten. Ondanks de regenachtige dag bleek de belangstelling toch groot voor de wandeling waar werd verteld over de eetbare kruiden, die we onderweg tegenkwamen. Her en der gingen deelnemers enthousiast aan de slag om de kruiden, blaadjes en vruchten te knippen of te verzamelen voor de lunch. Deze gingen ze zelf bereiden, samen met de kok van de Camping. Er waren 20 deelnemers. Op dinsdag 14 oktober hebben wij een korte presentatie gehouden bij Resto VanHarte in Middelburg over het project Lekker Landschap. Er waren 42 bezoekers. Zie meer informatie op www.foodwalks.nl of www.lekkerlandschap.nl


31

6.

Cultuurhistorie en aardkunde

6.1 Basis In 2014 hebben we hier 521 uur aan besteed. De Vrijwillige Landschapsonderhouds Ploeg heeft 15 dagen gewerkt en 150 vrijwilligers waren 3000 uur actief. Behoud en beheer van kleine cultuurhistorische landschapselementen zijn voor SLZ belangrijke taken. Het ontwikkelen van uitvoeringsgerichte projecten, samenwerkingsverbanden en het creëren van draagvlak zijn daarbij de belangrijkste activiteiten. SLZ kan ondersteuning bieden bij herstel en aanleg, maar kan ook advies, informatie en hoewel het laatste jaar nauwelijks, subsidie verstrekken. Vrijwilligers spelen een belangrijke rol bij behoud en beheer. Zij vormen een netwerk waarop een beroep kan worden gedaan voor het leveren van kennis of het inzetten van specifieke vaardigheden. Advisering/ kwaliteitszorg Via mail en telefoon werd om advies gevraagd omtrent een cultuurhistorisch element, zoals een bakkeet, varkenshok, toegangshek, historische grenspaal of tbc huisje. Het ging dan om vragen over historie, herstel naar origineel streekeigen voorbeeld, subsidiemogelijkheden bij herstel of om technische vragen zoals welk type mortel of houtsoort. 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Adviesvragen 210 38 77 60 17 20 13 34 Herstel via project 99 0 0 56 0 2 17 0 Advies, afgewezen voor herstel 9 0 7 2 n.v.t. 5 11 0 Overleg en samenwerking SLZ heeft deelgenomen aan de bijeenkomsten van de werkgroep ‘Meldpunt Cultuurhistorie”. Afgelopen jaar zijn 5 meldingen door SLZ verwerkt. Het ging daarbij om een gedenksteen, een bomenrij langs het kanaal, een vliedberg, grenspaal en tiendpaal. Bij een aantal meldingen, die niet bij SLZ waren uitgezet is SLZ toch zijdelings betrokken geweest via het geven van advies. Met de stichting Bunkerbehoud is het maaibeheer rond de bunkers aan de Olmendijk te Philippine geëvalueerd en zijn nieuwe afspraken voor 2015 gemaakt. Provincie Zeeland heeft een beroep gedaan op SLZ om samen met Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) te helpen met het uitdenken van een strategie om de gegevens uit de inventarisatie van Historische Boerderijen uit 2005 te bewerken. Men wil de gemeenten stimuleren. Een bewerking van de gegevens zou het voor gemeenten makkelijker moeten maken iets met deze waardevolle gegevens te doen. Samen met SCEZ heeft SLZ een inhoudelijke bijdrage geleverd aan de jaarlijkse Actualiteiten en Ontwikkelingen bijeenkomst van de Erfgoed Academie. Dit keer werd deze netwerkdag georganiseerd in Kapelle. In de ochtend stonden landelijke en regionale thema's die spelen rondom erfgoed, cultuurhistorie en ruimtelijke ontwikkelingen centraal. De Rijksdienst, het Restauratiefonds en de Provincie leverden een bijdrage. Van nagenoeg alle gemeenten was een vertegenwoordiger vanuit cultuur of erfgoed aanwezig. SLZ heeft haar activiteiten omtrent historische begraafplaatsen gepresenteerd. Naar aanleiding van de nieuwe beleidsnota Cultureel Erfgoed, heeft de gemeente Goes een Erfgoedplatform opgericht. SLZ is bij de oprichtingsbijeenkomst geweest en zal aan het platform deelnemen. Het is de bedoeling dat er door inbreng van alle aan het platform deelnemende organisaties nieuwe ideeën ontstaan en dat door samenwerking cultureel erfgoed meer aandacht krijgt en beter op de kaart wordt gezet in de gemeente Goes. Met de gemeente Veere is overleg geweest omtrent de Cultuurhistorische Waardenkaart die in voorbereiding was. Tevens is gesproken over samenwerking in projecten de komende jaren. SLZ zal een aantal projectvoorstellen in een vervolgoverleg toelichten. Met het project Zeeuwse Ankers, wordt de komende jaren vorm gegeven aan de Culturele Biografie van Zeeland. Het biedt inwoners


32

en bezoekers de mogelijkheid Zeeland beter te leren kennen. De Culturele Biografie legt verhalen bij het erfgoed vast en maakt ze beschikbaar voor iedereen. Inwoners worden gestimuleerd hieraan bij te dragen. Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland is coördinator van het project en werkt samen met vele andere organisaties, waaronder Stichting Landschapsbeheer Zeeland. Jaarlijks zal SLZ een aantal verhalen beschikbaar stellen.

6.2 Projecten Streekeigen erfgoed en vrijwilligers Een groot deel van de activiteiten op het gebied van cultuurhistorie is onder gebracht in dit project. Het bestaat uit verschillende onderdelen. Vrijwilligers spelen hierbij een grote rol. De delen die betrekking hebben op vrijwilligerswerk, zijn in dat hoofdstuk terug te vinden. Voor alle vrijwilligers die actief zijn op het gebied van begraafplaatsen, kerkterreinen en grenspalen, is een informatieve bijeenkomst georganiseerd omtrent herstel en beheer van hardsteen. Stichting tot beheer en behoud Joodse begraafplaatsen in Zeeland bood de vrijwilligers die hebben geholpen bij het opknappen van de Joodse begraafplaats in Vlissingen en Middelburg een maaltijd aan. Om kennis en ervaringen te delen is voor alle cultuurhistorie vrijwilligers een informatieve excursie georganiseerd. Verschillende elementen werden bezocht, zoals de kerk en het opgeknapte kerkterrein van Ovezande, een boerenwoning met schuur, travalje en bakkeet met een nieuwe functie. Tijdens deze bijeenkomst werd vooral gewerkt aan een manier om een element zo objectief mogelijk te kunnen beoordelen. Historische begraafplaatsen & kerkterreinen Op 18 verschillende begraafplaatsen is door vrijwilligers werk verzet. Bij de ene groep lag het accent vooral op het verzamelen en vastleggen van informatie, bij de andere vooral op het uitvoeren van beheerwerk. Voor de begraafplaats Axel is een omvormingsplan gemaakt. Samen met Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland is een proefproject opgezet. Begin 2014 is het uitgebreid geëvalueerd. Met het gezamenlijk product hopen we een bijdrage te kunnen leveren aan de instandhouding van cultuurhistorische en ecologische waarden van historische begraafplaatsen en kerkterreinen. De proef is geslaagd, maar het concept zal nu verder moeten worden uitgewerkt en beschikbaar worden gemaakt voor andere eigenaren. Op dringend verzoek van de Oudheidkundige kring De Vier Ambachten uit Hulst, is contact opgenomen met de gemeente Hulst, omtrent de monumentale graven op de begraafplaats aan de Glacisweg. Afgesproken is dat vrijwilligers van SLZ en de Oudheidkundige kring samen de toestand van de graven in beeld gaan brengen en op basis daarvan een plan van aanpak maken. De gemeente gaat na of er nog belanghebbenden van de graven zijn. Historische grenspalen Vrijwilligers hebben hun vaste route gereden langs verschillende historische grenspalen in ZeeuwsVlaanderen. Ze hebben ze vrijgezet van beplanting en in een aantal gevallen de maaipaaltjes vervangen of geschilderd. In samenwerking met de Oudheidkundige kring De Vier Ambachten is een wandelexcursie georganiseerd langs verschillende historische grenspalen in de regio Hulst. Naast de bekende vrijwilligers deden een flink aantal nieuwe mensen mee. Samen is veel kennis gedeeld en zijn afspraken gemaakt omtrent samenwerking. Op Walcheren zijn de originele standplaatsen van verschillende tiendpalen herleid en is gekeken of ze terug geplaatst konden worden. Bij het gemeentehuis van Veere in Domburg werd een tiendpaal herplaatst door vrijwilligers. De wethouder onthulde de paal met informatiebordje op 10 december. Door de aandacht voor tiendpalen in de media, kwamen verschillende meldingen binnen van mensen die weten waar zich nog van dit soort palen bevinden. Deze palen werden toegevoegd aan het bestand dat overzicht geeft van alle palen in Zeeland. Het meest recente bestand is overgedragen aan de gemeente Veere die de gegevens opneemt in de Cultuurhistorische Waardenkaart.


33

Overig De Vrijwillige Landschapsonderhouds Ploeg Zeeuws-Vlaanderen heeft samen met de Vrienden, maaiwerkzaamheden uitgevoerd bij de Zwartenhoekse Zeesluis, de tramcoupure te Mauritsfort en de bunkers bij Philippine. De bunkers aan de Eugeniadijk bij Sluiskil zijn op Earth Day vrij gegraven, i.s.m. medewerkers van Cargill en vrijwilligers van de Heemkundige kring Sas van Gent. Men wil hier een traditie van maken en ook komend jaar weer verder werken aan het herstel van deze bunkers of een ander element. In het kader van het project Zeeuwse Ankers, wat een samenwerking is met SCEZ, heeft een vrijwilliger verschillende verhalen verzameld. Streven is komende jaren telkens een aantal verhalen op de Zeeuwse Ankers website te presenteren. In 2014 is de voormalige elektriciteitstoren in Oosterland, eigendom van de Stichting der Heerlijkheden Oosterland, Sirjansland en Oosterstein, gerestaureerd en ingericht voor verschillende soorten dieren. Ook de omgeving is verder aangepast met een verbrede sloot, een vlechtheg en zand voor graafbijtjes. SLZ heeft inhoudelijke input geleverd en het hele project begeleid en ondersteund, van aanvraag tot oplevering. In mei 2015 wordt de toren ‘officieel’ geopend, maar sommige dieren zullen daar niet op wachten. Herstel kleine elementen In 2014 hebben we hier 166 uur aan besteed. Ondanks dat is geprobeerd financiering te verkrijgen via gemeenten, is het is niet gelukt een project Herstel kleine cultuurhistorische elementen van de grond te krijgen. Gemeente Veere heeft eind 2014 een bedrag toegezegd. Het geld zal in 2015 worden besteed. De mal voor dampalen is een keer uitgeleend aan eigenaren die een nieuw hek wilden plaatsen en er zijn twee Tiendpalen opgeknapt en herplaatst (gemeentehuis Veere en in park Westhove). Inventarisatie cultuurhistorische elementen Schouwen-Duiveland SLZ werkt samen met Stichting Stad en Lande van Schouwen-Duiveland. Doel is alle cultuurhistorische elementen op Schouwen-Duiveland te inventariseren en op een overzichtelijke manier vast te leggen. Vereniging Stad en Lande coördineert hierbij de inventarisatie en SLZ coördineert de gegevensverwerking. Er is gekozen de gegevens in een GIS-project vast te leggen en de resultaten te exporteren naar een website. Het project loopt door in 2015 en de resultaten zijn de zien op de website www.cultuurhistorie.org. Nieuwe ideeën/ projecten Voor het Prins Bernhard Cultuurfonds is een aanvraag opgesteld voor het opzetten van vrijwilligersgroepen rondom het beheer van begraafplaatsen en het vergroten van de biodiversiteit op deze locaties. Bij de gemeente Schouwen-Duiveland zijn twee projectvoorstellen ingediend: Inventarisatie cultuurhistorische elementen en Gekrompen, verdronken en verstoven dorpen op Schouwen-Duiveland. Naar aanleiding van een landelijke bijeenkomst van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is een projectvoorstel geformuleerd rondom het thema Wederopbouw Walcheren. Dit voorstel zal verder worden uitgewerkt en partners zullen worden gezocht. In opdracht van de gemeente Goes, zijn de bunkers langs de Noord-Kraaijertsedijk en Sloedam geïnventariseerd en beschreven. De gemeente wil graag een aantal bunkers herstellen en er een wandelroute langs ontwikkelen. Mogelijk wordt dit een samenwerkingsproject voor het komende jaar. Ook zal gewerkt worden aan een projectvoorstel rondom aardkundige waarden.


34

7.

