JAARVERSLAG 2011 VAN VZW ALIAS

JAARVERSLAG 2011 VAN VZW ALIAS Preventie, psychosociale en medische begeleiding voor kwetsbare mannelijke prostitués in Brussel.

INHOUDSOPGAVE DANKWOORD

3

ALGEMENE VOORSTELLING ALIAS

4

Korte geschiedenis

4

Algemene samenvatting van het project

6

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK

8

8

Mannelijke prostitutie in Brussel Het doelpubliek van mannelijke prostitués

12

Migratie, verblijfsstatuut en socio-economische situatie

13

Barrières tot hulpverlening

17

kwaliteitsvolle

psychosociale

en

medische

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN

19

Straathoekwerk in het prostitutiemilieu

19

Laagdrempelige begeleiding

31

Informatie en sensibilisering van hulpverleners

39

Netwerkvorming en overleg

41

Socio-epidemiologische gegevensverzameling en observatie

45

van het milieu

45

MIDDELEN

49

Financiële middelen

49

Personeel

50

Infrastructuur

51

Communicatie

52

Andere middelen

53

BIJLAGE

54

Mededeling aan de psychosociale en medische sector Alias – Jaarverslag 2011

54 2

DANKWOORD Het team en de Raad van Bestuur van vzw Alias willen in het bijzonder volgende personen, verenigingen en instellingen bedanken voor hun uiterst waardevolle ondersteuning en hulp.

Onze vrijwilligers Het afgelopen jaar bleven Bruno Claeys, Emmanuelle Curcio en Bert De Bock zich inzetten, wat toeliet om wekelijks twee avonden straathoekwerk te organiseren. Bovendien ondersteunden

ze

het

team

door

deel

te

nemen

aan

de

zeswekelijkse

straathoekwerkvergaderingen.

Onze partners Het Elisa-centrum en de dienst CETIM van het UMC Sint-Pieter, Ex Aequo, Espace P...,

l'Observatoire du sida et des sexualités (FUSL), Dr. Mokrane Saphia, ICAR Wallonie, CAW De Terp – Boysproject, le Réseau Hépatite C, la plate-forme Trace de Rue en Diogenes vzw. Op deze organisaties en personen hebben we te allen tijde beroep kunnen doen.

Onze subsidiënten •

Minister voor Gezondheid, Fadila LAANAN, voor de Regering van de Franse Gemeenschap.

•

Minister en Collegelid, bevoegd voor Gezondheid, Benoît CEREXHE, voor het College van de Franse Gemeenschapscommisie.

•

Onze private schenkers.

Alias – Jaarverslag 2011

3

ALGEMENE VOORSTELLING VAN ALIAS Korte geschiedenis In 2009 deed de ongerustheid over de stopzetting van doelgroepgerichte hulpverlening naar mannelijke prostitués in Brussel, na de sluiting van het Adzon project (opgericht in 1992) door CAW Mozaïek, de roep groeien naar een nieuwe kwaliteitsvolle aanpak. Verschillende personen en structuren richtten Alias op, een vzw met een specifieke missie naar mannelijke prostitués te Brussel. De Algemene Vergadering van de vereniging groepeert een aanzienlijk aantal partners, met ervaring in de hulpverlening gericht naar mannelijke prostitués en/of met relevante ervaring in aanverwante sectoren.

De Raad van Beheer van Alias is een multidisciplinair team. De leden kunnen stuk voor stuk bogen op een jarenlange werkervaring: met vrouwen- en mannenprostitué(e)s (Adzon, Espace P...), gezondheidsbevordering of soa/hiv-preventie (l’Observatoire du

sida et des sexualités – Facultés universitaires Saint-Louis), thuislozenzorg (Diogenes vzw, l’Association des Maisons d’Accueil et des Services d’Aide aux Sans-abris – AMA), begeleiding van kwetsbare seropositive personen (Lhiving).


4

ALGEMENE VOORSTELLING VAN ALIAS In april 2010 heeft Alias – in het kader van haar actieplan, gezamenlijk gefinancierd door de COCOF, de Franse Gemeenschap en de federale overheid via de POD Maatschappelijke Integratie en verschillende private giften – twee ervaren hulpverleners kunnen aanwerven. In november en december 2010 kende de Franse Gemeenschap en de COCOF opnieuw een subsidie toe. Op 15 maart 2011 kon een derde werker worden aangenomen.

Met de steun van het Regenbooghuis kon Alias in april 2011 de huidige werklokalen betrekken. Deze bevinden zich in de Sint-Jakobswijk, die bekend staat als de homo-wijk, waar de mannelijke prostitutie zich hoofdzakelijk afspeelt: dichtbij het publiek, dichtbij de tippelplaatsen. In deze lokalen ging in juni 2011 een onthaalpermanentie voor mannenprostitués van start.


5

ALGEMENE VOORSTELLING VAN ALIAS Algemene samenvatting van het project Alias is het enige Brusselse project dat zich tot mannelijke prostitués richt. Alias vzw stelt zich tot doel om het lichamelijke en psychosociale welzijn van mannen prostitués, inclusief hun directe en indirecte omgeving, te verbeteren. Hierbij wordt ingezet op maatschappelijke integratie en bevordering van de algemene en seksuele gezondheid.

In het bijzonder wil Alias: •

strijden tegen diverse kwetsbaarheidsfactoren, uitsluitingsmechanismen of andere vormen van discriminatie, waar het doelpubliek mee geconfronteerd wordt;

•

de toegang tot het bestaande medische en psychosociale hulpverleningsaanbod optimaliseren;

•

de prevalentie en besmettingsrisico’s van soa’s/hiv bij mannelijke prostitués verminderen.

Alias ontwikkelde zijn activiteiten vanuit een globale en geïntegreerde visie op gezondheid: via de methodiek van het straathoekwerk wordt er proactief psychosociale begeleiding en ondersteuning aangeboden, met bijzondere aandacht voor preventie, harm reduction, gezondheidsbevordering, toegang tot gezondheidszorg en administratieve (her)integratie.

Deze activiteiten zijn de volgende: •

straathoekwerk in het prostitutiemilieu, zowel overdag als ’s nachts;

•

laagdrempelige psychosociale en medische begeleiding, via een laagdrempelig onthaal in de prostitutiewijk en via een individueel begeleidingsaanbod;

•

informeren en sensibiliseren van de betrokken psychosociale en medische actoren;

•

verzameling van socio-epidemiologische gegevens en observatie van het milieu.


6

ALGEMENE VOORSTELLING VAN ALIAS De methodiek en de activiteit van het straathoekwerk is een centrale pijler binnen het hulpverleningsaanbod van Alias. Dankzij het straathoekwerk kan er aan preventie gedaan worden op de tippelzones. Hierbij wordt voor harm reduction als basisinsteek gekozen. Bovendien wordt via het straathoekwerk laagdrempelige begeleiding en ondersteuning aangeboden, die erop gericht is om bruggen te bouwen naar de bestaande medische en psychosociale zorgstructuren. Vaak is dit in eerste instantie een onbekende wereld, waardoor men zich buitengesloten voelt en waar men zich niet makkelijk toe wendt.

We werken rond gezondheidsbevordering door de zelfredzaamheid van het doelpubliek te verhogen. Door middel van informatieoverdracht, door kennisverwerving (bijvoorbeeld over het aanbod van de psychosociale en medische sector), door het versterken van het eigen potentieel op psychisch en sociaal vlak, door netwerking én door actieve participatie van het publiek, trachten we de individuele en collectieve capaciteiten van ditzelfde publiek te versterken.

Met de andere hulpverleners wordt gebouwd aan een goed functionerend netwerk, worden er bijzondere samenwerkingsverbanden opgestart en investeert Alias in gericht overleg en uitwisselingen. Zodoende kunnen we hulpverleners uit de diverse betrokken sectoren

(hulp-

en

zorgverlening,

verslaafdenzorg,

socio-professionele

integratie,

migratie, LGBTQI1, enz.) sensibiliseren voor de bijzondere problemen waar ons publiek mee geconfronteerd wordt. Samen kunnen we immers nog beter de noden van dit publiek analyseren en er onze gezamenlijke hulpverlening op afstemmen.

1

Lesbisch, Gay, Bi, Transgender, Queer, Interseksueel.


7

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Mannelijke prostitutie in Brussel Prostitutie stelt degenen die ze uitoefenen bloot aan een verhoogd risico op soa’s en hiv, aan verschillende vormen van geweld, aan psychisch lijden en sociale stigmatisering. Hoewel er raakpunten zijn tussen mannelijke en vrouwelijk prostitué(e)s, willen we een aantal verschillen tussen beide groepen aanstippen, die een specifieke aanpak voor elk publiek rechtvaardigt.

Terwijl vrouwenprostitutie in het algemeen een zichtbaar gegeven is, tippelen mannen eerder onopvallend, op bekende (seksuele) ontmoetingsplaatsen binnen de gay scène. In ruil voor seks met een man wordt er niet alleen geld, maar ook bepaalde producten (alcohol of andere drugs) of bepaalde diensten aangeboden. Mannelijke prostitutie wordt gezien als een activiteit die het daglicht niet mag zien, waarover niet gesproken mag en kan worden. De dagelijkse realiteit van deze doelgroep wordt gekenmerkt door een dubbele stigmatisering, namelijk dat van de prostitutie én dat van de homoseksualiteit. Voor velen blijft seksualiteit2 een taboe, wat het nog moeilijker maakt om met deze realiteit om te gaan.

Mannelijke prostitutie vindt plaats in verschillende buurten op het Brusselse grondgebied. De “straatprostitutie” wordt uitgeoefend op een aantal openbare plaatsen (op straat, in stations en in parken) of in private ruimtes in de commerciële holebi-sector (cafés, bars, sauna’s, enz.). Deze vorm van prostitutie observeren we vooral: •

in het stadscentrum in de uitgaansbuurt van holebi’s – dit is het eigenlijke territorium van mannelijke prostitutie;

•

op verschillende openbare plekken buiten deze wijk (in en rondom stations, parken, enz.);

•

in de Noordwijk, waar mannelijke travestieten of transseksuelen het traditionele territorium van vrouwelijke prostituees delen3.

Zowel op het gebied van identiteit, oriëntatie en seksuele contacten. Een deel van dit publiek wordt bereikt door de Brusselse antenne van Espace P… in het kader van hun straathoekwerk naar vrouwelijke prostituées toe.

2

3


8

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Hoewel mannelijke straatprostitutie minder zichtbaar is dan in het verleden, en er zich “nieuwe” vormen van prostitutie, bijvoorbeeld op het internet, hebben ontwikkeld, is deze mannelijke straatprostitutie niet verdwenen. Ze speelt zich nu af in milieus die in het verleden minder systematisch werden onderzocht, namelijk het stadspark.

Na een aantal maanden straathoekwerk in het mannelijke prostitutiemilieu te Brussel, en dankzij de hulp van de prostitués zelf en onze partners uit de holebi-sector, werd het vrij snel duidelijk dat jonge migranten zich prostitueerden in het stadspark (een bekende cruising-plaats). Sinds juli 2010 is het team van Alias er regelmatig aanwezig. Het bleek dat een aantal van de prostitués die er ontmoet werden, ook tippelden op straat.

Op straat is de prostitutiecontext vaak duidelijker dan op café: potentiële klanten worden explicieter benaderd. Dit gebeurt echter vaak via non-verbale communicatie. Dit impliceert dat de prostitués, in tegenstelling tot in de bars, minder de courante talen moeten kunnen beheersen om klanten te ronselen. In cafés zijn deze verbale capaciteiten dan weer meer vereist, en dienen de klanten omzichtiger benaderd te worden (een praatje slaan, een drankje bestellen, enz.).

Hoewel taalbeheersing een doorslaggevend element blijkt te zijn bij de bepaling van de tippelzone, is het niet de enige determinerende factor. Een groep prostitués kiest ervoor om te tippelen op openbare plaatsen die niet geografisch gelinkt zijn aan de homo-wijk.

