Jaarverslag 2009
jaarverslag 2009
Post: Postbus 15 | 2390 AA Hazerswoude-Dorp Bezoek: Frankrijklaan 10 | 2391 PX Hazerswoude-Dorp Telefoon: 0172 52 15 00 | Fax: 0172 52 15 77 E-mail:
[email protected] | Website: www.oom.nl
voorwoord OOM bestond in 2009 vijfentwintig jaar. En na een kwart eeuw blijken we nog steeds hard nodig. Deeltijd-WW, ontslagen, terugloop van de omzet; de huidige economische situatie heeft veel effect gehad op de metaalbedrijven. Ruim 10% van de mensen is zijn baan kwijtgeraakt of is gedwongen minder te werken. OOM probeerde perspectief te bieden voor bedrijven door bij te dragen in de kosten voor opleidingen die het vakmanschap verbeteren, en door extra geld beschikbaar te stellen om jongeren voor de sector te behouden. Ook OOM werd in 2009 geconfronteerd met een crisis. Door het overweldigende aantal aanvragen voor de Persoonlijke TrainingsToelage moest OOM deze regeling opschorten. Dit was voor veel bedrijven een grote teleurstelling. Gelukkig heeft OOM in de periode daarna een deel van de reeds gemaakte cursuskosten nog voor veel bedrijven weten te compenseren.
25 jaar OOM OOM is opgericht in 1984, als uitvloeisel van het Akkoord van Wassenaar. Ook toen stond de economie er niet goed voor. In dit verdrag maakten werk gevers en werknemers afspraken over loonmatiging, om de werkloosheid tegen te gaan en de economie te stimuleren. Ook het nut van scholing werd in het verdrag benoemd, en zo ontstonden opleidingsfondsen voor diverse sectoren. In de loop der jaren groeide OOM uit tot een van de actievere fondsen, met een grote achterban in het midden- en kleinbedrijf. Bij de verzelfstandiging in de jaren negentig maakte OOM bewust de keuze om sterk in de regio aanwezig te zijn. Niet alleen het verstrekken van geld, maar ook het bieden van advies en voorlichting ziet OOM als een belangrijke taak. Daarin blijven we ons steeds vernieuwen. Wat niet is veranderd, is dat OOM al sinds het begin van zijn bestaan veel onderzoek doet. Zo werden tijdens de Jubileumconferentie in 2009 de resultaten gepresenteerd van het onderzoek ‘Wie niet groot is’. Belangrijkste conclusie was dat OOM bedrijven moet blijven ondersteunen op het gebied van opleiding en ontwikkeling om innovatie te stimuleren.
samenwerking ‘Niet alleen het verstrekken van geld, maar ook het bieden van advies en voorlichting ziet OOM als een belangrijke taak’
OOM doet dit niet alleen. We zoeken contact met de doelgroep via verschillende partijen. OOM werkt met diverse organisaties, waaronder TOP en TechniekTalent.nu, samen aan de instroom en het behoud van vakmensen in de techniek. Gezien de economische crisis zal samenwerken de komende tijd ook nog hard nodig zijn. In dit jaarverslag leest u over die samenwerking in 2009, gekoppeld aan het vijfentwintigjarig bestaan van OOM. Het jaarverslag sluit af met een blik naar de toekomst. Want hoe zal het de komende jaren gaan? Het ultieme middel voor de ontwikkeling van de metaalsector blijft in onze ogen ‘opleiden en ontwikkeling’. We blijven ons inzetten om werkgevers en medewerkers te stimuleren. Henk Wijninga Voorzitter bestuur OOM
2 | voorwoord
Jaarverslag OOM 2009 | 3
inhoud
over OOM
voorwoord
2
inhoud
4
over OOM
5
6
1
leerlingen in tijden van crisis
Johan-Peter Leeuwenburg (regiomanager OOM) ontmoet Diny Baltes (Machinefabriek Baltes)
2
mensen enthousiast maken
im Dol (bedrijfstakvoorlichter OOM) ontmoet P Jan Bakker (directeur Bakker Protech, Warmond)
3
nieuwe instroom door samenwerking
rik Yperlaan (algemeen directeur OOM) ontmoet E Raoul (9 jaar, leerling basisschool)
OOM is het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking. Met bijna 15.000 aan gesloten bedrijven, meer dan 145.000 werknemers en 84 medewerkers is OOM een van de grootste opleidingsfondsen in Nederland. OOM heeft als missie het bevorderen van instroom en behoud en ontwikkeling van vakmanschap in de metaalbranche. Om dit te realiseren, subsidieert en adviseert OOM bedrijven bij de opleiding en ontwikkeling van personeel. Verder stimuleert OOM de kwalitatieve en kwantitatieve instroom in de bedrijfstak.
11
14
4
innovatie in de branche
olanda Janssen (beleidsadviseur OOM) ontmoet J Jules Theeuwes (hoogleraar toegepast economisch onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam en wetenschappelijk directeur SEO Economisch Onderzoek)
5
scholingsregelingen OOM
rans Bothof (adjunct directeur OOM) ontmoet F Axel Jansen (directeur JAZO Zevenaar) en Andries Vink (onderhoudsmonteur bij Bosman Watermanagement)
sociaal jaarverslag
28
jaarrekening
30
colofon
32
4 | inhoud
wat is OOM?