Biodiversiteit

7.1 Basis SLZ neemt met twee mensen deel aan het overleg Soortenbeleid van de Provincie Zeeland. In dit overleg wordt besproken welke soorten planten en dieren in het beleid moeten worden ondersteund en op welke manier en met welke maatregelen dat zou kunnen. Ook worden ingediende projectvoorstellen beoordeeld. De werkgroep komt per jaar ongeveer vier keer bij elkaar. Alleen het Uilenproject, Vleermuisproject en het Kamsalamanderproject van SLZ werden gehonoreerd. Vrijwillige akker- en weidevogelbescherming Het werk van de vrijwillige akker- en weidevogelbescherming bestaat uit het opsporen van nesten van Kievit, Scholekster, Kluut e.d. en de bescherming ervan tijdens de agrarische werkzaamheden. Soms is de markering van de legsels voldoende; de boer werkt er dan zelf omheen. Soms is de inspanning van de vrijwilligers groot; vooral tijdens het mest injecteren waarbij (ook ’s nachts!) alle legsels tijdelijk van het veld worden verwijderd. In 2014 werden onder meer 84 kievitsnesten; 70 scholeksternesten; 36 kluutnesten en 5 nesten van de bontbekplevier beschermd. Het uitkomstpercentage bedroeg 93 % (totaal 197 nesten). Zowel provinciaal als landelijk nemen de aantallen weidevogels nog steeds af. Vleermuisnetwerk In Zeeland komt een negental vleermuizen voor: gewone en ruige dwergvleermuis, laatvlieger, water- en meervleermuis, rosse vleermuis, bruine en grijze grootoorvleermuis en franjestaart. Sommige soorten zijn in Zeeland alleen op doortrek; de andere hebben hier hun leefgebied. De gewone dwergvleermuis en de laatvlieger bijvoorbeeld hebben hun kraamkolonie in een rijtjeshuis; grootoorvleermuizen hebben liever een monumentale kerkzolder. Watervleermuizen overwinteren in bunkers uit de Tweede Wereldoorlog; rosse vleermuizen doen dat in een holle boom. Regelmatig adviseert SLZ particulieren die een vleermuis(kolonie) in huis hebben. Meestal kan dit telefonisch worden afgehandeld; soms gaat er een deskundige medewerker of vrijwilliger naar toe. Ook in het kader van de Flora en Fauna wet adviseert SLZ regelmatig gemeenten en bouwen sloopbedrijven. In de winter worden ca. 140 objecten door vrijwilligers gemonitord op de aanwezigheid van overwinterende vleermuizen. Per jaar worden in bepaalde regio’s monumentale kerkzolders bezocht met behulp van vrijwilligers. In 2014 is in de gemeente Schouwen-Duiveland na bezoek, een plan opgesteld om kerkzolders toegankelijker te maken. In Oost Zeeuws-Vlaanderen monitoren vrijwilligers kerkzolders op de aanwezigheid van de zeldzame grijze grootoorvleermuis. Deze is aangetroffen op de zolders van de kerken in Clinge, Heikant, Koewacht, Overslag en Zuiddorpe. Uilen SLZ ondersteunt de vrijwilligers van de Uilenwerkgroep Zeeland. Vrijwilligers hangen door heel Zeeland nestkasten op voor de kerkuil en controleren de bezetting en de broedresultaten. SLZ heeft deze vrijwilligers een cursus valbeveiliging aangeboden die goed werd bezocht. Op de Bevelanden, Walcheren en Tholen zijn nestkasten opgehangen en gemonitord door een professionele veldmedewerker in dienst van SLZ. Samen met een groepje vrijwilligers hangt hij nieuwe kasten op en controleert deze drie maal per jaar, registreert bezetting en broedgevallen en ringt de jongen. In Zeeuws-Vlaanderen worden door vrijwilligers periodiek territoria van de steenuil geïnventariseerd en worden er ook nestkasten opgehangen. In 2014 is er voor de 2e keer aandacht gevraagd voor de ransuil; via een oproep in de media zijn er diverse meldingen van roestende en/of broedende ransuilen doorgegeven. Nog meer basis activiteiten In 2014 hebben we 300 uur besteed aan diverse kleine adviezen voor gemeenten. SLZ biedt ondersteuning aan diverse groepen vrijwilligers, zoals aan de werkgroep rugstreeppad uit Tholen.


35

Aan de vrijwilligers van RAVON die monitoren in het kader van het Meetnet amfibieën, leent SLZ amfibiefuiken uit. Samen met vrijwilligers uit Tholen en Zuid-Beveland en vrijwilligers van SLZ, wordt de ruige anjer gemonitord en worden stukjes gemaaid en afgeharkt. Samen met Natuur&Zo zijn een tiental bijenhotels in Zeeuws-Vlaanderen gebouwd. SLZ heeft hier de materialen zoals leem, bamboe en houtblokken voor aangeleverd, evenals de inhoudelijke input voor de informatiepanelen en technische kennis. Verschillende scholen in Zeeuws-Vlaanderen bezochten via Natuur&Zo en SLZ drinkputten. SLZ verzorgde de locaties, fuiken en een deel van de begeleiding. Met de gemeente Borsele is overleg geweest omtrent samenwerking op het gebied van biodiversiteit. Zij hebben aangegeven interesse te hebben in een gezamenlijke activiteit. Komende periode zal een en ander concreet worden gemaakt. Van diverse soorten ontvangt SLZ meldingen. Deze worden via waarneming.nl of rechtstreeks met de desbetreffende organisatie doorgegeven aan de landelijke databeherende instanties. Het gaat dan om meldingen of waarnemingen van vleermuizen, uilen, patrijzen, huiszwaluwen, amfibieën, veenmollen, etc. SLZ heeft deelgenomen aan een provinciaal overleg omtrent de Noordse woelmuis en heeft haar expertise ingebracht. Twee maal per jaar woont SLZ het Zeeuwse Vogelaarsoverleg bij.

7.2 Projecten Uilen In 2014 hebben we hier 430 uur aan besteed. In het project Uilen 2014 is gewerkt aan het inrichten en herstel van 5 steenuilbiotopen in ‘s Gravenpolder; Cadzand, Nieuwvliet (2) en Koewacht. In ZuidBeveland, Walcheren en Tholen hangen inmiddels 350 nestkasten voor de steenuil. Deze zijn allemaal minstens 3 maal bezocht. In 2014 is in 46 kasten door steenuilen gebroed; 114 jongen werden geringd. Dankzij een donatie van een bouwhandel, konden er o.m. 20 nestkasten voor de steenuil worden bijgemaakt. Er is een zelfstandige werkgroep die nestkasten produceert voor kerkuilen en steenuilen. Er is een oproep in de media verschenen om geïnteresseerden zelf in hun dorp of stadswijk te laten uitkijken naar roestplaatsen van ransuilen. Hierop kwamen maar liefst 60 reacties, maar het aantal meldingen van ransuilen zelf bleef helaas achter. Voor de ransuil zijn er 100 nestmanden gekocht. Deze nestmanden dienen niet alleen om ransuilen extra nestgelegenheid te bieden, maar om extra aandacht voor deze soort bij particulieren te krijgen. Inmiddels hebben 13 adressen interesse getoond en op deze locaties wordt bekeken of hier geschikte plekken zijn om de manden op te hangen. Inmiddels zijn 7 manden opgehangen. Parelmoervlinder In 2014 hebben we hier 50 uur aan besteed. In 2014 is, zoals ook de voorgaande jaren, gewerkt in het duingebied van Klein Valkenisse (Walcheren). Ruim dertig vrijwilligers in alle leeftijdscategorieën, maaiden in de zomer op de duinhellingen- en valleien het gras. Het maaisel werd afgeharkt en op rillen verwerkt. Dit komt ook de levendbarende hagedis, de blauwvleugelsprinkhaan en verschillende soorten aardsterren ten goede. In de nazomer werd er ook gemaaid en het duindoornstruweel deels afgezet. De kleine parelmoervlinder zet haar eitjes af op het overstaand gras. De duinbiotoop wordt in stand gehouden door het te maaien. Ook wordt op zo’n dag gewerkt in de bijenkuil voor graafwespen en graafbijen. Door een vrijwilliger zijn planten, vogels en insecten geïnventariseerd. Waterschap Scheldestromen stelt geld beschikbaar voor ecologisch maaibeheer in dit gebied. Oude fruitrassen In 2014 hebben we hier 131 uur aan besteed. Voor het project Oude fruitrassen is contact geweest met de landelijke specialist Hennie Rossel. Hij heeft op diverse plaatsen collectieboomgaarden waar oude Nederlandse rassen in staan. Het is goed om een deel van deze collectie onder te brengen in collectieboomgaarden in Zeeland. Dit jaar zijn er circa 30 oude zeldzame Nederlandse rassen uitgeplant in collectieboomgaarden in Zeeland. Het betreft bomen die van oorsprong in Zuid Nederland gestaan hebben.


36

Vleermuizen In 2014 hebben we 837 uur besteed aan organisatie, coördinatie en monitoring van de soortenprojecten. In het project Vleermuizen 2014 is gewerkt aan 10 winterverblijven en 7 zomerverblijven. Er zijn 2 bunkers uit de Tweede Wereldoorlog in West Zeeuws-Vlaanderen (Groede), 6 bunkers op Noord-Beveland (Kamperland) en 2 op Zuid-Beveland (Borssele) ingericht als vleermuiswinterverblijf. De maatregelen zijn gericht op het vorstvrij houden van de bunker en om de luchtvochtigheid te verbeteren. Concreet zijn dat het leeghalen en schoonmaken van de bunker, het aanbrengen van een deur met invliegspleet en het aanbrengen van hangstenen, waarin vleermuizen veilig in de winter kunnen wegkruipen. Alle eigenaren hebben medewerking verleend aan de werkzaamheden. Helaas hebben slechts 2 beheerders van de beoogde 7 zomerverblijven gereageerd op de oproep om de kerkzolders als vleermuiszomerverblijf aan te passen. Het kerkbestuur van Burgh heeft het besluit nog in beraad. Het kerkbestuur van Haamstede heeft bij monde van bureau Polderman uit Rotterdam toegezegd om in 2015 tijdens de restauratiewerkzaamheden 2 openingen te maken om de kerk (weer) toegankelijk te maken voor vleermuizen. Dit gebeurt op kosten van het restauratieproject (ongeveer € 12.000,-). SLZ heeft toegezegd om tijdens het restauratieproject de vleermuizen te monitoren. In GIS is een overzicht gemaakt van (potentiële/ bezette) zomer- en winterverblijven met daarin de monitoringsgegevens van 2014 verwerkt. Kamsalamander In het project Kamsalamander 2014 is gewerkt aan de inventarisatie, inrichting en herstel van 10 kamsalamanderbiotopen in de omgeving van Driewegen (Z-Vl), Zaamslag en bij ’s Gravenpolder. Er zijn aan alle bewoners van Driewegen (Z-Vl) informatiebrochures over de kamsalamander uitgereikt. Ook alle eigenaren van percelen aan de Bergweg bij ’s Gravenpolder hebben een informatieblad gekregen. De werkzaamheden waren vooral gericht op het opschonen van de voortplantingswateren. De inventarisatiewerkzaamheden leverden tot nu toe geen kamsalamanders op. Omdat het project laat werd toegekend, is door SLZ uitstel aangevraagd voor een deel van de inventarisatie van kamsalamanderbiotopen en voor het organiseren van de amfibiecursus. Dit wordt met toestemming vervolgd in 2015. Heikikker en Levendbarende hagedis In opdracht van de gemeente Schouwen-Duiveland en onder het project Groen en Doen zijn de heikikker en levendbarende hagedis gemonitord. Dit jaar hadden we meer geluk met de heikikkers; we hebben ze her en der ontdekt op de Vroongronden tussen Haamstede en Renesse. Het was wederom lastig in te schatten wanneer de voortplantingsperiode was. Deze duurt normaliter slechts een week. We vonden de heikikkers vooral in het gras i.p.v. in de watertjes. Er is gezocht naar de levendbarende hagedis bij de Haven van Bommenede, maar deze werd door het koude weer niet waargenomen. Vanwege het succes van de vondst van levendbarende hagedissen onder berkenstammen op het heideterrein bij het Gadrabos en de Vroongronden, zijn er in de zomer boomstammen en tegels neergelegd op het dijktalud bij Bommenede. Mocht deze methode slagen, dan worden er in de toekomst op meerdere plekken boomstammen e.d. neergelegd. Ze vergemakkelijken het waarnemen van deze hagedissen. Schorzijdebij Tijdens de dijkverzwaringswerkzaamheden zijn de afgelopen jaren bijenhotels langs de zeedijken aangelegd. Dit zijn hopen zand, waarin de Schorzijdebij haar nest maakt. De zeldzame Schorviltbij parasiteert op de Schorzijdebij en is van nestaggregaties van deze soort afhankelijk. Deze solitaire bijen komen in Nederland vooral voor in Zeeland. SLZ heeft dit jaar alle 34 zandheuvels bezocht op aanwezigheid van bijen en de staat van onderhoud en heeft bij een 6-tal heuvels beheerwerk uitgevoerd. De vegetatie wordt dan gemaaid en er worden open plekken gemaakt, zodat de bijen in het zand nieuwe nestjes kunnen maken. Waterschap Scheldestromen financierde deze werkzaamheden.


