Jaaroverzicht Natuurlijk naleven in het sociaal domein

Jaaroverzicht 2013-2014 Natuurlijk naleven in het sociaal domein

J a a roverzicht 2013-2014

RCF Kenniscentrum Handhaving Natuurlijk naleven in het sociaal domein

Inhoud RCF jaaroverzicht 2013-2014

N at u u r l i j k n a l eve n i n h et s o c i a a l d o m e i n

4

I nte r v i ew : A d va n M i e r l o ( RC F )

6

Het RCF Kenniscentrum Handhaving is een

H o o g wa a rd i g h a n d h ave n

initiatief van het ministerie van SZW om

N i e u w s o p N a l ev i n g . n et

11

8

gemeenten en ketenpartners te verbinden.

H a n d re i k i n g e n , we r k w i j ze r s e n h et S p o o r b o e k j e

12

Effectief handhaven is een kwestie van het

I nte r v i ew : tea m l e i d e r G i tt a J a n s e n

13

delen van expertise en goed samenwerken.

S e m i n a r s, wo r ks h o p s e n t h e m at afe l s

14

Het RCF helpt gemeenten bij gezamenlijke

Ee n effe c t i eve t ra i n i n g vo o r k l a nt m a n a g e r s

16

handhavingsprojecten in het domein Werk,

I nte r v i ew : k l a nt m a n a g e r I l j a va n D i e p e n

17

Inkomen en Zorg (WIZ) en bij het realiseren

2

RCF jaaroverzicht 2013-2014

van natuurlijk naleven, een verdere dooront-

D e m u l t i d i c i p l i n a i re a a n p a k

18

wikkeling van hoogwaardig handhaven.

H u i svest i n g a r b e i d s m i g ra nte n o n d e r d e l o e p

20

I nte r v i ew : b u rg e m e este r J a n B a a s

21

W i j kg e r i c ht h a n d h ave n i n Zo ete r m e e r

22

Co l ofo n

26


3

RC F Kenniscentrum Hand having F i n a n ciële resultaten

Natuurlijk naleven in het sociaal domein

Eind 2013 liepen er door het hele land in totaal 19 projecten met interventieteams. In de loop van 2013 werden 18 projecten

Nieuwe wetten, de drie decentralisaties

waarin het RCF zich achter de schermen

en workshops, verschillende producten die

omschreven in het Handhavingsprogram-

S a m e nwe rk i n g s t i m u l e re n

afgerond.

en bezuinigingen: de veranderingen in het

verder heeft ontwikkeld – en die ontwikkeling

gemeenten direct kunnen gebruiken bij de in-

ma 2011-2014 van het ministerie van SZW.

Naast het stimuleren van natuurlijk

Financiële resultaten werden onder meer

sociaal domein zijn bijna niet meer te vol-

gaat in 2015 gewoon door. De beschikbare

voering van de wet en de website Fraudewet.

Steeds belangrijker wordt het adviseren van

naleven draagt het RCF bij aan een betere

gehaald door boetes, terugvorderingen,

gen. Ondertussen moeten sociale diensten

expertise wordt verder vergroot door de keuze

nl kregen de voorlichting en ondersteuning

gemeenten bij het integreren van hand-

samenwerking tussen gemeenten en keten-

besparing op uitkeringen, aanpassing van

met minder medewerkers meer mensen

voor een landelijke organisatie. Dat betekent

vorm. De praktische toepassing kende nog

having en dienstverlening. Het RCF noemt

partners op het gebied van handhaving. Dit

uitkeringen en het innen van openstaande

helpen. En ook nog eens op een andere

niet dat de vertrouwde regionale werkwijze

wel een aantal haken en ogen. Daar hebben

dat natuurlijk naleven: door in alle fasen

gebeurt in projecten met multidisciplinaire

vorderingen.

manier helpen: zodanig dat meer recht

wordt opgegeven, maar vooral dat de regionale

de regionale RCF’s per geval in geadviseerd.

van het dienstverleningsproces duidelijk

interventieteams, waarbij een landelijk

wordt gedaan aan de eigen verantwoordelijk-

dienstverlening nog beter gebruik kan maken

Momenteel spelen de invoering van de

de grenzen en mogelijkheden aan te geven

thema centraal staat en een arbeidsmarkt-

Gemeenten

heid en zelfredzaamheid van de burger. Een

van landelijke expertise. In het interview met

Maatregelenwet en de Participatiewet per

wordt het overtreden van regels zoveel

sector, gebied of wijk wordt bezocht met het

Rijk

5.596.940

onmogelijke opgave? Het RCF Kenniscen-

RCF-directeur a.i. Ad van Mierlo (pagina 6)

1 januari 2015. Ook hier staat het RCF

mogelijk voorkomen. Belangrijk is dan dat

doel misstanden tegen te gaan. Binnen de

Inspectie SZW

5.812.111

trum Handhaving staat al meer dan tien jaar

leest u er meer over.

gemeenten terzijde, onder meer door uitgave

de klantmanager inspeelt op de drijfveren

mogelijkheden van bestaande wetgeving,

UWV

562.028

van een nieuw Spoorboekje en enkele werk-

van de klant. Om dat te faciliteren heeft

kunnen de deelnemende ketenpartners,

SVB

100.466

gemeenten terzijde als partner op het gebied

3.126.415

van hoogwaardig handhaven en projecten

Nieuwe we t t e n

wijzers. Daarin wordt systematisch duidelijk

het RCF samen met Divosa een training

zoals gemeenten, UWV, politie, Belasting-

Belastingdienst

met interventieteams.