Die prostitués willen kost wat het kost vermijden dat hun homoseksuele contacten aan het licht komen. Vaak zijn het mannen die zich expliciet als heteroseksueel voorstellen, en die kost wat kost willen verbergen dat ze homoseksuele contacten, binnen prostitutie- of privérelaties, onderhouden. De angst om herkend te worden door iemand uit hun directe entourage speelt een grote rol.

Een aantal mannen spreekt dan weer rechtuit over hun klanten en prostitutie: hoe ze onderhandelen, waar ze het doen, enz. Hun verhalen zijn een ware goudmijn voor de straathoekwerkers die er hun werking beter op kunnen afstemmen. Sommige prostitués helpen de werkers soms om de brug te slaan naar hun lotgenoten.


9

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Ze brengen nieuwe contacten aan, stellen de werking en het aanbod voor, stimuleren hen om zich te laten testen, informatie te vragen of hulp te vragen bij sociale stappen.

Maar het overgrote deel spreekt over prostitutie in bedekte termen. Bij de eerste ontmoetingen met de straathoekwerkers wordt er vaak gesproken over “vrienden” die hen “af en toe een glas betalen”, een beetje geld toestoppen of hun een bed aanbieden voor de nacht. Of iemand zegt dat hij enkel en alleen zo vaak in de homowijk op stap is zijn, omdat het voor hem als homo een gezellig en veilig milieu is waarin hij zichzelf kan zijn. Soms hebben gasten condooms op zak, maar drukken ze ons op het hart dat ze absoluut geen anale betrekkingen aangaan. Om hun homoseksuele contacten te minimaliseren, stellen ze zich vaak voor als de actieve partner bij seksueel contact.

Met

deze

initiële

context

gaan

de

straathoekwerkers

van

Alias

aan

de

slag.

Straathoekwerk, waarbij in de eerste plaats wordt ingezet op de opbouw van een vertrouwensrelatie met een andere persoon, zonder dat er geëist wordt dat die ander de aard van zijn seksuele contacten verbaliseert.

In de loop van het jaar 2011 nam het team van Alias zijn intrek in de nieuwe lokalen, die zich vlakbij de tippelzones bevinden. De wekelijkse onthaalpermanentie ging er van start stap. Hierdoor vond een evolutie plaats van ‘sociale dienst die op straat werkt’ naar echt straathoekwerk. Tijdens het nachtelijke straathoekwerk kon de persoon en diens beleving nu nog meer centraal gesteld worden. Aangezien de werkers vroeger niet over een aangepast onthaal beschikten, diende het sociaal werk zich hoofdzakelijk op straat af te spelen, wat soms ten koste ging van het relationele. Tijdens het huidige straathoekwerk kunnen de werkers de mogelijkheid om sociale problemen al dan niet ter sprake te brengen meer open laten, en zodoende meer op het ritme van de persoon werken. Een aanzienlijk deel van het administratief begeleidingswerk wordt immers overdag (op afspraak of binnen het kader van de onthaalpermanentie) opgenomen, wat de contacten tijdens het nachtelijk straathoekwerk in grote mate herdefinieert: ’s avonds gaat er meer aandacht naar gevoelens en de betekenisgeving van sociale situaties dan naar het aandragen van concrete oplossingen. De relaties met de gasten krijgen meer diepgang.


10

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Het beeld van een maatschappelijk werker die er is om te helpen en antwoorden te formuleren, verandert stelselmatig in dat van een straathoekwerk die er is voor de gasten, en waarbij ze zichzelf kunnen zijn. Deze andere manier van aanwezig zijn en de relatie die hierdoor mogelijk wordt, lijkt een positief effect te hebben op het zelfbeeld en het zelfwaardegevoel van de gasten, waardoor reële veranderingen mogelijk worden. Waken over deze relatie is de centrale doelstelling van de straathoekwerkers, de basis van hun begeleidingswerk.


11

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Het doelpubliek van mannelijke prostitués In samenwerking met het Observatoire du sida et des sexualités is in de loop van november 2010 en januari 2011 een werkgroep samengekomen, met de ambitie het fenomeen mannenprostitutie te analyseren. Deze werkgroep kwam tot de conclusie dat het profiel van de mannelijke prostitués grondig verschilt naargelang de diverse steden (Brussel/Luik/Namen) en de tippelzones (straat, bars, parken, parkings, internet, enz.). Uit de weinige literatuur die er voorhanden is, blijkt dat dit publiek een heterogene, mobiele, moeilijk kwantificeerbare en dus slecht gekende groep. Een degelijke schatting van hun aantal of een exhaustieve beschrijving van deze groep leveren blijkt onmogelijk, aangezien een deel van het publiek clandestien op het grondgebied verblijft.

De ervaringen van meerdere organisaties werkzaam op dit terrein leren ons dat het doelpubliek niet bereikt wordt door de klassieke sociale- en gezondheidsdiensten, of ze nu algemeen of doelgroepgericht werken. Als gevolg van een driedubbele stigmatisering door prostitutie, homoseksuele contacten en migratie, maken mannelijke prostitués vrijwel geen gebruik van deze diensten. Nog moeilijker is het voor hen om er hun prostitutie ter sprake te brengen. Alleen een heel specifiek aanbod kan dit gemarginaliseerde publiek bereiken, om binnen een sfeer van vertrouwelijkheid en vertrouwen succesvol een begeleiding op te starten waarin niet veroordeeld wordt.

De mannelijke prostitués die Alias prioritair wil bereiken prostitueert zich in Brussel, hoofdzakelijk op straat, in bars en in de openbare ruimte. Het gaat om een groep mensen die

verschillende

kwetsbaarheden

cumuleren:

flagrante

onwetendheid

betreffende

infectierisico’s m.b.t. hiv en andere soa’s; laag zelfbeeld; druggebruik en allerhande verslavingen;

extreme

armoede;

clandestiniteit,

enz.

De

verklaringen

voor

de

kwetsbaarheid van dit publiek zijn heel divers, of ze nu van gedragsmatige, sociale, omgevings- of institutionele aard zijn.


12

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Doch welke de afkomst of het levensparcours van de prostitué ook is, de dagelijkse realiteit van deze hele doelgroep wordt gekenmerkt door meervoudige discriminatie, stigmatisering en seksuele taboes (op homoseksualiteit in het bijzonder)4.

Migratie, verblijfsstatuut en socio-economische situatie Migratie oefent een bepalend effect uit op de kwetsbaarheid van het doelpubliek. In Brussel dient men een onderscheid te maken tussen nieuwkomers met een irregulier verblijfsstatuut (hoofdzakelijk Noord-Afrikanen), “nieuwe Europeanen” (meestal Bulgaren en Roemenen), en migranten uit de tweede of derde generatie (met Noord-Afrikaanse of Turkse roots).

Figuur

1:

Nationaliteiten

van

gecontacteerde

personen 5

tussen

november 2010 en eind oktober 2011 (N=103) 6

DIELEMAN M., Jeunes prostitué-es et réponses sociales. Etat des lieux et recommandations, Bruxelles, Communauté française de Belgique, 2006 ; MONHEIM M., « Destins de l’homosexualité masculine maghrébine : entre unions “imposées”, prostitution et mort sociale ? », Agenda interculturel, janvier-février 2006, pp. 32-36. Zie ook de rubriek « Getuigenissen » op de website van Alias: www.alias-bru.be. 5 Personen met wie Alias een contact, onder welke vorm dan ook, heeft kunnen leggen tijdens het straathoekwerk. 6 Het aantal « onbekenden » verklaart zich door de geleidelijke relatie-opbouw tijdens het straathoekwerk. Het duurt soms een hele tijd voor er afdoende vertrouwen is opgebouwd om van een echte werkrelatie te spreken, waarbinnen concrete persoonsgegevens worden uitgewisseld. 4


13

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK De sterke vertegenwoordiging van de Bulgaarse en Roemeense nationaliteit kan verklaard worden door de vereenvoudigde toegang tot ons land, gekoppeld aan de moeilijke toegang tot onze arbeidsmarkt voor deze “nieuwe Europese onderdanen”. Een tweede belangrijke groep bestaat uit Noord-Afrikanen. Tussen de Belgen tellen we een aantal personen van Noord-Afrikaanse afkomst.

Voor alle nieuwkomers is het precaire of zelfs irreguliere verblijfsstatuut een bron van heel wat zorgen (schrik om uitgewezen te worden) en van socio-economische uitsluiting (de officiële arbeidsmarkt of een leefloon zijn uitgesloten). ‘Zwartwerk’ wordt dan het enige alternatief; prostitutie vormt een antwoord op dezelfde manier dat sommige prostitués seizoensarbeid in de agro-industrie doen. Hoe dan ook, de redenen waarom iemand zich prostitueert zijn verschillend naargelang de persoonlijkheid en het parcours van elkeen. De één prostitueert zich op regelmatige basis, de ander zeer sporadisch of binnen een precieze context. Prostitutie kan gecombineerd worden met andere activiteiten (bv. studies). Het kan de enige bron van inkomsten zijn, of één van de vele (naast een vervangingsinkomen, seizoensarbeid, enz.).

Daarbij komt nog eens de angst en onzekerheid over de toekomst. Voor heel wat migranten in irregulier verblijf bestaat er omzeggens geen realistische kans op regularisatie. De één lijkt onherroepelijk vast te zitten in extreme armoede, de ander betaalt een smak geld voor een frauduleus werkcontract. Of men koopt zich in een ‘vennootschap’ in (waarbij men eigenlijk geen beslissingsmacht heeft en uitgebuit wordt), met als doel om via een zelfstandigenstatuut aan de zo gewenste papieren te geraken. Voor sommigen zijn er wel pistes om papieren te bekomen, maar dan wel op voorwaarde dat ze sociaal en administratief begeleid zouden worden. Een alternatief om verblijfsrecht te bekomen is eventueel prostitutie in een huwelijkskader, met andere woorden een ‘relatie’ in ruil voor papieren (“sugardaddy”, schijnhuwelijk).

Migranten die zich prostitueren verhalen vaak hun gevoel van ballingschap (het gemis aan het thuisland), van vervreemding en van eenzaamheid. Andere dimensies van de migratieervaring zijn tot slot de verwachtingen van de familie (zowel materieel als immaterieel, zoals trouwen en het krijgen van kinderen) of (des-)illusies met betrekking tot de ervaringen in Europa. Alias – Jaarverslag 2011

14

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Prostitutie – en/of homoseksualiteit in sommige gevallen – worden angstvallig geheim gehouden voor het sociale en familiale netwerk in het thuisland.

Een aanzienlijk deel van het publiek leeft in grote armoede, en heeft het moeilijk door het afscheuren van sociale en familiale banden, door eenzaamheid, armoede, soms dak- en thuisloosheid. De afwezigheid van inkomsten en de moeilijkheden om aan te sluiten bij de reguliere arbeidsmarkt zijn veelal te verklaren door een zwak studieniveau, een gebrek aan kwalificaties en soms zelfs analfabetisme. Ook het administratief verblijfsstatuut als migrant speelt een niet verwaarloosbare rol bij de toegang tot gezondheidszorg. Momenteel beschikken we echter over onvoldoende gegevens om dit verder te onderzoeken. In samenwerking met het Observatoire du sida et des sexualités en het

Centre Local de Promotion de la Santé willen we volgend jaar projectmatig werken rond een verfijning van onze gegevensverwerking. Dit punt zal dan ook de nodige aandacht krijgen.

Figuur 2: Bron van inkomsten van gecontacteerde personen tussen november 2010 en eind oktober 2011 (N=52 7 )

* BW: Beschutte Werkplaats

7

Het team is op de hoogte van de bron van inkomsten van 52 personen.


15

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Figuur 2 toont ons de gekende bronnen van inkomsten van het publiek van Alias. Van diegenen die in orde zijn met hun papieren, stapelen een aantal prostitués een reeks administratieve verwikkelingen op omwille van hun “zwerfgedrag” of mobiliteit, die hun toegang

tot

financiële

hulp

vanwege

het

OCMW

of

een

socio-professioneel

integratiecircuit belemmeren. Tot slot leven een aantal onder hen met een belangrijk aantal schulden. Prostitutie verwordt zo tot een belangrijke bron aan inkomsten.

