JAARVERSLAG 2001
STEUNPUNT NEDERLANDS ALS VREEMDE TAAL
Steunpunt Nederlands als vreemde taal Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit van Amsterdam Spuistraat 210 1012 VT Amsterdam Tel +31 20 525 3152 Fax +31 20 525 3051 e-mail
[email protected] website www.snvt.hum.uva.nl
INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding 3 2 Kerntaken 4 2.1 Informatiecentrum 2.2 Dienstverlening en advisering 2.3 Coördinatie en initiatie van projecten 2.4 Onderzoek 3 Projecten 7 3.1 Op verzoek van de Taalunie 3.2 Op initiatief van het Steunpunt 4 Conclusies en aanbevelingen 9 Bijlage I: Bijlage II: Bijlage III:
Vragen Presentaties Publicaties
2
1 INLEIDING Dit verslag betreft het vierde jaar van het Steunpunt Nederlands als Vreemde Taal. Volgens het meerjarenbeleidsplan 1999-2001 zouden de activiteiten in het vierde jaar zich bewegen rond de woorden ‘kwaliteit’en ‘kwalificatie’. Door een evaluatie van werkwijze, organisatie en resultaten moest de vraag beantwoord worden: Kan het Steunpunt zich kwalificeren voor een tweede ronde? Welke beleidslijnen moeten worden uitgezet om te zorgen dat het Steunpunt ook in de volgende termijn kwaliteit levert? De evaluatie heeft plaatsgevonden in de vorm van zelfevaluatie (zie bibliografie) en de stuurgroep heeft naar aanleiding van dat rapport haar bevindingen meegedeeld aan de Nederlandse Taalunie en de Universiteit van Amsterdam. Een en ander heeft geresulteerd in de toezegging van NTU en UvA om het Steunpunt in ieder geval tot en met 2007 te financieren. In de planning stond verder het opstellen van kwaliteitseisen aan toetsen en ontwikkelprojecten. De uitgangspunten zoals die geformuleerd zijn in de twee ‘visiestukken’(zie bibliografie) vormen hiervoor een basis. Beleidslijnen voor de komende periode van het Steunpunt zijn nog niet uitgezet vanwege de late beslissing over het voortbestaan.
2 KERNTAKEN 2.1 Informatiecentrum In 2001 werden de faciliteiten op het Steunpunt verbeterd. Twee computers zijn vervangen en twee andere computers werden opgewaardeerd. Het meubilair werd uitgebreid met een boekenkast en vier stoelen. Het digitale informatiesysteem In de tweede helft van 2001 begonnen de werkzaamheden aan de herziening van de adressendatabank. Het streven is om de verschillende delen van de beheersmodule van de adressendatabank op één scherm onder te brengen. Tevens wordt samen met de Nederlandse Taalunie en de IVN aan een oplossing gewerkt om tot een procedure voor het delen van adresbestanden te komen. De website van het Steunpunt werd grondig herzien. De opmaak is vernieuwd en de Nederlandse en de Engelse teksten van de folder zijn vervangen. Ook werd bij ‘google’de mogelijkheid gelicenseerd om in www.snvt.hum.uva.nl te gaan zoeken.Tot nog toe is deze zoekfunctie alleen gelinkt aan de startpagina van het Steunpunt. Ook de bibliografie werd in 2001 op technisch gebied herzien en uitgebreid. De beheersmodule is na een aantal correcties, uitbreidingen en vernieuwingen toe aan versie 7.41; de publieke site wordt op dit moment vernieuwd. Daarbij wordt de bibliografie voor het eerst ook uitgebreid met rechtstreekse links naar een aantal boekbesprekingen die in NEM zijn verschenen. Parallel met de vernieuwingen wordt ook de documentatie voor de Bibliografie afgemaakt, een eerste interne versie is al sinds begin 2001 in gebruik. Inhoudelijk is ook aan verbetering en uitbreiding gewerkt. De verwerkingsprocedure is veranderd: titels worden na invoering opgenomen in een voorlopig bestand, waar ze door de redactie kunnen worden bekeken. Na correctie worden ze definitief opgenomen en vrijgegeven voor externe raadpleging. De gegevens per titel worden compleet gemaakt volgens de systematiek die in het
3