In 2013 was er veel aandacht voor voorlich-

wat de consequenties van de nieuwe wetten

ontwikkeld voor klantmanagers.

dienst, Inspectie SZW, Sociale Verzekerings-

OM / politie

ting over de Fraudewet, die 1 januari van dat

zijn voor de handhaving.

Het RCF biedt nog veel meer producten en

bank en het Openbaar Ministerie onderling

Overig

49.000

trainingen, die de handhaving zo efficiënt en

informatie uitwisselen. Daardoor ontstaan Totaal:

54.942.870

D o o rontwikkeling RCF

jaar werd ingevoerd. Het ministerie van SZW

Dit jaaroverzicht biedt een terugblik op

heeft het RCF Kenniscentrum Handhaving

O n d e r s t e u n i n g v a n ge m e e n t e n

effectief mogelijk maken. Juist dat maakt dat

integrale projecten, waarbij partijen profite-

projecten en initiatieven van het RCF uit

gevraagd om de implementatie van die wet te

Deze activiteiten ontplooide het RCF

gemeenten meer kunnen doen met hetzelfde

ren van elkaars kennis en expertise.

2013 en de eerste helft van 2014. Een periode

faciliteren. Met voorlichtingsbijeenkomsten

naast de geprogrammeerde taken, zoals

aantal medewerkers.

4


39.272.482 423.428

(bedragen in euro’s)


5

A d va n Mierlo, directeur a.i. van het RCF:

“We maken specialistische kennis steeds breder beschikbaar” De afgelopen jaren is het bewustzijn bij gemeenten omtrent hoog-

ten door het hele land. Zo komt specialistische kennis het best tot zijn

krijgt de handhaving

Van Mierlo ziet een situatie voor zich waarin het RCF gemeenten

waardig handhaven sterk gegroeid. Recente affaires als die met de

recht.”

dan een plaats? Onze

met harde cijfers kan laten zien wat de ondersteuning concreet

zorgtoeslag hebben iedereen ervan doordrongen dat handhaven nood-

diensten zijn er juist op

oplevert. “Gemeenten realiseren zich niet dat als ze risicoprofielen

zakelijk is. “Maar dan moet die handhaving wel een geïntegreerd deel

N at u u r l i j k n a l eve n

gericht om handhaving

en informatiegestuurde handhaving gaan toepassen, ze straks

van de gemeentelijke dienstverlening zijn”, stelt Ad van Mierlo, sinds

Met de doorontwikkeling gaat het RCF Kenniscentrum Handhaving ook

al direct deel te maken

ongeveer 5 procent besparen op hun volledige uitkeringsbestand.

juni 2014 directeur a.i. van het RCF Kenniscentrum Handhaving.

een efficiëntieslag maken. “Zeker, we gaan meer doen met minder

van de dienstverlening.

Dat kan ik nu nog niet hard maken, maar daar wil ik wel naartoe.

mensen, want ook wij moeten bezuinigen. Dat past in deze tijd en sluit

Mensen die geen recht

Want onze dienstverlening werpt zijn vruchten af, dat staat vast.

D o o ro ntwikkeling

aan bij een dilemma waar gemeenten ook voor staan. Aan de ene kant

hebben krijgen dan snel een afwijzing, mensen die willens en wetens

En met de doorontwikkeling van het RCF gaan we dat nog verder

Het RCF Kenniscentrum Handhaving is na tien jaar praktijkervaring

is er een grote toeloop van mensen die een beroep doen op de sociale

frauderen vallen door de mand. En waar mensen kansen op werk heb-

aanscherpen.”

bezig met een doorontwikkeling. De sterk regionaal georiënteerde

zekerheid, aan de andere kant worden de sociale diensten gekort. Wij

ben, voelen ze de dwang om die te grijpen.”

structuur wordt vervangen door een lijnorganisatie – echter zonder dat

ondersteunen gemeenten bij die uitdaging, zodat ze niet ieder voor

de afstand tot gemeenten te groot wordt. “Naarmate gemeenten zich

zich het wiel hoeven uit te vinden”, stelt Van Mierlo.

St i p a a n d e h o r i zo n

verder ontwikkelen merken we dat de vragen om advies en onder-

Het ‘RCF nieuwe stijl’ dat momenteel vorm krijgt, staat voor natuurlijk

Om die stip aan de horizon te bereiken ontwikkelt het RCF Kennis-

steuning steeds specifieker worden”, legt Van Mierlo uit. “Dan hebben

naleven, het concept waarbij handhaving volledig geïntegreerd is in het

centrum Handhaving voortdurend nieuwe producten en diensten.