37

Op de bres voor de Zeeuwse Zes Er is binnen de Vlinder- en Libellenwerkgroep Zeeland een werkgroep die zich speciaal bezighoudt met een beschermingsplan voor zes Zeeuwse vlindersoorten: de Argusvlinder, Heidevlinder, Koninginnepage, Grote vos, Bruin blauwtje en Kleine parelmoervlinder (zie apart stukje). SLZ is hierbij behulpzaam geweest door het zoeken naar geschikte ‘voorbeeld’ gebieden en om praktische maatregelen te treffen. Voor de Argusvlinder is het terrein van het oude sluizencomplex bij Hansweert verkend. Voor de Koninginnepage is een artikel voor (volk)tuiniers geschreven. We zijn op zoek gegaan naar overwinterende Grote vossen in de vleermuisbunkers bij Klein Valkenisse. Er is een projectplan geschreven voor de heidevlinder. Het project van de Zeeuwse zes loopt nog 4 jaar. In die tijd wil de werkgroep voor elke soort maatregelen hebben uitgevoerd. Kustbroedvogels Zeeland is een belangrijke provincie voor kustbroedvogels. Deze soorten hebben het erg moeilijk vanwege het verdwijnen van geschikte broedbiotopen door o.a. recreatie. Bij wijze van proef is een perceel in de Wilhelminapolder waar in het verleden regelmatig kustbroedvogels tot broeden kwamen speciaal beheerd. In het najaar is een grondbewerking uitgevoerd en vervolgens lag het braak. Het resultaat was zeer positief. Diverse Kieviten, Scholeksters en Bontbekplevieren kwamen succesvol tot broeden. Het is de bedoeling dergelijk beheer meer uit te voeren op geschikte locaties in de provincie. Hiervoor zijn beheersvoorwaarden uitgewerkt. Helaas was dit het laatste jaar dat de Maatschap Koninklijke Wilhelminapolder (wegens een verandering in het beleid) mee wilde werken aan dit project. Tijdelijke natuur Het doel is om kansen te benutten voor natuur en landschap op bedrijventerreinen. In 2014 is er verder gewerkt aan het project bij Yara te Sluiskil. Hier zijn vleermuisverblijven voor vleermuizen ingericht. Daarnaast zijn kleine landschapselementen aangelegd en is er een wandelroute uitgezet. Op akkers worden oude graanrassen geteeld en zijn bloemenranden aangelegd. We willen dit project uitbreiden naar andere terreinen in Zeeland. Ook in andere provincies en landen is interesse getoond om gezamenlijk meer van deze projecten uit te werken. Daarom is in samenwerking met andere partijen een aanvraag voor Interreg ingediend genaamd: ‘2b connect’. PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) In het kader van de PAS zijn er door SLZ verschillende plannen op maat gemaakt. Er is een plan gemaakt voor een terrein in Nieuw-Haamstede van Stichting de Zwaai. De werkzaamheden zijn hier volgens afspraak in 2014 voor 90% voltooid. Ook de uitvoering van de werkzaamheden is begeleid door SLZ. De werkzaamheden bestonden voor het overgrote deel uit het afplaggen van de voedselrijke bovenlaag, om zo een goede uitgangssituatie te creëren voor korstmossen. Totale afgeplagde oppervlakte bedraagt 3.100 m2, er is een poel uitgebaggerd en een nieuwe poel aangelegd. Ook is aan bestrijding van Watercrassula (Crassula helmsii) gedaan. De totale oppervlakte van het terrein waarvoor het plan is opgesteld bedraagt ca. 5 ha. Voor buitenplaats Overduin bij Oostkapelle is ook een PAS-plan gemaakt. Een deel daarvan is al in 2014 in uitvoering gegaan. Glastuinbouw SLZ heeft een conceptplan opgesteld voor de uitbreiding van de glastuinbouw in Kapelle. De opdrachtgever gebruikt dit concept voor overleg met andere betrokken partijen, zoals de gemeente Kapelle en Provincie Zeeland. Verdere uitwerking van het plan wordt in 2015 verwacht. In het plan is ruime aandacht geschonken aan streekeigen landschapselementen, zoals een collectieboomgaard. Er is 5 dagen aan het plan gewerkt. Het plan voor de glastuinbouw in Schuddebeurs is in 2014 goedgekeurd door gemeente en eigenaar. Het vereveningsgeld wordt gebruikt voor twee SLZprojecten, namelijk Verborgen Buitens en Herstel kleine cultuurhistorische elementen. Met dit laatste project is in 2014 een start gemaakt door te inventariseren welke elementen er in aanmerking komen vanuit dit project gesubsidieerd te worden.


38

Nieuwe projecten SLZ heeft in 2014 gewerkt aan het ontwikkelen van verschillende projecten. Voor uilen, vleermuizen en kamsalamander zijn projectideeën opgesteld, die in 2015 worden ingediend. Daarnaast zijn ideeën verzameld omtrent zwaluwen, inheemse bijen, knautiabij, korstmossen en parelmoervlinder. De ideeën moeten nog verder worden uitgewerkt om te kunnen worden ingediend. Voor de Europese subsidieregeling Interreg V zijn 2 projectvoorstellen ontwikkeld op het gebied van biodiversiteit in samenwerking met partners uit binnen- en buitenland: 2bconnect (biodiversiteit en bedrijventerreinen) en Belevende landschappen (biodiversiteit, ecosysteemdiensten). Daarnaast nog twee projecten op het gebied van Agrarisch natuurbeheer (zie hoofdstuk Agrarisch natuurbeheer). Bij nog 2 andere projecten is SLZ betrokken, maar geen partner. Herstel Leefgebieden Terneuzen In 2014 hebben we hier 256 uur aan besteed. In de periode 1 april 2013 – 1 december 2014 is het project Herstel leefgebieden Terneuzen uitgevoerd. Het betreft het verbeteren en herstellen van biotopen van enkele specifieke soorten van het agrarisch cultuurlandschap in de gemeente Terneuzen. De maatregelen dragen bij aan een landschappelijk fraai en leefbaar gebied. De beoogde soortgroepen en maatregelen zijn verdeeld in:  oude Zeeuwse graangewassen en fruitrassen  vogels van erven en andere bebouwing  vogels van agrarisch gebied  biodiversiteit op begraafplaatsen en kerkterreinen. In totaal moeten 20 biotopen voor specifieke soorten van het agrarisch cultuurlandschap worden hersteld. In 2014 zijn diverse eigenaren benaderd en zijn afspraken gemaakt over de uitvoering. Er is dit jaar gewerkt aan de uitwerking van 15 biotoopplannen. De volgende biotopen zijn hersteld:  op 2 akkerpercelen zijn oude Zeeuws graangewassen geteeld.  in 2 collectieboomgaarden zijn typische oude Zeeuwse fruitrassen op hoogstam bij geplant.  op 10 erven en andere bebouwing zijn maatregelen getroffen voor specifieke diersoorten  op 4 terreinen zijn maatregelen getroffen voor soorten van het agrarisch gebied  op 2 begraafplaatsen / kerkterreinen zijn maatregelen uitgevoerd. Bij enkele gebouwen van de gemeente Terneuzen zijn maatregelen getroffen t.b.v. specifieke vogelsoorten. Zo zijn aan de brandweerkazernes van Zuiddorpe en Axel nestkasten voor de huiszwaluw en de gierzwaluw bevestigd. Op het dak van de nieuwe gemeentewerkplaats aan de Koegorsstraat is een scholekster nestgelegenheid aangelegd door het aanbrengen van enkele vierkante meters met grind. Op een erf in Zuiddorpe stonden nog enkele restanten van streekeigen hulsthagen, hier zijn 500 nieuwe hulststruiken bij geplant waardoor de hagen weer één geheel vormen. Er zijn 2 bijeenkomsten georganiseerd voor vrijwilligers, t.b.v. de kiekendiefbescherming op akkers. Het project is 1 december 2014 afgerond en begin 2015 afgerekend. Begin 2015 volgt een eindpresentatie voor de subsidiegevers, deelnemers en vrijwilligers. Het project wordt betaald door de POP/ Leader (Vitaal platteland), het landschapsuitvoeringsplan van de gemeente Terneuzen en de Provincie Zeeland, SLZ en de eigenaren.


39

8.

Agrarisch natuurbeheer

8.1 Basis In 2014 hebben we hier 486 uur aan besteed. Bij het Agrarisch natuurbeheer spelen de 9 Zeeuwse agrarische natuurverenigingen (ANV’s) een belangrijke rol. In 2014 heeft SLZ contact gehad met al deze agrarische natuurverenigingen. De rol van SLZ is vooral adviserend. Wij hebben twee vakgerichte excursies verzorgd op het gebied van akkerranden beheer. Daarnaast is er een presentatie gegeven op het symposium Polderparels. SLZ heeft advies verstrekt waar de beste kansen zijn voor Agrarisch natuurbeheer in het werkgebied van de betreffende ANV. Er is ecologisch advies verstrekt. We waren betrokken bij het opstellen van het collectief beheerplan ‘Akkerranden Zeeland’ en is er deelgenomen en actieve inbreng geleverd aan diverse bijeenkomsten op landelijk niveau over ‘een ecologische invulling over het nieuwe Europese Landbouwbeleid’. Er is aan 65 individuele landbouwers advies verstrekt voornamelijk over het beheer van de akkerranden. SLZ maakt deel uit van de zogenaamde Backoffice i.o. Agrarisch natuurbeheer in samenwerking met Coördinatiepunt Landschapsbeheer Brabant, Particulier Grondbezit en ZLTO. SLZ kan een belangrijke rol spelen op het gebied van advies en op het gebied van onderzoek/monitoring (met vrijwilligers).

8.2 Projecten D’Aegen In samenwerking met Stichting Het Zeeuwse Landschap wordt gewerkt aan het vervolg van het project d’Aegen. Dit project beoogde de aanleg van ongeveer 10 km Zeeuwse hagen op boerenland aan de noordkant van Walcheren. Daarnaast werden er ook geriefhoutbosjes aangelegd en werden er drinkputten gegraven. Het contractbeheer is in 2014 overgenomen door SLZ (voorheen HZL en ANV Walcheren). Verder blijkt er nog budget te zijn voor de realisatie van nieuwe objecten. Hiervoor hebben wij een voorstel gedaan bij het bestuur. Het projectvoorstel is net voor de kerst door het bestuur van Stichting d ‘Aegen vastgesteld, in de loop van 2015 starten we met de uitvoering. Voor aanleg van de diverse landschapselementen is nog subsidie beschikbaar, in tegenstelling tot de bestaande elementen is voor de nieuwe elementen geen beheers- en ondergrondsvergoeding beschikbaar. Het komt er op neer dat op heel Walcheren nu elementen mogelijk zijn, m.u.v. de open gebieden. Er wordt dus aan de eigenaren geen beheersvergoeding betaald. Jaar van de Patrijs De resultaten van het Jaar van de Patrijs zijn uitgewerkt en gepresenteerd aan diverse ANV’s en Wildbeheereenheden. Vanuit Vogelbescherming Nederland is een proefproject gefinancierd in de Noordmanspolder (nabij Cadzand). Hier zijn maatregelen uitgevoerd ten gunste van de Patrijs en andere akkervogels. Ook een tiental particulieren en bedrijven hebben kleinschalige maatregelen uitgevoerd voor akkervogels. In samenwerking met de collega’s uit Brabant is een start gemaakt met de oprichting van een ‘werkgroep Patrijs’. Deze werkgroep heeft als doel om kennis te verzamelen over akkernatuur en deze kennis beschikbaar te stellen aan beheerders. Er is hiervoor een speciale Facebookpagina opgericht. Circa 10 (voornamelijk) particulieren hebben een stukje terrein ingericht speciaal voor de patrijs. Aan deze mensen is advies verstrekt. Functioneel erfgroen In 2014 hebben we hier 162 uur aan besteed. In samenwerking met de ZLTO is dit project gestart. Belangstelling voor dit project onder agrariërs is groot. Maar liefst 38 bedrijven toonden interesse. Hieruit zijn verspreid over Zeeland en over verschillende sectoren 10 bedrijven uitgekozen waarvoor een plan uitgewerkt wordt. De plannen zijn opgesteld en zijn in uitvoering. Oude granen In samenwerking met de Agrarische natuurvereniging de Groene Oogst zijn 2 percelen in de Kanaalzone ingezaaid met oude graangewassen. De oogst van het oude tarweras Zeeuwse Witte is


