Jaarrapport Voorwoord

Jaarrapport 2004 Voorwoord

1

Als één van de meest positieve aspecten breng ik graag de gunstige koersontwikkeling van ons aandeel naar voren in het eerste jaar van de opname in de Amsterdamse Midkap-index. De koers reflecteert de goede operationele resultaten van onze werkmaatschappijen in Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk, Ierland en de Verenigde Staten. In Duitsland hebben wij maatregelen getroffen om de teleurstellende prestaties te verbeteren. Het resultaat van de operationele activiteiten steeg in 2004 met 35 procent tot € 179,4 miljoen. Bij al onze winstuitspraken hebben wij aangetekend dat daarbij geen rekening was gehouden met gevolgen van mededingingsrechtelijke procedures. Dit brengt mij op een minder positieve gebeurtenis: de bijzondere last van € 40 miljoen die de Groep diende te nemen ter afwikkeling van de bouwaffaire. Daarmee is een belangrijke stap gezet om deze bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse bouw en van onze onderneming definitief te kunnen omslaan. Meer dan vroeger moeten we beseffen in een glazen huis te werken. Daarmee is niets mis. Sterker nog: mensen moeten juist bij ons naar binnen kunnen kijken. Alleen zo kunnen we ze overtuigen van de inzet en motivatie waarmee wij binnen onze Groep aan de slag zijn. Elk project vormt de etalage, die ons de mogelijkheid biedt onze producten en dienstverlening aan te prijzen.

In het achter ons liggende boekjaar is de integratie, die de afgelopen twee jaar veel aandacht heeft vereist, voorspoedig afgerond. Als eerste in Nederland heeft de Groep een speciale bedrijfseenheid opgericht voor publiekprivate samenwerking (pps): BAM PPP. In 2004 hebben wij enkele nieuwe pps-projecten verworven en inmiddels is een deel van de werkvoorraad gerelateerd aan deze activiteit. Het is slechts een van de vele veranderingen die Koninklijke BAM Groep de afgelopen jaren heeft gekend.

Koninklijke BAM Groep nv

Het boekjaar 2004 is in meerdere opzichten een memorabel jaar voor Koninklijke BAM Groep nv geweest. Bij een omzet van € 7,5 miljard behaalde onze Groep een nettoresultaat voor mededingingsboete van € 96 miljoen (2003: € 83 miljoen).

In ons vorige jaarrapport hebben wij extra aandacht besteed aan technische vernieuwingen. Dit jaar illustreren wij in tekst en beeld onze aandacht voor duurzaam ondernemen ofwel maatschappelijk betrokken ondernemen. BAM wil een ondernemende organisatie zijn met een minimum aan bureaucratie. In ons vak kunnen én willen wij veel ondernemen. Maar niet tegen elke prijs … Zo accepteren wij bijvoorbeeld onder geen beding projecten waarvoor we onze kwaliteits- of veiligheidsstandaard moeten loslaten.

Er staat nu een hecht en flexibel concern, dat in de internationale bouwwereld op vele gebieden een uitstekende staat van dienst kan tonen. Koninklijke BAM Groep staat uitstekend gesteld om in de komende jaren op die positie voort te bouwen. Bunnik, 23 maart 2005 Dr. ir. W. van Vonno

HBG Construction voltooide de herontwikkeling van de Craiglockhart campus voor Napier University in Edinburgh. Het ei-vormige auditorium voor tweehonderd studenten geldt inmiddels als een ‘landmark’ in de Schotse hoofdstad.

Vooruitzichten

3

Door de aanschaf van enkele tunnelboormachines zullen de investeringen in 2005 naar verwachting circa € 20 miljoen boven het niveau van de afschrijvingen (€ 87 miljoen) uitkomen. De prognoses van Euroconstruct voor de jaren 2005 tot 2007 wijzen op een positieve trend in de voor de Groep belangrijkste Europese markten. De prognoses voor het segment utiliteitsbouw binnen Bouw en vastgoed wijzen op een herstel, aanvankelijk gebaseerd op overheidsinvesteringen en onderhoud en vanaf 2006 gevolgd door een aantrekkende nieuwbouw in het private segment. Alleen in België en Ierland lijkt dit laatste segment al in 2005 sterk te presteren. In woningbouw is BAM vrijwel uitsluitend in Nederland actief. De Nederlandse overheid is voornemens om via deregulering

en financiële stimulansen te komen tot een hoger aantal opgeleverde woningen in de komende jaren. Euroconstruct verwacht voor de sector Infra de komende jaren een stabiele situatie in de meeste belangrijke markten. De acceptatie van publiekprivate samenwerking op het Europese continent lijkt – na jaren van aarzeling – enigszins te versnellen. Dit geldt voor zowel projecten in de sector Infra als voor projecten in de sector Bouw en vastgoed. Koninklijke BAM Groep bezet een sterke positie in deze niche en verwacht hier nog een aanzienlijke groei te kunnen realiseren. In de Verenigde Staten zullen de investeringen in transportinfrastructuur in 2005 naar verwachting met 4,5 procent toenemen. Via een 21,5 procent belang in Van Oord blijft de Groep betrokken bij de wereldwijde baggermarkt. De baggerindustrie profiteert ook in 2005 van een sterke behoefte aan landaanwinningsprojecten en andere baggerwerken in het Midden-Oosten. Het herstel van de wereldmarkt hangt onder meer samen met hervatting van de werkzaamheden op het omvangrijke project in Singapore. Naar verwachting zal de omzet van de Groep in 2005 als volgt zijn opgebouwd:

(in procent)

Nederland Verenigd Koninkrijk en Ierland Duitsland België Verenigde Staten Wereldwijd

Utiliteitsbouw 10

Woningbouw 11

14 7 2

33

11

Vastgoed

Infra

Overig

Totaal

6

19

2

48

1

14 3 4 4 1

2

29 10 6 4 3

45

4

100

7


Koninklijke BAM Groep is het jaar 2005 ingegaan met een gezonde orderportefeuille van € 8,9 miljard (2003: € 9,1 miljard). Daarmee is de voor dit jaar verwachte omzet reeds voor 76 procent veiliggesteld. Koninklijke BAM Groep verwacht, naar de huidige inzichten en mede gezien de kwaliteit van de orderportefeuille, in 2005 een omzet te behalen van een met 2004 vergelijkbaar niveau en een nettowinst tussen € 90 miljoen en € 100 miljoen (2004: € 96 miljoen voor mededingingsboete) op basis van NL GAAP. Deze prognose betekent voor de nettowinst 2005 op basis van IFRS – op grond van voorlopige berekeningen – een bedrag tussen € 120 en € 130 miljoen.

Organisatiestructuur Koninklijke BAM Groep

Jaarrapport 2004

4

Bouw en vastgoed

Infra

Baggeren Pps

BAM PPP

Nederland BAM Utiliteitsbouw

BAM Civiel

BAM Vastgoed

BAM Infratechniek

BAM Woningbouw

BAM Rail

Techniek

BAM Wegen

BAM Techniek

Fort Heilijgers Pennings

België Interbuild

CEI Galère De Meyer

Verenigd Koninkrijk HBG Construction

Edmund Nuttall

HBG Properties

Ierland Ascon

Duitsland Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau

Wayss & Freytag Ingenieurbau

Müller-Altvatter Wayss & Freytag Projektentwicklung

Verenigde Staten Flatiron Construction

Wereldwijd Interbeton

Consultancy en engineering

Tebodin

Baggeren

Van Oord (21,5%)

Netwerk vestigingen

5

Infra

Nederland

Nederland

Duitsland

BAM Utiliteitsbouw - Bunnik - Almere Amsterdam - Arnhem - Breda - Capelle aan den IJssel - Den Haag - Eindhoven - Emmen Enschede - Groningen - Leeuwarden Maastricht - Roermond - Rotterdam - Tiel Utrecht - Zwolle BAM Advies & Engineering - Bunnik BAM HABO - Den Haag Elion & Pajkrt - Rijswijk Schakel & Schrale - Amsterdam

BAM Civiel - Gouda - Breda - Amsterdam Culemborg - Heerlen - Zuidbroek BAM Betontechnieken - Schiedam BAM Grondtechniek - Schiedam BAM Project Support - Amsterdam DMC, Delta Marine Consultants - Gouda

Wayss & Freytag Ingenieurbau Frankfurt am Main - Berlijn - Bremen Düsseldorf - Hamburg - Kamsdorf Langen - München - Stuttgart

Multiconsult - Culemborg - Den Haag

BAM Woningbouw - Bunnik - Alkmaar Almere - Amsterdam - Breda - Capelle aan den IJssel - Den Haag - Deventer Groningen - Leeuwarden - Utrecht Weert - Woudrichem

BAM Infratechniek - Culemborg Den Haag - Etten-Leur - Europoort Halfweg - ’s-Hertogenbosch Nieuwleusen - Ootmarsum - Raalte Sittard - Valkenswaard BAM Leidingen & Industrie Nieuwleusen - Culemborg Van den Berg Infrastructuren Zwammerdam Verenigde VTN Bedrijven - Culemborg Wateringen

Fort Unitbouw - Raamsdonksveer - Puurs (België)

BAM Rail - Breda - Dordrecht - Eindhoven Rotterdam

Heilijgers - Amersfoort

BAM Wegen - Utrecht - Apeldoorn Barendrecht - Bergen op Zoom - Den Haag Drachten - Halfweg - HardinxveldGiessendam - Helmond - Sittard - Tiel Tynaarlo - Zaandam

BAM Vastgoed - Bunnik - Amsterdam Capelle aan den IJssel - Zwolle Van den Bruele Kaufman - Bunnik

Bouwbedrijf H. Pennings en Zn. Rosmalen BAM Materieel - Lelystad - Kesteren Nederweert

Verenigde Staten Flatiron Construction Corp. - Longmont, Colorado - Vista, Californië - Benicia, Californië

Wereldwijd Interbeton - Gouda - Abu Dhabi - Dubai Doha - Tripoli - Accra - Jakarta - Longmont, Colorado

Publiekprivate samenwerking BAM PPP - Bunnik - Glasgow - Frankfurt

Techniek Nederland BAM Techniek - Bunnik - Amsterdam Apeldoorn - Benningbroek - Capelle aan den IJssel - Emmen - Enschede - Groningen ’s-Hertogenbosch - Raamsdonksveer Roermond - Veenendaal - Zoetermeer BAM Energy Systems - Apeldoorn Interflow - Wieringerwerf Beckmann Kamphuis - Oldenzaal

België CEI - Brussel

Consultancy en engineering

Interbuild - Wilrijk

Galère - Chaudfontaine - Charleroi

Wereldwijd

Verenigd Koninkrijk

De Meyer - Gent - Statte (Huy)

België

HBG UK - Londen - Bristol - Coventry Glasgow - Leeds - Manchester - Edinburgh Newcastle HBG Properties - Londen - Birmingham Bristol - Glasgow - Leeds - Manchester HBG Facilities Management - Glasgow

Duitsland Müller-Altvatter - Stuttgart - Dresden Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau Berlijn - Frankfurt am Main - Düsseldorf Göttingen - Nürnberg - München Stuttgart Wayss & Freytag Projektentwicklung Frankfurt am Main - Düsseldorf

Verenigd Koninkrijk Edmund Nuttall - Camberley Berkhamsted - Bristol - Cardiff - Glasgow Huntingdon - Leeds - Maidstone Newcastle upon Tyne - Northwich Southampton - Stourbridge - Wrexham Finchpalm - Wembley - Erith Hynes - Tunbridge Wells - Worthing John Martin Construction - Thetford Ritchies - Glasgow - Clevedon - Wigan Erith - Dublin

Tebodin Consultants & Engineers Den Haag - Beverwijk - Deventer Eindhoven - Groningen - Hengelo Rotterdam - Maastricht - Zwijndrecht Gelsenkirchen - München - Schwarzheide Wiesbaden - Kaunas - Riga - Warschau Krakow - Lód´z - Pozna´ n - Sopot - Szczecin Wroclaw - Boedapest - Bratislava - Praag Pardubice - Ostrava - Sarajevo - Zagreb Boekarest - Sofia - Moskou - St. Petersburg Kiev - Kazachstan - Abu Dhabi - Dubai Doha - Manama - Muscat - Curaçao Shanghai

Baggeren Ierland Ascon - Kill, Co. Kildare - Little Island, Cork Galway Ascon Property Developments Kill, Co. Kildare Rohcon - Kill, Co. Kildare - Little Island, Cork - Galway Logan Earthmoving - Kill, Co. Kildare

Wereldwijd Van Oord (21,5%) - Rotterdam


Bouw en vastgoed

Profiel, visie, doelstellingen en strategie

Jaarrapport 2004

6

Profiel Koninklijke BAM Groep nv verenigt werkmaatschappijen die actief zijn in de sectoren Bouw en vastgoed, Infra, Techniek, alsmede Consultancy en engineering. Tevens heeft de Groep een belang in een wereldwijd opererende, leidende baggeronderneming. De werkmaatschappijen initiëren, ontwikkelen, bouwen en onderhouden projecten op het gebied van wonen, werken, transport en recreatie. De Groep heeft tevens ervaring met financiering en exploitatie van projecten die in publiekprivate samenwerking (pps) tot stand komen. Koninklijke BAM Groep behoort tot de grootste bouwondernemingen van Europa. Het concern is marktleider in Nederland en neemt in het Verenigd Koninkrijk, Ierland, België, Duitsland en de Verenigde Staten sterke marktposities in. In al deze landen opereren werkmaatschappijen met een eigen winstverantwoordelijkheid. In de diverse geografische en sectorale markten wil Koninklijke BAM Groep – in hechte en duurzame samenwerking met opdrachtgevers – worden gekend en herkend door de kwaliteit en betrouwbaarheid van producten en dienstverlening, alsmede door de inzet, kennis en ervaring van circa 27.000 medewerkers.

Visie Vaste rollenpatronen in de bouwindustrie zijn niet langer vanzelfsprekend. Vaste functionele verdelingen – bijvoorbeeld tussen hoofd- en onderaannemers, leveranciers en architecten- of ingenieursbureaus – staan onder druk en vervagen. Privatisering en partnering, evenals de vraag naar betere producten met lagere kosten (gerekend over de totale levensduur) stellen de Groep voor de opgave om te opereren in de gehele waardeketen. Niet alleen neemt de complexiteit van grote opdrachten toe, opdrachtgevers van alle projecten verlangen – terecht – dat de dienstverlening verder gaat dan het uitvoeren van gerede ontwerpen. Dit vereist continue verbreding en verdieping van kennis en bedrijfsactiviteiten. Koninklijke BAM Groep wil anticiperen op deze ontwikkelingen.

Doelstellingen Koninklijke BAM Groep wenst een positie in te nemen als prominente en winstgevende bouwonderneming, waarmee opdrachtgevers in alle sectoren van de bouw graag werken. Deze erkenning van BAM als nationale en internationale bouwgroep, die opdrachtgevers kwalitatief hoog-

waardige producten en diensten levert, steunt in het bijzonder op sterke regionale aanwezigheid. Koninklijke BAM Groep heeft als winstdoelstelling op de middellange termijn het realiseren van een marge op de Groepsomzet van circa 3,5 procent vóór belasting en vóór goodwillafschrijving. Succesvolle samenwerking tussen de werkmaatschappijen maakt het mogelijk om omvangrijke synergievoordelen te behalen. Tevens kan het concern op deze wijze optimaal profijt trekken van de schaalgrootte en de omvangrijke hoeveelheid kennis en ervaring, die breed in de Groep aanwezig is. De doelstellingen van Koninklijke BAM Groep luiden: • handhaving van de huidige marktaandelen en verdere groei in aantrekkelijke nichemarkten (zoals pps) en in de vastgoedmarkt; • verdichten van de regionale aanwezigheid in de thuismarkten; • versterking van de financiële positie; • verhoging van de winstgevendheid. In 2004 is op meerdere punten aantoonbare vooruitgang geboekt. De winstgevendheid is verbeterd (het rendement vóór belastingen, goodwill en mededingingsboete ten opzichte van de omzet is gestegen van 2,3 naar 2,4 procent), de balansratio’s zijn in het verslagjaar verbeterd en de pps-portfolio is opnieuw versterkt. Tevens hebben de werkmaatschappijen aanzienlijke besparingen behaald door het benutten van inkoopsynergie en het professionaliseren van de inkoopfunctie. In aanvulling op bovenvermelde doelstellingen, die voor de gehele Groep gelden, zijn tevens per sector specifieke doelstellingen geformuleerd. Met werkmaatschappij BAM PPP streeft de Groep, zowel in de sector Bouw en vastgoed als de sector Infra, naar: • verder uitbreiden van kennis en vaardigheden inzake pps-projecten (financiering, ontwerp, bouw, onderhoud en exploitatie) in de thuismarkten; • implementeren van effectief risicomanagement voor concessies en langetermijncontracten. Bouw en vastgoed: • uitbreiden van vastgoedactiviteiten; • uitbreiden van meerjarige onderhoudscontracten; • verder verbreden van de procesbegeleiding in de ontwerpfase ter ondersteuning van opdrachtgevers; • focussen op complexe stedelijke vernieuwingsprojecten, binnen en buiten Nederland.

7

• • • •

Voor beide sectoren geldt tevens dat de Groep zich richt op: • uitbreiden van ‘design and build’-projecten en alliantiecontracten; • verder verbeteren van inkoopprocessen, onder meer door beperking van het aantal leveranciers en onderaannemers.

Bovendien geven de strategische plannen die de raad van bestuur overeenkomt met de directies van de werkmaatschappijen, blijk van het besef dat het succes van de Groep onlosmakelijk is verbonden met een sterke regionale aanwezigheid en met ondernemerschap op alle niveaus, te beginnen aan de basis. Dit ondernemerschap dient te zijn gebaseerd op perfecte beheersing van primaire processen, waarbij ook kwaliteit en veiligheid voorop staan.

Techniek: • vergroten van het aantal multidisciplinaire projecten; • vergroten van de activiteiten in de industriële sector; • vergroten van het aantal langetermijn-onderhoudscontracten. Consultancy en engineering: • handhaven en verbeteren van de mogelijkheid om flexibele nieuwe dienstverlening te ontwikkelen en nieuwe markten te betreden; • inschrijven voor en realiseren van een groter aantal complexere adviesprojecten; • aangaan van strategische allianties om marktgebied en dienstenpakket te kunnen uitbreiden. Baggeren: Koninklijke BAM Groep houdt 21,5 procent (alsook € 70 miljoen preferente financieringsaandelen) in het leidende baggerconcern Van Oord. Daarmee heeft de Groep een strategisch belang in de wereldwijde sector baggeren. De hechte relatie met het baggerbedrijf biedt werkmaatschappijen voordelen bij de verwerving en uitvoering van in het bijzonder waterbouwkundige projecten en baggergerelateerde activiteiten, zoals kust- en oeverwerken.

Strategie Om eerdergenoemde visie en doelstellingen te realiseren, steunt de strategie van alle tot de Groep behorende ondernemingen op: • focus op klant en markt; • verwerving van een initiërende positie in (integrale) regionale projecten; • verwerving van regiepositie bij integrale, grootschalige projecten;

uitbouwen positie in pps-projecten; versterking van vastgoedontwikkeling, ook in de regio; optreden als integere zakenpartner door transparantie; creëren van interne markt voor kennis, vaardigheden en technieken; • optimale beheersing van risico’s; • optimaliseren van de cashflow door procesbeheersing.

Ter bevordering van de procesbeheersing streeft Koninklijke BAM Groep – zowel op centraal als regionaal niveau – naar synergie binnen én tussen de sectoren. Actieve kennisuitwisseling tussen alle Groepsonderdelen komt de kwaliteit van de procesgang en de projecten ten goede, en is daarmee in het belang van opdrachtgevers. De synergie komt tevens tot uitdrukking in een relatief groot aantal projecten, waarbij de diverse disciplines van de Groep zijn betrokken. Kennisuitwisseling stimuleert bovendien de persoonlijke ontwikkeling van medewerkers. De Groep acht het van belang om naast gezonde en veilige arbeidsomstandigheden medewerkers ook op het kennisvlak optimale ontplooiingsmogelijkheden te blijven bieden. Cashmanagement en risicobeheersing zijn essentieel voor een sterk financieel fundament onder de Groep. Om de financiële doelstellingen te kunnen realiseren, steunt de ondernemingsstrategie op een selectief aannemingsbeleid van projecten. De Groep kent in alle sectoren korte en directe lijnen tussen bedrijfsonderdelen en opdrachtgevers. Dit geldt eveneens voor de lijnen tussen raad van bestuur en het management van de werkmaatschappijen. Voor Koninklijke BAM Groep is het vertrouwen van opdrachtgevers essentieel. De Groep houdt zich – bij de verwerving én de uitvoering van opdrachten – aan de algemeen aanvaarde maatschappelijke normen en waarden en aan nationale en lokale weten regelgeving. Verwerving en uitvoering van opdrachten dienen uitsluitend te geschieden binnen zuivere en zakelijke verhoudingen. Mede door op transparante wijze met alle betrokkenen samen te werken, geeft Koninklijke BAM Groep inhoud aan maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid.


Infra: • uitbouwen van de leidende marktpositie op het gebied van langetermijn-onderhoudscontracten; • benutten van de brede kennis van integraal ontwerpen in meer ‘design and construct’-contracten; • verder uitbouwen van de positie op de markt voor integrale infraprojecten.

Kerngegevens (in € miljoen, tenzij anders vermeld)

Jaarrapport 2004

8

2004 1)

2003 1)

2002

2001

2000

Bedrijfsopbrengsten Bedrijfsresultaat exclusief boete Bedrijfsresultaat Resultaat vóór belasting Nettoresultaat Nettoresultaat toekomend aan houders van gewone aandelen

7.468 174,3 134,3 111,0 56,0

7.770 172,6 145,2 112,6 56,0

3.579 75,7 75,7 70,2 46,7

2.916 60,3 60,3 60,6 39,4

1.510 39,4 39,4 39,5 29,1

40,7

38,2

45,9

39,4

29,1

Eigen vermogen Converteerbare achtergestelde obligatielening 2) Achtergestelde leningen 2) Garantievermogen

506,0

441,1

404,1

131,2

100,8

– 121,4 627,4

17,4 125,9 584,4

33,2 30,5 467,8

38,5 34,0 203,7

38,6 34,0 173,3

Orderportefeuille 3)

8.900

9.100

10.200

4.543

3.857

84,4

86,0

54,3

21,2

17,8

85,4 29,2 170,7

134,1 35,4 225,4

43,5 8,7 98,8

33,6 4,6 77,7

19,7 3,4 52,3

26.801 26.651

29.551 26.837

14.972 30.588

12.744 13.248

7.546 12.824

Netto-investeringen in materiële vaste activa Afschrijving/waardevermindering: - materiële vaste activa - immateriële vaste activa Cashflow vóór dividend Gemiddeld aantal werknemers Aantal werknemers ultimo jaar

Ratio’s (in %) Resultaat vóór belasting, goodwillafschrijving en boete in % bedrijfsopbrengsten Resultaat vóór belasting en goodwillafschrijving in % bedrijfsopbrengsten Nettoresultaat in % bedrijfsopbrengsten Nettoresultaat in % gemiddeld eigen vermogen

2,4

2,3

2,2

2,2

2,8

1,9 0,7 11,8

1,9 0,7 13,2

2,2 1,3 29,2

2,2 1,4 34,0

2,8 1,9 34,2

Solvabiliteit: Eigen vermogen in % activa Garantievermogen in % activa

15,7 19,4

14,1 18,7

10,5 12,1

14,6 22,6

12,2 21,0

Current ratio

0,97

0,92

0,77

1,15

1,11

1)

2) 3)

Met ingang van 2003 wordt rente geactiveerd op werken in uitvoering – eigen rekening; de cijfers van voorgaande jaren zijn niet aangepast. Achtergestelde leningen inclusief het kortlopende deel. De orderportefeuille bevat zowel getekende contracten als mondelinge opdrachten.

Bedrijfsopbrengsten (in € miljoen)

Nettoresultaat (in € miljoen)

Orderportefeuille ultimo jaar (in € miljoen)

8.000

12.000

60

10.000 6.000 8.000

40

6.000

4.000

4.000

20

2.000 2.000 0

0 2000

2001

2002

2003

0 2000

2004

Eigen/garantievermogen (in € miljoen)

2001

2002

2003

2004

2000

2002

2003

2004

Investeringen materiële vaste activa versus afschrijvingen (in € miljoen)

Garantievermogen ten opzichte van balanstotaal (in %)

800

2001

150

30

125 600 100

20 400

75 50

10 200

25 0

0

0 2000

2001

2002

eigen vermogen

2003

2004

2000

2001

2002

2003

2004

2000

garantievermogen

2001

2002

Gemiddeld aantal winstgerechtigde gewone aandelen (in miljoen)

Resultaat voor belasting, goodwillafschrijving en boete (in % bedrijfsopbrengsten)

200

4

150

3

100

2

50

1

2004

afschrijvingen

investeringen

Resultaat voor belasting, goodwillafschrijving en boete (in € miljoen)

2003

25

20

15

10

0

5 0

0 2000

2001

2002

2003

2004

2000

2001

2002

2003

2001

2002

2003

2004

2003

2004

Dividend per gewoon aandeel (in € 1)

Koers-/winstverhouding (hoog/laag/ultimo)

Nettoresultaat per aandeel exclusief NMa-boete (in € 1)

2.0

12

5.00

2000

2004

4.00

1.5 8

3.00 1.0 2.00 4 0.5 1.00 0.0

0

0 2000

2001

2002

2003

2004

2000

2001

2002

2003

2004

2000

2001

2002

Aandelen Koninklijke BAM Groep nv

Jaarrapport 2004

10

Vereenvoudiging kapitaalstructuur Gedurende 2004 heeft Koninklijke BAM Groep twee initiatieven genomen om de kapitaalstructuur te vereenvoudigen. Ten eerste is begin april de vervroegde aflossing van het restant van de 4,75%-converteerbare obligatielening 1997/2004 aangekondigd. Dit heeft geleid tot versnelde omwisseling van vrijwel alle nog uitstaande obligaties in 976.611 nieuwe gewone aandelen. Ten tweede werd begin december een optie-overeenkomst getekend met ING Bank over de inkoop van alle 1,57 miljoen, door ING gehouden, niet-converteerbare preferente aandelen. Deze transactie is op 23 maart nog niet geëffectueerd. Het voornemen bestaat om ook de resterende niet-converteerbare preferente aandelen (circa 95.000 stukken) – ter beurze – in te kopen, waarna de notering van deze stukken kan worden beëindigd. De inkoop van de niet-converteerbare preferente aandelen van ING is gefinancierd via een onderhandse plaatsing van 1,25 miljoen gewone aandelen op 9 december 2004. Het verloop van het aantal uitstaande aandelen in 2004 is als volgt: Gewone aandelen

Preferente aandelen converteerbaar

Preferente aandelen niet-converteerbaar

Totaal

15.123.634

7.857.143

1.666.667

24.647.444

976.611 1.324.769

– (1.323.003)

– –

976.611 1.766

–

–

(358.572)

1.250.000

–

–

1.250.000

18.316.442

6.534.140

1.666.667

26.517.249

Geplaatst per 1 januari Conversie: - van obligaties - van preferente aandelen Uitgifte ingekochte aandelen Emissie Geplaatst per 31 december

(358.572)

In 2004 is circa 17 procent van de in december 2002 geplaatste converteerbare preferente aandelen omgewisseld in gewone aandelen. In de eerste maanden van 2005 is nog circa 14 procent (1,1 miljoen stuks) van de converteerbare preferente aandelen omgewisseld in gewone aandelen. Aan de vraag naar nieuwe gewone aandelen uit hoofde van omwisseling van obligaties en preferente aandelen is in 2004 gedeeltelijk voldaan door de uitgifte van 358.572 – in 2001 – ingekochte aandelen. De aandelen die op grond van conversie zijn uitgegeven, tellen voor een vol jaar mee in de bepaling van het gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen. De in december 2004 geëmitteerde aandelen tellen tijdsgewogen mee. Hiermee komt het gemiddeld aantal gewone aandelen in 2004 uit op 17.140.947 (2003: 14.765.062).

Spreiding aandelenbezit De verschuiving van het aandelenbezit van Nederland naar het buitenland, die al in 2003 zichtbaar was, is in 2004 verder doorgezet. Was in 2003 nog circa driekwart van alle uitstaande aandelen in Nederlandse handen, per december 2004 was dit afgenomen tot 52 procent. Ter vergelijking: eind 2002 lag dit percentage nog boven negentig.

11

(in %) Nederland Verenigd Koninkrijk Overig Europa Verenigde Staten

Institutioneel 2004 2003 47 68 11 9 23 7 14 10 95

94

2004 5 – – –

Particulier 2003 6 – – –

2004 52 11 23 14

Totaal 2003 74 9 7 10

5

6

100

100

Volgens het register van de Wet Melding Zeggenschap (WMZ) hebben zes institutionele beleggers belangen van 5 procent of meer. Binnen de meldingsdrempels kunnen er mutaties zijn opgetreden. Het in de tabel vermelde belang van Fortis is opgegeven door Fortis en betreft de stand per januari 2005. Deze wijkt af van het percentage volgens het WMZregister, dat dateert van februari 1992. (in %) Fortis ING Groep Delta Lloyd Levensverzekering (Aviva) Rabobank Wedge International Holdings Fidelity (VS)

Totaal 5,5 24,8 6,3 8,8 5,1 5,6

Gewone aandelen 0,9 5,7 2,3 – 5,1 5,6

Preferente aandelen 4,6 19,1 4,0 8,8 – –

Belang boven 5% sinds feb 1992 feb 1992 dec 2002 dec 2002 dec 2002 nov 2003

Tevens heeft Koninklijke BAM Groep in december 2004 een WMZ-melding gedaan. Deze melding heeft betrekking op de koopoptie op de 1,57 miljoen niet-converteerbare preferente aandelen in bezit van ING. Dit pakket vertegenwoordigt een potentieel kapitaalbelang van 5,9 procent.

Beurshandel Het aantal verhandelde gewone aandelen liet in 2004 een stijging van ruim 50 procent zien tot een totaal van 18,4 miljoen stukken. Gemiddeld zijn per dag 71.000 gewone aandelen verhandeld (2003: 47.000). Het aandeel is per 1 maart 2004 opgenomen in de Midkap-index. De handel in de preferente aandelen lag in 2004 beduidend boven het niveau in 2003, maar is met gemiddeld 4.000 stukken per dag (2003: 900) nog steeds beperkt. ABN Amro Bank, ING, Kempen & Co. en Rabobank treden op als liquidity provider (‘animateur’) in de handel in het gewone aandeel Koninklijke BAM Groep. De toegenomen belangstelling van de zijde van investeerders komt tevens tot uitdrukking in een forse toename van het aantal contacten in de vorm van roadshows, deelname aan seminars en presentaties voor beleggingsclubs. In 2004 waren er circa 130 van dergelijke contacten, tegen ruim 70 in 2003.

Koersverloop De slotkoers van 2004 van het gewone aandeel bedroeg € 36,98, een stijging van 72 procent ten opzichte van het slot van 2003 (€ 21,47). Hiermee presteerde het aandeel voor het vijfde jaar op rij beter dan zowel de AEX als de Midkapindex. De converteerbare en de niet-converteerbare preferente aandelen realiseerden in 2004 een koersperformance van respectievelijk 48 procent en 10 procent.


Onderstaande tabel is gebaseerd op opgaven van depotbanken.

12 Jaarrapport 2004

Winst per aandeel na conversie Omwisseling van converteerbare preferente aandelen heeft invloed op zowel het resultaat toekomend aan houders van gewone aandelen (besparing op preferent dividend) als op het aantal winstgerechtigde aandelen. Onderstaande tabel toont deze invloeden.

Vóór conversie Conversie preferente aandelen Ná conversie

Gemiddeld aantal gewone aandelen

Resultaat toekomend aan houders gewone aandelen (x € miljoen)

Nettoresultaat per gewoon aandeel (€)

17.140.947 6.534.140 23.675.087

40,7 12,1 52,8

2,37 – 2,23

Dividendbeleid Informatie betreffende het dividendbeleid en het dividendvoorstel over 2004 is opgenomen in het verslag van de raad van bestuur op pagina 32.

Koersverloop gewone aandelen (in € 1)

Aantal verhandelde gewone aandelen (gemiddeld per dag) in 2004 150.000

40

125.000 30 100.000 75.000

20

50.000 10 25.000 0

0 2000 BAM

2001 sector NI

2002

2003 sector Eur

2004 Midkap

j

f

m

a

reguliere handel grote blokken

m

j

j

a

s

o

n

d

voortschrijdend gemiddelde

13

2004

2003

2002

2001

2000

18.316.442

14.765.062

13.871.966

10.126.137

10.026.924

17.140.947

14.765.062

10.573.199

10.126.137

10.026.924

4,71 2,37 4,08

4,45 2,59 4,98

4,35 4,35 5,16

3,90 3,90 4,35

2,91 2,47 2,81

9,96 18,22

15,27 16,33

9,35 14,71

7,67 12,96

5,22 10,05

Dividend Pay-out (in procenten)

1,55 78

1,55 73

1,55 48

1,55 40

1,15 40

Hoogste slotkoers Laagste slotkoers Koers op 31 december

37,25 21,46 36,98

23,25 9,85 21,47

25,10 13,50 13,85

23,50 16,60 21,11

19,20 12,31 19,20

Aantal winstgerechtigde gewone aandelen ultimo jaar Gemiddeld aantal winstgerechtigde gewone aandelen Nettoresultaat exclusief boete Nettoresultaat Nettoresultaat vóór goodwillafschrijving Cashflow Eigen vermogen

Gegevens preferente financieringsaandelen (in € 1, tenzij anders vermeld) 2004

2003

2002

2001

2000

Converteerbare aandelen Aantal uitstaande stukken Conversiekoers Koers op 31 december Dividend *)

6.534.140 21,00 37,00 1,85

7.857.143 21,00 25,00 1,85

7.857.143 21,00 21,25 0,08

– – – –

– – – –

Niet-converteerbare aandelen Aantal uitstaande stukken Koers op 31 december Dividend *)

1.666.667 25,49 1,92

1.666.667 23,25 1,92

1.666.667 21,01 0,08

– – –

– – –

Gegevens converteerbare achtergestelde obligatielening (in € 1, tenzij anders vermeld)

Uitstaand bedrag van de lening (in € miljoen) Koers obligaties op 31 december (in procenten) Resterende looptijd in jaren Conversiekoers op 31 december Koers gewoon aandeel op 31 december Potentieel aantal aandelen

2004

2003

2002

2001

2000

– – – – – –

17,4 116,00 0,9 17,65 21,47 987.688

33,2 95,00 1,9 17,65 13,85 1.880.784

38,5 113,33 2,9 17,88 21,11 2.152.411

38,6 107,50 3,9 17,97 19,20 2.146.428

*) Dividend over 2002 gebaseerd op periode vanaf moment aandelenuitgifte (16 december 2002)


Gegevens per gewoon aandeel (in € 1, tenzij anders vermeld)

BAM Utiliteitsbouw voltooide in 2004 de ingrijpende renovatie en uitbreiding van het World Trade Center (WTC) in Amsterdam (totaal 120.000 m2). De nieuwbouw omvat onder meer een 104 meter hoge toren langs de snelweg A10.

Bericht van de raad van commissarissen aan aandeelhouders

15

Aan de algemene vergadering van aandeelhouders van 9 mei 2005 wordt voorgesteld het dividend over het boekjaar 2004 vast te stellen op € 1,55 (2003: € 1,55) in contanten per gewoon aandeel. Op de converteerbare financieringspreferente aandelen wordt een contant dividend uitgekeerd van € 1,8543 per aandeel. Op de niet-converteerbare preferente aandelen F wordt een contant dividend uitgekeerd van € 1,9173 per aandeel. Samenstelling raad van commissarissen Op 7 mei 2004 is ir. J.A. Dekker herbenoemd tot lid van de raad van commissarissen van de vennootschap. Per gelijke datum zijn prof. dr. J.J.J. van Dijck en drs. J. Kleiterp als commissaris van de vennootschap afgetreden. Ir. G-J. Kramer is drs. J. Kleiterp op 7 mei 2004 opgevolgd als voorzitter van de raad van commissarissen. In 2005 zijn de heren A. Baar en H. van Rompuy volgens het rooster aan de beurt om af te treden. De raad van commissarissen heeft de centrale ondernemingsraad tijdig meegedeeld dat twee vacatures in de raad van commissarissen zijn te vervullen en heeft de centrale ondernemingsraad in de gelegenheid gesteld personen voor benoeming aan te bevelen. Ook de algemene vergadering van aandeelhouders heeft het recht personen voor benoeming aan te bevelen. De centrale ondernemingsraad heeft met betrekking tot deze vacatures laten weten geen aanbevelingen te doen en af te zien van het uitoefenen van het versterkte recht van aanbeveling van de centrale ondernemingsraad als bedoeld in artikel 2:158 Burgerlijk Wetboek. Indien de algemene vergadering van aandeelhouders geen aanbevelingen doet, ligt het in het voornemen van

de raad van commissarissen om, ter vervulling van de twee vacatures in de raad van commissarissen, de heren Baar en Van Rompuy voor te dragen voor herbenoeming door de algemene vergadering van aandeelhouders. De raad van commissarissen bestaat uit zes leden. De raad van commissarissen is van mening dat een aantal van circa zes commissarissen in de huidige omstandigheden als passend kan worden aangemerkt, gegeven de omvang en het internationale karakter van de Groep. De raad kent een profielschets, die voor aandeelhouders ter inzage ligt ten kantore van de vennootschap en die is gepubliceerd op de website van de vennootschap, www.bam.nl. Deze profielschets zal in het kader van de aanbevelingen van de Nederlandse corporate governance code (hierna ’de code’) met aandeelhouders worden besproken in de algemene vergadering van aandeelhouders van 9 mei 2005. Naar het oordeel van de raad is de samenstelling van de raad evenwichtig en in lijn met de profielschets van de raad. De leden beschikken over de ervaring die nodig is om goed te kunnen functioneren bij een groot, internationaal opererend bouwbedrijf, zijn elk in staat om de hoofdlijnen van het totale beleid te beoordelen, ten opzichte van de andere leden van de raad en de leden van de raad van bestuur kritisch en onafhankelijk te handelen, invulling te geven aan de wettelijke en statutaire taken van de raad van commissarissen en de raad van bestuur gevraagd en ongevraagd advies te geven en met raad ter zijde te staan. De raad kent in zijn midden een financieel expert met ervaring op financieel-administratief en accounting terrein bij een beursgenoteerde vennootschap. De raad hanteert voor zijn samenstelling daarnaast onder meer als specifieke criteria: breed algemeen inzicht in het ondernemerschap, deskundigheid op het gebied van de bouwnijverheid, deskundigheid op het gebied van leidinggeven aan grote (internationale) ondernemingen en deskundigheid op sociaal en maatschappelijk terrein. Het rooster van aftreden van de raad van commissarissen is opgenomen op pagina 27 van het jaarrapport en is tevens gepubliceerd op de website van de vennootschap. Commissarissen kunnen, in navolging van de code, in beginsel maximaal drie termijnen van vier jaar aanblijven. Herbenoemingen worden vanzelfsprekend telkens aan aandeelhouders voorgelegd. De personalia van de commissarissen zijn als onderdeel van dit bericht, vermeld op pagina 26 van dit jaarrapport.


Jaarrekening en dividendvoorstel Hierbij leggen wij de door de raad van bestuur opgestelde jaarrekening over het boekjaar 2004 aan de algemene vergadering van aandeelhouders ter vaststelling voor. De jaarrekening is door de externe accountant, PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., gecontroleerd; de accountantsverklaring is op pagina 117 van het jaarrapport opgenomen. De jaarrekening is door de raad van commissarissen met de raad van bestuur in aanwezigheid van de externe accountant besproken. De raad van commissarissen is van oordeel dat de jaarrekening en het verslag van de raad van bestuur een goed beeld geven van de gang van zaken bij de Groep en een goede basis vormen voor de verantwoording die de raad van bestuur aflegt voor het gevoerde bestuur en de raad van commissarissen voor het gehouden toezicht op het gevoerde bestuur.

Jaarrapport 2004

16

De honorering van de leden van de raad van commissarissen is niet afhankelijk van de resultaten van de vennootschap. De aandeelhoudersvergadering van 16 mei 2003 heeft de jaarlijkse beloning van de leden van de raad vastgesteld op € 40.000,- voor de voorzitter, € 35.000,- voor de vice-voorzitter en € 30.000,- voor de overige leden van de raad, met een opslag van € 5.000,- voor leden van de auditcommissie. Aandeelhouders wordt voorgesteld deze opslag te laten gelden voor elke commissaris die lid is van een door de raad ingestelde commissie, met een maximum van één opslag per commissaris. Voorts wordt voorgesteld om in het vervolg de bezoldiging van leden van de raad van commissarissen alleen dan te agenderen voor een aandeelhoudersvergadering ingeval van voor te stellen wijzigingen in deze bezoldiging. De leden van de raad onderhouden geen andere zakelijke relaties met de onderneming. Naar het oordeel van de raad van commissarissen is voldaan aan het vereiste van de bepaling van de code met betrekking tot onafhankelijkheid; alle commissarissen worden beschouwd onafhankelijk te zijn in de zin van die bepaling. Geen der commissarissen heeft meer dan vijf commissariaten bij Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen. Er is de raad van commissarissen niet gebleken van enig tegenstrijdig belang tussen de vennootschap en leden van de raad van commissarissen, dan wel tussen de vennootschap en natuurlijke of rechtspersonen die ten minste 10 procent van de aandelen in de vennootschap houden. Raad van bestuur Aansluitend aan de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders van 7 mei 2004 is de heer J. Ruis toegetreden tot de raad van bestuur. De heer Ruis is benoemd voor een periode van vier jaar. De raad van bestuur bestaat uit vijf leden. Dit aantal wordt in de huidige omstandigheden passend geacht, gezien de omvang en het internationale karakter van de Groep. Conform de code worden leden van de raad van bestuur benoemd voor een periode van vier jaar en zullen zij aftreden na afloop van de eerstvolgende jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders te houden in het vierde jaar na het jaar van benoeming. De contractuele afspraken met vóór inwerkingtreding van de code benoemde leden van de raad van bestuur worden gerespecteerd; hun benoeming geldt voor onbepaalde tijd.

De arbeidsovereenkomsten van leden van de raad van bestuur zijn voor onbepaalde tijd. Dat geldt ook voor de arbeidsovereenkomsten van nieuw te benoemen leden van de raad van bestuur. Het rooster van aftreden van de raad van bestuur is opgenomen op pagina 29 van het jaarrapport en is tevens gepubliceerd op de website van de vennootschap. Het reglement van de raad van bestuur is gepubliceerd op de website van de vennootschap. De bezoldiging van de leden van de raad van bestuur is vermeld op pagina 25 van dit jaarrapport. De leden van de raad van bestuur houden geen commissariaten bij beursgenoteerde vennootschappen. De heer Van Vonno is commissaris bij het baggerbedrijf Van Oord nv. Er is de raad van commissarissen niet gebleken van enig tegenstrijdig belang tussen de vennootschap en leden van de raad van bestuur. Werkzaamheden raad van commissarissen De raad van commissarissen heeft in het verslagjaar zeven keer in aanwezigheid van de raad van bestuur vergaderd. Daarnaast heeft de raad van commissarissen een aantal keren vergaderd buiten aanwezigheid van de raad van bestuur. Er werd vrijwel steeds voltallig vergaderd. In de vergaderingen van de raad van commissarissen is telkens verslag gedaan van hetgeen is besproken in vergaderingen van de commissies uit de raad. Voorts is door de raad van bestuur telkens een toelichting gegeven op de gang van zaken, de financiële situatie en de marktontwikkelingen bij en risico’s van de werkmaatschappijen, een en ander aan de hand van het operationele plan van het lopende boekjaar. Daarnaast zijn aan de orde gekomen onderwerpen als de strategie van de Groep, publiekprivate samenwerking, de jaarstukken 2003 en de kwartaalstukken 2004, het dividendbeleid en het dividendvoorstel over het jaar 2003, corporate governance, de invoering van IFRS, de integratie van HBG in Koninklijke BAM Groep, de situatie van de werkmaatschappijen in Duitsland, de vermogenspositie en de solvabiliteit van de Groep, de bouwaffaire en de belangrijkste claims en juridische procedures waarbij onderdelen van de Groep zijn betrokken. Voorts is de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders voorbereid en nabesproken. Goedkeuring werd gegeven aan de verkoop van de staalactiviteiten van de Groep en aan de verwerving van het zich in eigendom van derden bevindende 50 procent-belang in Van den Bruele Kaufman.

17

De vergaderingen buiten aanwezigheid van de raad van bestuur waren gewijd aan het eigen functioneren van de raad van commissarissen zowel als geheel als van de individuele leden, de samenstelling en de profielschets van de raad van commissarissen, de relatie tot de raad van bestuur, de samenstelling en beoordeling van zowel de raad van bestuur als geheel als van de individuele leden van de raad van bestuur en de honorering, waaronder de vaststelling van het variabele deel daarvan, van de leden van de raad van bestuur. Bij de kwartaalvergaderingen werd door de raad van commissarissen – als gebruikelijk – aan de hand van schriftelijke rapportages en daarbij gegeven toelichtingen gesproken over de gang van zaken en de vooruitzichten van zowel de Groep als geheel als van de respectieve sectoren en de werkmaatschappijen van de Groep afzonderlijk. Daarbij is onder meer aandacht besteed aan de risico’s verbonden aan de onderneming, de interne beheersings- en controlesystemen, de uitkomsten van de beoordeling van de raad van bestuur met betrekking tot deze systemen, de ontwikkeling van de markten waarin de Groep actief is, de organisatiestructuur van de Groep, management development en aan de kwaliteit van het management. De raad heeft zich ervan vergewist dat de Groep beschikt over interne risicobeheersings- en controlesystemen, over handleidingen voor de inrichting van de financiële verslaggeving en de voor de opstelling daarvan te volgen procedures en over een systeem van monitoren en rapporteren. De raad heeft een aantal keren met de raad van bestuur gesproken over de voortgang van de voorbereidingen op de invoering van IFRS en over de gevolgen van IFRS voor de balans en het resultaat. De raad heeft geconcludeerd dat de vennootschap, na een forse inspanning, klaar is voor de invoering van IFRS. De invoering van IFRS heeft aanzienlijke gevolgen voor de balans van de Groep. Aan deze gevolgen zal de komende tijd verdere aandacht worden gegeven.

