Jaarverslag 2012 Home-Start Geldermalsen en Tiel
Humanitas afd. Tieler-en Culemborgerwaarden Home-Start Lekbandijk 29 4119 RA Ravenswaaij
[email protected]
1
Inhoud 1. INLEIDING ................................................................................................................................................ 3 1.1 Home-Start in Nederland ............................................................................................................... 3 1.2 Doelgroep ............................................................................................................................................ 4 1.3 Doelstelling ......................................................................................................................................... 4 1.4 Home-Start en Welzijn Nieuwe Stijl........................................................................................ 4 1.5 Home-Start Geldermalsen en Tiel........................................................................................... 5 2. DE OVERLEG - EN ONDERSTEUNINGSSTRUCTUUR ......................................................... 6 2.1 Lokale situatie bij Home-Start Geldermalsen en Tiel ......................................................... 6 2.2 Regionaal ............................................................................................................................................. 7 2.3 Landelijk .............................................................................................................................................. 8 2.3.1 Jaarlijkse Landelijke Home-Startdag ............................................................................ 8 3. DE VRIJWILLIGERS.............................................................................................................................. 9 3.1 Kenmerken van het werk van de vrijwilligers.................................................................. 9 3.2 Investeren in vrijwilligers .......................................................................................................... 9 3.2.1 Kennismakingsgesprek .................................................................................................... 10 3.2.2 Voorbereidende cursus .................................................................................................... 10 3.2.3 Groepsbijeenkomsten ....................................................................................................... 11 3.2.4 Individuele begeleiding.................................................................................................... 11 3.3 Vrijwilligers van Home-Start Tiel en Geldermalsen ................................................... 12 3.3.1 Aantal en herkomst vrijwilligers 2012.................................................................... 12 3.3.2 De voorbereidende cursus ............................................................................................. 13 3.3.3 De groepsbijeenkomsten................................................................................................. 13 3.3.4 Locatie en faciliteiten ........................................................................................................ 14 4. DE HOME-START GEZINNEN ...................................................................................................... 15 4.1 De ondersteuningsvraag .............................................................................................................. 15 4.2 Aanmelding gezinnen................................................................................................................... 15 4.3 Home-Start gezinnen in Tiel en Geldermalsen................................................................... 16 5. VERWIJZERS en PR .......................................................................................................................... 19 5.1 Samenwerking................................................................................................................................. 19 5.2 Verwijzers Home-Start Geldermalsen en Tiel .................................................................... 20 5.3 PR ........................................................................................................................................................ 21
2
1. INLEIDING Home-Start is ruim 25 jaar geleden ontstaan in Engeland als aanvulling op de professionele hulp- en dienstverlening. Margaret Harrison, de grondlegster van Home-Start, werkte lange tijd als vrijwilligster in een buurtcentrum in Leicester. De gezinnen waarmee zij in aanraking kwam, waren veelal cliënten van de professionele hulpverlening. De gezinnen zagen haar als een andere ouder of vriendin. Zij nodigden haar thuis uit om te praten. Van groot belang was dat de gesprekken thuis in een vertrouwde omgeving plaatsvonden. Vanuit de behoefte en vraag van ouders heeft zij haar praktijkervaring ontwikkeld tot een methodiek die in vorm en uitgangspunten dicht bij de gezinnen blijft en zeer goed overdraagbaar is naar de vrijwilligers. 1.1 Home-Start in Nederland In 1992 achtte het ministerie van VWS de methodiek van Home-Start waardevol en bruikbaar in Nederland als hulpvariant in het kader van opvoedingsondersteuning aan huis. Home-Start komt tegemoet aan een aantal uitgangspunten van de jeugdzorg in Nederland, zoals het bieden van vroegtijdige hulp in de eigen omgeving, gezinsgerichte opvoedingssteun op maat en het versterken van de mantelzorg. In 1993 werd gestart met een drietal proefprojecten in Limburg, waarbij het NIZW als projectontwikkelaar werd aangesteld, daarbij ondersteund door de Limburgse steunfunctieorganisatie Symbiose. In 1996 is sprake van een verlengde experimentperiode waarin diversiteit en variëteit worden aangebracht bij de keuze van proefprojecten in Amersfoort, Emmen en Rotterdam. In 1997 waren de ervaringen vanuit de proefprojecten zo positief dat men heeft gekozen voor een landelijke implementatie van het project Home-Start. Vanuit verschillende organisaties en instellingen op lokaal/regionaal en provinciaal niveau zijn samenwerkingsverbanden ontstaan voor de financiering en uitvoering van de Home-Start projecten. In 2008 is in de regio Gelderland en Overijssel het 10 jarig bestaan gevierd, waarbij de heren Esmijer en Ranter, gedeputeerden van de provincie, de opening hebben verricht. De coördinatoren, vrijwilligers van Home-Start, bestuursleden van Humanitas en verwijzers uit Gelderland en Overijssel waren hiervoor uitgenodigd en een aantal van hen heeft deelgenomen aan het feest. In 2009 bestond Home-Start 15 jaar in Nederland! Sinds 2009 spant de afdeling Humanitas Culemborger en Tielerwaarden zich in, om Home-Start in deze regio op te zetten. Met succes , want in het najaar van 2010 is Home-Start in Tiel en Geldermalsen van start gegaan.