40

gebruikt voor vermeerdering en er is in samenwerking met Stichting Het Zeeuwse Landschap het Patrijske bier van gebrouwen. Het bier heeft een belangrijke voorlichtingscomponent met betrekking tot het behoud van oude graanrassen en biotopen voor de Patrijs. Ook in het natuurgebied van Stichting Het Zeeuwse Landschap zijn in samenwerking met vrijwilligers van SLZ en de Agrarische natuurvereniging de Groene Oogst 10 hectare oude graangewassen ingezaaid. Over de toekomst van de oude landbouwgewassen is overleg geweest met de Stichting Op Goede Gronden en het Landelijke Netwerk Eeuwig Moes. Goese heggen Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de ANV-Goes. De heggen ontwikkelen zich goed en zijn nu goed herkenbaar in het landschap. Dankzij financiering via de Provincie Zeeland, de gemeente Goes en eigen middelen van de ANV zijn de contracten van de deelnemers vernieuwd tot eind 2015. De financiering van wandelpaden langs de heggen valt onder het Wandelnetwerk Hart van Zeeland. Er wordt onderzocht of na 2015 de Goese heggen zijn onder te brengen onder de Droge dooradering, zodat deze in stand gehouden kunnen worden. Kiekendieven op akkers Het komt steeds vaker voor dat bruine kiekendieven gaan broeden op akkers. Meestal in granen, luzerne of gras. De nesten lopen gevaar bij oogstwerkzaamheden. Door vrijwilligers (van roofvogelwerkgroep Zeeland) worden nesten opgespoord. In overleg met de landbouwer worden de nesten beschermd. SLZ speelt een rol bij de uitvoering en het beschikbaar stellen van het materiaal. In 2014 is in samenwerking met de Roofvogelwerkgroep Zeeland een cursus gegeven voor vrijwilligers. Daarnaast is er met geld vanuit het Soortenbeleid van de Provincie Zeeland beschermmateriaal gekocht. Ook is overleg geweest met de grasdrogerij in Kortgene hoe er gehandeld kan worden wanneer er kiekendieven op te oogsten luzerneakkers broeden. Scholeksters De Scholekster is een typisch Zeeuwse soort die broedt in het agrarisch gebied. De aantallen nemen sterk af. Vrijwilligers van de akker- en weidevogelbescherming sporen nesten op en beschermen deze. In samenwerking met SOVON worden een aantal vogels geringd met kleurringen zodat ze individueel te volgen zijn. Zo kan meer informatie verkregen worden over het broedsucces en de overleving. Biodiversiteit bij aardappeltelers Op verzoek van McCain nemen we deel aan een biodiversiteitsproject in de aardappelteelt. Circa 15 aardappeltelers in Zeeland doen we mee aan dit project. Het project wordt ook uitgevoerd in Flevoland. Het CLM levert samen met de landschapsbeheerorganisaties advies. Er zijn specifieke maatregelen, voor mogelijkheden op de akkers en op het erf, uitgewerkt. Inventarisatie botanisch beheer In opdracht van de Provincie Zeeland zijn weilanden en dijken onderzocht op botanische waarden. In totaal werden 378 terreinen verspreid door Zeeland bezocht en geïnventariseerd. Alle gegevens werden in een rapport gebundeld en op overzichtelijke wijze weergegeven. Met de resultaten heeft de Provincie Zeeland een afweging gemaakt of het betreffende beheer voortgezet kan worden. Er is een bijdrage geleverd aan de voorbereiding van 2 Interregprojecten waarin agrarisch natuurbeheer een belangrijke rol speelt: Grey Matters (akkernatuur, patrijs) en Wilde bestuivers in pitfruit (Bijen en fruitteelt).


41

Bijlage I: Overzicht landschapselementen in onderhoudsregelingen Bijlage I: Overzicht landschapselementen in onderhoudsregelingen VOL- en doelsubsidie-overeenkomsten 2014 per regio Regio VOL Doelsubsidie West Zeeuws-Vlaanderen 75 52 Oost Zeeuws-Vlaanderen 97 71 Walcheren 84 48 Zuid-Beveland 78 50 Noord-Beveland 7 13 Schouwen-Duiveland 21 27 Tholen en St Philipsland 13 5 Zeeland totaal 375 266

Totaal 127 168 132 128 20 48 18 641

Knotbomen Aantal knotbomen in diverse regelingen regio West Zeeuws-Vlaanderen Oost Zeeuws-Vlaanderen Walcheren Zuid-Beveland Noord-Beveland Schouwen-Duiveland Tholen en St Philipsland Zeeland – aantal

per 31-12-2014 VOL

doelsubsidie

Aantal 2561 1939 1244 1011 189 229 297 7470

aantal 243 396 570 371 219 90 39 1928

totaal aantal 2804 2335 1814 1382 408 319 336 9398

De knotbomen opgenomen in de VOL worden gemiddeld eens per 5 jaar geknot. Aanplant van knotbomen verliep via de actie Boeren planten bomen, of via een project (aantallen opgenomen bij betreffende projecten). Hoogstamfruitbomen Aantal hoogstamfruitbomen in diverse regelingen (afgerond) regio West Zeeuws-Vlaanderen Oost Zeeuws-Vlaanderen Walcheren Zuid-Beveland Noord-Beveland Schouwen-Duiveland Tholen en St Philipsland Zeeland – aantal

per 31-12-2014 VOL

doelsubsidie

Aantal ---233 ---233

aantal 429 688 48 44 -17 -1226

totaal aantal 429 688 48 277 -17 -1459


42

Vanaf 2008 worden hoogstamfruitbomen opgenomen in de VOL (233 stuks in 3 grotere hoogstamboomgaarden). 1226 hoogstamfruitbomen zijn via de doelsubsidie onderhouden. Het betreft meestal snoeiwerk, soms ook aanbrengen van boombescherming. Aanplant van hoogstamfruitbomen verliep via de actie Boeren planten bomen, of via een project (aantallen opgenomen bij betreffende projecten). Heggen en houtwallen Aantal meters heg/houtwal in diverse regelingen (afgerond) regio VOL doelsubsidie

totaal

West Zeeuws-Vlaanderen Oost Zeeuws-Vlaanderen Walcheren Zuid-Beveland Noord-Beveland Schouwen-Duiveland Tholen en St Philipsland Zeeland - aantal

3665 8175 12080 3100 -200 -27220

3200 6000 12000 2800 -200 -24200

465 2175 80 300 ---3020

Vooral op Walcheren zijn veel meters haag in de VOL opgenomen, het merendeel betreffen hagen uit het project ‘d Áegen’ rondom Vrouwenpolder en Oostkapelle. Via bacterievuurprojecten is ongeveer 67.000 meter meidoornheg op Walcheren, Zuid-Beveland en in Zeeuws-Vlaanderen gedurende de zomer diverse malen gecontroleerd door medewerkers van SLZ. Veedrinkputten Aantal veedrinkputten in diverse regelingen regio VOL West Zeeuws-Vlaanderen Oost Zeeuws-Vlaanderen Walcheren Zuid-Beveland Noord-Beveland Schouwen-Duiveland Tholen en St Philipsland Zeeland - aantal

60 82 69 70 2 17 9 309

In het najaar van 2014 zijn diverse drinkputten uit de VOL-overeenkomsten uitgebaggerd. In de termijn van een VOL-overeenkomst van 10 jaar is een vergoeding opgenomen voor het één maal uitgebaggeren. In de praktijk is uitbaggeren bij veel putten minder dan één keer per tien jaar nodig, een enkele poel heeft juist vaker dan één keer per tien jaar onderhoud nodig. Hakhout/ elzenmeet oppervlakte (m2) hakhout/elzenmeet in diverse regelingen Regio VOL doelsubsidie

totaal

West Zeeuws-Vlaanderen Oost Zeeuws-Vlaanderen Walcheren Zuid-Beveland Noord-Beveland Schouwen-Duiveland Tholen en St Philipsland Zeeland – aantal

4000 9000 5250 140 -400 -18790

3700 6800 4000 ----14500

300 2200 1250 140 -400 -4290


43

Hakhoutpercelen en elzenmeten komen in Zeeland weinig voor. De in de tabel vermelde oppervlakte heeft betrekking op enkele kleine perceeltjes waar een overeenkomst voor gesloten is. Op Schouwen-Duiveland betreft het drie elzenmeten en een perceel hakhout, in de rest van Zeeland een tiental perceeltjes hakhout. Bloemdijken Oppervlakte (m2) bloemdijk in diverse regelingen Regio VOL doelsubsidie

totaal

West Zeeuws-Vlaanderen -525 525 Oost Zeeuws-Vlaanderen -2150 2150 Walcheren -1500 1500 Zuid-Beveland 1640 12800 14440 Noord-Beveland -500 500 Schouwen-Duiveland -4000 4000 Tholen en St Philipsland -700 700 Zeeland – aantal 1640 22175 23815 In de VOL betreft het één dijkvak bij s’ Gravenpolder dat extensief beweid wordt. Riet- en hooiland oppervlakte (m2) riet- en hooiland in diverse regelingen Regio VOL doelsubsidie West Zeeuws-Vlaanderen Oost Zeeuws-Vlaanderen Walcheren Zuid-Beveland Noord-Beveland Schouwen-Duiveland Tholen en St Philipsland Zeeland – aantal

10750 3000 2000 ----15750

3850 30300 18900 9000 2500 30300 8500 103350

totaal 14600 33300 20900 9000 2500 30300 8500 119100

Het betreft enkele botanisch interessante terreintjes. Via de VOL wordt een vergoeding betaald voor de hooiwerkzaamheden. Waardevolle bomen Via de doelsubsidie zijn onderhoudswerkzaamheden verricht aan 216 waardevolle bomen.


44

Bijlage II: Bestuursleden en personeel per 31-12-2014

Naam

directeur, lid mt financieel administratief medewerker administratief medewerker administratief medewerker

Foort Minnaard Karin Klip Nettie Wilderom Ellen Hendrikse

hoofd uitvoering, lid mt regiomedewerker regiomedewerker projectleider projectmedewerker voorman

Rudie Geus Theo Aernoudts Karin Mol Ewoud Voogd Iman Labruyère Kees Tonkens

Landschapsonderhoud vrijwilligerswerk

coördinator assistent coördinator projectmedewerker voorman voorman voorman medewerker landschapsonderhoud medewerker landschapsonderhoud medewerker landschapsonderhoud

Peter van der Vliet Pieter Voets Jacob Bouwman Harry Verkaart Johan Calle Wim Wisse Rombout Boot Ivo van Leeuwen Ben van Beusichem

hoofd kennis en communicatie, lid mt projectleider projectleider projectmedewerker algemeen medewerker soorten projectmedewerker medewerker communicatie medewerker kennis

Sandra Dobbelaar Arjan de Hulster Alex Wieland Robert Wielemaker Nanning jan Honingh Sylvia Tuinder Caroline Geluk Luciën Calle

Uitvoering advisering Algemeen en Administratie

Personeel: Functie

Kennis en Communicatie

Bestuursleden: - L. (Lous) Coppoolse, voorzitter - A.W. (Willem) de Landgraaf, penningmeester (aandachtsgebied particulieren) - J.F.A.M. (Jo) Timmers, secretaris (aandachtsgebied natuur/milieu) - J. (Jan) Bostelaar, lid (aandachtsgebied overheid) - H.M.E. (Marleen) Vermeer, lid (aandachtsgebied vrijwilligers/bewonerparticipatie) - M.A. (Rinus) van ’t Westeinde, vicevoorzitter (aandachtsgebied landbouw) - C.J. (Ria) Geluk, lid (aandachtsgebied cultuurhistorie)

Aandachtsgebied

zeeuws vlaanderen walcheren cultuurhistorie, toegankelijkheid

gis, arbo, materiaal en materieel

(tot zomer 2014) (vanaf zomer 2014) cultuurhistorie toegankelijkheid, agrarisch natuurbeheer agrarisch natuurbeheer, biodiversiteit educatie, landschapsonderhoud biodiversiteit biodiversiteit, toegankelijkheid biodiversiteit


45

Stagiaires Naam

Studierichting School

Weken

1 Olivier Hoornweg

Bos en Natuurbeheer

40 dagen

2 Michelle Boogert

Buitenruimte

3 Wijnand Lammers Bos en Natuurbeheer 4 Bas de Maat

Jaar gang Helicon Velp 3

Edudelta 1 College Helicon Velp 3

Bos en Larenstein Natuurbeheer

3

Werkzaamheden

Diverse werkzaamheden, meewerken, bosjesplan Jan-juni, 2dagen/week VLP NMZ en VLP ZVL + blokstage Jan-juni Diverse werkzaamheden 10 weken

PAS plannen

5 Tineke van Dooren Bos en Helicon Velp 4 Natuurbeheer 6 Jeffrey Silliacus Toegepaste Groenhorst 2 biologie Almere

Jan- juli

Diverse werkzaamheden Diverse werkzaamheden

7 Elene Capelle

60 dagen (febr. t/m juni)

Hippische Christelijke bedrijfskunde Agrarische Hogeschool Vilentum Dronten

3 maanden

Kantoor vrijwilligers Naam

Frequentie

Werkzaamheden

1 Ton de Koning

1x per week

Algemene werkzaamheden, advertenties De Boom In Foto -archief en algemene werkzaamheden Foto-archief en foto gerelateerde werkzaamheden Voor Zeeuwse Ankers verhalen schrijven

2 Tonnie Outermans 1x per week 3 Landré Plomp 1x per week 4 Hans de Bruine

½ dag per week

5 Erik de Korte

3 halve dagen Programma Ons Rooster per week 1x per week Project Samen Groen Gezond en Voorbereiding voor begeleiding van groepen buiten