Koninkrijk en bij die gelegenheid van gedachten gewisseld met de directies van die werkmaatschappijen. Het ligt in de bedoeling elk jaar een dergelijk bezoek aan werkmaatschappijen van de Groep te brengen. De raad van commissarissen heeft meerdere malen met de raad van bestuur van gedachten gewisseld omtrent de vermogenspositie van de vennootschap en over versterking van de solvabiliteit van de Groep, mede in verband met de invoering van IFRS. De raad heeft ingestemd met het beëindigen van de certificering van de converteerbare preferente aandelen F. Tevens is een emissie van gewone aandelen door de raad goedgekeurd om met de opbrengst daarvan niet-converteerbare preferente aandelen F te kunnen inkopen, aan welke inkoop en de in dat kader van ING Bank verworven calloptie, de raad van commissarissen eveneens goedkeuring heeft gehecht. De raad van commissarissen heeft met de raad van bestuur in een aantal vergaderingen gesproken over de bouwaffaire. Zoals bij eerdere gelegenheden reeds uitgesproken, betreuren commissarissen het ten zeerste dat onderdelen van tot de Groep behorende maatschappijen in het verleden de mededingingswetgeving hebben overtreden. Begin 2004 werd de bouwbranche wederom opgeschrikt door publicaties over fraude, betrekking hebbende op de periode van vóór november 2001. De vennootschap heeft daarop besloten volledige medewerking te verlenen aan door de NMa uit te voeren onderzoeken ter zake. In oktober 2004 ontving een groot aantal Nederlandse bouwbedrijven, waaronder bedrijven die tot de Groep behoren, door de NMa uitgebrachte rapporten met betrekking tot de sector grond-, wegen waterbouw. De NMa heeft de bouwbedrijven aangeboden om door

Standaardisatie warmte/koudeopslagsystemen (WKO) Duurzame warmte/koudesystemen in combinatie met de bodem als natuurlijk opslagmiddel, zijn betrouwbaar en worden steeds vaker in woningen en kantoorgebouwen toegepast. De Ruiter Boringen en Bemalingen (deel uitmakend van BAM Infratechniek) is gespecialiseerd in aanleg van grondwatersystemen voor opslag van warmte en koude. De Ruiter introduceert een nieuwe generatie WKO-systemen, op basis van complete standaardisatie. Dit biedt opdrachtgevers grote

De raad van commissarissen heeft met de raad van bestuur in oktober van het boekjaar 2004 een bezoek gebracht aan de bedrijven van de Groep in het Verenigd


De raad van commissarissen heeft goedkeuring gegeven aan het marktplan 2004/2006 alsmede aan het operationeel plan 2005, waarin opgenomen de financiële doelstellingen van de Groep, de strategie die moet leiden tot het realiseren van die doelstellingen en de randvoorwaarden die bij de strategie worden gehanteerd.

voordelen met betrekking tot kosten, kortere doorlooptijden, betrouwbaarheid en garanties.

Jaarrapport 2004

18

middel van een verkorte procedure tot een snelle afwikkeling van deze rapporten te komen. Onze Groep heeft van die mogelijkheid gebruikgemaakt. Begin 2005 volgde daarop de sanctiebesluiten van de NMa met betrekking tot de sector grond-, wegen waterbouw. Dit is voor de Groep aanleiding geweest tot het nemen van een bijzondere last in de jaarrekening 2004. De NMa heeft aangekondigd in de loop van het jaar 2005 te komen met rapporten betreffende de sector installatietechniek, de sector bouw en overige sectoren en ter zake van de behandeling van deze rapporten eveneens een verkorte procedure te zullen aanbieden. De Belastingdienst heeft in de loop van het boekjaar aangekondigd een onderzoek te doen naar de effecten van de bouwaffaire op de belastingsituatie van de Groep. De vennootschap heeft aan dit onderzoek, dat nog niet is afgerond en waarvan de uitkomst met vertrouwen tegemoet wordt gezien, eveneens volledige medewerking verleend. Daarnaast spelen een groot aantal disputen met vooral overheidsopdrachtgevers. Commissarissen realiseren zich terdege dat de bouwbranche in de afgelopen periode in een ernstige crisis is terechtgekomen. De branche zal zelf met volle overtuiging aan een nieuwe toekomst moeten werken. Door volledige medewerking toe te zeggen aan de NMa en de Belastingdienst maakt de vennootschap ‘schoon schip’ en heeft de vennootschap tevens bijgedragen aan het terugwinnen van het vertrouwen van opdrachtgevers en samenleving in de sector. Commissarissen zullen erop toezien dat de vennootschap aan deze ontwikkeling blijft bijdragen. Een wisselende delegatie uit de raad van commissarissen nam ook dit jaar deel aan twee overlegvergaderingen met de centrale ondernemingsraad. De gebruikelijke informele bijeenkomst van de raad van commissarissen en raad van bestuur met de centrale ondernemingsraad heeft plaatsgevonden in september 2004. Reglement en commissies van raad van commissarissen De raad van commissarissen kent een reglement, waarin de samenstelling, taken en werkwijze van de raad en zijn omgang met de raad van bestuur, de algemene vergadering van aandeelhouders en de centrale ondernemingsraad zijn vastgelegd. Het reglement van de raad van commissarissen, de reglementen van de hierna te noemen commissies uit de raad van commissarissen en de samenstelling van die commissies zijn gepubliceerd op de website van de vennootschap. De raad van commissarissen kent drie vaste commissies, te weten een auditcommissie, een remuneratiecommissie en

een selectie- en benoemingscommissie. Deze commissies hebben tot taak de raad van commissarissen te ondersteunen en te adviseren omtrent de hun opgedragen onderwerpen en de besluitvorming van de raad van commissarissen daaromtrent voor te bereiden. De raad van commissarissen blijft als geheel verantwoordelijk voor de wijze waarop hij zijn taken uitoefent en voor de door de commissies uitgevoerde voorbereidende werkzaamheden. De auditcommissie bestaat uit de heren Abrahamsen, Dekker en Wiechers, waarvan de heer Dekker als voorzitter. De samenstelling van de auditcommissie is in overeenstemming met de bepalingen van de code. De auditcommissie ondersteunt onder meer op de hiernavolgende terreinen de raad van commissarissen bij de uitoefening van zijn taak en bereidt de besluitvorming van de raad van commissarissen ter zake voor. De auditcommissie beoordeelt onder meer: • de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen; • de financiële informatieverschaffing door de vennootschap, waaronder de jaarrekening, de kwartaalcijfers en het proces van totstandkoming van deze informatie; • de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van de externe accountant; • het externe auditproces en het auditplan; • de relatie met de externe accountant; • het proces waarmede de vennootschap de naleving van weten regelgeving en de eigen gedragscode bewaakt; • het beleid met betrekking tot belastingplanning; • de toepassing van de informatie- en communicatietechnologie; • de financiering van de Groep en • de financieel-administratieve organisatie. De commissie kwam in het afgelopen boekjaar viermaal bijeen. In deze vergaderingen was de externe accountant aanwezig. Tevens waren op uitnodiging aanwezig de voorzitter en de chief financial officer van de raad van bestuur. De belangrijkste onderwerpen die in deze vergaderingen aan de orde zijn gekomen, betroffen de financiële rapportage van de jaarcijfers 2003 en de kwartaalcijfers 2004, de management letter 2003, de opvolging van de aanbevelingen van de externe accountant, de risico’s en risicobeheersings- en controlesystemen onder meer met betrekking tot projectontwikkeling en publiekprivate samenwerking, het dividendbeleid en de belastingplanning van de Groep, de werkzaamheden en de bezoldiging van en de relatie met de externe accountant, het auditplan 2004, het operationeel plan 2005, de financiering van de Groep waaronder de emissie van gewone aandelen en de conversie van financieringspreferente aandelen in gewone

19

De remuneratiecommissie bestaat uit de heren Kramer en Baar, waarvan laatstgenoemde als voorzitter. De samenstelling van de remuneratiecommissie is in overeenstemming met de bepalingen van de code. De remuneratiecommissie is onder meer belast met het doen van voorstellen aan de raad van commissarissen met betrekking tot het bezoldigingsbeleid van de vennootschap, alsmede de bezoldigingsstructuur, de hoogte van de bezoldiging en de arbeidsvoorwaarden van de leden van de raad van bestuur en de honorering van leden van de raad van commissarissen. De commissie overlegt verder met de voorzitter van de raad van bestuur over het arbeidsvoorwaardenbeleid voor de directies van werkmaatschappijen en daarmee, wat functieniveau betreft, gelijk te stellen functionarissen. Voorts doet de remuneratiecommissie een voorstel voor een remuneratierapport, waarin verslag wordt gedaan van de wijze waarop het bezoldigingsbeleid in de praktijk is gebracht. De remuneratiecommissie kwam in het afgelopen boekjaar tweemaal bijeen. In deze vergadering is de voorzitter van de raad van bestuur aanwezig geweest. De leden van de commissie hebben buiten vergadering een aantal malen onderling overleg gevoerd. De remuneratiecommissie heeft gesproken over de harmonisatievoorwaarden met betrekking tot de bezoldiging van de directies van werkmaatschappijen en stafdirecteuren, een voorstel aan de raad van commissarissen met betrekking tot het salaris van de leden van de raad van bestuur, een voorstel met betrekking tot de honorering van de leden van de raad van commissarissen en een voorstel voor een langetermijn component in de variabele beloning van leden van de raad van bestuur. De remuneratiecommissie heeft een voorstel gedaan voor het bezoldigingsbeleid van de vennootschap. Voorts heeft de remuneratiecommissie begin 2005 het remuneratierapport voorbereid, waarin de hoofdlijnen van het bezoldigingsbeleid zijn vermeld en welk rapport is gepubliceerd op de website van de vennootschap. Het remuneratierapport is tevens opgenomen op pagina 22 van het jaarrapport.

missarissen met betrekking tot: • selectiecriteria en benoemingsprocedures inzake commissarissen en leden van de raad van bestuur; • omvang en samenstelling van de raad van commissarissen en raad van bestuur en een profielschets van de raad van commissarissen; • de beoordeling van het functioneren van individuele commissarissen en leden van de raad van bestuur; • (her)benoemingen van leden van de raad van commissarissen en leden van de raad van bestuur; • aanvaarding door een lid van de raad van bestuur van het lidmaatschap van de raad van commissarissen van een beursgenoteerde vennootschap; • tegenstrijdige belangen die kunnen ontstaan bij de aanvaarding door leden van de raad van commissarissen van andere functies. Tevens houdt de commissie toezicht op het beleid van de raad van bestuur inzake selectiecriteria en benoemingsprocedures voor het hoger management. Gezien het feit dat de meeste van de hiervoor vermelde onderwerpen, waaronder de wisseling van het voorzitterschap van de raad van commissarissen in het jaar 2004 en de komende wisseling van het voorzitterschap van de raad van bestuur, al voor de installatie van de commissie plenair in de raad van commissarissen aan de orde zijn gekomen, is besloten dat deze onderwerpen door de gehele raad van commissarissen zullen worden afgerond. De raad van commissarissen heeft over deze onderwerpen in het jaar 2004 een aantal keren buiten aanwezigheid van de raad van bestuur vergaderd.


aandelen en de voorbereiding op en de gevolgen van de invoering van IFRS. Noch de auditcommissie noch de externe accountant achtte overleg met elkaar buiten aanwezigheid van de raad van bestuur noodzakelijk.

In de komende jaren zal ten zuiden van Leeuwarden een nieuwe stadswijk verrijzen: De Zuidlanden. Vanaf 2006 zal de gemeente in samenwerking met drie marktpartijen (waaronder BAM Vastgoed) op deze locatie 6.500 woningen en 200.000 m2 kantoren, bedrijven, winkels en onderwijs-, zorg-, en buurtvoorzieningen realiseren. Diverse Groepsonderdelen (Multiconsult, BAM Energy Systems, BAM Infratechniek en Tebodin) hebben een haalbaarheidsonderzoek verricht naar de toepassing van duurzame energie. Het bleek mogelijk om met inzet van warmtepompen in combinatie met bodemopslag

In september van het boekjaar 2004 heeft de vennootschap een selectie- en benoemingscommissie geïnstalleerd, bestaande uit de heren Kramer en Baar, waarvan de heer Kramer als voorzitter. De selectie- en benoemingscommissie is onder meer belast met het doen van voorstellen aan de raad van com-

een CO2-reductie van 20 procent te behalen. Opdrachtgever GEM (Gemeenschappelijke Exploitatie Maatschappij) heeft met de gemeente besloten in De Zuidlanden EPL 7.0 te realiseren met inzet van warmtepompen.

Jaarrapport 2004

20

Corporate governance Op 9 december 2003 verscheen de Nederlandse corporate governance code, nadat eerder in het jaar 2003 een eerste concept van deze code was gepubliceerd. In zijn eerste vergadering in het jaar 2004 heeft de raad van commissarissen uitgebreid met de raad van bestuur over deze code van gedachten gewisseld en besproken op welke wijze de vennootschap gevolg aan deze code zal geven. Vervolgens is dit onderwerp nader besproken in de vergadering van de raad van commissarissen van september van het afgelopen boekjaar. In deze vergadering zijn de reglementen van de raad en van de drie commissies uit de raad vastgesteld en is het reglement van de raad van bestuur goedgekeurd. Conform de aanbeveling van de commissie Tabaksblat is het onderwerp corporate governance met aandeelhouders besproken in de algemene vergadering van 7 mei 2004. Zoals in deze vergadering is toegelicht, heeft de vennootschap het jaar 2004 benut om de corporate governance huishouding van de vennootschap zoveel mogelijk in overeenstemming te brengen met de code. De weerslag daarvan is te vinden in dit jaarrapport. Corporate governance zal ter bespreking worden geagendeerd voor de algemene vergadering van aandeelhouders van 9 mei 2005, welke vergadering tevens zal worden voorgesteld om te besluiten tot wijziging van de statuten van de vennootschap om ook de statuten in lijn te brengen met de code. Verwezen wordt naar de op pagina 34 van het jaarrapport gegeven toelichting met betrekking tot de naleving van de code door de vennootschap.

le van de jaarrekening 2004 de verantwoordelijke partner namens de externe accountant de jaarrekening van de Groep zeven jaren achtereen heeft gecontroleerd. Dat betekent dat bij de externe accountant een andere partner zal worden aangewezen als verantwoordelijk voor de controle van de jaarrekening van de Groep. Gezien de goede ervaringen die de raad met de externe accountant heeft, en gezien diens expertise met de bouwwereld in zijn algemeenheid en met de Groep in het bijzonder, ziet de raad van commissarissen geen aanleiding om aandeelhouders voor te stellen om van externe accountant te wisselen. De aandeelhoudersvergadering van 9 mei 2005 wordt derhalve voorgesteld om PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. wederom te benoemen tot externe accountant, verantwoordelijk voor de controle van de jaarrekening 2005 van de Groep. De raad van commissarissen is zeer verheugd met het operationele resultaat van de Groep over het boekjaar 2004. Dit komt in belangrijke mate voort uit de inspanningen van velen in verband met de overnames door de Groep en de integratie daarvan in de laatste jaren. De raad van commissarissen heeft – mede gelet op de inzet en betrokkenheid van de verantwoordelijken – het volste vertrouwen in de toekomst van de Groep. De raad van commissarissen is de raad van bestuur, het management en de medewerkers van de Groep zeer erkentelijk voor de in het verslagjaar behaalde resultaten. Raad van commissarissen

Externe accountant De raad van commissarissen heeft zich zowel bij de bespreking van de jaarcijfers 2003 als bij de bespreking van de halfjaarcijfers 2004 – als gebruikelijk – laten informeren door de externe accountant. De raad van commissarissen heeft daarbij vastgesteld dat de externe accountant de financiële informatie heeft ontvangen die ten grondslag ligt aan de vaststelling van de kwartaal-, de halfjaar- en de jaarcijfers en aan de overige tussentijdse financiële berichten en in de gelegenheid is gesteld daarop te reageren. Voorts heeft de raad van commissarissen eenmaal buiten aanwezigheid van de raad van bestuur met de externe accountant gesproken over de bouwaffaire. De raad van commissarissen heeft, in het kader van de behandeling van de jaarstukken 2004 en aan de hand van een rapportage van de raad van bestuur en de auditcommissie terzake, de relatie met de externe accountant beoordeeld. De raad heeft vastgesteld dat met de contro-

Bunnik, 23 maart 2005

Ascon voltooide de laatste fase van de ’C-Ring Motorway’ rond Dublin. Het nieuwe weggedeelte ten zuiden van de Ierse hoofdstad is ruim negen kilometer lang en omvat tweemaal twee rijstroken. Tot het project behoorden tevens de aanleg van parallelwegen en diverse kunstwerken.

Remuneratierapport

Jaarrapport 2004

22

Onderstaand remuneratierapport omvat het remuneratiebeleid voor 2005 en de daaropvolgende jaren. Dit beleid wordt ter vaststelling voorgelegd aan de algemene vergadering van aandeelhouders van 9 mei 2005. Tevens omvat dit rapport het gevoerde beleid in 2004 en bevat het overzichten met gegevens van de ontvangen beloning in 2004.

Remuneratiebeleid vanaf 2005 De raad van commissarissen stelt het remuneratiebeleid op voor de leden van de raad van bestuur, op advies van de remuneratiecommissie. Het remuneratiebeleid wordt door de algemene vergadering van aandeelhouders van Koninklijke BAM Groep vastgesteld. Binnen het vastgestelde remuneratiebeleid stelt de raad van commissarissen, wederom op advies van de remuneratiecommissie, de remuneratie van de individuele leden van de raad van bestuur vast. Het reglement van de remuneratiecommissie is te vinden op de website van Koninklijke BAM Groep. Uitgangspunten Het remuneratiebeleid is erop gericht om gekwalificeerde personen aan te trekken, te behouden en te motiveren om de doelstellingen van Koninklijke BAM Groep te realiseren. Hierbij spelen ervaring in (internationale) activiteiten van de Groep én de benodigde managementkwaliteiten een belangrijke rol. Tevens is het beleid erop gericht waardegroei van de onderneming te waarborgen en personen te motiveren, maar ook aantrekkelijk te zijn om hooggekwalificeerde functionarissen, ook uit andere bedrijfstakken, voor Koninklijke BAM Groep als werkgever te interesseren. Bij de vaststelling van de hoogte en de structuur van de remuneratie worden onder meer de resultatenontwikkeling, evenals andere voor de vennootschap relevante ontwikkelingen, in ogenschouw genomen. Om de genoemde uitgangspunten te realiseren is het beleid erop gericht de beloning te positioneren op een concurrerend niveau in de algemene Nederlandse beloningsmarkt voor bestuurders van grotere ondernemingen. Voor leden van de raad van bestuur wordt daarbij overigens rekening gehouden met de vergelijkbare beloningsmarkt van het woonland. De raad van commissarissen zal het remuneratiepakket regelmatig toetsen om zich ervan te verzekeren dat het pakket voldoet aan de uitgangspunten van het remuneratiebeleid. Ook het remuneratiebeleid zal regelmatig worden getoetst; wijzigingen in het beleid zullen ter vaststel-

ling aan de algemene vergadering van aandeelhouders worden voorgelegd. Remuneratiepakket De totale remuneratie van de leden van de raad van bestuur van Koninklijke BAM Groep bestaat uit een jaarsalaris, een variabele beloning, pensioen en overige secundaire arbeidsvoorwaarden evenals afvloeiingsregelingen bij einde dienstverband. Gekozen is om voor dit totaal de mediaan te nemen van de bovengenoemde beloningsmarkt. De vennootschap keert geen aandelen uit aan leden van de raad van bestuur of aan andere binnen de Groep werkzame personen. Aan hen worden ook geen rechten (opties) verleend tot het verkrijgen van aandelen. Jaarsalaris Bij benoeming bevindt het jaarsalaris van het individuele lid, komende uit de eigen organisatie, zich doorgaans onder het normniveau, geldend voor deze functie. De raad van commissarissen bepaalt de doorgroei in salaris waarbij in principe geldt dat bij goed functioneren dit verschil in circa drie jaar zal worden overbrugd. De jaarlijkse evaluatie en aanpassing van het jaarsalaris vinden plaats per 1 januari van enig jaar. Hierbij worden het persoonlijk functioneren, de resultaten van het afgelopen jaar, de eventuele ruimte ten opzichte van het normniveau en de algemene aanpassingen in de beloningsmarkt in ogenschouw genomen. Variabele beloning Ieder lid van de raad van bestuur komt in aanmerking voor een variabele beloning waarvan de hoogte afhankelijk is van het realiseren van vooraf, tussen de raad van commissarissen en de raad van bestuur afgesproken doelstellingen, die de uitvoering van de strategische agenda van Koninklijke BAM Groep ondersteunen. De jaarlijkse variabele beloning bedraagt maximaal 60 procent van het jaarsalaris. De variabele beloning is afhankelijk van het realiseren van vooraf vastgestelde meetbare doelstellingen. Het deel van de variabele beloning dat aan financiële doelstellingen is gerelateerd bedraagt maximaal 40 procent van het jaarsalaris. Het gebudgetteerde jaarresultaat van Koninklijke BAM Groep is hierbij bepalend. Indien het gebudgetteerde jaarresultaat wordt gehaald bedraagt de variabele beloning 40 procent en evenredig minder indien dit niet het geval is. Bij een grote afwijking in negatieve zin vindt er geen uitbetaling voor dit onderdeel plaats. Maximaal 20 procent van het jaarsalaris is gerelateerd aan doelstellingen die zijn afgeleid van de

23

Voor het realiseren van langetermijndoelstellingen is in het remuneratiebeleid voor leden van de raad van bestuur plaats ingeruimd voor een langetermijnbonusplan. Bij het realiseren van een marge op de Groepsomzet van 3,5 procent vóór belasting en vóór goodwillafschrijving in de komende jaren doch uiterlijk over het jaar 2007, zal ieder lid van de raad van bestuur in dat jaar in aanmerking komen voor een extra variabele beloning van 50 procent van zijn jaarsalaris. Indien deze winstmarge niet wordt gerealiseerd, volgt geen enkele uitbetaling. Dit langetermijnplan heeft een looptijd van drie jaar waarna, onder nader te bepalen voorwaarden, een nieuwe cyclus start. Pensioen Voor het pensioen en prepensioen zullen zoveel mogelijk de brancheregelingen worden gevolgd met excedentregelingen op basis van beschikbare premies en een eigen bijdrage van de deelnemers. Raad van bestuursleden vallen onder dezelfde pensioenregeling als de overige medewerkers met een aparte excedentregeling. Uitgangspunt voor (pre)pensionering is 62 respectievelijk 65 jaar. Pensioenpremies worden jaarlijks betaald, inclusief eventuele backservicebetalingen. Op het salaris van de leden van de raad van bestuur wordt een eigen bijdrage over de pensioengrondslag ingehouden van minimaal 5 procent. Per 1 januari 2005 is bij Koninklijke BAM Groep één nieuwe pensioenregeling van kracht geworden. Gelet op de overgangsregelingen geldt deze niet voor de huidige leden van de raad van bestuur. De regeling voor prepensionering zal als gevolg van nieuwe wetgeving in 2005 worden bezien. Overige secundaire arbeidsvoorwaarden Koninklijke BAM Groep heeft voor de leden van de raad van bestuur overeenkomstig alle medewerkers een concurrerend pakket aan secundaire arbeidsvoorwaarden. Hieronder vallen onder meer een tegemoetkoming in de premie van de ziektekostenverzekering, een ongevallenverzekering, arbeidsongeschiktheidsregelingen, een

autoregeling en een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering. Koninklijke BAM Groep verstrekt geen leningen, garanties en dergelijke aan directieleden noch medewerkers, behoudens het hierna volgende. Op (voormalige) leden van de raad van commissarissen en (voormalige) leden van de raad van bestuur zal van toepassing zijn de voorgestelde statutaire vrijwaring tegen de gevolgen van aanspraken wegens een handelen of nalaten in de uitoefening van hun functie – plaatsgevonden na 1 januari 2005 – voorzover geen sprake is van opzettelijk, bewust roekeloos of ernstig verwijtbaar handelen of nalaten. De vennootschap heeft ten behoeve van de leden van de raad van commissarissen, de leden van de raad van bestuur, directeuren van werkmaatschappijen en andere bestuurders binnen Koninklijke BAM Groep een zogenoemde ‘Directors and Officers’ verzekering tegen aansprakelijkheid afgesloten op in de markt gebruikelijke voorwaarden. Arbeidsovereenkomsten Vanaf 1 januari 2004 worden nieuwe leden van de raad van bestuur benoemd voor een periode van vier jaar. Indien het contract voor nieuwe leden tussentijds door de onderneming wordt beëindigd zal de maximale ontslagvergoeding één jaarsalaris bedragen. Indien dit voor een lid van de raad van bestuur dat in zijn eerste benoemingstermijn wordt ontslagen kennelijk onredelijk is, komt dit lid in dat geval in aanmerking voor een ontslagvergoeding van maximaal tweemaal het jaarsalaris. De raad van commissarissen kan tot een hogere vergoeding besluiten indien het betreffende lid binnen Koninklijke BAM Groep een lang dienstverband heeft opgebouwd. De arbeidsovereenkomsten van leden van de raad van bestuur zijn voor onbepaalde tijd. Voor de vóór 1 januari 2004 benoemde leden van de raad van bestuur gelden de wettelijke opzegtermijnen. Voor na 1 januari 2004 benoemde leden van de raad van bestuur geldt voor de vennootschap een opzegtermijn van zes maanden en voor leden van de raad van bestuur een opzegtermijn van drie maanden. Reglement effecten De vennootschap beschikt over een reglement voorwetenschap alsmede, voor leden van de raad van bestuur en de raad van commissarissen, een aanvullende regeling met betrekking tot het bezit van en handel in aandelen van de vennootschap.


strategische agenda van Koninklijke BAM Groep. De variabele beloning bestaat uit een jaarlijkse vergoeding in contanten en wordt uitbetaald in het volgende jaar. De vaststelling van de hoogte van de variabele beloning vindt plaats door de raad van commissarissen op advies van de remuneratiecommissie.

Jaarrapport 2004

24

Remuneratie 2004 De remuneratiecommissie is een vaste commissie van de raad van commissarissen bestaande uit ten minste twee leden die worden benoemd en ontslagen door de raad van commissarissen.

Variabele beloning De variabele beloningen over het boekjaar 2004 zijn op basis van de gerealiseerde doelstellingen vastgesteld op 47 procent. De vennootschap heeft opties, noch aandelen toegekend aan leden van de raad van bestuur, directies en medewerkers.

Een reglement voor de remuneratiecommissie is door de raad van commissarissen vastgesteld op 15 september 2004 en in werking getreden op 1 oktober 2004. De commissie bestaat thans uit de heer A. Baar (voorzitter) en de heer ir. G-J. Kramer. De remuneratiecommissie kwam het afgelopen boekjaar twee keer bijeen.

Arbeidscontract met afvloeiingsregeling Gelet op het langdurige dienstverband met de vennootschap van de heer J. Ruis is bij zijn eerste benoeming tot lid van de raad van bestuur een afvloeiingsregeling ter hoogte van € 800.000,- overeengekomen. Met de overige leden zijn geen afvloeiingsregelingen overeengekomen.

Jaarsalaris Zoals in het jaarverslag over 2003 is vermeld, is Koninklijke BAM Groep na de overnames in de recente jaren van onder meer de NBM-bedrijven (inclusief Wilma Bouw) en Hollandsche Beton Groep uitgegroeid tot de grootste internationaal werkzame bouwonderneming van Nederland. Daarmee is de omvang van de aan de leden van de raad van bestuur toegewezen portefeuilles aanzienlijk verzwaard. In verband daarmee werden de vaste inkomens van de raad van bestuur verhoogd. Daarbij werd besloten tot een verhoging in twee tranches namelijk per 15 november 2002 en per 1 januari 2004.

Salariëring leden van de raad van commissarissen De aandeelhoudersvergadering van 16 mei 2003 heeft de jaarlijkse beloning van de leden van de raad vastgesteld op € 40.000,- voor de voorzitter, € 35.000,- voor de vicevoorzitter en € 30.000,- voor de overige leden van de raad, met een opslag van € 5.000,- voor leden van de auditcommissie. De algemene vergadering van aandeelhouders van 9 mei 2005 wordt voorgesteld deze opslag te laten gelden voor elke commissaris die lid is van een door de raad ingestelde commissie, met een maximum van één opslag per commissaris.

25

(x € 1.000) W. van Vonno A.J.D. Franklin J.A.P. van Oosten J. Ruis (vanaf 07.05.2004) N.J. de Vries

2004 600 551 400 202 400

Brutosalaris 2003 552 544 327 n.v.t. 327

2004 282 259 188 95 188

Bonus 2003 259 256 153 n.v.t. 153

Pensioenpremies 2004 2003 207 529 125 140 227 249 161 n.v.t. 183 198

Arbeidsovereenkomsten/benoemingen

W. van Vonno A.J.D. Franklin J.A.P. van Oosten J.Ruis N.J. de Vries

Raad van commissarissen Bunnik, 23 maart 2005

Datum van benoeming

Periode van benoeming

Contractvorm

Opzegtermijn onderneming

Opzegtermijn bestuurder

01.07.1982 14.11.2002 08.06.1995 07.05.2004 28.05.1998

niet gelimiteerd niet gelimiteerd niet gelimiteerd 4 jaar niet gelimiteerd

onbepaalde tijd onbepaalde tijd onbepaalde tijd onbepaalde tijd onbepaalde tijd

6 maanden 4 maanden 6 maanden 6 maanden 6 maanden

3 maanden 1 maand 3 maanden 3 maanden 3 maanden


De volgende tabel geeft een samenvatting van de bezoldiging van de individuele leden van de raad van bestuur in 2004:

Personalia raad van commissarissen

Jaarrapport 2004

26

Ir. G-J. Kramer (62), voorzitter De heer Kramer is in 1966 als civiel-ingenieur afgestudeerd aan de Technische Universiteit Delft. Daarna heeft hij te Rotterdam een tweejarige opleiding bedrijfseconomie gevolgd. De heer Kramer is zijn loopbaan begonnen als ingenieur bij de waterloopkundige afdeling van Rijkswaterstaat. Vervolgens is hij lange tijd werkzaam geweest in de baggerindustrie bij Koninklijke Adriaan Volker Groep en bij Broekhoven Baggermaatschappij. Bij deze bedrijven was hij betrokken bij de realisatie van grote buitenlandse baggerwerken in tal van landen, aanvankelijk als projectmanager en later als directeur. In 1983 trad de heer Kramer toe tot de leiding van Fugro nv als president-directeur, welke functie hij zal bekleden tot aan het bereiken van zijn pensioengerechtigde leeftijd in oktober 2005. De heer Kramer heeft de Nederlandse nationaliteit. Nevenfuncties: president-commissaris Koninklijke Schelde Groep; lid raad van commissarissen Van Leeuwen Buizen Groep; lid raad van commissarissen Bronwaterleiding ‘Doorn’; lid raad van commissarissen Damen Shipyards Group. De heer Kramer is in 1995 benoemd en in 1999 en 2003 herbenoemd tot commissaris van de vennootschap. In 2004 werd de heer Kramer benoemd tot voorzitter van de raad van commissarissen. Ir. W.K. Wiechers (64), vice-voorzitter De heer Wiechers studeerde technische natuurkunde aan de Technische Universiteit Delft. De heer Wiechers is zijn loopbaan in 1966 begonnen bij KEMA te Arnhem en is aldaar werkzaam geweest als onder meer hoofd divisie Elektrotechnische Keuringen, adjunct-directeur en directeur. In 1987 trad de heer Wiechers toe tot de directie van de PNEM (Provinciale Noordbrabantse Energie-Maatschapij), welke functie hij tot en met 1997 bekleedde. In 1998 werd de heer Wiechers voorzitter raad van bestuur van de PNEM-MEGA Groep en in december 1999, na een fusie met EDON, voorzitter raad van bestuur van Essent. Deze functie heeft hij bekleed tot aan zijn vervroegde uittreding per 1 juli 2003. De heer Wiechers heeft de Nederlandse nationaliteit. Nevenfuncties: lid raad van commissarissen Bank Nederlandse Gemeenten; voorzitter raad van commissarissen KEMA; lid raad van commissarissen MCB Holding; lid raad van commissarissen OPTAS; lid Algemene Energieraad; lid Innovatieraad Brabant; lid Interdepartementale Commissie Reductie Administratieve Lasten.

De heer Wiechers is in 1999 benoemd en in 2003 herbenoemd tot commissaris van de vennootschap. In 2004 werd de heer Wiechers benoemd tot vice-voorzitter van de raad van commissarissen. Drs. R.J.N. Abrahamsen (66) De heer Abrahamsen is afgestudeerd econoom aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en heeft een jaar internationale economie gestudeerd aan de Universiteit van Wisconsin in de Verenigde Staten van Amerika. De heer Abrahamsen heeft zijn werkzame leven doorgebracht in de financiële wereld en is zijn loopbaan begonnen bij Nedbank Ltd in Johannesburg, Zuid-Afrika. In 1989 trad hij in dienst van de toenmalige Algemene Bank Nederland N.V. in Amsterdam, welke bank hij in 1994 verliet in de functie van senior executive vice president van het directoraat General Global Clients en van het directoraat General Asset Management & Trust. In 1994 is de heer Abrahamsen in dienst getreden bij Koninklijke Luchtvaart Maatschappij als lid van de directie, in het bijzonder belast met het financiële beleid. Deze functie heeft hij bekleed tot aan het bereiken van zijn pensioengerechtigde leeftijd in 2001. De heer Abrahamsen heeft de Nederlandse nationaliteit. Nevenfuncties: lid raad van commissarissen ANP; lid raad van commissarissen Fluor Daniel; lid raad van commissarissen Havenbedrijf Rotterdam; lid raad van commissarissen Madurodam; lid raad van commissarissen Optimix Vermogensbeheer; lid raad van commissarissen Pon Holdings; lid raad van commissarissen TNT Post Groep; lid raad van commissarissen Trans Link Systems; voorzitter raad van commissarissen Vitens. De heer Abrahamsen is in 2002 benoemd tot commissaris van de vennootschap. A. Baar (61) De heer Baar heeft vrijwel zijn gehele werkzame leven doorgebracht in de bouwsector. Na op jonge leeftijd op de bouwvloer te zijn begonnen heeft hij in die sector veel leidinggevende posities op verschillende niveaus bekleed, zowel uitvoerend als bestuurlijk. Zo bekleedde hij directiefuncties bij Van Wijnen nv en het Amstelland-concern. In dat laatste concern heeft hij buitenlandse ervaring opgedaan in de Verenigde Staten van Amerika. Van 1990 tot 2000 was de heer Baar voorzitter raad van bestuur van NBM-Amstelland. De heer Baar heeft de Nederlandse nationaliteit. Nevenfuncties: lid raad van commissarissen Van Gelder Beheer; lid raad van commissarissen Cementbouw, bestuurslid Stichting Preferente Aandelen Koninklijke Nedschroef Holding.

27

Ir. J.A. Dekker (65) De heer Dekker is als natuurkundig ingenieur afgestudeerd aan de Technische Universiteit Delft. De heer Dekker is zijn loopbaan in 1964 begonnen bij AKZO, waar hij werkzaam is geweest op het gebied van research en productie en vervolgens als internationaal projectmanager en als general manager van een dochteronderneming in Nigeria. In 1981 trad de heer Dekker toe tot de leiding van GTI Holding als voorzitter van de directie, welke functie hij tot 1995 bekleedde. In 1995 werd de heer Dekker voorzitter raad van bestuur van TNO. Deze functie bekleedde hij tot aan het bereiken van zijn pensioengerechtigde leeftijd in 2003. De heer Dekker is thans voorzitter van het KIVI NIRIA (Koninklijk Instituut van Ingenieurs). De heer Dekker heeft de Nederlandse nationaliteit. Nevenfuncties: lid raad van commissarissen Gamma Holding; lid raad van commissarissen ASML Holding; lid raad van advies Leeuwendaal Consulting; president Earto; bestuurslid Stichting Continuïteit KBW; bestuurslid Stichting Continuïteit Arcadis. De heer Dekker is in 2000 benoemd en in 2004 herbenoemd tot commissaris van de vennootschap.

In het centrum van Vlissingen ontwikkelt BAM Vastgoed 53 appartementen en 6.000 m2 winkelruimten. Hier heeft BAM aangetoond een duurzaam energiesysteem rendabel te kunnen maken zonder subsidies. In de grond worden vijf koude- en zes warmtebronnen geplaatst, waarmee de winkels duurzaam worden voorzien van warmte en koude. Naar de woningen, die voorzien zijn van comfortabele vloerverwarming en HR-ketels voor cv en tapwater, wordt tevens centraal koude gevoerd. Het project wordt geheel door BAM-bedrijven uitgevoerd; dit geldt zowel voor de bouw als de installaties en de bronnen.

H. van Rompuy (57) De heer Van Rompuy behaalde een baccalaureaat in de wijsbegeerte aan de Universiteit van Leuven. Aan dezelfde universiteit is hij afgestudeerd in de economische wetenschappen. De heer Van Rompuy heeft een groot deel van zijn werkzame leven doorgebracht in dienst van de Belgische overheid. Daarnaast heeft hij een loopbaan in de Belgische politiek gevolgd, waarbij hij in 1988 de positie van staatssecretaris van Financiën en KMO en van 1993 tot 1999 de positie van vice-eerste minister en minister van Begroting in de Belgische regering heeft bekleed. De heer Van Rompuy is thans volksvertegenwoordiger in het Belgische parlement en Minister van Staat van België. De heer van Rompuy heeft de Belgische nationaliteit. Nevenfuncties: lid raad van commissarissen Dexia Bank; docent Vlaamse Economische Hogeschool, Brussel. De heer Van Rompuy is in 2001 benoemd tot commissaris van de vennootschap.

Rooster van aftreden commissarissen per mei 2005 ir. G-J. Kramer ir. W.K. Wiechers drs. R.J.N. Abrahamsen A. Baar ir. J.A. Dekker H. van Rompuy

2007 2007 2006 2005 2008 2005


De heer Baar is in 2001 benoemd tot commissaris van de vennootschap.

Personalia raad van bestuur

Jaarrapport 2004

28

Dr. ir. W. van Vonno (64) De heer Van Vonno is in 1965 afgestudeerd als natuurkundig ingenieur en in 1968 gepromoveerd tot doctor in de technische wetenschappen, beide aan de Technische Universiteit Delft. Van 1968 tot 1973 was de heer Van Vonno in dienst bij Raadgevend Technisch Buro Van Heugten te Nijmegen. Van 1973 tot 1982 was hij werkzaam bij Bredero te Utrecht als werkmaatschappijdirecteur en later als divisiedirecteur. De heer Van Vonno is sinds 1982 voorzitter raad van bestuur Koninklijke BAM Groep. Hij heeft de Nederlandse nationaliteit. Nevenfuncties: lid raad van commissarissen Van Oord; president-commissaris Lintzen Holding; president-commissaris Tracon Nederlandse Transport- en Containervervoer Maatschappij; bestuurslid Stichting Continuïteit ING Groep; bestuurslid Vereniging van Effecten Uitgevende Ondernemingen (VEUO); bestuurslid NEN; arbiter Stichting Raad van Arbitrage voor Metaalnijverheid en -Handel.

A.J.D. Franklin, BEng, CEng, FICE, FCIOB, FIHT (60) De heer Franklin is in 1967 afgestudeerd in civil and structural engineering aan de universiteit van Sheffield (BEng). In 1972 werd hij geregistreerd als Chartered Member van Institution of Civil Engineers (CEng, MICE). De heer Franklin is tevens Fellow van Institution of Civil Engineers (FICE), Fellow van Chartered Institute of Building (FCIOB) en Fellow van Institution of Highways and Transportation (FIHT). In 1967 trad hij in dienst bij Costain Civil Engineering als projectmanager, gevolgd door functies als construction manager en area manager. In 1984 werd de heer Franklin benoemd tot directeur van Costain International, gevolgd door benoemingen in diverse managementfuncties, laatstelijk als voorzitter UK & International Civil Engineering Costain. In 1991 trad de heer Franklin in dienst van HBG, Hollandsche Beton Groep, en werd benoemd als directeur van Interbeton, in 1994 als directeur van Edmund Nuttall en in 1997 als chief executive van HBG UK. In 2001 volgde zijn benoeming tot lid raad van bestuur van HBG (chief operational officer sector Civiel). De heer Franklin is sinds november 2002 lid raad van bestuur Koninklijke BAM Groep. Hij heeft de Britse nationaliteit.

Van links af: J. Ruis, N.J. de Vries, A.J.D. Franklin, W. van Vonno en J.A.P. van Oosten.

29

Ir. N.J. de Vries (53) De heer De Vries behaalde in 1971 zijn propedeuse bouwkunde en studeerde in 1977 af als ingenieur civiele techniek aan de Technische Universiteit Delft. De heer De Vries trad in 1977 in dienst bij BAM als werkvoorbereider, gevolgd door functies als projectleider, bedrijfsleider en vestigingsdirecteur. In 1986 werd hij benoemd tot adjunct-directeur en in 1990 tot directeur van BAM Utiliteitsbouw, in 1995 gevolgd door zijn benoeming tot sectordirecteur Infra Koninklijke BAM Groep. De heer De Vries is sinds 1998 lid raad van bestuur Koninklijke BAM Groep. Hij heeft de Nederlandse nationaliteit. Nevenfuncties: bestuurslid Bouwend Nederland; lid raad van commissarissen BOB Opleidingen Bouwcentrum.

J. Ruis (54) De heer Ruis trad in 1971 in dienst van BAM en was werkzaam in diverse financiële functies. De heer Ruis is sinds mei 2004 lid raad van bestuur (chief financial officer) Koninklijke BAM Groep. Hij heeft de Nederlandse nationaliteit.

Rooster van aftreden leden raad van bestuur

W. van Vonno A.J.D. Franklin J.A.P. van Oosten J. Ruis N.J. de Vries

Datum van benoeming 01.07.1982 14.11.2002 08.06.1995 07.05.2004 28.05.1998

Periode van benoeming niet gelimiteerd niet gelimiteerd niet gelimiteerd 4 jaar niet gelimiteerd

Vanaf 2004 worden nieuwe leden van de raad van bestuur (her)benoemd voor een periode van vier jaar.


Ir. J.A.P. van Oosten (56) De heer Van Oosten is in 1974 afgestudeerd als ingenieur civiele techniek aan de Technische Universiteit Delft. De heer Van Oosten trad in 1976 in dienst bij BAM als werkvoorbereider, gevolgd door functies als projectleider, bedrijfsleider en manager projectrealisatie bij BAM Vastgoed. In 1985 werd hij benoemd tot adjunct-directeur, in 1986 tot directeur van BAM Vastgoed, in 1992 gevolgd door de benoeming tot directeur van BAM Utiliteitsbouw. De heer Van Oosten is sinds 1995 lid raad van bestuur Koninklijke BAM Groep. Hij heeft de Nederlandse nationaliteit.

Nuttall en Wayss & Freytag Ingenieurbau realiseren in combinatie voor Union Railways (North) Ltd twee geboorde tunnels met een lengte van 5.300 meter en een interne diameter van 7,15 meter, als onderdeel van de Channel Tunnel Rail Link (CTRL), de hogesnelheidslijn tussen de Kanaaltunnel en Londen.

Verslag raad van bestuur

31

Het nettoresultaat over beide jaren is als volgt opgebouwd:

Omzet Koninklijke BAM Groep heeft in het verslagjaar 2004 een omzet behaald van € 7.468 miljoen. In 2003 bedroeg de omzet € 7.770 miljoen. De daling van de omzet houdt verband met de verkoop ultimo 2003 van de baggerdivisie aan Van Oord. Het effect hiervan op de omzet is € 526 miljoen. Rekeninghoudend met genoemd effect is sprake van een stijging van de omzet met € 224 miljoen (ruim 3 procent), in hoofdzaak autonome stijging met een klein negatief valuta-omrekeningseffect. De verdeling van de omzet over de sectoren is als volgt: (x € 1 miljoen)

2004

2003

Bouw en vastgoed Infra Techniek Consultancy en engineering Overige Subtotaal Baggeren Af: interne omzet

3.734 3.418 193 143 55 7.543 – (75) 7.468

3.578 3.347 201 165 37 7.328 526 (84) 7.770

Resultaat Het nettoresultaat van de Groep over 2004 bedraagt € 96 miljoen voor aftrek van een bijzondere last van € 40 miljoen derhalve € 56 miljoen netto (2003: € 83,4 miljoen minus € 27,4 miljoen bijzondere last is € 56 miljoen). De bijzondere last in beide jaren heeft betrekking op door de NMa opgelegde respectievelijk nog op te leggen boetes voor overtredingen van de mededingingswet tot november 2001 door diverse bedrijfsonderdelen. De bijzondere last over 2004 heeft tevens betrekking op een geschil omtrent bitumenprijzen.