we inhoudelijk specialisten nodig. Met de huidige structuur van negen

algemene dienstverleningsproces. “Dat is ook echt onze stip aan de ho-

Zoals de professionaliteitsbevordering voor klantmanagers, waarin

relatief onafhankelijke RCF’s kunnen we die ondersteuning niet altijd

rizon”, vertelt Van Mierlo. “We zien wel dat handhaving meer aandacht

selectie aan de poort en het herkennen van risicofactoren centraal

op een eenduidige en kwalitatief hoogstaande manier bieden. Niet elk

krijgt, maar nog te vaak is dit een actie achteraf, nadat de klant zijn

staat. Afgelopen jaar uitgeprobeerd in enkele pilots is het nu een

RCF heeft experts op alle gebieden in huis. Daarom gaan we nu naar

eerste gesprekken heeft gehad, nadat de uitkering is toegekend. Kijk

kant en klare leeromgeving die gemeenten kunnen inkopen voor

een dienstverlening waarbij we vanuit de lijn experts kunnen inzet-

maar naar de inrichting van sociale wijkteams door gemeenten. Waar

hun klantmanagers.

6



7

Hoogwaardig handhaven Het stimuleren van hoogwaardig handhaven

verbeteren. Kennis wordt ook gedeeld door

te zetten. ‘Meer doen met minder’ wordt zo

in het domein van de sociale zekerheid is

werkwijzers, die de focus leggen op handha-

realiteit. De praktijk laat zien dat adequate

een van de hoofdtaken van het RCF Ken-

vingsaspecten van nieuwe wetgeving. Sinds

implementatie van IGW binnen één jaar

niscentrum Handhaving. Het gaat daarbij

kort zijn er ook de trainingen in professiona-

leidt tot een aanzienlijke bestandsreductie.

om het integreren van handhaving in het

liteit voor medewerkers van sociale diensten.

Om IGW te faciliteren heeft het RCF ver-

totaal van de (activerende) dienstverlening.

Zo worden dienstverlening én handhaving

schillende tools ontwikkeld. De scenario-tool

Uiteindelijk moet dit leiden tot het ultieme

naar een hoger plan gebracht.

geeft een goed beeld van de fase van data-

doel: natuurlijk naleven.

8


gebruik waarin de gemeente zich bevindt. I n f o r m a t i e ge s t u u r d we rke n ( I GW )

De gemeente bepaalt op basis daarvan zelf

Ad v i e z e n e n c o n c re t e p ro d u c t e n

Gemeenten beschikken over veel gegevens,

wat de ambities zijn om naar een ‘hogere’

Veel gemeenten verbeteren hun dienstverle-

data, informatie en (klant)kennis. Met

fase te komen. Het doel van de data-

ning dankzij adviezen en concrete produc-

IGW helpt het RCF gemeenten om deze data

kwaliteitstool is om te kijken hoe de kwaliteit

ten, die worden ontwikkeld en aangeboden

op orde te brengen en te gebruiken voor

van geregistreerde data binnen de gemeente

door het RCF. Vaak gaat het dan om ‘het

een beter zicht op het klantenbestand. Zo

is. Implementatie van IGW vereist een

verbinden en verbeteren van het bestaande’.

ontstaat een integraal klantbeeld op risico’s

eenduidige registratie van gegevens. Op

Tijdens workshops, themabijeenkomsten en

en kansen, bijvoorbeeld aan de hand van

basis van de uitkomst van deze tool gaat de

congressen en via bilaterale adviestrajecten

dynamische profielen. IGW is een onmis-

adviseur van het RCF in gesprek met de ge-

wordt informatie gedeeld, waarmee gemeen-

baar hulpmiddel om dienstverlening en

meente over de registratie van de data en de

ten hun dienstverlening belangrijk kunnen

controle gerichter en meer geïntegreerd in

keuzes die hierin moeten worden gemaakt


9

om de datakwaliteit te verbeteren, zodat

Dat levert mogelijke verbeterpunten op

Het RCF legt de resultaten van de AGA

IGW effectief kan worden toegepast.

en brengt verschillende percepties aan het

vast in een rapport en geeft aandachtspun-

licht. Om een voorbeeld te noemen: het

ten aan. Wat daar vervolgens mee gedaan

Va t o p de eigen diens tverlening

management kan zeer tevreden zijn over de

wordt, is volledig de zaak van de betrokken

Integrale handhaving is noodzakelijk om

gang van zaken en de uitgevoerde controles,

gemeente.

fraude te voorkomen en tegen te gaan. Maar

terwijl de casemanagers vinden dat er veel

De website Naleving.net geeft professionals

U i t e rl ij k o p ge f r i s t

hoe krijgt een gemeente vat op haar eigen

moet veranderen.

nieuws en achtergronden omtrent handha-

Daarnaast is het uiterlijk van de site

dienstverlening? De AGA – Actiegerichte

ving in de sociale zekerheid. Deze informatie

opgefrist, waarbij duidelijk een scheiding

Agenda – is een door RCF ontwikkelde

wordt verzameld en geredigeerd door een

wordt aangebracht tussen nieuws van

eigen redactie. Afgelopen jaar is de website

het RCF en extern nieuws. De nieuwe

ingrijpend vernieuwd.

opmaak begon met de inlogpagina’s;

diagnose-methode waarmee gemeenten zelf

Naleving.net: informatie voor professionals

hun sterke en zwakke plekken vaststellen.

Nalevin g s co m m u n i c at i e n a d e r b e ke ke n

De AGA is een zeer flexibel instrument.