18
22
hoe doen we dat? voorzitter ❚ de heer H. Wijninga namens FNV Bondgenoten vice-voorzitter/secretaris ❚ de heer A.F.A.M. van der Leest namens Koninklijke Metaalunie penningmeester ❚ mevrouw J.M. Leenders namens Koninklijke Metaalunie leden ❚ mevrouw A. Hoornaert namens Koninklijke Metaalunie ❚ de heer G. van der Lit namens De Unie (tot december 2009) ❚ de heer J.G. Kruithof namens De Unie (vanaf december 2009) ❚ de heer M.H. Hietkamp namens CNV Bedrijvenbond
OOM biedt alle financiële regelingen en diensten aan die voor medewerker en bedrijf noodzakelijk zijn om zich te ontwikkelen. Om in de regio’s sterk aanwezig te blijven bij de bedrijven, zet OOM de jarenlange ervaring in van regiomanagers en bedrijfstakvoorlichters. De regiomanagers houden zich onder meer bezig met het adviseren van bedrijven over de deelname aan (bijscholings)cursussen en opleidingen. Verder bieden zij ondersteuning bij het formuleren van bedrijfsopleidingsplannen. Hierin wordt systematisch vastgelegd hoe bedrijven met opleidingen dienen om te gaan. Bedrijfstakvoorlichters ondersteunen de regiomanagers en geven dagelijks voorlichting aan bedrijven over de mogelijkheden van OOM.
raad van bestuur OOM heeft een paritair bestuur, bestaande uit drie vertegenwoordigers van werkgeversorganisaties en drie vertegenwoordigers van werknemersorganisaties. De vertegenwoordigers van de werkgevers zijn afkomstig uit de Koninklijke Metaalunie, de werk nemersvertegenwoordigers uit FNV Bondgenoten, CNV Bedrijvenbond en De Unie. Doordat het bestuur van OOM is gevormd door vertegenwoordigers van werknemers- werkgeversorganisaties, is een organisatie ontstaan die voor werkgevers én werknemers. Dit vormt het kompas van OOM: het mensen en ondernemingen mogelijk maken zich te ontwikkelen en onafhankelijk deel te nemen aan de arbeidsmarkt. Jaarverslag OOM 2009 | 5
Johan-Peter Leeuwenburg (regiomanager OOM) ontmoet Diny Baltes (Machinefabriek Baltes)
1 leerlingen in tijden van crisis Dat het wat minder goed gaat met de economie, is voelbaar. Ook bij machinefabriek Baltes in Steenderen. Maar ondanks dat er minder werk binnenkomt, nemen Reint en Diny Baltes nog altijd leerlingen aan. “Noem het idealisme.” In vijftien jaar tijd heeft Machinefabriek Baltes al zo’n vijftig leerlingen gehad. Vooral veel BOL’ers, leerlingen die stage komen lopen om praktijkervaring op te doen, maar ook BBL’ers, mensen in dienst van het bedrijf die daarnaast een of twee dagen per week naar school gaan. “Door de crisis hebben we nu wat minder leerlingen rondlopen dan normaal”, zegt Diny Baltes. “Er is gewoon minder werk, en je wilt hen ook niet de hele dag laten vegen. We zijn dus ook wat kritischer op de leerlingen die we wél aannemen. Het is prettig als ze echt voor de metaal hebben gekozen.” Johan-Peter Leeuwenburg: “Ik merk in de hele regio dat bedrijven het moeilijk hebben. Voor sommige is het echt pompen of verzuipen. Dan staat het aannemen van leerlingen vaak niet zo hoog op de prioriteitenlijst. Ik vind het te prijzen dat jullie je toch openstellen daarvoor.” Diny: “Ja, wie echt wil, is welkom bij ons. Het gaat ons vooral om inzet en betrokkenheid. Dan maakt het minder uit of iemand bijvoorbeeld wat trager is, we zien het als onze taak om een leerling tijd en kansen te bieden. Dat is toch wel een soort idealisme.”
vooroordelen Volgens Johan-Peter is deze houding bijzonder. Hij komt momenteel bij werk gevers vrij veel terughoudendheid tegen ten opzichte van leerlingen. “Dan is het bijvoorbeeld twee keer misgelopen, en is zo’n bedrijf er klaar mee. Dat is jammer, want met leerlingen is het zo dat je uiteindelijk terugkrijgt wat je erin stopt.” “Dat is zeker waar”, vindt Diny. “Maar je moet ook weer niet je wereld er omheen bouwen. Je bent tenslotte geen sociale werkplaats, en je bedrijf moet gezond blijven. Ooit hadden we hier een ‘rugzakleerling’, die kon maar halve dagen aan en had elke vijf minuten een vraag. Dat werkt dus niet.” Johan-Peter: “Het nadeel van de crisis is dat kwetsbare groepen steeds moeilijker te plaatsen zijn. Ook uitzendkrachten en zzp’ers hebben het zwaar. Diny: “Wij werken inderdaad niet meer met uitzendkrachten. Tja, je moet toch je personeelsbeleid een beetje aanpassen aan de economische situatie.” 6 | leerlingen in tijden van crisis
jaarverslag OOM 2009 | 7
blijven hangen Tijdens zijn bedrijfsbezoeken probeert Johan-Peter werkgevers te overtuigen van het nut van ontwikkelen en opleiden. “Het is de kunst om verder te kijken dan je eigen bedrijf. We zijn allemaal verantwoordelijk voor het behoud van onze branche.” Diny: “Dat de Persoonlijke Trainings Toelage werd stopgezet, was wel een domper.” Johan-Peter: “Dat was het zeker, maar gelukkig heeft OOM allerlei andere regelingen die bedrijven kunnen helpen bij het opleiden en ontwikkelen van personeel. Zo is er bijvoorbeeld de regeling Alternatieve LeerPlek, een eenmalige bijdrage voor elke nieuwe leerling die een werkgever in dienst neemt.” Diny: “Ik vraag me af of dit werkgevers over de streep trekt. Je staat open voor leerlingen, of niet. Aan de andere kant, de regelingen van OOM zijn wel een goede stimulans.” “Het zou natuurlijk het mooist zijn als leerlingen uiteindelijk blijven hangen, waardoor je personeelsbestand verjongt”, stelt Johan-Peter. “Gebeurt dat ook bij jullie?” “De meesten blijven vijf tot zeven jaar, en gaan dan weg”, zegt Diny. Wij zijn natuurlijk een klein bedrijf, en de wereld is groot.” “Is dat niet een beetje zuur?” “Valt mee, we dragen natuurlijk wel bij aan de instroom en de ontwikkeling in de branche. Uiteindelijk hebben wij daar zelf ook profijt van.”