(x € 1 miljoen) Bedrijfsresultaat vóór afschrijving goodwill en boetes (EBITDA) Rentebaten en -lasten Resultaat deelnemingen Resultaat vóór belastingen en exclusief afschrijving goodwill en boete Afschrijving goodwill Mededingingsboete Resultaat vóór belastingen Belastingen Aandeel derden Nettoresultaat

2004

2003

203,5 (23,2) (0,1)

208,0 (31,6) (1,0)

180,2 (29,2) (40,0) 111,0 (54,5) (0,5) 56,0

175,4 (35,4) (27,4) 112,6 (55,7) (0,9) 56,0

De belastingdruk over het resultaat 2004, rekeninghoudend met de fiscaal niet aftrekbare boetes en afschrijvingslast goodwill, bedraagt 30,2 procent (2003: 31,7 procent). Een toelichting op de belastingdruk is gegeven in de toelichting op de winsten verliesrekening 2004, opgenomen in dit jaarrapport. Resultaten sectoren De verdeling van omzet en resultaat van de diverse sectoren is weergegeven in onderstaande tabel. Het betreft het resultaat vóór vennootschapsbelasting (€ 111,0 miljoen) en exclusief afschrijving goodwill (€ 29,2 miljoen) en boetes (€ 40,0 miljoen). De percentages betreffen het resultaat ten opzichte van de omzet.


Financiële resultaten

Jaarrapport 2004

32

(x € 1 miljoen) Resultaat Bouw en vastgoed Infra Techniek Consultancy en engineering Totaal sectoren Groepskosten Groepsrente Operationeel resultaat Baggeren

Voor een toelichting van de resultaten van de sectoren wordt verwezen naar de desbetreffende toelichtingen elders in dit jaarrapport. Resultaat per gewoon aandeel In het verslagjaar is het aantal geplaatste gewone aandelen met 3.192.808 stuks toegenomen tot 18.316.442 stuks. Indien rekening wordt gehouden met benutting van de ultimo 2003 in depot gehouden ingekochte aandelen (358.572 stuks) is sprake van uitbreiding van het aantal winstgerechtigde gewone aandelen met 3.551.380 stuks. Deze uitbreiding betreft: • conversie van achtergestelde converteerbare obligatielening (restant): 976.611 stuks • conversie van preferente aandelen: 1.324.769 stuks • emissie d.d. 9 december 2004: 1.250.000 stuks De aandelen die op grond van conversie zijn uitgegeven tellen voor een vol jaar mee in de bepaling van het gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen. De in december 2004 geëmitteerde aandelen tellen tijdsgewogen mee. Hierdoor komt het gemiddeld aantal gewone aandelen in 2004 uit op 17.140.947 stuks (2003: 14.765.062 stuks). Aan de houders van cumulatief preferente aandelen zal over het boekjaar een dividend worden uitgekeerd van € 1,8543 per aandeel voor de converteerbare stukken en van € 1,9173 per aandeel voor de niet-converteerbare stukken. Totaal zal aan de houders van de preferente aandelen een dividend betaald worden ad € 15.312.000,-. Rekeninghoudend met bovengenoemd dividend resteert voor de houders van gewone aandelen een nettowinst van € 40,7 miljoen, overeenkomend met een winst per aandeel van € 2,37 (vóór afschrijving goodwill: € 4,08).

101,1 132,7 8,2 10,2 252,2 (38,5) (34,3) 179,4 0,8 180,2

2004 % omzet 2,7 3,9 4,2 7,1 3,3

2,4

Resultaat 82,6 109,5 9,9 8,5 210,5 (34,6) (43,5) 132,4 43,0 175,4

2003 % omzet 2,3 3,3 4,9 5,2 2,9

2,3

Orderportefeuille Ondanks minder gunstige marktomstandigheden in een aantal landen waar de Groep actief is, bleef de orderportefeuille van de Groep gedurende het verslagjaar goed op peil. Ultimo 2004 hadden de werkmaatschappijen een gezamenlijke werkvoorraad van € 8.900 miljoen (ultimo 2003: € 9.100 miljoen). Van de orderportefeuille wordt naar verwachting circa € 5.500 miljoen uitgevoerd in 2005 en circa € 3.400 miljoen in 2006 en volgende jaren. Voor 2005 is daarmee circa 76 procent van de begrote omzet in portefeuille. Een jaar geleden was voor 2004 circa 78 procent van de begrote omzet in portefeuille. Dividendbeleid en dividendvoorstel 2004 Koninklijke BAM Groep kent een dividendbeleid waarbij de pay-out circa 40 procent van de nettowinst bedraagt. Van het totaalbedrag dat voor dividenduitkering is bestemd, wordt eerst dividend op de cumulatief preferente financieringsaandelen betaald. Het restant is beschikbaar voor de houders van gewone aandelen. In beginsel wordt het dividend in contanten uitgekeerd. Aan de algemene vergadering van aandeelhouders, te houden op 9 mei 2005 te Amsterdam, wordt voorgesteld het dividend over 2004 vast te stellen op € 1,55 (2003: € 1,55) in contanten per gewoon aandeel. Voor de converteerbare en niet-converteerbare financieringspreferente aandelen wordt een contant dividend uitgekeerd van € 1,8543 respectievelijk € 1,9173 per aandeel. Op basis van deze dividendvoorstellen zal over 2004 in totaal circa € 43,7 miljoen worden uitgekeerd aan aandeelhouders. Ten opzichte van het nettoresultaat van € 56 miljoen resulteert dit in een pay-out van circa 78 procent. De vennootschap heeft bij de vaststelling van het dividend de boete buiten beschouwing gelaten. Hiermee rekeninghoudend bedraagt de pay-out circa 45,5 procent.

33

De kortlopende vorderingen bedragen ultimo 2004 € 1.389 miljoen (ultimo 2003: € 1.415 miljoen).

Financiering en investeringen Na de twee turbulente jaren 2002 en 2003 met onder meer de overname van HBG, de financiering daarvan en de verkoop van de baggeractiviteiten, is 2004 een aanmerkelijk rustiger jaar geweest waarin de financiële positie van de Groep verder is versterkt. Zo is onder meer het garantievermogen in het verslagjaar met € 43 miljoen toegenomen tot € 627 miljoen als gevolg waarvan de solvabiliteit ultimo 2004 is gestegen tot 19,4 procent (ultimo 2003: 18,7 procent).

Ultimo 2004 bezat de vennootschap een aanzienlijk bedrag aan liquide middelen, te weten € 707 miljoen. Ten opzichte van ultimo 2003 (€ 586 miljoen) is derhalve sprake van een forse stijging. Een gedeelte van de liquide middelen betreft het aandeel van de vennootschap in de liquide middelen van bouwcombinaties en andere samenwerkingsverbanden (ultimo 2004: € 307 miljoen, ultimo 2003: € 288 miljoen).

Meer gedetailleerd zijn over de balans nog de volgende opmerkingen te maken. De daling van de boekwaarde van de geactiveerde goodwill met € 28 miljoen tot € 506 miljoen betreft in hoofdzaak afschrijvingslasten van het boekjaar. De boekwaarde van de materiële vaste activa bleef met € 377 miljoen vrijwel gelijk aan de stand ultimo 2003 (€ 378 miljoen). De netto-investeringen en de afschrijvingslasten hielden elkaar op een niveau van circa € 85 miljoen vrijwel in evenwicht. De toename van de financiële vaste activa met € 70 miljoen tot € 460 miljoen is met name een gevolg van toename van vorderingen inzake pps-projecten. Ultimo 2004 bedroeg de waarde van de betreffende vorderingen € 291 miljoen (ultimo 2003: € 217 miljoen). Ultimo 2004 heeft de vennootschap werken in uitvoering in de balans met per saldo € 233 miljoen voorfinanciering (ultimo 2003: € 203 miljoen voorfinanciering). Op werken in uitvoering voor derden bedraagt de voorfinanciering € 723 miljoen (ultimo 2003: € 696 miljoen). In werken in uitvoering voor eigen rekening is ultimo 2004 voor € 490 miljoen geïnvesteerd (ultimo 2003: € 493 miljoen). Non-recourse projectfinancieringen zijn in mindering gebracht op het geïnvesteerde saldo tot een bedrag van € 145 miljoen (ultimo 2003: € 151 miljoen).

De kortlopende schulden bedragen ultimo 2004 € 1.944 miljoen (ultimo 2003: € 1.986 miljoen). De daling met € 42 miljoen betreft onder meer aflossing van rekening-courant schulden aan banken tot een bedrag van € 27 miljoen.

In de langlopende schulden ad € 373 miljoen is het langlopend gedeelte van achtergestelde leningen opgenomen tot een bedrag groot € 80 miljoen (ultimo 2003: € 121 miljoen). De daling met € 41 miljoen betreft het kortlopend deel van deze leningen ultimo 2004. De overige langlopende schulden bedragen ultimo 2004 € 293 miljoen (ultimo 2003: € 220 miljoen). In het saldo ultimo 2004 is € 276 miljoen begrepen uit hoofde van langlopende non-recourse financieringen betreffende pps-projecten (ultimo 2003: € 185 miljoen). Het saldo van de voorzieningen bedraagt ultimo 2004 € 404 miljoen (ultimo 2003: € 354 miljoen). De toename betreft in hoofdzaak latente belastingschulden en overige voorzieningen. Het eigen vermogen van de vennootschap bedraagt ultimo 2004 € 506 miljoen (ultimo 2003: € 441 miljoen). Naast nettoresultaat 2004 is het eigen vermogen met € 17 miljoen gestegen als gevolg van het converteren van obligaties en met € 40 miljoen netto als gevolg van een emissie van gewone aandelen in december 2004. Het eigen vermogen daalde met € 48 miljoen als gevolg van dividenduitkeringen over 2003 (€ 40 miljoen) en negatieve valutaeffecten (€ 8 miljoen). Het garantievermogen, bestaande uit eigen vermogen en achtergestelde leningen (inclusief het kortlopend deel ad € 41 miljoen) bedraagt ultimo 2004 € 627 miljoen (ultimo 2003: € 584 miljoen).


Dividendbeleid 2005 De invoering van de IFRS-rapportagerichtlijnen heeft een positieve invloed op de hoogte van het deel van de nettowinst dat toekomt aan houders van gewone aandelen. In verband met een te verwachten toename van de volatiliteit van de nettoresultaten onder IFRS streeft Koninklijke BAM Groep naar een dividenduitkering tussen 30 procent en 50 procent van de nettowinst.

Jaarrapport 2004

34

International Financial Reporting Standards Bij de publicatie van de halfjaarresultaten over 2004, in september 2004, is reeds uitgebreid ingegaan bij de verwachte invloed van de toepassing van de International Financial Reporting Standards op de cijfers van Koninklijke BAM Groep. Voor een nadere toelichting op basis van de huidige stand van zaken wordt verwezen naar de bijlage op pagina 123 van dit jaarrapport.

Acquisities en desinvestering Van den Bruele Kaufman De tweede tranche van 50 procent van de aandelen in Van den Bruele Kaufman bv te Utrecht is op 12 november 2004 door Koninklijke BAM Groep verworven. Koninklijke BAM Groep verwierf de eerste tranche van 50 procent in maart 2001. Van den Bruele Kaufman maakt, als zelfstandige eenheid, deel uit van BAM Vastgoed. Tebodin Asia Pacific (50 procent) In juli 2004 hebben Tebodin en het Chinese bedrijf SMEIC het bedrijf Tebodin Asia Pacific te Sjanghai opgericht. Deze 50 procent joint venture wordt proportioneel geconsolideerd. BAM Steel Structures Koninklijke BAM Groep heeft op 19 november 2004 de aandelen van BAM Steel Structures bv te Schiedam verkocht aan RijnDijk Groep bv te Eindhoven. BAM Steel Structures (voorheen HSM) realiseert met ruim honderd medewerkers een jaaromzet van circa € 40 miljoen. Aansluiting van BAM Steel Structures bij een onderneming met vergelijkbare activiteiten leidt tot synergetische voordelen, die Koninklijke BAM Groep in mindere mate kan bieden.

Balans ultimo 2004 Acquisities: Van den Bruele Kaufman Tebodin Asia Pacific Desinvestering: BAM Steel Structures

100% 50%

–

Winst- en verliesrekening 2004 per 12.11.2004 per 01.06.2004

tot 19 .11.2004

Corporate governance De afgelopen jaren is het belang van corporate governance in toenemende mate onderkend. Het onderwerp was al voor de verschijning van het rapport van de commissie Peters in 1997 aan de orde. Dat een commissie onder voorzitterschap van M. Tabaksblat in december 2003 een nieuw rapport over dit onderwerp deed verschijnen, is een logisch gevolg van de wijze waarop ideeën en opvattingen over corporate governance evolueren. Dit proces zal zich ongetwijfeld verder doorzetten. In het jaar 2004 is de corporate governance structuur van de Groep nagenoeg geheel in lijn gebracht met de Nederlandse corporate governance code, hierna te noemen ‘de code’. De weerslag daarvan is te vinden in dit jaarrapport. De jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders van 9 mei 2005 zal worden voorgesteld om te besluiten tot wijziging van de statuten van de vennootschap om ook de statuten in lijn te brengen met de code. De raad van bestuur en de raad van commissarissen zijn verantwoordelijk voor de corporate governance structuur van de vennootschap en de naleving daarvan. De hoofdlijnen van deze corporate governance structuur zullen elk jaar in het jaarrapport worden uiteengezet. Het onderwerp corporate governance is voor de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders van 9 mei 2005 geagendeerd, om daarover met aandeelhouders van gedachten te wisselen. De raad van commissarissen en de raad van bestuur onderschrijven de code. Een aantal van de best-practicebepalingen van de code werd door de vennootschap al toegepast. Een enkele bepaling wordt door de raad van bestuur en de raad van commissarissen van een kanttekening voorzien en niet (ten volle) opgevolgd. Het gaat daarbij om de volgende bepalingen: II.2 (prestatiecriteria variabele beloning), II.2.6 en III.7.3 (het reglement transacties in ‘andere’ aandelen) en II.2.7 (maximale ontslagvergoeding). Verwezen wordt naar de hierna volgende nadere toelichting op de wijze van naleving en uitwerking van de Nederlandse corporate governance code door de vennootschap. Raad van bestuur De raad van commissarissen en de raad van bestuur delen het uitgangspunt van de code dat de raad van bestuur, naast het dagelijks besturen van de onderneming, tevens verantwoordelijk is voor de realisering van de doelstellingen van de vennootschap, de strategie en het beleid en

35

De leden van de raad van bestuur geven gezamenlijk leiding aan de onderneming en dragen daarvoor een gezamenlijke en hoofdelijke verantwoordelijkheid. Onder goedkeuring van de raad van commissarissen verdelen de leden van de raad van bestuur de werkzaamheden. De voorzitter geeft leiding aan de raad van bestuur. De chief financial officer draagt specifiek financiële verantwoordelijkheden. De voorzitter en andere leden van de raad van bestuur zijn verantwoordelijk voor de gang van zaken bij onder hun toezicht staande werkmaatschappijen. De raad van bestuur draagt zorg voor een adequate informatieverstrekking aan de raad van commissarissen. De raad van bestuur rapporteert in het jaarverslag over de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen en geeft in het jaarrapport een onderbouwde verklaring af over de mate waarin deze systemen adequaat en effectief zijn en op welk gebied verbeteringen zijn gepland. De raad van bestuur heeft een door de raad van commissarissen goedgekeurd reglement vastgesteld, waarin het functioneren van de raad van bestuur en de relatie met de raad van commissarissen, de aandeelhouders en de centrale ondernemingsraad nader is vastgelegd. Het reglement van de raad van bestuur is gepubliceerd op de website van de vennootschap. Leden van de raad van bestuur worden benoemd door de raad van commissarissen. De raad van commissarissen geeft de algemene vergadering van aandeelhouders kennis van een voorgenomen benoeming van een lid van de raad van bestuur. De raad van commissarissen wijst één van de leden van de raad van bestuur tot voorzitter aan.

de raad van bestuur worden gerespecteerd; hun benoeming geldt voor onbepaalde tijd. Deze benadering is in overeenstemming met de code. Leden van de raad van bestuur treden in de regel af aansluitend aan de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders in het jaar waarin zij de 62-jarige leeftijd bereiken. Nieuw te benoemen leden van de raad van bestuur zullen conform de code voor een periode van vier jaar worden benoemd. Zij zullen aftreden na afloop van de eerstvolgende jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders te houden in het vierde jaar na het jaar van benoeming. Leden van de raad van bestuur kunnen voor een nieuwe periode van vier jaar worden herbenoemd. De arbeidsovereenkomsten van leden van de raad van bestuur zijn voor onbepaalde tijd. Dat geldt ook voor de arbeidsovereenkomsten van nieuw te benoemen leden van de raad van bestuur.


de daaruit voortvloeiende resultaten. De raad van bestuur legt hierover verantwoording af aan de raad van commissarissen en de algemene vergadering van aandeelhouders. Bij de vervulling van zijn taak richt de raad van bestuur zich naar het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en weegt daartoe de gerechtvaardigde belangen van bij de vennootschap betrokkenen af. De uit dit beginsel voortvloeiende bestpractice-bepalingen van de code worden onderschreven.

De bepalingen van de code met betrekking tot hoogte en samenstelling van de bezoldiging van leden van de raad van bestuur en de openbaarmaking daarvan worden onderschreven. De raad van commissarissen stelt een, door de remuneratiecommissie voorbereid, voorstel op voor het bezoldigingsbeleid van de vennootschap. Dit bezoldigingsbeleid wordt ter vaststelling aan de algemene vergadering van aandeelhouders voorgelegd. Voorts maakt de raad van commissarissen jaarlijks een, eveneens door de remuneratiecommissie voorbereid, remuneratierapport op waarin verslag wordt gedaan van de wijze waarop het bezoldigingsbeleid in de praktijk is gebracht. De bezoldiging van de leden van de raad van bestuur wordt vastgesteld door de raad van commissarissen binnen het kader van het

HBG UK heeft in de afgelopen jaren een consistent beleid gevoerd met betrekking tot corporate social responsibility. In het kader daarvan gaat veel aandacht uit naar community relations (contacten met omwonenden van de bouwplaats). Alle bouwplaatsen worden gecontroleerd in het Considerate Contractors Scheme. HBG UK is geassocieerd lid van deze organisatie, die bouwplaatsen controleert op

Bepaling II.1.1 noemt voor leden van de raad van bestuur een aanbevolen benoemingsperiode van vier jaar. In navolging van deze bepaling is het in het jaar 2004 nieuw benoemde lid van de raad van bestuur voor een periode van vier jaar benoemd. De contractuele afspraken met vóór inwerkingtreding van de code benoemde leden van

onder meer veiligheid en netheid. De gemiddelde CCS-score van HBG UK ligt 6,5 procent hoger dan het gemiddelde van de branche. HBG UK heeft in 2004 meer dan honderd nieuwsbrieven verspreid onder buurtbewoners, scholen en organisaties rond bouwlocaties.

Jaarrapport 2004

36

bezoldigingsbeleid. Het remuneratierapport, waarin opgenomen de hoofdlijnen van het voorgestelde bezoldigingsbeleid en de bezoldiging van de leden van de raad van bestuur, staat vermeld op pagina 22 van het jaarrapport. Opgemerkt wordt dat ernaar wordt gestreefd om het variabele deel van de beloning van leden van de raad van bestuur te koppelen aan vooraf bepaalde, meetbare en beïnvloedbare doelen, doch dat meetbaarheid niet altijd ten volle mogelijk zal zijn, zoals bij niet-financieel georiënteerde prestatiecriteria. In het geval dat prestatiecriteria zijn gerelateerd aan prestaties van andere bedrijven, zal terughoudendheid worden betracht met het openbaar maken van die criteria. De raad van commissarissen is van mening dat op dit moment algehele prioriteit gegeven dient te worden aan verdere verbetering van de winstmarge en dat vooralsnog alleen de winstontwikkeling als prestatiecriterium zal gelden. Conform bepaling II.2.6 heeft de raad van commissarissen een reglement vastgesteld waarin regels worden gesteld ten aanzien van het bezit van en transacties in effecten door bestuurders anders dan die uitgegeven door de vennootschap. Om de uitwerking van deze bepaling praktisch te houden, is besloten deze regeling uitsluitend van toepassing te laten zijn op in Nederland gevestigde beursgenoteerde vennootschappen die actief zijn in sectoren of aanverwante sectoren waarin de Groep actief is, daaronder mede begrepen vennootschappen die actief zijn als onderaannemer, adviseur of toeleverancier in de bouwindustrie in brede zin. Het hiervoor bedoelde reglement is een aanvulling op het reglement voorwetenschap van de vennootschap, waarvan de bepalingen ook van toepassing zijn op leden van de raad van commissarissen en leden van de raad van bestuur. Bepaling II.2.7 stelt de ontslagvergoeding bij onvrijwillig ontslag op maximaal éénmaal het jaarsalaris en bij kennelijke onredelijkheid, in geval van ontslag in de eerste benoemingstermijn, op maximaal tweemaal het jaarsalaris. Met betrekking tot nieuw te benoemen leden van de raad van bestuur zal deze bepaling worden nageleefd, mits in overeenstemming met dwingend Nederlands arbeidsrecht. In het geval dat nieuw te benoemen leden van de raad van bestuur uit de eigen organisatie komen, behoudt de vennootschap zich het recht voor de binnen de Groep opgebouwde rechten mee te laten wegen bij de hoogte van de afvloeiingsregeling. Met betrekking tot vóór inwerkingtreden van de code benoemde leden van de raad van bestuur geldt hetgeen hiervoor met

betrekking tot lopende afspraken is vermeld. De vennootschap is van mening dat bestaande rechten dienen te worden gerespecteerd. De vennootschap kent geen aandelen- of optieplannen. Concrete gedachten over eventuele invoering van dergelijke plannen zijn er niet. Mocht daartoe worden overgegaan dan zal de code worden gevolgd. Principe en bestpractice-bepalingen met betrekking tot tegenstrijdige belangen worden onderschreven. Het reglement van de raad van bestuur bevat een gedetailleerde regeling van de wijze waarop in geval van mogelijke tegenstrijdige belangen dient te worden gehandeld. Raad van commissarissen De raad van commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. De raad van commissarissen staat voorts de raad van bestuur met raad ter zijde. Ook de raad van commissarissen richt zich naar het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en weegt daartoe de gerechtvaardigde belangen van met de vennootschap betrokkenen af. Principes en best-practice-bepalingen met betrekking tot de raad van commissarissen worden onderschreven. De raad van commissarissen bespreekt in de periodieke vergaderingen met de raad van bestuur onder meer de algemene gang van zaken (zoals orderportefeuille, belangrijke inschrijvingen, bijzondere projecten, probleemgebieden, belangrijke claims en juridische procedures) en de financiële rapportage aan de hand van het jaarbudget (kwartaalrapportages, balans en winsten verliesrekening, liquiditeiten, kapitaalsbeslag en garanties). De agenda van vergaderingen met de raad van commissarissen bevat voorts onderwerpen zoals belangrijke investeringen (zowel betreffende acquisities en desinvesteringen als vaste activa), human resources, het dividendvoorstel, kwartaal- en halfjaarberichten, de ‘management letter’ van de externe accountant en de opvolging daarvan, eenmaal per jaar vaststelling van het operationele plan voor het volgende boekjaar, waarin opgenomen de operationele en financiële doelstellingen, en om het jaar goedkeuring van het strategisch plan en de daarbij behorende randvoorwaarden. De raad van commissarissen bespreekt in elk geval éénmaal per jaar de strategie en de risico’s verbonden aan de onderneming en de uitkomsten van de beoordeling door het bestuur van de opzet en de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen, alsmede eventuele

37

De vennootschap valt verplicht onder het wettelijk structuurregime. De leden van de raad van commissarissen worden benoemd door de algemene vergadering van aandeelhouders. De algemene vergadering van aandeelhouders stelt de bezoldiging van de commissarissen vast. De algemene vergadering van aandeelhouders en de ondernemingsraad hebben het recht kandidaten aan te bevelen. De raad van commissarissen heeft het recht een voordracht aan de algemene vergadering van aandeelhouders te doen op basis van de profielschets. Deze profielschets wordt bij vaststelling (en bij wijziging) door de raad besproken in de algemene vergadering van aandeelhouders en met de ondernemingsraad. De algemene vergadering van aandeelhouders kan de voordracht van de raad van commissarissen afwijzen met als gevolg dat de raad van commissarissen een nieuwe voordracht moet opmaken. De ondernemingsraad heeft een versterkt aanbevelingsrecht betreffende een derde van de leden van de raad van commissarissen. Wijst de raad van commissarissen de aanbeveling af dan treden de raad en de ondernemingsraad in overleg en doet de ondernemingsraad een nieuwe aanbeveling. Bereiken de raad van commissarissen en de ondernemingsraad geen overeenstemming dan beslist uiteindelijk de Ondernemingskamer. Neemt de raad van commissarissen de aanbeveling van de ondernemingsraad over dan is de algemene vergadering van aandeelhouders daar echter niet aan gebonden. De algemene vergadering van aandeelhouders kan de gehele raad van commissarissen ontslaan. Daaraan voorafgaand moet de ondernemingsraad zijn visie kunnen geven.

van 9 mei 2005 met aandeelhouders worden besproken. De raad benoemt één zijner leden tot voorzitter. De vennootschap zal zorgdragen voor een introductieprogramma voor commissarissen die voor de eerste maal worden benoemd als bedoeld in bepaling III.3.3. Voor het overige zal aan deze bepaling invulling worden gegeven door werkbezoeken te brengen aan werkmaatschappijen van de Groep en door presentaties van directies van werkmaatschappijen aan de raad van commissarissen.


significante wijzigingen hierin. Van het houden van de besprekingen wordt melding gemaakt in het bericht van de raad van commissarissen. De raad van commissarissen heeft een reglement opgesteld, waarin het functioneren van de raad van commissarissen en de relatie met de raad van bestuur, de aandeelhouders en de centrale ondernemingsraad nader zijn vastgelegd. Het reglement van de raad van commissarissen is gepubliceerd op de website van de vennootschap.

De raad van commissarissen kent drie commissies, te weten een auditcommissie, een remuneratiecommissie en een selectie- en benoemingscommissie. De samenstelling en rol van deze commissies is in lijn met de betreffende bepalingen van de code. De bezetting en de werkzaamheden van de commissies zijn vermeld in het elders in dit jaarrapport afgedrukte bericht van de raad van commissarissen. Principe en best-practice-bepalingen met betrekking tot tegenstrijdige belangen worden onderschreven. Het reglement van de raad van commissarissen bevat een gedetailleerde regeling van de wijze waarop in geval van mogelijke tegenstrijdige belangen dient te worden gehandeld.

BAM Rail ontwikkelt een innovatieve slijpmethode (akoestisch slijpen) om te voorkomen dat op grote schaal extra geluiddempende

Met betrekking tot de onafhankelijkheid van commissarissen als bedoeld in best-practice-bepaling III.2.1 wordt opgemerkt dat alle huidige commissarissen als onafhankelijk gelden. De raad van commissarissen heeft in de loop van het jaar 2004 het reglement van de raad in het licht van de code opnieuw vastgesteld. De profielschets van de raad zal in de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders

materialen noodzakelijk zijn op het tracé van de HogesnelheidslijnZuid. Het HSL-spoor ligt in onderhoudsarme, ballastloze betonbanen. Hoewel het geluidsabsorberende ballastbed ontbreekt, dient de hogesnelheidslijn te voldoen aan geluidsnormen van traditioneel spoor. Akoestisch slijpen is de oplossing, die zorgt dat hogesnelheidstreinen ‘stiller’ rijden.

Jaarrapport 2004

38

Ten aanzien van bepaling III.7.3 – regeling transacties in effecten uitgegeven door andere vennootschappen – is het hiervoor vermelde met betrekking tot de uitwerking van bepaling II.2.6 van overeenkomstige toepassing op leden van de raad van commissarissen. Aandeelhouders Onderschreven worden eveneens de principes en bestpractice-bepalingen met betrekking tot aandeelhouders. Koninklijke BAM Groep kent geen stemrecht-beperkende bepalingen. Voor elk aandeel kan één stem worden uitgebracht. Het kapitaal bestaat uit gewone aandelen, preferente aandelen F en (op dit moment niet uitgegeven) preferente aandelen B. De gewone en de preferente aandelen F zijn genoteerd aan Euronext in Amsterdam. Als structuurvennootschap raakt de best-practice-bepaling IV.1.1, (beperking van het recht tot bindende voordracht bij benoeming van bestuurders of commissarissen) de vennootschap niet. De raad van commissarissen en de raad van bestuur achten het van groot belang dat zoveel mogelijk aandeelhouders deelnemen aan de besluitvorming in aandeelhoudersvergaderingen. De statuten van de vennootschap kennen de mogelijkheid tot het vaststellen van een registratietijdstip, waarmee de termijn waarin aandeelhouders niet over hun aandelen kunnen beschikken, wordt teruggebracht. De raad van bestuur maakt van deze mogelijkheid gebruik. Met betrekking tot verhoging van de participatie van aandeelhouders spelen ook de onderwerpen stemmen op afstand en volmachtverlening een rol. De vennootschap is van mening dat de wijze waarop in aandeelhoudersvergaderingen wordt

BAM Woningbouw Wilma Weert realiseert in het uitbreidingsgebied ‘In Goede Aarde’ te Boxtel voor BAM Vastgoed 22 grondgebonden woningen en negentien appartementen. De toekomstige bewoners kunnen kiezen uit diverse varianten voor gevelontwerp en woningindeling. De woningen en appartementen ontvangen het certificaat ‘Zonnewoning’. Dit betekent dat de EP-coëfficiënt maximaal 0,75 is, zonneboilers worden geplaatst, passieve zonneenergie wordt gebruikt, het Nationaal Dubo-pakket met de eisen voor groenfinanciering wordt toegepast, bouwkundige maatregelen zijn getroffen om oververhitting in de zomer te voorkomen en al het hout is voorzien van het FSC-keurmerk.

gestemd een zorgvuldige procedure vereist en dat voor stemmen op afstand een wettelijke regeling noodzakelijk is. Daarnaast is het stemmen bij volmacht voor aandeelhouders een goed mechanisme om hun stem te laten horen in vergaderingen waarin zij niet aanwezig kunnen zijn. De vennootschap nodigt aandeelhouders in de oproeping tot aandeelhoudersvergaderingen uit om gebruik te maken van de mogelijkheid om een volmacht te geven, zorgt ervoor dat steminstructieformulieren kunnen worden opgevraagd bij de vennootschap en dat deze formulieren beschikbaar zijn op de website van de vennootschap. Aandeelhouders wordt er daarbij op gewezen dat een volmacht ook elektronisch kan worden verstrekt. Voorafgaande goedkeuring van de algemene vergadering van aandeelhouders is vereist voor besluiten omtrent een belangrijke verandering van de identiteit of het karakter van de vennootschap of de onderneming, waaronder de (vrijwel gehele) overdracht van de onderneming, het aangaan van een duurzame, van ingrijpende betekenis voor de vennootschap zijnde, samenwerking en het nemen of afstoten van een deelneming ter waarde van ten minste één derde van het bedrag van de op de geconsolideerde balans verantwoorde activa. Indien een serieus ondershands bod op een bedrijfsonderdeel of een deelneming, ter waarde van ten minste één derde van het bedrag van de op de geconsolideerde balans verantwoorde activa, in de openbaarheid is gebracht, deelt de raad van bestuur zo spoedig mogelijk zijn standpunt ten aanzien van het bod, alsmede de motivering van dit standpunt, openbaar mee. Aandeelhouders hebben een recht tot agendering van onderwerpen voor aandeelhoudersvergaderingen. Aandeelhouders die alleen of gezamenlijk ten minste (i) 1 procent van het geplaatste kapitaal of (ii) een waarde van € 50 miljoen vertegenwoordigen, kunnen onderwerpen op de agenda voor de algemene vergadering van aandeelhouders plaatsen, mits een verzoek daartoe door de vennootschap is ontvangen ten minste zestig dagen voor de dag van de vergadering. De raad van commissarissen en de raad van bestuur kunnen agendering slechts weigeren als een zwaarwichtig belang van de vennootschap zich daartegen verzet. Daarnaast kunnen aandeelhouders die ten minste 10 procent van het geplaatste kapitaal van de vennootschap vertegenwoordigen een aandeelhoudersvergadering bijeenroepen. De algemene vergadering van aandeelhouders wordt jaarlijks een machtiging gevraagd ten behoeve van de

39

Principe IV.2 en de daaruit volgende best-practice-bepalingen betreffen de certificering van aandelen. De door de vennootschap eind 2002 uitgegeven (financierings)preferente aandelen F waren gecertificeerd. Het stemrecht op deze aandelen was gebaseerd op de reële waarde van de kapitaalinbreng. De certificering van deze aandelen is in oktober 2004 beëindigd. De aandelen zijn overgedragen aan de certificaathouders van deze aandelen. Sedertdien kent de vennootschap geen certificaten van aandelen uitgegeven met medewerking van de vennootschap. Met betrekking tot informatieverschaffing als vermeld in principe IV.3 wordt opgemerkt dat dit principe wordt onderschreven. De raad van commissarissen en de raad van bestuur zijn van mening dat gelijke informatieverstrekking aan beleggers van belang is en dient te worden nagestreefd, met inachtneming van uitzonderingen daarop binnen het bestaande juridische kader. Koninklijke BAM Groep geeft aan de naleving van dit principe de volgende uitwerking. Alle bijeenkomsten voor pers en analisten ter gelegenheid van de publicatie van jaarcijfers en halfjaarcijfers zijn via internet voor een ieder toegankelijk. Alle conference calls met pers en analisten ter gelegenheid van de publicatie van eerste- en derdekwartaalcijfers zijn via de telefoon voor een ieder toegankelijk. Aandeelhoudersvergaderingen zijn voor de pers toegankelijk. Alle data en locaties van roadshows, seminars en dergelijke worden gepubliceerd op de website van onze onderneming. Gedurende drie weken voorafgaand aan elke kwartaalrapportage wordt niet meer inhoudelijk gesproken met beleggers of analisten. Uitsluitend de voorzitter van de raad van bestuur en de chief financial officer uit de raad van bestuur, gesecondeerd door de investor relations manager, spreken met beleggers en analisten. Deze functionarissen zijn bij uitstek op de hoogte van hetgeen al dan niet bekend is in de markt en zorgen

voor een eenduidige uitdraging van informatie. Mocht tijdens enig contact met pers, beleggers of analisten per abuis koersgevoelige informatie worden verstrekt, dan wordt onverwijld een persbericht uitgegeven. Met betrekking tot beschermingsmaatregelen tegen een ongewenst geachte overname van de zeggenschap over de vennootschap beschikt de vennootschap over de mogelijkheid tot uitgifte van preferente aandelen B. De gegevens hieromtrent staan vermeld op pagina 115 van het jaarrapport. Financiële verslaggeving en rol van de accountant De principes en best-practice-bepalingen met betrekking tot de financiële verslaggeving worden onderschreven. De raad van bestuur is verantwoordelijk voor de kwaliteit en de volledigheid van de openbaar gemaakte financiële berichten. De raad van commissarissen ziet er op toe dat de raad van bestuur deze verantwoordelijkheid vervult. De principes en best-practice-bepalingen met betrekking tot de rol, benoeming, beloning en beoordeling van het functioneren van de externe accountant worden eveneens onderschreven. Benadrukt wordt dat de externe accountant aanwezig zal zijn in de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders om daarin te worden bevraagd door aandeelhouders over zijn verklaring van getrouwheid van de jaarrekening. De vennootschap beschikt niet over een interne accountantsafdeling. Het auditproces wordt begeleid door de centrale stafafdeling financiën. De externe accountant woont de vergaderingen van de raad van commissarissen bij waarin de jaarrekening en de halfjaarcijfers aan de orde komen. De externe accountant rapporteert zijn bevindingen betreffende het onderzoek van de jaarrekening gelijkelijk aan het bestuur en de raad van commissarissen. De externe accountant is voorts aanwezig tijdens de bespreking van de jaarrekening, de halfjaarcijfers en de kwartaalcijfers in de auditcommissie. De externe accountant ontvangt de financiële informatie die ten grondslag ligt aan de vaststelling van de kwartaal- en halfjaarcijfers en wordt in de gelegenheid gesteld daarop te reageren. De binnen de externe accountant verantwoordelijke partner kan maximaal zeven jaren achtereen de jaarrekening van de Groep controleren. De raad van commissarissen en de raad van bestuur zijn ervan overtuigd dat de corporate governance huishouding van Koninklijke BAM Groep, mede door de code, goed op orde is. Bovenstaande corporate governance structuur zal in de algemene vergadering van aandeelhouders van 9 mei


raad van bestuur om, onder goedkeuring van de raad van commissarissen, over te gaan tot uitgifte van en/of het verlenen van rechten tot het nemen van aandelen. Deze machtiging wordt beperkt in tijd tot achttien maanden en in omvang tot 25 procent van het geplaatste kapitaal. Tevens wordt machtiging gevraagd om, onder goedkeuring van de raad van commissarissen, het voorkeursrecht bij uitgifte respectievelijk het verlenen van rechten tot het nemen van gewone aandelen uit te sluiten of te beperken. Eveneens wordt de aandeelhoudersvergadering jaarlijks voor een periode van achttien maanden een machtiging gevraagd ten behoeve van de raad van bestuur tot inkoop van aandelen in de vennootschap, binnen de grenzen die de wet daarvoor stelt.

Jaarrapport 2004

40

2005 met aandeelhouders worden besproken. De vennootschap zal de corporate governance structuur blijven vermelden in het jaarrapport en zal eventuele substantiële veranderingen in de hoofdlijnen daarvan telkens ter bespreking voorleggen aan aandeelhouders.

Risico en risicobeheersing Ondernemen in de bouw is onlosmakelijk verbonden met risico’s. Voor Koninklijke BAM Groep zijn deze risico’s niet bijzonder van aard of afwijkend van wat in de branche gebruikelijk kan worden geacht. De Groep kent een strikt beleid, dat erop is gericht huidige en toekomstige risico’s zoveel mogelijk te beperken en te beheersen. Dit gebeurt door middel van algemene beheersmaatregelen, zoals interne procedures en instructies, en specifieke maatregelen die zijn gericht op de beheersing van nader omschreven risico’s. Deze maatregelen gaan gepaard met adequate rapportagesystemen en korte communicatielijnen. De raad van bestuur is van mening dat de algemene en specifieke systemen ter beheersing en controle van risico’s in redelijke mate van zekerheid adequaat en effectief zijn. Daarmee wordt geen garantie gegeven dat zich een negatief risico niet kan voordoen. Voorts is het niet zo dat deze systemen verder geen enkele verbetering zouden behoeven. De werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen blijft een belangrijk punt van aandacht, hetgeen aanleiding kan vormen tot een verdere aanscherping of aanvulling van deze systemen. Verwezen wordt naar de hierna volgende beschrijving van deze systemen en hun werking. De interne risicobeheersings- en controlesystemen en de werking daarvan zijn door de raad van bestuur met de auditcommissie en de raad van commissarissen besproken. Algemene beheersmaatregelen De Groep hanteert diverse instrumenten binnen risicobeheersings- en controlesystemen. Een algemeen beheersingsinstrument wordt gevormd door instructies van Koninklijke BAM Groep aan het management van de diverse werkmaatschappijen. Deze instructies bevatten onder meer limieten ten aanzien van het aangaan van verplichtingen terzake van investeringen en het aannemen van projecten. Verder worden in deze richtlijnen de bevoegdheden van de werkmaatschappijdirecties gedefinieerd en worden eisen gesteld aan de kwaliteit van essentiële beheersmaatregelen. De managementinstructies worden jaarlijks opnieuw beoordeeld en zonodig aangepast. Een tweede algemeen beheersingsinstrument betreft hand-

leidingen voor de inrichting van de financiële verslaggeving en de voor de opstelling daarvan te volgen procedures. Als derde algemeen beheersingsinstrument kent de Groep een systeem voor budgettering, rapportering en (interne) controle. Groepsbreed worden uniforme richtlijnen en waarderingsgrondslagen gehanteerd, die als basis dienen voor alle financiële en managementrapportages. Naast de uitgebreide kwartaalrapportages waarin onder meer de (verwachte) resultaten van de werkmaatschappijen in detail worden gemonitord, rapporteren de werkmaatschappijen op maandbasis de ontwikkelingen van de belangrijkste Performance Indicators. Daarmee kunnen afwijkingen van verwachte financiële resultaten en ontwikkelingen op het gebied van order-intake, omzet en resultaat en liquiditeiten snel worden gesignaleerd. Naast de algemene beheersmaatregelen heeft de Groep ook specifieke maatregelen getroffen. Deze richten zich met name op markt-, reputatie-, veiligheids-, project-, valuta-, rente- en liquiditeitsrisico’s. Onderstaand worden deze risico’s nader toegelicht in samenhang met de door de Groep genomen beheersmaatregelen. Marktrisico De inkomsten van Koninklijke BAM Groep worden gegenereerd in verschillende geografische markten en door verschillende soorten activiteiten. Omdat een aanzienlijk deel van de opdrachten van de onderneming wordt verstrekt door overheden, zijn de financiële prestaties van de Groep in belangrijke mate afhankelijk van de economische conjunctuur van de landen waarin Koninklijke BAM Groep opereert. De onderneming streeft er naar deze conjunctuurgevoeligheid te beperken door zich nog nadrukkelijker te richten op langdurige contracten met een meer voorspelbare kasstroom. De groei van het aantal pps-contracten waarin de Groep participeert, is hiervan een voorbeeld. Reputatierisico Voor Koninklijke BAM Groep is het essentieel dat opdrachtgevers, aandeelhouders, kredietverstrekkers, bouwpartners en medewerkers vertrouwen blijven stellen in de onderneming. Daarom houdt de Groep zich aan algemeen aanvaarde maatschappelijke normen en waarden en aan lokale wetten en regels, in het bijzonder bij de verwerving en uitvoering van opdrachten. Dit uitgangspunt is vastgelegd in de Gedragscode integriteit van Koninklijke BAM Groep. Elke medewerker wordt geacht zich in relatie tot opdrachtgevers en zakenpartners als leveranciers en onderaannemers integer op te

41

lyse heeft als belangrijkste doel aanpassingen in de projectplanning of bouwmethoden door te voeren om de projectrisico’s te beperken. De analyse kan leiden tot een aanpassing van de risico-opslag in de aanneemsom. Inschrijvingen op grote projecten of projecten met bijzondere risico’s worden vooraf ter goedkeuring aan de raad van bestuur voorgelegd. Tijdens de uitvoering beoordeelt het bouwteam periodiek en systematisch de kansen en risico’s van het project en neemt het bouwteam, indien nodig, maatregelen om nieuw geïdentificeerde risico’s te mitigeren. Daarbij richt het bouwteam zich met name op de kwaliteit van de op te leveren bouwwerken, het vermijden van bouwgebreken en de tijdigheid van de oplevering. De projectleiders rapporteren de voortgang, belangrijke kansen en risico’s, de kwaliteit en de financiële aspecten van hun projecten aan de regiodirecteuren, die ten minste maandelijks rapporteren aan de directies van de werkmaatschappijen. Zij rapporteren op hun beurt via de eerder beschreven informatiesystemen aan de raad van bestuur.

Veiligheidsrisico’s Koninklijke BAM Groep stelt groot belang in veilige en gezonde arbeidsomstandigheden van haar medewerkers. De Groep realiseert zich dat met name op de bouwplaats risico op letsel bestaat en treft dan ook alle uitvoerbare maatregelen om ongevallen, beroepsziekten en schade te voorkomen. Waar mogelijk worden veiligheids- en gezondheidsrisico’s beheerst door bewust te ontwerpen, projecten planmatig voor te bereiden en medewerkers adequaat te instrueren over veilige werkmethoden. Een Groepsbrede richtlijn voor veiligheidsmanagement biedt werkmaatschappijen een kader waaraan het veiligheidsmanagementsysteem moet voldoen. Met behulp van een Safety Awareness Audit wordt gemonitord in hoeverre het veiligheidsmanagementsysteem van werkmaatschappijen voldoet aan de door de raad van bestuur vastgelegde richtlijn. Tevens geeft deze auditprocedure aan waar verbeteringen in het veiligheidsmanagementsysteem mogelijk zijn.

Of aangenomen projecten tot een goed einde worden gebracht, hangt in belangrijke mate af van de kwaliteit van de uitvoerende medewerkers en het management. Om op een gestructureerde en effectieve manier getalenteerde medewerkers aan te trekken, uit te dagen en te ontwikkelen besteedt Koninklijke BAM Groep veel aandacht aan het human-recoursesbeleid, zoals dit op pagina 46 van dit jaarrapport nader wordt besproken.

Projectrisico’s Voorafgaand aan elk project beoordelen werkmaatschappijen ten minste op kwalitatieve basis alle risicofactoren. Onzekerheden kunnen verband houden met financiële en contractuele aspecten, veiligheid, bouwmaterialen, materieel, locatie (inbegrepen grondomstandigheden en vergunningen), bouwtijd en -planning, alsook met de opdrachtgever, onderaannemers en bouwpartners. Er vindt een kwantitatieve analyse plaats van de risicofactoren gebaseerd op ervaringscijfers uit het verleden. De ana-


stellen, afspraken na te komen en zorgvuldig te handelen. Om integriteit in het dagelijks handelen te verankeren, wordt met grote regelmaat aandacht gegeven aan het thema. De raad van bestuur heeft een centrale ‘compliance officer’ benoemd. Deze functionaris bevordert de naleving van de gedragscode en adviseert bij kwesties waarbij vraagstukken betreffende integriteit aan de orde komen. Ook werkmaatschappijen hebben een dergelijke functionaris, aan wie overtredingen van de gedragscode kunnen en moeten worden gemeld, aangesteld. Naast de gedragscode kent de Groep een zogenoemde klokkenluidersregeling. De Groep acht het van belang dat medewerkers melding kunnen doen van vermoedens van misstanden binnen het concern. Daarbij dienen medewerkers op een verantwoorde wijze een melding te kunnen doen, zonder gevolgen voor hun positie. Zowel de gedragscode als de klokkenluidersregeling zijn gemakkelijk toegankelijk gemaakt voor werknemers. Zij staan onder meer vermeld op de intranetsite en op de website van de Groep.