In opdracht van het RCF Kenniscentrum Handhaving onderzocht onderzoeksbureau d&b voorjaar

In de kern gaat het erom dat bestuurders

2014 in 33 interviews met medewerkers van de sociale recherche, leidinggevenden en klant-

E t a l a ge

de pagina’s met artikelen. Nieuw is

en medewerkers op uiteenlopende orga-

managers hoe hoogwaardig handhaven in de praktijk wordt gebruikt en ervaren. Dat onderzoek

Sinds 1 januari 2014 heeft het ministerie

bovendien de toevoeging van Twitter-

nisatorische niveaus beoordelen hoe hun

leverde interessante informatie op over nalevingscommunicatie. ‘Het huidige gehanteerde

van SZW de website Naleving.net over-

berichten en polls.

eigen gemeente er voor staat op het gebied

rationeel model stelt dat voldoende kennis en een positieve houding automatisch tot de

gedragen aan het RCF Kenniscentrum

van handhaving. In feite is de AGA een

gewenste gedragsverandering kunnen leiden. Als we maar voldoende informeren, dan komt

Handhaving. De redactie is vervolgens aan

Interactie

zelftest voor gemeenten: het RCF geeft

het vanzelf goed. Inmiddels (...) zien we dat deze geschetste oorzaak-gevolgrelatie in de praktijk

het werk gegaan om de website verder te

Niet alleen kennis en dienstverlening van

geen waarde-oordelen. Het RCF neemt de

vaak niet opgaat’, constateren de onderzoekers. Zij pleiten voor het gebruik van de juiste

verbreden. Het besloten karakter van de

het RCF worden voor het voetlicht gebracht,

vragenlijsten af en kan dat combineren met

strategieën in de communicatie met de klant. Die moeten de natuurlijke drijfveren van mensen

website blijft bestaan, maar om toch meer

maar ook:

gesprekken. De uitkomst geeft aan hoe er

tot naleving versterken, en weerstanden wegnemen of ombuigen. Zo komt natuurlijk naleven

als ‘etalage’ van het RCF te kunnen dienen

– Informatie en kennis van andere partijen

op verschillende niveaus wordt gedacht over

tot stand. Dit vraagt veel van de nalevingscommunicatie, waarbij de bal met name ligt bij de

staan er nu ook vijf tot tien documenten of

handhaving in het sociaal domein binnen

klantmanagers. De leeromgeving handhaving (zie pagina 16) die het RCF heeft ontwikkeld,

redactionele stukken van het RCF vóór de

de gemeente.

sluit hier uitstekend bij aan.

inlog.

10


later dit jaar volgen de startpagina en

over handhaving – Actueel nieuws op het terrein van handhaving

– Communities: digitale gemeenschappen rond specifieke (handhavings)thema’s, zoals de Participatiewet – Netwerkfunctionaliteiten – Mogelijkheden voor gebruikers om vragen te stellen, discussies op gang te brengen of kennis te delen.


11

G i tt a J a n s e n , tea m l e i d e r S o c i a l e Z a ke n :

Handreikingen, werkwijzers en het Spoorboekje

“Het RCF heeft overal lijntjes”

Het RCF Kenniscentrum Handhaving heeft

vernieuwde versie van de Werkwijzer matigen

Sociale Dienst Veluwerand (Harderwijk) roept met enige regel-

aangereikt om dit project vorm te

afgelopen jaar een aantal documenten gepu-

boete (2.0). Door de invoering van de Fraude-

maat de steun in van het RCF Kenniscentrum Handhaving. Het

geven en het is goed geslaagd.”

bliceerd, met name om de nieuwe wetgeving

wet is het opleggen van boetes verplicht, als

begon met de Actiegerichte Agenda (AGA), later volgden onder

toe te lichten. Zo verschenen er diverse

er sprake is van een verwijtbare schending

meer het project variabele inkomsten en een professionaliteits-

M a k ke l i j k to e g a n ke l i j k

handreikingen en werkwijzers, die door het

van de inlichtingenplicht. Voor gemeenten

bevordering onder klantmanagers.

“Het RCF is makkelijk toegankelijk, je kunt er snel met je vragen

RCF in druk of digitaal zijn verspreid onder

als uitvoerders van de wet blijkt het echter

gemeenten.

moeilijk om een evenwicht te vinden tussen

terecht. Ze hebben overal lijntjes liggen en brengen je heel makH o e st a at h et e r vo o r ?

kelijk in contact met de juiste partijen. Dat zie ik als een heel sterk

de keuze van de weten regelgever aan de

Het Spoorboekje wijst professionals op knel-

“Zo’n 2,5 jaar geleden hebben wij het RCF benaderd met de vraag

punt van het RCF. En ze komen zelf ook met initiatief. Daar hebben

We rk wijzers

ene kant en de relevante feiten en omstan-

punten en frauderisico’s die ontstaan met de

of ze ons konden helpen om de handhaving op een hoger plan

wij al meerdere malen van geprofiteerd.” Zo heeft het RCF afge-

In samenwerking met Divosa en Stimulansz

digheden van de klant aan de andere kant.

recente wetswijzigingen.

te brengen”, vertelt Gitta Jansen, teamleider Sociale Zaken van

lopen jaar workshops gegeven in het kader van professionaliteits-

en mede in opdracht van de Programma-

Deze werkwijzer vormt een handreiking voor

Naast de Participatiewet komen ook de Wet

SD Veluwerand. Wat volgde was een AGA: een scan van de orga-

bevordering. Jansen: “Dat loopt ook dit jaar nog door; nu zijn onze

raad, werden enkele werkwijzers opgesteld

gemeenten om de beleidsvrije ruimte die de

Maatregelen Wwb en SyRI (wijziging Wet

nisatie om te kijken hoe het hoogwaardig handhaven er bij de

participatiecoaches aan de beurt. We hebben al 25 medewerkers

voor professionals in de sociale zekerheid:

wet biedt maximaal te benutten.