We merken nog op dat het pubiek van Alias een “jong” publiek is (cf. figuur 3). Ongeveer twee derde is jonger dan 30 jaar. Dit stemt overeen met wat de gasten vertellen: vanaf een bepaalde leeftijd heb je minder succes als mannelijke prostitué. Deze realiteit staat in rechtstreeks verband met de moeilijkheden om aan te sluiten bij de reguliere arbeidsmarkt, als migrant die vaak niet over de nodige documenten beschikt, niet voldoende Frans spreekt, met een gebrek aan kwalificaties, enz...

Figuur 3: Leeftijden van gecontacteerde personen tussen november 2010 en eind oktober 2011 per leeftijdsgroep (N=103) 8

8

Zie de voetnoten op pagina’s 7 en 8.


16

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Barrières tot kwaliteitsvolle psychosociale en medische hulpverlening Verschillende elementen accentueren het proces dat het publiek kwetsbaarder maakt: leven in het ‘hier en nu’ en in de onmiddellijke dringendheid, kwijtraken van tijdsbesef en moeilijkheden om de toekomst te plannen, moeilijk omgaan met de instellingscultuur van bepaalde structuren (consultaties op afspraak, voorafgaande intake gesprekken om de hulpvraag

te

analyseren,

specifieke

interne

werkingsregels

van

een

aantal

hulpverleningsinstellingen, enz.). Met andere woorden: “een afspraak maken, komen op de voorgestelde dag en op het specifieke uur, wachten in de wachtzaal alvorens ontvangen te worden, enz.” zijn soms moeilijke etappes voor een aantal mannelijke prostitués.

Het gebrek aan kennis over het zorgen hulpverleningsaanbod, de zwakke beheersing van één van de landstalen (mondeling om een specifiek probleem uit te leggen; geschreven om te lezen of om een formulier in te vullen), het gebrek aan aansluiting met een hulpverlener of -instelling, de beperkingen met betrekking tot medische dekking of leefloon (gezien hun traject in armoede of verblijfsstatuut), en tot slot de administratieve complexiteit van sociale of medische herintegratieprocedures, vragen een gespecialiseerd begeleidingsaanbod.

Meer structurele factoren verklaren eveneens de kloof tussen het publiek en de bestaande diensten: de onverenigbaarheid tussen de nachtelijke levensstijl en de openingsuren overdag van klassieke psychosociale en medische structuren en de verzadiging van een aantal diensten, vooral in de sectoren van de nachtopvang en de geestelijke gezondheidszorg.

Bij deze situatie van uitsluiting komt vaak nog discriminatie van bevoegde diensten en instellingen, en diverse vormen van auto-discriminatie. Heel wat mannelijke prostitués durven geen hulp zoeken en de problemen gerelateerd aan hun prostitutie-activiteit, hun homoseksualiteit of hun irregulier verblijfsstatuut bespreekbaar maken. Wanneer ze zich tot algemene diensten wenden, verbergen ze meestal de realiteit van hun activiteiten en hun situatie, uit schrik om gebrandmerkt te worden.


17

ANALYSE VAN DE PROBLEMATIEK EN VAN HET PUBLIEK Nét daarom wordt er ingegaan op het aanbod om iemand toe te leiden naar een externe sociale dienst, een eerste afspraak met een vertrouwensarts of een referentiecentrum. Alias streeft ernaar dat de personen hun gezondheid zelf ter harte nemen zodat ze zelf naar hun tweede afspraak gaan, hoewel het team beschikbaar blijft wanneer een langdurigere begeleiding wordt gevraagd.

De aanwezigheid van de straathoekwerker is geruststellend: hij ondersteunt de persoon en diens capaciteiten, kent zijn persoonlijke achtergrond en situatie, en kan hem indien nodig bijstaan tijdens een contact met een andere hulpverlener. Nadien kan de straathoekwerker steeds de tijd nemen om samen met de gast te checken of hij alles goed begrepen heeft, of indien nodig de zaken opnieuw uitleggen. Dankzij zijn kennis van het netwerk en de noodzakelijke administratieve stappen, verwordt de straathoekwerker tot steunfiguur.


18

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Aan de basis van de activiteiten van Alias ligt een globale en geïntegreerde aanpak van gezondheid,

door

middel

van

proactief

en

doelgroepgericht

straathoekwerk,

psychosociale en medische begeleiding, preventie, harm reduction en de bevordering van de gezondheid, bevorderen van de toegang tot kwalitatieve medische zorgverlening en administratieve ondersteuning. Deze activiteiten zijn de volgende:



straathoekwerk in het prostitutiemilieu;



laagdrempelige psychosociale en medische begeleiding;



informeren en sensibiliseren van de betrokken psychosociale en medische actoren;



netwerkvorming en overleg;



socio-epidemiologische gegevensverzameling en observatie van het milieu.

Straathoekwerk in het prostitutiemilieu 1. Kader en doelstellingen Teneinde haar doelstellingen te bereiken, ontwikkelt Alias een aantal bijzondere instrumenten op maat van de doelgroep. Binnen dit hulpverleningsaanbod van Alias bekleedt de methodiek en de activiteit van het straathoekwerk een centrale rol. Dankzij het straathoekwerk kan er aan preventie gedaan worden op de tippelzones. Hierbij wordt voor harm reduction als basisinsteek gekozen. Bovendien wordt via het straathoekwerk laagdrempelige begeleiding en ondersteuning aangeboden, die erop gericht is om bruggen te bouwen naar de bestaande medische en psychosociale zorgstructuren. Vaak is dit in eerste instantie een onbekende wereld, waardoor men zich buitengesloten voelt en waar men zich niet makkelijk toe wendt.

Tot op heden vinden we in het straathoekwerk te Brussel twee verschillende modi operandi. Straathoekwerk dat uitgaat van een territoriale logica – enerzijds – is niet specifiek en richt zich eerder op een specifieke buurt in plaats van op een specifieke doelgroep. We stellen vast dat deze straathoekwerkers er niet in slagen contacten op te bouwen met mannenprostitués, omdat ze 's avonds en 's nachts niet aanwezig zijn in de ‘tippelzones’, en door een gebrek aan expertise instrumenten en middelen ter zake. Anderzijds, bij straathoekwerkprojecten die gericht zijn op specifieke doelgroepen, is er geen enkel dat zich tot mannelijke prostitués richt. Alias – Jaarverslag 2011

19

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN De vzw’s die werken met vrouwelijke prostituees, travestieten of transseksuelen komen maar zelden in contact met mannelijke prostitués: mannen en vrouwen hebben immers verschillende tippelzones. Bovendien zijn er

significante verschillen tussen deze

verschillende doelgroepen en vormen van prostitutie. Omwille van al deze redenen is het bijzonder moeilijk om voor dit publiek en voor andere doelgroepen één en dezelfde benadering te hanteren.

Situatie

Bilal en Arthur9 kennen de Brusselse sociale kaart door en door : deze jonge mannen van respectievelijk 25 en 22 jaar hebben in het verleden meerdere maanden op straat geleefd. De administratieve situatie van Bilal is gedeeltelijk opgelost: hij heeft een verblijfsvergunning bemachtigd, en leeft hier samen met zijn familie. Maar zijn algemene situatie blijft kwetsbaar, zijn kansen op de arbeidsmarkt uiterst klein. Hij is laaggeschoold, zijn kennis van het Frans is zeer matig, hij is analfabeet. Van tijd tot tijd brengt hij nog een week of twee op straat door, wanneer hij weer eens ruzie heeft met zijn vader.

De situatie van Arthur is zo mogelijk nog ingewikkelder. Hij verliet Oost-Europa als 16jarige, en zwierf meerdere jaren door Europa. Wanneer we hem ontmoetten was hij sinds enkele maanden opnieuw in België. Hij leeft op straat en heeft enkel een beperkte toegang

tot

de

Belgische

arbeidsmarkt

(via

een

zelfstandigenstatuut

of

via

knelpuntberoepen).

Bij een tas koffie of een sigaret wordt, op het ritme van de hulpvragers en met wederzijds respect, een vertrouwensrelatie opgebouwd met de straathoekwerkers. Een relatie waarbinnen

allerhande

zaken

progressief

verwoord

kunnen

worden:

gezondheidsproblemen, laag zelfvertrouwen, de moeilijke weg die ze al afgelegd hebben, hun prostitutie- en risicocontacten. Straathoekwerkers krijgen de mogelijkheid om preventiestrategieën (harm reduction) toe te lichten, samen een eventuele toeleiding, bijvoorbeeld naar een huisarts of een sociale dienst door te spreken, of administratieve stappen voor te bereiden.

9

Omwille van de bescherming van de privacy van de betrokken, hanteren we deze pseudoniemen.


20

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN 2. Activiteiten Het straathoekwerk in het milieu van de prostitutie heeft vele aspecten: •

Op regelmatige tijdstippen – wekelijks – een aanwezigheid op de tippelplaatsen verzekeren. Zodoende contact onderhouden met de reeds ontmoette personen en contact leggen met nieuwelingen in het milieu;

•

een professionele vertrouwensrelatie uitbouwen met de mannelijke prostitués;

•

gratis uitdelen van condooms, glijmiddel en materiaal voor preventie en harm reduction;

•

sensibiliseren rond de preventie van soa’s en hiv, het gebruik van voorbehoeds- en glijmiddelen, het belang van het opsporen van soa's en hiv en eventuele behandelingen;

•

het beluisteren van impliciete en expliciete vragen van de doelgroep, helpen bij het formuleren ervan en bij het stellen van prioriteiten;

•

informeren, advies geven en beantwoorden van vragen van het publiek;

•

het begeleiden en/of oriënteren van de doelgroep op psychosociaal en medisch vlak;

•

het prospecteren van nieuwe, nog onbekende tippelzones.

Het gebeurt dat de straathoekwerkers aangesproken worden door eigenaars van bars waar mannelijke prostitués komen, of door hun klanten. Vragen worden beantwoord, samen wordt naar een eventuele doorverwijzing gewerkt. Het gaat dan vooral om preventie en harm reduction.

De tippelzones waar Alias aanwezig is, zijn welbepaalde straten en bars, en sinds juli 2010 het Koninklijk Park. Deze nieuwe locatie werd om verschillende reden toegevoegd aan de te bezoeken plaatsen. De pers én een verontruste burger berichtten in 2009 over de aanwezigheid van minderjarige prostitués. Anderzijds informeerde Ex Aequo ons over de situatie. Deze vereniging werkt ook in de buurt van 'cruising zones' in het kader van haar preventie-opdracht met betrekking tot soa's en hiv, gericht naar mannen die seksuele contacten met andere mannen hebben.


21

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Hoewel het team sinds juli 2010 zijn aandacht ten volle richt op het stadspark, blijft het moeilijk om de ware omvang van de prostitutie-activiteiten die er plaats hebben, te omvatten. Het werk gebeurt immers ’s nachts, waardoor het nog moeilijker is om de motieven van de aanwezigen te onderscheiden: is iemand op zoek naar klanten, naar een vrijblijvende seksuele ontmoeting, of naar een andere vorm van ontspanning? De vorm van straathoekwerk waar Alias voor staat, waarbij gewerkt wordt met respect voor en op het ritme van de persoon, laat het ons niet altijd toe om personen direct op hun motieven aan te spreken. Er gaat soms de nodige tijd over voor er een gesprek mogelijk wordt en iemand de ware redenen van zijn aanwezigheid toelicht. Vandaar dat een regelmatige aanwezigheid van kapitaal belang is voor ons werk.

Ons team opteerde om zich aan de rand van die plekken op te houden waar effectief seksuele handelingen plaatsvinden. Aan de hand van een open houding stellen ze zich beschikbaar op voor contact met de doelgroep. Hier zijn het vaak de prostitués die de sociale werkers benaderen. In het bijzonder hebben we de aanwezigheid van een aantal minderjarigen vastgesteld, die zich prostitueren in het park. Verontrust door deze realiteit, heeft het team van Alias contact opgenomen met Bernard De Vos, de kinderrechtencommissaris binnen de Franse Gemeenschap, en een aantal organisaties met ervaring met minderjarigen in de prostitutie; Boysproject en ICAR. Handvaten werden aangereikt, methodieken werden uitgewisseld.