3
1.2 Doelgroep Home-Start is er voor alle ouders met ten minste één kind tot zeven jaar die behoefte hebben aan ondersteuning, ongeacht achtergrond, geloof, inkomen of etniciteit. Het gaat om een preventie project dat voorziet in een aanbod van (opvoeding)ondersteuning in een vroeg stadium. Home-Start is een voorziening die er op gericht is gezinnen te activeren, “sterker te maken” en te ondersteunen in het opbouwen van (ondersteunende) sociale netwerken. De inzet van een Home-Start vrijwilliger is niet aan tijd gebonden. Tijd en aandacht voor het gezin vormen de kracht van Home-Start. Gezinnen kunnen zich in principe zelf aanmelden voor Home-Start. Daarnaast kunnen de reguliere verwijzers Home-Start aanbieden als ondersteuningsmogelijkheid. 1.3 Doelstelling De betekenis van Home-Start ligt in het versterken van sociale steunstructuren, gezinsgerichte ondersteuning, opvoedingsondersteuning, preventie en in de vraaggerichte werkwijze. Deze activerende methodiek sluit bovendien uitstekend aan bij de beleidsontwikkeling op landelijk, provinciaal en gemeentelijk terrein. Vrijwilligers die zelf ervaring hebben met het opvoeden van kinderen, ondersteunen de gezinnen. De vrijwilligers van Home-Start stimuleren ouders de kracht te (her)vinden om moeilijke situaties het hoofd te bieden en (weer) greep te krijgen op het eigen leven, door het vergroten van het zelfvertrouwen van ouders en het versterken van hun sociale relaties. Het doel is voorkomen dat er ernstigere en langdurige problemen ontstaan in een gezin, in die zin werkt Home-Start preventief. Een basale overtuiging die ten grondslag ligt aan Home-Start, is dat ouders over voldoende mogelijkheden beschikken om hun kinderen adequaat te begeleiden en op te voeden. 1.4 Home-Start en Welzijn Nieuwe Stijl De vrijwilligers van Home-Start leren als belangrijkste uitgangspunt dat zij “op de handen zitten”. Zij worden getraind, om niets over te nemen van het gezin waar zij ondersteuning bieden. Dat komt overeen met het streven van de overheid voorzieningen te richten op het versterken van het zelfregelend vermogen van de burger. Ook het versterken van het sociale netwerk past bij het betrekken van de eigen sociale omgeving bij de ondersteuning. Home-Start heeft als basis het vertrouwen in (het hervinden van) de eigen kracht van de ouder. Vanuit het principe dat het tijdelijke steuntje in de rug , zichzelf overbodig maakt. Dit doen we door tijd en aandacht te geven, te deproblematiseren en ouders te wijzen op hun eigen kracht. Focussen op wat goed gaat en wat er wel binnen het bereik van het gezin en hun omgeving ligt, vergroot het zelfvertrouwen van de ouders. De vraag achter de vraag is een speerpunt van Home-Start: Doordat de vrijwilliger vanuit gelijkwaardigheid en vertrouwen, bij de ouders thuis komt, is er ruimte om deze vraag te onderzoeken en daarbij aan te sluiten. 4
De vrijwilligers kunnen, zonodig met hulp van de coördinator, gezinnen wijzen op mogelijkheden in hun eigen buurt die een vraag zouden kunnen beantwoorden. Eventueel gaan zij samen direct op die oplossing af. Zo hebben afgelopen jaar enkele Home-Start gezinnen hun wereld kunnen vergroten d.m.v. een PC waarvoor de vrijwilliger hen op de mogelijkheden bij Dynamiek had gewezen; zijn een aantal Home-Start moeders uit hun isolement gekomen door (samen met de vrijwilliger) de stap naar ontmoetingsplaats buitenshuis te zetten. De resultaatgerichtheid van Home Start blijkt uit dat de meeste Home-Start gezinnen na ondersteuning weer zelfstandig verder kunnen.1 Gezinnen die niet binnen Home-Start passen of meer ondersteuning nodig hebben, worden doorverwezen. Tijdens de thema-terugkombijeenkomsten voor de vrijwilligers, komt regelmatig de ruimte voor de professional aan bod in de deskundigheidsbevordering (zie hierna 3.3.2) Home-Start werkt niet alleen binnen het CJG nauw samen met andere organisaties: Informeel en formeel is tevens herkenbaar in alle netwerkcontacten die HomeStart met andere organisaties onderhoudt en in aanhoudende verdieping van kennis van de sociale kaart. .
1.5 Home-Start Geldermalsen en Tiel Oktober 2010 is het project gestart, waarmee 2012 het 2e jaar is dat Humanitas Tieler-en Culemborgerwaarden Home-Start uitvoert. Het verslag is bedoeld om de gemeenten Geldermalsen en Tiel, organisaties waarmee wordt samengewerkt , Humanitas en het Landelijk Steunpunt HomeStart, op de hoogte te brengen van de activiteiten in 2012. Home-Start is toegankelijk voor alle gezinnen in Tiel of Geldermalsen die aan de algemene criteria van Home-Start voldoen. De gemeente Tiel heeft voor 16 uur subsidie verleend en de gemeente Geldermalsen voor 10 uur. Volgens de landelijk Home-Start richtlijnen gaat men uit van een verhouding van 1:1 voor vrijwilligers en 1:1,5 voor gezinnen. Dit betekent dat de coördinator met een contract van 10 resp. 16 uur, 10 resp. 16 vrijwilligers kan aansturen en tussen de 10 en 15 resp. 16 en 24 gezinnen kan ondersteunen, wanneer het project volledig draait.
1 Onderzoek SCO Kohnstaminstituut: Door Home-Start vermindert de stress in het gezin, concrete problemen worden opgelost: in 86% van de gezinnen werd het beoogde doel bereikt, moeders voelen zich pedagogisch competenter.