8 | leerlingen in tijden van crisis
‘Wij zien het als onze taak om een leerling tijd en kansen te bieden’
jaarverslag OOM 2009 | 9
Pim Dol (bedrijfstakvoorlichter OOM) ontmoet Jan Bakker (directeur Bakker Protech, Warmond)
2 mensen enthousiast maken Ontwikkelen en opleiden begint bij werkgevers en werknemers in het land. Hen te interesseren en bewust te maken van het belang is soms een ingewikkelde, maar vaak ook een dankbare taak. “Dankzij het bezoek van een bedrijfstakvoorlichter ben ik nu toch wel enthousiast geworden.” Pim Dol heeft een database met 423 metaalbedrijven in de regio Haaglanden. Elke week pikt hij er een paar uit, en die belt hij op met de vraag of hij eens langs mag komen. Als bedrijfstakvoorlichter bij OOM probeert Pim op vrijwillige basis werkgevers te doordringen van het feit dat opleiden en ontwikkelen belangrijk is. En niet te vergeten het aantrekken van jongeren. Hij weet precies welke producten en diensten OOM beschikbaar heeft om bedrijven daarbij te helpen. “Ook al is de PTT in 2009 opgeschort, er zijn nog steeds subsidiemogelijkheden”, vertelt Pim. “Bovendien, het gaat toch niet alleen maar om het geld? Als we nu niets doen, blijft de branche achter. Ontwikkelen en opleiden heeft voordelen voor het bedrijf én voor de werknemer. Zelf had ik vroeger een loodgieterbedrijf met zestien man in dienst, en ik heb altijd gezegd: blijf naar school gaan, zeker als je nog jong bent, dan nemen je hersenen de stof makkelijker op. Bovendien biedt kennis mensen de kans om door te groeien.”
inhaalslag
‘Het begeleiden van een leerling valt me enorm mee, het is leuk om mijn vakkennis over te dragen’
Van leerlingen wilde Jan Bakker, directeur van Bakker Protech Marine Service in Warmond, tot voor kort weinig weten. “Ik dacht dat ons bedrijf met vijf werknemers daarvoor te klein zou zijn, en dat de begeleiding van zo iemand erg veel tijd en energie zou kosten. Bovendien zitten wij met revisie en onderhoud van boten in een specialistische hoek.” Totdat zomaar een jongen uit eigen initiatief contact met hem opnam. “Dat vond ik zo leuk, ik wilde hem een kans geven. En ik moet zeggen, het valt me enorm mee.” Inmiddels werkt deze leerling anderhalf jaar bij Bakker Protech, en heeft hij een vaste aanstelling gekregen. Jan begeleidt hem zelf in het leerproces. “Wij zijn eigenlijk nog geen Erkend Leerbedrijf,” vertelt hij, “en ik heb geen praktijkopleidersdiploma. We zijn nu wel hard bezig een inhaalslag te maken.” Enige tijd geleden kreeg Jan een bedrijfstakvoorlichter van OOM op bezoek, die
Jan Bakker 10 | Hoofdstuktitel
jaarverslag OOM 2009 | 11
de mogelijkheden kwam uitleggen op het gebied van subsidies. “Ik wist wel dat die er waren, maar deed er nooit zo veel mee. Nu ben ik wel enthousiast geworden, dus als het straks in het naseizoen weer wat rustiger wordt gaan we ermee aan de slag.”
goeie jongens en meisjes Pim ondervindt in zijn werk dat het niet altijd makkelijk is om werkgevers te interesseren voor ontwikkelen en opleiden. “Door de recessie zijn veel bedrijven wat terughoudend”, vertelt hij. “Ook zijn ze vaak bang dat werknemers zullen weggaan als ze eenmaal geschoold zijn. Terwijl in deze tijd veel mensen blij zijn als ze werk hebben, en echt niet meer zomaar van baan wisselen voor een paar tientjes meer salaris. Ook denken ze dat de begeleiding van leerlingen een blok aan hun been is.” “Zelf merk ik dat ik het gewoon leuk vind om mijn vakkennis over te dragen op een jonge werknemer”, stelt Jan. “Zijn basis is goed en hij zet zich honderd procent in. Je zou zeggen dat de kans groot is dat er nog veel meer goeie jongens en meisjes rondlopen. Scholen zouden wel wat meer aan promotie mogen doen wat mij betreft. Want ik zou in de toekomst graag een nieuwe leerling willen plaatsen.” “Dat is goed nieuws”, vindt Pim. “Door vakmanschap over te dragen op jongeren, behouden we het voor de branche. Dat is precies de reden waarom ik bedrijfstakvoorlichter ben geworden.”