6 Lodewijk Nijsse

Project “herstel leefgebieden Terneuzen” planvorming en ruiternetwerk Schouwen Duiveland


46

Bijlage III: Gegevens Bestuur Relevante nevenfuncties bestuur en directie per 31-12-2014 Lous Coppoolse, voorzitter Voorzitter stichting Boomkikkerfonds Bestuurslid stichting d’aegen Voorzitter Raad van Toezicht SCOOP Voorzitter bestuur vereniging Zeeuwse Musea

SLZ wordt financieel ondersteund door onder meer:

Willem de Landgraaf, penningmeester Geen relevante nevenfuncties Marleen Vermeer, bestuurslid Medewerker SCOOP Jan Bostelaar, bestuurslid Geen relevante nevenfuncties Rinus van ‘t Westeinde, vicevoorzitter Vicevoorzitter ZLTO Raad Zeeland AV lid Waterschap Scheldestromen Voorzitter Milieucoöperatie Zak van Zuid-Beveland Diverse functies binnen NFO (fruitteelt) Jo Timmers, secretaris Voorzitter natuurbeschermingsvereniging ’t Duumpje Bestuurslid IVN de Zeeuwse Delta Ria Geluk, bestuurslid Bestuurslid vereniging Stad en Lande van Schouwen Duiveland Voorzitter streek en landbouwmuseum Goemanszorg Foort Minnaard, directeur Penningmeester Boerderijenstichting Zeeland Penningmeester KNNV afdeling Bevelanden

Rooster van aftreden bestuur – situatie per 31-12-2014 Naam Lous Coppoolse Willem de Landgraaf Jan Bostelaar Rinus van ’t Westeinde Jo Timmers Ria Geluk Marleen Vermeer

Zittingsperiode 3 3 3 2 2 2 1

Jaar aftreden 2015 2017 2015 2016 2018 2018 2016

In functie sinds 2003 2001 2002 2010 2011 2011 2013


47

Bijlage IV: Werkplan 2015 Vastgesteld door het bestuur op 28 november 2014. Aangepast december 2014.

INLEIDING Het werkplan 2015 geeft een beknopt overzicht van de voorgenomen activiteiten. Het plan past in het in het beleidsplan 2014-2017 geschetste kader. De financiële gegevens zijn terug te vinden in de begroting 2015. Het werkplan is in twee gedeelten opgesteld: het eerste deel betreft de activiteiten die geheel of deels via de door de provincie Zeeland voor 2015 beschikbaar te stellen middelen (volgens provinciale begroting) worden gefinancierd. Het tweede deel omvat de activiteiten die volledig op andere wijze gefinancierd worden. Centraal punt bij de activiteiten van SLZ is dat altijd samengewerkt wordt met anderen. Dat moet wel, want SLZ heeft zelf geen terreinen in eigendom, en streeft dat eigendom ook niet na. Aangezien het takenpakket zich in de loop van de jaren is gaan uitstrekken over een breed werkterrein, werkt de stichting inmiddels samen met zeer veel, erg uiteenlopende organisaties en personen. Dat betreft samenwerking met onder andere: vele bewoners van het buitengebied, overheden, natuurorganisaties, vrijwilligersorganisaties, landbouworganisaties en ondernemers, organisaties op terrein cultuurhistorie, dorpsverenigingen, kerkgenootschappen, recreatieve en toeristische organisaties en ondernemers. SLZ is aangesloten bij de landelijke koepel Landschapsbeheer Nederland. In de koepel wordt samengewerkt door de landschapsbeheerorganisaties uit alle 12 provincies.

PERSONEELSFORMATIE SLZ IN 2015. Activiteit management administratieve steun toegankelijkheid platteland vrijwilligerswerk/landschapsonderhoud NenL beheer particulieren/overheden communicatie en kennis culthist en aardk landschapsbeheer biodiversiteit agrarisch natuur en landschapsbeheer TOTAAL

medewerker 0,9 1,7 2,0 5,3 3,0 1,8 0,8 2,0 0,5 18,0

Wsw

1,2

vrijwillig TOTAAL

3,0 23,0

2,0 2,0 1,2

30,0

0,9 1,7 5,0 29,5 3,0 1,8 2,8 4,0 0,5 49,2

(1.500 vrijwilligersuren = 1 fte)

1. Activiteiten geheel of deels gefinancierd via integrale kostensubsidie provincie Zeeland. TOEGANKELIJKHEID PLATTELAND (2.200 uur, totale kosten € 316.000) Wandelnetwerk Zeeland: basis, kwaliteit en wandelevenement SLZ werkt aan de kwaliteit van wandelnetwerk Zeeland. Daartoe worden de volgende activiteiten ondernomen: - Deelname aan provinciaal wandelplatform, onderhouden contacten op landelijk en provinciaal niveau met landschapsbeheer nederland, wandelnet, KNBLO, routebureau Zeeland, enz. - Relatiebeheer terreinbeheerders algemeen, o.a. regelen van beheer bij waterschap. - In samenwerking met Gemeente Tholen schrijven van een projectplan voor de realisatie van het tweede gedeelte van een wandelnetwerk in combinatie met diverse ommetjes, verkrijgen van financiering voor dit netwerk. - Inspelen op initiatieven uit dorpen voor realisatie ommetjes. - Werken aan thematisering routes, bijdrage leveren aan route app van routebureau Zeeland. - Versterken aantrekkelijkheid wandelnetwerk. - Sociale media benutten voor contact met gebruikers. - Werken aan verbeteren voorzieningen langs netwerken, b.v. watertappunten, sanitair.


48

SLZ organiseert een evenement (vergelijkbaar met natuurwerkdag) voor alle betrokkenen bij het wandelnetwerk Zeeland: vrijwilligers, grondeigenaren, wandelsportverenigingen, wandelaars, dorpsverenigingen, overheden en bedrijfsleven. Doelen: -

Aandacht vragen voor waarde cultuurlandschap en benodigde middelen Pr wandelnetwerk Zeeland Binding alle betrokkenen bij wandelnetwerk Zeeland Werving sponsors wandelnetwerk Zeeland Aandacht voor verband mooi landschap en wandelnetwerk Zeeland

Inzet SLZ Looptijd

In 2015 400 uur beschikbaar. Onbeperkt.

Resultaat De kwaliteit van wandelnetwerk Zeeland blijft op hoog peil, het netwerk van personen en organisaties rond wandelnetwerk Zeeland wordt versterkt, gewenste uitbreiding en verfijning wordt gerealiseerd. Wandelevenement is georganiseerd.

Wandelnetwerk Zeeland, beheer. SLZ zorgt in opdracht van de provincie Zeeland voor de organisatie en coördinatie van het beheer van gerealiseerde gedeelten van het wandelnetwerk Zeeland. Dit houdt onder meer in: -voeren van contractbeheer, inclusief toezicht op onderhoud paden, bebording, voorzieningen en landschapselementen. Contracten hebben een looptijd van 7 jaar. -opbouwen en in stand houden vrijwilligersnetwerk. -onderhouden van contacten met vrijwilligers en grondeigenaren. -uitvoeren van onderhoud aan paden en wandelvoorzieningen. -opbouw GIS-bestand en inventarisatie markering, voorzieningen In 2015 wordt verder gewerkt aan een gedegen opzet en financiering van het (toekomstig) onderhoud van de wandelnetwerken. Inzet SLZ Looptijd

In 2015 1600 uur voor organisatie/coördinatie/begeleiding uitvoering en uitvoering. Onbeperkt.

Resultaat

Het beheer van het gerealiseerde wandelnetwerk (ca. 2.300 km) is structureel geregeld.

Wandelnetwerk Tholen. Doel. Doel van het project is het realiseren van een aaneengesloten wandelnetwerk in de gemeente Tholen. Plan van aanpak. Samengewerkt wordt met gemeente Tholen, Staatsbosbeheer, Waterschap, agrarische natuurvereniging, dorpsraden, recreatieondernemingen en anderen. In 2015 wordt fase 1afgerond (accent ligt op het noordelijke deel van de gemeente). Fase 2 voor het zuidelijk deel van de gemeente wordt opgestart. Inzet SLZ. Looptijd.

In 2015 200 uur voor organisatie/coördinatie/begeleiding uitvoering. Uitvoering: 2015 en volgende jaren.

Resultaat. In 2015 vinden de laatste afrondende werkzaamheden rond fase 1van het wandelnetwerk Tholen plaats. Er ligt dan in het noordelijke deel van de gemeente een wandelnetwerk met een totale lengte van ongeveer 75 kilometer (waarvan 5 kilometer over boerenland). Daarbij zijn enkele ommetjes rond dorpen gerealiseerd. Een projectplan voor fase 2 wordt in 2015 geschreven, gestart wordt met de realisatie.

VRIJWILLIGERSWERK/BEWONERPARTICIPATIE (53.440 uur totaal, totale kosten € 441.000) De basisactiviteiten. SLZ houdt zich bezig met begeleiden, stimuleren en coördineren van het vrijwillig landschapsbeheer.


49

Activiteiten: begeleiding in het veld, organisatie werk, uitleen gereedschap, contact met alle groepen, aandacht voor nieuwe groepen, begeleiding van weekendgroepen. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan: - Opbouw van netwerk van kadervrijwilligers (vrijwilligers die groepen kunnen begeleiden, vrijwilligers die speciale taken kunnen verrichten, zoals technisch advies, instructie en onderhoud, werkvoorbereiding) - Kwaliteitsverbetering vrijwillig landschapsbeheer via cursussen, praktijkdagen, vrijwilligersdagen, versterking onderlinge contacten vrijwilligersgroepen - Uitbouwen en begeleiden onderhoudsprojecten door dorps-, wijk- en buurtverenigingen, scholen, bedrijven (basisscholen via boomfeestdag,en je school kan de boom in; voortgezet onderwijs via maatschappelijke stages) - Opzetten en uitbouwen onderhoudsprojecten door maatschappelijk zwakke groepen (zorg, speciaal onderwijs) - Versterken contacten met terreinbeheerders en overige eigenaren Het daadwerkelijk in eigen beheer uitvoeren van landschapsonderhoud (inclusief onderhoud particuliere historische buitenplaatsen, bacterievuurcontrole) ten dele door betaalde medewerkers, ten dele door vrijwilligers, is ondergebracht bij het werkveld vrijwilligerswerk. De volgende uren worden besteed aan landschapsonderhoud en andere vormen van vrijwilligerswerk: Categorie Weekendvrijwilligers

Doordeweekse vrijwilligers Medewerkers slz

Aard werk Aantal deelnemers landschapsonderhoud 2.500 wandelnetwerken 250 soorten 100 cultuurhistorie 150 landschapsonderhoud 50 landschapsonderhoud 2 begeleiding 4 voorbereiding/coördinatie 3

Aantal mensuren 20.000 4.500 3.000 3.000 15.000 2.000 2.940 2.500

Natuurwerkdag Jaarlijks wordt op de eerste zaterdag van november in geheel Nederland de natuurwerkdag georganiseerd. Doel van de natuurwerkdag is om de bevolking te interesseren in het vrijwillig landschapsbeheer. Inzet slz Looptijd:

500 uur medewerkers voor coördinatie/organisatie/begeleiding. 2015

Resultaat

Op de natuurwerkdag zijn op ca. 25 locaties in Zeeland ca. 1.000 mensen actief.

PARTICULIER NATUUR EN LANDSCHAPSBEHEER. NATUUR EN LANDSCHAPSBEHEER OVERHEDEN. 4.070 uur totaal, totale kosten € 302.000. Algemene advisering particulieren en overheden. SLZ ontvangt jaarlijks veel adviesvragen van particulieren eigenaren van landschapselementen. Dat betreft dan onder meer adviezen over gewenst onderhoud, methoden van onderhoud, natuurvriendelijke erfinrichting, milieu- en natuurvriendelijk verwerken van snoeihout, verkrijgen van subsidies t.b.v. aanplant, enz. Via advisering kan er voor gezorgd worden dat eigenaren/gebruikers voldoende kennis in huis krijgen om het onderhoud op een goede manier te doen. Daarbij moet er natuurlijk aandacht zijn voor de wensen van de eigenaar en die van SLZ. Dit houdt niet automatisch in dat er altijd overeenstemming te bereiken valt tussen beider wensen. Soms liggen die zo ver uit elkaar dat er geen basis voor samenwerking is! De actie Boeren planten bomen biedt de mogelijkheid om gemakkelijk aan streekeigen bomen en struiken te komen. De actie richt zich op alle bewoners van het buitengebied. Via de actie wordt zoveel mogelijk plantmateriaal aangeboden met herkomst Nederland. Aankoop /levering wordt door Zeeuwse bedrijven verzorgd. SLZ verzorgt publiciteit, regelt de afspraken met de diverse bedrijven.


50

Met diverse gemeenten en het Waterschap Scheldestromen vindt regelmatig overleg plaats over uitvoering landschapsbeleidsplan/landschapsontwikkelingsplannen en landschapsonderhoud en herstel. Inzet SLZ Looptijd

In 2015 1.000 uur beschikbaar. Onbeperkt.