5
2. DE OVERLEG - EN ONDERSTEUNINGSSTRUCTUUR Home-Start is een programma dat gelaagd is opgebouwd; de projecten zijn ingebed in een lokale/regionale, provinciale en landelijke overleg- en ondersteuningsstructuur. De verschillende overlegvormen hebben een functie bij het in de praktijk brengen van de uitgangspunten, richtlijnen en kwaliteitseisen van Home-Start. Op alle niveaus is er sprake van een voorbereidingscursus, van groepsbijeenkomsten en individuele begeleiding. De uitgangspunten hiervan zijn: Eigen maken en ontwikkelen van de Home-Start methodiek. Uitwisseling van de praktijkervaring. Signaleren van knelpunten vanuit de Home-Start praktijk. Het tot stand brengen van een gezamenlijke afstemming rond de uitvoering en organisatie van Home-Start in Nederland. 2.1 Lokale situatie bij Home-Start Geldermalsen en Tiel Voor Tiel en Geldermalsen is de coördinator aangesteld voor in totaal 26 uur. Vanuit het district Oost van Humanitas wordt de coördinator ondersteund door mevr. Jitske Stegen. En door de plaatselijke afdeling van Humanitas mevr. Corrie Bruin, vertegenwoordiger voor Home-Start vanuit het bestuur van Humanitas afdeling Tieler- en Culemborgerwaarden . Het Home-Start project werd vanuit de opstartfase gesteund door een opstartgroep. Deze groep had o.a. voor het creëren van draagvlak contacten met verschillende organisaties en instellingen uit de regio. Inmiddels is Home-Start onderdeel van het CJG. Daar zijn de volgende contacten met de coördinator uit voortgekomen dan wel aan toegevoegd en onderhouden:
Humanitas afdeling Tieler- en Culemborgerwaarden en District Oost Gemeente Tiel en Gemeente Geldermalsen en de Provincie Gelderland Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland Consultatiebureaus Vielinq Steunpunt Vrijwilligerswerk Tiel bij Mozaïek Steunpunt Vrijwilligerswerk Geldermalsen bij SWO Verloskundigenpraktijken Coördinatoren Peuterspeelzalen Tiel en Geldermalsen Wijkcentrum Hertogenwijk (Tiel); Dynamiek(Tiel); Klokhuis (Beesd) Voedselbank Kinderopvang KRBV en kinderopvang t Hofje Scholen vanuit CPOB; SKOR; OPOR Bibliotheek Rivierenland Vluchtelingenwerk MEE Pro Persona Indigo 6
2.2 Regionaal Per regio zijn ‘ondersteuningsfunctionarissen’ gekoppeld aan een of meerdere Home-Startprojecten. De ondersteuners hebben een dienstverband bij een provinciale ondersteuningsinstelling zoals Spectrum of bij Humanitas. De taak van de ondersteuners ligt in het verlengde van het Home-Start project. Zij zijn een aanspreekpunt voor de coördinator van het plaatselijk Home-Start project en geven ondersteuning op die gebieden waarvoor de coördinator een beroep op hen doet. De ondersteuners zijn mede gericht op de voorwaardenscheppende functies van een Home-Start project. Daarnaast hebben zij een taak in het onderhouden van contacten met andere organisaties die bij Home-Start betrokken zijn. Verder coördineren zij éénmaal per twee maanden het regionale coördinatorenoverleg. Op de agenda staan: uitwisseling van informatie, ervaring, ontwikkelingen, kwaliteit, registratie en deskundigheidsbevordering. In Tiel en Geldermalsen valt Home-Start onder Humanitas District Oost. Mevr. Jitske Stegen , consulent maatschappelijke activering van Humanitas District Oost, is de ondersteuner van Home-Start Tiel en Geldermalsen. In 2012 heeft de coördinator alle regionale bijeenkomsten bijgewoond. Thema’s zoals o.a. aantrekkingskracht van terugkombijeenkomsten voor de vrijwilligers; oplossingsgericht werken; de dynamiek van de dramadriehoek; kwamen aan bod. Daarnaast heeft de coördinator het congres Opvoeden als Samenspel van ZonMW met diverse workshops bijgewoond.
7
2.3 Landelijk Home-Start Nederland kent een stuurgroep die beleidslijnen uitzet op basis van actuele ontwikkelingen en kansen. De landelijke stuurgroep Home-Start heeft de overleg- en ondersteuningsstructuur mede voorbereid en vormgegeven. In deze groep waren vertegenwoordigd: het NIZW, Symbiose, Stichting Spel en Opvoeding, Humanitas en het ministerie van VWS. In het voorjaar 1998 heeft men gekozen voor een landelijk steunpunt Home-Start dat de landelijke ondersteuningstaken organiseert en coördineert vanuit de HomeStart projecten in samenwerking met de ondersteuningsfunctionarissen en de Home-Start coördinatoren. Daarnaast heeft men gekozen voor een Landelijke Adviesgroep. In deze Adviesgroep zijn deskundigen vertegenwoordigd vanuit sectoren welzijn, zorg, hulpverlening en vrijwilligerswerk en vertegenwoordigers van de Landelijke Home-Start projecten.
2.3.1 Jaarlijkse Landelijke Home-Startdag Jaarlijks wordt er een Landelijke Home-Start Coördinatorendag gehouden waarin uitwisseling van ervaringen en deskundigheidsbevordering centraal staat. In 2012 is deze dag niet alleen bezocht door de coördinator, maar is er vanuit de Betuwe ook een bijdrage geleverd aan kennisoverdracht en samenwerking via Social Media, middels een workshop voor de collega- coördinatoren. Sindsdien vindt er nu regelmatig bij de “virtuele koffie-automaat” uitwisseling tussen coördinatoren plaats, op het gebied van vragen en mededelingen aan elkaar. Dit gebeurt in een besloten / afgeschermde omgeving op LinkedIn, waarvan het beheer is overgedragen aan het Landelijk Steunpunt. Verder werd er die dag aandacht besteed aan de onderwerpen: - Vrijwillige inzet in opgroei- en opvoedondersteuning (door ZonMw); - de meest recente onderzoeksresultaten van de Universiteit van Amsterdam mbt Home-Start; - het nieuwe gemeentelijke jeugdbeleid; De dag werd afgesloten met een feestelijke huldiging van de 2500ste vrijwilliger.