Suwi) uitgebreid aan bod. Daarnaast is er

SD Veluwerand voorstaat. Jansen: “Zo kregen we een duidelijk

laten trainen. Hoe pak je fraudesignalen op en hoe geef je daar

aandacht voor de recente wijzigingen van de

beeld van onze organisatie en konden we gericht actie ondernemen

een vervolg aan? Hoe werk je samen met collega’s van andere

– Werkwijzer handhaving rechtmatigheid en Spoorboe k j e

wet Suwi en de praktijkervaringen met de

om de handhaving te verbeteren. Inmiddels hebben we twee pilots

afdelingen om de klant goed in beeld te krijgen en de handhaving

– Werkwijzer aanscherping handhaving

September 2014 verscheen de derde editie

Fraudewet. Een belangrijk laatste hoofdstuk

gedraaid van het RCF, die succesvol verliepen. In de eerste pilot

naar een hoger plan te tillen? Door dit soort projecten is onze

– Werkwijzer handhaving kostendelersnorm

van het RCF Spoorboekje. Deze editie staat in

is gewijd aan de organisatie van handhaving:

werden mensen met variabele inkomsten gestimuleerd om meer

handhaving met sprongen vooruit gegaan. Misschien zouden we

– Werkwijzer tegenprestatie.

het teken van de Participatiewet en de daar-

hoe maken gemeenten dat tot een integraal

te werken. Het RCF heeft daarbij trainingen verzorgd van onze

weer eens zo’n AGA uit moeten voeren. Dan kun je zien wat er in

Aparte vermelding verdient de recent

mee samenhangende handhavingsaspecten.

deel van hun dienstverlening?

medewerkers: hoe pak je dat aan als handhaver? Ze hebben tools

ruim twee jaar allemaal is veranderd.”

arbeidsverplichtingen

12



13

Seminars, workshops en thematafels

niet te doen, namelijk een wijziging doorgeven

T h e m a t a fe l s F r a u d e we t

georganiseerd. Voor de bijeenkomsten

aan de gemeente (omissiedelict). Daarbij ziet

In het voorjaar van 2013 zijn er door het

waren de boetemedewerkers en de

de fraudeur zichzelf niet als fraudeur, onder

RCF op diverse plaatsen in het land bijeen-

beleidsmedewerkers uit de regio’s uit-

meer omdat hij niet rijk wordt van uitkerings-

komsten en workshops omtrent de Fraude-

genodigd, die met de Fraudewet zijn belast.

fraude. Ook blijkt dat uitkeringsgerechtigden

wet georganiseerd. Nagenoeg een half jaar

Na een presentatie over het frauderegister

Het RCF Kenniscentrum Handhaving orga-

Ef fectieve f r a u d e b e s t r ij d i n g

op de motieven voor fraude. Door daar op een

de regels waar ze zich aan moeten houden

later bleek dat er in het werkveld behoefte

werden aan de hand van thematafels

niseert zowel landelijk als regionaal tien-

‘Wat leren we van de fraudeur?’ was de

doordachte manier op in te spelen, kan fraude

vaak niet goed kennen, ook al omdat deze zo

bestond om ervaringen en knelpunten uit

kennis, ervaringen en knelpunten uit-

tallen bijeenkomsten om partijen bijeen

vraag die centraal stond tijdens het seminar

voorkómen worden, in plaats van bestreden.

complex zijn. Het goed bezochte seminar be-

te wisselen. Daarom werden op 9 en 10

gewisseld. De bijeenkomsten illustreerden

te brengen en kennis te delen. Op deze

Effectieve Fraudebestrijding, op 26 juni 2014

Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van

sloot met een aantal praktische tips waarmee

december 2013 twee regiobijeenkomsten

dat de Fraudewet om interpretatie vraagt.

pagina’s drie kenmerkende voorbeelden.

in Apeldoorn. Experts uit de praktijk gingen in

de uitkeringsfraudes tot stand komt door iets

fraude kan worden tegengegaan.

in Breukelen respectievelijk Hoofddorp

De aanwezigen vonden het zeer zinvol om van elkaars ervaringen te profiteren. P ro j e c t enmarkt Op 12 juni 2014 vond in Kerkrade een projectenmarkt plaats. Organisaties en gemeenten uit de regio presenteerden geslaagde projecten op het gebied van handhaving, waar andere gemeenten weer hun voordeel mee konden doen. De bijeenkomst, georganiseerd door het RCF, werd door de aanwezigen zeer goed gewaardeerd.