Om uitdrukking te geven aan de grote betrokkenheid van de medewerkers van Koninklijke BAM Groep bij de slachtoffers van de zeebeving in Zuidoost-Azië eind december 2004, heeft de raad van bestuur besloten de wederopbouw van het dorpje Thal Aramba aan de zuidkust van Sri Lanka mogelijk te maken. Circa zestig van de vierhonderd inwoners zijn omgekomen. Dertig woningen zijn volledig verwoest. Via Interbeton-medewerkers ter plaatse is praktische steun geboden. Onder supervisie van Interbeton herbouwen de inwoners samen met lokale aannemers hun woningen, die naar verwachting medio 2005 gereed zijn.

Jaarrapport 2004

42

Om het juridisch risico te beperken wordt bij de voor de projecten benodigde juridische documentatie zoveel mogelijk gebruikgemaakt van gestandaardiseerde documenten. Indien sprake is van afwijkende contractvormen, vindt een beoordeling plaats door juristen van Koninklijke BAM Groep. In standaardcontracten zijn onder meer clausules opgenomen waarin is vastgelegd dat prijsstijgingen van loon- en materieeleenheden gedurende de bouwperiode, kunnen worden doorberekend aan de klant. Deze risico’s kunnen ook door opdrachtgevers worden afgekocht. Het is in de bouwsector gebruikelijk dat de werkmaatschappij van de bouwonderneming aan wie de opdracht is gegund een garantie doet afgeven als zekerheid voor een goede uitvoering van het project. Als garantieverstrekker kan de moedermaatschappij dienen, maar ook externe partijen zoals een bank of een borginstelling. Binnen Koninklijke BAM Groep waarborgen stringente procedures dat de contractuele voorwaarden van de afgegeven garanties voldoen aan de specifieke richtlijnen van de onderneming. Koninklijke BAM Groep koopt op jaarbasis ongeveer 70 procent van de omzet in bij leveranciers en onderaannemers. Deze partijen hebben grote invloed op onze projecten en vooral ook op het resultaat ervan. Om het risico op leveranciers en onderaannemers, ofwel op door deze partijen veroorzaakte verstoringen van het bouwproces te beheersen, streeft Koninklijke BAM Groep naar samenwer-

BAM Utiliteitsbouw realiseert de omvangrijke uitbreiding van Burgers' Zoo te Arnhem. De opdrachtgever verlangt dat minimaal 50 procent van het hout in de nieuwbouwprojecten aantoonbaar duurzaam moet zijn geproduceerd volgens de eisen van FSC. Om de keten goed te laten functioneren, is het regiobedrijf van BAM Utiliteitsbouw als een van de eerste aannemers in Nederland FSC-gecertificeerd. BAM Utiliteitsbouw levert voor dit werk gelamineerde dakspanten voor de uitbreiding van het safaripark in de Arnhemse dierentuin. De grootste spanten meten 35 meter. Met de 140 kubieke meter vurenhout is ruimschoots voldaan aan de eis dat 50 procent van het hout over een FSC-certificaat beschikt. Ook de binnenkozijnen en het regelwerk worden onder dit certificaat geleverd.

king met deze belangrijke stakeholders. Samenwerking betekent dat met leveranciers en onderaannemers wordt gewerkt aan het optimaliseren van het proces. Dat moet uiteindelijk leiden tot zo laag mogelijke totale kosten én een kwalitatief goed product. Voor een goede samenwerking is het noodzakelijk om leveranciers vroegtijdig bij het project te betrekken. De genoemde samenwerking is vastgelegd in raamcontracten waarin afspraken over prijzen en voorwaarden (zoals levertijden, facturering, risico’s en bonuskortingen) zijn gemaakt. Op projectniveau kunnen binnen de raamcontracten projectgebonden opdrachten worden geplaatst. De brede kennis en ervaring van werkmaatschappijen stelt Koninklijke BAM Groep in staat om omvangrijke projecten succesvol zelfstandig te realiseren. Niettemin kan het – onder meer uit het oogpunt van risicospreiding – opportuun zijn om voor de totstandkoming van grote projecten een bouwcombinatie te vormen. Meestal wordt hiertoe een vennootschap onder firma opgericht. Deze rechtsvorm brengt met zich mee dat alle partijen hoofdelijk aansprakelijk zijn voor wederzijdse verplichtingen met betrekking tot de uitvoering van het project. Het resulterende risico op bouwpartners wordt door Koninklijke BAM Groep gemitigeerd door alleen met solide en solvabele bouwpartners een combinatie aan te gaan. Indien het risico op de partner vooraf of tijdens de bouwfase toch als te hoog wordt ingeschat zal de betrokken werkmaatschappij van Koninklijke BAM Groep andere zekerheden verlangen. Dit kan in de vorm van een bankgarantie of van het laten aanhouden door de partner van voldoende liquide middelen in de combinatie. Werkmaatschappijen beperken de betalingsrisico’s bij de uitvoering van projecten zoveel mogelijk door vooraf contractueel betalingsschema’s overeen te komen. Op deze wijze zijn de voorschotbetalingen van de opdrachtgever zoveel als mogelijk is ten minste in evenwicht met de kosten van het uitgevoerde deel van het werk. In geval van projecten die worden uitgevoerd in opkomende markten en ontwikkelingslanden worden ter dekking van het politiek- en betalingsrisico exportkredietverzekeringen afgesloten. Het aangaan van projectontwikkelingsrisico’s vereist altijd voorafgaande goedkeuring van de raad van bestuur. De beslissing van de raad van bestuur is mede gebaseerd op het advies van een centraal ingestelde vastgoedcommissie, die onafhankelijk van de betrokken werkmaatschappij de specifieke risico’s van het desbetreffende project beoordeelt. Bij deze risicoanalyse han-

43

In 2004 is door Koninklijke BAM Groep BAM PPP opgezet, die de raad van bestuur adviseert bij de beoordeling van de risico’s bij pps- en concessiecontracten. Door deze functie bij het bestuurscentrum in te vullen wordt de in de Groep beschikbare kennis en ervaring optimaal aangewend, zowel ten behoeve van de verwerving van nieuwe opdrachten, als ook voor een adequate beoordeling van de specifieke aan concessies gerelateerde risico’s. Verzekeringen Een belangrijk onderdeel van de risicomanagementstrategie van Koninklijke BAM Groep is het verzekeringsprogramma. Een gespecialiseerde afdeling bewaakt, dat alle daarvoor in aanmerking komende risico’s tijdens de bouw binnen de centraal afgesloten verzekeringsovereenkomsten worden opgenomen en dat een voldoende dekkend aansprakelijkheidsprogramma wordt afgesloten. Over de verzekeringsprogramma’s van Koninklijke BAM Groep vindt frequent overleg plaats met de professionele assurantiemakelaardij. Valutarisico Koninklijke BAM Groep kent omvangrijke activiteiten in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en andere landen die geen deel uitmaken van de eurozone. Resultaat en eigen vermogen staan daarom onder invloed van wisselkoersen. In het algemeen is de Groep in genoemde markten actief via lokale dochterondernemingen. Hierdoor is het valutarisico beperkt, aangezien inkomsten en uitgaven voor het grootste deel in gelijke munteenheid luiden. Het resterende translatierisico wordt niet afgedekt. Het valutarisico dat voortvloeit uit hoofde van projecten die door in euro rapporterende werkmaatschappijen worden uitgevoerd buiten de eurozone, wordt door de centrale Treasury-afdeling op projectbasis afgedekt door middel van valuta-termijntransacties. Om te waarborgen dat hedge accounting kan worden toegepast zijn in het afgelopen jaar procedures vastgesteld ten behoeve van een adequate vastlegging van de hedge relaties. Ook zijn systemen en procedures opgezet om de benodigde hedgeeffectiviteitsmetingen uit te voeren.

Renterisico De rentegevoeligheid van het resultaat van Koninklijke BAM Groep is gerelateerd aan de positieve kaspositie enerzijds en aan langetermijnleningen van de Groep anderzijds. De langetermijn-verplichtingen van de Groep betreffen de vastrentende (8,51 procent) achtergestelde lening van ING Corporate Investments Mezzanine Fonds, de in 2003 afgesloten variabelrentende achtergestelde lening en projectfinancieringen. Deze projectfinancieringen zijn relatief kortlopend in geval van financiering van vastgoedontwikkeling, en langlopend in geval van ppscontracten. Eventuele rentegevoeligheid als gevolg van de nonrecourse financieringen in pps-structuren wordt op projectbasis afgedekt. Indien het renterisico niet kan worden afgewenteld op de opdrachtgever wordt de variabele rente gefixeerd door middel van interest rate swaps. In de diverse pps-structuren zijn gedurende 2004 zes interest rate swap-contracten afgesloten, waaronder één in consortiumverband. Het totaal aantal uitstaande interest rate swaps uit hoofde van pps-constructies is 24 per ultimo 2004. Ook ten behoeve van de interest rate swaps zijn het afgelopen jaar procedures vastgesteld ten behoeve van een adequate vastlegging van de hedge relaties en zijn systemen en procedures opgezet om de benodigde hedge-effectiviteitsmetingen uit te voeren. Verder is in het verslagjaar geen gebruikgemaakt van rentederivaten. Liquiditeitsrisico Evenals andere bouwondernemingen beschikt Koninklijke BAM Groep over een negatief werkkapitaal ten gevolge van vooruitbetalingen door opdrachtgevers, waartegenover garanties zijn verstrekt. Dit betekent dat de Groep in het algemeen een aanzienlijke kaspositie kent. In de liquide middelen is het aandeel van de Groep in de liquiditeiten van bouwcombinaties en soortgelijke samenwerkingsverbanden inbegrepen. De hiermee gegenereerde rente-opbrengsten dragen bij aan de winst van het project. Liquiditeitsrisico doet zich voor indien de uitvoering van nieuwe projecten stagneert en minder vooruitbetalingen worden ontvangen. Om het liquiditeitsrisico te beheersen stellen alle werkmaatschappijen maandelijks een gedetailleerde liquiditeitsprognose op voor de komende twaalf maanden. Dit geeft de Groep voldoende mogelijkheden om eventuele liquiditeitstekorten tijdig te signaleren. Verder heeft Koninklijke BAM Groep ruime kredietfaciliteiten tot haar beschikking, waarvan per ultimo 2004 € 230 miljoen in de vorm van rekening-courant.


teert Koninklijke BAM Groep het uitgangspunt dat de bouw van woningen of andere projecten pas start, wanneer een aanzienlijk aantal te bouwen woningen is verkocht, respectievelijk het te realiseren project grotendeels is verhuurd of verkocht. De gemiddelde prijs waartegen gronden zijn aangekocht of kunnen worden verworven, reflecteert (in samenhang met de termijn waarbinnen met de uitvoering wordt gestart) ten hoogste de huidige marktwaarde.

Jaarrapport 2004

44

Overige risico’s Bedrijven werkzaam in de bouw zijn betrokken bij discussies over de financiële afwikkeling van bouwprojecten, zoals minder/meer werk, het tijdstip van oplevering en de mate van de kwaliteit van het werk. Het merendeel van deze discussies wordt tot tevredenheid van alle betrokkenen opgelost. Dat een discussie uitloopt op een juridische procedure is niet in alle gevallen te vermijden. Ook Koninklijke BAM Groep is betrokken bij een aantal juridische procedures. Voor een juridische procedure wordt, als het gaat om een vordering op de Groep, in de regel een voorziening getroffen, tenzij een dergelijke vordering enige reële basis ontbeert. Vorderingen van de Groep op derden, die onder de rechter zijn, worden in beginsel niet geactiveerd, tenzij voldoening van deze vordering in redelijke mate is zeker gesteld. De Groep geeft veel aandacht aan het voorkomen van deze procedures door middel van kwaliteitsprogramma’s en opleiding van werknemers. Hieronder wordt, vanwege de omvang ervan, kort ingegaan op de betrokkenheid van Koninklijke BAM Groep bij twee juridische procedures HBG, Hollandsche Beton Groep, was ten tijde van de overname door Koninklijke BAM NBM betrokken bij een geschil over de afwikkeling van de schade die is opgetreden aan het Schürmann-complex in Bonn ten gevolge van het buiten de oevers treden van de Rijn in december 1993. In april 2001 heeft het gerechtshof in Keulen ten aanzien van de afwikkeling van de schade bepaald dat de overheid als opdrachtgever en HBG als aannemer de verantwoordelijkheid gelijkelijk dienen te delen. Het Duitse Bundesgerichtshof in Karlsruhe heeft cassatie afgewezen, waarmee de uitspraak van het gerechtshof in Keulen definitief is geworden. Nu de juridische verantwoordelijkheid is vastgesteld, dient de hoogte van de schade te worden bepaald. Dit zal in eerste instantie door de rechtbank in Bonn worden beoordeeld. De Duitse overheid verlangt van HBG een schadevergoeding van circa € 150 miljoen, vermeerderd met rente. HBG is van mening dat het bedrag van de schade substantieel lager ligt. In een zitting van begin 2001 heeft het gerechtshof te Keulen een schikking voorgesteld die voor HBG zou neerkomen op een betaling van € 51 miljoen, waarbij beide partijen verder afzien van vorderingen over en weer. De overheid heeft dit schikkingsvoorstel afgewezen. HBG heeft zich over dit schikkingsvoorstel niet uitgesproken. Gezien de schattingen van Koninklijke BAM Groep ten aanzien van het uiteindelijke resultaat van de rechtsgang, de van toepassing zijnde verzekering en de door HBG voor de rechter gebrachte,

niet gewaardeerde vorderingen op het ministerie van Bouwzaken, ziet Koninklijke BAM Groep momenteel geen noodzaak tot het treffen van een voorziening. Eind 1996 heeft AGIV Real Estate de Duitse bouwonderneming Wayss & Freytag aan HBG verkocht. Bij deze verkoop heeft AGIV de verplichtingen uit zogenoemde huurgaranties van Wayss & Freytag overgenomen. Deze garanties betroffen projecten die vóór 1997 door Wayss & Freytag waren ontwikkeld en waarbij de kopers een bepaalde huuropbrengst werd gegarandeerd. Sinds 2003 is AGIV in gebreke met de nakoming van zijn verplichtingen jegens Wayss & Freytag. Koninklijke BAM Groep – sinds november 2002 eigenaar van HBG – heeft in juridische procedures tot dusverre met succes voor de Duitse rechter nakoming door AGIV van zijn verplichtingen jegens Wayss & Freytag gevorderd. In december 2004 heeft AGIV faillissement aangevraagd. De lopende juridische procedures tegen AGIV zijn wegens het faillissement onderbroken. De curator probeert overeenstemming over een zogenoemd ‘Planverfahren’ te bereiken. Dit betekent een saneringsoplossing voor AGIV door middel van een doorstartscenario. De Groep gaat er met de kennis van vandaag van uit dat zich in de toekomst geen substantieel nadelige financiële gevolgen zullen voordoen.

Integriteit De vennootschap was betrokken bij de bouwaffaire. Vanaf eind 2001 heeft deze affaire diepe sporen getrokken in de bouw. Ook het afgelopen jaar werd de bouwbranche opgeschrikt door publicaties over fraude, betrekking hebbende op de periode van vóór november 2001. De vennootschap heeft besloten volledige medewerking te verlenen aan door de NMa uit te voeren onderzoeken ter zake en reeds bij eerdere gelegenheden spijt betuigd dat niet alle bedrijfsonderdelen de in 1992 gewijzigde regelgeving ten aanzien van mededinging hebben nageleefd. Begin 2005 volgden de sanctiebesluiten van de NMa met betrekking tot de sector grond-, wegen waterbouw. De NMa heeft aangekondigd in de loop van het jaar 2005 te komen met rapporten betreffende de sector installatietechniek, de sector bouw en overige sectoren. Naar verwachting zal daarmee het NMa-onderzoek met betrekking tot de vennootschap in de loop van dit jaar worden beëindigd. De Belastingdienst heeft in de loop van het boekjaar aangekondigd een onderzoek te doen naar de effecten van de bouwaffaire op de belastingsituatie van de Groep. De vennootschap heeft aan dit onderzoek, dat nog niet is afgerond en waarvan de uitkomst met vertrouwen tegemoet

45

Tegen een regionale vestiging van voormalig wegenbouwer NBM en tegen twee medewerkers van deze vestiging is door het Openbaar Ministerie vervolging ingesteld. Beide medewerkers worden niet verdacht van omkoping van ambtenaren. Met de behandeling van deze procedure is begin dit jaar een aanvang gemaakt. De uitspraak van de rechtbank wordt halverwege dit jaar verwacht. De Europese commissie is een onderzoek gestart naar mogelijke mededingingsrechtelijke overtredingen in de bitumenmarkt, waarbij ook onderdelen van de Groep zijn betrokken. Dit onderzoek zal nog enige tijd nemen. Koninklijke BAM Groep heeft op 24 januari 2005 aangekondigd ten laste van het boekjaar 2004 een bijzondere last te nemen van € 40 miljoen. De Groep beschouwt het nemen van deze last als een belangrijke stap in de definitieve afwikkeling van de zaken, samenhangend met de bouwaffaire van vóór eind 2001. Het bedrag is gebaseerd op de uitgangspunten van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) voor de berekening van individuele boetes voor ondernemingen in de infrasector. Tevens heeft de bijzondere last betrekking op boetes die de NMa overweegt in 2005 op te leggen voor overtredingen van de Mededingingswet in andere sectoren. Hierbij is aangenomen, dat de NMa deze boetes zal vaststellen aan de hand van de gehanteerde criteria voor de infrasector. Voorts heeft de bijzondere last betrekking op een mogelijke boete in relatie tot de bitumenmarkt.

afspraken na te komen en zorgvuldig te handelen. Sinds eind 2001 heeft BAM de integriteit van de bedrijfsvoering op alle niveaus in de onderneming ook ten aanzien van de mededinging verankerd. In diverse bijeenkomsten voor directies en medewerkers van de werkmaatschappijen is in het verslagjaar aandacht gegeven aan het thema integriteit. Aan de hand van mogelijke dilemma’s wordt in discussies de vertaalslag naar de dagelijkse praktijk gemaakt. Ook in de opleidingen binnen de BAM Business School wordt aandacht aan het thema integriteit gegeven. Dergelijke initiatieven binnen de Groep dragen zeker bij aan de noodzakelijke cultuuromslag in de branche. Koninklijke BAM Groep heeft begin 2004 alle Nederlandse werkmaatschappijen aangemeld bij de Stichting Bevordering Integriteit Bouwnijverheid (SBIB).


wordt gezien, eveneens volledige medewerking verleend. Daarnaast speelt een groot aantal disputen met vooral overheidsopdrachtgevers. Mocht een schikking met deze overheidsopdrachtgevers niet mogelijk zijn, dan zullen naar verwachting de juridische procedures enige jaren in beslag nemen.

De Groep kent een Gedragscode Integriteit. Bij de werkmaatschappijen wordt met compliance programma’s veel aandacht gegeven aan naleving van deze code. Er zijn door de compliance officers ruim veertig meldingen ontvangen, die vrijwel alle betrekking hadden op het vragen om advies. De drie gemelde overtredingen hebben eenmaal geleid tot het opleggen van een sanctie. Het betrof een situatie waarin niet correct werd omgegaan met bedrijfseigendom. De raad is ervan overtuigd dat het belang van naleving van deze code thans goed in de organisatie is doorgedrongen. Ook kent de Groep een zogenoemde ‘klokkenluidersregeling’, die werknemers in staat stelt zonder gevaar voor eigen positie te rapporteren over (vermeende) onregelmatigheden binnen de Groep. Er zijn in 2004 geen meldingen onder deze regeling ontvangen.

Zoals bekend, had BAM reeds een bijzondere last genomen van € 27,4 miljoen in het boekjaar 2003 voor overtreding van de Mededingingswet door de bedrijfsonderdelen HBG Civiel bv, Hollandsche Wegenbouw Zanen bv, NBM Noordwest bv en NBM Noordoost bv. Voor Koninklijke BAM Groep is het essentieel dat opdrachtgevers, aandeelhouders en bouwpartners vertrouwen stellen in de onderneming. Daarom is het vanzelfsprekend dat de Groep zich houdt aan algemeen aanvaarde maatschappelijke normen en waarden en aan lokale wetten en regels, in het bijzonder bij de verwerving en uitvoering van opdrachten. Elke medewerker wordt geacht zich in relatie tot opdrachtgevers en zakenpartners als leveranciers en onderaannemers integer op te stellen,

BAM Wegen heeft - in samenwerking met DGMR Raadgevende Ingenieurs, Sterringhart en Saint Gobain Isover Benelux – Weg met Geluid ontwikkeld: een technologisch hoogstaande wegconstructie met een extreem geluidsreducerend vermogen van circa 9 dB(A), die bijdraagt aan vermindering van geluidsoverlast. Door Weg met Geluid is in de toekomst een stille leefomgeving te realiseren.

Jaarrapport 2004

46

Human resources management De raad van bestuur van Koninklijke BAM Groep onderkent dat bouwen betekent: bouwen op mensen. Het zijn de kwaliteiten van de medewerkers, die bepalend zijn voor de kwaliteit van de projecten van de Groep en daarmee bepalend voor de marktpositie en het rendement. Het humanresourcesbeleid van Koninklijke BAM Groep is erop gericht het ‘human capital’ te behouden en verder te ontwikkelen vanuit het motto ‘BAM: Bouwen Aan Mensen’. De pijlers onder het human resources management zijn: • een actieve benadering van de arbeidsmarkt om de Groep onder de aandacht van getalenteerde mensen binnen alle functiegebieden te brengen; • een aantrekkelijk arbeidsvoorwaardenpakket en goede arbeidsomstandigheden, waarbij persoonlijke aandacht en korte lijnen van cruciaal belang zijn; • het ‘sturen’ van prestaties door het maken van duidelijke afspraken, zowel over resultaatsgebieden en zakelijke doelstellingen als over de ontwikkeling van persoonlijke kwaliteiten, zoals kennis, ervaring en persoonlijke competenties; • opleidingstrajecten voor medewerkers op alle niveaus met aandacht voor thema’s als vakmanschap en ondernemerschap; • een concreet loopbaan- en management-developmentbeleid met ruimte voor job rotation, het ontwikkelen van persoonlijke kwaliteiten en het tijdig ontdekken van talenten in de Groep.

Koninklijke BAM Groep besteedt systematische aandacht aan arbeidsmarktcommunicatie, onder meer door regelmatig onderwijsinstellingen te bezoeken, deel te nemen aan bedrijvenbeurzen en gastcolleges en bedrijfsexcursies te verzorgen. Elk jaar kan een aantal jonge afgestudeerden na een selectieprocedure deelnemen aan het traineeprogramma van de Groep. Hierin worden zij in staat gesteld kennis te maken met diverse werkmaatschappijen. De aantrekkelijkheid van BAM als werkgever is volgens de resultaten van extern onderzoek in 2004 verder gestegen. Arbeidsvoorwaarden Nederland Na het succesvol afronden van de organisatorische integratie van de nieuwe bouwbedrijven in Nederland stond het verslagjaar 2004 in het teken van de harmonisatie van arbeidsvoorwaarden bij Koninklijke BAM Groep in Nederland. Een grote verscheidenheid aan oude regelingen heeft daarbij plaats gemaakt voor uniforme regelingen ten aanzien van functiewaardering, beloningsstructuur en pensioenen. Diverse systemen van functiewaardering zijn vervangen door één nieuw systeem, gebaseerd op een functiereferentieboek, waarin meer dan honderd functies – vele in meerdere varianten – zijn beschreven en geëvalueerd. De refererentiefuncties hebben betrekking op alle medewerkers tot aan het niveau van de statutaire directie van werkmaatschappijen. Het systeem kent zestien functiegroepen. De functiegroepen corresponderen met salarisgroepen, waarbij als normsalaris de mediaan van de interne betalingspraktijk is genomen. Rond dit normsalaris is ruimte om te kunnen differentiëren naar de ervaring en de geleverde bijdrage van de medewerker.

BAM Utiliteitsbouw is eind 2004 gestart met de bouw van een brandweerkazerne in combinatie met een vijf verdiepingen tellend kantoorgedeelte in Delft. Het prijswinnende ontwerp van Spring Architecten is gebaseerd op optimale flexibiliteit en IFD-principes (Industrieel Flexibel Demontabel bouwen). Het geldt als demonstratieproject voor de regio met betrekking tot meervoudig ruimtegebruik, prefabricage (gevels, kantoor) en toepassing van lagetemperatuurverwarming en eventuele

Salarisbegrippen, toeslagen en dergelijke zijn eveneens eensluidend gedefinieerd. De oude variabele beloningsregelingen zijn afgeschaft en voor medewerkers vanaf functiegroep 9 (junior management) is een nieuwe regeling voor variabele beloning geïntroduceerd. De hoogte van de variabele beloning is vooral afhankelijk van de financiële prestatie van de eigen bedrijfseenheid en van de werkmaatschappij. Het overige deel is afhankelijk van de bijdrage van de individuele medewerker. Daarnaast zijn ook regelingen op het gebied van ziektekostenverzekering en bedrijfswagens geharmoniseerd.

warmteterugwinning. Regenwater wordt op het dak verzameld en gebruikt voor het vullen van de bluswatertanks van de brandweerwagens, alsook voor wasplaats en toilet.

In 2004 zijn tevens de pensioenregelingen van de bouw-, infra- en vastgoedbedrijven herzien. Aanleiding was de noodzaak om te komen tot beheersing van de pensioen-

47

Ook in 2004 hebben de krimpende bouwvolumes bij diverse werkmaatschappijen in de sectoren Bouw- en vastgoed en Infra in Nederland genoodzaakt tot aanpassingen in de organisatie. Dit heeft in 2004 geleid tot circa 500 gedwongen ontslagen. De voor deze onderdelen met de vakbonden en centrale ondernemingsraad in 2003 overeengekomen sociale plannen en sociale gedragsregels zijn verlengd tot mei 2005. De bij Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau in gang gezette herstructureringsmaatregelen hebben ertoe geleid dat in het verslagjaar aan 180 medewerkers ontslag is aangezegd. Performancemanagement en talentmanagement De Groep is in het verslagjaar gestart met de voorbereiding van de introductie van performancemanagement. Doel hiervan is de betrokkenheid van medewerkers te vergroten via het inzichtelijk maken van de consequenties van bedrijfsdoelstellingen naar de individuele functie. Er is sprake van een begeleidingstraject (competentiemanagement) om medewerkers en leidinggevenden in de gelegenheid te stellen ontwikkelingstrajecten vast te stellen en om loopbaanbegeleiding te bieden. Tevens is gestart met talentmanagement. Dit beoogt het vroegtijdig herkennen van (toekomstige) sleutelfunctionarissen, om hun uitdagende functies en waardevolle ontwikkelingsmogelijkheden te kunnen bieden. Hiervoor komen projectleiders en andere professionals in lijnfuncties in aanmerking, alsook gespecialiseerde stafmedewerkers en medewerkers in algemene managementfuncties. Voor een aantal sleutelfuncties zullen in 2005 nieuwe profielen van zogenoemde succescompetenties worden opgesteld ter ondersteuning van de rekrutering en loopbaanplanning.

In 2004 is de BAM Business School verder uitgebouwd als het gebundelde opleidingsinstituut van Koninklijke BAM Groep. Medewerkers kunnen door het opleidingsaanbod hun vakinhoudelijke kennis op peil houden en de bij de lijnof staffunctie behorende sociale vaardigheden verder ontwikkelen. De programma’s ondersteunen de aandacht voor samenwerking tussen de diverse disciplines en bevorderen de synergie tussen de werkmaatschappijen. In trainingen wordt onder meer aandacht besteed aan integriteit, ondernemerschap, commercieel handelen, nieuwe contractvormen, projectontwikkeling, risicomanagement, inkoop en financiële besturing. Kennismanagement De omvang en diversiteit van de Groep maken dat intern een grote hoeveelheid kennis beschikbaar is op tal van terreinen. Van belang is het verzamelen van die kennis door individuele medewerkers en de overdracht van de kennis naar die plaatsen, waar deze kan worden toegepast voor het bedienen van opdrachtgevers. Het intranet BAM Plaza is ingericht als digitale kennisdrager en kennisverspreider binnen de Groep. Informatie wordt vastgelegd in een Document Management Systeem. De Groep werkt eraan dit Document Management Systeem voor alle medewerkers beschikbaar te stellen, zodat iedereen het kan gebruiken om allerlei vormen van kennis vast te leggen en om de opgeslagen informatie hieruit op te halen en te verspreiden.

Medezeggenschap In het verslagjaar heeft met name de harmonisatie van arbeidsvoorwaarden veel aandacht van de medezeggenschapsorganen gekregen. De centrale ondernemingsraad (COR) heeft twee commissies ingesteld, die – bijgestaan door interne en externe adviseurs – het harmonisatieproces hebben begeleid. Tot de vele andere onderwerpen die met de bestuurder zijn besproken, behoort de strategische agenda die door de raad van bestuur is opgesteld om een basis te leggen voor de middellange termijn strategie van de Groep. In de eerste vergadering van de Europese ondernemingsraad (EOR) zijn onder meer het jaarrapport 2003, de integratie, het strategisch beleidsplan, veiligheid en rapportages van de landendelegaties behandeld. Het dagelijks bestuur wordt gevormd door A. van Beusekom, voorzitter, en de plaatsvervangend voorzitters R. Prestin (Duitsland) en W. van Dessel (België). De centrale ondernemingsraad wordt per maart 2005 gevormd door mevrouw P.H. de Bruin en de heren H.C. Beeren, A. van Beusekom (voorzitter), A.A.J. van den Bosch, G. Copal, E. Dedden, J. Dijkstra,


lasten voor de toekomst. Daarnaast maakte de hoeveelheid en complexiteit van de verschillende pensioenregelingen bij Koninklijke BAM Groep vereenvoudiging noodzakelijk. Onderdeel van de nieuwe pensioenregelingen wordt de regeling van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid, de zogenoemde Bouwpensioen 2000-regeling. Boven het maximum salarisniveau van de Bpf-regeling (circa € 46.000,-) is een aanvullende regeling geïntroduceerd op basis van een beschikbare premie. Medewerkers hebben de keuze om deze beschikbare premie aan te wenden voor beleggingen of voor directe inkoop van pensioenen. Voor een aantal groepen medewerkers zijn overgangsbepalingen getroffen.

Jaarrapport 2004

48

G.J.M. van der Goes, T. Innemee, F.A.M. Jansen, J. Jonker, F. Klasen, H. Ketelaars, J.H. Matze, J.P. Schallig, J.S. Sens, M. Scholtens, H. Vanmulken en C. Wiskerke. Mevrouw J.B.C. Bakker treedt op als ambtelijk secretaris.

Veiligheid De kwaliteit van de arbeidsomstandigheden op BAM-projecten is mede bepalend voor de kwaliteit van het project. Het beleid van Koninklijke BAM Groep is erop gericht alle werkzaamheden zodanig uit te voeren dat elke vorm van persoonlijk letsel en schade aan de gezondheid wordt voorkomen. Dit beleid ligt aan de basis van de Richtlijn voor veiligheids- en gezondheidsmanagement die door alle werkmaatschappijen wordt nageleefd. In het verslagjaar hebben de inspanningen op het terrein van veiligheid en gezondheid geleid tot aantoonbaar betere resultaten. Het aantal bedrijfsongevallen is met 20 procent gedaald ten opzichte van 2003. Aangezien het absolute aantal ongevallen geen inzicht biedt in de kans op een ongeval, heeft de Groep een ongevalindex gedefinieerd. Deze IF geeft het aantal arbeidsongevallen met verzuim van één werkdag of meer, gerelateerd aan één miljoen gewerkte uren van BAM-medewerkers op de bouwplaats. Dit maakt tevens een vergelijking mogelijk tussen werkmaatschappijen. Ook kan door de IF de invloed van getroffen veiligheidsmaatregelen worden beoordeeld, zonder beïnvloeding door wijzigingen in het personeelsbestand. De IF van de in Nederland opererende werkmaatschappijen ligt tweemaal, in Duitsland driemaal en in België viermaal zo hoog als die van de BAM-bedrijven in het Verenigd Koninkrijk, Ierland en de Verenigde Staten. Dit beeld wordt bevestigd door cijfers van Eurostat, het statistische bureau van de Europese Unie. In alle landen waar BAM werkzaam is, ligt de ongevalindex van de werkmaatschappijen van de Groep twee tot vier maal lager dan het vergelijkende cijfer van de branche. Belangrijker dan registratie van ongevallen is het voorkomen ervan. Alle werkmaatschappijen stellen persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar aan medewerkers. Hiermee worden de gevolgen van incidenten verkleind. Tevens zijn bij alle werkmaatschappijen geëigende procedures geïmplementeerd ter beheersing van risico’s. Niettemin vallen ongevallen niet volledig uit te sluiten. Veel aandacht gaat uit naar het menselijk handelen en de drijfveren daarachter. De Groep heeft in 2004 bij alle werkmaatschappijen een Safety Awareness Audit uitgevoerd om het veiligheidsbewustzijn te meten. Deze uitkomsten bevestigen dat het

De BAM-richtlijn voor veiligheids- en gezondheidsmanagement is gebaseerd op de internationale standaard OHSAS 18001 en aangescherpt voor de specifieke situatie van de bouwindustrie. De richtlijn geeft kaders aan waarbinnen de werkmaatschappijen hun veiligheids- en gezondheidsbeleid vormgeven. Belangrijke aspecten uit de richtlijn zijn: • de directies van werkmaatschappijen zijn verantwoordelijk voor de uitwerking van het BAM-veiligheidsbeleid in hun onderneming en voor het creëren van een bedrijfscultuur waarin veiligheidsbewustzijn wordt gestimuleerd; • de werkmaatschappijen geven de hoogste prioriteit aan het vermijden van gevaren die de veiligheid en de gezondheid bedreigen. In alle fasen van het werkproces worden risico’s geïnventariseerd en worden passende beheersmaatregelen genomen; • medewerkers beschikken over een passende opleiding, voldoende ervaring en de juiste vaardigheden voor de door hen uit te voeren werkzaamheden. Elke werkmaatschappij heeft programma’s voor instructie van nieuwe medewerkers, voorlichting over nieuwe taken, regelmatige beoordeling van medewerkers en periodieke bijscholing; • een systematische verbetering van de veiligheids- en gezondheidsprestatie wordt bereikt door vaststelling van bereikbare doelen, betrouwbare registratie van prestaties, analyses van afwijkingen en periodieke beoordeling van het beheerssysteem.

49

De raad van bestuur beoordeelt de veiligheidsinspanningen van werkmaatschappijen niet uitsluitend op ongevalcijfers en audituitkomst. Naast taakstellingen op deze aspecten heeft de raad van bestuur in 2004 met elke werkmaatschappij een veiligheidsactieplan vastgesteld. De uitvoering hiervan wordt mede bewaakt door de corporate safety officer. Deze actieplannen zijn gebaseerd op analyses van de incidenten, de uitkomsten van de audit en de beoordeling van het eigen managementsysteem door de directie. De realisatie van de voorgenomen acties zal in 2005 worden getoetst, waarna nieuwe doelstellingen worden geformuleerd.

verwacht een hervatting van de groei in 2005. Aanvankelijk zal deze echter volledig te danken zijn aan de renovatiesector, waarna – in 2006 – ook de nieuwbouw kan aantrekken. In 2004 zijn in Nederland circa 65.000 woningen opgeleverd, minder dan mocht worden verwacht op basis van de vergunningenafgifte van 2003 (72.500). Trage procedures, geringe investeringsbereidheid en de lange verkooptijd van niet-optimale projecten dragen ertoe bij dat steeds meer tijd verstrijkt tussen vergunningafgifte en oplevering. Hierdoor lijken de vergunningsstatistieken aan voorspellende kracht te verliezen. In de begroting van 2005 heeft het ministerie van VROM het voornemen herhaald om de woningproductie te stimuleren. Enerzijds moet dit gebeuren door vereenvoudiging van regelgeving, en anderzijds door het ter beschikking stellen van middelen voor het aanpakken van achterstandswijken. Het uiteindelijke doel van de maatregelen is het opvoeren van de woningbouwproductie van het huidige niveau van circa 65.000 naar 80.000 stuks.


– als vanzelfsprekend – naleven van procedures en dragen van de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen, alsmede de zichtbare betrokkenheid van het management grote invloed hebben op het aantal ongevallen en incidenten. Bedrijven met hoge veiligheidsscores blijken te behoren tot de meest winstgevende van de Groep.

Bouwbarometer In het vorige jaarrapport is de verwachting uitgesproken dat de economische groei in de vijf voor Koninklijke BAM Groep belangrijkste Europese landen in 2004 zou aantrekken tot 2 procent. Met een gemiddelde groei van 2,7 procent is deze verwachting ruimschoots bewaarheid, zij het dat in twee landen – Nederland en Duitsland – sprake was van tegenvallende trends. In beide landen beletten structurele problemen (inflexibele arbeidsmarkten en overheidsfinanciën) dat ten volle wordt geprofiteerd van het wereldwijde herstel. In Ierland, het Verenigd Koninkrijk en België daarentegen was sprake van meevallende economische ontwikkelingen. Voor de periode 2005-2007 wordt een voortzetting van het in 2004 bereikte groeitempo verwacht, waarbij de Nederlandse en Duitse economieën pas in 2006 het Europese gemiddelde zullen benaderen. Nederland Evenals in de voorafgaande jaren, had de Nederlandse utiliteitsbouwsector in 2004 veel last van de teruggelopen investeringen van het bedrijfsleven. Dit kwam vooral tot uitdrukking in de kantorenbouw. Naar verwachting zal de productie in dit marktsegment in 2005 dalen tot circa de helft van het marktvolume in 2001. Overheidsinvesteringen (zoals in scholen en ziekenhuizen) bleven behoorlijk op peil. Investeringen in renovatie en onderhoud bleven redelijk op peil en beperkten de schade voor de utiliteitsbouw als geheel. Euroconstruct

BAM Utiliteitsbouw heeft voor Rijkswaterstaat in Middelburg met duurzame, recyclebare materialen een energiezuinig kantoor tot stand gebracht. Voor al het betonwerk (in situ of geprefabriceerd) zijn granulaten toegepast. Voor de houten binnenkozijnen is vurenhout gebruikt, voor de houten buitenkozijnen sapupirahout, beide voorzien van het FSC-keurmerk. In het gebouw is circa 100 kilometer bamboelatten verwerkt in plafond- en wandconstructies. Ook de traptreden zijn uitgevoerd in bamboehout. Uiteraard is geschilderd met watergedragen verven. Signaleringssensoren zorgen ervoor dat de verlichting uitsluitend brandt als medewerkers aanwezig zijn. In de betonnen wingvloeren zijn waterleidingen opgenomen, die in de zomer warmte afvoeren en in de winter warmte afgeven. Dit betonactiveringssysteem is gekoppeld aan een energie-opslagsysteem op 65 meter diepte in de bodem.

Jaarrapport 2004

50

Na het bereiken van een zeer hoog niveau in 2002, is het volume van de Nederlandse inframarkt in de jaren 2003 en 2004 afgenomen, waardoor het prijsniveau sterk onder druk staat. Vanaf het einde van de jaren negentig legden twee omvangrijke railbouwprojecten (Betuwelijn en HSLZuid) een groot beslag op de overheidsbudgetten voor infrastructuur. Nu deze projecten hun voltooiing naderen, zullen de vrijkomende middelen worden ingezet voor onderhoud van wegen en rail, alsmede voor het wegwerken van knelpunten. De Nota Mobiliteit kan voor de periode 2010-2020 een flinke impuls geven. Per jaar wordt € 8 miljard geïnvesteerd in de verbetering van de transportinfrastructuur, waarbij publiekprivate samenwerking een toenemende rol zal spelen.

Toolkit voor energiezuinige woningbouwprojecten BAM Vastgoed heeft met subsidie van het ministerie van Economische Zaken een zogenoemde ‘toolkit’ ontwikkeld om de totstandkoming van energiezuinige woningbouwprojecten te bevorderen. De toolkit bevat 28 realistische energieconcepten, die een CO2-reductie tot 50 procent mogelijk maken. Plannen voor duurzame woningbouw kunnen in het vroegste stadium aan deze concepten worden getoetst. De toolkit geeft tevens een handleiding bij de vervolgstappen tot de realisatie van het project. Veel specialistische kennis is hiermee voor een breed publiek toegankelijk gemaakt. Naast de energieconcepten, behandelt de toolkit de onderwerpen klantgericht ontwikkelen,

Verenigd Koninkrijk In 2004 was in de Britse utiliteitsbouw sprake van een voortzetting van de trends die in eerdere jaren reeds zichtbaar waren. Overheidsinvesteringen in de segmenten onderwijs en gezondheidszorg vormden belangrijke pijlers onder de groei. Daarentegen vertoonden kantoorinvesteringen, net als op het Europese continent, flinke dalingen. De groei van de overheidsinvesteringen zal in de jaren 2005-2006 naar verwachting doorzetten, gevolgd door een stabilisatie in 2007. Voor de kantorenmarkt wordt vanaf 2006 juist een stevig herstel voorzien. Ondanks het in uitvoering zijn van enkele omvangrijke projecten (Heathrow Terminal 5, Channel Tunnel Rail Link, London Underground, West Coast Main Line) liet de Britse inframarkt – volgens de Euroconstruct berekeningen – in 2003 en 2004 dalingen zien. Hierbij moet worden aangetekend dat de waarnemingsmethodes van Euroconstruct nog niet goed ingesteld lijken te zijn op nieuwe contractvormen zoals frameworks en ECI – Early Contractor Involvement. Hierdoor wordt de feitelijke gang van zaken in de markt niet ten volle weerspiegeld in de statistieken. Nuttall, het Britse infrabedrijf van de Groep, voorziet – na sterke prestaties in recente jaren – juist een enigszins moeilijker markt in 2005 en 2006. Duitsland De Duitse bouwindustrie kampt al voor het tiende jaar op rij met een krimpende markt. De utiliteitsbouw wordt nog altijd geplaagd door hoge leegstandspercentages in de kantoren, vooral in de oostelijke deelstaten. Zolang de leegstand hoog blijft, zal nieuwbouw geen herstel kunnen vertonen. Pas in 2006 wordt een stabilisatie verwacht, gevolgd door lichte groei in 2007 (+1 procent). Overheidsinvesteringen bieden enig tegenwicht in andere segmenten van de markt. De Duitse centrale overheid en de regeringen van de Bundesländer hebben de eerste stappen gezet op het vlak van publiekprivate samenwerking.

gezondheid, comfort, materiaalgebruik en stedelijke ecologie. Om deze woningconcepten te realiseren is in de praktijk gebleken, dat het ingewikkelde processen zijn en dat deze projecten alleen een succes worden als ieders kennis wordt gebundeld. Behalve BAM Vastgoed waren BAM Woningbouw, Heilijgers, Pennings, BAM Techniek, BAM Infratechniek en BAM Wegen betrokken bij de ontwikkeling van de toolkit.

Ook het segment infrastructuur vertoonde in 2004 een dalende lijn. Deze zal naar verwachting tot en met 2005 voortduren. Lichtpunten zijn de aanhoudend hoge investeringen van Deutsche Bahn, alsmede de introductie – zij het sterk vertraagd – van de tolheffing voor vrachtauto’s. De uit de tolheffing voortkomende middelen zullen ten dele worden ingezet voor de verbetering van het wegennet, gedeeltelijk door ppsconstructies.

51

De vooruitzichten voor het segment infra zijn positief. De Ierse overheid heeft een ambitieus meerjarenprogramma voor infrastructurele investeringen opgezet. In totaal is hiermee jaarlijks 5 procent van het BNP gemoeid. Dit is exclusief investeringen via publiekprivate contracten. België Na een scherpe terugval in het segment utiliteitsbouw in de jaren 2002-2003 is in 2004 sprake van een herstel dat naar verwachting in 2005 verder zal versnellen. De groei doet zich zowel in de private als in de overheidssector voor.

De Belgische inframarkt vertoont in de periode 20012004 een vrij zwak beeld. De optimistische verwachtingen van Euroconstruct dat de lokale verkiezingen van 2006 hun schaduwen vooruit zullen werpen en tot groei van de publieke investeringen in infrastructuur zullen leiden, worden door de markt niet gedeeld. Verenigde Staten De Amerikaanse inframarkt liet in 2004 een groei zien van 3 procent, waarbij bovengemiddeld werd geïnvesteerd in de aanleg van nieuwe wegen en bruggen. Voor 2005 wordt een versnelling van de groei tot 4,5 procent verwacht. Het optimisme is gebaseerd op een verlenging van het TEA-21 programma voor investeringen in federale snelwegen, alsmede op ruimere overheidsbudgetten dankzij de gezonde economische groei.


Ierland In Ierland leiden hoge leegstandspercentages tot een terugval in het segment utiliteitsbouw. Dit kan worden gezien als een normale reactie op de topjaren 19952000. Voor de periode 2005-2007 wordt een herstel voorzien, onder aanvoering van het winkelsegment. Voor de woningbouwmarkt wordt na jaren van sterke groei in 2005 stabilisatie verwacht.

In opdracht van Regie der Gebouwen realiseert Justinvest (waarin Interbuild samenwerkt met KBC en Dexia) het nieuwe Justitiepaleis Antwerpen. Het complex van 36.000 m2 – ontworpen door Richard Rogers Partnership / VKStudio / Ove Arup & Partners – telt zes vleugels, is vijf verdiepingen hoog en kent opvallende schaaldaken.

Publiekprivate samenwerking 53

Een succesvol jaar resulteerde in de oprichting van BAM PPP, een nieuwe werkmaatschappij van Koninklijke BAM Groep nv. BAM PPP geeft uiting aan de steeds verder toenemende belangen van de Groep in publiekprivate partnerships. BAM PPP is actief in alle thuismarkten en bouwt voort op de ervaring en het succes, die de Groep over de jaren heeft opgedaan bij het realiseren van ontwerp, bouw, financiering, exploitatie en onderhoud van publieke projecten.