één loket voor ontwikkelen en opleiden
regiomanagers
Vroeger was OOM - in opdracht van de sociale partners - de bijna exclusieve voorlichter en adviseur over opleiding en ontwikkeling in de metaalbewerking. Inmiddels zijn de sociale partners zelf ook veel duidelijker in beeld op dit terrein, zij willen graag meedenken, mee-ontwikkelen en mee-uitvoeren. Waarom dan niet samen op één locatie zitten? Om die reden ontwikkelt OOM tien regiodesks, waar professionals van OOM, de sociale partners en OpleidingsBedrijf Metaal gaan samenwerken. Werkgevers, werknemers en leerlingen kunnen dan terecht op één locatie met al hun vragen op het gebied van ontwikkeling en scholing. De regiodesks zullen aanhaken bij opleidingslocaties in de metaal. Zo kunnen er straks bij voorbeeld ook workshops en presentaties worden gegeven.
Behalve bedrijfstakvoorlichters zijn in de regio’s van OOM regiomanagers actief. Hun belangrijkste taak is werkgevers adviseren bij het formuleren van opleidingsbeleid. Ook helpen zij bij het opzetten van opleidingsplannen, zowel voor bedrijven als voor individuele werknemers. Daarnaast nemen de regiomanagers initiatief om contacten tussen bedrijfsleven en onderwijs te organiseren.
Pim Dol 12 | mensen enthousiast maken
jaarverslag OOM 2009 | 13
Erik Yperlaan (algemeen directeur OOM) ontmoet Raoul (9 jaar, leerling basisschool)
‘Eigenlijk doen we in de klas nooit iets met techniek. Dat vind ik jammer’
3 nieuwe instroom door samenwerking De instroom van jongeren is onmisbaar voor het voortbestaan van de technische branche. Maar hoe zorg je er nu voor dat zij enthousiast raken voor techniek, en er uiteindelijk ook echt voor kiezen? “Het begint al bij kinderen op de basisschool.” Erik Yperlaan: “Allerlei verschillende organisaties zijn druk bezig met het aantrekken van jongeren. Op zich is dat natuurlijk mooi, alleen is zo’n versnipperde aanpak nu juist niet de manier waarop we jongeren kunnen verleiden tot een loopbaan in de techniek. Door samen te werken, bereiken we veel meer. Bureau TOP bijvoorbeeld, is een succesvol samenwerkingsverband tussen de metalektro en de metaalbewerking en houdt zich bezig met de aantrekkelijkheid van en de instroom in deze specifieke branches. Bureau TOP richt zich op keuzemomenten in het basisonderwijs en halverwege en aan het einde van het vmbo. Een ander voorbeeld is TechniekTalent.nu, waarin ongeveer veertig partijen uit bedrijfsleven, opleidingsfondsen, koepelorganisaties en onderwijs de handen ineen hebben geslagen. Samen werken ze techniekbreed aan meer instroom en behoud van technisch talent. TechniekTalent.nu richt zich onder andere op het basisonderwijs. Want uiteindelijk maken kinderen daar voor het eerst een keuze voor een ver volgopleiding. Wat we vooral willen overbrengen is: wat is er nu zo leuk aan techniek? En: kiezen voor techniek is slim, omdat je hiermee een toekomst vol perspectieven tegemoet gaat, met de mogelijkheid je te ontwikkelen over verschillende sectoren heen.”
iets bereiken “In 2009 is TechniekTalent.nu gekomen tot een gedegen plan over hoe dit te gaan aanpakken. Bijvoorbeeld met de inzet van Techniek Coaches, die leerkrachten in het basisonderwijs helpen met het vak techniek op school. En met het organiseren van gastlessen. Ook is een begin gemaakt met het versterken van de relatie tussen vmbo-scholen en bedrijven, onder de noemer van het project ‘Technet’. Raoul 14 | Hoofdstuktitel
jaarverslag OOM 2009 | 15
Onmisbaar, want bedrijven hebben het onderwijs nodig voor gekwalificeerde vakmensen en de scholen hebben het bedrijfsleven nodig om die talenten zó op te leiden dat hun kennis en kunde naadloos aansluiten bij de praktijk. Om scholen en bedrijven om de tafel te krijgen, is onder andere een aantal ‘regionale kringen’ geïnstalleerd. Hierin werken de verschillende partijen onder deskundige begeleiding concreet en duurzaam samen, bijvoorbeeld op het gebied van stageplaatsen, verstrekking van materialen en de inhoud van open dagen. Verder zijn in het project ‘Boeien en Binden’ in 2009 denktanks voor bedrijven opgericht, om na te denken over het organiseren van hun personeelsbeleid. Vragen als ‘hoe raak ik bekend in de regio’, ‘hoe trek ik talent aan’ en ‘hoe ontwikkel en behoud ik dat talent’ komen daar aan bod. De nieuwe generatie werknemers heeft andere verwachtingen dan die van dertig jaar geleden. Toen kon je een flink aantal jaren teren op je kennis van school en ging je een dienstverband aan voor het leven. Nu zoeken mensen uitdaging, contacten met klanten, samenwerking; ze willen iets bereiken. Het is belangrijk om daarover ook in de komende jaren te blijven communiceren, willen we de aansluiting niet verliezen.” Raoul (9): “Ik ben best wel technisch denk ik. Rekenen vind ik hartstikke leuk. Ik houd ook van dingen bouwen, ik maak wel eens huizen van kartonnen dozen. Of ik speel met lego. En als mijn vader aan zijn oude motor sleutelt, vind ik het interessant om te kijken. Ik zit in groep 5 van de basisschool. Eigenlijk doen we in de klas nooit iets met techniek. Dat vind ik jammer, want het lijkt me wel leuk. Dan zou ik bijvoorbeeld wel apparaatjes willen bedenken en maken. Wat ik later wil gaan leren, weet ik nog niet. Als ik moet gaan kiezen, zullen mijn ouders me wel helpen. Misschien gaan we dan een keer kijken op een school, of gaan we naar een beurs toe. Het zou best kunnen dat ik voor een technische opleiding kies. Ik wil misschien wel architect worden, dus dan moet ik verstand hebben van techniek.”