Resultaat aan particuliere eigenaren van landschapselementen zijn 250 adviezen gegeven; actie Boeren planten bomen liep gedurende het plantseizoen.

Herstel streekeigen erven Probleem/doel De erven en boerderijen in Zeeland vormen een belangrijk onderdeel van het cultuurlandschap. Ze hebben vaak een flinke omvang en omvatten allerlei landschapselementen zoals: hoogstamfruitbomen, heggen, windsingels, knotbomen en veedrinkputten. In totaliteit liggen er zeker 10.000 erven in de provincie. In dit project wordt achterstallig onderhoud opgepakt en worden streekeigen erven hersteld/gerealiseerd. Naast aanleg/herstel van landschapselementen worden ook enkele kleine cultuurhistorische elementen opgeknapt. Inzet SLZ In 2015 150 uur medewerkers voor opstellen plannen en begeleiden uitvoering. Looptijd: 2015 Resultaat Er worden plannen gemaakt voor het opknappen van 5 erven. Via het ervenabonnement kunnen structurele afspraken gemaakt worden voor het toekomstig onderhoud van de herstelde erven .

Kleine bosjes Her en der in Zeeland vinden we kleine bosjes. In het Zeeuws Vlaamse Zandgebied en in de binnenduinrand wordt het landschap gekenmerkt door veel beplantingselementen waaronder kleine bosjes. In het open polderlandschap vinden we diverse kleine bosjes vaak van jongere datum. Vaak zijn dit 1 of 2 ha terreintjes met een landhuis (de oude landgoedregeling) of populierenbosjes. Ook overheden als gemeenten, waterschappen en terreinbeheerders hebben diverse kleine bosjes verspreid in Zeeland. Probleem/doel Veel bosjes bestaan uit een monoculture (bv populier of naaldhout) en hebben ecologisch gezien een geringe betekenis. Door een aantal eenvoudige omvormingsmaatregelen kunnen de bosjes landschappelijk en ecologisch aantrekkelijker worden. Te denken valt aan vrijzetten toekomstbomen, maken golvende bosranden, ringen van bomen en maken van houtrillen. Via voorlichtingsacties worden eigenaren geïnformeerd over de mogelijke waarden van de bosjes. Inzet SLZ * 490 uur medewerkers voor opstellen plannen en (begeleiden) uitvoering. * 30 dagen uitvoerend werk voor de vrijwilligers van de onderhoudsploeg Looptijd:

onbeperkt

Resultaat Voor 10 bosjes wordt door SLZ-medewerker een plan gemaakt. Een deel van de voorgestelde werkzaamheden wordt uitgevoerd door SLZ-onderhoudsploeg, bedrijven of de eigenaar zelf.

Hoogstamabonnement Voor de instandhouding van hoogstamfruitbomen is het bij de meeste bomen noodzakelijk dat onderhoud plaatsvindt: als bomen niet gesnoeid worden groeien de kronen dicht en zullen ze na verloop van tijd een steeds slechtere gezondheid vertonen en tenslotte verloren gaan. Bij jonge bomen dient een goede takkenstructuur te worden opgezet. Probleem De meeste hoogstamfruitbomen in Zeeland worden niet regelmatig onderhouden.


51

Doel 110 hoogstamboomgaarden (4.500 bomen) worden regelmatig onderhouden met behoud van kwaliteit en kwantiteit Inzet SLZ 380 uur medewerkers voor opstellen adviezen. 600 uur medewerkers voor uitvoeren onderhoud. 50 dagen uitvoerend werk vrijwilligersgroep. Looptijd:

Onbeperkt

Resultaat De 110 hoogstamboomgaarden worden tweejaarlijks geïnspecteerd door SLZ-medewerker, met als resultaat een onderhoudsadvies. Onderhoud kan plaatsvinden door SLZ-snoeiploeg tegen nader af te spreken vergoeding.

Grenslindenabonnement Op Zuid-Beveland staan ongeveer 250 grenslinden, het betreft 110 oude en 140 jonge of nog niet volgroeide bomen. De grenslinden hebben een hoge cultuurhistorische en landschappelijke waarde. Probleem en doel Bedreigingen van grenslinden bestaan uit slecht onderhoud, slechte bescherming, concurrentie door kruidachtige en houtige gewassen. Vaak ontbreekt de kennis en/of tijd voor goed onderhoud bij de eigenaar. In het verleden is er veel geld geïnvesteerd in aanplant van lindebomen, inclusief beschermingsmaterialen. Het onderhoud van de jonge bomen is door diverse eigenaren niet goed opgepakt. Aan oude bomen is vaak alleen aandacht besteed als dat dringend nodig was. Periodiek is aan diverse oude bomen weer onderhoud nodig. Dit project biedt een duurzaam systeem voor controle en eenvoudig onderhoud van jonge, halfwas en oude grenslinden. Inzet SLZ 10 uur medewerkers voor de diverse werkzaamheden. 50 uur medewerkers voor uitvoeren onderhoud. Looptijd: onbeperkt

Resultaat Via het abonnementsysteem ondersteunt SLZ de diverse eigenaren bij het beheer van hun grenslinden. Daarnaast wordt de waarde van grenslinden bij de eigenaren en bij een breder publiek bekend gemaakt. Werkzaamheden: - Onderhoud jonge bomen, halfwas bomen en eenvoudig onderhoud oude bomen. - Indien nodig deelproject opzetten ten behoeve van specialistisch onderhoud aan halfwas en oude bomen.

Ervenabonnement Afgelopen jaren zijn via SLZ meer dan 1000 streekeigen erven opgeknapt via het project “herstel streekeigen erven “ of anderszins. De deelnemende eigenaren hebben op het erf diverse streekeigen landschapselementen aangelegd of hersteld zoals een poel, Zeeuwse haag, laanbeplanting of een hoogstamboomgaard. Voor de instandhouding van de diverse landschapselementen is het noodzakelijk dat onderhoud plaatsvindt. Probleem Op diverse herstelde erven worden landschapselementen niet regelmatig onderhouden. Vaak ontbreekt bij de eigenaar de kennis ( en soms ook de tijd) wat wanneer aan deze elementen moet gebeuren. Doel Een eenvoudig abonnement systeem voor periodiek advies. Inzet SLZ 60 uur algemene uitwerking / PR. 250 uur medewerkers voor opstellen adviezen. 400 uur medewerkers voor uitvoerend werk. 20 dagen uitvoerend werk voor vrijwilligersgroep. Looptijd: Resultaat:

Onbeperkt In 2015 hebben 80 eigenaren een ervenabonnement.


52

VOL overeenkomsten SLZ sluit onderhoudsovereenkomsten voor kleine landschapselementen met particuliere eigenaren. De eigenaar verzorgt zelf het onderhoud en ontvangt daarvoor van SLZ een vergoeding. SLZ sluit de overeenkomsten, controleert en betaalt uit. Inzet SLZ 380 uur medewerkers voor sluiten, verlengen, controleren overeenkomsten; 300 uur administratieve verwerking. Looptijd: Onbeperkt Resultaat: Eind 2015 400 contracten voor onderhoud van: 400 veedrinkputten 10.000 knotbomen 25.000 meter heg en houtwal 25.000 m2 dijk en rietland 16.000 m2 hakhout/elzenmeet 200 hoogstamfruitbomen

COMMUNICATIE EN KENNIS Algemeen. Educatie

( 1.700 uur totaal, totale kosten € 140.000)

200 uur.

Om kennis te verhogen en te behouden bieden we diverse educatieve activiteiten aan voor medewerkers en vrijwilligers van de stichting. De communicatiemedewerkers initiëren en geven inhoudelijke ondersteuning bij cursussen. Zij plannen en organiseren cursussen en verzorgen het benodigde documentatiemateriaal. Naast de verplichte cursussen (o.a. ARBO) zijn er diverse basiscursussen die, naargelang de vraag, worden aangevuld met actuele zaken vanuit de doelgroep.

Communicatie

500 uur.

De activiteiten van de afdeling communicatie richten zich op het geven van voorlichting en het creëren van draagvlak bij de bevolking en subsidiegevers. In 2015 zullen weer activiteiten worden opgezet richting overheden (Provinciale Staten, gemeenten, waterschap) met als doel deze partijen meer bekend te maken met het werk van de stichting. De afdeling is verantwoordelijk voor de vormgeving van de communicatie en organiseert bijeenkomsten, lezingen en excursies. Informatieverstrekking en draagvlak creëren gebeurt d.m.v. inzet van diverse communicatiemiddelen, als persberichten, website, contactblad, folders. We bieden ondersteuning van medewerkers bij communicatie in projecten (zoals bij uitnodigingen, persmomenten), zowel schriftelijk als procesmatig. Gedurende het jaar komen er altijd veel onverwachte zaken op de afdeling af. Gezien de beperkt beschikbare tijd is het elke keer afvragen of en hoe we er mee omgaan. Het is belangrijk communicatie vanuit projecten beter in de projecten te integreren, zowel in bestaande als nieuwe projecten. De benodigde tijd kan dan ook op de projecten worden weggeschreven. Een deel van de basisuren blijft daardoor beschikbaar voor ongeplande, onvoorziene zaken.

Kennis en kwaliteit

400 uur

De afdeling richt zich op kwaliteitsontwikkeling van de organisatie en haar activiteiten. Bij alle activiteiten van SLZ wordt gestreefd naar een goede kwaliteit. Medewerkers Kennis initiëren en leveren inhoudelijke input aan collega’s (intern), maar ook aan andere organisaties (extern). Kennis over natuur en streekeigen landschap, landschapselementen, beleid, weten regelgeving is van groot belang voor het kunnen geven van de juiste adviezen, het kunnen toetsen van producten, het monitoren van resultaten van uitgevoerde werkzaamheden en voor het bedenken en realiseren van nieuwe activiteiten. Deze kennis valt ook te benutten bij het volgen en waar nodig en mogelijk beïnvloeden van plannen van overheden. Het is voor het leveren van goed advies, belangrijk dat kennis beschikbaar en toegankelijk is. Aanwezige kennis moet toegankelijk worden gemaakt en worden gedeeld. Ontbrekende kennis kan door middel van educatie en kennisuitwisseling (intern en extern) worden verworven. Er is behoefte aan een bredere kennis en inzet daarvan binnen de gehele organisatie. Deze kennis wordt benut bij het verstrekken van adviezen aan eigenaren van landschapselementen. Om de kwaliteit te verbeteren, ontwikkelt de afdeling ook enkele workshops.


53

Ken je erf Doel Doel is het bundelen van de krachten van de eigenaren van erven en het opbouwen van een duurzame relatie van SLZ met de eigenaren. Samen kunnen we dan de landschappelijke kwaliteit van de streekeigen erven voor langere tijd waarborgen. Inhoud In het project zijn diverse onderdelen opgenomen: - cursus hoogstamfruitbomen 2 x - cursus streekeigen erven 1 x - publieksdag hoogstamfruit 4 x - buitenlui actief: 2 x een activiteit in 4 regio’s Inzet SLZ 600 uur medewerkers voor coördinatie/organisatie. Looptijd: 2015 Resultaat Contacten tussen eigenaren onderling en tussen eigenaren en SLZ zijn verbeterd. Eén van de publieksdagen hoogstamfruit zal volgens planning deel uitmaken van een gezamenlijk met Stichting het Zeeuwse Landschap en Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland te organiseren erfgoeddag in het landschap.

CULTUURHISTORISCH EN AARDKUNDIG LANDSCHAPSBEHEER (1.000 uur totaal, totale kosten € 75.000)

Zeeuwse Ankers. Met het project Zeeuwse Ankers, wordt de komende jaren vorm gegeven aan de Culturele Biografie van Zeeland. Het biedt inwoners en bezoekers de mogelijkheid Zeeland beter te leren kennen. Mensen ontmoeten elkaar in musea, bij monumenten, tijdens festivals en in het cultuurlandschap. Ze delen ervaringen en belevenissen, vertellen verhalen en genieten van het Zeeuwse erfgoed en de Zeeuwse cultuur in al hun facetten. Inwoners of bezoekers kunnen zich zo een beeld vormen van de omgeving en de ontwikkelingsgeschiedenis van het gebied. De Culturele Biografie legt verhalen bij het erfgoed vast en maakt ze beschikbaar voor iedereen. Inwoners worden gestimuleerd hieraan bij te dragen. Zie www.zeeuwseankers.nl Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland is coördinator van het project en werkt samen met vele andere organisaties, waaronder Stichting Landschapsbeheer Zeeland. Elke deelnemende organisatie wordt gevraagd verhalen te plaatsen op de site van Zeeuwse Ankers en daarmee ankerplaatsen aan te wijzen. SLZ heeft geen eigendommen. Ankerplaatsen zullen zich daarom altijd op het terrein van anderen bevinden. SLZ kan een rol spelen in het verzamelen van de verhalen van de ankerplaatsen en deze via de website beschikbaar stellen. Doel 15 verhalen van eigenaren op de site van Zeeuwse ankers publiceren via het invoeraccount van SLZ, 5 in 2014 en 10 in 2015. Inzet SLZ In 2015 100 uur.