8
3. DE VRIJWILLIGERS Home-Start kiest principieel voor het werken met vrijwilligers. De vrijwilligers worden ondersteund door een betaalde coördinator. Vervolgens organiseert de coördinator een voorbereidingscursus om de vrijwilligers met de Home-Start filosofie en werkwijze vertrouwd te maken. Deze cursus is verplicht. Daarna bestaat de begeleiding van vrijwilligers uit regelmatige groepsbijeenkomsten en individuele begeleiding De kernactiviteiten zijn de bezoeken die de vrijwilligers bij de ouders thuis brengen. De inzet van vrijwilligers vormt de drijvende kracht van Home-Start. Er staat geen financiële vergoeding tegenover het werk dat de vrijwilligers verzetten. Alleen gemaakte onkosten worden vergoed. Er staat echter wel een immateriële vergoeding tegenover het werk: ontplooiing, ontwikkeling, sociale contacten, werkervaring en persoonlijke groei. 3.1 Kenmerken van het werk van de vrijwilligers De behoeften, vragen en grenzen van ouders vormen het uitgangspunt voor HomeStart. Daarom hebben ouders de regie in handen. Zij bepalen aan welke vorm van ondersteuning of hulp zij behoefte hebben. Uitgangspunt is dat de vrijwilligers ‘op hun handen zitten’. Daarmee wordt bedoeld dat Home-Start geen hulp, ondersteuning of oplossingen op wil dringen of verplichten. Vanzelfsprekend staat veiligheid vóórop. De ‘empowerment’ gedachte is van groot belang bij Home-Start. De ouders worden geactiveerd en ondersteund om weer vertrouwen te krijgen in zichzelf en hun probleemoplossend vermogen. Waar ouders vaak alleen nog zien wat er niet loopt, richt Home-Start zich op de sterke kanten van ouders en kiest voor het versterken van de draagkracht van de gezinnen. Tijd en een luisterend oor vormen de basis van Home-Start. Een Home-Start vrijwilliger heeft tijd om te luisteren, aandacht te schenken aan het gezin en om er regelmatig aanwezig te zijn. Zo kan een vertrouwensband tussen de ouder en de vrijwilliger ontstaan. De contacten tussen ouder en vrijwilliger worden gekenmerkt door gelijkwaardigheid en vertrouwen. De vrijwilliger heeft ook ervaring met opvoeden en is in die zin ervaringsdeskundig. Bovendien wordt het contact als wederkerig gezien. Niet alleen de ouder heeft er baat bij, ook de vrijwilliger. 3.2 Investeren in vrijwilligers Wat Home-Start uitdraagt in het uitvoerende werk - vriendschap en gelijkwaardigheid - komt binnen de totale organisatie tot uitdrukking. De vrijwilligers en de coördinator vormen gezamenlijk een sociaal netwerk, een team op basis van gelijkwaardigheid, waar de vrijwilligers voor zichzelf een beroep op kunnen doen. Naast de cursussen, groepsbijeenkomsten en persoonlijke begeleiding, maakt dit Home-Start aantrekkelijk voor vrijwilligers. Groepsvorming is een belangrijk element binnen Home-Start. Het heeft niet alleen een meerwaarde voor 9
vrijwilligers, maar ook voor de organisatie: hoe hechter het team, hoe sterker de verbintenis en krachtiger het Home-Start project. Er is een duidelijk organisatiemodel voor een vrijwilligersorganisatie ontwikkeld. De filosofie en uitgangspunten zijn niet alleen de basis voor het uitvoerende werk maak ook voor de organisatiecultuur en structuur. Kortom, er wordt geïnvesteerd in vrijwilligers.
3.2.1 Kennismakingsgesprek Niet iedereen is bij voorbaat geschikt als Home-Start vrijwilliger. Daarom vindt een kennismakingsgesprek bij voorkeur plaats bij de vrijwilliger thuis, net zoals de vrijwilliger bij een gezin thuis komt. Dit gesprek heeft een wederzijds informerend karakter. De toekomstige vrijwilliger krijgt informatie over Home-Start, de coördinator krijgt een beeld van de persoon van de vrijwilliger en inzicht in de motivatie voor het vrijwilligerswerk. Een enkele keer komt het voor dat, op basis van het kennismakingsgesprek, iemand besluit geen vrijwilliger te worden. Het kennismakingsgesprek kan beschouwd worden als een eerste selectiemoment. De coördinator kan ook aangeven dat het aanbod van de vrijwilliger niet past bij de Home-Start filosofie.