1

In het verslagjaar heeft de Groep biedingen uitgebracht voor pps-projecten in Nederland, België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Noord-Amerika. Door deze wijdverbreide activiteiten neemt de kennis en de expertise toe. BAM PPP stelt de Groep in staat een en ander te bundelen, zowel in personeel als financieel opzicht, om nog succesvoller te zijn bij de verwerving en oplevering van pps-projecten. BAM PPP wordt aangevoerd door een klein directieteam. Het management werkt met drie teams die de biedingen uitbrengen, gevestigd in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. De huidige pps-portfolio van de Groep omvat projecten op het gebied van wegen, spoorwegen, justitie, onderwijs en gezondheid. Deze sectoren zullen aantrekkelijke mogelijkheden blijven bieden voor verdere investeringen. Koninklijke BAM Groep is voornemens beleid te ontwikkelen voor de desinvestering van de vermogensbelangen in gerealiseerde ppsprojecten, waarbij de Groep verantwoordelijk blijft voor de uitvoering van de exploitatie en onderhoudswerkzaamheden. Beleggers hebben hiervoor reeds belangstelling getoond. Vanzelfsprekend heeft Koninklijke BAM Groep er belang bij dat de pps-markt in Nederland tot bloei komt. De Groep heeft zijn betrokkenheid duidelijk getoond door te investeren in de eerste drie infrastructurele pps-projecten Nederland. De Groep maakt deel uit van het consortium Infraspeed, dat verantwoordelijk is voor bouw en onderhoud van de bovenbouw voor de Hogesnelheidslijn-Zuid op het traject tussen Amsterdam en de Nederlands-Belgische grens. Koninklijke BAM Groep heeft een meerderheidsbelang in de combinatie Poort van Den Bosch. Dit consortium draagt in opdracht van de provincie Noord-Brabant zorg voor ontwerp, bouw, financiering en onderhoud van de snelweg A59 nabij ’s-Hertogenbosch. De Groep neemt tevens deel in het consortium

2

1. Vanaf augustus 2003 tot en met december 2005 realiseert bouwcombinatie Poort van Den Bosch (Koninklijke BAM Groep, Boskalis en Fluor) in opdracht van de Provincie Noord-Brabant de ombouw van rijksweg N59 Rosmalen – Geffen tot autosnelweg A59. Het is het eerste pps-wegenbouwproject in Nederland. Naast ontwerp, bouw en voorfinanciering verzorgt het consortium ook gedurende vijftien jaar het onderhoud aan de snelweg. 2. In combinatie zijn Müller-Altvatter en Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau gestart met de bouw van een school voor speciaal onderwijs en een sporthal in Frechen. Het betreft een van de vijf proefprojecten, die zijn opgezet door de PPPTaskforce Nordrhein-Westfalen.

Jaarrapport 2004

54

Wâldwei.com, verantwoordelijk voor de verbreding van de N31 tussen Leeuwarden en Drachten. Dit project omvat eveneens de bouw van een nieuw aquaduct en een verdubbelde Fonejachtbrug. Op het gebied van gebouwen biedt de Groep, naast een aantal consortia, voor de renovatie van het ministerie van Financiën in Den Haag. Dit is het eerste omvangrijke pps-project in de utiliteitsbouw, dat op de Nederlandse markt wordt uitgegeven. Koninklijke BAM Groep verwacht in de nabije toekomst meer mogelijkheden in de utiliteitsbouwsector. In België is werkmaatschappij Interbuild momenteel betrokken bij de twee voornaamste pps-projecten die tot op heden zijn uitgeschreven. Het betreft de paleizen van justitie in Antwerpen en Gent. De onderneming heeft, samen met bankinstellingen, tevens een financieel belang in beide projecten. Koninklijke BAM Groep heeft zich met derden tevens geprekwalificeerd om een bieding uit te brengen op de Oosterweelverbinding, waarmee de eerste fase van het Masterplan Antwerpen tot uitvoering komt. Het is een zeer omvangrijk en belangrijk infrastructuurproject, zowel voor de Belgische overheid als voor de Groep. In het Verenigd Koninkrijk heeft de overheid zo’n tien jaar geleden het Private Finance Initiative (PFI) gelanceerd. De publiekprivate samenwerking blijft in verschillende sectoren vele mogelijkheden bieden. De investeringsportfolio van de Groep omvat projecten op het terrein van de sectoren onderwijs, gezondheid en openbare orde. Tot op heden is geïnvesteerd door de bedrijfseenheid HBG Projects, die op succesvolle wijze de krachten heeft gebundeld met HBG Construction en HBG Facility Management om lokale overheden een in alle opzichten geïntegreerde aanbieding te doen. In 2004 heeft HBG Projects contracten gesloten voor scholen in Crawley, Bristol en East Renfrewshire met een totale bouwproductie van circa € 250 miljoen. In totaal zijn in het Verenigd Koninkrijk tien pps-projecten verworven, waarvan meer dan de helft nu operationeel is. De Groep is momenteel in het biedingproces voor vijf projecten, alle scholen. Een van deze projecten maakt deel uit van een nieuw programma van de Britse overheid, genaamd Scholen Bouwen voor de Toekomst (BsF: Building schools for the Future). Doelstelling van dit overheidsinitiatief is de vervanging of ingrijpende renovatie van alle 3.500 middelbare scholen in Engeland binnen de komende vijftien jaar. Naar verwachting zullen

3

3. Oriel High School in Crawley is de eerste van de drie scholen die HBG Construction voor opdrachtgever West Sussex council heeft gerealiseerd en voor een periode van dertig jaar zal exploiteren. HBG is – eveneens in Crawley – gestart met de bouw van nog twee scholen, het Thomas Bennett Community College en het Ifield Community College.

55

Ook de infrabouwer Nuttall is uitstekend toegerust om te opereren op de Britse infrastructurele pps-markt. Hoewel infrastructurele pps-projecten in het Verenigd Koninkrijk minder talrijk zijn dan utiliteitsbouwprojecten, doen zich wel mogelijkheden voor. Zo heeft de Groep zich geprekwalificeerd om een bieding uit te brengen voor de New Tyne Crossing. Dit project betreft ontwerp, bouw, financiering, onderhoud en exploitatie van een afgezonken tunnel. Ascon, de Ierse werkmaatschappij van Koninklijke BAM Groep, maakt deel uit van het consortium Celtic Roads Group (CRG). In 2004 heeft CRG het pps-contract verworven voor de westelijke randweg bij Dundalk. Het project betreft de aanleg van elf kilometer nieuwe snelweg, alsook het beheer over 42 kilometer van de snelweg M1 tussen Dublin en de Noord-Ierse grens, inclusief de brug over de rivier Boyne. Het contract omvat de concessie de snelweg voor een periode van dertig jaar te exploiteren en onderhouden. De randweg bij Dundalk is een van de elf belangrijke wegenprojecten die in een pps-contract worden uitgegeven door National Roads Authority in Ierland. Ascon is momenteel betrokken bij de bieding op nog vier projecten, waaronder de randweg van Waterford (nu in de fase van ‘best and final offer’) en de N3-route tussen Cavan en Dublin, bekend als Clonee-Kells. De contracten voor deze projecten zijn zeer significant en derhalve voor de Groep van grote betekenis.

De Duitse pps-markt staat nog in de kinderschoenen. Echter, de langverwachte lancering van de A-model wegverbredingsprojecten is op handen. Sinds 1 januari 2005 is voor vrachtverkeer een nieuw tolsysteem van start gegaan en het succes daarvan zal de eerste A-model projecten aanjagen. De Duitse markt voor utiliteitsbouwwerken ligt voor op de inframarkt. Müller-Altvatter en Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau zijn partner bij het pps-project voor een school voor geestelijk gehandicapte kinderen in Frechen, inclusief het meerjarig onderhoud van het gebouw. Müller-Altvatter is tevens betrokken bij bouw, onderhoud en exploitatie van het opleidingscentrum Ostend in Frankfurt am Main. Dit scholencomplex omvat een muziekacademie, avondschool en een centrum voor volwassenenonderwijs. De kapitaalkosten voor het gebouw bedragen ongeveer € 32 miljoen. Beide bouwprojecten waren gedurende 2004 in uitvoering. Flatiron, de Amerikaanse werkmaatschappij van Koninklijke BAM Groep, is betrokken bij de aanbieding van een aantal pps-projecten, in het bijzonder in British Columbia, Canada. Flatiron is momenteel als bouwer betrokken bij drie pps-biedingen, te weten voor Okanagan-brug, Sea-to-Sky en de Golden Ears-brug. In de meeste utiliteitsbouwprojecten die hierboven zijn genoemd, streeft de Groep naar een meerderheidsbelang in het vermogen. Daarentegen worden de meer complexe infrastructurele werken uitgevoerd in consortia met enkele zeer sterke partners. BAM PPP zal dit beleid voortzetten en de portfolio van pps-investeringen in 2005 verder versterken.


circa honderd raamwerk-pps-verbanden worden gevormd, geleid door Lokale Onderwijs Partnerships (LEP’s: Local Education Partnerships), joint ventures gevormd door de private sector, centrale overheid en lokale onderwijsinstanties.

Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau is met Wayss & Freytag Ingenieurbau in een consortium verantwoordelijk voor de omvangrijke vernieuwing van het voetbalstadion in Hannover, AWD Arena, dat plaats biedt aan 50.000 toeschouwers.

Bouw en vastgoed 57

De omzet in de sector Bouw en vastgoed in het verslagjaar bedroeg € 3.734 miljoen (2003: € 3.578 miljoen). Het resultaat voor mededingingsboete steeg tot € 101,1 miljoen (2003: € 82,6 miljoen). Dit komt neer op een gemiddelde marge van 2,7 procent (2003: 2,3 procent). De orderportefeuille van de werkmaatschappijen in deze sector is met 5 procent afgenomen tot € 4.475 miljoen. BAM Utiliteitsbouw richt zich op ontwikkeling, voorbereiding en uitvoering van utiliteitsbouwwerken. De werkmaatschappij opereert op de Nederlandse markt vanuit tien regiokantoren. BAM Utiliteitsbouw telt circa 2.000 medewerkers. De onderneming heeft in 2004 een positief resultaat geboekt. BAM Utiliteitsbouw neemt van oudsher een sterke positie in buiten het kantorensegment. De terugval van de Nederlandse kantorenmarkt heeft niettemin in 2004 zowel omzet als resultaat gedrukt. De omvang van de organisatie is – in relatie met de omzetdaling – enigszins afgenomen. De organisatiestructuur is ongewijzigd. BAM Utiliteitsbouw is erin geslaagd de sterke marktpositie te handhaven, vooral omdat de onderneming door de gespecialiseerde activiteiten, alsook de brede kennis en ervaring een duidelijke toegevoegde waarde kan inbrengen. Ook is sprake van een toename van het aantal ‘design & construct’-contracten en van het aantal projecten in eigen ontwikkeling. Een voorbeeld van planontwikkeling is Chelsea Building, dat BAM Utiliteitsbouw realiseert in het businesspark Hoornwijck in Rijswijk. In Leiden is het in combinatie door BAM Utiliteitsbouw ontwikkelde kantoor Zuiderschans in een jaar gerealiseerd en opgeleverd aan de gebruiker. De werkmaatschappij is inmiddels gestart met de ontwikkeling van het naastgelegen kantoor Noorderschans. Illustratief voor ‘design & construct’ is het Spaarne Ziekenhuis in Hoofddorp, dat eind 2004 is voltooid. De gezondheidssector is voor BAM Utiliteitsbouw een markt van betekenis. Vaak is sprake van langjarige projecten, omdat uitbreiding en renovatie tot stand komen terwijl het ziekenhuis in gebruik blijft. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het Leyenburg Ziekenhuis in Den Haag en het Academisch Ziekenhuis van de Vrije Universiteit in Amsterdam. In totaal voert BAM Utiliteitsbouw renovatieen nieuwbouwactiviteiten uit in een tiental ziekenhuizen.

In de recreatieve sector is de diversiteit van de projecten groot. Het betreft theatervoorzieningen (zoals Het Nieuwe Theater, Zwolle, bioscoopcomplex Euroborg, Groningen, en – opgeleverd – theater Diligentia in Den Haag) en sportaccommodaties, van zwembaden (Uden, Alkmaar) tot overdekte skipistes (Snowworld, Zoetermeer). In het verslagjaar behoorden opnieuw diverse voetbalstadions tot het werkterrein. In Rotterdam werd de Olympiazijde van ‘de Kuip’ gedurende de tweede helft van het jaar grondig gerenoveerd. Daarmee is de grootschalige herontwikkeling, die in 1994 van start ging, volledig afgerond. Ook in het Philipsstadion in Eindhoven is een deel van de vierde verdieping compleet gerenoveerd. In Groningen is (in combinatie) het hoogste punt bereikt van het sport- en recreatiecomplex Euroborg, dat vanaf eind 2005 thuisbasis zal zijn voor de eredivisieclub FC Groningen. BAM Utiliteitsbouw is in diverse grote steden betrokken bij de realisering van grootschalige binnenstedelijke projecten (Den Haag – Spuimarkt, Arnhem – Musiskwartier, Maastricht). BAM Utiliteitsbouw heeft in 2004 de uitbreiding en vernieuwing van het World Trade Center in Amsterdam voltooid (47.000 m2). In Den Haag wordt de laatste hand gelegd aan het geïntegreerde project Prinsenhof. Het hotel zal medio 2005 in gebruik worden genomen, de woningen zijn in 2006 gereed. Voor dit omvangrijke project is met opdrachtgever BPF Bouwinvest een design-and-build contract gesloten, waarbij de winst vooraf is vastgesteld en gerealiseerde besparingen ten gunste van de opdrachtgever zijn gekomen. Diverse onderdelen van het complex, waaronder de honderd meter hoge kantoortoren zijn reeds in gebruik. Voor de uitvoering van omvangrijke en complexe werken kan aan opdrachtgevers de dienstverlening van de bedrijfseenheid Grote projecten worden geboden. Daarnaast heeft BAM Utiliteitsbouw met Schakel & Schrale een gespecialiseerd restauratiebedrijf in huis en kunnen opdrachtgevers een beroep doen op het eigen advies- en ingenieursbureau BAM Advies & Engineering. Waar zinvol is sprake van intensieve interne samenwerking. Zo werken de regio’s en BAM Advies & Engineering samen bij de introductie van het xD4all-concept. Door objecten te modelleren in virtuele maquettes en daaraan productinformatie te koppelen, is een vloeiende informatiestroom mogelijk tussen de verschillende procesfasen. xD4all is in 2004 geïntroduceerd bij het nieuwe hoofdkantoor van de bouwbranche in Zoetermeer. Dit Bouwhuis, ontworpen door Klunder Architecten te Rotterdam, zal opvallen door de ver uitkragende hoogste verdieping. BAM Utiliteitsbouw zal het project begin 2006 opleveren.


In de sector Bouw en vastgoed is Koninklijke BAM Groep actief in Nederland, België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en – via infrabouwer Ascon – ook in Ierland. Werkmaatschappijen leggen zich in deze markten toe op utiliteitsbouw, woningbouw, industriële bouw en op de ontwikkeling van vastgoed.

4. BAM Utiliteitsbouw realiseerde in combinatie het gebouwencomplex The Strip op de High Tech Campus van Philips in Eindhoven, dat plaats biedt aan een auditorium, conferentie- en vergaderzalen, horecavoorzieningen en winkels. De Ruiter Boringen en Bemalingen installeert hier een van de grootste warmte/koudesystemen van Nederland.

58

5

BAM Vastgoed telt ruim honderd medewerkers en opereert met vijf regioteams op de Nederlandse woningmarkt en met drie regioteams op de markt voor commercieel vastgoed. Het resultaat in het verslagjaar was positief. BAM Vastgoed verkocht in 2004 ruim 1.100 woningen. Het aantal opgeleverde, onverkochte woningen bedroeg eind 2004 31 stuks. Aan het eind van het verslagjaar was 5.500 m2 commercieel vastgoed onverhuurd en onverkocht. BAM Vastgoed heeft op circa veertig woningbouwlocaties projecten in uitvoering. De portefeuille omvat posities om – op termijn – ongeveer 25.000 woningen te realiseren. Op meer dan vijftien locaties ontwikkelt het bedrijfsonderdeel Commercieel vastgoed winkels, kantoren en multifunctionele projecten. De werkmaatschappij heeft ongeveer 1.250.000 m2 commercieel onroerend goed in portefeuille. De vraag naar multifunctionele projecten is in de afgelopen jaren duidelijk toegenomen. De combinatie van wonen, werken, winkelen en recreëren draagt bij aan een levendige en leefbare omgeving. In Hengelo heeft BAM Vastgoed het winkelcentrum Hengelose Es opgeleverd. Het project omvat circa 5.400 m2 ruimte voor ongeveer twintig winkels, inclusief twee supermarkten. Boven de winkels bevinden zich 65 zorgwoningen, ernaast zijn twee-onder-een-kapwoningen gelegen. In Vlissingen realiseert BAM Vastgoed met het project de Fonteyne (6.300 m2 winkelruimte, 54 appartementen en een parkeergarage voor 400 auto’s) een belangrijke schakel in het winkelen voetgangersdomein van de Zeeuwse kustplaats. In Den Haag is BAM Vastgoed partner in de ontwikkelingscombinatie voor het omvangrijke centrumproject Spuimarkt. Een goed voorbeeld van een optimaal bereikbaar kantorenpark is de Groene Schenk, eveneens in Den Haag. Nabij NS-station Laan van Nieuw Oost-Indië is hier in

6

2004 een nieuw kantoor van 5.800 m2 gerealiseerd. In totaal biedt het park 36.000 m2 kantoorruimte en 360 parkeerplaatsen. Investeerders tonen een duidelijk toenemende belangstelling voor volume-aankopen op de woningmarkt. Inspelend op deze trend zijn in 2004 woningen van de projecten Delftse Hout te Ypenburg, Forumpark te Apeldoorn en Irenepark te Utrecht succesvol verkocht aan beleggers. Ook met woningcorporaties heeft BAM Vastgoed in 2004 nauw samengewerkt. Zo is er in het gebied ArenA Boulevard in Amsterdam Zuidoost in het laatste kwartaal gestart met de verkoop en bouw van het appartementencomplex ArenApark, waarvan 108 van de 271 woningen zijn verkocht aan een woningcorporatie. De Nederlandse bevolking vergrijst in hoog tempo. Om aan de specifieke eisen en wensen van de groeiende groep senioren in de toekomst te kunnen voldoen, heeft BAM Vastgoed meegewerkt aan een onderzoek naar de specifieke woonwensen van senioren. Dit heeft vervolg gekregen in een eigen ‘Golden Years’-concept. De oplossingen die BAM Vastgoed ontwikkelt, zullen in concrete projecten worden toegepast. Een andere ontwikkeling binnen de woningportfolio van BAM Vastgoed, is de herbestemming van gebouwen en locaties. Illustratief is de herontwikkeling van het voormalige pakhuis St. Jobsveem in Rotterdam. Hier worden 109 loft-appartementen en 2.300 m2 commerciële ruimte gerealiseerd. In Voorburg heeft BAM Vastgoed op een monumentale buitenplaats in het project Nieuw Hadriani 74 luxe appartementen ontwikkeld, verdeeld over vier appartementengebouwen. In IJlst is een oude fabriekslocatie heringericht tot een woongebied met circa 45 woningen. De woningen werden in augustus 2004 opgeleverd. Ook bij dit project werkte BAM Vastgoed samen met zusterondernemingen.

4

59

5. BAM Woningbouw leverde 106 ‘Stadsboog’-woningen op in de nieuwbouwwijk Vroonermeer te Alkmaar. In de afgelopen vier jaar heeft BAM Woningbouw Alkmaar in deze wijk circa 800 woningen gerealiseerd. 6. BAM Vastgoed ontwikkelde in Hengelo het wijkwinkelcentrum Hengelose Es (5.400 m2 winkels, 65 zorgwoningen en zes twee-onder-een-kapwoningen). Het project is gebouwd door BAM Utiliteitsbouw. Ook BAM Techniek en BAM Wegen waren bij de realisatie van het nieuwe centrumgebied betrokken. 7. Fort Unitbouw realiseerde voor een aantal bewoners van het woon- en zorgcentrum Graafzicht in Bleskensgraaf een tijdelijk complex van dertien woningen, omdat de oorspronkelijke woningen worden vervangen door nieuwbouw.

BAM Woningbouw heeft 2004 afgesloten met een uitstekend resultaat. De werkmaatschappij heeft geprofiteerd van enerzijds de geslaagde integratie, en anderzijds van de succesvolle marktbenadering, zoals tot uitdrukking komt in onder meer Wonen à la Carte en W&R. Het aantal projecten in eigen ontwikkeling is toegenomen. In het verslagjaar heeft BAM Woningbouw gewerkt aan de totstandkoming van bijna 200 woningbouwprojecten. In totaal zijn circa 7.000 woningen opgeleverd. BAM Woningbouw werkt met ruim 2.800 medewerkers vanuit elf regionale kantoren. Deze regio’s worden ondersteund door drie landelijk opererende bedrijfseenheden: W&R (een concept dat gericht is op de ontwikkeling van woningen met een optimale prijs/kwaliteitsverhouding), een betonfabriek en een houtskeletbouwbedrijf. Dit bedrijf – het voormalige Fort AVAbouw – maakt sinds 1 januari 2005 deel uit van BAM Woningbouw. Deze organisatiewijziging stelt de Groep beter in staat om de individuele koper in de woningmarkt van dienst te kunnen zijn. BAM Woningbouw heeft projecten in uitvoering op vrijwel alle Vinex-locaties. Op een van de grootste – Leidsche Rijn nabij Utrecht – heeft de werkmaatschappij in het deelgebied De Balije vier projecten in uitvoering en twee in voorbereiding, totaal meer dan 500 woningen. Samen met BAM Utiliteitsbouw wordt gewerkt aan het nieuwe centrum van Ypenburg (Den Haag). Dit project omvat 336 appartementen, 4.815 m2 winkeloppervlak en 17.000 m2 parkeergarage. Beide zusterondernemingen leveren het wijkcentrum begin 2006 op. In Zwolle neemt BAM Woningbouw deel in de bouwcombinatie Stadshagen, die sinds 1996 werkt aan de realisering van ruim 8.000 woningen in de gelijknamige uitbreidingswijk. Jaarlijks worden hier gemiddeld drie- tot vierhonderd woningen gebouwd, deels met het W&R bouwstroomprincipe. Ook in de nieuwe wijk Oosterheem te Zoetermeer bewijst dit concept zijn waarde. BAM Woningbouw heeft de afgelopen jaren de positie in de deelmarkt voor renovatie en onderhoud versterkt. In de komende jaren zal deze positie verder worden uitgebreid. Regiobedrijf Deventer heeft van woningbouwvereniging Portaal twee opdrachten verworven voor het dagelijks onderhoud van 6.000 woningen in Arnhem, alsook voor een gelijk aantal in Amersfoort. Het Rotterdamse bedrijf Volker Bouwmaatschappij kent vele renovatieprojecten in opdracht van woningcorporaties. Voor Woningbedrijf Rotterdam is de Utrechtflat in Rotterdam Overschie gerenoveerd. De oorspronkelijke 108 woningen werden omgebouwd tot 68 nieuwe flatwoningen, die beter voldoen aan de wensen van oudere huurders. Voor woningbouwvereniging Vidomes zijn 124 flatwoningen gerenoveerd in Leidschendam. Vidomes heeft BAM Woningbouw gevraagd om een volgend


7

8

60

9

renovatieproject in Den Haag voor 216 woningen in bouwteam te ontwikkelen. In Amsterdam verwierf BAM Woningbouw opdracht voor de renovatie van 600 woningen aan het Staghof. Volker Bouwmaatschappij renoveerde het portiekflat de Vissekom in Rotterdam-Pendrecht, een stedelijk monument. Dit project werd genomineerd voor de renovatieprijs 2004. Voorbeelden van projecten in eigen ontwikkeling zijn onder meer het wooncomplex Zwaardemaker in Zaandam, dat in totaal 123 appartementen omvat, deels gelegen in een monumentale gortpellerij langs de Zaan. In Haarlem ontwikkelt en bouwt BAM Woningbouw op een binnenstedelijke locatie 36 appartementen boven een ondergrondse parkeergarage. Daarnaast opereert BAM Woningbouw – zowel in nieuwbouwwijken als in binnenstedelijke gebieden – veelvuldig en in hechte samenwerking met zustermaatschappij BAM Vastgoed. Gezamenlijk realiseren beide ondernemingen een enorm scala aan woningbouwprojecten, variërend van het futuristische heuvelgebouw ’t Domein in Houten – inmiddels opgeleverd – tot projecten waar restauratie en nieuwbouw hand in hand gaan, zoals bij het project Hertoginnehof in Den Haag, waar 55 luxe appartementen worden gebouwd in de monumentale diaconesseninrichting Bronovo uit 1879. Naast grondgebonden woningen en appartementen brengt BAM Woningbouw ook bijzondere woonvormen tot stand, zoals studentenhuisvesting. Op het terrein van het University College in Utrecht verrijzen drie woongebouwen voor 207 studenten. In Nederhorst ten Berg ontving BAM Woningbouw opdracht voor 50 zorgappartementen en twintig aanleunwoningen. Nabij Callantsoog is BAM Woningbouw eind 2004 gestart met de bouw van 33 recreatiewoningen met uitzicht over duinen en Noordzeestrand.

10

8. In Hilversum voltooide Heilijgers het Marimba-complex: een wooncomplex voor ouderen met 198 appartementen, alsmede ruimten voor zorg, onderwijs en recreatie. 9. In Tilburg werkt Pennings fasegewijs aan de ingrijpende renovatie van het TweeSteden ziekenhuis. In 2004 werd onder meer de afdeling intensive care/medium care voltooid en een start gemaakt met de poli orthopedie/ chirurgie. Het ziekenhuis beschikt over een ruim laboratorium 10. In Coventry openden de deuren van de grootste Tescosupermarkt van Europa. HBG UK was verantwoordelijk voor de gebouwen, voornamelijk opgetrokken in een staalconstructie, Nuttall voerde het grondwerk uit, inclusief sanering van vervuilde locaties, de bouw van keerwanden langs een spoorlijn en de aanleg van een parkeerterrein voor 1.800 auto’s met ontsluitingswegen.

61

Al ruim honderd jaar is Heilijgers als bouwer actief in Amersfoort. Deze stad en de directe omgeving vormen het belangrijkste werkgebied voor projectontwikkeling, bouw en onderhoudswerken. De werkmaatschappij telt ongeveer 250 medewerkers. Heilijgers behaalde in 2004 een goed resultaat. In het verslagjaar is het aantal woningbouwprojecten ten opzichte van het aantal utiliteitsbouwwerken verder toegenomen. Een aanzienlijk deel van de omzet wordt gegenereerd door eigen projectontwikkeling. Zo heeft Heilijgers Projectontwikkeling in Kortenhoef samen met de gemeente Wijdemeren het project La Traviata ontwikkeld, waar in 2004 – als tweede fase – is gestart met de bouw van ruim tachtig twee-onder-een-kap, vrijstaande en eengezinswoningen. Het project omvat tevens zestien kleine huurappartementen voor Stichting Woningcorporaties Het Gooi en Omstreken en een fysiotherapiepraktijk met daarboven drie koopappartementen. Ook heeft Heilijgers Projectontwikkeling met het project De Waalhaeve de eerste aanzet gegeven voor een grootschalige herstructurering van Nijmegen-West. Heilijgers Projectontwikkeling is in het verslagjaar een samenwerkingsovereenkomst aangegaan met NS Vastgoed voor de ontwikkeling van circa 120 eengezinswoningen en appartementen tegenover de – in 2003 door Heilijgers gerealiseerde – kantorenlocatie Eempolis en het nieuwe NS-station in Amersfoort. Dit project voorziet bovendien in ongeveer 1.200 m2 commerciële ruimten, alsook een parkeergarage voor 110 auto’s. In samenwerking met onder meer de gemeente Amersfoort heeft Heilijgers twaalf zogenoemde jongerenappartementen ontwikkeld. Heilijgers Bouw heeft het project, in minder dan een jaar bouwtijd, medio 2004 opgeleverd.

Bouwbedrijf H. Pennings en Zn., gevestigd te Rosmalen, behaalde een goed resultaat. Met circa 170 medewerkers realiseert de onderneming zowel utiliteitsbouw- als woningbouwprojecten. Het werkgebied concentreert zich in Zuid- en Midden-Nederland. Voor vaste opdrachtgevers wordt ook buiten deze regio’s gewerkt. Pennings beschikt over een eigen afdeling plan- en projectontwikkeling en heeft zich naast nieuwbouw, eveneens toegelegd op onderhouds- en renovatiewerken. In Woudrichem voltooide Pennings de nieuwbouw van verzorgingshuis De Lemmenskamp. Dit project omvatte veertig appartementen en twaalf woningen voor begeleid wonen. In uitvoering is onder meer de renovatie van complexen met naoorlogse eengezinswoningen in Waalwijk. Een nieuwe opdracht betreft de bouw van ruim 300 woningen in Oosterhout, ontwikkeld door Pennings met derden. Pennings behaalde in 2004 een goed resultaat. Per 1 januari 2005 verenigt BAM Materieel de materieeldiensten van BAM Woningbouw en BAM Utiliteitsbouw. Deze nieuwe werkmaatschappij telt circa 450 medewerkers, die dienstverlening bieden met betrekking tot de inrichting en uitrusting van bouwplaatsen van de Groep. Het omvangrijke materieelpark wordt beheerd vanuit drie locaties: Lelystad, Kesteren en Nederweert. Het betreft onder meer bouwkranen, containers, kantoorunits, steigermateriaal, bekistingen en gereedschappen.


Fort Unitbouw, gevestigd in Raamsdonksveer, produceert in eigen fabriek units voor de semi-permanente markt. Het bedrijf beschikt over een grote verhuurvloot van circa 1.600 units. Fort Unitbouw levert aan opdrachtgevers in onder meer de gezondheidszorg (verpleeg- en verzorgingshuizen, huisartsenposten) en het onderwijs (scholen). Ook kunnen de units worden ingezet als kantoren of als woonruimte bij grootschalige renovatie van woonwijken of verpleeghuizen en zorgcentra. Van oudsher levert Fort tevens traditionele units voor de bouwplaats. Bij Fort Unitbouw zijn ongeveer 85 medewerkers in dienst. De onderneming behaalde in het boekjaar een licht positief resultaat.

Jaarrapport 2004

62

Interbuild te Wilrijk brengt utiliteitsbouwwerken tot stand in Brussel en Vlaanderen. De onderneming telt circa 280 medewerkers en heeft gemiddeld twintig utiliteitsbouwprojecten in uitvoering. In het verslagjaar kon Interbuild opnieuw een zeer goede winstbijdrage leveren. Het betreft vaak aansprekende projecten, zoals de in 2004 verworven opdracht voor renovatie van de Financietoren in Brussel. De 145 meter hoge ‘Tour des Finances’ is één van de hoogste gebouwen in Brussel. Dit gebouw – waarin de Federale Overheidsdienst Financiën was gehuisvest – wordt in opdracht van Financietoren nv, behorend tot ontwikkelingsmaatschappij Breevast, ingrijpend gerenoveerd. Tot de opdracht, waarvan de werkzaamheden dit jaar van start gaan, behoort ook een grondige asbestsanering. De aanneemsom bedraagt 157 miljoen euro. In Lokeren werd van uitgeverij Aurex opdracht ontvangen voor de bouw van een nieuwe drukkerij (EPC) voor onder meer de dagbladen Het laatste Nieuws en De Morgen. Interbuild heeft in het verslagjaar diverse grotere projecten succesvol afgerond. Zo is naast station BrusselZuid het kantoorgebouw Euroblok II (elf verdiepingen, 100.000 m2, bovengronds) overgedragen aan opdrachtgever Eurostation. Eveneens in Brussel werd het kantoor North Galaxy (120.000 m2, bovengronds) opgeleverd. In Gent voltooide Interbuild het Zuiderpoort Office Park (60.000 m2, bovengronds). Zowel in Gent, als in Antwerpen werkt Interbuild aan nieuwe gerechtsgebouwen. Beide paleizen van justitie worden uitgevoerd in pps-contracten. Onder de naam HBG UK zijn de Britse activiteiten op het gebied van utiliteitsbouw, projectontwikkeling, pps-projecten, ontwerp en facility management verenigd. HBG UK beschikt over een groot aantal regiokantoren verspreid over Engeland, Schotland en Wales en is daarmee de grootste landelijk opererende utiliteitsbouwonderneming van het Verenigd Koninkrijk. In het verslagjaar is – evenals in voorafgaande jaren – een goed resultaat behaald. Als bewijs van de voortdurende klantgerichtheid van de onderneming, geldt dat het aandeel van projecten die worden uitgevoerd door vaste opdrachtgevers, verder is toegenomen. Het merendeel van de contracten is thans gebaseerd op aanbesteding in twee fasen (het zogenoemde ‘two-stage tender’-proces). Dit proces houdt in dat het definitieve ontwerp en de definitieve kostenvaststelling in nauwe samenwerking met de opdrachtgever worden opgesteld tijdens de laatste voorbereidingsfasen van een project. Dit stelt de werkmaatschappij in staat opdrachtgevers meer waar voor hun geld te bieden en nauwkeurigere uitspraken te doen over bouwtijd en -kosten. HBG UK is succesvol bij de uitvoering van projecten in het

11

kader van raamwerkcontracten (‘framework contracts’) en partnering-overeenkomsten. Zo is de onderneming een van de geselecteerde bouwondernemingen die als ‘Principal Supply Chain Partner’ door de nationale gezondheidszorg worden ingeschakeld voor de bouw van ziekenhuizen en medische voorzieningen door geheel Engeland in het kader van investeringsprogramma ‘NHS Procure 21’. Tevens bestaat een raamwerkovereenkomst met Hampshire Nursing Homes en onderhoudt de onderneming een langdurige relatie met ASDA, een van de grootste Britse supermarktketens voor de bouw en renovatie van supermarkten. De onderwijssector geldt als een van de belangrijkste werkterreinen voor HBG UK. Enerzijds komt dit voort uit het commitment van de Britse overheid om het basis- en middelbaar onderwijs te verbeteren, anderzijds is de investeringsbereidheid van universiteiten hoog, zowel voor onderzoek als voor ontwikkeling, alsook voor wetenschappelijke faciliteiten en huisvesting. Op niet minder dan negentien universiteiten zijn in het verslagjaar projecten gerealiseerd of in uitvoering, waaronder Oxford, Lincoln, Leeds, Salkford, Manchester, Newcastle, OostLonden, Sheffield, Napier en Glasgow. De belangrijkste groei kwam voort uit de verwerving van projecten voor middelbaar onderwijs, niet alleen binnen traditionele contractvormen, maar meer nog langs de weg van ppscontracten. De zes pps-contracten voor onderwijsinstellingen tellen totaal meer dan twintig pps-scholen die zijn gebouwd en in exploitatie of momenteel in aanbouw zijn, van East Renfrewshire in Schotland tot Crawley in WestSussex en van Bristol tot Midlothian. De biedingen voor diverse omvangrijke pps-projecten voor scholen zijn in voorbereiding. De bouw van winkelcentra blijft voor HBG UK een belangrijke bedrijfsactiviteit, met alleen al voor ASDA vele projecten in 2004, variërend van renovatie en uitbreiding tot

63

12

13

aan de bouw van nieuwe vestigingen. Ook zijn projecten uitgevoerd voor Tesco, Morrissons, Sainsbury’s en Safeway. In Canterbury is een omvangrijk binnenstedelijk winkelproject in uitvoering, in Maidenhead gaat een dergelijk project van start. De commercieel onroerend-goedmarkt is – hoewel het volume in de kantorenmarkt aanzienlijk lager ligt dan in de late jaren negentig – nog steeds van betekenis voor HBG UK. De projecten zijn goed gespreid over het Verenigd Koninkrijk. Kantoren zijn opgeleverd in Londen, Swindon en Leeds. Dochterondernemening HBG Properties investeerde in projectontwikkeling voor commercieel onroerend goed in Bristol, Leeds, Glasgow, Birmingham en Londen. Het vastgoedbedrijf zette de renovatie en herontwikkeling van het winkelcentrum Wellgate in Dundee succesvol voort. Enkele projecten, zoals in Manchester (Birley Fields), Birmingham (Rabone) en Stockton (winkelcentrum Wellington Square), werden succesvol verkocht.

11. Op het vliegveld van Cork, Ierland, is Rohcon verantwoordelijk voor de bouw van de nieuwe terminal, alsook een parkeergarage van vijf verdiepingen. Zusteronderneming Ascon verzorgt de nieuwe infrastructuur. 12. In het centrum van Brussel voltooide Interbuild in combinatie het project North Galaxy: twee 107 meter hoge kantoortorens. Vier ondergrondse verdiepingen bieden plaats aan 610 parkeerplaatsen, twee computerzalen voor het ministerie van Financiën en 18.000 m2 archiefruimten. 13. In Frankfurt levert Wayss & Freytag Projektentwicklung het projectmanagement voor de ontwikkeling van het 70 meter hoge kantoorcomplex ‘Drehscheibe’.

De bouw van verscheidene pps-projecten is succesvol afgerond, waarna HBG UK (voor een periode van 25 of 30 jaar) exploitatie- en onderhoud verzorgt. Tot de in gebruik genomen projecten behoren diverse schoolgebouwen, het nieuwe hoofdbureau voor de politie van Cheshire en – meest recent – het Wharfdale ziekenhuis in Yorkshire. De activiteiten van de divisie Facilities Management zijn toegenomen en zullen nog verder toenemen met het oog op de nieuwe schoolgebouwen die in 2005 en 2006 gereed zullen zijn. De omzet behaald op werken die in combinatie met zusteronderneming Nuttall worden uitgevoerd, is aanzienlijk gestegen. Gezamenlijk is de grootste Tesco-supermarkt van Europa opgeleverd. In uitvoering zijn de bouw van een nieuwe winkelboulevard ‘Manchester Fort’ en de ombouw van het treinstation Liverpool South Parkway tot

Jaarrapport 2004

64

een belangrijk knooppunt van openbaar vervoer. Gedurende het verslagjaar hebben HBG UK en Nuttall gezamenlijk meerdere managementbijeenkomsten georganiseerd. Intensievere samenwerking tussen beide werkmaatschappijen biedt de mogelijkheid op de Britse bouwmarkt ‘totaaloplossingen’ aan te bieden, daarmee de Groep duidelijk profilerend. Bij een van de meest recente projecten, de realisering van het binnenstedelijke ontwikkelingsproject St. Stephens in Hull dat in 2005 van start gaat, is Nuttall eveneens betrokken voor grondsanering en infrastructuur. Müller-Altvatter realiseert verspreid over Duitsland overwegend grotere utiliteitsbouwwerken en behaalde in het verslagjaar een positief resultaat. De onderneming, opgericht in 1932, telt circa 375 medewerkers en voert per jaar ruim twintig projecten uit. De werkmaatschappij kent vestigingen in Stuttgart en Dresden. Op een aantal projecten wordt samengewerkt met zusteronderneming Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau, zoals (met derden) het nieuwe hoofdkantoor van halfgeleiderproducent Infineon nabij München. Dit zogenoemde Campeon verrijst in een parkachtige omgeving en bestaat uit een complex van middelhoge en lage gebouwen (238.000 m2), die met elkaar verbonden zijn. Ook zijn er sport- en recreatievoorzieningen, winkels en terrassen. Eveneens nabij München is voor verzekeringsmaatschappij Allianz een nieuw hoofdkantoor gebouwd, dat ruimte biedt aan 2.500 medewerkers. Tot de overige opgeleverde projecten behoort het AccorHotelpark in Berlijn, waar in een complex drie hotelformules (Suite, Ibis en Etap) met in totaal zeshonderd bedden zijn ondergebracht. In Frankfurt werd de 154 meter hoge kantoortoren Skyper voltooid. In dezelfde stad is medio 2004 gestart met de bouw van een wooncomplex met parkeerkelder. Dit project Sonnemannstrasse telt 143 koop- en huurappartementen met uitzicht op de rivier Main. Nabij Leipzig moderniseert Müller-Altvatter het winkelcentrum Nova Eventis ingrijpend. Door tegenvallende resultaten op enkele projecten is Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau er niet in geslaagd het verslagjaar winstgevend af te sluiten. Gedurende het verslagjaar zijn daarom nieuwe maatregelen getroffen om de bedrijfsvoering te verbeteren. Dit resulteert in een efficiëntere organisatie, kostenbesparing en sluiting van vestigingen, In verband hiermee is aan 180 medewerkers ontslag aangezegd. Daarbij wordt de organisatie zo opgezet dat opdrachtgevers in diverse veelbelovende nichemarkten doelgericht kunnen worden benaderd door gespecialiseerde productgroepen. De onderneming kan bogen op een

14

14. Müller-Altvatter voltooide voor Kölner Zoo het grootste olifantenpark van Europa. Het onderkomen (20.000 m2) biedt plaats aan vijftien tot twintig olifanten. Het dak wordt gevormd door zeven in elkaar grijpende koepels.

65

meer dan 130-jarige geschiedenis en geldt als een van de leidende ondernemingen in de Duitse utiliteitsbouwmarkt. Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau is met name succesvol in het marktsegment van winkelcentra. Zo zijn gedurende 2004 het Lago Shoppingcenter in Konstanz, het MainTaunus Centrum nabij Frankfurt en Fronhofer Galleria in Bonn opgeleverd. Goede voortgang is geboekt bij de nieuwbouw van het Eastgate Shoppingcenter in Berlijn. De werkmaatschappij was succesvol bij de acquisitie van de architectonisch interessante winkelpassage Königsbau in het historische centrum van Stuttgart. Op het gebied van ziekenhuizen rondde Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau de nieuwbouw van het medisch centrum Heidelberg af (aanneemsom € 92 miljoen, samen met Müller-Altvatter). De bouw van de hartkliniek in Keulen is van start gegaan. Technisch hoogstaand was de ingrijpende renovatie van de Philharmonie in Essen. Sinds dit concertgebouw medio 2004 gereedkwam, bestaat bij musici en muziekliefhebbers grote waardering voor de unieke akoestiek. De activiteiten op het terrein van stadions en sportcomplexen zijn gebundeld in dochteronderneming HBM Stadien- und Sportstättenbau. In uitvoering is de SAP Eisarena in Mannheim, die vanaf september 2005 meer dan 13.500 toeschouwers gelegenheid biedt om de verrichtingen van ijshockeyploeg Adler Mannheim te volgen. Rond de jaarwisseling is de modernisering van AWD Arena in Hannover voltooid. Dit project is uitgevoerd met zusteronderneming Wayss & Freytag Ingenieurbau. Het geldt als een van de eerste pps-projecten in de Duitse stadionbouw, waarbij overigens de werkmaatschappijen niet participeerden in de projectvennootschap. Wayss & Freytag Projektentwicklung richt zich als efficiënte organisatie enerzijds op de afwikkeling van de oude Duitse projectontwikkelingsportfolio en anderzijds

op het genereren van nieuwe kantoor- en winkelprojecten voor huurders en investeerders. In 2004 is de omvang van de portfolio verder teruggebracht door de verkoop van enkele oude projecten. Een nieuw project, dat in alle opzichten aan de strikte risicomanagementcriteria van de Groep voldoet, is in uitvoering in Frankfurt. Het betreft een managementcontract voor de ontwikkeling van een kantoor.


14

BAM Civiel Projecten is verantwoordelijk voor de 842 meter lange, verdiepte spoortunnelbak bij Abcoude. Diverse bedrijfsonderdelen van de Groep leveren een bijdrage aan dit project, dat deel uitmaakt van de spoorverdubbeling tussen Amsterdam en Utrecht.