14



15

Le e ro mgeving hand having

I l j a va n D i e p e n , co n s u l e nt we r k i n Pe e l e n M a a s :

Een effectieve training voor klantmanagers

“Begrip hebben, maar geen millimeter wijken”

Iedereen die werkzaam is op het terrein van

de overtreding vaker voorkomt, groter wordt

Na afloop blijken klantmanagers in staat

Afgelopen jaar werd al ervaring opgedaan met de leeromgeving

al door de prima begeleiding.”

Werk en Inkomen is ervan overtuigd dat

of een andere klantmanager ermee te maken

om gedurende het gehele proces te sturen

handhaving, die een impuls geeft aan het vakmanschap van me-

Een belangrijk onderdeel van de

handhaven noodzakelijk is voor een rechtma-

krijgt, die er wellicht anders tegen aankijkt.

op de rechtmatigheid, zonder de relatie met

dewerkers. Een van de twee gemeenten waar de pilot liep, was

training is het herkennen van fraude-

tige en doelmatige uitvoering. Handhaving

Bij deze praktijk vormt de handhaving geen

de klant op het spel te zetten. Het aantal

Peel en Maas.

signalen. “Het is belangrijk dat je al in een heel vroeg stadium ziet

helpt klanten zich aan de regels te houden.

integraal deel van de dienstverlening, maar

onterecht verstrekte uitkeringen daalt en

Maar de praktijk is weerbarstig. Daarom

een stok achteraf. Dat kan klanten in grote

pijnlijke boetetrajecten worden voorkomen.

hebben Divosa en RCF Kenniscentrum

problemen brengen.

Handhaving een leeromgeving handhaving

waar het mis kan lopen. Als iemand met een uitkering vertelt over e - l ea r n i n g e n wo r ks h o p s

zijn studerende vriendin, moet je hem direct wijzen op de invloed

Ilja van Diepen is consulent werk bij het team Werk, Zorg en

die samenwonen heeft op de uitkering. Het gaat er dan om dat

Inkomen van Peel en Maas. Hij nam deel aan de pilot en vertelt

mensen niet onbewust gaan frauderen. Als zo’n man dan toch gaat samenwonen en dat niet meldt, zijn de consequenties helder.”

ontwikkeld voor klantmanagers. Een training

Stur ingsm o ge l ij k h e d e n

O p b o u w va n d e t ra i n i n g

graag over zijn ervaringen met de training: “Het begon met

die handhaving en dienstverlening integraal

De leeromgeving handhaving van Divosa

Na een zelfstandig te volgen ‘e-learning’

een module e-learning, die we gewoon thuis konden uitvoeren.

met elkaar verbindt en het vakmanschap van

en het RCF haakt aan bij de praktijk van de

volgen drie workshops van een dagdeel,

Daarin werden vragen afgewisseld door filmpjes en kreeg het

To n e e l s p e l e r

medewerkers versterkt.

handhavers. De focus ligt zowel op handhaving

waarin de praktijk centraal staat. Aan de

probleem al vorm: je ziet verschillende vormen van verwijtbaar-

Eén middag was er ook een professionele acteur, die zeer over-

van rechtmatigheidsaspecten als op de doel-

orde komen zaken als:

heid en hoe reageer je daarop? Want in de wet staat: iemand die

tuigend een agressieve klant wist neer te zetten, vertelt Van Diepen.

P ro b l emen in de praktijk

matigheid. De training biedt leidinggevenden

– Bevorderen van nalevingsbereidheid

verwijtbaar fraudeert moet een boete krijgen. Maar als consulent

“En dan is het toch zaak het hoofd koel te houden en geen milli-

Klantmanagers leggen de focus vaak op

passende sturingsmogelijkheden ten aanzien

– Confronterende gespreksvoering

weet je dat er in de praktijk grijze gebieden bestaan.”

meter te wijken. Je kunt begrip hebben voor de klant, maar mag

dienstverlening en wetmatigheid. Dit kan

van de klantmanager. Klantmanagers krijgen

– Typen fraudeurs en fraude-strategieën

Na deze brede introductie volgden drie workshops van elk een dag-

niet meegaan in zijn pogingen onder de boete uit te komen. De

ertoe leiden dat kleine overtredingen door

mogelijkheden om hun klanten beter te sturen.

– Herkennen van fraudesignalen

deel. Daarin werd theorie op een slimme manier met de praktijk

situatie is nou eenmaal zo en daar is niemand blij mee. Maar na

de vingers worden gezien en klanten geen

Afgelopen jaar werd in twee pilots ervaring

– Slecht nieuwsgesprek, met behoud van

gecombineerd, vindt Van Diepen. “Er was niet teveel theorie,

zo’n slecht nieuws-gesprek moet je toch weer samen verder. Ook

verdere gevolgen ervaren. Tot het moment dat

opgedaan met de nieuwe leeromgeving.

telkens maar heel kort. De rollenspellen waren heel goed, ook

daarvoor leer je gesprekstechnieken tijdens deze workshops.”

16


de relatie.


17

De multidisciplinaire aanpak

het project. Als alle partners tot overeen-

wonen er vaak zorgmijders op de terreinen,

huurtoeslagen worden verstrekt. Momenteel

stemming zijn gekomen wordt informatie

met persoonlijke problematiek van verschil-

worden voorbereidingen getroffen voor een

uitgewisseld en komt het interventieteam

lende aard.

landelijke uitrol van het project Adresfraude.

gedurende een bepaalde periode in actie.