3.2.2 Voorbereidende cursus De voorbereidingscursus kan beschouwd worden als het tweede selectiemoment. Coördinator en vrijwilliger hebben na afloop van de cursus de vrijheid om van verdere samenwerking af te zien. In de praktijk blijkt de cursus een goed middel voor zelfselectie. De cursus heeft behalve voorbereiding nog een andere functie. De coördinator leert de vrijwilliger goed kennen en is daardoor beter in staat een goede koppeling tot stand te brengen tussen een Home-Start gezin en vrijwilliger. Over het algemeen bestaat een cursus uit 5 dagen. Aan bod komen op: DAG 1 Kennismaking: met elkaar, ook als team en de werkwijze en uitgangspunten van Home-Start en Humanitas. DAG 2 Waarden en opvattingen: welke achtergrond en waarden neemt de vrijwilliger mee naar het gezin; kijk op stressfactoren in een gezin . DAG 3 Communicatie: wat helpt wel en wat niet; omgaan met emoties; veel oefenen met communicatievaardigheden DAG 4 Opvoeden + belang van spelen: nagaan welke opvoedstijlen er zijn en welke waarden van invloed zijn; etniciteit, discriminatie, culturele verschillen. DAG 5 Aan de slag als vrijwilliger: wat kun je tegenkomen;’op je handen zitten’; deproblematiseren; situaties oefenen; privacy; vertrouwen en vriendschap. Hoe blijft de vrijwilliger ook goed voor zichzelf zorgen;
10
3.2.3 Groepsbijeenkomsten Gezamenlijke activiteiten nemen een belangrijke plaats in. Groepsbijeenkomsten vormen een onderdeel van de begeleidings- en ondersteuningsstructuur van Home-Start. Een aantal maal per jaar vindt er een terugkombijeenkomst plaats met het karakter van intervisie. Ook worden er thema’s behandeld en gastsprekers uitgenodigd. Deze bijeenkomsten kunnen gezien worden als deskundigheidsbevordering. Het kan voorkomen dat ouders die ondersteund zijn door Home-Start, zich na verloop van tijd melden als vrijwilliger. De stap van ouder die behoefte heeft aan ondersteuning naar vrijwilliger die andere ouders ondersteund symboliseert de groei van de ouder. Immers, in de periode dat ouders ondersteuning vragen, leren zij (weer) te vertrouwen op eigen mogelijkheden en oplossingsstrategieën De volgende stap kan zijn dat zij, als vrijwilliger, andere gezinnen ondersteunen. Hierbij maken zij weer gebruik van eigen ervaringen en zelfvertrouwen. Zo kan Home-Start ook een opstap zijn voor vrijwilligers naar betaald werk, een overgang van groeien in het arbeidsproces.
3.2.4 Individuele begeleiding Elke vrijwilliger komt in aanmerking voor een individueel gesprek met de coördinator. Dit is meestal naar aanleiding van zaken waar een vrijwilliger tegen aanloopt of op initiatief van de coördinator. Hierin staat het functioneren van de vrijwilligers in de gezinnen centraal. Bij de individuele begeleiding gaat het niet alleen om het welzijn van een gezin of de manier waarop de vrijwilliger Home-Start in de praktijk brengt; het welzijn en de persoonlijke groei van de vrijwilliger is minstens zo belangrijk. De wederzijdse groei is een van de belangrijkste stimulerende en motiverende krachten binnen Home-Start. Niet alleen de gezinnen groeien erdoor, maar ook de vrijwilligers en de coördinator zelf. Vrijwilligers maken zich in de loop van de tijd de Home-Start filosofie en uitgangspunten steeds meer eigen. De meeste vrijwilligers gaan door een aantal processen heen, waarin de werkbegeleiding (individueel en groepsbijeenkomsten) een ondersteunende functie heeft.
11
3.3 Vrijwilligers van Home-Start Tiel en Geldermalsen De vrijwilligers sluiten een vrijwilligerscontract af met Humanitas. De vrijwilligers worden ook uitgenodigd voor bijeenkomsten voor Humanitas vrijwilligers. Daarnaast kunnen de vrijwilligers ook deelnemen aan bijeenkomsten die georganiseerd worden door één van de Steunpunten voor Vrijwilligers. De wens om vrijwilliger te worden bij Home-Start kent verschillende motieven. Iedereen voelt zich echter aangesproken door de filosofie en de uitgangspunten van het project. Sinds het begin van het project in oktober 2010, is inmiddels de mijlpaal van de 50 e aangemelde vrijwilliger gepasseerd! Er zijn sindsdien 6 groepen vrijwilligers getrained. De inzet van de vrijwilligers vormt de drijvende kracht van Home-Start. In 2012 zijn er in totaal 3 groepen nieuwe vrijwilligers opgeleid.
3.3.1 Aantal en herkomst vrijwilligers 2012 In 2012 stonden er aan het begin van het jaar, 17 vrijwilligers klaar voor de gezinnen van Home-Start: 7 uit Tiel, waarvan er in de loop van 2012 helaas 2 wegens mantelzorg hun activiteiten voor Home-Start moesten stoppen; 2 uit Geldermalsen; 2 uit Meteren; 2 uit Deil; 4 uit resp. Buren, Lienden, Tricht, en Wadenoyen. In de loop van het jaar zijn er 24 nieuwe vrijwilligers aangemeld, waarmee de coördinator kennismakingsgesprekken heeft gevoerd. Die aanmeldingen kwamen uit : Beesd (3, waarvan 1 de training op dat moment niet kon volgen); Buren (1, die niet mee kon doen aan training) Culemborg (1) Geldermalsen (5, waarvan 1 niet mee kon doen); Herwijnen (1) Meteren (2) Tiel : (7, waarvan 3 niet mee konden doen aan de training); Tricht (1) Zoelmond (1, die niet mee kon doen aan de training) In totaal hebben 13 nieuwe vrijwilligers, verdeeld over 3 groepen, de 12
voorbereidingscursus met succes gevolgd en er wachten nog 4 op de eerstvolgende training, die in 2013 start. In de loop van 2012 zijn enkele vrijwilligers uitgestroomd: 2 wegens mantelzorg; 2 wegens uitbreiding van betaald werk en 1 wegens herintreding; 1 wegens behoefte aan ander vrijwilligerswerk en 1 om gezondheidsredenen. Het totale aantal vrijwilligers komt daarmee per 31-12-2012 op 27 personen. Zij zijn afkomstig uit : Beesd Culemborg Deil Geldermalsen Lienden Meteren Opijnen Tiel Tricht Wadenoyen
3 1 1 4 1 4 1 9 2 1
3.3.2 De voorbereidende cursus In de 1e helft van 2012 hebben 10 vrijwilligers zich aangemeld voor de voorbereidende cursus, 6 daarvan hebben in het voorjaar de cursus gedaan en positief afgerond. De 2e helft van 2012 melden zich 13 nieuwe vrijwilligers, o.a. dankzij actieve werving via de basisscholen in de regio. Vier vrijwilligers daarvan konden de training in september volgen. Met het oog op het aantal nog te koppelen gezinnen, zijn de vlak daarna aangemelde 3 vrijwilligers meteen in oktober hun training gestart. Vier vrijwilligers staan nog op de wachtlijst om in 2013 de voorbereidingstraining te gaan volgen.