Streekeigen erfgoed en vrijwilligers. Vrijwilligers leveren een belangrijke bijdrage aan het creëren van draagvlak voor landschap en erfgoed. Ze inventariseren, verzamelen kennis en voeren onderhoud en herstelwerkzaamheden uit. Verspreid door Zeeland zijn vrijwilligers actief op verschillende manieren met verschillende onderwerpen. De een is alleen maar bezig met grenspalen, terwijl de ander breed actief is met verschillende typen objecten. Vrijwilligers handelen ook meldingen af die worden gedaan bij het Meldpunt Erfgoed Zeeland. Zij bezoeken de objecten, nemen contact op met de melder en koppelen de informatie terug. SLZ ondersteunt en stimuleert alle vrijwilligers waar nodig en mogelijk. Tevens stimuleert SLZ verbreding van het vrijwilligerswerk naar nieuwe elementen. Uitgangspunt voor SLZ is daarbij steeds dat activiteiten uiteindelijk gericht zijn op herstel en onderhoud. Met de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) zal


54

overlegd worden of en hoe de technische expertise van de Monumentenwacht ingezet kan worden ter ondersteuning van de vrijwilligers. Met het Museum voor Oude Technieken in België wordt contact onderhouden. In navolging van de vrijwilligersgroep die zich bezighoudt met beheer van de Zwartenhoekse Zeesluis en omgeving, zijn inmiddels provinciale kerngroepen ontstaan gericht op grensstenen en grenspalen en gericht op kerkterreinen en begraafplaatsen. Daarnaast is inmiddels een tiental groepen actief, die zich elk met een specifiek kerkterrein/begraafplaats bezighouden. Inzet SLZ In 2015 900 uur medewerkers voor organisatie/coördinatie/onderhoud. In 2015 20 dagen onderhoudsploeg. In 2015 150 vrijwilligers actief, 3.000 uur. Onderdelen: Historische begraafplaatsen en kerkterreinen. Doel Doel is de instandhouding en het herstel en versterking van de kerkterreinen en begraafplaatsen in het Zeeuwse landschap en hun relatie met de omgeving. Door het wegwerken van achterstallig onderhoud en het uitvoeren van herstelwerkzaamheden kunnen de potenties van kerkterreinen en begraafplaatsen benut worden. Naast cultuurhistorische en landschappelijke waarden, kunnen kerkterreinen en begraafplaatsen ook ecologische en toeristisch-recreatieve waarden hebben. Plan van aanpak De opbouw van vrijwilligersnetwerken rond oude begraafplaatsen en kerkterreinen wordt in 2015 voortgezet. SLZ zal uitvoering coördineren, begeleiden of zelf ter hand nemen in overleg met vrijwilligers, aannemers en eigen medewerkers. Voor de vrijwilligers, omwonenden en eigenaren worden educatieve activiteiten opgezet. Via informatiebijeenkomsten, persberichten, het organiseren van een publieksdag of –excursie, het realiseren van informatievoorzieningen wordt bekendheid aan het project gegeven. In het project werkt SLZ samen met organisaties op het gebied van funerair erfgoed. Dit wordt gedaan om kennis en kunde uit te wisselen, en om uiteindelijk toe te kunnen werken naar een onderhoudssysteem per terrein. Dit kan bestaan uit lokale groepjes van vrijwilligers en beroepsmensen, die samen verantwoordelijk zijn voor het onderhoud en behoud van de begraafplaatsen of kerkterreinen. De mogelijkheid om de werkgroepen onder te brengen in een koepel moet onderzocht worden. Er wordt gezocht naar meer mogelijkheden voor financiering van herstel en onderhoud van begraafplaatsen en ondersteuning van de vrijwilligersgroepen. Er wordt een project gericht op behoud en ontwikkeling van biodiversiteit op begraafplaatsen ontwikkeld. Resultaat Werkplannen voor en herstel/onderhoudswerkzaamheden op een tiental terreinen, vrijwilligersnetwerk, informatievoorziening, toegankelijkheid voor publiek. Historische grensstenen, palen en bomen. Algemeen Historische grensstenen/palen zijn kleine cultuurhistorische elementen in het landschap, die iets vertellen over de geschiedenis van de streek. Er zijn er nog veel te traceren. Eigenaren van de stenen weten vaak niet van hun bezit af, laat staan van de moeite die wordt gedaan ze in stand te houden. Ook de waarde van de stenen, de ouderdom of geschiedenis is vaak niet bekend. Daarnaast staan ze tegenwoordig vaak op onlogische plaatsen. Hierdoor verdwijnen de stenen nogal eens of lopen ze makkelijk beschadigingen op. Doel van het project is om de eigenaren te informeren over de waarde van hun bezit, om de grensstenen/palen onder de aandacht van het publiek te brengen, en om onderhoud uit te voeren. Ook bomen zijn vaak gebruikt om grenzen en andere bijzondere plaatsen in het landschap te markeren. De vrijwilligers kunnen in kaart brengen waar nog dergelijke bomen staan (veldinventarisatie, archiefonderzoek), en waar ze verdwenen zijn. De betekenis van de plaats is dan ook vaak vergeten. Plan van aanpak De ondersteuning en verdere opbouw van het vrijwilligersnetwerk rond de grensstenen/palen wordt in 2015 voortgezet, onder andere via het bieden van hulp bij de werkzaamheden en het organiseren van bijeenkomsten en scholingsactiviteiten.


55

De vrijwilligers zorgen voor inventarisatie en controle via bronnenonderzoek en veldwerk. De gegevens worden digitaal gearchiveerd. Zij selecteren stenen waaraan onderhoud nodig is (opknappen, herplaatsen, enzovoorts), en pakken samen met SLZ en bedrijven het onderhoud op. Het accent ligt in 2015 nogmaals op inventarisatie van de grensstenen in de gemeente Hulst. Het herstel wordt opgepakt in samenwerking met de gemeente. In het project wordt verder samengewerkt met de eigenaren, diverse plaatselijk organisaties en instanties, en vrijwilligersgroepen elders in het land. Tenslotte wordt verder gewerkt aan de inventarisatie van locaties van bijzondere bomen, en worden op een aantal plaatsen weer bomen geplant. Resultaat Fysieke controle van alle bekende en nieuw ontdekte stenen Herstelde, herplaatste grensstenen Aanvulling op bestaande lijst met nieuw ontdekte historische stenen Structuur voor behoud van de grenstenen/palen.

BIODIVERSITEIT

(1.350 uur totaal, totale kosten € 114.000)

Basisactiviteiten. Voor boerenlandvogels, uilen, vleermuizen en kustbroedvogels (soorten genoemd in de Leefgebieden benadering), heeft SLZ verschillende activiteiten gepland. In vogelvlucht omvat dit het beschermen van legsels, onderzoek en verbetering van biotoop. Vrijwilligers spelen daarbij een belangrijke rol. Het grootste deel van het basiswerk bestaat dan ook uit het werven, binden en ondersteunen van vrijwilligers (210 uur). SLZ neemt ook in 2015 weer deel aan verschillende overlegstructuren, waaronder het Provinciale soortenbeleid overleg (40 uur).

Steenuil en Kerkuil 2015 De kerkuil komt in heel Zeeland voor. De steenuil komt voor in heel Zeeuws Vlaanderen en de Zak van ZuidBeveland. Op Schouwen-Duiveland en Walcheren leven nog enkele exemplaren. Vooral de steenuil is een soort van kleinschalig agrarisch landschap. De kerkuil heeft zijn biotoop ook in grootschaliger agrarisch gebied. Het aantal kerkuilen neemt langzaam maar zeker toe. Door het plaatsen van kerkuilkasten in boerenschuren vindt deze uil steeds meer broedgelegenheid. De plaatsing en de controle van kerkuilkasten gebeurt door vrijwilligers en ook de administratie van de kasten en de broedgegevens wordt door hen uitgevoerd. SLZ ondersteunt de kerkuilwerkgroepen. Met de steenuil is het minder rooskleurig gesteld. In Zeeuws Vlaanderen komt de steenuil overal verspreid voor. De territoria in de Zak van Zuid-Beveland zijn grotendeels versnipperd en daarbij komt dat er geen uitwisseling bestaat tussen dit gebied en elders. De steenuilbiotopen zijn vaak klein, versnipperd en onvolledig, er is te weinig schuil- en nestgelegenheid.

Inzet SLZ in 2015. 400 uur medewerkers voor organisatie/coördinatie/monitoren . Looptijd. 2015. Resultaat. 1. (Ver)plaatsen van kerkuilkasten (25 per jaar). 2. Maken/plaatsen van kunstmatige schuil- en broedgelegenheid voor de steenuil (25 per jaar). 3. Opzetten en bijhouden van registratiesysteem van particuliere eigenaren steenuilbiotoop. 4. Voorlichting en advies naar particuliere eigenaren.

Diverse soortenprojecten 2015 In overleg met de provinciale werkgroep soortenbeleid worden voor enkele nog nader te bepalen soortgroepen (mogelijk boomkikker en kamsalamander, vleermuis) projecten uitgevoerd. Inzet SLZ in 2015. 700 uur medewerkers voor organisatie/coördinatie/monitoren . Looptijd. 2015.

AGRARISCH NATUUR EN LANDSCHAPSBEHEER. (400 uur totaal, totale kosten € 26.000)

Agrarisch collectief en individueel advies.


56

Ondersteuning agrarisch collectief Zeeland / regionale agrarische natuurverenigingen 320 uur SLZ denkt mee over nieuwe initiatieven, begeleidt lopende activiteiten, studiebijeenkomsten en dergelijke. SLZ levert adviezen aan het Zeeuwse collectief agrarisch natuur en landschapsbeheer. Advisering individuele agrariërs 80 uur SLZ geeft regelmatig adviezen met betrekking tot onderhoud en herstel van kleine landschapselementen. Tevens geeft SLZ op verzoek van de eigenaar ecologische adviezen, waarmee de eigenaar kan bepalen in hoeverre doelstellingen subsidieregeling natuur en landschapsbeheer (snl) gehaald worden.

2. Activiteiten niet gefinancierd via integrale kostensubsidie provincie Zeeland. TOEGANKELIJKHEID PLATTELAND (450 uur, totale kosten € 30.000) Werk voor derden. In opdracht van de gemeente Schouwen Duiveland wordt gewerkt aan realisatie van een ruiternetwerk in de gemeente.

VRIJWILLIGERSWERK/BEWONERPARTICIPATIE (1.110 uur totaal, totale kosten € 86.000)

Werk voor derden. Onder werk voor derden zijn enkele activiteiten in het kader van projecten van Landschapsbeheer Nederland opgenomen. Tevens is het onderhoud van de kantoortuin hierin opgenomen. In totaal betreft het 250 uur.

Samen Groen Gezond Doel Dit project richt zich op de organisatie en begeleiding van groene activiteiten voor mensen met een zorgvraag. SLZ wil een structureel aanbod van groene activiteiten voor diverse maatschappelijke zwakke groeperingen en zorgcliënten realiseren. De groene activiteiten omvatten tal van praktische werkzaamheden in de buitenlucht, die arbeidsintensief zijn en waarvoor veel menskracht nodig is. Voorbeelden: knotten, ecologisch maaibeheer, onderhoud wandelnetwerk en beheerwerkzaamheden in natuurterreinen. Inzet SLZ. In 2015 430 uur voor organisatie/coördinatie/begeleiding uitvoering en uitvoering. Looptijd. 2012 tot en met 2015 Resultaat. Tijdens de looptijd 14.000 uren beheerwerk in natuur en landschap met kwetsbare burgers uit geselecteerde doelgroepen.

Groen en Doen/NL doet Doel De verbreding van het lokaal en regionaal kader voor het organiseren en begeleiden van vrijwilligerswerk en burgerbetrokkenheid in natuur en landschap en het verbeteren van de bestaande faciliteiten voor advies, hulp en praktische ondersteuning bij het organiseren van effectieve en veilige werkdagen. Speciale aandacht is er voor het vrijwilligerswerk rondom soorten. Voorbeelden: opzetten teams wandelnetwerk, (bewoners) groepen rond begraafplaatsen, ommetjes, verstrekken veiligheidsmaterialen, versterking van de steenuil en kerkuilbescherming Inzet SLZ. In de projectperiode 430 uur voor organisatie/coördinatie/begeleiding uitvoering, het geven van directe werkinstructies, het verzorgen van diverse cursussen. Looptijd. 2015 Resultaat. Er zijn nieuwe vrijwilligers/vrijwilligersgroepen actief in groen en landschap Er zijn nieuwe coördinatoren / begeleiders van vrijwilligers actief.