Het project in Putten bestond (na uitvoerige

De partners uit het interventieteam maken

voorbereiding) uit twee controledagen, waar-

Veel gemeenten hebben al een of meerdere

procedure sterk vereenvoudigd: de LSI stelt

Naast de vastgestelde thema’s zijn ook weer

gebruik van elkaars bevoegdheden en boeken

bij iedereen die het terrein verliet, gecontro-

projecten met interventieteams gedraaid.

per jaar een beperkt aantal thema’s vast

een aantal wijkgerichte interventieteampro-

snel resultaten. Deze worden vastgelegd in

leerd werd op identiteit, fiscaliteit en sociale

Welke focus ook wordt gekozen, bij de mul-

voor de inzet van het convenant. Dit jaar

jecten mogelijk.

een eindverslag, met uitgebreide evaluatie.

zekerheid. Voertuigen werden gecontroleerd

tidisciplinaire aanpak in interventieteams

gaat het om:

De projecten met interventieteams lopen

op openstaande belastingvorderingen en boe-

wordt de kennis die bij verschillende partijen

– Bewoningsvraagstukken (waaronder begre-

aanwezig is gebundeld. Dit gebeurt binnen de kaders van de wet en op basis van een landelijk convenant, dat de uitwisseling van gegevens mogelijk maakt .

B e p e rk t e l o o p t ij d

sterk uiteen. Zonder ook maar enigszins

tes. Om het daadwerkelijk verblijf en de aard

pen: adresfraude, recreatieterreinen en

De projecten met interventieteams kennen

compleet te willen zijn, zullen we op de

daarvan vast te kunnen stellen, werden alle

huisvesting EU-arbeidsmigranten)

een beperkte looptijd, die recent is aange-

volgende pagina’s enkele soorten projecten

390 percelen bezocht en gecontroleerd. De

scherpt tot maximaal één jaar. In de voor-

nader benoemen.

controles hebben onder meer geleid tot 263

– Schijnconstructies (in het bijzonder bij schoonmaakbedrijven en in de uitzend-

fase wordt informatie verzameld en worden

branche).

partners geselecteerd om deel te nemen aan

inschrijvingen van veelal Poolse arbeidsmiRe c re a t i e t e r re i n e n

granten in de Basisregistratie Personen (BRP).

L a n d e lijke Stuurg ro ep

Op verschillende plaatsen in het land werden

De interventieteams voeren controles uit

en worden met interventieteams projecten

Ad re s f r a u d e

aan de hand van duidelijk afgebakende

op kampeer- en recreatieterreinen uitgevoerd.

In september 2013 ging het project Risico-

projectbeschrijvingen. De eindverantwoor-

Effectief s a m e nwe r ke n

Voorbeelden zijn de gemeenten Borsele,

adressen van start bij twaalf gemeenten in

delijkheid voor de inzet van het convenant

De interventieteams bestaan, naar behoefte, uit vertegenwoordigers van gemeenten, UWV,

Maasdriel en Putten. Insteek is het tegengaan

Midden-Nederland. Het project is gericht

ligt bij de Landelijke Stuurgroep Inter-

Belastingdienst, Sociale Verzekeringsbank, politie, Openbaar Ministerie en Inspectie SZW.

van misstanden op recreatieterreinen, zoals

op het controleren van inschrijvingen in de

ventieteams (LSI). In voorgaande jaren

Daarnaast wordt intensief samengewerkt met de RIEC’s: Regionale Informatie en Expertisecen-

illegale bebouwing en vaste bewoning. Daar-

BRP. In de loop van 2014 worden circa 500

moest de LSI iedere projectaanvraag af-

tra voor bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit. Waar nodig kan een convenant

naast worden ook misstanden op het gebied

risicoadressen gecontroleerd. Dan gaat het

zonderlijk goedkeuren. Per 2014 is de

gesloten worden om de samenwerking uit te breiden tot andere partijen.

van fraude en criminaliteit aangepakt. Ook

bijvoorbeeld om adressen waarop meerdere

18



19

J a n B a a s, b u rg e m e este r va n E n k h u i ze n :

Huisvesting van arbeidsmigranten onder de loep

“Over de volle breedte handhaven”

In Nederland werken ruim honderdduizend

landbouw, maar soms werken de goedkope

Bij controles van panden waar huisvesting

KOMPAS West-Friesland was in 2009 het eerste project waarbij

panden zijn aangepakt, de

arbeidsmigranten, voor het grootste deel

arbeidskrachten ook mee aan de verwerking

plaatsvindt, wordt gebruik gemaakt van

een multidisciplinair interventieteam gericht onderzoek deed

bestemmingsplannen zijn op

afkomstig uit Oost-Europese landen. Die

van wiet.

vragenlijsten die ingaan op de woon- en

naar de huisvesting van arbeidsmigranten. Eind 2013 werd het

orde. Werknemers worden goed

mensen zijn hard nodig voor onze economi-

In 2014 en 2015 starten diverse nieuwe

arbeidssituatie van de migranten. Doel van

project afgerond, maar de controles gaan door.