3.3.3 De groepsbijeenkomsten In 2012 zijn er 6 groepsbijeenkomsten geweest, 2 voor de zomer en 4 na de zomer. Aanvankelijk kregen de vrijwilligers per groep hun eigen terugkombijeenkomst. Om zoveel mogelijk veiligheid en ruimte te bieden voor elke vrijwilliger om ervaringen te delen. Inmiddels zijn er 6 groepen en hebben die nader kennisgemaakt met elkaar bij gezamenlijke themabijeenkomsten. Afwisselend is er de ene keer een intervisiebijeenkomst volgens een gestructureerde methode, de andere keer is het een themabijeenkomst om de deskundigheid te bevorderen. De 1e themabijeenkomst ging over psychische problemen bij ouders van (jonge) kinderen. Deze workshop werd verzorgd door Indigo. Bij de 2e themabijeenkomst over Dunston Babytaal kregen de vrijwilligers inzicht in hoe ouders al vroeg na de geboorte onderscheid kunnen leren maken in de verschillende klanken van het huilen van hun baby. 13
De 3e themabijeenkomst “interculturele communicatie” gaf inzicht in de impact van cultuurverschillen en wat dit ook kan betekenen voor opvoedingsdoelen. Daarnaast gaf het concrete handvatten voor interculturele gespreksvaardigheden. De 4e themabijeenkomst behandelde een communicatietechniek voor het omgaan met heftige emoties, en het omgaan met weerstand tegen grenzen bij kinderen. De vrijwilligers vonden het heel nuttig om hun ervaringen met elkaar uit te wisselen. Vooral de bijeenkomst over interculturele communicatie “smaakte naar meer”. Belangrijk blijft om tijdens deze bijeenkomsten de uitgangswaarden van Home-Start met elkaar te delen en scherp te houden. Vooral bij de intervisie ervaart men dat het inzoomen op één specifieke situatie, voor de hele groep veel leerzaams oplevert.
3.3.4 Locatie en faciliteiten Dankzij de gastvrijheid van de GGD Rivierenland, hebben we een vaste vertrouwde locatie om op de vrijdagen in Tiel met de vrijwilligers bij elkaar te komen. De vrijwilligers, de coördinator en de gastsprekers zijn altijd erg tevreden met deze faciliteit voor de trainingen en de groepsbijeenkomsten. Die erkentelijkheid geldt minstens evenzeer voor de bijdrage die lokale ondernemers zoals met name Bazuijnen Partyservice, hieraan leveren. Home-Start blijft afstemmen op mogelijkheden om met lokale ondernemers de kosten van het project te drukken. Opdat de subsidie maximaal ingezet kan blijven worden, voor de ondersteuning van de gezinnen en de deskundigheidsbevordering van de vrijwilligers.
14
4. DE HOME-START GEZINNEN 4.1 De ondersteuningsvraag Home-Start biedt ondersteuning, vriendschap en praktische hulp aan gezinnen met jonge kinderen. Ieder gezin heeft wel eens een periode dat het niet zo goed gaat. Hier kunnen verschillende oorzaken voor zijn. Bijvoorbeeld overbelasting, ziekte, moeilijkheden met kinderen, weinig contacten of je alleen voelen of problemen met werk, geld of partner. Vaak lost zich dit weer op, maar soms kan het teveel worden. Het kan dan een opluchting zijn om tegen iemand aan te kunnen praten. Iemand die tijd heeft om te luisteren of die een handje helpt bij praktische problemen. Kortom: iemand die op vriendschappelijke basis aanwezig wil zijn, maar voor het gezin niet voorhanden is in het eigen netwerk. Het is essentieel dat de hulp en ondersteuning bij het gezin thuis plaatsvinden. In de Home-Start visie nodigt een ouder die ondersteuning vraagt, de vrijwilliger uit in huis. De ouders hebben vaak op één of meerdere terreinen behoefte aan ondersteuning: Een luisterend oor Doorbreken van sociaal isolement Ondersteuning bij de opvoeding Opvang van kinderen bij afwezigheid ouder(s) Spelen met kinderen of ouder(s) van kind ontlasten Ondersteuning bij de verzorging van kinderen Samen activiteiten ondernemen Anders zoals: helpen met structuur aanbrengen; het zich eigen maken van de Nederlandse cultuur in relatie tot ouderschap, omgang met andere ouders en school. 4.2 Aanmelding gezinnen Een gezin kan op verschillende manieren met Home-Start in contact komen. Gezinnen kunnen zichzelf aanmelden als ze hierover gehoord of gelezen hebben. Als tijdens het eerste contact blijkt dat Home-Start iets kan betekenen voor een gezin volgt een kennismakingsgesprek met de coördinator van HomeStart. Gezinnen kunnen door anderen op Home-Start geattendeerd worden, en vervolgens contact zoeken met de coördinator, waarna een gesprek plaats kan vinden. Gezinnen kunnen via verwijzers met Home-Start in contact komen. Het kennismakingsgesprek vindt plaats bij het gezin thuis. Om de toegankelijkheid van Home-Start voor alle gezinnen die tot de doelgroep behoren te vergroten zijn er wervingsfolders van Home-Start. Naast het kennismakingsgesprek met het gezin en het voorstellen van de vrijwilliger worden er soms ook tussenevaluatiegesprekken gevoerd. Bij het afsluiten volgt een eindevaluatiegesprek. Dit wordt gedaan bij het gezin thuis. Daarnaast heeft de coördinator soms ook tussendoor telefonisch contact met het gezin of via e-mail. In ieder geval na ongeveer twee maanden om te vragen of het klikt met de vrijwilliger. 15
4.3 Home-Start gezinnen in Tiel en Geldermalsen GEZINNEN Stand van zaken ten aanzien van koppelingen per 31 december 2012.