Op donderdag wordt er van 16 uur tot middernacht op de tippelzones gewerkt, op vrijdag van 20 uur tot 2 uur ’s nachts. Gelet op de relatief gevaarlijke context van nachtelijk straathoekwerk en ter bevordering van de veiligheid van de werkers, gaan deze altijd met twee op pad. Eén van de vier straathoekwerkers per week is een vaste vrijwilliger, een noodzakelijke bijdrage gezien de werklast van onze vaste ploeg.

In duo’s werken bevordert bovendien de kwaliteit van de contacten met het publiek en van de observaties van het prostitutiemilieu. Het is een hulpmiddel om te vermijden dat er soms te sterk gefocust wordt op één werker en om steun te verlenen bij intieme confrontaties. Gedurende deze straathoekwerknachten kan er, in geval van nood, getelefoneerd worden naar een lid van de Raad van Bestuur. Hiervoor wordt een beurtrol opgesteld. Alias – Jaarverslag 2011

22

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Na elke avond straathoekwerk wordt er een verslag opgesteld. Voor ons team is dit een belangrijk moment. Het laat toe stil te staan bij de avond, waarnemingen en indrukken over de contacten uit te wisselen en zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens te registreren. Elke zes weken wordt er een straathoekwerkvergadering georganiseerd voor onze professionele en vrijwillige medewerkers. Hier wordt de methodiek besproken, het preventiewerk, de plaatsen die bezocht worden, …

In 2010 werd de basis gelegd voor uitwisselingen tussen ons team en dat van Boysproject (Antwerpen). Deze uitwisselingen hebben geleid tot een betere en ruimere kennis van mannenprostitutie, en van verschillende manieren waarop het publiek benaderd kan worden. Ook de methodologie van het straathoekwerk en het verzamelen van gegevens werden tijdens deze ontmoetingen op de agenda geplaatst. Samen met Ex Aequo werd een vergadering georganiseerd over het werk in het Koninklijk Park, om de krijtlijnen van een toekomstige samenwerking vast te leggen. Alias en Ex Aequo zien zich op dit moment als bevoorrechte doorverwijspartners en heeft Alias het nodige preventiemateriaal van Ex Aequo ter beschikking gesteld.

Tussen november 2010 en eind oktober 2011 heeft het team van Alias, al dan niet bijgestaan door vrijwilligers, 60 avonden straathoekwerk verricht in het Brusselse homoprostitutiemilieu. Dit staat voor 360 uren sociaal werk op straat, in parken en cafés.

De werkterreinen, bezocht tijdens deze 60 beurten nachtelijk straathoekwerk:  Bars: 59 keer  Stadspark: 31 keer  Straat: 60 keer

In totaal:  234 observaties van mannelijke prostitués werden geregistreerd in de verslagen (een maandelijks gemiddelde van 20 personen)  455 aangeknoopte contacten (een gemiddelde van 38 per maand)  Dit totaal aantal contacten staat in verhouding tot 103 verschillende personen.


23

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN 3. Straathoekwerk en preventie Via proactief straathoekwerk in de tippelzones heeft Alias de mogelijkheid om preventiemateriaal uit te delen (condooms en glijmiddel). De sociale werkers van Alias hebben meer dan 4000 pakketjes condooms en glijmiddel uitgedeeld sinds november 2010. Dit wordt over het algemeen goed onthaald, zelfs gewaardeerd en gevraagd. Toch wordt het door sommige mannen geweigerd. Als redenen geven ze aan (bijna) nooit condooms en/of glijmiddel te gebruiken, of nog over afdoende voorraad te beschikken. Sommigen vrezen gecontroleerd te worden door de politie: het bezit van condooms zou hen als prostitué ontmaskeren.

Het uitdelen van preventiemateriaal biedt de gelegenheid om te praten over gezondheid, seksualiteit en de risico’s op infectie (hiv en andere soa’s). Ook gezondheidsproblemen en de toegang tot gezondheidszorg worden aangekaart tijdens het straathoekwerk. Het doel is het informeren van de mannen over het bestaande aanbod en indien nodig als tussenpersoon te fungeren voor de psychosociale en medische diensten.

Het team beschikt over verschillende instrumenten om aan preventiewerk te doen, ontwikkeld door organisaties actief binnen het domein van hiv- en soapreventie. Het gaat o.a. over brochures van: •

Ex Aequo, gericht naar mannen die seksuele betrekkingen hebben met andere mannen (overdrachtsrisico’s van hiv en soa’s en manieren om zich te beschermen);

•

Modus Vivendi / Fiesta voor druggebruikers (harm reduction met betrekking tot gebruik van verschillende producten, overdracht van hepatitis C);

•

SIDAIDS-MIGRANTS (voordien SIREAS) voor migranten (brochures in 18 talen – waaronder Arabisch, Roemeens en Bulgaars – over overdrachtsrisico’s van hiv en manieren om zich te beschermen).


24

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Analyse van instrumenten betreffende preventie en harm reduction Tot nu toe heeft Alias gebruik gemaakt van preventiemateriaal dat ontwikkeld werd door andere diensten. Er werd een eerste selectie gemaakt uit informatiebrochures, harm reduction- en preventiemateriaal, zowel betreffende hiv en andere soa’s, middelengebruik en prostitutie. Hierbij werd rekening gehouden met een aantal criteria of “goede praktijken”: 

gebruik van expliciete pictogrammen



een kleiner of aantrekkelijker formaat



beschikbaarheid in meerdere talen



een minimaal beroep op schrijftaal

Qua inhoud (harm reduction op seksueel vlak) is preventiemateriaal voor mannen die seks hebben met mannen interessant voor het publiek van Alias. In de praktijk blijkt dit echter te omslachtig uitgewerkt, en bijgevolg niet toegankelijk genoeg. In brochures voor vrouwelijke prostitués ligt de nadruk vaak op het vrouw-zijn, waardoor ze niet gepast zijn voor mannenprostitués.

Op lange termijn wordt er aan gedacht om ons doelpubliek te betrekken bij deze analyse van het bestaande preventiemateriaal. Ook de deelname van dit publiek aan de uitwerking van een specifieke brochure, waarbij bijzondere aandacht naar preventie en toegang tot kwalitatieve gezondheidszorg zou gaan, behoort zeker tot de mogelijkheden.


25

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN 4. Identificatie van de hulpvragen van het publiek

Figuur 4: Identificatie van de hulpvragen van het publiek tijdens het straathoekwerk

De vragen betreffende seksuele gezondheid, harm reduction op dit vlak en vragen naar testing zijn het grootst in aantal. Seksuele gezondheid dient hier begrepen te worden als de impact van de prostitutieactiviteit op de seksualiteit en de beleving ervan, meer bepaald aan de hand van een aantal “verschuivingen” naar gelang de context (“privé/professioneel”, “met vaste partner/niet met vaste partner”, “hetero- of homocontact”, enz.).

Er zijn manifeste kwetsbaarheden op vlak van: •

SOA / AIDS preventie: gebrek aan kennis over besmettingsrisico’s en manieren waarop men zich kan beschermen tegen soa’s en hivbesmetting; onvoldoende gebruik van voorbehoedsmiddelen en glijmiddel met klanten en andere seksuele partners; onvoldoende gebruik van kwaliteitsvolle hiv / soa testing (counselling); onwetendheid van het bestaan van post-exposure profylaxe (PEP) tegen hiv.


26

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN •

seksuele

geaardheid:

ondergane

of

geïnterioriseerde

homofobie;

angst

voor

stigmatisering; strategieën om onzichtbaarheid te behouden (dubbel leven). Diegenen die zichzelf als homoseksueel identificeren, plaatsen die seksualiteit zelden in een “identitair” perspectief en wensen hun seksuele geaardheid niet noodzakelijk openlijk te beleven. Andere prostitués identificeren zichzelf als heteroseksueel. Seksuele geaardheid is een vaak terugkomend thema bij progressief diepergaande contacten tussen de ploeg van Alias en leden van het publiek.

Het

gaat

vooral

over

het

correct

gebruik

van

condooms

en

glijmiddel

en

besmettingswijzen van soa's, waarvan het publiek soms nauwelijks op de hoogte is, en waarover allerlei misvattingen de ronde doen. Vaak gaat het over de moeilijkheden bij het onderhandelen over het dragen van voorbehoedsmiddelen bij sommige klanten, die bereid zijn de prijs te verdubbelen “om het zonder te doen”. Gedurende de gesprekken hebben de straathoekwerkers ook de gelegenheid om informatie betreffende testing door te geven, of een begeleiding naar een gespecialiseerde dienst voor te stellen. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met het nabijgelegen Elisa centrum van het UMC Sint-Pieter.

Verslaving en middelenmisbruik vormen een probleem op zich. Er worden vragen gesteld naar ontwenning, of naar een begeleiding om het gebruik meer onder controle te kunnen houden. Ons publiek maakt veelal een onderscheid tussen recreatief en problematisch druggebruik. Marihuana, XTC en cocaïne worden als partydrugs beschouwd, terwijl heroïne-

of

methadongebruik

als werkelijk

problematisch

wordt

ervaren.

Bij

de

heroïnegebruikers is er weinig kennis over legale vervangingsmiddelen. Alcoholgebruik kan problematisch zijn (en wordt aangemoedigd door de activiteit in de bars), net als gokverslavingen.

Er bestaat een evident verband tussen middelengebruik en het nemen van risico’s in het kader van de prostitutie-activiteit. Het wordt moeilijker om te onderhandelen met de klant i.v.m. het gebruik van condoom en glijmiddel, of andere grenzen te stellen.


27

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Vragen over werk of opleiding vormen de derde grote groep. Een meerderheid van het doelpubliek heeft geen toegang tot de arbeidsmarkt, kan geen beroep doen op arbeidsbureaus of heeft geen toegang tot opleidingsinstellingen. Er is een direct verband met de vragen over het verblijfsstatuut. Voor migranten of “nieuwe Europeanen” betekent het vinden van werk vaak een mogelijke regularisatie van hun administratieve situatie. Een beroepsopleiding, of een cursus Frans, verhoogt hun kansen op de arbeidsmarkt. De moeilijke situatie waar ze zich in bevinden, maakt het hun erg lastig om zo’n opleiding, als ze er dan al recht op hebben, tot een goed einde te brengen.

Tijdens het straathoekwerk gaat het vaak over allerhande familiezaken, relaties en het gevoelsleven (ouders, echtgenoot/partner, de kinderen, enz.).

Wanneer het onderwerp prostitutie op tafel komt, gaat het vooral over het tippelen (verschillen tussen de straat, het park en de bars); de prijzen (“de buitenlanders doen de prijzen dalen, dus moeten we meer doen voor minder geld en ook meer risico’s nemen”, “de

klant

is

bereid

om

meer

te

betalen

voor

seksuele

betrekkingen

zonder

voorbehoedsmiddel”); de vragen van klanten en de moeilijkheden om te onderhandelen over beschermde seksuele contacten en – meer algemeen – de grenzen die een aantal prostitués maar moeilijk kunnen stellen (bij voorbeeld het weigeren van seksuele praktijken waar men zich niet goed bij voelt, want “door nee te zeggen aan je klant ben je hem kwijt”). Op die momenten hebben de straathoekwerkers de mogelijkheid om dieper op dit onderwerp in te gaan: werken rond harm reduction op het gebied van seksuele gezondheid en veiligheid, stilstaan bij de persoonlijke beleving van de prostitutieactiviteit.