werkplan 1999 is geformuleerd. Deze systematiek is op basis van de ervaringen van de laatste anderhalf jaar medio 2000 nog eens herzien. Zoekmechanismen vanuit diverse invalshoeken (uitgangstaal, doelgroep, niveau, vaardigheden) zijn gerealiseerd. Het toevoegen van (recente) publicaties aan het overzicht is een permanente activiteit, evenals het actualiseren van informatie over reeds ingevoerde titels. De beheersmodule van de agenda is op technisch gebied vernieuwd en gedocumenteerd. De publieke site is aan de nieuwe vormgeving aangepast. Informatie over cursussen Nederlands als tweede/vreemde taal voor absolute beginners wordt sinds september 2001 alleen nog in het Engels aangeboden. De gids is uitgebreid met een lijst van uitgevers Nederlands als vreemde taal. De bibliotheek bevat ca 600 titels. 2.2 Dienstverlening en advisering Dienstverlening/advisering is een van de kerntaken van het Steunpunt, die is onder te verdelen in de volgende subtaken: − concrete vragen beantwoorden; − advisering bij het opzetten en uitvoeren van projecten; − advisering op locatie (extra muros) door het geven van cursussen aan docenten en colleges aan studenten; − advisering op locatie (extra muros) door het houden van lezingen en het geven van presentaties tijdens bijeenkomsten van docenten; − advisering middels commissies en raden. Vragen In 2001 zijn op het Steunpunt 182 vragen binnengekomen. De meeste vragen werden via e-mail aan het Steunpunt gericht, ook de telefoon was een belangrijk medium, vooral voor vragen uit Nederland (bijlage I, figuur 1) Ten opzichte van 2000 is het totaal aantal vragen in 2001 licht gedaald (in 2000: 224). Een verklaring hiervoor is mogelijk dat de medewerkers minder gereisd hebben, waardoor persoonlijk contact met mensen uit het veld niet mogelijk was. Ook neemt blijkbaar het aantal bezoekers dat met ‘standaardvragen’naar de website gaat geleidelijk toe. De meeste vragen betreffen nog steeds informatie over leermiddelen, als we de categorie ‘overige onderwerpen’buiten beschouwing laten (bijlage I, figuur 2). In die categorie komen vragen voor als: Wil je een een workshop geven op de docentencursus van de Nederlandse Taalunie? Welke cursussen zijn er in Nederland voor buitenlanders die Nederlands willen leren? Welke diploma’s moet een taaldocent aan een Nederlandse universiteit hebben? Kunt u mij informatie sturen over NVT-NT2 in verband met een scriptie over dat onderwerp? Ook het advies aan de Braziliaanse ambassade over onderwijs Nederlands in Brazilië en een bezoek aan Straatsburg om daar te adviseren over het opzetten van een digitaal systeem werden gecategoriseerd als ‘overig onderwerp’. Het overzicht van landen waar de vragen vandaan komen weerspiegelt gedeeltelijk de verdeling van het NVT (bijlage I, figuur 3). Opvallend is nog steeds het hoge aantal vragen uit Nederland, waar ook de meeste vragen over cursussen en over NT2 vandaan komen.
4
De website ontving 21.359 bezoekers. Een typische bezoeker bekeek 2.64 documenten. Het gemiddeld bezoek duurde 0.94 minuten. Het langste bezoek was 651 minuten. Veel bezoekers bleven langer dan 1 minuut (tot 8 minuten) en raadpleegden meestal de cursusagenda en de algemen informatie over het Steunpunt. Bezoekers kwamen van verschillende 3.704 internetadressen. Volgens de statistische gegevens kwamen de meeste bezoekers uit Europa. De webserver was gekoppeld aan een of meer pagina’s bij 145 andere websites. 577 verschillende zoektermen werden gebruikt om documenten te vinden op deze webserver via zoekdiensten zoals Google, Altavista en Yahoo. Structurele adviestaken: − Adviesraad Certificaat Nederlands als vreemde taal. De adviesraad vergaderde drie keer in 2001. − Adviesraad Onderwijsluik Taalunieversum. De adviesraad bij het onderwijsluik “Taalunieversum”vergaderde in 2001 een keer, daarna werd de adviesraad opgeheven omdat SLO zich heeft teruggetrokken uit het Taalunieversum. − Scholingsplan 2001-2004 van het Erasmus Taalcentrum Jakarta. − Adviescommissie Huygens beurzen. − Adviescommissie projectsubsidies. − Ontwikkelproject ‘Welkom in Indonesië’. − Ontwikkelproject ‘Taal in zaken’(Wenen). − Curriculum Universiteit Archangelsk. Ook binnen de Faculteit der Geesteswetenschappen was vraag naar de expertise van het Steunpunt. Sebastian Fuchs is betrokken bij de commissie digitale leeromgeving van de leerstoelgroep Tweede-taalverwerving. In 2001 was een groep studenten uit Münster op bezoek bij het Steunpunt, evenals de deelnemers aan het Seminarie voor Nederlandse Taal en Cultuur. Sebastian Fuchs was aanwezig op het 4e colloquium Nederlands in de wereld – Nederlands in de grensgebieden dat van 15 t/m 18 november te Luik werd gehouden. Medewerkers van het Steunpunt leverden aan diverse bijeenkomsten van NVTdocenten een bijdrage in de vorm van een lezing of workshop (bijlage II). Ook werd een tweetal gastcolleges gegeven aan Nederlandse universiteiten over het onderwerp ‘Nederlands als vreemde taal’. 2.3 Coördinatie en initiatie van projecten De in het Werkplan 2001 opgenomen projectideeën waarvoor financiering zou worden gezocht, zijn niet verder ontwikkeld. Vervolgaanvragen voor het reeds geïnitieerde project @net namen de tijd die voor coördinatie en initiatie van projecten was gereserveerd in beslag. Zie verder paragraaf 3 van dit verslag en de afzonderlijke projectverslagen. 2.4 Onderzoek Voor 2001 was 0.1 fte gereserveerd, waarin het schrijven van een voorstel voor onderzoek naar de praktijk van het NVT-onderwijs was gepland. Vanwege tijdgebrek is deze taak niet uitgevoerd. Wel zijn er naar aanleiding van lezingen en workshops diverse artikelen gepubliceerd, waarvan een deel al in 2000 was geschreven (bijlage III).
5
De planning met betrekking tot de kerntaken is op een aantal punten bijgesteld. Door ziekte van Alice van Kalsbeek kon bijvoorbeeld het bezoek aan Zuid-Afrika niet doorgaan. De bezoeken aan Helsinki en Moskou werden om andere redenen niet uitgevoerd. Het verzoek van de Taalunie om een docentencursus te organiseren en uit te voeren was niet opgenomen in de aanvankelijke planning. Daardoor zijn taken op het gebied van het digitale informatiecentrum doorgeschoven naar 2002. Ook het schrijven van het evaluatierapport moest later aan het werkplan worden toegevoegd. De aanvragen in het kader van het @net-project hebben de oorspronkelijke ideeën voor initiëring van projecten vervangen, zoals hierboven onder 2.3 al werd gemeld.
3 PROJECTEN De in deze paragraaf genoemde activiteiten behoren niet tot de kerntaken van het Steunpunt, maar liggen wel in het verlengde daarvan. De projecten worden extern gefinancierd. Van de hieronder genoemde projecten zijn afzonderlijke verslagen gemaakt. 3.1 Projecten die op verzoek van de Nederlandse Taalunie werden uitgevoerd Taalunieversum Het project ‘Taalunieversum’werd gecontinueerd in 2001. In het kader ven het Taalunieversum waren er contacten met de universiteiten Wroclaw, Leuven, Leiden, Münster, Bremen en met de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek en de SLO. Docentencursus In de zomer van 2001 vond de eerste docentencursus onder auspiciën van het Steunpunt plaats. De inhoud van de cursus bestond uit de drie proefmodules van het ICO-project en twee ICT-modules en werd uitgevoerd in samenwerking met collega’s uit Wenen en Louvain-la-Neuve. De deelnemers waren over het algemeen positief over de cursus. Met name voor huisvesting en ICT werden suggesties voor verbetering gedaan. De docenten waren tevreden over de groep, die enthousiast was en hard werkte. Daarnaast was het een heel gezellige week. Indonesië Het Steunpunt is betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering van het project ‘Scholing NVT-docenten in Indonesië’. Het gaat om een omvangrijk project dat drie hoofdonderdelen heeft: taalvaardigheid, didactiek taalverwerving en intervisie/collegiale reflectie. Het project beslaat alle docenten Nederlands in Indonesië. De uitvoering is in handen van drie gastdocenten uit Nederland. Alice van Kalsbeek is een van die drie. Ze was twee maanden in Indonesië om een deel van het project uit te voeren, te evalueren en bij te stellen, te adviseren. Daarnaast coördineert zij de activiteiten van de gastdocenten. 