andere opvallende samenwerkingsactiviteiten in 2009: ❚ Vakkanjers, een techniekwedstrijd voor scholieren van het mbo. Tien Nederlandse vakkanjers mochten vervolgens meedoen aan de WorldSkills in Calgary, Canada, de wereldkampioenschappen voor jonge vakmensen. ❚ Junior Vakkanjers, een techniekwedstrijd voor jonge, aanstormende talenten in het derde of vierde jaar van het vmbo. De finalisten streden bij VDL Steelweld in Breda om een gouden medaille in zes categorieën: CAD-tekenen, metalektro, metaaltechniek, lassen, elektrotechniek en techniekbreed. ❚ Formatie regiodesks, waar professionals van OOM, de sociale partners en OpleidingsBedrijf Metaal gaan samenwerken op het gebied van opleiding en ontwikkeling in de metaalbewerking. Werkgevers, werknemers en leerlingen kunnen terecht op één locatie met al hun vragen.
Erik Yperlaan 16 | nieuwe instroom door samenwerking
jaarverslag OOM 2009 | 17
Jolanda Janssen (beleidsadviseur OOM) ontmoet Jules Theeuwes (hoogleraar toegepast economisch onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam en wetenschappelijk directeur SEO Economisch Onderzoek)
4 innovatie in de branche De metaalbranche is in een snel tempo aan het vergrijzen. Tegelijkertijd is de instroom van talentvolle jongeren onvoldoende. Alleen door te innoveren kan de sector overleven. “Vernieuwing op het gebied van producten, processen, en marktbewerking, maar juist ook wat betreft de inzet van mensen. Scholing is hierbij essentieel.” Toevallig heeft Jules Theeuwes net nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek binnen gekregen. In het eerste kwartaal van 2010 is de werkloosheid in Nederland voor het eerst sinds anderhalf jaar licht gedaald. Goed nieuws, al zegt het nog weinig over de werkgelegenheid in de metaalbranche, die staat op min 7,7%. “Daarmee is het in het eerste kwartaal van 2010”, zo vertelt Jolanda Janssen, “slechter gesteld dan in het eerste kwartaal van 2009. En die daling gaat relatief gezien vooral ten koste van jongere werknemers.” Jules: “Is in 2009 de productie ook afgenomen in de metaalbranche?” Jolanda: “Ja, dat was een duidelijke trend. Vervolgens zijn eerst alle flexwerkers eruit gegaan, daarna een groot aantal leerlingen.” “Een traditioneel patroon,” stelt Jules, “en dit is eigenlijk niet goed. Op deze manier houd je juist de mensen vast die er al lang zitten. Met alle respect, maar als je kijkt naar economisch efficiëntie zou je juist de jongeren moeten behouden.” “Inderdaad,” knikt Jolanda, “maar ja, wat goed is voor de sector past niet altijd bij de situatie in de individuele bedrijven. Daar zit een groot spanningsveld. Helaas blijkt dat jongeren die eenmaal ontslagen zijn, meestal niet meer terugkomen in de metaal. Dus OOM onderneemt van alles om hen maar vast te houden, zoals een extra tegemoetkoming voor bedrijven die nu leerlingen aannemen, en we stimuleren de oprichting van scholingspools.
25% techniek, 75% mensen Jules en Jolanda zijn het erover eens dat bedrijven alleen kunnen overleven als ze een bredere blik ontwikkelen. Hun product op een andere manier bekijken, onderzoeken of er misschien nieuwe afzetmarkten voor zijn, personeel en kennis uitwisselen. Volgens Jules zou dit eigenlijk over de hele keten heen moeten gebeuren. “Sommige bedrijven doen dit al wel, andere niet”, reageert Jolanda. “De sector is divers en de concurrentiegevoeligheid is groot in de metaal. Bovendien denken
18 | Hoofdstuktitel
jaarverslag OOM 2009 | 19
veel bedrijven dat innovatie veel investeringen vereist . Dat hoeft niet zo te zijn, het rendement van innovatie komt voor 25% uit techniek en voor 75% uit de mensen en de organisatie.” Jules: “Bedrijven gaan steeds meer specialistische eisen stellen aan toeleveranciers. Het opleiden van je personeel om aan deze vraag te voldoen is ook innovatie. Het is enorm belangrijk om aangesloten te blijven bij actuele ontwikkelingen.”