Gezin aangemeld in voorgaande jaar Nieuwe aangemelde gezinnen Totaal bereikte gezinnen Vragende gezinnen (wachtend / in behandeling per 31-12) Totaal aantal afgesloten gezinnen Gezin doorlopend naar volgende jaar
TIEL GLDM 7 3 18 8 25 11 3 1 10 15
3 8
Van de aangemelde gezinnen zijn niet geregistreerd de aanvragen die bij aanvang al duidelijk ongeschikt waren voor Home-Start ondersteuning. Hoewel er soms wel uitgebreid contact geweest is met gezin en/of de verwijzer, bleken enkele situaties niet geschikt voor een vrijwilliger. Bijvoorbeeld wanneer aan de ondersteuningsvraag niet binnen een dagdeel in de week voldaan kon worden; als er geen grote kans van slagen was in het opbouwen van een relatie tussen de vrijwilliger en het gezin ten gevolge van een taalbarrière. Twee gezinnen, die de Nederlandse taal nog niet machtig waren, konden echter wel geholpen worden doordat er vrijwilligers beschikbaar waren die zich met Engels in het gezin konden redden. Van de in 2012 aangemelde gezinnen is de achtergrond (woongebied/ geboorteland) van de ouders alsvolgt verdeeld: Woongebied
Geboorteland
Woongebied / Tiel Geldermalsen totaal Geboorte land /achtergrond ouders Irak Iran Koerdisch Libanon Marokko Moldavië Nederland Portugal Somalië Syrië Turkye Totaal
25 11 36
3 1 2 1 1 1 21 1 1 1 3 36 16
Achtergrond van de ondersteunde gezinnen in Geldermalsen en Tiel
17
De ondersteuningsbehoefte is uiteenlopend, (ouders kunnen meerdere behoeftes aangeven) globaal gaat het om: Ondersteuningsvraag aan Home-Start
aangegeven bij kennismaking
Praatpaal of luisterend oor Doorbreken sociaal isolement Leren gebruikmaken van diensten / voorzieningen in de buurt Ondersteuning bij opvoeding of aanpak 'moeilijk' kind Ouders ontlasten door aandacht te geven aan kinderen Praktische hulp bij verzorging kinderen Praktische hulp bij organisatie huishouden / huishoudbudget
29 23 13 22 17 11 9
Activiteiten van Home-Start Geldermalsen en Tiel naast 1:1 ondersteuning aan de gezinnen In 2012, is er naast de direct ondersteuning aan de gezinnen, het initiatief genomen om een Mama’s Club Geldermalsen op te richten. Zowel ten behoeve van de ondersteuningsvraag van “doorbreken van sociaal isolement”, als ten behoeve van het streven zichzelf op termijn weer overbodig te maken van de vrijwilliger. Daarnaast blijkt de ingang via de Mama’s Club anderzijds de stap naar individuele ondersteuning weer te faciliteren. Verder is er voor de behoefte elders in de regio waar Home-Start nog niet beschikbaar is, door Home-Start Geldermalsen en Tiel “een steuntje in de rug”geboden bij het aldaar opstarten van een Mama’s Club. Doordat veel verwijzers, die soms ook regionaal werken, Home-Start weten te vinden, signaleert een toenemend aantal verwijzers ook buiten Geldermalsen en Tiel de wenselijkheid van Home-Start ondersteuning. 18
5. VERWIJZERS en PR 5.1 Samenwerking Behalve de organisaties waarmee via het bestuur van Humanitas contact is gelegd in de opstartfase, zijn er ook andere organisaties die op de hoogte moeten zijn van Home-Start en die als verwijzer op kunnen treden. De samenwerking met professionele organisaties en Home-Start is tweeledig. Aan de ene kant kunnen reguliere organisaties een signalerende functie vervullen en optreden als verwijzers. Aan de andere kant kunnen ze ook een rol vervullen in de vorm van deskundigheidsbevordering, bijvoorbeeld in de voorbereidingscursus van de vrijwilligers of bij terugkombijeenkomsten. Verwijzers moeten goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden en grenzen van Home-Start. Het Home-Start programma is niet geschikt - en ook niet bedoeld - voor zeer problematische gezinnen. Home-Start dicht het gat tussen zware en lichte vormen van zorg, ondersteuning en hulpverlening. Home-Start kan wel náást professionele hulp ingezet worden om de ouder met praktische zaken te ondersteunen. Om teleurstelling te voorkomen is het belangrijk dat verwijzers, indien zij een gezin op Home-Start willen attenderen, eerst contact opnemen met de coördinator. Dit heeft als voordeel dat er regelmatig contact is tussen de verwijzer en de coördinator, waardoor het doorverwijzen van gezinnen zo optimaal mogelijk kan verlopen. Ook kan de coördinator de verwijzer zo op de hoogte houden van het aantal beschikbare vrijwilligers en in hoeverre er ruimte is voor nieuwe gezinnen. Home-Start werkt in principe niet met wachtlijsten. Daarom is het belangrijk eerst na te gaan of er nog vrijwilligers inzetbaar zijn. Als blijkt dat er een vrijwilliger (of meer) beschikbaar zijn kan de verwijzer de ouder hiervan op de hoogte stellen en stimuleren contact te zoeken met de coördinator van Home-Start. Deze kan dan een afspraak maken voor een kennismakingsgesprek en om te horen /onderzoeken of de hulpvraag bij HomeStart past. Daarna kan bemiddeling met een geschikte