Gezondheid is vaak niet prioritair voor het doelpubliek. Wanneer er zich een dringend gezondheidsprobleem voordoet (of een probleem dat mettertijd dringend is geworden), begeeft men zich meestal naar een spoedgevallendienst van een ziekenhuis. De kennis van het bestaande medische zorgaanbod is eerder gebrekkig of onbestaande, net als kennis en besef van de eigen gezondheidstoestand. Het merendeel heeft al lang geen arts meer bezocht en heeft trouwens geen vaste huisarts. Toegang tot zorg is bovendien beperkt voor sommigen, bij gebrek aan medische dekking. Bijgevolg wordt een deel van het begeleidingswerk geïnvesteerd in het aanvragen van dringende medische hulp. Alias – Jaarverslag 2011

28

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Geestelijke gezondheid maakt voor Alias integraal deel uit van iemands gezondheid en maakt dus systematisch deel uit van de aandachtspunten. Een deel van het publiek klaagt van een algemeen onwelzijn en vertoont een laag zelfbeeld. Heel wat prostitués geven aan sterk te lijden onder gevoelens van eenzaamheid, vooral een aantal migranten die diepe gevoelens van schaamte en mislukking koesteren met betrekking tot hun migratietraject. Sommige prostitués lijden eveneens aan psychiatrische problemen of leven met een verstandelijke handicap. Een snelle en eenvoudige doorverwijzingen naar de sector geestelijke gezondheid is meestal geen sinecure: de sector lijkt dicht te slippen, het is moeilijk om binnen een redelijke termijn een afspraak te krijgen, de kost van consultaties en medicatie verhoogt de drempel, en een aantal vooroordelen blijven de kop opsteken (“waarom zou ik een psycholoog moeten zien, ik ben toch niet gek?”).

Het uitbouwen van relaties en meer bepaald een bevoorrechte relatie kan alleen via een grote luisterbereidheid vanwege het team. Gedurende de individuele gesprekken zeggen de mannen ons dat “het deugd doet” te kunnen praten over hun verhaal, hun moeilijkheden, hun verlangens. Ze vragen dan ook om ons terug te zien. Diegenen die vzw Adzon nog gekend hebben, wijzen op het belang van een doelgroepgericht initiatief, een lokaal waarbinnen ze veilig relaties kunnen opbouwen met de anderen.

Onderwerpen zoals seksualiteit (identiteit, oriëntatie en contacten) worden doorgaans slechts vluchtig ter sprake gebracht, alsof het geen belangrijke of onschuldige zaken betreft. Voor de doelgroep wegen de diverse taboes immers zwaar door. De straathoekwerkers trachten deze taboes te doorbreken, te werken rond harm reduction en deze strategieën optimaal af te stemmen op de concrete praktijk.

Problemen rond huisvesting of schulden komen eveneens ter sprake tijdens het straathoekwerk, en zijn gelinkt aan de kwetsbare situaties waarin het publiek van Alias zich bevindt. Net als deze onderwerpen komen het grootste deel van de administratieve vragen overdag aan bod, tijdens de onthaalpermanentie. Hierdoor krijgt het relationele aspect tijdens het nachtelijke straathoekwerk meer ruimte (progressieve overgang van “sociale dienst op straat” naar “straathoekwerk”).


29

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN 5. Perspectieven voor het straathoekwerk in het mannelijke prostitutiemilieu Alias heeft enkele prioriteiten naar voren geschoven voor het komende jaar:

•

Uitdieping van de methodologie van het straathoekwerk

Het team van Alias wil de visie op straathoekwerk verfijnen door te blijven uitwisselen met gespecialiseerde teams en de reflectie verder te zetten binnen de zeswekelijkse straathoekwerkvergaderingen, om zoveel mogelijk op maat van de doelgroep te kunnen werken.

•

Preventie op het terrein

Het team wil in samenwerking met een arts – gespecialiseerd in seksuele gezondheid – preventieacties op touw zetten binnen de tippelzones en in groep rond gezondheid werken in het lokaal van Alias.

•

Belgian Network for Male Prostitutes (BNMP)

Het BNMP wil, als Belgisch netwerk, de verschillende organisaties voor mannelijke prostitués rond de tafel brengen. Door ervaringen en expertise uit te wisselen en rekening te houden met de evoluties in de verschillende steden, wordt er transversale kennis opgebouwd. Op initiatief van Boysproject werd het BNMP nieuw leven ingeblazen, en Alias wil hieraan zijn steentje bijdragen.

•

Straathoekwerk op het internet

We willen onderzoeken hoe we via onze website nog meer op maat van ons doelpubliek informatie kunnen aanbieden. We beschikken over een Facebook pagina, en willen ook via dit kanaal ons publiek nog beter bereiken. Ten slotte is Alias ingestapt in het project www.info4escorts.be, wat het voor Brusselse escorts een pak eenvoudiger zou moeten maken om contact met ons op te nemen.


30

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Laagdrempelige begeleiding 1. Kader en doelstellingen Begeleiding, een integraal onderdeel van straathoekwerk, begint met en doorheen de relatie tussen het publiek en de straathoekwerkers. Kunnen praten, uitwisselen en gehoord worden is heel belangrijk, of er nu een expliciete of impliciete hulpvraag is.

De regelmatige contacten tijdens het straathoekwerk leiden tot het expliciet verwoorden van vragen naar individuele begeleiding. De ploeg van Alias beantwoordt deze vraag pas na een grondige analyse van de situatie. De begeleiding is laagdrempelig, dat wil zeggen zonder enige voorwaarden en rekening houdend met mogelijke mislukkingen en herval in wat iemand onderneemt. Het is niet ongewoon dat een afspraak uitgesteld wordt. Daarvoor zijn heel wat redenen, zoals de tijd die verloopt tussen het verwoorden van de hulpvraag en de verwezenlijking van het antwoord daarop, weinig besef van welke dag, datum of uur het eigenlijk is, grote verschillen in de dagindeling van het voornamelijk ’s nachts werkende publiek en de verschillende medische en psychosociale diensten die enkel overdag open zijn, een grote fysieke afstand tussen de tippelzones en de lokalen van Alias.

Langs de andere kant leert de ervaring dat, indien het contact behouden blijft, er uiteindelijk samen nagedacht kan worden over mogelijke pistes en sociale stappen, ook al neemt dit soms wat tijd in beslag

2. Activiteiten Begeleidingen worden gestart met het oog op het zelfstandiger maken van de doelgroep (zich toeëigenen van bestaande mogelijkheden en het eigen potentiëel versterken) en in aanvulling

op

de

bestaande

psychosociale

en

medische

diensten

(brugfunctie,

netwerkvorming). De begeleiding bestaat uit de volgende activiteiten:

•

het verzekeren van een onthaal van het publiek, een luisteren naar en analyse van hun vragen;

•

doorverwijzen of herverwijzen van het publiek in functie van hun situatie;


31


bevorderen of herstellen van de relatie tussen de doelgroep en de bestaande psychosociale en medische instanties;

•

een begeleiding of opvolging aanbieden van de sociale en administratieve situatie, aanvullend aan het bestaand hulpverleningsaanbod;

•

begeleiden, indien nodig toeleiden, van de doelgroep naar de adequate diensten en de samenwerking tussen ondersteunende partners verzekeren door deze te sensibiliseren voor de specifieke kenmerken van het prostitutiepubliek;

•

mobiliseren

van

de

hulpbronnen

van

de

doelgroep

om

te

investeren

in

maatschappelijke integratie op lange termijn; •

empowerment van de doelgroep om de risico’s inherent aan de prostitutieactiviteit te beperken;

•

informeren en sensibiliseren van het publiek, zowel op het vlak van primaire als secondaire preventie (op het vlak van hiv en andere soa’s, drugsgebruik, risico’s verbonden aan het uitoefenen van prostitutie);

•

een medisch consult aanbieden, ter informatie, voor testing op soa’s en hiv en als brugfunctie naar de bestaande zorginstellingen;

•

de blijvende aanwezigheid van een professionele hulpverleningsrelatie verzekeren, wat ook iemands traject is.

Tot op heden heeft de ploeg op begeleidingsvragen geantwoord of gefungeerd als doorverwijspartner op vlak van screening, gezondheidszorg, sociale en juridische bijstand, huisvesting, schuldbemiddeling of ondersteuning bij een verslavingsproblematiek.

Dit werk heeft geleid tot een samenwerking met het Elisa centrum van UMC Sint-Pieter in het kader van anonieme en gratis screening, met het wijkgezondheidscentrum lʼEntraide des Marolles (en meer specifiek met Dr. Mokrane in het kader van een algemene medische opvolging), met Dokters van de Wereld België in het kader van hun consultatie voor mensen zonder medische dekking (COZO Brussel), met de Straatverplegers, met le

Réseau Hépatite C, de ondersteuningsdienst van SMES-B, met de dienst voor sociale en juridische hulp van het OCMW van Brussel, met diensten voor schuldbemiddeling, met ADDE, SIREAS en la MASS.


32

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Sinds april 2011 is Alias ingetrokken in een lokaal in de Sint-Jakobswijk, midden in het historisch centrum van Brussel, op de Kolenmarkt 33. Hierdoor wordt Alias bereikbaarder voor het publiek, wat nieuwe projecten en kansen mogelijk maakt.

• De

Een onthaalpermanentie onthaalpermanentie

voor

mannelijke

prostitués

in

de

prostitutiewijk

wil

zo

laagdrempelig mogelijk zijn, en zodoende complementair zijn met het straathoekwerk. Elke woensdag, tussen 14 en 17u, wordt ze verzorgd door twee maatschappelijk werkers. Dit onthaalmoment is gratis, anoniem en doelgroepgericht. Gasten kunnen er er op verhaal komen, er al dan niet een vraag stellen, ideeën opperen. Er wordt naar hen geluisterd. Het wil een plaats zijn van individuele of collectieve reflectie, waar informatie voor handen is en waar groepsactiviteiten plaats hebben.

Tussen 8 juni en 31 oktober werden 18 inloopmomenten georganiseerd. 25 personen, waaronder 6 nieuwe contacten, kwamen in totaal 55 keer langs. Na de opening in juni, nam het bezoekersaantal tijdens de zomermaanden fors af. Vanaf september nam dit aantal opnieuw toe. Eén en ander had te maken met de verhoging van de werkuren van het team in die periode, én de full-time aanwerving van een vierde persoon voor een bepaalde duur. Hierdoor circuleerde de info vlotter, en kon een groter deel van het publiek worden aangesproken.

•

Een doelgroepgericht medisch consult

Tweewekelijks zullen we ‘s avonds een anonieme medische consultatie voorzien, verzorgd door een algemene geneesheer en twee straathoekwerkers. De consultatie zal plaatsvinden in een makkelijk toegankelijke ruimte, vlakbij de tippelzones en tijdens de uren dat de prostitués er actief zijn, nl. tussen 19 en 21u. Het straathoekwerk legt de link tussen het publiek en de medische consultatie. De aanwezigheid van de straathoekwerkers

op

het

moment

van

de

consultatie

is

noodzakelijk

om

de

toegankelijkheid ervan te bevorderen, vooral voor de nieuwkomers. Het team dat verantwoordelijk is voor het onthaal zal ook actief betrokken zijn bij de pré- en postcounselling. Informatie ivm soa’s en hiv, op maat van de seksuele praktijk van de persoon, wordt toegelicht, en harm reduction strategieën worden samen uitgewerkt.


33

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Dit project wil vooral een antwoord bieden op de hinderpalen die het doelpubliek ondervindt bij haar toegang tot de meer ‘klassieke’ structuren. Op termijn trachten we de vertrouwensband met de medische wereld te herstellen en de toegang van het publiek tot de gezondheidszorg te bevorderen.

De consultatie heeft als doel: •

het publiek aanzetten tot screening van hiv en andere soa's en vaccinatie;

•

tegen hepatitis B, door optimale omstandigheden te creëren;

•

een snellere curatieve interventie mogelijk maken in geval van infectie;

•

sensibiliseren, informeren en bevorderen van primaire en secondaire

•

preventie van soa's en hiv;

•

epidemiologische gegevens verzamelen over de doelgroep en een stand van zaken opmaken van diens gezondheid en risico's op soa's en hiv;

•

een

betere

gezondheidsvoorlichting

en

-opvoeding

bewerkstelligen;

in

nauwe

samenwerking met het psychosociaal werk van de basisploeg.

Implementering van het medisch consult Het afgelopen jaar werd er gewerkt aan de planning en geleidelijke implementering van dit project: definiëring van het aanbod, keuze en mobilisatie van de partners. Het onderstaande stappenplan beschrijft deze voorbereiding, tot en met een weergave van de huidige stand van zaken.