‘Het opleiden van je personeel is ook nodig voor innovatie’
lummelen Om werkgevers en werknemers te laten zien wat er op dit moment zoal speelt in de branche, organiseerde OOM in 2009 een aantal kennisavonden in de verschillende regio’s. Werkgevers en werknemers konden daar kennismaken met nieuwe technieken, opleidings- en subsidiemogelijkheden. “Door samen te praten over vernieuwing en dingen uit te proberen, kun je tot innovatie komen”, vertelt Jolanda. “Het zou dan ook geweldig zijn als bedrijven meer tijd zouden kunnen maken voor creatief ‘lummelen’. Dit gebeurt nu vooral op zaterdagochtend.” Jules: “Dan moet er eerst een mentaliteitsslag plaatsvinden. In hiërarchische structuren hebben kritische vragenstellers meestal geen plek.” “Het is daarnaast belangrijk dat werknemers hun perspectieven kennen”, vult Jolanda aan. “OOM heeft de SkillsManager ontwikkeld, een online instrument waarmee werknemers zelfstandig hun vakmanschap in kaart kunnen brengen en dit kunnen linken aan verschillende functiemogelijkheden. Een prima uitgangspunt voor een dialoog met de werkgever over loopbaanontwikkeling.” Jules: “Dan komen we toch weer uit op de gemiddelde leeftijd in een bedrijf. Uit onderzoek blijkt dat innovatiekracht daar rechtstreeks mee samenhangt. Jongeren komen met nieuwe kennis van school, hebben geen vastgeroeste patronen.” Jolanda: “De dertigers en veertigers moeten het nu gaan maken in de branche, en in het moderne internationale bedrijfsleven zijn andere kwaliteiten nodig dan vroeger. Commercieel en communicatief vaardig zijn bijvoorbeeld.” Jules: “De conclusie is eigenlijk dat innovatieve bedrijven investeren in een goed samengesteld team, en in ontwikkelen en opleiden.” “Inderdaad. En dat zijn zaken van een lange adem”, besluit Jolanda.
nieuw: kennisavonden
voor wie niet groot is...
In 2009 heeft OOM in Rotterdam en Drachten kennisavonden georganiseerd. Bij zo’n avond worden regionaal/lokaal werknemers (en desgewenst hun werkgevers) uitgenodigd, om kennis te nemen van de laatste technieken in een bepaalde bewerkingsrichting, in dit geval CNC-verspaning. Het is de bedoeling werknemers te inspireren tot het volgen van opleidingen en voor te lichten over de inzet van de PTT of loopbaanactiviteiten. De bijeenkomst wordt georganiseerd op een opleidingslocatie (bijvoorbeeld een ROC met een nieuw machinepark). Het aantal deelnemers was boven verwachting: 131 op één avond in Drachten en in totaal 136 deelnemers aan drie bijeenkomsten in Rotterdam. Inhoudelijk zijn de bijeenkomsten goed gewaardeerd. Voor 2010 wil OOM de CNC-variant samen met de regiodesk verder uitrollen en daarnaast een kennisavond ontwikkelen met een nieuw onderwerp, in het kader van het SEO-onderzoek ‘Voor wie niet groot is...’.
In september 2009 bestond OOM 25 jaar. Naar aanleiding hiervan heeft SEO Economisch Onderzoek onder leiding van Jules Theeuwes een onderzoek gedaan naar innovatiekracht in het mkb-metaal. De resultaten zijn gepresenteerd tijdens het jubileumcongres van OOM in Rotterdam. Het rapport van het onderzoek is getiteld ‘Voor wie niet groot is...’ en is gratis aan te vragen bij OOM via telefoon nummer 0172 52 15 00.
20 | innovatie in de branche
jaarverslag OOM 2009 | 21
Frans Bothof (adjunct directeur OOM) ontmoet Axel Jansen (directeur JAZO Zevenaar) en Andries Vink (onderhoudsmonteur bij Bosman Watermanagement)
5 scholingsregelingen OOM Ondanks de economische situatie is in 2009 veel geschoold. De terugloop van het aantal leerlingen voor de vakopleidingen is beperkt, de invulling van stages is toegenomen en de toeloop op de bijscholing was overweldigend. Zo zeer zelfs, dat dat leidde tot het tijdelijk stopzetten van de Persoonlijke TrainingsToelage. Aan de ene kant dus een zeer grote benutting van deze faciliteit, aan de andere kant werden vele bedrijven door deze maatregel teleurgesteld. OOM heeft in 2009 ruim 5500 bedrijven bezocht, de bedrijven kregen voor bijna 2200 nieuwe leerlingen een LeerWerkbijdrage en er zijn ruim 3000 stagevergoedingen verstrekt. “Met de extra middelen die de sociale partners via OOM beschikbaar stelden, kon de terugloop in leerwerkplekken beperkt blijven tot ongeveer twintig procent”, vertelt Frans Bothof. “Vooral de bijscholingsregeling PTT kende in 2009 een ongekende toeloop. Dit kwam deels omdat het een laagdrempelige en aantrekkelijke regeling was; bedrijven konden voor elke medewerker een tweejaarlijks budget van 1500 euro aanvragen, bestemd voor bijscholing. Wat ook meespeelde, was dat er vanwege de crisis via deeltijd-WW meer aandacht en tijd was voor scholing.”