57

Bestaande netwerken van vrijwilligers zijn versterkt

PARTICULIER NATUUR EN LANDSCHAPSBEHEER. NATUUR EN LANDSCHAPSBEHEER OVERHEDEN. (550 uur totaal, totale kosten € 53.000)

Werk voor derden. Diverse onderhoudsplannen, inventarisaties voor gemeenten en waterschappen (300 uur). - Opstellen onderhoudsplannen voor enkele terreintjes van diverse gemeenten/waterschappen. - Inventarisatie van een aantal kleine landschapselementen van Waterschap Zeeuwse Eilanden

D’Aegen Walcheren, fase 2 Doel Aanleg van diverse streekeigen landschapselementen in het zoekgebied op Walcheren op eigendom van boeren en particulieren. Door aanleg van de landschapselementen willen we de natuur en landschapswaarden van het agrarisch cultuurlandschap van Walcheren verhogen. Om deelnemers te werven op Walcheren zal SLZ boeren en particuliere grondeigenaren in het gebied benaderen via de pers en worden eigenaren rechtstreeks benadert. Voor de aanleg van de landschapselementen zullen contracten voor 8 jaar worden afgesloten, waarin de aanleg is opgenomen en algemene voorwaarden en onderhoudsrichtlijnen. Inzet SLZ In 2015 250 uur medewerkers voor benaderen deelnemers, opstellen plannen en begeleiden uitvoering. In 2015 10 dagen onderhoudsploeg. Looptijd: 2015-2016 Resultaat:

12 nieuwe landschapselementen aangelegd (heggen, kleine bosjes, veedrinkputten).

COMMUNICATIE EN KENNIS Werk voor derden.

( 600 uur totaal, totale kosten € 43.000)

In opdracht van diverse overheden en terreineigenaren wordt gewerkt aan monitoring van flora en fauna. Aan de hand van de verzamelde gegevens kan kwaliteit geëvalueerd worden en beheer worden bijgesteld. Verder worden in opdracht van enkele particuliere eigenaren plannen gemaakt in het kader van Natura 2000 -PAS (programmatische aanpak stikstof). In totaal betreft het 300 uur.

Lekker landschap Lekker landschap is een door Landschapsbeheer Nederland uitgevoerd landelijk project. SLZ verzorgt het Zeeuwse gedeelte. Doel Doel is de stads- en dorpsbewoners dichter bij natuur/landschap te brengen, gebruik makend van het verband tussen voedsel en natuur/landschap. Inhoud Centraal in het project staat het beleven van het (eetbare) landschap door middel van Foodwalks (maaltijdwandelingen/fietstochten), die als zelfstandig, aantrekkelijk product in de markt worden gezet. Daarbij wordt samengewerkt met winkels, boerenbedrijven, gemeenten en scholen. Inzet SLZ Looptijd:

300 uur medewerkers voor coördinatie/organisatie. 2013 t/m 2016

Resultaat In Zeeland is tijdens de looptijd van het project het volgende gerealiseerd: - op 4 locaties zijn eetbare gewassen aangeplant - er wordt samengewerkt met 5 à 10 boerenbedrijven/winkels - er zijn 3 maaltijdwandelroutes en 2 maaltijdfietsroutes gerealiseerd - er zijn 8 maaltijdtochten georganiseerd


58

CULTUURHISTORISCH EN AARDKUNDIG LANDSCHAPSBEHEER (150 uur totaal, totale kosten € 60.000)

Herstel cultuurhistorische elementen. De laatste tientallen jaren zijn veel kleine cultuurhistorische elementen verdwenen. Landschap en erven veranderden als gevolg van de schaalvergroting en mechanisatie. Elementen als bruggetjes, sluisjes, historische grenspalen, kerkenpaden, bakkeetjes, welputten en hekken verdwenen of werden niet meer onderhouden. Steeds meer dringt nu het besef door dat we, wat er nog is aan kleine historische elementen op de boerenerven en in het buitengebied, moeten behouden. Het zijn stukjes geschiedenis uit de eigen streek, die de aantrekkelijkheid en afwisseling verhogen en een bijdrage leveren aan de beleving van het landschap. Doel van het project - leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de basiskwaliteit van het landelijk gebied door middel van herstel van kleine cultuurhistorische elementen. - verhogen betrokkenheid bij en waardering van kleine cultuurhistorische elementen in de eigen omgeving; betrokkenheid van eigenaren, overige bewoners en gemeenten. - informatie verzamelen en verstrekken over de elementen en richtlijnen geven voor herstel er van met het oog op behoud van de cultuurhistorische waarde. Inzet SLZ Looptijd

In 2015 150 uur medewerkers voor organisatie/coördinatie. Onbeperkt.

Resultaat In 2015 herstel van 5 kleine cultuurhistorische elementen op erven en in het buitengebied. Samenwerkingsverband SLZ, Stichting Cultureel erfgoed Zeeland, Boerderijenstichting Zeeland en andere organisaties afhankelijk van het type element (Stichting Vrienden van de Travalje of Werkgroep Industrieel Erfgoed Zeeland).

BIODIVERSITEIT

(700 uur totaal, totale kosten € 63.000)

Oude fruitrassen/dorpsboomgaarden. Oude fruitrassen Fruitteelt op kleine of grote schaal is een agrarische activiteit die al jaren veel voorkomt in Zeeland, en die ook al lang een belangrijke rol speelt in het landschap. Vroeger waren het met name de vele kleine hoogstamboomgaarden bij de boerderijen en rond de dorpen, tegenwoordig zijn het natuurlijk ook de vele moderne productieboomgaarden. Met name de perenteelt kent zijn zwaartepunt in Zeeland. De gemeente Borsele is de Nederlandse gemeente met de meeste hectaren fruitteelt binnen haar grenzen! SLZ heeft contact met vele eigenaren van hoogstamfruitboomgaarden voor het herstel van oude hoogstamboomgaarden of aanleg van nieuwe, verzorgen van het onderhoud of de aanplant van jonge bomen. Inmiddels is één en ander bekend over de rassen die vroeger aangeplant zijn in de Zeeuwse hoogstamboomgaarden. Door de jaren heen, zijn via mondelinge overlevering, hoogstamabonnementen en determinatiedagen veel namen opgedoken. Vaak gaat het om zeer oude bomen waar er in Zeeland (en soms in Nederland) slechts enkele van zijn. Het is uit het oogpunt van diversiteit (genenmateriaal) en historie, belangrijk dat deze rassen behouden blijven. Meestal zijn deze rassen niet als jonge boom in de handel verkrijgbaar en loopt het behoud ervan gevaar. SLZ , diverse andere partijen en vrijwilligers doen onderzoek naar de typische Zeeuwse rassen en zorgen door middel van een entprogramma voor behoud en vermeerdering van deze rassen. Onderdelen: 1. Gegevens Herzien en uitbreiden van de bestaande lijst van typisch Zeeuwse hoogstamfruitrassen Opzetten goed databasesysteem van de standplaatsen van bijzondere rassen 2. -

De bomen Opsporen van bijzondere oude hoogstamrassen Opkweken van een geselecteerd aantal bijzondere rassen (door een Zeeuwse kweker)


59

-

-

Aanleggen van hoogstamboomgaarden (collectieboomgaarden) die als historische collectie en genenbank kunnen dienen (de collectie oude rassen zal altijd slechts een deel van de hoogstambomen in de boomgaard omvatten, een ander deel zal bestaan uit meer algemene rassen) Na aanleg zorgen voor onderhoud van de collectieboomgaarden (via project hoogstamabonnement)

3. -

De vrijwilligers Opbouwen en blijvend ondersteunen van een vaste vrijwilligersploeg voor determinatie en inventarisatie oude rassen

4. -

Bekendheid De waarden van oude Zeeuwse hoogstamfruitrassen bekend maken Contact leggen en onderhouden met andere Nederlandse en Vlaamse organisaties die zich bezighouden met oude hoogstamfruitrassen

Activiteiten 2015: Via project hoogstamabonnement worden de collectieboomgaarden onderhouden. De vaste vrijwilligersploeg voor determinatie wordt ondersteund De vrijwilligers werken verder aan opsporen en determineren Er worden waar mogelijk collectieboomgaarden uitgebreid en collectieboomgaarden nieuw opgezet, dit laatste met name in de regio Noord en Midden Zeeland, teneinde tot een goede spreiding over de provincie te komen. Waar mogelijk wordt dit gecombineerd met een dorpsboomgaard.

Dorpsboomgaarden Hoogstamboomgaarden zijn karakteristiek in het landschap van Zeeland. SLZ is al jaren bezig om de hoogstamboomgaard een gewaardeerd landschapselement te maken door aanleg, beheer en onderhoud. Dit karakteristieke element in het landschap verdient nog meer aandacht. We willen dit op zoveel mogelijk plaatsen in Zeeland zichtbaar maken. Hoogstamboomgaarden kunnen een paradijsje vormen voor velen:  Voedselparadijs: eten voor vele soorten van mens tot dier.  Stilte paradijs: rust en ruimte, zingende vogels.  Schuilparadijs: verstopplek voor dieren, insecten, planten en mensen; voor elkaar of voor de regen.  Toekomstparadijs: door hoogstamfruitbomen te koesteren (collectie), kunnen we met genenbanken oude rassen bewaren.  Welzijnsparadijs: ruimte, bloesems, een lust voor het oog, beleef de smaak van vroeger.  Gezondsheidsparadijs: lopen, kijken, werken, genieten.  Visieparadijs: CO2 compensatie en behoud van oude rassen in 1 keer geregeld. Doel. SLZ streeft er naar dat er in of nabij elk dorp/elke stad in Zeeland een karakteristieke hoogstamfruitboomgaard komt, die minimaal enkele malen per jaar toegankelijk is voor publiek via excursies of kennisdagen of events, waarbij de beleving en de smaak van vroeger van oude hoogstamfruitrassen centraal staan. Randvoorwaarde hierbij is wel dat er een geïnteresseerde groep bewoners moet zijn in betreffend dorp/stad. SLZ doet het immers niet alleen! Doel van het project is ook het opzetten van een netwerk van betrokken burgers, welke zich inzetten voor hun landschap. Boomgaarden worden bij voorkeur aangelegd op locaties die makkelijk toegankelijk zijn (langs de rand van dorp of stad of langs een wandel- of fietsroute). Ook bestaande boomgaarden die aan deze criteria voldoen zijn op te nemen in het project. Samenwerkingspartners: Gemeenten, terreinbeheerders, buurtverenigingen, scholen, bewonersgroepen, pomologische verenigingen, boomkwekers, fruittelers. Inzet SLZ in 2015. 700 uur medewerkers voor de diverse werkzaamheden; 60 dagen onderhoudsploeg. Looptijd: onbepaald Activiteiten 2015 Contact leggen met potentiële samenwerkingspartners Inventarisatie hoogstamboomgaarden die als dorpsboomgaard kunnen dienen


60

-

Ontwikkelen promotiemateriaal Aanpassen/inrichten 10 boomgaarden In elke boomgaard minstens één publieksactiviteit organiseren

Interregprojecten biodiversiteit Samen met partners in Zeeland, Noord Brabant, Vlaanderen en Engeland wordt gewerkt aan drie in het kader van verschillende nieuwe Interregprogramma’s in te dienen projecten. Alle drie projecten vallen binnen het thema biodiversiteit. Onderdelen van de projecten zijn onder meer: in pilotgebieden inrichten van biotopen voor kamsalamander, steenuil, kerkuil, vleermuizen; tijdelijke natuur op bedrijfsterreinen, bevorderen biodiversiteit op recreatiebedrijven, uitbouwen vrijwilligersnetwerken inventarisatie patrijzen en andere akkervogels. De voorbereiding is gestart in 2014, in de loop van 2015 wordt duidelijk of de projecten gehonoreerd worden. Inzet SLZ in 2015. Nog onbekend uur medewerkers voor de diverse werkzaamheden.

3. Totaal overzicht onderhoud, herstel en aanleg. Door middel van alle in voorgaande hoofdstukken beschreven activiteiten wordt naar verwachting gewerkt aan onderhoud, herstel, aanleg van de volgende landschapselementen.

landschapselement

aard werk

hoeveelheid

knotbomen

knotten planten beschermen

4.500 stuks 2.000 stuks 1.000 stuks

heggen

onderhoud herstel en aanleg bacterievuurcontrole

20.000 meter 7.500 meter 60.000 meter

hoogstamfruitbomen

snoeien planten beschermen

2.000 stuks 500 stuks 250 stuks

grenslinden hakhout kleine bosjes veedrinkputten rietland/vochtig grasland dijkberm streekeigen erven historische buitenplaatsen cultuurhistorische elementen begraafplaatsen/kerkterreinen wandelnetwerk/ommetjes wandelnetwerk/ommetjes

klein onderhoud afzetten snoeien, dunnen schonen/graven maaien maaien/achterstallig onderhoud onderhoud, herstel,aanleg onderhoud herstel/achterstallig onderhoud herstel, onderhoud realisatie routes/paden onderhoud paden

150 stuks 3 hectare 15 bosjes 20 stuks 10 hectare 30 hectare 125 erven 5 stuks 25 stuks 20 stuks 75 kilometer 2.300 kilometer


61

Jaarverslag 2014 Krachten bundelen voor het landschap in Zeeland

Recommend Documents