Bepaling van het kader van de medische consultatie Van mei tot augustus 2011 werden er zowel op teamniveau als binnen een ruimer kader een aantal belangrijke vergaderingen belegd. Een werkgroep, met vertegenwoordigers uit de medische en psychosociale sector, vertrok van het bestaande algemene en doelgroepgerichte zorgaanbod, in een poging om het kader van het medisch consult van Alias te definiëren.


34

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Volgende organisaties en personen hebben bijgedragen aan dit denkproces: 

Myriam Monheim, psychologe, ervaring bij Elisa, Ex Aequo, enz.



Dr. Saphia Mokrane, huisarts met ervaring bij diverse prostitutie-organisaties (Entre-

deux, Adzon), bij wijkgezondheidscentra, enz. 

Myriam Dieleman, onderzoekster bij het Observatoire du sida et des sexualités



Dr. Anne-Françoise Gennotte, verantwoordelijke arts van het gespecialiseerd centrum voor de opsporing van hiv/aids en arts voor CETIM, het aids-referentiecentrum van het UMC Sint-Pieter



Dr. Pascal Semaille, die vroeger als arts de medische consultatie van Adzon leidde, arts is voor CETIM en voor de S-Clinic (behandeling van soa’s), samen met zijn assistente, Dr. Virginie Mouysset.

Op basis van deze reflectie werd volgend aanbod weerhouden: •

Anonimiteit en kosteloosheid, om de drempel zo laag mogelijk te houden;

•

Exclusief aanbod voor mannelijke prostitués of personen die zich in een gelijkaardige kwetsbare situatie bevinden, om een veilig kader te creëren;

•

Gericht op bestrijding van hiv en andere soa’s: de primaire doelstelling blijft de brugfunctie naar het bestaande zorgaanbod. Er is dus geen plaats voor algemene geneeskunde en de artsen nemen de functie van behandelende geneesheer niet over;

•

Medisch preventief consult, testing: aangezien preventie en zorg soms onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, kan er voor een aantal soa’s voor gekozen worden om kort op de bal te spelen en curatief in te grijpen, zonder dat hiervoor echter een langdurige medische opvolging noodzakelijk is. In het geval van een positieve hiv-test wordt er nauw samengewerkt met het CETIM. In samenwerking met de sociale dienst van het CETIM werd een samenwerkingsovereenkomst opgesteld. Voor andere soa’s waar een medische begeleiding voor vereist is, wordt er samengewerkt met de vaste huisarts (als die er is), het Elisa-centrum, de S-Clinic of andere gespecialiseerde medische diensten.

Er ging veel aandacht naar het medisch beroepsgeheim (wat betreft geheimhouding staan de wensen van de patiënt steeds voorop), en naar de samenwerkingsmodaliteiten tussen de arts en de straathoekwerkers.


35

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN De aanwerving van geschikte artsen Twee verschillende huisartsen, met expertise in (de behandeling van) soa’s en hiv, zullen bij de medische consultatie betrokken worden. Door middel van een beurtrol wordt zoveel mogelijk naar continuïteit gestreefd.

Volgende stappen worden ondernomen: •

Functieprofiel;

•

Samenwerking met Dr. Mokrane;

•

Publicatie van een vacature voor een tweede arts;

•

Aanwervingsprocedure van de artsen;

•

Opstart met, en inwerking van de artsen in het project.

Vorming in counseling voor de straathoekwerkers

Counseling is een laagdrempelige vorm van hulpverlening, die voorafgaat aan het doktersbezoek én aan de mededeling van de testresultaten. Het doel van counseling is het helpen van mensen bij het ontwikkelen van kennis en vaardigheden betreffende harm reduction, in overeenstemming met hun individuele seksuele activiteit. Er gaat aandacht naar de persoonlijke beleving van seksualiteit en van de prostitutie-activiteit.

Volgende stappen worden ondernomen: •

Informatie- en kennisverwerving m.b.t. hiv en andere soa’s (continu proces);

•

Informatie- en kennisverwerving m.b.t. counseling in het bijzonder: o

Via de tijdelijke aanwerving van een ervaren straathoekwerkster

o

Via een praktische vorming in pré- en postcounseling (rollenspelen) door een ervaren hulpverleenster;

•

Uitwerking van ondersteunende instrumenten voor pré- en postcounseling;

•

Ontmoeting met Audrey van Erck, psychologe bij Elisa.


36

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Logistieke aspecten van de testing Volgende stappen worden ondernomen: •

Uitwerking van een formele samenwerking met het laboratorium van het UMC SintPieter, omtrent het nodige testmateriaal;

•

Voorbereidende vergadering met Elisa over de analyse en het transport van de bloedstalen, de mededeling van de testresultaten en de verwerking van statistische gegevens;

•

Uitwerking van een kader voor de verzameling en verwerking van statistische gegevens, bestemd voor de straathoekwerkers en het medisch personeel.

Logistieke aspecten van het consult Volgende stappen worden ondernomen: •

Intrek in de nieuwe lokalen (in samenwerking met het Regenbooghuis te Brussel). Door de inbedding in de Sint-Jacobswijk, en door de ruimtelijke mogelijkheden (aparte badkamer, bureau en onthaalruimte) kan het medisch consult veilig, op maat van het publiek, worden georganiseerd;

•

Bepaling van de materiële noden (in samenwerking met Dr. Mokrane): onderzoekstafel, dossierkast, medisch basismateriaal, enz.

•

Bestelling van het nodige materiaal;

•

Inrichting van het kabinet.

Werken met groepen De nieuwe lokatie moet het team de mogelijkheid bieden om een werkruimte te ontwikkelen

die

geschikt

is

om

met

groepen

te

werken.

Thema’s

voor

groepsontmoetingen zullen bepaald kunnen worden op basis van de (meestal) individuele contacten tijdens het straathoekwerk, en tijdens de diverse onthaalmomenten. Dit soort uitwisseling zal toelaten om gemeenschappelijke problemen te identificeren rond dewelke vervolgens in groep gewerkt kan worden.


37

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Het team heeft 2 groepsactiviteiten georganiseerd in de nieuwe lokalen. Deze activiteiten kwamen er op (impliciete of expliciete) vraag van het publiek.

•

De eerste activiteit betreft een avondlijke maaltijd tijdens de Ramadan, die bereid werd voor en door het publiek. 12 personen namen hieraan deel, waaronder een aantal nieuwe gezichten. In een gezellige context kwamen er nieuwe contacten met de straathoekwerkers tot stand, vragen werden geformuleerd (onder meer naar testing), begeleidingen opgestart.

•

De tweede activiteit betreft een informatiesessie, naar aanleiding van terugkerende vragen omtrent het verblijfsstatuut en de toegang tot de arbeidsmarkt van de Bulgaarse prostitués (in samenwerking met O.R.C.A.). 12 leden uit de doelgroep werden rechtstreeks geïnformeerd betreffende de verschillende toegangspoorten voor “nieuwe Europeanen” tot de Belgische arbeidsmarkt. Zodoende werd de individuele situatie van een aantal gasten uitgeklaard.

3. Toekomstvisie betreffende de laagdrempelige begeleiding Er werd gekozen voor de uitwerking van een sociale en medische permanentie zonder het bestaande begeleidingsnetwerk te willen vervangen. Deze keuze komt voort uit de evaluatie

van

2010.

Door

ons

te

richten

op

maatschappelijke

integratie,

gezondheidsbevordering in brede zin en van seksuele gezondheid in het bijzonder, schrijft de oprichting van een medische- en onthaalpermanentie zich in in de continuïteit van de activiteiten die tot hiertoe werden gerealiseerd, en stemt ze volledig overeen met de doelen van de vereniging.

•

Continue vorming op het vlak van hiv en soaʼs

Alias voorziet de continue vorming van haar team betreffende de basisprincipes van counseling om de screening op hiv en soa's en de mededeling van de resultaten ervan kwaliteitsvol te omkaderen (met het Elisa centrum en Ex Aequo als partners). Het gaat hierbij niet enkel en alleen om kennisverwerving m.b.t. hiv/soa’s en de diverse behandelingen: er wordt getracht een kader de creëren waarbinnen gewerkt kan worden rond de beleving en betekenisgeving van seksualiteit en prostitutie.


38

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Informatie en sensibilisering van hulpverleners 1. Kader en doelstellingen Aan de hand van de tijdens het straathoekwerk en het begeleidingswerk geformuleerde hulpvragen wordt stelselmatig een breed partnernetwerk uitgebouwd. De informatie en bewustmaking van het personeel van de betrokken diensten (organisaties die werken rond gezondheid, preventie en harm reduction, straathoekwerk, LGTBQI, migratie, thuisloosheid, enz.) gebeurt gelijktijdig en onafhankelijk van de eerste contacten met de doelgroep op het terrein.

Het is de bedoeling om de betrokken psychosociale en medische hulpverleners te sensibiliseren over de verschillende acties en stappen die met het publiek worden ondernomen en de moeilijkheden en obstakels die daarbij komen kijken. Bovendien wil Alias een brede laag van het verenigingsleven sensibiliseren over de specificiteit van het werken met mannelijke prostitués, dus breder dan enkel die contacten die gelinkt zijn aan de sociale begeleiding van het publiek.

2. Activiteiten Het afgelopen jaar werden de bestaande samenwerkingsverbanden onderhouden en geoptimaliseerd, en nieuwe contacten opgestart. Het team trad in ontmoeting met de sector, en trachtte waar mogelijk te informeren over de ontwikkelingen binnen ons project. Uit zorg voor de gepriviligeerde samenwerkingsverbanden die in het verleden reeds werden opgebouwd en de bijzondere kenmerken van ons doelpubliek, werden er nieuwe overlegmomenten georganiseerd met: •

Merhaba

•

Genres Pluriels

•

De Straatverplegers

•

Het Elisacentum van het UMC Sint-Pieter

•

L’Entraide des Marolles;

•

Réseau Hépatite C Bruxelles.


39

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Met als doel het informeren en sensibiliseren van hulp- en zorgverleners, ontmoette Alias volgende organisaties: •

CETIM

•

Dokters Van de Wereld – COZO Brussel

•

De daklozencel van het OCMW van Brussel

•

Medimmigrant

•

Hobo

•

Bravvo

Door deel te nemen aan (trans)sectoriële activiteiten werden nieuwe contacten opgebouwd en de doelstellingen en activiteiten van de vereniging uitgedragen. Alias heeft onder meer deelgenomen aan: •

de week van de thuislozen (17 tot 22 oktober): ontmoetingen met allerhande diensten, waaronder de mobiele équipe van de SAMU, de Maraude van Sint-Joost, La

Ruelle, vzw Bij Ons, enz. •

het Symposium “Sida et société: 30 ans après”, georganiseerd door CETIM.

•

het colloquium “La création d’un Eros Center à Liège et la problématique de la

prostitution en région liégeoise” door de groep criminologie, penologie, economie en sport (CPES) van de dienst Criminologie van de Rechtsfaculteit van de ULg. •

het colloquium naar aanleiding van het twintigjarige jubileum van ICAR Wallonië, handelend over de bestraffing van klanten.

•

Op de conferentie en het debat, georganiseerd door DUNE: “La première implantation

d’un échangeur automatique de seringues propres à Bruxelles. Quelle politique de réduction des risques en matière d’usage de drogues par injection en Région de Bruxelles-Capitale”. •

Een rondetafelgesprek met prostitutie als thema, in de Haute Ecole de Hainaut

Dondorcet. •

Het colloquium, georganiseerd door de Algemene Directie Veiligheid en Preventie van de FOD Binnenlandse Zaken: “Methodologie van het Straathoekwerk”.


40

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN 3. Toekomstvisie op het sensibiliseren en informeren van de psychosociale en medische intervenanten. •

Contact met diensten voor socio-professionele integratie

In de toekomst wil Alias nog meer contact opnemen met diensten voor socioprofessionele integratie en hen sensibiliseren, gelet op de nood voor vorming van de doelgroep en de moeilijke toegang tot de arbeidsmarkt en opleidingsprogramma’s.

•

Werkgroepen met de hulpverleners

Alias voorziet om te werken rond de beeldvorming van hulpverleners op mannelijke prostitutie, in de vorm van een werkgroep in samenwerking met het Centre Local de Promotion de la Santé de Bruxelles (CLPS).