Infra 67

De Groep behaalde in 2004 in de sector Infra een omzet van € 3.418 miljoen (2003: € 3.347 miljoen). Het resultaat voor mededingingsboete van de sector Infra was € 132,7 miljoen (2003: € 109,5 miljoen). Dit houdt een marge in van 3,9 procent (2003: 3,3 procent). De orderportefeuille bedroeg ultimo 2004 € 4.310 miljoen (ultimo 2003: € 4.250 miljoen). De Groep is in de Nederlandse markt actief met de werkmaatschappijen BAM Civiel, BAM Wegen, BAM Infratechniek en BAM Rail. De ondernemingen trekken veelvuldig gezamenlijk op bij de verwerving en uitvoering van infrastructurele projecten. Ze presenteren zich dan ook onder het beeldmerk BAM Infra. Op de grote Nederlandse infrastructurele projecten is over het algemeen sprake van goede voortgang. De markt varieert echter van matig tot slecht. Een verdere sanering aan de aanbodkant lijkt in meerdere marktsegmenten onvermijdelijk. BAM Civiel is gespecialiseerd in het ontwerpen, ontwikkelen, uitvoeren, beheren en onderhouden van civiele en industriële projecten in Nederland. BAM Civiel – dat het verslagjaar afsloot met een zeer goed resultaat – telt circa 1.200 medewerkers en is gevestigd in Gouda. Van hieruit opereert ook BAM Civiel Projecten, de bedrijfseenheid die is opgezet voor de uitvoering van omvangrijke werken, zoals diverse contracten voor de Hogesnelheidslijn-Zuid (HSL) en de Betuweroute. BAM Civiel beschikt met kantoren in Amsterdam, Breda, Culemborg, Heerlen en Zuidbroek over een uitgebreid netwerk van regionale vestigingen. Daarnaast kan BAM Civiel opdrachtgevers de kennis en kunde bieden van gespecialiseerde business units zoals BAM Grondtechniek, BAM Betontechnieken, BAM Project Support, BAM Civiel Prefab Beton en het ingenieursbureau Delta Marine Consultants. In 2004 is met BAM Civiel Beheer een start gemaakt met activiteiten op het gebied van civiel beheer. Het verslagjaar stond vooral in het teken van vele deelopleveringen in een aantal HSL-contracten. Daarmee is het omzetvolume van BAM Civiel afgenomen. Door het in uitvoering komen van de aanleg van de bovenbouw van HSLZuid en de verwerving van een aantal grotere projecten is de omzetafname echter weer grotendeels gecompen-

seerd. Zo is in Den Haag de Hubertustunnel opgedragen aan de combinatie HTC, waarin naast een derde partij ook zusterbedrijf Wayss & Freytag Ingenieurbau participeert. Deze boortunnel is de laatste schakel in de noordelijke randweg voor Den Haag. Medio 2008 wordt de Hubertustunnel in gebruik genomen. Tevens ontving BAM Civiel in Den Haag opdracht voor ingrijpende infrastructurele aanpassingen in en rond het centraal station van de stad. In uitvoering is de aanpassing van een tramviaduct voor RandstadRail, een light-railverbinding tussen Den Haag en Zoetermeer. Als onderdeel van deze verbinding zorgt BAM Civiel bij tramhalte Ternoot in Den Haag voor de aantakking van de bestaande lijn op deze nieuwe lightrail-verbinding en werken BAM Civiel en BAM Wegen samen bij de aanleg van de onderbouw voor de 3,6 kilometer lange Oosterheemlijn. BAM Project Support bouwde bij Ternoot een staalconstructie om de betondekken van het tramviaduct op te heffen. Bij vele werken biedt BAM Project Support werktuigbouwkundige ondersteuning. Zo heeft de business unit ook speciale verwarmingselementen ontwikkeld om de verhardingstijd van beton te verkorten en voor de bovenbouw van de HSL meerdere innovatieve machines, om te be- en ontkisten, beton te storten en af te werken. Voor het nieuwe Ateliergebouw van het Rijksmuseum in Amsterdam, een project van BAM Utiliteitsbouw, plaatste BAM Grondtechniek 270 funderingspalen. Om geluidshinder voor de omgeving te beperken en schade aan monumentale gebouwen te voorkomen, zijn deze palen voor een deel uitgevoerd als schroefgroutankerpaal en voor het overige deel als grondverdringende boorpaal met geprefabriceerde kern. Het is voor het eerst dat deze BVS-combinatiepaal – BAM Verdringende Schroefpaal – wordt toegepast. BAM Grondtechniek heeft daarnaast in combinatie de diepste bouwkuip op Schiphol gerealiseerd voor een bagagebufferkelder. BAM Betontechnieken heeft in combinatie opdracht verworven voor het aanbrengen van de brandwerende bekleding in de Groene Harttunnel, onderdeel van de Hogesnelheidslijn-Zuid. De tunnel is 7,1 kilometer lang. Hiervoor worden soortgelijke door de combinatie ontwikkelde spuitrobots ingezet, waarmee eerder op succesvolle wijze de brandwerende bekleding in de Westerscheldetunnel is aangebracht. Andere projecten van BAM Betontechnieken betroffen aanpassing van de waterzuiveringsinstallatie in Woerden en brandwerende bekleding van pipe racks voor Dow Chemical in Terneuzen.


Koninklijke BAM Groep opereert in de sector Infra op de Nederlandse, Belgische, Britse, Ierse, Duitse en Amerikaanse markt. Bovendien exporteert de Groep tunnelbouw-expertise via Wayss & Freytag Ingenieurbau en civiele kennis en kunde via Interbeton. Laatstgenoemde werkmaatschappij voert wereldwijd gespecialiseerde beton- en waterbouwprojecten uit.

Jaarrapport 2004

68

In de markt voor industriële projecten verzorgde BAM Civiel onder meer de ingrijpende vernieuwing van een kartonfabriek in Appingedam en de uitbreiding van een ijzergieterij in Hoensbroek. Ook was BAM Civiel met BAM Utiliteitsbouw verantwoordelijk voor het bouwkundige en constructieve deel voor de vierde verbrandingslijn in de Huisvuilcentrale Noord-Holland te Alkmaar. Dit project is – in combinatie – tot stand gekomen in een zeer korte bouwtijd. Ook BAM Leidingen & Industrie, BAM Techniek, Multiconsult, Tebodin en BAM Advies & Engineering zijn bij de succesvolle realisatie betrokken. In 2005 introduceert BAM Civiel het samen met BAM Advies & Engineering ontwikkelde Click & Construct concept. Opdrachtgevers kunnen op internet een betonnen verkeersbrug – verkeersklasse 30, 45 en 60 – met een overspanning tussen 5 en 25 meter zonder tussensteunpunt ontwerpen. Op grond van dit ontwerp brengt BAM Civiel binnen een week een begroting, een werkomschrijving en een planning uit. De kernactiviteiten van BAM Wegen hebben onder meer betrekking op ontwerp en aanleg van verhardingen, gronden milieuwerkzaamheden en geluidsreductie. BAM Wegen telt circa 1.750 medewerkers, die jaarlijks circa 2.500 projecten realiseren. De werkmaatschappij kent zeven regiokantoren. Tien gespecialiseerde dochterondernemingen zijn onder meer actief op het terrein van geluidsschermen, milieutechnieken, groenvoorzieningen, sportvelden, leidingrenovatie, machinaal straten en geleiderail. BAM Wegen heeft in 2004 een goed resultaat behaald.

Tweelaags Asfalt Systeem BAM Wegen kan door inzet van een voor Europa uniek flexibele asfaltspreidmachine twee asfaltlagen in één werkgang aanbrengen. Door combinatie van kennis van wegontwerp en het nieuwe uitvoeringsproces wordt met minder materiaalgebruik een verharding van hogere kwaliteit gerealiseerd, die minder onderhoud vergt. Bovendien is de overlast beperkt, omdat de weg sneller beschikbaar is voor het verkeer.

Tot de grotere projecten van BAM Wegen in het verslagjaar behoort de aanleg van de A59 nabij Den Bosch, die gezamenlijk met diverse tot de Groep behorende ondernemingen – Mostert de Winter (groenvoorziening), BAM Geleiderail, Verenigde VTN Bedrijven (verkeersinstallaties) en HOKA Verkeerstechniek (tijdelijke wegomleidingen) – wordt aangelegd. Onlangs is het eerste gedeelte voor het verkeer opengesteld. In 2004 heeft BAM Wegen twee baanbrekende asfaltinnovaties geïntroduceerd: GROAB (Grof Open Asfalt Beton) en TAS (Tweelaags Asfalt Systeem). GROAB is een wegverharding die een uitzonderlijk hoge geluidsreductie van het verkeerslawaai bewerkstelligt. In de gemeente Edam-Volendam is GROAB voor het eerst succesvol toegepast. TAS betreft de aanleg van twee lagen asfalt in één werkgang. Dit nieuwe asfaltspreidproces is in 2004 met succes op meerdere projecten toegepast, onder meer in Lelystad. Gemeenten, bewoners en weggebruikers ondervinden allen de grote voordelen van dit systeem. Doordat twee asfaltlagen warm-op-warm worden aangelegd, wordt niet alleen tijd bespaard, maar wordt met veelal minder materiaalgebruik een kwalitatief betere verharding gerealiseerd. BAM Wegen werkt veelvuldig samen met zusterondernemingen. Vooral met BAM Civiel wordt bij vele projecten gezamenlijk geopereerd, zowel op grotere werken (A59 en N31) als bij opdrachten van bescheiden omvang (aanleg Vlietparkbrug in de Haagse nieuwbouwwijk Wateringse Veld). BAM Infratechniek is gespecialiseerd in het ontwerp, aanleg en onderhoud van gas-, water- en elektriciteitsleidingen en -kabels. Ook heeft de onderneming zich toegelegd op ontwikkeling en installatie van verkeerssystemen en kabel- en telecomnetwerken. Bovendien realiseert BAM

15

69

16

15. BAM Civiel en BAM Wegen hebben in 2004 gezamenlijk opdracht verworven voor de aanleg van de Oosterheemlijn in Zoetermeer. Deze 3,5 kilometer lange spoorlijn maakt deel uit van RandstadRail. 16. BAM Wegen voorzag in een prestatiecontract met Rijkswaterstaat de drukbereden snelweg A12 (tussen Den Haag en Utrecht) over bijna dertien kilometer van een nieuwe zoab-deklaag.

Gedurende het verslagjaar heeft BAM Infratechniek maatregelen getroffen om de winstgevendheid van de leidingbouwactiviteiten te herstellen. De overige bedrijfsonderdelen kenden per saldo een positief resultaat. Jaarlijks realiseert BAM Infratechniek vele honderden opdrachten van bescheiden omvang. De onderneming is echter ook een betrouwbare partner voor omvangrijke werken. Zo heeft het bedrijfsonderdeel BAM Leidingen & Industrie samen met BAM Civiel en derden in 2004 opdracht verworven voor de bouw van een gascompressorstation in het Noord-Hollandse Balgzand. Opdrachtgever is BBL Company, waarin Gasunie samenwerkt met het Duitse E.ON Ruhrgas en het Belgische gasbedrijf Fluxys. Met de opdracht is een bedrag van circa € 43 miljoen gemoeid. Samen met Tebodin werd opdracht verworven voor de bouw van een koelwaterinstallatie voor AEB te Amsterdam. De opdrachtwaarde hiervan bedraagt circa € 10 miljoen. Voor opdrachtgever ProRail werd opdracht verworven voor de aanleg van middenspanningskabels ter grootte van circa € 7 miljoen. In Eindhoven en omgeving is BAM Infratechniek na balansdatum gestart met de aanleg van een glasvezelnetwerk met een totale lengte van 95 kilometer, dat aan 23 bedrijven en instellingen, voornamelijk actief in woningbeheer, gezondheidszorg en onderwijs, snelle toegang biedt tot internet. Naast aanleg omvat het contract tevens een vijfjarige beheer- en onderhoudsperiode.


Infratechniek industriële leidingsystemen. Vooral de telecomactiviteiten zijn in de afgelopen jaren sterk in omvang toegenomen. De werkmaatschappij telt ongeveer 1.600 medewerkers, verdeeld over drie regio’s en drie specialistische bedrijven.

17

70

18

BAM Rail boekte in het verslagjaar een goed resultaat. BAM Rail is een allround spoorbouwbedrijf dat een compleet dienstenpakket aanbiedt. De activiteiten reiken van engineering tot complete bouw en onderhoud van spoorwegen voor ProRail, vervoersbedrijven en industriële ondernemingen. ProRail is verantwoordelijk voor het Nederlandse spoorwegennet, dat 6.000 kilometer lang is. Naast de aanleg van heavy rail realiseert BAM Rail tevens tram- en metrolijnen in stedelijke gebieden en spoor- en kraanbanen voor de industrie. Opdrachtgevers kunnen voor reparatie- en onderhoudswerkzaamheden 24 uur per dag een beroep doen op de servicedienst. BAM Rail telt 950 medewerkers en is gevestigd in Breda. De werkmaatschappij beschikt over vestigingen in Dordrecht, Eindhoven en Rotterdam. De medewerkers worden ingezet op projecten door geheel Nederland en – incidenteel – het aangrenzende buitenland. BAM Rail is betrokken bij alle uitbreidingsprojecten van de landelijke spoorinfrastructuur, zoals nieuwbouw van HSLZuid en Betuweroute, spoorverdubbelingen en aanpassingen van baanvakken (Utrechtboog en Nootdorpboog), verbeteren van de veiligheid van overwegen en verbetering en aanpassing van treinbeveiligings- en treinbesturingssystemen. De aanleg van de betonnen onderbouw van de Hogesnelheidslijn-Zuid is in het verslagjaar vrijwel gereed gekomen. In het bouwconsortium Infraspeed (waarin Koninklijke BAM Groep participeert met Siemens Nederland en Fluor Infrastructure) is BAM Rail (samen met BAM Civiel) gestart met de bovenbouw. Het ruim honderd kilometer lange tracé van Hogesnelheidslijn-Zuid wordt grotendeels uitgevoerd in ballastloos spoor. Hierbij worden eerst de sporen aangelegd, bestaande uit betonnen dwarsliggers met daarop de rails (zogenoemde Rhedasleepers). Met speciale spindels worden de rails op de

19

17. BAM Rail heeft in combinatie met BAM Wegen zorg gedragen voor het verleggen van het tramspoor nabij centraal station Den Haag. Het project betrof: beton- en asfaltwerk, trambaanconstructies, bovenleiding en kabelwerk. 18. CEI voltooide (in combinatie met BPC) de omvangrijke renovatie van Woluwe Shopping Center in Brussel, inclusief de aanleg van parkeervoorzieningen voor 2.000 auto’s. Een geavanceerd systeem wijst automobilisten naar vrije parkeerplaatsen. 19. De Meyer werkt veelvuldig voor staalproducent Sidmar in Gent. In 2004 werd het filtergebouw voor secundaire ontstoffing opgeleverd, waarmee de hoeveelheid stof die bij de productie van vlakstaal vrijkomt, aanzienlijk is verminderd. 20. Interbeton voltooide in combinatie met een lokale partner de bouw van een kademuur in de Zuid-Afrikaanse havenstad Durban, waarvoor 52 dubbelcellige caissons zijn afgezonken.

71

juiste hoogte afgesteld. Vervolgens wordt een bekisting geplaatst en de bovenplaat gestort. In 2004 heeft BAM Rail in opdracht van ProRail circa vijftien kilometer spoor vernieuwd op drie baanvakken, verspreid over Nederland. Hiervoor heeft BAM Rail een vijfhonderd meter lange ombouwtrein ingezet, die in een doorlopend proces de liggers en een deel van de spoorstaven verving. Op het traject van de Betuweroute is in het verslagjaar het spoorwerk in de Sophiaspoortunnel gereed gekomen. BAM Rail heeft hier bijna zeventien kilometer nieuw spoor aangelegd. Hiervoor is in eigen huis een nieuwe methode ontwikkeld voor het plaatsen van spoorstaven. Tevens is in het verslagjaar de Verlegde Havenspoorlijn in dienst gekomen. Het betreft zeven kilometer dubbelspoor en bovenleiding als nieuwe verbinding tussen de Rotterdamse haven en het rangeerterrein Kijfhoek. Bij Breda is gedurende een negendaagse buitendienststelling een complete ombouw van het emplacement gerealiseerd ten behoeve van de aansluiting van Breda op het HSL-net. Multiconsult is het advies- en ingenieursbureau voor de sector Infra van Koninklijke BAM Groep nv en verleent diensten voor de clusterbedrijven BAM Civiel, BAM Wegen, BAM Rail en BAM Infratechniek. De diensten omvatten management consultancy, advisering, ontwerp en engineering, project-, contract-, exploitatie- en risicomanagement. Het jaar 2004 was voor Multiconsult succesvol. Op ontwerpgebied heeft Multiconsult de ontwerpleiding verzorgd voor de pps-projecten Infraspeed (HSL-Zuid) en A59. Tevens is in samenwerking met Delta Marine Consultants veel werk verricht ten behoeve van diverse design-and-construct tenderprojecten.

De Groep opereert met drie bouwondernemingen in de Belgische inframarkt. Het werkgebied van CEI ligt met name in Vlaanderen en Brussel, Galère is vooral actief in de Waalse regio en De Meyer is, mede via dochter CTS, in de drie regio’s aanwezig. Elk van deze werkmaatschappijen onderneemt naast infrawerkzaamheden tevens activiteiten op het gebied van utiliteits- en appartementenbouw. Deze activiteiten zijn in het verslagjaar in vergelijking met de infraprojecten verder toegenomen. De drie infrabedrijven hebben in 2004 opnieuw goede resultaten gerealiseerd. Op diverse locaties zijn CEI, Galère en De Meyer betrokken bij de totstandkoming van de tracés voor de hogesnelheidslijn, zowel tussen Brussel-Amsterdam (noordtak) als tussen Brussel-Aken (oosttak). Onder de noordrand van het centrum van Antwerpen realiseert combinatie Asdam – waarin CEI en Wayss & Freytag Ingenieurbau participeren – twee 1.230 meter lange geboorde HSLtunnelbuizen met een doorsnede van circa 7,5 meter tussen Astridplein en Damplein. Dit werk is in maart 2005 gereed. Galère bouwt aan de HSL-tunnel bij Soumagne, ten oosten van Luik, en is in diezelfde regio tevens verantwoordelijk voor de aanleg van een veertien kilometer lang tracé tussen Thimister en de Belgisch/Duitse grens. Opdracht is ontvangen voor aanleg van de Grouft-tunnel, die deel uitmaakt van de Route du Nord (A7) in Luxemburg. Bij deze verkeerstunnel werkt Galère samen met Wayss & Freytag Ingenieurbau. De Meyer realiseert in combinatie diverse deelprojecten van het HSL-traject tussen Antwerpen en grensovergang Hazeldonk en is eveneens betrokken bij de bouw van het nieuwe Kluizendok in de haven van Gent.


20

72

21

Edmund Nuttall is een van de leidende aannemers in het Verenigd Koninkrijk voor beton-, wegen waterbouw, alsmede spoorbouw. De activiteiten van de werkmaatschappij bestrijken alle deelsegmenten van de inframarkt, waarbij alle contractvormen mogelijk zijn (zowel alliantiecontracten, ‘partnering’-contracten en publiekprivate samenwerking, als meer traditionele contractvormen). De onderneming verleent diensten door het gehele land door middel van een wijdvertakt netwerk van regionale kantoren en drie gespecialiseerde dochterondernemingen: Ritchies (geotechniek), Finchpalm (spoorsignalering en -communicatie) en Hynes (milieutechnieken). In totaal telt Nuttall circa 2.750 medewerkers. In het verslagjaar handhaafde Nuttall zijn vooraanstaande marktpositie. De onderneming sloot het verslagjaar opnieuw af met een zeer goed resultaat. De vooruitzichten voor de komende jaren zijn positief, mede door de acquisitie van twee substantiële, meerjarige kadercontracten met Cheshire County Council voor wegonderhoud en met South West Water voor het verrichten van de onderhoudswerkzaamheden aan alle drinkwater- en waterzuiveringsinstallaties in het zuidwesten van Engeland. Nuttall voltooide een groot tunnelproject voor de Channel Tunnel Rail Link (CTLR 250) in Dagenham, Essex, in samenwerking met zusteronderneming Wayss & Freytag Ingenieurbau. De werkzaamheden aan het tweede project, CTLR 103 in St. Pancras, Londen, verlopen voorspoedig. Het project zal eind 2005 gereed zijn. Nuttall werkt in het kader van het ECI-programma (Early Contractor Involvement) aan wegverbetering van de A500 bij Stoke en aan de snelweg M40 bij Handycross. In vervolg op deze eerste ECI-contracten heeft Nuttall in 2004 twee nieuwe contracten afgesloten met Highways Agency voor werkzaamheden aan de A421 bij Great Barford, Bedfordshire, en aan de A47 bij Blofield, Norfolk.

22

21. Galère werkt (met derden) ten oosten van Luik aan de zes kilometer lange Soumagnetunnel, deel uitmakend van de hogesnelheidslijn tussen Brussel en Keulen. 23. In Salzbergen realiseerde Wayss & Freytag Ingenieurbau een thermische afvalbehandelingsinstallatie voor de opwekking van stroom en procesdampen, noodzakelijk voor de raffinage van (smeer)oliën door opdrachtgever SRS (Schmierstoffraffinerie Salzbergen).

22. In 2004 verwierf De Ruiter Boringen en Bemalingen (deel uitmakend van BAM Infratechniek) het 75ste contract voor de aanleg van warmte/koudeopslag. De Ruiter heeft het rekenmodel DEEM (Duurzame Energie Exploitatie Model) ontwikkeld om te becijferen of een warmte/koude-opslagsysteem bij een utiliteitsof woningbouwproject economisch haalbaar is.

73

Bovendien is ook het eerste ECI-contract voor spoorbouw toegekend aan Nuttall. Het betreft de heropening van de railverbinding tussen Stirling en Kincardine in Schotland. Een omvangrijke nieuwe opdracht ten slotte, betreft de toekenning door Devon County Council van de rondweg om Barnstaple (gelegen aan de zuidwest-kust). Dit project omvat de aanleg van een grote, nieuwe brug over de rivier Taw. Nuttall neemt een uitgesproken pro-actieve houding aan waar het gaat om het terugdringen van ongevallen bij alle bedrijfsactiviteiten. In dat kader is ook een grootscheepse veiligheidscampagne gestart met als thema ‘Don’t walk by’. Deze campagne benadrukt het belang van persoonlijke verantwoordelijkheid en streeft op langere termijn naar gedragsverandering. De bedrijfssystemen en -processen zijn door een onafhankelijke instantie getoetst aan de hand van de Highways Agency’s Capability Assessment Toolkit (CAT). Nuttall’s beoordeling geldt als een van de hoogst behaalde in de bouwsector. De uitzonderlijke positie die Nuttall in het Verenigd Koninkrijk bekleedt, is in het verslagjaar onderschreven door de toekenning van de prestigieuze onderscheiding ‘Civiel Aannemer van het Jaar’. De Groep neemt met Wayss & Freytag Ingenieurbau een vooraanstaande positie in op de Duitse inframarkt. De werkmaatschappij geniet een goede reputatie op het gebied van geboorde tunnels. Dit maakt Wayss & Freytag Ingenieurbau een veelgevraagd joint-venturepartner, ook voor projecten buiten Duitsland, waarbij veelvuldig wordt samengewerkt met lokale zusterbedrijven. Wayss & Freytag Ingenieurbau heeft 2004 afgesloten met een negatief resultaat. De werkvoorraad lag aan het eind van het jaar op een hoog niveau, aangezien Wayss & Freytag Ingenieurbau erin is geslaagd enkele grote tunnel-

Ascon Contractors is een van de grootste en meest succesvolle bouwondernemingen van Ierland. De werkmaatschappij opereert onder de naam Ascon in de inframarkt en is daarin marktleider. Onder de naam Rohcon worden utiliteitsbouwprojecten tot stand gebracht. Dochteronderneming Logan Earthmoving beschikt over het grootste materieelpark van Ierland. In 2004 is een nieuwe dochteronderneming opgezet, Ascon Property Developments Ltd (APDL) geheten, om structuur te geven aan initiatieven op het gebied van projectontwikkeling. De omzet is in 2004 toegenomen. Ascon Contractors behaalde in 2004 een uitstekend resultaat. Omvangrijke (combinatie)werken in uitvoering betreffen de westelijke rondweg om Dundalk (een pps-project), de zuidoostelijke snelweg M50 bij Dublin en het project op de luchthaven van Cork, waar Rohcon verantwoordelijk is voor de bouw van het nieuwe terminalcomplex en parkeergarage en Ascon alle infrastructurele aanpassingen uitvoert.


23

opdrachten te verwerven. Met de Waalse zusteronderneming Galère is opdracht verworven voor de Grouft-tunnel in Luxemburg. Vrijwel gelijktijdig werd eveneens in combinatie opdracht ontvangen voor de aanleg van een tunnel voor de uitbreiding van de U-Bahn in München. Het betreft de aanleg van twee enkelsporige tunnels met een lengte van elk 1,2 kilometer, alsmede de bouw van de stations Moosach en Leipziger Strasse. In Nederland is Wayss & Freytag Ingenieurbau betrokken bij de door BAM Civiel en een derde partij te realiseren Hubertustunnel in Den Haag. In april 2004 is Wayss & Freytag Ingenieurbau gestart met de uitbreiding van het kanaal Havel-Oder Wasserstraße, dat een verbinding vormt tussen Berlijn en Stettin. In dezelfde maand zijn de bouwwerkzaamheden van start gegaan voor het aanvullende opslaggebouw voor de energiecentrale van Krümmel. In joint venture met onder meer Nuttall zijn de twee geboorde tunnels voltooid in het traject van de hogesnelheidslijn tussen de Kanaaltunnel en Londen. De tunnels – met een lengte van 5.300 meter en een interne diameter van 7,15 meter – zijn in september opgeleverd. In september is gestart met de bouw van de verwerkingslijnen 3 en 4 voor de afvalverbrandingsinstallatie Rothensee nabij Magdeburg. Medio 2004 is Wayss & Freytag Ingenieurbau gestart met het boren van de 5,4 kilometer lange Smart-tunnel (Stormwater management and road tunnel; aanneemsom € 83 miljoen) in Kuala Lumpur. In december was het traject van de eerste sectie gereed. In Wenen is in combinatie gestart met verlenging van de metrolijn U2.

24. John Martin – dochteronderneming van Nuttall – verving 117 oplegpunten van het 1.500 meter lange Thelwall-viaduct, dat de snelweg M6 nabij Manchester over de rivier Mersey voert. De opleggingen maken het onder meer mogelijk dat het brugdek vrij kan uitzetten en krimpen als gevolg van temperatuurwisselingen. Vanwege de afgelegen locatie was het veiligheidsrisico aanzienlijk. De extra veiligheidsinspanningen resulteerden in meer dan 400.000 veilige manuren, een gouden veiligheidsonderscheiding (Rospa) en verhoogde productiviteit. De aanpak wordt nu als ‘best practice’ tevens bij de uitvoering van andere projecten gehanteerd.

Jaarrapport 2004

74

In Cork is gedurende het verslagjaar de renovatie van het gerechtsgebouw afgerond. Ook het Tower Castleknock Hotel & Country Club in Dublin (144 kamers) is gereedgekomen. Het door Ascon aangelegde wegvak N11 Glen of the Downs is medio 2004 opengesteld voor het verkeer tussen Dublin en Wicklow in het zuiden. Ook heeft Ascon – in combinatie – de eerste fase opgeleverd van het Castlelake Residential and Commercial Complex, nabij Cork. Het betreft woningen en commerciële ruimten in eigen ontwikkeling. Het Nationale Ontwikkelings Plan van Ierland heeft de uitvoering van een aantal pps-projecten gedefinieerd. Ascon maakt deel uit van de Celtic Roads Group (CRG), die momenteel werkt aan de bovengenoemde Dundalk Western By-pass. Ascon is betrokken bij vier andere infrastructurele pps-projecten, die zich in verschillende stadia van voorbereiding bevinden. Ascon en Rohcon hebben zich gezamenlijk (en in combinatie met een derde partij) geprekwalificeerd voor de totstandkoming van Greystones Marina, een pps-project dat voorziet in de herontwikkeling van de Greystones-haven in Wicklow. Flatiron Construction is de Amerikaanse werkmaatschappij van Koninklijke BAM Groep, die actief is in de infrasector. De onderneming is gespecialiseerd in ontwerp en bouw van infrastructurele projecten, zoals bruggen, snelwegen en spoorverbindingen. Flatiron kan zich rekenen tot de vijf grootste bruggenbouwers van de Verenigde Staten. De activiteiten van Flatiron waren in 2004, evenals in het daaraan voorafgaande jaar, goed winstgevend. Hoewel de omzet ten opzichte van 2003 enigszins is afgenomen, is de winstmarge gehandhaafd. Vroeg in het verslagjaar was Flatiron succesvol bij de afwikkeling van enkele omvangrijke claims voor projecten in Boston, Arecibo en Puerto Rico. Hierdoor – alsook door de afronding van de desinvestering van Misener (2003) – is de liquiditeitspositie verbeterd. Als partner in de bouwcombinatie (27,5 procent) heeft Flatiron uitstekende voortgang geboekt bij de aanleg van de 2,1 kilometer lange ‘skyway’ in de Oakland Bay, Californië. Het project was aan het eind van het verslagjaar voor circa 60 procent gereed. Deze oeververbinding – aanneemsom € 870 miljoen – biedt tweemaal vijf rijstroken en zal naar verwachting begin 2006 gereed zijn. De bouw (in combinatie) van de Cooper River Bridge in Charleston, South Carolina, met een aanneemsom van meer dan € 435 miljoen (waarvan 40 procent voor Flatiron) verkeert in de afrondende fase, na een zeer krap bouwschema gedurende geheel 2004. Naar verwachting

24

25. In combinatie werkt Flatiron in Oakland Bay aan een nieuwe oeververbinding tussen San Francisco en Oakland. Het contract betreft de 2,1 kilometer lange skyway.

25

75 Koninklijke BAM Groep nv

kan de brug – de langste tuibrug van de Verenigde Staten, uitgevoerd als ‘design & construct’-contract – in mei 2005 officieel worden geopend. Gedurende 2004 konden diverse grotere infrastructurele projecten in Californië worden verworven, waardoor 2005 met een werkvoorraad van goede kwaliteit kon worden gestart. In combinatie is Flatiron begonnen met de aanleg van een spoorverbinding (ruim € 165 miljoen), alsmede met verbreding van een autosnelweg nabij San Diego, eveneens ter waarde van meer dan € 165 miljoen. Nabij San Francisco zijn verscheidene projecten voor verbetering van het snelwegennet verworven. De openbare aanbestedingsmarkt was gedurende 2004 goed, waardoor de werkmaatschappij gelegenheid had projecten te verwerven in Oregon, British Columbia in Canada, Florida, North Carolina en Colorado. Koninklijke BAM Groep realiseert onder de vlag van werkmaatschappij Interbeton ook buiten West-Europa civiele projecten. De omzet is in 2004 enigszins toegenomen met een bevredigend operationeel resultaat. Interbeton telt ruim 1.500 medewerkers, die circa twintig projecten in uitvoering hebben. Het betreft voornamelijk design-andconstruct waterbouwprojecten en utiliteitsbouw. Interbeton beschikt over vier dochterondernemingen, die actief zijn in de landen waar de werkmaatschappij op continue basis projecten verwerft: Higgs & Hill Dubai, PT Decorient Indonesia, Interbeton bv Libya branch en Interbeton bv Ghana Accra office. De onderneming houdt strikt de hand aan strenge risicomanagementprocedures en kent in samenhang daarmee een selectief aannemingsbeleid. Met name de activiteiten in het Midden- Oosten zijn in het verslagjaar verder toegenomen. In Abu Dhabi heeft Interbeton in combinatie het

prestigieuze Conference Palace Hotel opgeleverd. In Oman is Interbeton verantwoordelijk voor de aanleg van overslagfaciliteiten voor vloeibaar aardgas (QNLG Train 3). In Dubai heeft dochteronderneming Higgs & Hill in combinatie opdracht verworven de 237 meter hoge woon- en kantoortoren Park Place in opdracht van H.E. Humaid Bin Drai, alsook voor de bouw van een meubelwarenhuis en een hypermarket. Interbeton is sinds begin jaren zeventig met dochteronderneming Decorient actief op de Indonesische bouwmarkt. In het verslagjaar is Decorient gestart met de bouw van een frisdrankfabriek en met de verbouwing van de ambassades van Nederland, Australië en Egypte. Interbeton is vanouds actief in diverse landen op het Afrikaanse continent. In Libië concentreerde het werk zich op onderhouds- en renovatiewerken voor de olieindustrie. Op de internationale luchthaven van Dar es Salaam, Tanzania is Interbeton gestart met de renovatie van de start- en landingsbaan en de platforms. De werkzaamheden aan de haven van Tema in Ghana worden in 2005 afgerond. Het havenproject in Durban, Zuid-Afrika, is in 2004 opgeleverd aan National Port Authority.

BAM Techniek droeg (in combinatie) zorg voor alle elektrotechnische installaties in het Souterrain (Haagse tramtunnel), zoals reizigersinformatiesystemen, licht en kracht, energieverdeling, brandmelding en parkeersystemen.

Techniek 77

BAM Techniek is een multidisciplinaire technische dienstverlener die behoort tot de gespecialiseerde ondernemingen die in Nederland actief zijn op het gebied van technische installaties, technisch beheer, energiesystemen, alsmede cleanrooms en laboratoria. De goede marktpositie steunt mede op een decentrale organisatiestructuur en een wijdvertakt netwerk van vestigingen, verspreid over Nederland. De werkmaatschappij kent naast een centrale organisatie in Bunnik dertien vestigingen en drie gespecialiseerde business units, BAM Energy Systems, Beckmann Kamphuis en Interflow. Bij BAM Techniek zijn circa 1.390 medewerkers in dienst. De vestigingen realiseren projecten voor zowel nieuwbouw als renovatie in de marktsectoren utiliteitsbouw, industrie, infra en woningbouw.

Technische installaties BAM Techniek richt zich op dienstverlening binnen het marktsegment technische installaties. De vestigingen zijn gespecialiseerd in de aanleg en het onderhoud van alle gebouwgebonden installaties in de disciplines elektrotechniek, tele- en data-installaties, werktuigbouwkunde, beveiliging, industriële en technische automatisering, informatie- en communicatietechnologie. In 2004 heeft BAM Techniek wederom vele honderden grote en kleine installatiewerken tot stand gebracht. De werkmaatschappij realiseerde onder meer de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties bij de verbouwing van het theater De Meerpaal in Dronten. In Amsterdam is de complete vervanging van de brandmeldinstallatie bij het Academisch Medisch Centrum (AMC) verzorgd. Bij de renovatie en nieuwbouw van Ziekenhuis Lievensberg in Bergen op Zoom realiseerde BAM Techniek de elektrotechnische installaties. Ziekenhuis Lievensberg behoort met meer dan 360 bedden tot de middelgrote algemene ziekenhuizen in Nederland.

In opdracht van het waterleidingbedrijf Vitens te Leeuwarden realiseerde BAM Techniek de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties voor het modernste waterlaboratorium in Europa. Dit laboratorium is ingericht door dochteronderneming Interflow. In Amsterdam realiseerde BAM Techniek in samenwerking met zusteronderneming Pennings het kantorencomplex Plaza Arena. BAM Techniek was verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige installaties van de gebouwen Jupiter, Apollo, Minerva en Mercurius, totaal 53.000 m2 kantoorruimte, verdeeld over twee blokken van twee gebouwen. BAM Techniek was tevens verantwoordelijk voor de ontwikkeling en realisering van de werktuigbouwkundige installaties bij de nieuwbouw van het woonthemacentrum Ekeris in Veenendaal. Dit project omvat 18.000 m2 woonwinkel, verdeeld over drie verdiepingen, waar ruim 35 woonconcepten worden gepresenteerd. Als deelnemer in een vennootschap onder firma met zusterbedrijven realiseerde BAM Techniek ontwerp en installatie van de technische voorzieningen voor de vierde huisvuilcentrale N-H te Alkmaar.


BAM Techniek heeft in 2004 een omzet gerealiseerd van € 193 miljoen (2003: € 201 miljoen). De omzet ligt circa 4 procent onder die van het recordjaar 2003, toen enkele zeer grote utiliteitsbouwwerken in uitvoering waren. Het resultaat voor mededingingsboete bedraagt € 8,2 miljoen, een daling van 17 procent in vergelijking met het voorafgaande jaar (2003: € 9,9 miljoen). De winstmarge bedraagt 4,2 procent (2003: 4,9 procent). Ultimo 2004 bedroeg de orderportefeuille 142 miljoen.

In het verslagjaar is in Den Haag het Souterrain (Haagse tramtunnel) in gebruik genomen. BAM Techniek verzorgde hier in combinatie alle elektrotechnische en tunneltechnische installaties. In Enschede realiseerde BAM Techniek de meest moderne, efficiënte en milieuvriendelijke brouwerij ter wereld. Deze nieuwe brouwerij van

Klimaatbeheersing in woningen wordt steeds belangrijker. In Zutphen heeft BAM Techniek bij 111 grondgebonden woningen een systeem verzorgd voor behaaglijke, duurzame lagetemperatuurverwarming in de winter en -koeling in de zomer. Het door BAM Energy Systems ontworpen systeem omvat aquifer, individuele warmtepompen en een lagetemperatuurafgiftesysteem. Het garandeert comfortabele en hygiënische verwarming tijdens het stookseizoen en aangename koelte in het zomerseizoen. De bewoners zijn uitermate tevreden over het comfort en leveren tevens een aanzienlijke bijdrage aan de reductie van CO2-uitstoot (broeikaseffect).

78

26

27

28 Grolsch heeft een productiecapaciteit van 3,2 miljoen hectoliter per jaar, met mogelijkheden voor uitbreiding van de capaciteit tot zes miljoen hectoliter. BAM Techniek heeft in samenwerking met regionale firma’s alle gebouwgebonden elektrotechnische installaties geleverd, inclusief de middenspanningsinstallaties. Daarnaast heeft BAM Techniek de verantwoordelijkheid voor de procesautomatisering van een deel van de procesinstallaties op zich genomen.

Dagelijks arriveren vele bezoekers (te voet, met de fiets en de auto) bij Universitair Medisch Centrum in Utrecht. Vorst en sneeuwval vertragen de verkeersstromen en kunnen gevaarlijke situaties opleveren. Elektrische wegdekverwarming verkleint deze risico’s, maar verbruikt ook veel energie. BAM Techniek heeft in samenwerking met BAM Infra de wegdekverwarming vervangen door een asfaltsysteem met slangen, gekoppeld aan de reeds aanwezige aquifer. De aquifer wordt ingezet om de gebouwen in de zomer te koelen door middel van het grondwater. De overtollige warmte wordt in het winterseizoen benut om het wegdek sneeuw- en ijsvrij te houden. Het slangensysteem in het asfalt is bovendien gevuld met milieuvriendelijk ‘bietensap’, dat dienst doet als antivries.

26. BAM Techniek was verantwoordelijk voor de technische installaties in zwembad de Hoornse Vaart in Alkmaar. BAM Utiliteitsbouw realiseerde het nieuwe overdekte zwembad, alsook de renovatie van het buitenbad. 27. BAM Techniek realiseerde voor waterleidingbedrijf Vitens te Leeuwarden de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties in het grootste waterlaboratorium van Europa. De laboratoria zijn ingericht door dochteronderneming Interflow. Het project werd in samenwerking met BAM Utiliteitsbouw gerealiseerd. 28. BAM Techniek was betrokken bij de industriële automatisering en de gebouwgebonden installaties voor de nieuwe brouwerij van Grolsch in Enschede.

29. Langs rijksweg A50 bij Apeldoorn plaatste BAM Techniek drie lichtmasten, voorzien van windturbines. De opstelling maakt deel uit van het proefproject Energiek Wegdek.

79

29

BAM Energy Systems heeft een belangrijke rol gespeeld bij het afsluiten van het contract voor energielevering aan de kantoren van Koninklijke BAM Groep in Nederland. In Utrecht werd in samenwerking met BAM Infra een energiezuinige en milieuvriendelijke wegdekverwarming gerealiseerd voor het Universitair Medisch Centrum.

Cleanrooms en laboratoria

Technisch beheer Het bedrijfsonderdeel Technisch beheer biedt diensten op het gebied van multidisciplinair beheer van installaties. Deze werkzaamheden worden meestal uitgevoerd op contractbasis. BAM Techniek draagt voor opdrachtgevers de zorg en verantwoordelijkheid voor het optimaal functioneren van hun technische installaties, 24 uur per dag. Het betreft opdrachtgevers in alle segmenten, van woningbouwcoöperaties tot investeringsmaatschappijen en van kantoren tot zorginstellingen. In het verslagjaar zijn onderhoudscontracten gesloten voor het multidisciplinair onderhoud van het World Trade Center te Amsterdam en voor het eveneens in Amsterdam gelegen kantorencomplex Plaza Arena.

Energiesystemen BAM Techniek heeft de kennis en ervaring met betrekking tot energiesystemen samengebracht in het kenniscentrum BAM Energy Systems. De activiteiten betreffen vooral het ontwerpen en ontwikkelen van duurzame systemen, zoals aardwarmte, warmtepompen, photovoltage-cellen, monitoring, windturbines, lagetemperatuurverwarming en -koeling, energie-opslag, WKK (warmtekracht-koppeling), zonne-energie en dergelijke. In 2004 is BAM Techniek gestart met een nieuwe vorm van dienstverlening. In het kader van ‘energiemanagement’ meet en registreert BAM Techniek het energieverbruik van opdrachtgevers. Aan de hand van dit onderzoek doet BAM Techniek voorstellen voor energiebesparing. Ook wordt opdrachtgevers ondersteuning bij energie-inkoop geboden.

BAM Techniek opereert onder de naam Interflow in de markt voor cleanrooms, operatiekamers en laboratoriuminrichtingen. Daarnaast fabriceert Interflow in de eigen productiefaciliteit een breed scala aan zogenoemde ‘laminar airflow units’. In 2004 heeft Interflow, op basis van industrieel, flexibel en demontabel bouwen, een concept ontwikkeld voor prefabricage van operatiekamers. Dit unieke, in eigen beheer ontwikkelde, concept stelt Interflow in staat binnen zeven dagen een operatiekamer te realiseren. In het verslagjaar heeft Interflow, op basis van dit concept, opdracht verworven voor de bouw van zes operatiekamers voor het Lievensberg Ziekenhuis te Bergen op Zoom.

26

Voor het nieuwe hoofdkantoor van Shell International Exploration and Production (SIEP) te Rijswijk was Tebodin verantwoordelijk voor het constructieve en elektrotechnische ontwerp, projectmanagement en bouwtoezicht. Tevens bracht Tebodin expertise in op het terrein van veiligheid, gezondheid en milieu.

Consultancy en engineering 81

Tebodin, Consultants & Engineers is een onafhankelijk, multidisciplinair adviesbureau, dat wereldwijd actief is. De omzet van Tebodin lag in 2004 met € 143 miljoen op een lager niveau dan in 2003 (€ 165 miljoen). Het resultaat is met 20 procent toegenomen tot € 10,2 miljoen (2003: € 8,5 miljoen). Dit komt neer op een marge van 7,1 procent (2003: 5,2 procent). Tebodin beschikte ultimo 2004 over een orderportefeuille van € 56 miljoen.

30

Tebodin realiseert circa 20 procent van de projecten voor opdrachtgevers in de sectoren (fijn)chemie en farmacie, 25 procent in de sector infrastructuur en gebouwen, alsook 25 procent in de sector olie en gas. De sector voedingsindustrie en consumentengoederen vertegenwoordigt ongeveer 20 procent van de omzetportefeuille. De resterende 10 procent omvat diverse projecten, bijvoorbeeld voor de Europese Unie en de Wereldbank. Tebodin beschikt over circa veertig vestigingen met een goede spreiding in Europa, het Midden-Oosten en Azië. De onderneming telt ongeveer 2.000 medewerkers. Het kantorennetwerk is van wezenlijk belang om internationaal opererende opdrachtgevers – de ‘global clients’ – optimaal van dienst te kunnen zijn. Een toenemend aantal van deze opdrachtgevers wenst het aantal zakenpartners te beperken en geeft de voorkeur aan één aanspreekpunt met lokale aanwezigheid voor de realisering van hun internationale investeringsprogramma’s. Met een aantal van deze global clients, zoals Shell, liepen al dergelijke contracten; voor andere, zoals Numico en Campina, werden in 2004 ‘multi-projects’-contracten gesloten. De joint venture met het Amerikaanse ingenieursbureau Lockwood Greene, die in december 2003 vanwege de overname van Lockwood Greene door CH2MHill werd beëindigd, is in het verslagjaar omgezet naar een ‘Global Alliance Agreement’ tussen de beide partijen. Samen met Lockwood Greene kan Tebodin ook opdrachtgevers van dienst zijn in landen waar Tebodin geen kantoren heeft, zoals in Noord-Amerika. Het samenwerkingsverband heeft al enkele projecten succesvol uitgevoerd; in de Verenigde Staten voor DSM en in China voor BMW. Door het beëindigen van de joint venture met Lockwood Greene kwam in het verslagjaar een einde aan de aanwezigheid van Tebodin in China. Dit was echter van korte duur. In juli is Tebodin Asia Pacific opgericht, een joint venture met het Chinese bureau SMEIC (Shanghai Mechanical and Electrical Installation Company). Tebodin Asia Pacific is gevestigd in Shanghai en biedt opdrachtgevers lokale kennis gecombineerd met internationale expertise. Eind 2004 werd de eerste grote opdracht verworven: een

31

30. Tebodin Middle East was nauw betrokken bij het Inter Refineries Pipelines project om een netwerk van pijpleidingen te realiseren tussen raffinaderijen van Takreer (een werkmaatschappij van Abu Dhabi National Oil Corporation) in Abu Dhabi en Ruwais. Tebodin trad op als project management consultant, verantwoordelijk voor de selectie van de diverse aannemers en de directievoering. 31. In Shenyang, China, was Tebodin in combinatie betrokken bij de bouw van een fabriek voor BMW’s uit de 3- en 5-serie.

Jaarrapport 2004

82

lump-sum turnkey contract voor Boehringer Ingelheim, producent van farmaceutische producten. In de Nederlandse markt, waar Tebodin nog altijd meer dan de helft van de totale omzet behaalt, zijn goede resultaten geboekt, ondanks matige economische omstandigheden. De marktpenetratie groeide door de relatie met bestaande klanten beter te benutten. Op die manier is een groot aantal, veelal kleinere projecten verworven. Tevens zijn ook diverse grote projecten gestart voor klanten als DSM, Nedalco, Oiltanking, Kerr-McGee, Purac, Akzo Diosynth en Campina, die een goede aanvulling vormen op de lopende langetermijncontracten, zoals die bestaan met NAM en EdeA. De samenwerking op projectbasis met andere werkmaatschappijen van Koninklijke BAM Groep (voor Infraspeed en AEB) heeft zich in alle regio’s positief ontwikkeld en biedt met het oog op publiekprivate samenwerkingsprojecten goede perspectieven. De resultaten van de kantoren buiten Nederland waren wisselend. Bijzonder goede resultaten zijn behaald in Tsjechië en Rusland. In Tsjechië werden onder meer projecten in de consumentenelektronica, automobielsector en voedingsindustrie verworven voor diverse grote opdrachtgevers zoals Numico, het Spaanse VIZA Automoción en het Taiwanese ASUSTeK. Om laatstgenoemde opdrachtgever van dienst te kunnen zijn heeft Tebodin een nieuw kantoor in Ostrava, Tsjechië, geopend. In Rusland werden, na een ingrijpende reorganisatie in het begin van het verslagjaar, al vanaf maart weer goede resultaten behaald in nieuwe projecten voor klanten als Pfleiderer, Dow en JTI, waardoor het jaar positief werd afgesloten. In Rusland is grote behoefte aan Westerse kennis. Terwijl veel productiefaciliteiten vanuit WestEuropa naar Oost-Europa verhuizen, is in Rusland ook sprake van een sterk groeiende thuismarkt. In Duitsland en Polen waren de resultaten van Tebodin teleurstellend. In Duitsland werden, na enige bijzonder positieve jaren, in 2004 te weinig opdrachten verworven. In 2005 wordt een herstel verwacht. Na de reorganisatie in Polen aan het eind van 2004 zijn de verwachtingen daar voor 2005 weer goed. De activiteiten van Tebodin in het Midden-Oosten concentreren zich in Abu Dhabi, Dubai, Bahrein, Oman en Qatar, waar de onderneming langjarige relaties onderhoudt met opdrachtgevers in de olie- en gasindustrie, alsook betrokken is bij waterdistributieprojecten, fabrieksbouw en infrastructurele projecten. Tebodin Middle East groeit sneller dan verwacht en met uitstekend resultaat; het aantal medewerkers is in tien jaar tijd gegroeid van 80 naar 475. In de regio zijn goede mogelijkheden voor verdere groei.