vrijwilliger plaatsvinden. In 2012 was aanbod en aanvraag redelijk op elkaar afgestemd. Slechts een enkel gezin moest even wachten op een beschikbare vrijwilliger. Voor zover haalbaar is de coördinator op bezoek geweest totdat er weer een vrijwilliger beschikbaar was. Maar in ieder geval werd er contact met het gezin onderhouden. Het kan voorkomen dat de professionele hulp- en dienstverlening niet altijd een antwoord op de vragen en behoeften van ouders kan geven. In Nederland is er geen ‘sluitend systeem van licht naar zwaar’. Vaak kunnen ouders pas een beroep doen op professionele zorg als er sprake is van een duidelijke problematiek. Veel gezinnen vallen hierdoor tussen wal en schip. Home-Start kan voor deze gezinnen op verschillende niveaus een functie vervullen. Home-Start opereert op het snijvlak van (jeugd)gezondheidszorg, (jeugd)welzijn en (jeugd)hulpverlening. Door ervaringsdeskundige vrijwilligers in gezinnen in te zetten, kan Home-Start andere vormen van hulp en ondersteuning bieden dan professionele organisaties. 19
Home-Start biedt juist ondersteuning waar lichte problemen nog niet uitgegroeid zijn tot zware problematiek. De hulp is niet expliciet, planmatig en professioneel, maar gebeurt op basis van gelijkwaardigheid, waarbij de vraag van de ouder uitgangspunt is. Daarom is het programma niet geschikt voor gezinnen met zware (opvoedings)problemen zonder professionele hulpverlening. Uit de praktijk blijkt dat het vaak wel gaat om gezinnen met veel risicofactoren. Soms kan Home-Start een ‘opstap’ zijn naar professionele vormen van hulpverlening. Behalve het bieden van ondersteuning heeft Home-Start dan een signalerende functie. Dit altijd in goed overleg met de betrokken ouders. Het kan ook voorkomen dat Home-Start een functie heeft bij de ‘afbouw’ van hulpverlening. Dan vindt een gezin het bijvoorbeeld moeilijk om na een periode van hulpverlening opeens weer geheel op eigen kracht verder te moeten. In bepaalde gevallen kunnen gezinnen wel gebruik maken van Home-Start naast professionele hulpverlening. Het gaat dan meer om een gezin te ontlasten van praktische problemen of om emotionele steun te bieden. In de praktijk is er dan ook sprake van samenwerkingsrelaties tussen Home-Start en professionele organisaties. Enerzijds attenderen deze organisaties gezinnen op het programma, anderzijds maakt Home-Start gebruik van de aanwezige deskundigheid voor consultatie en advies. 5.2 Verwijzers Home-Start Geldermalsen en Tiel VERWIJZERS Eigen initiatief door folder/ artikel in de krant/ etc Consultatiebureau Huisarts MEE Gelderse Poort Verloskundigenpraktijk Hertogenwijk Entrea School Maatschappelijk Werk Via ander Home-Start gezin Mama’s Club Indigo Mozaiek/VVE Integrale Vroeg Hulp
20
9 9 1 4 4 1 2 1 1 1 1 1 1
5.3 PR In 2012 zijn de in 2010 gestarte PR activiteiten voortgezet.. Naamsbekendheid neemt toe zoals bleek uit reacties op krantenberichten van Home-Start in de lokale pers. De coördinator heeft regelmatig artikelen laten plaatsen in de huis aan huis bladen; wijk-en verenigingsbladen. En in digitale nieuwsbrieven en fora. Verder zijn artikelen verschenen in schoolkranten en nieuwsbrieven van basisscholen, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Via de landelijk pers is Home-Start recent nog breder bekend geworden: o.a. door een uitgebreid interview met een Home-Start vrijwilliger in het magazine Vrouw van de Telegraaf: “Voor Elkaar”; artikelen in het Magazine Kinderverpleegkunde “Home-Start ondersteunt Ouders” en in Tipkrant Triple P “Een steuntje in de rug met Home-Start”. Maar ook de landelijke radiospotjes boden herkenning van Home-Start als maatjesproject. Begin februari stond Home-Start in de schijnwerpers met een presentatie, die hoog scoorde bij de evaluaties op een groots CJG evenement. De boekenweek met het thema Vriendschap werd aangegrepen om een interactieve lezing over Home-Start te geven in de Bibliotheek van Geldermalsen. De week van de opvoeding is uitgebreid benut om aan de weg te timmeren via aangekondigde bijeenkomsten en workshops. De coördinator is actief aanwezig bij diverse bijeenkomsten van CJG in Geldermalsen en Tiel. De coördinator komt op uitnodiging bij periodieke overlegstructuren in de regio, zoals Regiegroep Jeugd Geldermalsen en diverse CJG bijeenkomsten. Daarnaast wordt Home-Start via social media ook steeds zichtbaarder. En is het vindbaar op sites voor specifieke doelgroepen zoals bijv. die voor tienermoeders. Er wordt o.a. actief contact onderhouden via LinkedIn met CJG collega’s en andere belanghebbende organisaties. De actieve bijdrage die Home-Start bij de eerste bijeenkomsten van de project groep van de Zwangere Centraal heeft geleverd, leverde veel respons op. Home-Start is doorgegroeid in 2012. PR blijft belangrijk om gezien te worden! Februari 2013 , Mirjam Bakker
21