leven lang leren Metaalbewerkingsbedrijf JAZO in Zevenaar maakte enthousiast gebruik van de PTT. “Met de medewerkers zijn gesprekken gevoerd, en er was zelfs speciaal een collega aangewezen om de loopbaantrajecten te begeleiden”, vertelt directeur Axel Jansen. “We hebben er veel tijd en energie ingestoken om via deze regeling onze mensen te laten scholen. Het is belangrijk dat mensen hun leven lang blijven leren, in onze branche loop je achter voor je het weet.” Axel Jansen 22 | scholingsregelingen OOM
jaarverslag OOM 2009 | 23
Toen in juni 2009 het bericht van OOM kwam dat de PTT tijdelijk zou worden stopgezet, was dat voor veel metaalbedrijven zeer teleurstellend. Frans: “Het budget voor de PTT was begroot op basis van kengetallen uit het verleden, met daar bovenop een zeer ruime marge. Toen het gebruik vanaf januari 2009 aanhoudend zeer hoog bleef, is daar vanuit de reserves nog eens een extra budget aan toegevoegd. Dat alles heeft niet kunnen voorkomen dat we moesten besluiten de regeling tijdelijk stop te zetten.”
teleurstellend “Onze eerste reactie was ongeloof”, zegt Axel. “We hebben direct schriftelijk gereageerd, en de verzoeken die er nog lagen ingediend bij OOM. Sommige medewerkers waren kwaad op mij, ik had hen enthousiast gemaakt voor de toekomst en opeens stond alles stil. Nee, dit verdiende geen schoonheidsprijs wat mij betreft.” Ook bij Bosman Watermanagement, het bedrijf waar Andries Vink werkt, kwam de boodschap over de opschorting van de PTT hard aan. Andries: “Mijn werk gever wil alle monteurs een extra technische opleiding laten volgen. Ik was al begonnen met de cursus voor storingstechnicus, die heb ik ook nog kunnen afronden. Maar een vervolgopleiding zit er voor mij en mijn collega’s nu niet in.” Frans: “Voor onze medewerkers was het een extreem drukke periode, waarbij we in eerste instantie niet alle aanvragen konden afhandelen. Pas toen aan het einde van 2009 duidelijk werd dat andere scholingsregelingen onderbenut waren, kon het bestuur geld vrijmaken om de resterende aanvragen uit te betalen. Al met al een heel vervelende situatie. We hopen dat we met de opzet van de nieuwe regeling dit soort dingen in de toekomst kunnen voorkomen.”
Andries Vink 24 | Hoofdstuktitel
jaarverslag OOM 2009 | 25
de nieuwe PTT Per 1 januari 2010 is de PTT opnieuw gestart, met onder meer de volgende uitgangspunten: ❚ De bijdrage is maximaal 375 euro per persoon per jaar. ❚ Van de cursuskosten voor vaktechnische cursussen wordt per persoon maximaal 50 procent vergoed tot ten hoogste 375 euro. ❚ Van de cursuskosten voor wettelijk verplichte cursussen en scholing op het gebied van arbo, veiligheid en milieu wordt per persoon 25 procent vergoed tot ten hoogste 375 euro. ❚ Uitgesloten zijn rijvaardigheidsbewijzen en vormen van collegiaal opleiden die niet worden verzorgd of geëxamineerd door een extern instituut. ❚ De PTT2010 kan worden aangevraagd voor maximaal 20 procent van het personeel of vijf medewerkers. Bij minder dan vijf geldt de regeling naar rato. ❚ Aanvragen kunnen via www.mijnoom.nl worden ingediend en moeten voorafgaand aan de cursus in het bezit zijn van OOM. Binnen tien werkdagen krijgt u bericht van OOM of de bijdrage wordt toegekend. ❚ Overige aanvragen worden binnen 20 werkdagen behandeld. Ook deze moeten voorafgaand aan de cursus in het bezit van OOM zijn. ❚ Toegezegde bijdragen kunnen tot uiterlijk vier maanden na afloop van de cursus worden gedeclareerd.
‘Bijna 25 procent van de werknemers in de branche is in de afgelopen jaren geschoold met een bijdrage van OOM’
Frans Bothof 26 | Hoofdstuktitel
jaarverslag OOM 2009 | 27
sociaal jaarverslag
leeftijdsopbouw gemiddelde leeftijd: 45,5 jaar man
vrouw
in dienst/uit dienst OOM had aan het einde van 2009 33 mede- werkers in dienst. Dit was hetzelfde aantal als in 2008, alleen is de samenstelling veranderd. Bij de cursusadministratie zijn twee personen uit dienst gegaan. Zij zijn niet vervangen vanwege de toenemende digitalisering van de aanvragen. Tijdens de opschorting van de PTT was het tijdelijk extreem druk bij de cursusadministratie en het secretariaat. Toch is toen geen extra mankracht ingezet, omdat de aard van het werk te specialistisch was.
uit dienst
18
15
1
9
12
10
21-30
1
>56 31-40
in dienst
51-55 41-50
parttime/fulltime Waren er bij OOM in 2008 meer parttimers, in 2009 waren er meer fulltimers in dienst. Dit is toeval, en heeft onder andere te maken met de fulltime aanstelling van een beleidsadviseur en een regiomanager, beide functies die bij voorkeur fulltime worden uitgevoerd.