33

32. Voor voedingsmiddelenproducent Koninklijke Numico N.V. was Tebodin betrokken bij de renovatie en uitbreiding van drie productielocaties in Polen, Tsjechië en Portugal.

Jaarrekening 2004


Geconsolideerde balans per 31 december 2004 (vóór winstbestemming; x € 1.000)

Jaarrapport 2004

84

Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa

31 december 2004

31 december 2003

%

%

506.128 376.742 459.968

534.122 378.175 389.744 1.342.838 105

Vlottende activa Werken in uitvoering - derden Werken in uitvoering - eigen rekening Voorraden Vorderingen Liquide middelen

Vlottende passiva Kortlopende schulden

(723.400) 489.874 23.061 1.389.312 707.265 1.886.112

(696.498) 493.004 23.456 1.415.338 586.060 1.821.360

(1.944.035)

(1.985.735)

Werkkapitaal

(57.923)

Uitkomst activa min kortlopende schulden Langlopende schulden Achtergestelde leningen Overige langlopende schulden

(5)

(164.375) (14)

1.284.915 100

80.050 293.279

1.137.666 100

121.350 219.631

Voorzieningen Eigen vermogen Aandeel van derden Groepsvermogen

1.302.041 114

373.329

29

340.981

31

403.629

31

353.819

31

442.866

38

506.013 1.944

441.053 1.813 507.957

40

1.284.915 100 Garantievermogen


627.363

Raad van commissarissen: G-J. Kramer R.J.N. Abrahamsen A. Baar J.A. Dekker H. van Rompuy W.K. Wiechers

Raad van bestuur: W. van Vonno A.J.D. Franklin J.A.P. van Oosten J. Ruis N.J. de Vries

1.137.666 100 584.435

Geconsolideerde winsten verliesrekening over 2004 (x € 1.000)

85

Bedrijfslasten Kosten van gronden hulpstoffen Kosten van uitbesteed werk en andere externe kosten Lonen en salarissen Sociale lasten en pensioenlasten Afschrijving immateriële vaste activa Waardevermindering immateriële vaste activa Afschrijvingen materiële vaste activa Waardevermindering materiële vaste activa Overige bedrijfskosten Mededingingsboete

2003

7.468.422

7.770.462

(1.176.952)

(1.187.572)

(4.101.542) (1.178.081) (305.954) (29.143) (96) (84.502) (954) (416.896) (40.000)

(3.895.396) (1.264.940) (342.669) (32.656) (2.700) (134.061) – (737.847) (27.451) (7.334.120)

(7.625.292)

Bedrijfsresultaat Rentebaten en -lasten Resultaat uit deelnemingen

134.302 (23.179) (149)

145.170 (31.588) (1.009)

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening vóór belastingen Belastingen

110.974 (54.497)

112.573 (55.662)

56.477

56.911

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening ná belastingen Aandeel derden in resultaten groepsmaatschappijen Nettoresultaat Winst per aandeel (x € 1)



(471)

(928)

56.006

55.983

2,37

2,59



Bedrijfsopbrengsten

2004

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2004 (x € 1.000)

Jaarrapport 2004

86

2004 Nettoresultaat boekjaar Afschrijvingen/waardevermindering immateriële vaste activa Afschrijvingen/waardevermindering materiële vaste activa Mutaties voorzieningen Mutaties werkkapitaal exclusief liquide middelen

2003

56.006 29.239 85.456 49.810 25.212

55.983 35.356 134.061 (49.342) (25.119)

245.723

150.939

Investeringen in groepsmaatschappijen Investeringen in materiële vaste activa Investeringen in immateriële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in immateriële vaste activa Desinvestering in materiële vaste activa als gevolg van het uit consolidatie nemen van dochtermaatschappij Toename pps-vorderingen in financiële vaste activa Afname/(toename) overige financiële vaste activa Investering in financiële vaste activa als gevolg van investeringen in overige deelnemingen Mutatie aandeel derden

(1.232) (119.405) (1.383) 34.988 –

(4.807) (106.284) (17.019) 20.292 77.798

– (78.484) 9.392

512.379 (48.426) (4.891)

(6.435) 131

(134.906) (667)

Netto-kasstroom wegens investeringsactiviteiten

(162.428)

293.469

40.069 – 118.838 – (43.587) (26.555)

– (500.000) 75.924 100.000 (107.206) 6.928

– (10.241) (40.614)

(75.672) (20.787) (22.280)

37.910

(543.093)

Netto-kasstroom in boekjaar

121.205

(98.685)

Beginstand liquide middelen Toename/(afname)

586.060 121.205

684.745 (98.685)

Eindstand liquide middelen

707.265

586.060

Waarvan in bouwcombinaties en andere samenwerkingsverbanden

307.427

288.237

Netto-kasstroom uit operationele bedrijfsactiviteiten

Netto-opbrengst plaatsing nieuwe aandelen Aflossing overbruggingskredieten Nieuwe langlopende leningen Nieuwe achtergestelde lening Aflossing langlopende schulden Aflossing/(opname) kredietinstellingen in rekening-courant Mutaties in langlopende schulden als gevolg van in/(uit) consolidatie nemen van minderheidsdeelnemingen Overige mutaties, waaronder koersverschillen Betaald dividend Netto-kasstroom uit financieringsactiviteiten

Toelichting op de geconsolideerde balans en de geconsolideerde winsten verliesrekening

87

Consolidatie Koninklijke BAM Groep staat aan het hoofd van de Groep. De financiële gegevens van Koninklijke BAM Groep zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. Geconsolideerd worden vennootschappen waarmee Koninklijke BAM Groep een organisatorische en economische eenheid vormt en waarover Koninklijke BAM Groep overwegende zeggenschap heeft (door het bezit van aandelen of andere wijze). Tevens worden vennootschappen waarin Koninklijke BAM Groep gemeenschappelijke zeggenschap heeft, zoals vennootschappen onder firma, proportioneel geconsolideerd. Dit geldt eveneens voor een belangrijk deel van de deelnemingen in rechtspersonen, waarin het belang van Koninklijke BAM Groep 50 procent of minder van het geplaatste aandelenkapitaal is. Voor het overige deel, daar waar geen sprake is van proportionele consolidatie, zijn deze deelnemingen in de geconsolideerde balans opgenomen onder financiële vaste activa. Het moment van consolidatie, dan wel deconsolidatie, wordt bepaald door het verkrijgen, respectievelijk verliezen, van zeggenschap. Transacties tussen de tot de Groep behorende vennootschappen zijn ‘at arm’s length’ bepaald en evenals de onderlinge verhoudingen worden deze (proportioneel) geëlimineerd.

Wijzigingen in de samenstelling van de Groep Acquisities en desinvesteringen door Koninklijke BAM Groep in 2004 Op 19 november 2004 heeft Koninklijke BAM Groep met Rijndijk Groep bv te Eindhoven overeenstemming bereikt over de overdracht van BAM Steel Structures bv te Schiedam. De omzet en het resultaat tot en met 18 november 2004 zijn opgenomen in de geconsolideerde winsten verliesrekening. Medio 2004 hebben Tebodin en het Chinese bedrijf SMEIC het bedrijf Tebodin Asia Pacific te Shanghai opgericht. Deze 50 procent-joint venture wordt met ingang van 1 juli 2004 proportioneel geconsolideerd. Per 1 januari 2004 heeft Tebodin het aandeel in het Poolse ingenieursbureau SAP-Projekt vergroot van 51 procent naar 80 procent. SAP-Projekt werd reeds voor 100 procent geconsolideerd. Op 12 november 2004 heeft Koninklijke BAM Groep nv de tweede tranche van 50 procent van de aandelen in Van den Bruele Kaufman bv te Utrecht verworven. Vanaf deze datum wordt Van den Bruele Kaufman bv voor 100 procent geconsolideerd (tot 12 november voor 50 procent).


Grondslagen voor de consolidatie, de waardering en de bepaling van het resultaat

Jaarrapport 2004

88

Omrekening van vreemde valuta Activa en passiva van groepsmaatschappijen in niet-eurolanden worden omgerekend tegen de per balansdatum geldende koersen. De posten van de winsten verliesrekening van deze ondernemingen worden omgerekend tegen de gemiddelde koers in het verslagjaar. Het verschil tussen omrekening van het resultaat in de winsten verliesrekening tegen de gemiddelde koers en de omrekening van het resultaat tegen koers per balansdatum wordt rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. De koersverschillen uit de omrekening van het aan deze ondernemingen ter beschikking gestelde vermogen en daarmee gelijk te stellen leningen worden rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. Vorderingen en schulden in vreemde valuta worden omgerekend tegen de op balansdatum geldende koersen of – indien is gebruikgemaakt van financiële instrumenten – tegen de oorspronkelijke termijnkoers, indien voor valutaposities dekkingstransacties zijn afgesloten. De hierbij ontstane koersverschillen worden verantwoord in de winsten verliesrekening.

Omrekeningskoersen per 31 december 2004 De valutakoersen in euro’s van de belangrijkste vreemde valuta betreffen:

1 USD 1 GBP

Contante koers per balansdatum 0,732923 1,411433

Gemiddelde koers in 2004 0,804771 1,469249

Wijzigingen in de schattingen, presentatie, rubricering en rangschikking In 2004 zijn geen wijzigingen in de grondslagen doorgevoerd.

Waardering De waarderingsgrondslag voor goodwill is historische kostprijs, verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de geschatte economische levensduur of lagere bedrijfswaarde. Hieruit kunnen eventueel bijzondere waardeverminderingen resulteren. Hiertoe zal periodiek, dan wel indien daar aanleiding toe is, de boekwaarde van de betreffende activa worden getoetst aan de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstroom. Bij overname wordt goodwill bepaald als het verschil tussen de koopsom, inclusief bijkomende kosten, en de reële waarde van de betreffende activa en passiva. De waarderingsgrondslag voor materiële vaste activa is historische kostprijs, verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de geschatte economische levensduur of lagere bedrijfswaarde. Hiertoe zal periodiek, dan wel indien daartoe aanleiding is, de boekwaarde van de betreffende activa worden getoetst aan de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstroom. Als historische kostprijs wordt mede beschouwd de bij verwerving van aandelen in groepsmaatschappijen aan specifieke activa toegekende reële waarde. Deelnemingen in rechtspersonen, waarin het belang van Koninklijke BAM Groep 50 procent of minder van het geplaatste aandelenkapitaal is, zijn, voor zover zij niet proportioneel zijn geconsolideerd, opgenomen onder financiële vaste activa. De toegepaste waarderingsgrondslag is nettovermogenswaarde volgens Koninklijke BAM Groep-grondslagen, indien sprake is van invloed van betekenis. Bij deelnemingen waarin de vennootschap geen invloed van betekenis heeft, vindt waardering plaats op basis van kostprijs of lagere marktwaarde. Vorderingen op lange termijn worden opgenomen tegen nominale waarde, waar nodig onder aftrek van voorzieningen wegens oninbaarheid.

89

Werken in uitvoering voor derden worden gewaardeerd op directe kosten, verhoogd met opslagen ter dekking van algemene kosten. Op basis van de voortgang van de productie wordt een overeenkomstig deel van de naar rato verantwoorde winst geactiveerd. Bij een lagere verwachte opbrengstwaarde wordt een voorziening voor het verschil getroffen. Voorzieningen voor verliezen worden op de waardering in mindering gebracht, evenals de ingediende termijnen. Werken in uitvoering voor eigen rekening, inclusief grond en bouwrechten, worden gewaardeerd op basis van directe kosten, verhoogd met opslagen ter dekking van algemene kosten en interest. Aan projecten wordt winst toegerekend op basis van de voortgang van de productie en de gerealiseerde verkopen. Bij een lagere verwachte opbrengstwaarde wordt een voorziening voor het verschil getroffen. Voorzieningen voor verliezen worden op de waardering in mindering gebracht. Dit geldt eveneens voor specifieke, voor het betreffende project aangetrokken projectfinancieringen, evenals de ingediende termijnen. De voorraden worden gewaardeerd op historische kostprijs of lagere verwachte opbrengstwaarde, rekening houdend met een voorziening voor incourantheid. Hierbij wordt het first-in/first-out-systeem van waardering toegepast. De vorderingen op korte termijn worden gewaardeerd op nominale waarde, verminderd met voorzieningen wegens oninbaarheid. De voorziening voor latente vennootschapsbelasting heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen de bedrijfseconomische en fiscale waardering van activa en passiva. De voorziening is berekend tegen het geldende tarief op verwachte afwikkelingsdatum. Actieve latenties worden gewaardeerd voor zover realisatie hiervan voorzienbaar is. De voorziening voor pensioenen omvat de (backservice)verplichtingen ingevolge (vroeg)pensioenen VUT-regelingen. De pensioenverplichtingen worden actuarieel berekend; de VUT-verplichtingen nominaal. De voorziening voor garanties heeft betrekking op ingeschatte verplichtingen en lopende procedures ter zake van opgeleverde werken of verrichte leveringen. De toevoeging aan de voorziening is in principe gerelateerd aan de omzet. De kosten uit hoofde van garantieverplichtingen worden ten laste van deze voorziening gebracht. Periodiek vindt toetsing van de hoogte van de verplichting plaats aan de hand van de ingeschatte risico’s. De reorganisatievoorziening betreft de kosten samenhangend met in gang gezette reorganisaties. De berekening vindt plaats op basis van nominale waarde. Onder de overige voorzieningen zijn onder andere begrepen de ingeschatte verplichtingen uit hoofde van aan derden afgegeven huurgaranties en doorlopende huurverplichtingen. Het aandeel van derden in groepsmaatschappijen wordt gewaardeerd op nettovermogenswaarde volgens Koninklijke BAM Groep-grondslagen. Voor zover over balansposten niets is vermeld, vindt waardering plaats op nominale waarde.


Onder de financiële vaste activa worden tevens de contant gemaakte vorderingen uit hoofde van publiekprivate samenwerking (pps)-projecten verantwoord. Het kortlopende deel van deze vorderingen wordt verantwoord onder de vlottende activa. De hiermee samenhangende non-recourse financieringen worden onder de lang- respectievelijk kortlopende schulden opgenomen.

Jaarrapport 2004

90

Bepaling van het resultaat Bedrijfsopbrengsten en resultaat worden bepaald op basis van historische kostprijs. Bedrijfsopbrengsten vormen het saldo van de productie van enig jaar tegen opbrengstwaarde, inclusief aan werken in uitvoering toegerekende winsten en/of getroffen verliesvoorzieningen. Onder netto-omzet wordt verstaan de aan derden in rekening gebrachte bedragen van de in het jaarverslag opgeleverde werken. Winst op werken in uitvoering voor derden wordt genomen voor het gedeelte van de verwachte winst dat overeenkomt met het uitgevoerde deel van het werk. Winst op werken in uitvoering voor eigen rekening wordt genomen voor het gedeelte van de verwachte winst dat overeenkomt met het uitgevoerde deel van het werk, een en ander in relatie met de gerealiseerde verkopen. Voorzover deelnemingen niet worden geconsolideerd, wordt het aandeel in het nettoresultaat van deze deelnemingen afzonderlijk in de winsten verliesrekening getoond. Belastingen over de winst worden bepaald op basis van het bedrijfseconomisch resultaat, waarbij rekening wordt gehouden met permanente verschillen, alsmede met het fiscaal regime van het land waar het resultaat is gerealiseerd. Baten uit hoofde van verliescompensatie worden in aanmerking genomen zodra compensatie voorzienbaar is. Het aandeel van derden in de resultaten van de Groep wordt afzonderlijk opgenomen volgens Koninklijke BAM Groepgrondslagen.

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winsten verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in balansposten en posten van de winsten verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. De investeringen in groepsmaatschappijen betreffen de betaalde koopsommen onder aftrek van de liquide middelen van de betreffende groepsmaatschappijen. De mutatie in bankkredieten en koersverschillen worden separaat in het kasstroomoverzicht opgenomen.

91

Zoals toegelicht, worden vermogen en resultaat bepaald op basis van historische kostprijs. De actuele waarde van activa en passiva wijkt niet belangrijk af van de boekwaarde, behalve voor wat betreft bedrijfsgebouwen en -terreinen. De actuele waarde van deze activa is per balansdatum ten minste € 43 miljoen hoger dan de boekwaarde (2003: € 42 miljoen). Het eigen vermogen op basis van actuele waarde bedraagt hierdoor per balansdatum € 535 miljoen (2003: € 468 miljoen). Hierbij is rekening gehouden met de nominale waarde van de latente belastingverplichtingen over het waardeverschil. De afschrijvingen over bedrijfsgebouwen bedragen op basis van actuele waarde € 1,6 miljoen meer dan op basis van historische kostprijs. Als gevolg hiervan zou het nettoresultaat op basis van actuele waarde € 1 miljoen lager uitkomen (2003: € 1 miljoen).


Actuele waarde

Toelichting op de geconsolideerde balans (x € 1.000)

Jaarrapport 2004

92

Vaste activa 2004

2003

Immateriële vaste activa Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

576.720 (42.598)

646.897 (16.663)

Boekwaarde

534.122

630.234

Mutaties in de boekwaarde Investeringen Desinvesteringen Afschrijving Waardevermindering Koersverschillen

1.383 – (29.143) (96) (138)

17.019 (77.798) (32.656) (2.700) 23

Saldo mutaties

(27.994)

(96.112)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

577.924 (71.796)

576.720 (42.598)

Boekwaarde

506.128

534.122

De investeringen in het boekjaar betreffen hoofdzakelijk de uitbreiding van het belang in het Poolse ingenieursbureau SAP-Projekt door Tebodin van 51 procent naar 80 procent. De aankoop van het oorspronkelijk 51 procent-belang heeft in voorgaand boekjaar plaatsgevonden. In het boekjaar hebben geen desinvesteringen plaatsgevonden. De desinvestering in 2003 betreft de verwerking van de verkoop van BHD. De goodwill wordt lineair afgeschreven over een periode van maximaal twintig jaar. Op grond van een berekening van de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstroom van een groepsmaatschappij is een waardevermindering van € 0,1 miljoen geboekt.

93

Bedrijfsgebouwen en -terreinen

Materieel, machines en installaties

Andere vaste bedrijfsmiddelen

Totaal

Stand per 1 januari 2004 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

207.190 (46.376)

330.570 (186.096)

135.785 (62.898)

673.545 (295.370)

Boekwaarde

160.814

144.474

72.887

378.175

Mutaties in de boekwaarde Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Waardeverminderingen Koersverschillen

15.151 (16.781) (11.083) (124) (126)

80.711 (9.505) (49.813) (806) (270)

23.543 (8.702) (23.606) (24) 2

119.405 (34.988) (84.502) (954) (394)

Saldo mutaties

(12.963)

20.317

(8.787)

(1.433)

Stand per 31 december 2004 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

187.130 (39.279)

375.688 (210.897)

123.739 (59.639)

686.557 (309.815)

Boekwaarde

147.851

164.791

64.100

376.742

De afschrijvingen worden berekend tegen de volgende percentages per jaar: Bedrijfsterreinen (verbeteringen) Bedrijfsgebouwen Materieel aannemingsbedrijven Materieel in verhuur Machines en installaties Inventarissen Computers en software Transportmiddelen Woningen

10 tot 25% 3 tot 10% 12,5 tot 25% 12,5 tot 25% 15 tot 50% 10 tot 25% 10 tot 25% 25% 2%

Onder de materiële vaste activa zijn activa begrepen met een boekwaarde van circa € 9 miljoen (2003: € 10 miljoen), die zijn gefinancierd door middel van financial lease-overeenkomsten. De hiermee samenhangende verplichtingen zijn opgenomen onder de kort- en langlopende schulden. De activa betreffen hoofdzakelijk materieel, machines en installaties. De actuele waarde van de materiële vaste activa bedraagt ultimo 2004 circa € 420 miljoen (2003: € 420 miljoen).


Materiële vaste activa

Jaarrapport 2004

94

31 december 2004

31 december 2003

150.514 138 290.684 18.632 459.968

153.021 138 217.422 19.163 389.744

Financiële vaste activa Niet-geconsolideerde deelnemingen Leningen aan overige deelnemingen Pps-vorderingen Leningen en overige langlopende vorderingen

De niet-geconsolideerde deelnemingen zijn gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Het verloop van de niet-geconsolideerde deelnemingen, pps-vorderingen, leningen en langlopende vorderingen is als volgt:

Stand per 1 januari 2004 Nettovermogenswaarde/boekwaarde

Nietgeconsolideerde deelnemingen

Ppsvorderingen

Leningen en langlopende vorderingen

Totaal

153.021

217.422

19.301

389.744

3.202

–

–

3.202

Mutaties in de boekwaarde Investeringen/desinvesteringen In/(uit) consolidatie genomen groepsmaatschappijen respectievelijk overige deelnemingen Verstrekte leningen Ontvangen winstuitkeringen en dividenden Aflossingen leningen Aandeel in resultaten deelnemingen Koersverschillen Overige mutaties

(2.749) – (4.338) – (149) (13) 1.540

– 116.744 – (3.156) – (5.222) (35.104)

Saldo mutaties

(2.507)

73.262

Stand per 31 december 2004 Nettovermogenswaarde/boekwaarde

150.514

290.684

De gemiddelde looptijd van de leningen en langlopende vorderingen is als volgt: 1 – 5 jaar Pps-vorderingen 19.212 Leningen en langlopende vorderingen 16.737 35.949

(102) 3.721 – (1.707) – (66) (2.377) (531)

18.770

(2.851) 120.465 (4.338) (4.863) (149) (5.301) (35.941) 70.224

459.968

meer dan 5 jaar 271.472 2.033 273.505

Het rentepercentage op pps-vorderingen is vrijwel gelijk aan het percentage van de corresponderende pps-schulden. Dit percentage is vast gedurende de looptijd. Het gemiddelde rentepercentage op leningen en langlopende vorderingen bedraagt 3,77 procent. Onder pps-vorderingen zijn de contant gemaakte vorderingen opgenomen uit hoofde van het recht op toekomstige kasstromen van een aantal concessies in het Verenigd Koninkrijk. De gemiddelde looptijd van de vorderingen is vijfentwintig jaar. De overige mutaties inzake pps-vorderingen betreffen voor € 17 miljoen het verantwoorden van het kortlopende deel van de pps-vorderingen onder de kortlopende vorderingen en per saldo voor € 18 miljoen het herrubriceren van de overige vlottende activa van de betreffende pps-projecten. De vorderingen betreffende deze pps-projecten zijn met langjarige leningen gefinancierd. Deze leningen zijn opgenomen onder schulden op lange termijn. Het kortlopende deel van de langlopende vorderingen uit hoofde van leningen is opgenomen onder de vlottende activa.

95

Werken in uitvoering - derden Kosten inclusief winst, verminderd met voorziene verliezen Ingediende termijnen

Werken in uitvoering - eigen rekening Grond en bouwrechten Kosten inclusief winst, verminderd met voorziene verliezen Ingediende termijnen en projectkredieten

31 december 2004

31 december 2003

10.031.788 (10.755.188)

8.866.111 (9.562.609)

(723.400)

(696.498)

264.478 941.367 (715.971)

225.226 860.993 (593.215)

489.874

493.004

De toename van grond en bouwrechten heeft voornamelijk betrekking op de aankoop van gronden in Nederland. Een deel van de projecten in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland en Ierland wordt gefinancierd door middel van nonrecourse projectkredieten. Deze projectkredieten bedragen ultimo 2004 € 145 miljoen (2003: € 151 miljoen). Als zekerheid voor deze kredieten dient de waarde van het betreffende project. In enkele gevallen is voor de verschuldigde rente een garantie van de vennootschap afgegeven. Het gemiddelde rentepercentage op deze kredieten bedraagt 5,5 procent. De looptijd van de projectkredieten is maximaal tot oplevering en/of verkoop van het werk.

Voorraden Grond- en hulpstoffen Goederen in bewerking en halffabrikaten Gereed product en handelsgoederen

Vorderingen Debiteuren Vorderingen op overige deelnemingen Pps-vorderingen Overige vorderingen Overlopende activa

Liquide middelen Banken Deposito’s Kassen

31 december 2004

31 december 2003

19.642 173 3.246

20.816 414 2.226

23.061

23.456

31 december 2004

31 december 2003

1.071.440 9.260 17.126 149.844 141.642

1.065.988 21.857 – 146.316 181.177

1.389.312

1.415.338

471.466 235.156 643

413.576 171.818 666

707.265

586.060

Kredieten, opgenomen bij bankinstellingen waarbij tegoeden worden aangehouden, zijn in mindering op de tegoeden gebracht, voor zover de betreffende rekeningen voor compensatie in aanmerking komen. De liquide middelen staan ter vrije beschikking van de Groep, behoudens de deposito’s, welke een looptijd hebben tot maximaal 31 januari 2005 en de liquide middelen in vennootschappen onder firma en proportioneel geconsolideerde overige deelnemingen tot een bedrag van circa € 307 miljoen (31 december 2003: € 288 miljoen).


Vlottende activa

Jaarrapport 2004

96

De Groep heeft de beschikking over kredietfaciliteiten tot een bedrag van circa € 3,2 miljard (2003: € 2,8 miljard), voor het merendeel bestemd voor het stellen van bankgaranties of borgtochten. Voor een deel van deze faciliteiten staan de vennootschap en groepsmaatschappijen in voor elkaars verplichtingen. Vlottende passiva Kortlopende schulden Crediteuren In volgend jaar vervallende aflossingen op langlopende leningen Kortlopende leningen Rekening-courant-schulden aan kredietinstellingen Schulden aan deelnemingen Belastingen en premies sociale verzekeringen Pensioenpremies Vakantietegoeden Overige personeelskosten Kosten afgesloten werken Overige schulden en overlopende passiva

31 december 2004

31 december 2003

990.926 65.536 3.567 549 14.534 96.084 19.420 48.647 34.988 102.022 567.762

910.308 48.208 355 27.104 13.252 89.673 23.386 50.965 29.046 147.540 645.898

1.944.035

1.985.735

Onder de overige schulden en overlopende passiva zijn onder meer te betalen mededingingsboete opgenomen ten bedrage van € 67,4 miljoen (31 december 2003: € 27,4 miljoen). Langlopende schulden Achtergestelde leningen Achtergestelde leningen Converteerbare 4,75 procent achtergestelde obligatielening Aflossing in 2005/2004

31 december 2004

31 december 2003

121.350 – 121.350 (41.300)

125.950 17.432 143.382 (22.032)

80.050

121.350

De converteerbare achtergestelde obligatielening is in het eerste halfjaar voor het grootste deel geconverteerd en voor het restant afgelost. De lening had een looptijd tot uiterlijk 10 december 2004. Tot de aflossingsdatum zijn in 2004 nog 37.987 obligaties (€ 17.237.749) aan toonder van nominaal € 453,78 elk ter conversie aangeboden. Hierdoor is het aantal geplaatste aandelen met 976.611 stuks toegenomen. Het restant (€ 194.672) is vervroegd afgelost. De conversieprijs is per 10 december 1997 vastgesteld op € 72,60 per gewoon aandeel en bedroeg uiteindelijk, als gevolg van stockdividend over 1997 tot en met 2000, aandelensplitsing van een gewoon aandeel in vier gewone aandelen en de emissie van gewone aandelen in 2002, € 17,65. Vervroegde aflossing van de gehele lening was mogelijk vanaf 1 juli 2000 op voorwaarde dat de slotkoers van de gewone aandelen Koninklijke BAM Groep nv op de Effectenbeurs Euronext Amsterdam, blijkens de Officiële Prijscourant, voorafgaand aan de voorgestelde datum van vervroegde aflossing, gedurende dertig opeenvolgende beursdagen ten minste 130 procent van de dan geldende conversiekoers heeft bedragen. Vanaf 18 februari 2004 bestond de mogelijkheid om de lening vervroegd af te lossen. Vervolgens is op 7 april 2004 het formele besluit genomen tot vervroegde aflossing. De feitelijke aflossing (a pari) van de resterende schuld van € 0,2 miljoen heeft op 7 juni 2004 plaatsgevonden.

97

In verband met versterking van de solvabiliteit heeft de vennootschap op 10 september 2003 een achtergestelde lening van € 100 miljoen aangetrokken bij een consortium van banken. De lening is gebruikt ter aflossing van de ultimo 2002 verkregen overbruggingskredieten in verband met de aankoop van HBG. De lening heeft een looptijd tot 10 september 2008 en heeft het volgende aflossingsschema: - op 10 september 2005: € 25 miljoen - op 10 september 2006: € 25 miljoen - op 10 september 2007: € 25 miljoen - op 10 september 2008: € 25 miljoen De interest op de lening bedraagt EURIBOR plus 500 basispunten. De gemiddelde rente over 2004 bedroeg 7,15 procent. Als zekerheid hebben belangrijke dochtervennootschappen in binnen- en buitenland zich hoofdelijk aansprakelijk gesteld. Met financiers is een aantal voorwaarden afgesproken waaraan de vennootschap moet voldoen. De belangrijkste voorwaarden betreffen het realiseren van ratio’s ter zake van leverage, interestdekking, solvabiliteit en fixed charge cover. Ultimo 2004 voldoet de Groep aan alle voorwaarden. Voor de achtergestelde leningen geldt dat de hoofdsom is achtergesteld op alle andere verplichtingen. De renteverplichtingen zijn niet achtergesteld. 31 december 2004 Overige langlopende schulden Pps-leningen Overige schulden Af te lossen in 2005/2004

31 december 2003

288.728 28.787 317.515 (24.236)

201.073 44.734 245.807 (26.176)

293.279

219.631

De pps-leningen betreffen projecten in het Verenigd Koninkrijk. De gemiddelde rentevoet voor deze leningen bedraagt 6,5 procent. Als zekerheid voor de financiers dienen de onder financiële vaste activa en vlottende activa opgenomen vorderingen op opdrachtgevers van de betreffende projecten. De overige schulden betreffen in hoofdzaak de financiering van onroerend goed en materieel. Voor deze schulden bedraagt de gemiddelde rentevoet 5,2 procent. De gemiddelde looptijd van de overige langlopende schulden is als volgt:

Pps-leningen Overige schulden

tot 1 jaar

1 - 5 jaar

meer dan 5 jaar

12.653 11.583

80.652 16.864

195.423 340

24.236

97.516

195.763


De op 29 december 2000 van ING Corporate Investments Mezzanine Fonds B.V. verkregen achtergestelde lening tot een bedrag van € 34 miljoen heeft een looptijd van vijf jaar. De rente is met ingang van 1 september 2003 herzien en bedraagt vanaf die datum voor de resterende looptijd 8,51 procent vast. De resterende aflossingen bedragen in totaal € 21,35 miljoen, waarvan € 16,3 miljoen in 2005 en € 5,05 miljoen per 1 januari 2006.

98 Jaarrapport 2004

De mutaties in de overige langlopende schulden zijn: Pps-leningen Stand per 1 januari 2004 Boekwaarde 185.363 Mutaties in de boekwaarde Nieuwe leningen Aflossingen/aflossingsverplichtingen Koersverschillen

Stand per 31 december 2004 Boekwaarde

Overige schulden

Totaal

34.268

219.631

108.948 (13.375) (4.861)

9.596 (26.596) (64)

118.544 (39.971) (4.925)

90.712

(17.064)

73.648

276.075

17.204

293.279

De reële waarden van de achtergestelde leningen en de overige langlopende schulden wijken niet significant af van de nominale waarden waarvoor deze in de balans zijn opgenomen.

Voorzieningen Latente vennootschapsbelasting Pensioenverplichtingen Garantieverplichtingen Reorganisatie Milieu Groot onderhoud Overige Totaal

Stand 1 januari 2004

Toevoeging

Onttrekking

Vrijval

96.287 59.742 72.918 45.487 3.498 3.616 72.271

69.691 5.257 29.719 19.901 136 190 21.241

(29.046) (8.927) (23.200) (21.119) (670) (1.788) (17.290)

(16.268) (894) (3.751) – (25) (416) (4.180)

353.819

146.135

(102.040)

(25.534)

Herrubricering

Stand 31 december 2004

685 (129) 271 – – – (621)

– 1.040 2.449 – – – 27.554

121.349 56.089 78.406 44.269 2.939 1.602 98.975

206

31.043

403.629

Koersverschillen

De voorziening voor latente vennootschapsbelasting heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen bedrijfseconomische en fiscale waardering van activa en passiva. Berekening van de voorziening vindt plaats tegen het in het betreffende land geldende belastingtarief. De voorziening in Nederland is gewaardeerd tegen 31,5 procent (2003: 34,5 procent). De voorziening voor pensioenverplichtingen betreft backserviceverplichtingen, pensioenverplichtingen in eigen beheer en verplichtingen inzake vervroegde terugtreding van werknemers. De backserviceverplichtingen voor de Nederlandse bedrijven zijn gemiddeld tegen een rente van 5 procent contant gemaakt. De pensioenverplichtingen hebben voor een deel betrekking op de in Duitsland opererende groepsmaatschappijen. Als rekenrente wordt hier 6 procent gehanteerd. De Groep kent toegezegde pensioenregelingen in Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Ierland en beperkt in België. De toegezegde pensioenregelingen in Nederland zijn in een aantal gevallen gemaximeerd tot een vastgesteld maximum salarisniveau. Boven dit maximum salarisniveau gelden toegezegde bijdrageregelingen. Toegezegde bijdrageregelingen gelden tevens voor werknemers in de Verenigde Staten van Amerika en het grootste deel van de werknemers in België. De pensioenverplichtingen zijn ondergebracht bij bedrijfstakpensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en ondernemingspensioenfondsen. Een beperkt deel van de pensioenverplichtingen is in eigen beheer. De door de pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen in rekening gebrachte bedragen worden onder aftrek van inhoudingen ten laste van het resultaat gebracht.


De voorziening voor garantieverplichtingen heeft betrekking op ingeschatte verplichtingen en lopende procedures ter zake van opgeleverde werken of verrichte leveringen per balansdatum. De voorziening voor reorganisatiekosten betreft de kosten samenhangend met in gang gezette reorganisaties. De vorming van de reorganisatievoorziening vindt plaats op het moment waarop tot aanpassing van de organisatie is besloten en dit kenbaar is gemaakt. De voorziening voor groot onderhoud is gevormd voor periodieke reparaties en onderhoud teneinde een gelijkmatige verdeling van de kosten over de jaren te bewerkstelligen. Onder de post overige voorzieningen zijn onder meer verplichtingen gepassiveerd uit hoofde van in Duitsland afgegeven huurgaranties terzake van doorlopende huurverplichtingen. De herrubriceringen betreffen verplichtingen die voorheen onder de kortlopende schulden of andere voorzieningen waren opgenomen. De voorzieningen zijn tot een geraamd bedrag van € 227 miljoen langlopend (2003: € 234 miljoen) en voor het overige deel kortlopend. Eigen vermogen

Stand per 1 januari Mutaties Emissie aandelen Winst boekjaar Verdeling winst voorgaand boekjaar Betaald dividend Conversie obligaties Conversie CCPA Koersverschillen Overige mutaties Stand per 31 december

Gestort en geplaatst aandelenkapitaal

Agioreserve

Statutaire reserve

12.324

129.344

161.071

625 –

40.125 –

– –

– 1 309 – – –

– 36 10.600 27.121 – (665)

13.259

206.561

– – – (27.121) – – 133.950

Koersverschillen reserve (13.993)

– – – – – – (7.755) – (21.748)

Overige reserves

Onverdeelde winst

Totaal 2004

Totaal 2003

96.324

55.983

441.053

404.079

– –

– 56.006

40.750 56.006

– 55.983

55.983 (40.651) 6.329 – – –

(55.983) – – – – –

– (40.614) 17.238 – (7.755) (665)

– (22.280) 15.764 – (12.493) –

117.985

56.006

506.013

441.053

Eind 2004 heeft Koninklijke BAM Groep een optie verkregen tot terugkoop in 2005 van door ING gehouden 1.572.000 stuks niet-converteerbare preferente financieringsaandelen. Deze optie was op 23 maart 2005 nog niet gelicht. Ter financiering hiervan zijn op 9 december 2004 1.250.000 aandelen uitgegeven tegen een koers van € 32,60. Als gevolg hiervan is het eigen vermogen met € 40,8 miljoen toegenomen. Ten laste van het eigen vermogen in 2004 is een bedrag van € 22,9 miljoen gebracht voor contant dividend ad € 1,55 per gewoon aandeel over het boekjaar 2003. Tevens is ten laste van het eigen vermogen in 2004 een bedrag van € 17,8 miljoen gebracht voor dividend over cumulatief preferente financieringsaandelen. Hiervan is een klein deel (€ 37.000,-) in aandelen uitgekeerd. Hierdoor is het aantal gewone aandelen toegenomen met 1.766 stuks.

Jaarrapport 2004

100

In 2004 is het aantal geplaatste gewone aandelen met 976.611 stuks toegenomen als gevolg van het converteren van converteerbare obligaties. Door aanwending van de in 2001 ingekochte aandelen (358.572 stuks) hiervoor bleef de uitbreiding van het aantal gewone aandelen beperkt tot 618.039 stuks. Als gevolg hiervan is het eigen vermogen met € 17,2 miljoen toegenomen. Gedurende een eerste periode van acht jaren (tot en met 2010) is het dividend op de financieringspreferente aandelen vast, te weten 8,83 procent voor de converteerbare- en 9,13 procent voor de niet-converteerbare preferente aandelen. De converteerbare preferente aandelen (CCPA’s) kunnen met onmiddellijke ingang tegen een koers gelijk aan de uitgiftekoers (€ 21,-) worden geconverteerd in gewone aandelen. In 2004 zijn 1.323.003 aandelen geconverteerd. De koersverschillen zijn een gevolg van omrekening van activa en passiva en resultaten van met name Britse en Amerikaanse dochtermaatschappijen tegen de contante koers per balansdatum eind 2004. De overige mutaties bestaan voornamelijk uit kosten die betrekking hebben op de aandelenemissie van 9 december 2004. Ultimo 2004 bedroeg het aantal uitstaande en geplaatste gewone aandelen 18.316.442. Het aantal converteerbare preferente financieringsaandelen en het aantal niet-converteerbare preferente financieringsaandelen bedraagt per ultimo 2004 respectievelijk 6.534.140 stuks en 1.666.667 stuks. Het verloop van het aantal uitstaande aandelen in 2004 is als volgt: Gewone aandelen Geplaatst per 1 januari Conversie: - van obligaties - van preferente aandelen Uitgifte ingekochte aandelen Emissie Geplaatst per 31 december

15.123.634

976.611 1.324.769

Preferente aandelen converteerniet-converbaar teerbaar 7.857.143 1.666.667

– (1.323.003)

Totaal 24.647.444

– –

976.611 1.766

–

–

(358.572)

1.250.000

–

–

1.250.000

18.316.442

6.534.140

1.666.667

26.517.249

(358.572)

De agioreserve en de statutaire reserve zijn zogenoemde belastingvrije reserves. Voorgesteld wordt aan de houders van converteerbare cumulatief preferente financieringsaandelen in 2005 (over het boekjaar 2004) een dividend te betalen van € 12,1 miljoen (€ 1,8543 per aandeel). Voorgesteld wordt aan de houders van niet-converteerbare cumulatief preferente financieringsaandelen over 2004 in 2005 een dividend te betalen van € 3,2 miljoen (€ 1,9173 per aandeel). De vennootschap is voornemens over het boekjaar 2004 op de gewone aandelen een dividend in contanten te betalen van € 1,55 per aandeel. Hiermee is een bedrag van circa € 28,4 miljoen gemoeid. Het uit te keren dividend, volgens het dividendvoorstel en het dividend te betalen aan de houders van preferente financieringsaandelen bedraagt circa € 43,7 miljoen en is nog niet in mindering gebracht op de overige reserves.

101

Aandeel van derden Door derden gehouden minderheidsbelangen in groepsmaatschappijen

31 december 2004

31 december 2003

1.944

1.813

506.013 80.050 41.300 627.363

441.053 121.350 22.032 584.435

Garantievermogen Eigen vermogen Achtergestelde leningen, langlopend deel Achtergestelde leningen, kortlopend deel

Informatie over dienstverlening uit hoofde van concessie Mede in het kader van de pps-activiteiten is Koninklijke BAM Groep actief op het gebied van dienstverlening uit hoofde van concessies. Op dit moment betreft dit acht concessies bij algemene voorzieningen, zoals scholen, politiebureaus en ziekenhuizen. De dienstverlening omvat thans met name het onderhoud van de gebouwen en/of vormen van facility management, zoals schoonmaak en catering. De opbrengsten uit hoofde van deze activiteiten zijn contractueel vastgelegd voor de gehele concessieperiode, met een huidige looptijd tussen 25 en 30 jaar. In de meeste gevallen is sprake van indexatie van de opbrengsten en/of aanpassing op basis van commerciële benchmarking. In 2004 bedroegen de opbrengsten van deze activiteiten circa € 12 miljoen. Voornoemde activiteiten kennen geen specifieke risicofactoren die van wezenlijke invloed zouden kunnen zijn op het resultaat van de Groep. Als regel geldt dat aan het einde van de concessieperiode de specifieke activa om niet worden overgedragen aan de concessieverlener.


Conversie van converteerbare cumulatief preferente financieringsaandelen in 2005 voor de ‘ex-dividend’ datum geeft de nieuwe houders van gewone aandelen recht op gewoon dividend over 2004. Het cumulatief preferente dividend komt voor deze aandeelhouders te vervallen. Hierdoor kunnen verschillen ontstaan in de voorgestelde dividenduitkeringen en de uiteindelijke dividendbetalingen.

Jaarrapport 2004

102

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen De Groep kent uit hoofde van lopende procedures en geschillen met opdrachtgevers aanzienlijke rechten. De aard van deze posities is onzeker. Als gevolg hiervan zijn deze rechten niet gewaardeerd. De Groep heeft in een aantal landen compensabele verliezen die op nihil zijn gewaardeerd. Deze compensabele verliezen zijn beschikbaar in Duitsland, de Verenigde Staten, België en Polen en zijn met name in Duitsland substantieel van omvang. Ten behoeve van eigen opdrachten en projecten in deelnemingen zijn per 31 december 2004 opvraagbare bankgaranties en borgstellingen (exclusief surety bonds) afgegeven van in totaal € 1.190 miljoen (2003: € 1.419 miljoen). Daarnaast is in totaal € 476 miljoen aan surety bonds uitgegeven (2003: € 530 miljoen). De totale verplichtingen jegens derden van vennootschappen waarvoor Koninklijke BAM Groep hoofdelijk aansprakelijk is, zoals vennootschappen onder firma, bedragen, exclusief door deze vennootschappen afgegeven bankgaranties, ultimo 2004 € 830 miljoen, waarvan het aandeel van Koninklijke BAM Groep ad € 271 miljoen in de geconsolideerde balans is verwerkt (2003: € 1.398 miljoen, respectievelijk € 388 miljoen). De door deze vennootschappen afgegeven bankgaranties bedragen € 339 miljoen, waarin het aandeel van Koninklijke BAM Groep € 121 miljoen bedraagt (2003: € 351 miljoen, respectievelijk € 98 miljoen). De in het verslagjaar ten laste van het resultaat geboekte huur- en leasetermijnen ter zake van kantoren, materieel en auto’s bedragen € 76 miljoen (2003: € 93 miljoen). De verplichting uit hoofde hiervan voor volgend boekjaar bedraagt € 74 miljoen (2003: € 85 miljoen), voor de jaren 2006 - 2009 € 160 miljoen (2003: € 138 miljoen) en voor de jaren na 2009 € 15 miljoen (2003: € 19 miljoen). Naar aanleiding van de transactie met Van Oord Groep nv in december 2003 inzake de verkoop van de baggeractiviteiten, zijn voor bepaalde balansposities van BHD garanties afgegeven. Per 31 december 2004 bedraagt het totaal aan valutatermijn-affaires € 20,9 miljoen. Deze valutacontracten kennen de volgende looptijden: 0 - 1 jaar € 18,6 miljoen en 1 - 2 jaar € 2,3 miljoen, De fair value van de uitstaande valutatermijntransacties per 31 december 2004 bedraagt € 0,7 miljoen positief. Per 31 december 2004 staan zeventien intrest rate swaps uit in het kader van de in de jaarrekening van de Groep geconsolideerde pps-projecten. De verdeling over resterende looptijd en fair value van deze intrest rate swaps worden weergegeven in de volgende tabel: Looptijd (x € 1 miljoen) 0 – 5 jaar 6 – 15 jaar 16 – 20 jaar 21 – 30 jaar Totaal

Aantal

Totaal fair values

2 – 5 10

– – (4,4) (10,9)

17

(15,3)

103

Raad van bestuur Ten laste van 2004 zijn de volgende salarissen, bonussen en pensioenpremies gekomen (x € 1.000):

2004 600 551 400 202 400

W. van Vonno A.J.D. Franklin1) J.A.P. van Oosten J. Ruis 2) N.J. de Vries 1) 2)

Brutosalaris 2003 552 544 327 – 327

2004 282 259 188 95 188

Bonus 2003 259 256 153 – 153

Pensioenpremies 2004 2003 207 529 125 140 227 249 161 – 183 198

Brutosalaris 2004 gebaseerd op GBP 375 Met ingang van 7 mei 2004

De beloning van de leden van de raad van bestuur is in verband met de overname van HBG verhoogd. Het vaste inkomen is in twee tranches verhoogd: per 15 november 2002 en per 1 januari 2004. Het maximum van het variabele deel van de beloning bedraagt 60 procent van het vaste inkomen, waarvan tweederde deel afhankelijk is gesteld van de realisatie van kwantitatieve targets met betrekking tot de winstontwikkeling en eenderde deel van targets welke worden afgeleid van de beleidsprioriteiten van de onderneming op korte termijn, zoals de afronding van de integratie (waaronder begrepen de harmonisatie van arbeidsvoorwaarden), het verbeteren van de financieringsstructuur van de Groep en het saneren van onder de maat presterende bedrijfsonderdelen. De variabele bonussen over het boekjaar 2004 worden op basis van bovengenoemde overwegingen vastgesteld op 47 procent van het vaste inkomen (2003: 47 procent). Raad van commissarissen De honorering van de leden van de raad van commissarissen over 2004 was als volgt (x € 1.000):

G-J. Kramer, voorzitter W.K. Wiechers, vice-voorzitter R.J.N. Abrahamsen A. Baar J.A. Dekker H. van Rompuy J.J.J. van Dijck J. Kleiterp

2004 40 30 35 30 35 30 15 20

2003 35 30 35 30 35 30 30 40

Aan de leden van de raad van bestuur en de raad van commissarissen zijn geen optierechten op aandelen toegekend. De leden van de raad van bestuur en de raad van commissarissen houden geen aandelen in de vennootschap. Aan genoemde functionarissen zijn geen leningen of voorschotten verstrekt noch werden garanties te hunnen behoeve afgegeven.