Netwerkvorming en overleg 1. Kader en doelstellingen Werken

met

dit

doelpubliek,

samenwerkingsverbanden

ten

einde

in een

het

prostitutiemilieu,

kwaliteitsvol

onthaal

vereist en

continue

begeleiding

te

garanderen. Netwerken groeien door het aangaan van concrete samenwerkingsverbanden en door het verstevigen van institutionele en structurele banden. 2. Activiteiten •

Straathoekwerkvergaderingen

In de lijn van de initiatieven waardoor reeds in 2010 getracht werd het straathoekwerk verder

te

onderbouwen,

organiseerde

Alias

een

6-wekelijkse

“straathoekwerkvergaderingen”. Behalve de straathoekwerkers en vrijwilligers van de vereniging, nemen er een aantal ervaren straathoekwerkers uit verschillende sectoren (mannen- en vrouwenprostitutie, thuislozensector, niet-begeleide minderjarigen) deel. Er worden praktijkvoorbeelden aangedragen, en met de nodige afstand wordt er stilgestaan bij situaties die moeilijk zijn voor het team, of die geblokkeerd lijken. De verslagen van deze vergaderingen vormen een belangrijke bron van kennis voor het team.


41

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Dit jaar werden er 7 vergaderingen georganiseerd, waarbij 6 situaties uitvoerig besproken werden. Op deze vergaderingen werd er bovendien nagedacht en uitgewisseld over heel wat

belangrijke onderwerpen: communicatie naar de doelgroep en naar de sector

(visitekaartjes, flyers, voorstellingsfolder), statistische hulpmiddelen, de praktische en methodische implementering van de onthaalpermanentie, enz.

•

Traces de rue

Alias

is

sinds

december

2010

betrokken

bij

een

maandelijks

overleg

tussen

straathoekwerkers binnen de Franse Gemeenschap, “Traces de Rue” genaamd. Op deze vergaderingen wordt er uitgewisseld met andere organisaties, nagedacht over de methodiek, ethische vragen en de deontologische code van het straathoekwerk, gewerkt aan teksten met gemeenschappelijke standpunten (charter voor straathoekwerkers).

•

Réseau Hépatite C Bruxelles

Sinds het voorbije jaar neemt Alias deel aan de vergaderingen van het Réseau Hépatite C

Bruxelles, aangezien een deel van het doelpubliek met deze ziekte besmet is. Op de 17 personen die zich, begeleid door Alias, hebben laten testen, waren er 5 die positief testten op hepatitis C. Via de werkers en leden van dit in hepatitis C gespecialiseerde netwerk, bekwaamde het team zich in op hepatitis C gerichte preventie en harm reduction, mogelijke doorverwijspartners, informeren van de doelgroep, enz. Dit resulteerde in concrete samenwerkingen met de werkers van dit netwerk. François Poncin (maatschappelijk

werker

en

projectverantwoordelijke

binnen

dit

netwerk)

werd

uitgenodigd op een onthaalpermanentie. Hij ontmoette er 2 personen die drager zijn van hepatitis C, om ze uitvoerig te informeren en de verschillende mogelijke behandelingen toe te lichten.


42


Seminarie Militer et Prévenir

We namen deel aan het maandelijkse interdisciplinair seminarie Militer et Prévenir: « approches sociohistoriques des politiques sexuelles » wanneer de themaʼs aansloten bij de missie van Alias: * Patrick Awondo : « Migrants africains homosexuels : construction identitaire et gestion

du risque sida », duiding door vertegenwoordigers van Oasis (Tels Quels) en van SidaidsMigrants (Siréas); * Fatiha Majdoubi : « Miss Visa. Les mariées de l’Europe entre contraintes, compétences

et négociations », duiding door Patrick Petitjean van het Réseau Mariage et Migrations; * Sandrine Musso : « Migrants, sexualité et sida à Marseille. Un cas d’école pour l’action

publique » duiding door Maureen Louhenapessy van Sidaids-Migrants, Khadija Ounchif van de Arab Women Solidarity Association en vertegenwoordigers van het Centre de planning

familial des Marolles.

•

Stratégies concertées IST/SIDA of afstemming van de methodieken van de sector van soa- en aidspreventie binnen de Franse Gemeenschap.

Alias nodigde, in samenwerking met de Observatoire du sida et des sexualités, de belangrijkste partners uit de sector van de mannenprostitutie uit om deel te nemen aan een

driedaagse,

om

samen

een

analyse

uit

te

werken

van

het

fenomeen

'mannenprostitutie'. Deze werkgroep was opgezet in het kader van de “afstemming van de

methodieken

van

de

sector

van

soa-

en

aidspreventie

binnen

de

Franse

Gemeenschap”. Sinds 2004 worden er binnen dit kader gelijkaardige analyses uitgewerkt van verschillende doelgroepen. Door deze analyses tracht men bij te dragen tot een terugdringing van soa's en hiv in de Franse Gemeenschap en in België, meer bepaald door een

betere

afstemming

tussen

de

problematieken

op

het

terrein

en

de

hulpverleningsstrategieën.

Als indirect gevolg van de stopzetting van het project voor preventie en testing in het mannenprostitutiemilieu te Brussel, was de doelgroep reeds sinds 2005 niet langer het onderwerp van een recente update door gespecialiseerde hulpverleners.


43

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Alias heeft, gezien haar missie en het belang van de afstemming en toetsing van haar methodieken, beslist om dit proces opnieuw op te starten en de organisatie van deze werkgroepen ter actualisering van de gegevens over de doelgroep op zich te nemen.

Zodoende heeft Alias de verschillende spelers binnen dit werkveld uitgenodigd om samen, op basis van de specifieke gegevens van het terrein, de problematiek opnieuw te analyseren en de samenwerkingsverbanden te versterken. Het betreft volgende partners: ICAR Wallonië, Espace P... Namen, ExAequo en Dr. Mokrane.

•

Inleiding in harm reduction voor drugsgebruikers

Aangezien de straathoekwerkers vaak met druggebruik geconfronteerd werden en een straathoekwerkster van vzw DUNE in oktober en november 2011 de ploeg kwam versterken, groeide bij het team het verlangen naar meer kennis van harm reduction, gericht op druggebruik. Harm reduction wil de negatieve gevolgen (schade) van het gebruik van psychoactieve middelen verminderen voor de gebruikers, hun omgeving en de samenleving. Het essentiële kenmerk van harm reduction is het nastreven van een daling van

de

druggerelateerde

schade,

waarbij

het

succes

van

de

aanpak

mogelijk

complementair, maar niet noodzakelijk afhankelijk is van een daling van het gebruik (preventie) of abstinentie (behandelingen). Harm reduction past volledig binnen de visie op straathoekwerk van Alias. Er werden twee informatiesessies voor het team georganiseerd, toegespitst op harm reduction voor druggebruik: de complexe factoren die mensen aanzetten om drugs te gebruiken, hoe er best met gebruikers wordt gewerkt, veel gestelde vragen en gepaste antwoorden, doorverwijsmogelijkheden, enz. •

Vorming over de verschillen in wetgeving en politieke benadering van prostitutie in België en in andere Europese landen.

In 2011 lagen een aantal gebeurtenissen aan de basis van de grotere interesse van het team in het wetgevend kader m.b.t. voor prostitutie, en meer bepaald in de gevolgen van een eventuele criminalisering van de prostitutie-activiteit voor mannelijke prostitués in België. Door de stellingname in de media van het Franstalige CDH voor een bestraffing van de klanten, werden we bestookt door nieuwsgierige journalisten. Alias – Jaarverslag 2011

44

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN Bovendien werd Alias uitgenodigd als gastspreker op het colloquium, georganiseerd ter ere van het 20-jarig jubileum van ICAR Wallonië, en waarvoor diezelfde bestraffing van de klanten als centraal thema werd uitgekozen. Er werd beroep gedaan op een feitelijke organisatie, InterseXions10, om meer inzicht te verwerven op de verschillende politieke benaderingswijzen van prostitutie (reglementarisme, abolitionisme, prohibitionisme, neoreglementarisme, neo-abolitionisme en hybride kaders). Eén vormingssessie handelde over de Belgische wetgeving, een tweede over de politieke benadering van prostitutie op Europees niveau en de evoluties sinds 1970.

Socio-epidemiologische gegevensverzameling en observatie van het milieu 1. Kader en doelstellingen De kennis over het doelpubliek en het prostitutiemilieu blijft tot op heden beperkt. De literatuur rond dit onderwerp is nog mager, alleszins in Franstalig België. De opdracht om gegevens te verzamelen is voor Alias dan ook van uiterst belang. De observatie van de actoren en hun gedrag is tegelijkertijd een activiteit en een methodiek, want op basis van de analyse van deze gegevens kunnen we de aangepaste methodes bepalen om optimaal in te spelen op de problematiek. Dit is een voortdurend werk dat niet alleen kwantitatieve meetinstrumenten maar ook een kwalitatieve duiding vereist. 2. Activiteiten

•

“Stratégies concertées IST/SIDA”: Afstemming van de methodieken van de sector van soa- en aidspreventie binnen de Franse Gemeenschap.

Bovenvermelde

driedaagse

update

van

de

analyse

van

het

verschijnsel

'mannenprostitutie' – in het kader van de Stratégies concertées van de hiv / soa preventiesector van de Franse gemeenschap, in samenwerking met het Observatoire du sida et des sexualités – draagt vanzelfsprekend bij tot de verzameling van gegevens over de doelgroep, en de verbalisering van concrete vaststellingen op het terrein.

InterSexions is een feitelijke organisatie die gesticht werd in 2006. Ze wil een proces van reflectie op gang brengen, en ervaring opbouwen m.b.t. prostitutie en sekswerk in het algemeen. Eén van haar activiteiten betreft een kritiek op de voorstellingen en politieke benaderingswijzen van prostitutie.

10


45

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN De deelnemers hebben samengewerkt aan een diagnostische update, zowel op epidemiologisch vlak (samenbrengen van de gegevens verzameld op het terrein), uniformisering van de gehanteerde termen en probleemomschrijvingen), als op vlak van gedragspatronen (identificatie van het geheel van de betrokken actoren, en van hun impact op het fenomeen “mannenprostitutie”). In de loop van 2011-2012 is een elektronische publicatie van de synthese van deze analyse voorzien.

•

Samenwerking met het documentatiecentrum van “LʼObservatoire du sida et des sexualités”.

In samenwerking met het documentatiecentrum van “L’Observatoire du sida et des sexualités” heeft Alias een bibliografie opgesteld, specifiek handelend over mannelijke prostitutie. Deze selectie stekt een geheel aan referenties, publicaties en bronnen, uit de academische wereld of uit het verenigingsleven, beschikbaar op het internet. Het onderwerp wordt op verschillende manieren benaderd: volksgezondheid, geschiedenis, sociologie, getuigenis, activisme, enz. Deze bibliografie kan gedeeld worden via een systeem van elektronische bladwijzers, cf. www.delicious.com/alias_bxl.

•

Interne instrumenten

Alias verzamelt socio-epidemiologische gegevens over de doelgroep aan de hand van het straathoekwerk en de psychosociale en medische begeleidingen: de karakteristieken van het publiek, de hulpvragen, de problematieken, de doorverwijzingen of stappen die samen werden gezet. De instrumenten die worden gehanteerd zijn de volgende:

•

een “straathoekwerkverslag”, opgesteld na elke straathoekwerkbeurt;

•

een “onthaalverslag”, opgesteld na elke onthaalpermanentie;

•

een lijst met de ontmoete personen.


46

OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN De eerste twee verslagen bestaan uit kwantitatieve gegevens (opsomming van de geobserveerde of gecontacteerde personen, de gespreksthema’s, hulpvragen) en een narratief verslag (weergave van de inhoud van de gesprekken, observaties in het milieu, uitgevoerde demarches). Het derde instrument is zowel een namenregister als een hulpmiddel voor het verzamelen van gegevens over de doelgroep.

Op die manier wil Alias de diversiteit van de problematieken waar haar doelpubliek mee te maken

heeft

aan

het

licht

brengen,

om

zo

haar

werking

en

die

van

haar

doorverwijspartners nog meer af te stemmen op de concrete noden en behoeften van deze groep.