18
15 verhouding man-vrouw
scholingsbeleid In 2009 is minder gebruik gemaakt van scholing dan in het jaar daarvoor. Dit heeft grotendeels te maken met het vertrek van twee medewerkers die opleidingstrajecten volgden. Ondanks bezuinigingen op het vlak van communicatie en beleidsontwikkeling staan we scholing van onze eigen medewerkers nog altijd ruimhartig toe. Van de totale loonsom van OOM is 1,5% beschikbaar voor opleiding en ontwikkeling. Wel moeten de gekozen opleidingen relevant zijn voor het werk, of de positie van de medewerker op de arbeidsmarkt versterken. Zo heeft de cursus administratie bij de opschorting van de PTT een eendaagse training telefonische klachtenafhandeling gevolgd. OOM zal het volgen van opleidingen in het komende jaar meer stimuleren, bijvoorbeeld via voortgangs-, functionerings- en beoordelingsgesprekken. Van medewerkers wordt verwacht dat zij de wil hebben om zich te ontwikkelen, zodat zij dynamisch blijven in hun functie.
parttime fulltime
ziekteverzuim
6
7
Aantal medewerkers dat gebruik heeft gemaakt van de scholingsregeling van OOM
10
16
28 | sociaal jaarverslag
mavo vmbo lbo
wo hbo vwo havo mbo
Langdurig ziekteverzuim is in 2009 sterk gestegen. De ziektefrequentie is wel omlaag gegaan, wat zou kunnen betekenen dat de cultuur wat betreft verzuim op positieve wijze is veranderd. In 2009 is veel aandacht besteed aan de bewustwording van de effecten van verzuim bij het personeel. Daartoe is onder andere een protocol opgesteld, waarin de effecten en de kosten uiteengezet zijn. Voor het komende jaar ligt de nadruk op preventie en op een pro-actievere begeleiding van mensen die langdurig uitvallen. In samenwerking met de arbodienst is hiervoor een dienstverleningsplan gemaakt.
❚ De opschorting van de PTT heeft een wissel getrokken op de werkbeleving van het personeel. Het bestuur heeft hier de nodige aandacht aan besteed. ❚ De jubileumconferentie naar aanleiding van 25 jaar OOM was een succes. Er waren ruim 200 mensen aanwezig. Vanwege het inhoudelijke aspect – de bekendmaking van de resultaten van het SEO-onderzoek naar innovatie in de branche – is veel mediaaandacht gegenereerd. ❚ Om de bedrijfstakvoorlichters te bedanken voor hun inzet voor OOM, is een feestelijke dag georganiseerd. Vanwege het 25-jarig bestaan heeft het gehele personeel hieraan meegedaan.
arbeidsvoorwaarden
opleidingsniveau OOM heeft een goede mix van verschillende opleidingsniveaus (21% mavo/vmbo/lbo, 30% vwo/havo/mbo en 49% wo/hbo). Dit is een bewuste keuze, gebaseerd op de wens om elkaar scherp te houden en aan te blijven sluiten bij de behoeften in de branche.
Wat betreft de verdeling naar sekse wil OOM een voorbeeldfunctie vervullen in de branche. OOM streeft naar een ongeveer gelijke verhouding, maar neemt geslacht niet als leidende factor tijdens sollicitatieprocedures.
andere belangrijke OOM-zaken in 2009
In 2009 is voor de gehele metaalbranche een nieuwe cao afgesloten. Hierin is een paragraaf opgenomen met betrekking tot crisisbestrijdingsdagen. Dit houdt in dat bedrijven als ze te weinig orders hebben kunnen kiezen uit twee opties: ❚ een eenmalige uitkering van 1,5% ❚ 3,5 vrije dag per persoon OOM maakt geen gebruik van optie 2, maar kiest voor de eenmalige uitkering. jaarverslag OOM 2009 | 29
jaarrekening baten
lasten
2008
in € (x 1.000)
Bijdragen van werkgevers Overige bijdragen
2009
2008
2009
in € (x 1.000)
in € (x 1.000)
26.880 910
26.764 1.455
Uitkeringslasten Uitgaven overige regelingen
27.733 10.189
30.111 9.975
27.790
28.219
37.922
40.086
-/- 10.132
-/- 11.867
Personeelskosten Afschrijvingen Administratiekosten heffingen Voorziening dubieuze debiteuren Implementatie Regiodesks Opschorten PTT Overige bedrijfskosten
2.074 374 609 31 -- -- 1.180
2.052 404 612 170 406 244 1.365
4.268
5.253
Financiële lasten
6.811
--
Brutoresultaat
Resultaat voor financiële baten en lasten
-/- 14.400
-/- 17.120
Financiële baten
--
4.287
Resultaat boekjaar
-/- 21.211
-/- 12.833
30 | jaarrekening
in € (x 1.000)
Jaarverslag OOM 2009 | 31
colofon Uitgever: Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking (OOM) Redactie: Frans Bothof en Maaike Cammeraat (OOM) Concept, ontwerp en productie: Team Hilgersom, met Annemiek de Gier (tekst, met uitzondering van hoofdstuk 5), Rob Overmeer (fotografie voorwoord, hoofdstuk 3 en 5), Hans van den Heuvel (fotografie hoofdstuk 1 en 4), Mark van der Zouw (fotografie hoofdstuk 2), Arjan Hilgersom (concept en grafische vormgeving) en Zwaan Printmedia (druk).
Bestuur Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Metaalbewerkingsbedrijf bestaat uit de Metaalunie, FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en De Unie.
32| |Hoofdstuktitel 4 colofon
Post: Postbus 15 | 2390 AA Hazerswoude-Dorp Bezoek: Frankrijklaan 10 | 2391 PX Hazerswoude-Dorp Telefoon: 0172 52 15 00 | Fax: 0172 52 15 77 E-mail:
[email protected] | Website: www.oom.nl
jaarverslag OOM 2009 | 5