3.2 Projecten die geïnitieerd zijn door het Steunpunt Interculturele Docentvaardigheden Het ICO-project, zoals het in de praktijk heet, liep in principe van 1 september 2000 tot 31 december 2001. Het behelst het ontwikkelen van drie modules voor docentencursussen: 1. Inleiding (verschillende opvattingen van cultuur). 2 Interculturele communicatie. 3 Omgaan met materialen. De modules bevatten
6
theorie, praktijkopdrachten en een leeswijzer. De modules zijn uitgeprobeerd in de Taaluniecursus die het Steunpunt in 2001 organiseerde en uitvoerde. Daarnaast vormde het project de basis van een cursus ‘Taal en cultuur’die Alice van Kalsbeek samen met een collega uit Utrecht in Jakarta gaf (najaar 2001) Voor het project is een verlenging van vier maanden aangevraagd, waarin de bijstelling van de modules moet plaatsvinden. @net Voor @net is een aanvraag ingediend bij de EU (Socrates-Lingua 2). Deze aanvraag is niet gehonoreerd vanwege het gebrek aan co-financiering. Inhoudelijk was er weinig commentaar op de aanvraag. Om die reden is in het najaar wederom een ‘preproposal’ingediend. Het proefproject heeft een aantal videofragmenten met verwerkingsmateriaal opgeleverd, waaruit de tien beste zijn geselecteerd: vijf op het niveau van halfgevorderden, vijf voor gevorderden. Voor de financiering van de productie van twee banden met ‘The best of … ’is een aanvraag ingediend bij de Taalunie (die het inmiddels op haar begroting voor 2002 heeft gezet). Begin 2002 zullen de banden klaar zijn voor verspreiding. Geïntegreerde basisleergang In samenwerking met uitgeverij ThiemeMeulenhoff is vanuit het Steunpunt het initiatief gelanceerd voor de ontwikkeling van een geïntegreerde NT2-NVT leergang. Dit project zal in 2002 van start gaan, met dien verstande dat als doelgroep alleen NT2-cursisten wordt gezien. Alice van Kalsbeek zal het project blijven adviseren en proberen op die manier zo goed mogelijk het belang van het NVT-veld te dienen.
4 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 1 Ondanks enkele wijzigingen in de planning en enkele tegenvallers (ziekte bijvoorbeeld) kan het Steunpunt wederom terugzien op een productief en succesvol jaar. 2 De formatie die in 2001 was gereserveerd voor dienstverlening en advisering (0.5 fte) was voldoende. Deze taak kan naar behoren worden uitgevoerd binnen die tijd en hoeft in 2002 niet te worden uitgebreid. Onderhoud, uitbreiding en actualisering van het informatiecentrum konden niet in de daarvoor beschikbare tijd worden uitgevoerd. Dit is deels te wijten aan de docentencursus die extra moest worden uitgevoerd. Sommige taken schuiven door naar 2002. Het is aan te bevelen meer tijd voor dit onderdeel te reserveren in het werkplan 2002. Aan het initiëren en coördineren van projecten is meer tijd besteed dan ervoor was gepland. Het is aan te bevelen voor 2002 minder taken in te plannen op dat gebied. Aan onderzoek is in 2001 niets gedaan. Een wetenschappelijk advies- en informatiecentrum dat zichzelf respecteert en door het veld gerespecteerd wil worden, moet onderzoek als basis voor haar handelen hebben. Het is dan ook zeer te betreuren dat hiervoor ook in 2002 weer geen tijd zal zijn. 3 Een van de problemen van het Steunpunt is het gebrek aan flexibiliteit. Door de onvoorspelbaarheid van projectsubsidies blijven kerntaken (of geld dat daarvoor beschikbaar is) soms liggen. Voor een klein project, zoals bijvoorbeeld de ICO/ICTcursus of de coördinatie van @net, kan niet iemand extra worden aangesteld. Als de vaste medewerkers van het Steunpunt die taken gaan uitvoeren, blijven kerntaken als gevolg daarvan liggen.