3. Toekomstvisie op de verzameling van gegevens In het komende jaar wil Alias haar inzicht in de socio-epidemiologische situatie van het publiek

verder

verfijnen

(kwantitatief

en

kwalitatief).

Hiervoor

wil

Alias

verder

samenwerken met het Observatoire du sida et des sexualités en het CLPS de Bruxelles. •

Het meetinstrument voor de cijfergegevens moet verder worden uitgewerkt op basis van de criteria en indicatoren die voorzien werden in ons actieplan;

•

De kwalitatieve gegevens, gebaseerd op de narratieve rapporten, willen we doorlopend evalueren (trimestrieel). We willen onze observaties meer diepgang geven en gerichter zijn in onze interventies.

Op kwalitatief gebied zal Alias extra aandacht besteden aan volgende punten: •

Een beter begrip van de beleving van de hetero- of homoseksuele koppelrelaties in verhouding

tot

prostitutie

(wordt

de

prostitutie-activiteit

angstvallig

geheim

gehouden voor de partner, is het een bron van conflicten, ligt het aan de basis van een verlies van vertrouwen?); •

Een beter begrip van de beleving van de seksuele oriëntatie en hoe hier professioneel en aangepast op in te spelen, rekening houdend met de socioculturele bagage van de prostitués;

•

Een beter begrip van de impact van de prostitutie-activiteit (en de levensstijl) op de gezondheid van het publiek;


47


De impact van de omgeving op de prostitutie-activiteit analyseren, vanuit het oogpunt van de diverse actoren (bv. verwachtingen van klanten, moeilijkheden voor horecauitbaters); en in het bijzonder rekening houden met de plaats en de voorstelling van prostitutie in het homomilieu.


48

MIDDELEN Financiële middelen Alias stapte als “jong project” proactief naar de verschillende betrokken overheden (op verschillende bevoegdheidsniveaus) om hen kennis te laten maken met de noden van de doelgroep en de acties die op het terrein gevoerd worden. Deze actieve houding leverde 2 complementaire subsidies op voor het tweede werkjaar (2010-2011), en de overdracht van een subsidie die reeds begonnen was in 2010: •

Minister van Gezondheid van de Fédération Wallonie-Bruxelles (120.000 EUR);

•

Minister van Gezondheid van de Franse Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (25.000 EUR);

•

Minister van Sociale Integratie van de Federale Overheid (4.878,95 EUR, overdracht van 2010).

Met deze subsidies kon Alias meer stabiliteit brengen voor de twee deeltijdse medewerkers (4/5 FTE), een derde werker aantrekken (ook aan 4/5 FTE) en de nodige werkingskosten financieren. Enerzijds vergt het wekelijkse nachtelijke straathoekwerk heel wat van de medewerkers (onregelmatige werkuren), anderzijds wordt het team geconfronteerd met de hulpvragen van het publiek, waarvan telkens opnieuw een kwaliteitsvolle en adequate opvolging gegarandeerd dient te worden.

Alias heeft reeds een akkoord voor de verlenging van de subsidie van de Fédération Wallonie-Bruxelles voor het jaar 2011-2012. Wat betreft de subsidie van de Franse gemeenschapscommissie hopen we op een gelijkaardige verlenging, een positief antwoord van minister Cerexhe. Alias blijft verder zoeken naar nieuwe partners, om onze acties verder te kunnen bestendigen.


49

MIDDELEN Personeel Het team van Alias bestaat uit 3 betaalde krachten, en vrijwillige medewerkers.

1. Algemene opdrachten van het betaald personeel Coördinator en straathoekwerker (4/5 FTE) -

Begeleiden, omkaderen en motiveren van medewerkers en vrijwilligers binnen hun opdracht;

-

Verantwoordelijk voor de inhoudelijke, praktische en logistieke ondersteuning van het werk;

-

Verantwoordelijk voor de interne communicatie en de externe vertegenwoordiging;

-

Straathoekwerk in het mannelijke prostitutiemilieu:

-

Begeleiden van de doelgroep bij hun psychosociale en medische vragen;

-

Samenwerken en netwerken met de psychosociale en medische sector;

-

Informeren en sensibiliseren van psychosociale en medische intervenanten die met de doelgroep in contact komen;

-

Verzamelen

van

socio-epidemiologische

gegevens

en

observatie

van

het

prostitutiemilieu.

Straathoekwerkers (4/5 FTE) -

Straathoekwerk in het mannelijke prostitutiemilieu:

-

Begeleiden van de doelgroep bij hun psychosociale en medische stappen;

-

Samenwerken en uitbouwen van concrete projecten met de psychosociale en medische sector;

-

Informeren en sensibiliseren van psychosociale en medische professionals die met de doelgroep in contact komen;

-

Verzamelen

van

socio-epidemiologische

gegevens

en

observatie

van

het

prostitutiemilieu.

Op een bepaald moment (tussen augustus en oktober) waren de nodige fondsen voorhanden om de vaste werknemers full time aan te nemen en twee bijkomende werkers tijdelijk aan te werven (één FTE en één 1/5 FTE). Deze bijkomende werkers hadden dezelfde opdracht als de straathoekwerkers. Alias – Jaarverslag 2011

50

MIDDELEN 2. Algemene opdrachten van de vrijwillige medewerkers De vrijwillige medewerkers verzekeren samen met de betaalde medewerkers het wekelijkse straathoekwerk gedurende één avond per week. Als ex-medewerkers van het Adzon-project zorgen zij voor een overdracht van hun expertise en methodologie op het terrein (houding, professioneel handelen, contacten, …). Zij wonen eveneens de 6wekelijkse straathoekwerkvergaderingen bij, om samen met de betaalde medewerkers de moeilijkheden op het terrein te analyseren en gepaste oplossingen te formuleren. Vrijwilligers doen geen begeleidingswerk en ontwikkelen geen specifieke projecten op eigen initiatief. De vrijwilligers zijn gebonden aan het beroepsgeheim. Vrijwilligers worden vergoed zoals voorzien binnen de wet op het vrijwilligerswerk.

3. Personeel van onze partners Diogenes, Espace P…, het Regenbooghuis, Elisa, Cetim en Ex Aequo hebben ook dit jaar personeel en middelen ter beschikking gesteld om de ontwikkeling van ons project institutioneel te ondersteunen.

Infrastructuur Alias heeft tussen april 2010 en april 2011, als tijdelijke oplossing, de eerste verdieping van het gebouw van vzw Espace P… Brussel betrokken. Deze situatie heeft vrij snel haar beperkingen getoond, vooral op het vlak van onthaalmogelijkheden van de doelgroep en de nabijheid bij het werkgebied. Met de steun van het Regenbooghuis onderhandelde Alias met de Stad Brussel voor het huren van werkruimte (onthaal, bureauruimte, sociale permanentie, medische consultatie) in de prostitutiewijk, tegen een redelijke prijs. Op een gegeven moment heeft het Regenbooghuis voorgesteld om één van de eigen lokalen aan een voordelig tarief te verhuren aan Alias. Bovendien stelde het Regenbooghuis zich garant voor Alias (vertegenwoordiging naar de Stad Brussel, waarborg). Daarenboven stelt het Regenbooghuis zijn logistieke en administratieve diensten ter beschikking voor de elektriciteits- en gascontracten, internet, enz.


51

MIDDELEN Communicatie 1. De website van Alias en de Facebook-‐groep http://www.alias-bru.be De

website

beschrijft

Alias

in

zijn

totaliteit,

met

zijn

verschillende

projecten,

doelstellingen, huidige en toekomstige partners en biedt gespecialiseerde documentatie over mannelijke prostitutie in Brussel. Het team werd opgeleid door de webmaster om zelfstandig de inhoud te kunnen aanpassen (“user-friendly”).

Alias wil een specifieke webpagina voor de doelgroep ontwikkelen (preventie in de vorm van vraag en antwoord).

Vanaf het begin van haar bestaan in 2009 heeft Alias een sociale netwerkgroep gecreëerd op de populaire site Facebook. De Facebook-pagina zorgt voor een grote bekendheid bij de partners en sympathisanten van het project. Op die manier blijft Alias eveneens op de hoogte van wat er in de sector gebeurt (socioculturele activiteiten met betrekking tot de prostitutieproblematiek). Het team is bovendien een denkproces gestart over de mogelijkheid om Facebook te gebruiken als hulpmiddel bij een eventuele internetpermanentie voor mannelijke prostitués. 2. Pers en andere media Alias probeert haar activiteiten en de situatie waarin de doelgroep zich bevindt kenbaar te maken via verschillende mediakanalen. Geleidelijk aan bouwt Alias contacten op met journalisten met het vooruitzicht kwalitatieve en actuele reportages te kunnen maken.

Naar aanleiding van de opstart van de onthaalpermanentie, heeft Alias een mededeling ter bekendmaking van dit nieuwe aanbod verstuurd naar de sector.

In de loop van het jaar 2011 is Alias gevraagd voor een interview op Radio 2, en voor een bijdrage aan een artikel in Les Cahiers de la Fonderie.


52

MIDDELEN Andere middelen Alias heeft momenteel zowel eigen middelen als middelen ter beschikking gesteld door partners.

De Algemene Vergadering is samengesteld uit vertegenwoordigers van verschillende sectoren die betrokken zijn bij de problematiek en zich de opstart van het project ter harte nemen. De leden kunnen, afhankelijk van de noden van het moment, opgeroepen worden ter ondersteuning van een deelproject.

De Raad van Beheer van Alias is een multidisciplinair team van ervaren vrijwilligers dat de ploeg straathoekwerkers ondersteunt in het dagelijkse werk, zowel op vlak van administratie als op vlak van het beheer van de projecten.


53

BIJLAGE Mededeling aan de psychosociale en medische sector Brussel, 1 juni 2011 Mevrouw, Meneer, ALIAS vzw is actief binnen het mannelijk prostitutiemilieu te Brussel sinds begin 2009. De organisatie richt zich tot iedereen die een prostitutieactiviteit binnen dit milieu uitoefent, risico loopt hiermee te beginnen alsook tot elk individu die een link heeft met dit milieu of gelijkaardige kwetsbaarheden vertoont. Onze opdracht is langs de ene kant het verbeteren van het welzijn van ons publiek, onder meer via maatschappelijke integratie, gezondheidspromotie in brede zin en het bevorderen van seksuele gezondheid in het bijzonder. Langs de andere kant streven we een daling van de prevalentie en incidentie van soa’s en HIV na, zowel bij mannelijke prostituees als indirect ook bij hun cliënten. Naast ons straathoekwerk op (potentiële) tippelzones stellen we aan ons doelpubliek een psycho-medico-sociale begeleiding op maat voor, met het oog op een (her)integratie van het

individu

in

bestaande

structuren

(met

betrekking

tot

gezondheid,

gepast

vormingsaanbod, enz.) Nu we verhuisd zijn naar onze nieuwe lokalen in de Sint-Jacobswijk en we een derde straathoekwerkster aangeworven hebben, is de ploeg van Alias bijzonder blij om de opening van haar sociale permanentie te kunnen melden. Deze permanentie biedt onthaal, een plek voor uitwisseling en informatie aan mannelijke prostituees. De permanentie gaat door elke woensdag tussen 14u en 17u, op de Kolenmarkt 33 te 1000 Brussel, en dat vanaf 8 juni. In de loop van de zomer openen we ook een medische permanentie (preventie en opsporing van SOA’s en HIV, toegankelijk specifiek voor mannen die prostitutieactiviteiten naar andere mannen toe uitoefenen). Meer info hierover zal u op onze site kunnen vinden.


54

BIJLAGE Van onze website gesproken: u kan er ook het activiteitenrapport 2010 van de vzw terugvinden. Surf naar http://www.alias-‐bru.be, klik door op de Nederlandstalige versie, onderdeel “Alias”, "Jaarverslag". Aarzel niet om deze informatie verder te verspreiden. Tot binnenkort, De ploeg van Alias


55

ALIAS vzw, Kolenmarkt 33, 1000 Brussel www.alias-bru.be / [email protected]

JAARVERSLAG 2011 VAN VZW ALIAS

Recommend Documents