Beloningen leden van raad van bestuur en commissarissen

Segmentatie per sector

Jaarrapport 2004

104

Bedrijfsopbrengsten Kosten 1) Bedrijfsresultaat Resultaat financiële baten en lasten Resultaat niet geconsolideerde deelnemingen Resultaat vóór belastingen

Bouw en vastgoed 2004 2003 4) 3.733.826 3.578.065 (3.653.814) (3.513.919) 80.012 (27) (21)

64.146 7.010 (107)

2004 3.417.736 (3.332.694)

Infra 2003 4) 3.346.811 (3.286.210)

2004 – (1.668)

Baggeren 2003 4) 526.119 (483.434)

(1.668)

42.685

85.042

60.601

11.116 (937)

10.129 (116)

– 800

(4.972) –

(868)

37.713

79.964

71.049

95.221

70.614

Bedrijfsopbrengsten naar geografische bestemming Nederland 1.782.955 Verenigd Koninkrijk 1.185.129 België 124.861 Duitsland 640.774 Verenigde Staten – Ierland – Overige (wereldwijd) 107

1.981.798 922.615 135.731 537.921 – – –

1.378.407 705.442 340.868 159.017 287.993 372.337 173.672

1.436.980 672.062 280.241 179.898 359.864 274.581 143.185

– – – – – – –

102.268 20.112 3.968 18.925 – – 380.846

Subtotaal Af: interconcern omzet

3.733.826 (1.773)

3.578.065 (13.560)

3.417.736 (19.286)

3.346.811 (23.336)

– –

526.119 –

Totaal

3.732.053

3.564.505

3.398.450

3.323.475

–

526.119

8.967 8.746

9.818 9.338

14.169 14.240

13.949 13.776

– –

2.031 –

Bouw en vastgoed 2004 2003

2004

Infra 2003

2004

Baggeren 2003

Werknemers gemiddeld Werknemers ultimo Balans segmentatie per sector

Activa Operationele activa 2) Overige activa Totaal

1.000.301 769.412 1.769.713

845.151 748.384 1.593.535

599.548 1.120.621 1.720.169

666.653 876.529 1.543.182

– – –

– – –

Passiva Operationele verplichtingen 3) Overige passiva Totaal

822.696 947.017 1.769.713

829.617 763.918 1.593.535

1.058.322 661.847 1.720.169

1.021.236 521.946 1.543.182

– – –

– – –

(Des)investeringen in en afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa per sector Investeringen 22.639 23.217 83.885 Desinvesteringen (4.858) (7.401) (20.157) Afschrijvingen 27.445 30.949 65.733 1) 2)

44.380 (5.786) 56.511

– – 1.668

19.761 (3.881) 63.882

In het verslagjaar is tenminste € 1,6 miljoen (2003: € 0,6 miljoen) aan subsidies ontvangen. De ontvangen subsidies hebben voornamelijk betrekking op speuren ontwikkelingswerk, opleidingssubsidies en loonsubsidies. De ontvangen subsidies zijn in mindering gebracht op de gemaakte kosten. Hieronder zijn opgenomen de activa van een sector die gebruikt worden bij de uitvoering van de operationele activiteiten danwel op een redelijke wijze toegerekend kunnen worden aan de sector. De liquide middelen zijn begrepen onder de overige activa.

105

5.606

9.384

413 6

356 7

134.302

145.170

(34.332) 3

(43.497) (793)

(23.179) (149)

(31.588) (1.009)

6.025

9.747

7.921

6.398

(77.289)

(82.948)

110.974

112.573

192.690 – 88 277 – – 54

200.373 – 23 115 – – 54

84.564 – 642 16.908 – – 40.476

98.359 – 879 10.752 – – 54.861

4 – – 55.354 – – –

1.492 – – 36.980 – – –

3.438.620 1.890.571 466.459 872.330 287.993 372.337 214.309

3.821.270 1.614.789 420.842 784.591 359.864 274.581 578.946

193.109 (30.883)

200.565 (23.112)

142.590 (3.776)

164.851 (2.586)

55.358 (18.479)

38.472 (21.827)

7.542.619 (74.197)

7.854.883 (84.421)

162.226

177.453

138.814

162.265

36.879

16.645

7.468.422

7.770.462

1.397 1.393

1.451 1.435

1.952 1.958

1.909 1.942

316 314

393 346

26.801 26.651

29.551 26.837

2004

Techniek 2003

Overige incl. eliminaties 2004 2003

2004

Geconsolideerd 2003

39.407 22.358 61.765

37.568 29.376 66.944

34.938 7.636 42.574

34.817 15.940 50.757

172.079 (537.350) (365.271)

246.540 (377.557) (131.017)

1.846.273 1.382.677 3.228.950

1.830.729 1.292.672 3.123.401

42.928 18.837 61.765

42.547 24.397 66.944

27.503 15.071 42.574

26.601 24.156 50.757

104.856 (470.127) (365.271)

145.910 (276.927) (131.017)

2.056.305 1.172.645 3.228.950

2.065.911 1.057.490 3.123.401

9.645 (9.530) 13.507

28.370 (80.432) 12.342

4)

(349) –

7.012

Geconsolideerd 2004 2003 4) 7.468.422 7.770.462 (7.334.120) (7.625.292)

(38.658)

2.036 (458) 2.116

8.270

Overige incl. eliminaties 2004 2003 4) (18.839) (45.949) (24.121) 7.291 (42.960)

2.012 (438) 2.128 3)

Techniek Consultancy en engineering 2003 4) 2004 2003 4) 200.565 142.590 164.851 (191.181) (134.320) (157.839)

(614) –

Consultancy en engineering 2004 2003

2.607 (5) 4.214

5.539 (132) 3.617

120.788 (34.988) 114.695

123.303 (98.090) 169.417

Hieronder zijn opgenomen de verplichtingen van een sector die gebruikt worden bij de uitvoering van de operationele activiteiten danwel op een redelijke wijze toegerekend kunnen worden aan de sector. Bankkredieten en langlopende schulden, niet zijnde projectkredieten, zijn begrepen onder de overige passiva. In 2003 was de afschrijving en waardevermindering goodwill van de sectoren (€ 30,5 miljoen) geheel onder Overigen incl. eliminaties opgenomen. In 2004 zijn deze bedragen in het bedrijfsresultaat per sector opgenomen. De vergelijkende cijfers 2003 zijn hiervoor aangepast.


2004 193.109 (187.503)

Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening (x € 1.000)

Jaarrapport 2004

106

2004

2003

Bedrijfsopbrengsten Netto-omzet Wijzigingen in voorraden gereed product en onderhanden werk Overige bedrijfsopbrengsten

6.342.257 1.107.395 18.770

7.758.905 (12.467) 24.024

Bedrijfsopbrengsten

7.468.422

7.770.462

Loon- en salariskosten Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten

1.178.081 201.564 104.390

1.264.940 223.510 119.159

1.484.035

1.607.609

29.143

32.656

96

2.700

11.083 49.813 23.606

8.269 94.441 31.351

84.502

134.061

954

–

Afschrijving immateriële vaste activa Waardevermindering immateriële vaste activa Afschrijvingen materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen Materieel, machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen

Waardevermindering materiële vaste activa Rentebaten en -lasten Rentebaten Rentelasten

Rentebaten Kredietinstellingen Overige rentebaten

Rentelasten Geactiveerde rente op werken in uitvoering voor eigen rekening Overige rentelasten

6.621 (29.800)

8.932 (40.520)

(23.179)

(31.588)

3.964 2.657

7.304 1.628

6.621

8.932

10.436 (40.236)

10.400 (50.920)

(29.800)

(40.520)

De rentevoet die is gehanteerd voor de berekening van de geactiveerde rente op werken in uitvoering voor eigen rekening bedraagt 3 procent tot 6 procent.

107

2004 (149)

Belastingen Belasting over resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

2003 (1.009)

54.497

55.662

Dit betreft de belasting, verschuldigd over de in het binnenland en buitenland behaalde resultaten. De verschuldigde belasting is berekend volgens de geldende tarieven, rekening houdend met vrijgestelde winstbestanddelen, permanente verschillen en niet-aftrekbare kosten. De belastingdruk over het resultaat exclusief de afschrijving en waardevermindering goodwill en mededingingsboete bedraagt 30,2 procent (2003: 31,7 procent). De lage druk ten opzichte van het nominaal tarief van 34,5 procent in Nederland is een gevolg van lagere buitenlandse tarieven, de realisatie van compensabele verliezen in de Verenigde Staten van Amerika en België en vrijval van latente belastingverplichtingen in Nederland als gevolg van de tariefswijziging enerzijds en anderzijds van fiscaal niet-verrekenbare verliezen in Duitsland en ten dele niet-aftrekbare lasten in Nederland. Inclusief afschrijving en waardevermindering goodwill en mededingingsboete bedraagt de belastingdruk 49,1 procent (2003: 49,4 procent). Effectief belastingtarief (in procent) Nominaal vennootschapsbelastingtarief Nederland Lagere en onbelaste positieve resultaten en fiscaal nietverrekenbare verliezen in diverse landen, per saldo Effect tariefsverlaging op latente belastingen Vermindering latente belastingschulden als gevolg van definitieve aanslagen, per saldo Afschrijving en waardevermindering goodwill Mededingingsboete Overigen waaronder overige fiscaal niet-aftrekbare kosten Totaal effect op belastingdruk

2004 34,5

2003 34,5

5,2 -8,0

-5,7 –

-5,6 9,1 12,4 1,5

– 10,9 8,4 1,3 14,6

14,9

Effectief belastingtarief (inclusief goodwill en mededingingsboete)

49,1

49,4

Aandeel derden in resultaten groepsmaatschappijen

(471)

(928)

56.006 (15.312) 40.694 – 12.116 52.810

55.983 (17.765) 38.218 550 14.570 53.338

17.141 23.675

14.765 23.610

2,37 2,23

2,59 2,26

Winst per aandeel Nettoresultaat Af: cumulatief preferent dividend Resultaat toekomend aan houders gewone aandelen (vóór conversie) Conversie obligaties Conversie preferente aandelen Resultaat toekomend aan houders gewone aandelen (ná conversie) Gemiddeld aantal winstgerechtigde gewone aandelen (x 1000) - vóór conversie preferente aandelen - ná conversie preferente aandelen Winst per aandeel (x € 1) - vóór conversie - ná conversie


Resultaat uit deelnemingen (niet-geconsolideerd) Aandeel in resultaten boekjaar

Vennootschappelijke balans per 31 december 2004 (vóór winstbestemming; x € 1.000)

Jaarrapport 2004

108

31 december 2004 Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa

499.785 15.519 1.054.857

31 december 2003

528.261 9.714 724.836 1.570.161

Vlottende activa Vorderingen Liquide middelen

56.524 67.310

1.262.811

89.828 33.522 123.834

Vlottende passiva Kortlopende schulden

(1.104.600)

Werkkapitaal Uitkomst activa min kortlopende schulden

Langlopende schulden Achtergestelde leningen Overige langlopende leningen

Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal Agioreserve Statutaire reserve Koersverschillen reserve Overige reserves Onverdeelde winst


(823.734) (980.766)

(700.384)

589.395

562.427

80.050 2.577

Voorzieningen

121.350 – 82.627

121.350

755

24

13.259 206.561 133.950 (21.748) 117.985 56.006


123.350

12.324 129.344 161.071 (13.993) 96.324 55.983 506.013

441.053

589.395

562.427


Vennootschappelijke winsten verliesrekening over 2004 (x € 1.000)

109

Resultaat van deelnemingen na belastingen Overige baten en lasten na belastingen Nettoresultaat



2003

111.660 (55.654)

123.033 (67.050)

56.006

55.983



2004

Toelichting op de vennootschappelijke balans per 31 december 2004 (x € 1.000)

Jaarrapport 2004

110

Algemeen De jaarrekening van Koninklijke BAM Groep nv is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. De geconsolideerde groepsmaatschappijen zijn gewaardeerd op nettovermogenswaarde volgens Koninklijke BAM Groep-grondslagen. De waardering van de niet-geconsolideerde deelnemingen en van de overige activa en passiva geschiedt volgens de waarderingsgrondslagen zoals die blijken uit de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Hetzelfde geldt voor de grondslagen voor de bepaling van het resultaat. Hierdoor zijn het eigen vermogen en het nettoresultaat van Koninklijke BAM Groep nv gelijk aan die volgens de geconsolideerde jaarrekening en wordt naar de toelichting hierop verwezen. Bij het opstellen van de jaarrekening van Koninklijke BAM Groep nv is ten aanzien van de winsten verliesrekening gebruikgemaakt van de vrijstelling ex artikel 402, Titel 9, boek 2 Burgerlijk Wetboek.

Overige De jaarrekeningen van het merendeel van de groepsmaatschappijen in Nederland zijn niet opgesteld conform de voorschriften van Titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met artikel 403 van genoemde titel.

Balans Immateriële vaste activa 2004

2003

Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

570.286 (42.025)

646.761 (16.647)

Boekwaarde

528.261

630.114

Mutaties in de boekwaarde Investeringen Desinvesteringen Afschrijving Waardevermindering

– – (28.476) –

10.705 (77.799) (32.059) (2.700)

Saldo mutaties

(28.476)

(101.853)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

570.286 (70.501)

570.286 (42.025)

Boekwaarde

499.785

528.261

111

Bedrijfsgebouwen en -terreinen

Andere vaste bedrijfsmiddelen

Totaal

Stand per 1 januari 2004 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

9.414 (788)

1.561 (473)

10.975 (1.261)

Boekwaarde

8.626

1.088

9.714

Mutaties in de boekwaarde Investeringen Overdracht van groepsmaatschappij Desinvesteringen Afschrijvingen

1.645 – – (667)

403 13.032 (5.702) (2.906)

2.048 13.032 (5.702) (3.573)

978

4.827

5.805

11.059 (1.455)

13.056 (7.141)

24.115 (8.596)

9.604

5.915

15.519

Saldo mutaties Stand per 31 december 2004 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde

De afschrijvingspercentages zijn vermeld bij de toelichting op de geconsolideerde balans (pagina 93).

Financiële vaste activa Aandelen in groepsmaatschappijen Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige deelnemingen Overige leningen en vorderingen

31 december 2004

31 december 2003

689.008 233.084 132.689 76

545.346 44.306 135.112 72

1.054.857

724.836


Materiële vaste activa

Jaarrapport 2004

112

Aandelen in Vorderingen op groepsmaatgroepsmaatschappijen schappijen

Overige deelnemingen

Overige leningen en vorderingen

Totaal

135.112

72

724.836

Stand per 1 januari 2004 Nettovermogenswaarde/boekwaarde

545.346

44.306

Mutaties in de boekwaarde Nettoresultaat over 2004 Ontvangen dividenden Aanpassing groepsstructuur Verstrekkingen/aflossingen Kapitaalstortingen Koersverschillen Overige mutaties

110.857 (70.675) 96.893 – 14.336 (7.755) 6

– – – 188.778 – – –

803 (3.226) – – – – –

– – – 4 – – –

111.660 (73.901) 96.893 188.782 14.336 (7.755) 6

Saldo mutaties

143.662

188.778

(2.423)

4

330.021

Stand per 31 december 2004 Nettovermogenswaarde/boekwaarde

689.008

233.084

76

1.054.857

132.689

Voor de vorderingen per balansdatum worden geen voorzieningen noodzakelijk geacht.

Vorderingen Vorderingen op groepsmaatschappijen Vorderingen op deelnemingen Belastingen en sociale lasten Overige vorderingen en overlopende activa

Liquide middelen Banken Kas

31 december 2004

31 december 2003

19.767 167 33.667 2.923

32.639 10.239 29.163 17.787

56.524

89.828

67.309 1

33.522 –

67.310

33.522

113

Langlopende schulden Achtergestelde leningen Overige langlopende leningen

31 december 2003

163.906

506.616

43.539 879.648 17.507

22.032 274.019 21.067

1.104.600

823.734

80.050 2.577

121.350 –

82.627

121.350

Voor een toelichting van de achtergestelde leningen wordt verwezen naar de geconsolideerde balans. De overige langlopende leningen betreffen financiële leaseverplichtingen inzake computerhardware. De resterende looptijd bedraagt twee jaar. De gemiddelde rente is 7 procent.

Voorzieningen Latente vennootschapsbelasting Reorganisatievoorziening

31 december 2004

31 december 2003

– 755

24 –

755

24

Eigen vermogen Voor de toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans (pagina 99). Niet uit de balans blijkende verplichtingen De vennootschap heeft zich hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor de uit rechtshandelingen voortvloeiende schulden van in Nederland gevestigde groepsmaatschappijen. Overigens wordt verwezen naar de toelichting op de vennootschappelijke balans. Door de vennootschap zijn concerngaranties verstrekt, in hoofdzaak aan opdrachtgevers van projecten, in de plaats van bankgaranties. Ultimo 2004 betreft dit een bedrag van € 494 miljoen (ultimo 2003: € 419 miljoen). De vennootschap is de moedermaatschappij van de Nederlandse fiscale eenheden voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting en is hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van deze fiscale eenheden.


Kortlopende schulden Banken In volgend boekjaar vervallende aflossingen op langlopende leningen Schulden aan groepsmaatschappijen Overige schulden en overlopende passiva

31 december 2004

Overige gegevens

Jaarrapport 2004

114

Voorstel tot bestemming van de winst over 2004 Het nettoresultaat over 2004 ad € 56.006.000 is verwerkt in het eigen vermogen. De raad van bestuur heeft, conform de statutaire regeling omtrent de bestemming van de winst, besloten aan de houders van cumulatief preferente financieringsaandelen een dividend over het boekjaar toe te kennen op basis van een rendement van 8,83 procent per jaar voor de converteerbare preferente financieringsaandelen en 9,13 procent per jaar voor de nietconverteerbare preferente financieringsaandelen. Dit komt neer op € 1,8543 per converteerbaar preferent financieringsaandeel en € 1,9173 per niet-converteerbaar preferent financieringsaandeel. In totaal is hiermee een bedrag van circa € 15,3 miljoen gemoeid. De vennootschap is voornemens over 2004 per gewoon aandeel een dividend in contanten te betalen, groot € 1,55 per aandeel. Dit komt overeen met een bedrag van circa € 28,4 miljoen.

Statutaire regeling omtrent bestemming van de winst (beknopte samenvatting van artikel 29 van de statuten) Uit de winst die in enig boekjaar is behaald, wordt allereerst, zo mogelijk, op de cumulatief preferente aandelen B uitgekeerd het hierna te noemen percentage van het verplicht op die aandelen, per de aanvang van het boekjaar waarover de uitkering geschiedt, gestorte bedrag. Het hiervoor bedoelde percentage is gelijk aan het gemiddelde van de EURIBOR-percentages voor kasgeldleningen met een looptijd van twaalf maanden – gewogen naar het aantal dagen waarvoor deze percentages golden – gedurende het boekjaar waarover de uitkering geschiedt, verhoogd met 1 procent. Onder EURIBOR wordt verstaan de door de Europese Centrale Bank vastgestelde en gepubliceerde Euro Interbank Offered Rate. Vervolgens wordt, zo mogelijk, op elk financieringspreferent aandeel van een bepaalde (sub)serie, met inachtneming van het hierna in dit lid bepaalde, een dividend uitgekeerd gelijk aan een percentage berekend over het nominale bedrag van het desbetreffende financieringspreferent aandeel aan het begin van het desbetreffende boekjaar, vermeerderd met het bedrag aan agio dat werd gestort op het financieringspreferente aandeel dat van de desbetreffende (sub)serie werd uitgegeven bij de eerste uitgifte van financieringspreferente aandelen van de desbetreffende (sub)serie, verminderd met hetgeen voorafgaand aan het desbetreffende boekjaar ten laste van de reserve die als agio is gevormd bij de uitgifte van financieringspreferente aandelen van de desbetreffende (sub)serie op elk desbetreffende financieringspreferent aandeel is betaald. Indien en voor zover gedurende de loop van het boekjaar op de desbetreffende financieringspreferente aandelen een uitkering is geschied ten laste van de reserve die als agio is gevormd bij de uitgifte van financieringspreferente aandelen van de desbetreffende (sub)serie, dan wel een gedeeltelijke terugbetaling op zodanige aandelen is geschied, wordt het bedrag van de uitkering naar tijdsgelang verminderd in de verhouding van het bedrag van de uitkering ten laste van de agioreserve en/of van de terugbetaling ten opzichte van het in de vorige zin bedoelde bedrag. De berekening van het percentage van het dividend voor de financieringspreferente aandelen van een bepaalde serie geschiedt voor elk van de hierna te noemen series financieringspreferente aandelen op de wijze als vermeld achter de desbetreffende serie: Serie FP1 tot en met serie FP4: Het percentage van het dividend wordt berekend door het rekenkundig gemiddelde te nemen van het effectieve rendement op de staatsleningen ten laste van de Staat der Nederlanden in euro met een (resterende) looptijd die zo nauw mogelijk aansluit bij de looptijd van de desbetreffende serie zoals gepubliceerd in de Officiële Prijscourant, verhoogd met twee procentpunt. Serie FP5 tot en met serie FP8: Het percentage van het dividend is gelijk aan het gemiddelde van de EURIBOR-percentages voor kasgeldleningen met een looptijd van twaalf maanden – gewogen naar het aantal dagen waarvoor deze percentages golden – gedurende het boekjaar waarover de uitkering geschiedt, verhoogd met twee procentpunt.

115

De raad van commissarissen bepaalt op voorstel van de directie welk gedeelte van de na toepassing van het bepaalde in de vorige leden resterende winst wordt gereserveerd. Het gedeelte van de winst dat resteert na toepassing van het bepaalde in de vorige leden, staat ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders, met dien verstande dat op de preferente aandelen geen verdere dividenduitkering zal geschieden.

Beschermingsmaatregelen De vennootschap kent de navolgende maatregelen ter bescherming van de vennootschap tegen een overname van de zeggenschap over de vennootschap. Ingevolge een besluit van de algemene vergadering van aandeelhouders gehouden op 12 juni 1972 is in de statuten van de vennootschap de mogelijkheid opgenomen tot het uitgeven van preferente aandelen. In samenhang hiermede is in 1978 opgericht Stichting Aandelenbeheer BAM Groep. Zoals tijdens de algemene vergadering van aandeelhouders gehouden op 4 juni 1992 werd aangekondigd en tijdens de algemene vergadering van aandeelhouders gehouden op 8 juni 1993 aan de orde is geweest, heeft de vennootschap op 17 mei 1993 aan Stichting Aandelenbeheer BAM Groep een optie tot verkrijging van cumulatief preferente aandelen B in het kapitaal van de vennootschap verleend. Deze optie is verleend tot een zodanig bedrag, als Stichting Aandelenbeheer BAM Groep zal verlangen, met dien verstande dat dit ten hoogste zal kunnen zijn een zodanig nominaal bedrag dat daardoor het totaal nominale bedrag van niet bij de vennootschap geplaatste cumulatief preferente aandelen B maximaal gelijk is aan negenennegentig negen/tiende procent (99,9 procent) van het nominale bedrag van het op moment van de uitoefening van het hiervoor bedoelde recht niet bij de vennootschap in de vorm van andere aandelen dan cumulatief preferente aandelen B geplaatste aandelenkapitaal. Mede in verband met deze optieverlening zijn de statuten van Stichting Aandelenbeheer BAM Groep bij akte verleden op 25 juni 1993 in overeenstemming gebracht met bijlage X bij het Fondsenreglement, zoals die bijlage op 1 oktober 1992 van kracht is geworden. Het bestuur van Stichting Aandelenbeheer BAM Groep bestaat uit drie leden, te weten één bestuurder A en twee bestuurders B. De bestuurder A wordt, onder goedkeuring van de raad van commissarissen, benoemd door de raad van bestuur van de vennootschap. De bestuurder A mag geen lid van de raad van bestuur of commissaris zijn van de vennootschap of van een dochtermaatschappij daarvan. De bestuurders B worden benoemd door het bestuur van Stichting Aandelenbeheer BAM Groep zelf, onder goedkeuring van de raad van bestuur, voor het verlenen waarvan de raad van bestuur op haar beurt goedkeuring behoeft van de raad van commissarissen van de vennootschap. Een bestuurder B mag geen met de vennootschap verbonden persoon als bedoeld in genoemde bijlage X bij het Fondsenreglement zijn. De huidige bestuurssamenstelling is: J. Kleiterp (A) G.H. Heida, voorzitter (B) S.E. Beelaerts van Blokland (B)


Deze hiervoor omschreven percentages kunnen eventueel worden verhoogd of verlaagd met een opslag respectievelijk een afslag ter grootte van maximaal driehonderd basispunten.

Jaarrapport 2004

116

De personalia van de bestuursleden zijn: Drs. J. Kleiterp (71) Sinds 2004 lid van het bestuur van Stichting Aandelenbeheer BAM Groep. Nederlandse nationaliteit. Voormalig voorzitter directie MeesPierson. Momenteel voorzitter raad van commissarissen van Koninklijke Nederlandse Munt en lid raad van commissarissen van Bank Nederlandse Gemeenten. De heer Kleiterp bekleedt daarnaast vijf nevenfuncties (raad van advies Deloitte, beleggingscommissie Stichting Instituut GAK, raad van toezicht Stichting Vangnet HBO, bestuur Nederlandse Brandwondenstichting en bestuur Stichting Continuïteit ICT Automatisering). Drs. G.H. Heida (51), voorzitter Sinds 2000 lid en sinds 2004 voorzitter van het bestuur van Stichting Aandelenbeheer BAM Groep. Nederlandse nationaliteit. Voormalig lid van het Executive Committee ING Asset Management. Momenteel zelfstandig financieel adviseur in het bijzonder ten aanzien van beleggingen. De heer Heida is lid raad van commissarissen van zes beleggingsfondsen van Kempen Capital Management en is lid van de beleggingscommissie van diverse pensioenfondsen (Randstad, Thales Nederland, Bührmann, Nedlloyd, Vopak). Jhr. mr. S.E. Beelaerts van Blokland (60) Sinds 2004 lid van het bestuur van Stichting Aandelenbeheer BAM Groep. Nederlandse nationaliteit. Voormalig voorzitter van UBS Investmentbank (Nederland). Momenteel onder meer voorzitter van de raad van commissarissen van Deloitte en De Goudse Verzekeringen. Naar het gezamenlijke oordeel van de vennootschap en Stichting Aandelenbeheer BAM Groep is Stichting Aandelenbeheer BAM Groep onafhankelijk van de vennootschap in de zin van genoemde bijlage X. Er zijn thans geen cumulatief preferente aandelen B geplaatst. Stichting Aandelenbeheer BAM Groep heeft ten doel het behartigen van de belangen van de vennootschap en van de ondernemingen die door de vennootschap en de met de vennootschap in een groep verbonden vennootschappen in stand worden gehouden. En wel op zodanige wijze dat de belangen van de vennootschap en van die ondernemingen en van alle daarbij betrokkenen zo goed mogelijk worden gewaarborgd en dat invloeden, welke de zelfstandigheid en/of continuïteit en/of identiteit van de vennootschap en die ondernemingen in strijd met die belangen zouden kunnen aantasten, naar maximaal vermogen worden geweerd. Stichting Aandelenbeheer BAM Groep tracht haar doel te bereiken door het verwerven, onder meer door uitoefening van de hiervoor vermelde optie, en het houden van cumulatief preferente aandelen B in het kapitaal van de vennootschap en door het uitoefenen van de aan die aandelen verbonden rechten. Omstandigheden die door de raad van commissarissen en de raad van bestuur worden gekwalificeerd als schadelijk voor de continuïteit van de onderneming en voor bij de onderneming betrokkenen kunnen aanleiding vormen tot het inzetten van beschermingsmaatregelen. De raad van commissarissen en de raad van bestuur behouden zich het recht voor om, in het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming, tot andere maatregelen dan de uitgifte van preferente aandelen B te besluiten ter bescherming van de vennootschap tegen een mogelijke overname van de zeggenschap over de vennootschap.

Accountantsverklaring

117

Opdracht Ingevolge uw opdracht hebben wij de jaarrekening 2004, zoals opgenomen op pagina 83 tot en met 113, van Koninklijke BAM Groep nv te Den Haag gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bestuur van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2004 en van het resultaat over 2004 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9, boek 2 Burgerlijk Wetboek.

Den Haag, 23 maart 2005 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.


Aan de algemene vergadering van aandeelhouders van Koninklijke BAM Groep nv

Overzicht van de belangrijkste groepsmaatschappijen en deelnemingen

Jaarrapport 2004

118

Bouw en vastgoed • • • • • • • • • • • • •

BAM Utiliteitsbouw bv*, Bunnik BAM Woningbouw bv*, Bunnik Bouwbedrijf H. Pennings en Zn. bv*, Rosmalen Heilijgers bv*, Amersfoort Fort Bouw bv*, Raamsdonksveer BAM Materieel bv*, Lelystad Interbuild nv, Wilrijk-Antwerpen (België) HBG UK Ltd, Colindale, Londen (Verenigd Koninkrijk) Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau AG, Frankfurt am Main (Duitsland) Müller-Altvatter Bauunternehmung GmbH & Co. KG, Stuttgart (Duitsland) BAM Vastgoed bv*, Bunnik Van den Bruele Kaufman bv, Utrecht Wayss & Freytag AG Projektentwicklung, Frankfurt am Main (Duitsland)

% 100 100 100 100 100 100 100 100 100 90 100 100 100

Infra • • • • • • • • • • • • •

BAM Civiel bv*, Gouda BAM Wegen bv*, Utrecht BAM Infratechniek bv*, Culemborg BAM Rail bv*, Breda Multiconsult bv*, Culemborg Interbeton bv*, Gouda De Meyer nv, Gent (België) CEI sa, Brussel (België) Galère SA, Luik (België) Edmund Nuttall Ltd, Camberley, Surrey (Verenigd Koninkrijk) Ascon Contractors Ltd, Kill, Kildare (Ierland) Wayss & Freytag Ingenieurbau AG, Frankfurt am Main (Duitsland) Flatiron Construction, Corp., Longmont, Colorado (Verenigde Staten)

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Publiekprivate samenwerking • BAM PPP bv, Bunnik

100

Techniek • BAM Techniek bv*, Bunnik

100

Consultancy en engineering • Tebodin bv*, Den Haag

Een lijst van deelnemingen als bedoeld in artikel 379 en 414 van boek 2 Burgerlijk Wetboek is gedeponeerd bij het handelsregister te ’s-Gravenhage. * Koninklijke BAM Groep nv heeft ten behoeve van deze groepsmaatschappijen een 403-verklaring gedeponeerd.

100

Overzicht van de belangrijkste niet-geconsolideerde deelnemingen

119

• Van Oord nv, Rotterdam • Ontwikkelingsmaatschappij Centrumplan Amersfoort nv, Amersfoort • nv Justinvest Antwerpen, Antwerpen (België) • nv Rabot Invest, Wilrijk-Antwerpen (België) • Infraspeed bv, Haarlem • Railpro bv, Hilversum • Wâldwei.com bv, Leeuwarden • Celtic Roads Group (Dundalk) Ltd, Dublin (Ierland)

21,5 15 33,3 25 10,5 10 33,3 33,3


%

Tien jaar kerngegevens (in € miljoen, tenzij anders vermeld)

Jaarrapport 2004

120

2004

2003 1)

2002

2001

2000

7.468 174,3 134,3 111,0 56,0 40,7

7.770 172,6 145,2 112,6 56,0 38,2

3.579 75,7 75,7 70,2 46,7 45,9

2.916 60,3 60,3 60,6 39,4 39,4

1.510 39,4 39,4 39,5 29,1 29,1

2,37 1,55

2,59 1,55

4,35 1,55

3,90 1,55

2,91 1,15


506,0 – 121,4 627,4

441,1 17,4 125,9 584,4

404,1 33,2 30,5 467,8

131,2 38,5 34,0 203,7

100,8 38,6 34,0 173,3


8.900

9.100

10.200

4.543

3.857

84,4 85,4

86,0 134,1

54,3 43,5

21,2 33,6

17,8 19,7

29,2 170,7

35,4 225,4

8,7 98,8

4,6 77,7

3,4 52,3

26.801 26.651

29.551 26.837

14.972 30.588

12.744 13.248

7.546 12.824

Bedrijfsopbrengsten Bedrijfsresultaat exclusief mededingingsboete Bedrijfsresultaat (EBIT) Resultaat vóór belasting Nettoresultaat Nettoresultaat toekomend aan houders gewone aandelen Winst per gewoon aandeel (in € 1) Dividend per gewoon aandeel (in € 1)

Netto-investeringen in materiële vaste activa Afschrijving/waardevermindering materiële vaste activa Afschrijving/waardevermindering immateriële vaste activa Cashflow vóór dividend Gemiddeld aantal werknemers Aantal werknemers ultimo Ratio's (in %) Resultaat vóór belasting, goodwillafschrijving en boete in % bedrijfsopbrengsten Resultaat vóór belasting en goodwillafschrijving in % bedrijfsopbrengsten Nettoresultaat in % bedrijfsopbrengsten Nettoresultaat in % gemiddeld eigen vermogen

2,4

2,3

2,2

2,2

2,8

1,9 0,7 11,8

1,9 0,7 13,2

2,2 1,3 29,2

2,2 1,4 34,0

2,8 1,9 34,2

Solvabiliteit: • Eigen vermogen in % activa • Garantievermogen in % activa Current ratio

15,7 19,4 0,97

14,1 18,7 0,92

10,5 12,1 0,77

14,6 22,6 1,15

12,2 21,0 1,11

1)

2) 3) 4)

Met ingang van 2004 wordt rente geactiveerd op werken in uitvoering-eigen rekening; de cijfers van voorgaande boekjaren zijn niet aangepast. In 1999 en voorgaande jaren vond de resultaatneming op werken plaats op basis van de completed contract methode. Achtergestelde leningen inclusief het kortlopende deel. De orderportefeuille bevat zowel getekende contracten als mondelinge opdrachten.

121

1998 2)

1997 2)

1996 2)

1995 2)

1.093 29,5 29,5 29,2 19,5 19,5

957 37,2 37,2 22,7 15,0 15,0

667 27,9 27,9 16,9 10,6 10,6

668 22,1 22,1 13,2 -3,5 -3,5

676 23,9 23,9 14,0 9,1 9,1

Bedrijfsopbrengsten Bedrijfsresultaat exclusief mededingingsboete Bedrijfsresultaat (EBIT) Resultaat vóór belasting Nettoresultaat Nettoresultaat toekomend aan houders gewone aandelen

2,07 0,82

1,79 0,71

1,31 0,60

-0,46 0,60

1,19 0,60

Winst per gewoon aandeel (in € 1) Dividend per gewoon aandeel (in € 1)

69,6 38,6 – 108,2

58,1 38,6 – 96,7

54,7 38,6 – 93,3

59,6 – – 59,6

67,7 – – 67,7


1.588

1.361

1.044

726

726


14,1 14,9

10,4 13,4

10,8 10,6

4,2 9,9

15,4 10,3

– 34,4

– 28,4

– 21,2

– 6,4

– 19,4

Netto-investeringen in materiële vaste activa Afschrijving/waardevermindering materiële vaste activa Afschrijving/waardevermindering immateriële vaste activa Cashflow vóór dividend

6.136 6.360

5.669 5.598

4.797 5.199

4.712 4.700

4.767 4.819

Gemiddeld aantal werknemers Aantal werknemers ultimo

2,7

2,4

2,5

2,0

2,1

2,7 1,8 30,6

2,4 1,6 26,5

2,5 1,6 18,5

2,0 -0,5 -5,6

2,1 1,3 14,1

Ratio's (in %) Resultaat vóór belasting, goodwillafschrijving en boete in % bedrijfsopbrengsten Resultaat vóór belasting en goodwillafschrijving in % bedrijfsopbrengsten Nettoresultaat in % bedrijfsopbrengsten Nettoresultaat in % gemiddeld eigen vermogen

18,7 29,1 1,23

17,7 29,5 1,23

18,3 31,3 1,28

26,0 26,0 1,14

29,2 29,2 1,16

Solvabiliteit: • Eigen vermogen in % activa • Garantievermogen in % activa Current ratio


1999 2)

Functionarissen Koninklijke BAM Groep nv (per 23 maart 2005)

Jaarrapport 2004

122

Koninklijke BAM Groep nv Bunnik

Infra

dr.ir. W. van Vonno, voorzitter A.J.D. Franklin BEng, CEng, FICE, FCIOB, FIHT ir. J.A.P. van Oosten J. Ruis, financiën ir. N.J. de Vries

Nederland BAM Civiel, Gouda

mr. P.F. Jaeger, juridische zaken drs. T.P.L.M. van Beek, management- en organisatieontwikkeling drs. H. Gelderloos, human resources A.J. Kroezen, controlling prof.ir. G.J. Maas, strategie

BAM Rail, Breda BAM Wegen, Utrecht

BAM Infratechniek, Culemborg

Bouw en vastgoed

België CEI, Brussel

Nederland BAM Utiliteitsbouw, Bunnik

Galère, Chaudfontaine De Meyer, Gent

H.W.J. Bol ir. R.P. van Wingerden MBA BAM Woningbouw, Bunnik mr. J.H.A. Vaags D.J. Boonstra ir. M.J.S. Broos drs. L. Dragt (tot 1 juni 2005) BAM Vastgoed, Bunnik ir. R. de Jong MBA mr. H. Bree Bouwbedrijf H. Pennings en Zn., M.A. van Dulmen Rosmalen F.J.H.M. van Vuuren Fort Unitbouw, E.H. van Dormolen Raamsdonksveer Heilijgers, Amersfoort ir. H.Th.P.M. Janssen BAM Materieel, Lelystad J.W. Carton België Interbuild, Wilrijk-Antwerpen

Verenigd Koninkrijk HBG Construction, Londen

HBG Properties, Glasgow Duitsland Wayss & Freytag Schlüsselfertigbau, Frankfurt am Main Müller-Altvatter, Stuttgart

Wayss & Freytag Projektentwicklung, Frankfurt am Main

E.E.L.A. Verbeeck B.P.Y. De Landsheer

P.B. Brooks, CEng, FICE, FIHT, F.InstCES R.A. Gregory, MCIOB M.J. Rogers, MCIOB J.R. Burke, FRICS

Verenigd Koninkrijk Edmund Nuttall, Camberley

Ierland Ascon Contractors, Kill

ir. W.R. Remmelts ir. B.J. Wierenga (tot 1 mei 2005) P.L.C.A. Koolen RA drs. M. de Rooij RC H.G. Kuipers ir. K.W. Talsma ir. J. Rossing (tot 1 mei 2005) ir. B.J. Wierenga (vanaf 1 mei 2005) W. Konings A. Rongen

ir. D. Morlion P. Depreter ir. G. Loix ir. Ch. Neervoort

P.B. Brooks, CEng, FICE, FIHT, F.InstCES D.K. Belsham, BSc (Eng), CEng, FICE R. Treadgold, FIHT, FICE

J.B. Barrett, BE, CEng.fiei B.G. Murphy, BE, CEng.fiei T.M. Cullinane, BE, CEng.fiei L.F. Harmon, BE, CEng.miei

Duitsland Wayss & Freytag Ingenieurbau, Frankfurt

Dipl.-Oec. A. Schmieg drs. K-J. Klap

Verenigde Staten Flatiron Construction, Longmont, Colorado

G.K. Crabtree, BSc, CEng, MICE P.R. Driscoll

Wereldwijd Interbeton, Gouda

D. Langbroek ir. N. Dirkzwager

Publiekprivate samenwerking (pps) Dipl.-Ing. G. Vater G. Tucheler Dipl.-Ing. D. Bormann Dipl.-Kfm. D. Bennies (per 1 april 2005) Prof.Dr.-Ing. F. Berner Dr.-Ing. A. Häberle Dipl.-Kfm. M. Hager Dipl.-Ing. A. Naujoks F. Samuel

BAM PPP, Bunnik, Glasgow

D.J. Wilson ACA H. Duncan R. Fielder

Techniek Nederland BAM Techniek, Bunnik

H.A. van Harn C. Franchimon H. Otten

Consultancy en engineering Wereldwijd Tebodin Consultants & Engineers, Den Haag

ir. H.J. Hegger ir. A.M. van der Velden

Bijlage International Financial Reporting Standards (IFRS)

123

Invloed IFRS op de balans per 31 december 2004 Als gevolg van de herrubricering van de balanspost onderhanden werk naar vorderingen, kortlopende schulden en voorraden (al naar gelang de financierings- of verkoopstand), wordt het IFRS-balanstotaal per 31 december 2004 met ruim € 1 miljard verlengd.

Toelichting (x € miljoen): Nettowinst volgens NL GAAP vóór aftrek mededingingsboete Afschrijving goodwill Pensioenen; per saldo lagere lasten Overige waaronder begrepen werkenresultaten en algemene kosten Mededingingsboete

96 29 10 5 140 (40) 100

In 2004 is de dividendlast van de preferente aandelen (circa € 15,3 miljoen) (nog) niet als interestlast ten laste van het resultaat geboekt. Dit houdt verband met de ingangsdatum van de accounting standards IAS 32 en 39. Koninklijke BAM Groep heeft ervoor gekozen deze standards met ingang van 1 januari 2005 toe te passen. Het is niet langer toegestaan af te schrijven op goodwill. Hierdoor komt een afschrijvingslast van circa € 29 miljoen in 2004 te vervallen. Voor het boekjaar 2005 verwacht Koninklijke BAM Groep op basis van NL GAAP een nettowinst tussen € 90 miljoen en € 100 miljoen. Deze prognose betekent voor de winst 2005 op IFRS-basis een uitkomst, op basis van voorlopige berekeningen, van € 120 miljoen à € 130 miljoen. De voor vergelijkingsdoeleinden overeenkomende IFRS winst over 2004 bedraagt voorlopig € 125 miljoen (€ 140 miljoen, zie bovenstaande berekening verlaagd met € 15 miljoen dividendlast over de preferente aandelen).

Voor wat betreft pensioenen, dient bij defined benefitregelingen onder IFRS – onder meer – rekening te worden gehouden met zowel reeds ingegane, als met verwachte, toekomstige salarisverhogingen. Als gevolg hiervan wordt in de IFRS-balans per 31 december 2004 een non-cash voorziening verantwoord. Hiertoe zal een voorlopig bedrag van € 115 miljoen (ná belasting) van het eigen vermogen per 31 december 2004 worden afgeboekt. Dit is inclusief het positieve resultaatseffect van € 10 miljoen (ná belasting) op de nettowinst over 2004 op basis van IFRS. Bij de presentatie van de halfjaarcijfers 2004 werd nog een voorlopig bedrag genoemd van € 150 miljoen à € 200 miljoen (ná belasting) dat van het eigen vermogen zou worden afgeboekt in de IFRS-beginbalans (per 1 januari 2004). Op grond van actuariële berekeningen komt dit bedrag thans lager uit. Bovengenoemde effecten zullen in totaal tot gevolg hebben dat het garantievermogen in de IFRS-balans per 31 december 2004 zal afnemen tot circa 12 procent van het verlengde balanstotaal (op basis van NL GAAP 19,4 procent).


Invloed IFRS op het resultaat 2004 en 2005 Koninklijke BAM Groep zal met ingang van 2005 rapporteren op basis van IFRS. De nettowinst over 2004 op basis van IFRS bedraagt volgens voorlopige berekeningen en naar de huidige stand van zaken € 100 miljoen.

Jaarrapport 2004

124

Colofon Vormgeving: Boulogne Jonkers, Zoetermeer Druk: PlantijnCasparie, Utrecht Illustraties: Aeroview-Rotterdam, Bob Bateman, De Beeldredaktie, Brian Borrett, Michael Boulogne, Dries Van den Brande, Jürgen Brinkmann, Peter Christiaan Foto Produkties, Imre Csany, Daylight / Jean-Luc Deru, Mark Defeo, Tom Delvoye, Marc Detiffe, Rob Glastra, High Tech Campus Eindhoven, B.C. Horvath, Bastiaan Ingenhousz Fotografie, Janssen & De Kievith Fotografie / Menno Janssen, De Jong Luchtfotografie, Ian McMahon, Rob Melchior, Ros Orpin, Stefan Schilling, Job Terband, René Weterings, Sabine Wulf

Koninklijke BAM Groep nv Runnenburg 9 3981 AZ Bunnik Postbus 20 3980 CA Bunnik Telefoon (030) 659 89 88 [email protected] www.bam.nl Statutair gevestigd te ’s-Gravenhage Handelsregister Utrecht 30058019 This annual report is also available in the English language. Should different interpretations arise, the Dutch version prevails.

Jaarrapport Voorwoord

Recommend Documents