7
BIJLAGE I: Vragen Figuur 1: Medium dat gebruikt is voor het stellen van de vragen Telefoon 46 E-mail 106 Fax 4 Brief 1 Persoonlijk contact 25 Figuur 2: Onderwerpen van de vragen Advies over curriculum Info over leermiddelen Info over nascholing Info over studie Opzetten van bijscholingen Opzetten van ontwikkelprojecten Advies over projecten Docentenbemiddeling Bemiddeling bij contacten Algemene informatie over het Steunpunt Overige onderwerpen Informatie over zomercursussen Informatie over NT 2 Totaal
4 47 7 5 1 3 7 4 9 12 50 15 18 182
8
Figuur 3: Landen waaruit de vragen afkomstig zijn Argentinië Australië België Brazilië Duitsland Egypte Finland Frankrijk Georgië Ierland Indonesië Israël Italië Japan Kroatië Maleisië Nederland Nederlandse Antillen Oostenrijk Peru Polen Portugal Rusland Singapore Slowakijke Spanje Tsjechië Turkije Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Zimbabwe Zwitserland
2 1 17 2 16 1 5 7 3 3 8 1 5 1 1 1 74 1 3 1 1 1 4 1 1 4 2 1 5 6 1 2
9
BIJLAGE II: Presentaties René Appel, Sebastian Fuchs en Alice van Kalsbeek, Presentaties aan studenten uit Münster. Sebastian Fuchs en Nicky Heijne, Presentaties aan deelnemers Seminarie Nederlandse taal en cultuur. Sebastian Fuchs, Auto’s zonder bestuurders. Computers in het onderwijs NVT.Lille Sebastian Fuchs, Workshop Eindtermen en toetsing. (Lille, samen met CNaVT) Sebastian Fuchs, Workshop Eindtermen en toetsing (Debrecen, samen met CNaVT) Alice van Kalsbeek, Workshop Taal en cultuur. Seminarie Nederlandse taal en cultuur, Amsterdam. Alice van Kalsbeek, Gastcollege over Nederlands als vreemde taal, Vrije Universiteit Amsterdam. Alice van Kalsbeek, Gastcollege over Nederlands als vreemde taal, Universiteit van Amsterdam. Alice van Kalsbeek, Workshop Poëzie en taalvaardigheid, Universitas Indonesia te Jakarta. Alice van Kalsbeek, Workshop Poëzie en taalvaardigheid, Universitas Hassanudin te Makassar. Alice van Kalsbeek, Taal en cultuur, serie workshops aan het Erasmustaalcentrum te Jakarta (samen met A.J. Gelderblom, UU). Alice van Kalsbeek, Recycling in Nederland, lezing voor de IPBB in Makassar.
10
BIJLAGE III: Publicaties René Appel & Alice van Kalsbeek. Contrasten over contrasten? De discussie over de rol van contrastiviteit in het onderwijs Nederlands als vreemde taal. In: G. Elshout ea (red), Perspectieven voor de internationale neerlandistiek in de 21ste eeuw. Handelingen van het Veertiende Colloquium Neerlandicum. Woubrugge: Internationale Vereniging voor Neerlandistiek 2001:363-376. Sebastian Fuchs, Auto’s zonder bestuurders. Computers in het onderwijs NVT (te verschijnen). Sebastian Fuchs, Neue Medien: Lehrwerke. In: nachbarsprache niederländisch 2/2001. Sebastian Fuchs, Zeitschriftenschau. In: nachbarsprache niederländisch 1/2001. In: nachbarsprache niederländisch 2/2001. Alice van Kalsbeek, Het ‘hoe’en ‘wat’: inventarisatie en didactiek van het Nederlands als bronnentaal. In: G. Elshout ea (red), Perspectieven voor de internationale neerlandistiek in de 21ste eeuw. Handelingen van het Veertiende Colloquium Neerlandicum. Woubrugge: Internationale Vereniging voor Neerlandistiek 2001:297-316. Alice van Kalsbeek. NT2 en NVT: synergie of scheiding der wegen? In: NEM XXXIX, februari 2001:23-32. Alice van Kalsbeek, Zojuist verschenen. Rubriek in IVN-krant 1/2001. Zojuist verschenen. Rubriek in IVN-krant 2/2001. Zojuist verschenen. Rubriek in IVN-krant 3/2001. Alice van Kalsbeek, Boekbespreking ‘Welkom in Indonesië’. Te verschijnen in NEM, februari 2002. Interne publicaties Sebastian Fuchs, Het onderwijs Nederlands als vreemde taal en de rol van ICT. Amsterdam: Steunpunt NVT. Alice van Kalsbeek. Visie op het onderwijs Nederlands als vreemde taal. Amsterdam: Steunpunt NVT.
11