geregistreerd bij de gemeente en de Belastingdienst. Belangrijk,

sche ontwikkeling. Maar bij de tewerkstel-

projecten naar de huisvesting van arbeids-

het project is het voorkomen en bestrijden

Jan Baas, burgemeester van Enkhuizen, werd in regionaal verband

want dat levert de overheid geld op. De handhaving gaat als norma-

ling en het onderdak brengen van deze men-

migranten. Eén daarvan loopt inmiddels

van illegale huisvesting en van daarmee

belast met het aspect van de handhaving, terwijl een collega

le activiteit door, stelt de burgemeester. “De doelen van het project

sen komen zware misstanden voor, zoals

bij vijf gemeenten in noord- en midden-

samenhangende misstanden, zoals uit-

zich richtte op het verbeteren van de woonruimte. Gedurende de

zijn bereikt, daarmee wordt het weer een taak voor de gemeenten.

uitbuiting en gevaarlijke omstandigheden.

Limburg. In dat gebied werken circa 20.000

buiting, fiscale fraude en misbruik van

looptijd van het project bezochten interventieteams vele verdachte

Maar wees gerust: we kennen elkaar nu heel goed en laten de zaak beslist niet uit onze handen vallen.”

arbeidsmigranten. Op basis van signalen en

uitkeringen. Naast de repressieve aanpak

woonadressen. Aan de bewoners werd gevraagd zich te identi-

C r i m i neel circuit

tips wordt onderzocht of huisvesting en te-

richt het project zich nadrukkelijk ook op

ficeren, voor wie ze werkten, tegen welk loon en hoeveel huur

Om daar verandering in te brengen worden

werkstelling aan alle eisen voldoen. Om dat

preventieve maatregelen: het ontwikkelen

ze betaalden. Baas: “We vroegen een loonstrook die ter plekke

G o e d a d v i es

al sinds 2009 projecten met interventie-

te bereiken werken provincie, gemeentelijke

van (tijdelijke) huisvesting voor arbeids-

werd gekopieerd. We controleerden op autobezit. Al die gegevens

“Het RCF heeft ons gedurende die vier jaar heel goed geadvi-

teams uitgevoerd. De teams zijn al veel

diensten, RCF Kenniscentrum Handhaving,

migranten, het geven van informatie,

werden doorgespeeld naar gemeente, Belastingdienst en Arbeids-

seerd”, vind Jan Baas. “Ze weten precies hoe het uitwisselen van

misstanden tegengekomen, zoals overbewo-

Belastingdienst, SVB, UWV, (vreemdelingen-)

het stimuleren van BRP-registratie en

inspectie. En gaandeweg kwam er verbetering. Er moest echt een

gegevens in zijn werk gaat en hebben een enorm netwerk. Ze

ning van kleine kamers en slechte, illegale

politie en Inspectie SZW nauw samen.

integratie.

inhaalslag gemaakt worden. Doordat wij huisjesmelkers op de

hebben bijvoorbeeld de RDW erbij gehaald. Op die manier kun

huid zaten, ontstond er steeds meer vraag naar legale huisvesting.

je over de volle breedte handhaven. Het RCF heeft een enorme

huisvesting in schuren en loodsen. Hier kan een hele criminele wereld achter zitten,

Vragenlij s t e n

Uiteindelijk voelden werkgevers zich genoodzaakt om die te reali-

praktische kennis op het gebied van handhaving. Ze weten

bestaande uit huisjesmelkers en louche uit-

Het Limburgse onderzoek richt zich primair

seren, want zij konden die arbeidskrachten niet missen.”

precies wat er mogelijk is en daar hebben we bij KOMPAS graag

zendbureaus. Vaak doen mensen werk in de

op de huisvesting van arbeidsmigranten.

Na vier jaar is KOMPAS West-Friesland nu afgerond. Alle probleem-

gebruik van gemaakt.”

20



21

Wijkgericht handhaven in Zoetermeer Door het hele land worden in aandachts-

De Landelijke Stuurgroep Interventieteams

ook wat langer dan gebruikelijk. Alle partijen

wijken projecten uitgevoerd om de leefbaar-

(LSI) keurde het projectvoorstel goed waar-

moesten elkaar nog ‘vinden’. In dit voortra-

heid te verbeteren. Handhaving maakt daar

mee de opdracht tot het uitvoeren van het

ject speelt de projectleider van het RCF een

duidelijk onderdeel van uit: misstanden

project werd gegeven.

belangrijke rol. Alles moet worden opgestart.

moeten worden aangepakt. Om die hand-

In het project werd onderzoek gedaan naar

Het RCF arrangeert en voert gesprekken,

having geïntegreerd aan te pakken worden

belastingfraude, uitkeringsfraude, fraude

adviseert bij gegevensuitwisseling tussen

wijkgerichte projecten met interventieteams

met toeslagen, fraude met premies, fraude

de deelnemende instanties en lost allerlei

opgestart, kortweg WGA’s. Het project in

met vergunningen en woonfraude. Naast

voorkomende problemen op. Als het project

de wijk Meerzicht in Zoetermeer, dat in

deze repressieve kant kreeg ook het zorg-

eenmaal loopt wordt de rol van het RCF veel

april 2014 werd afgerond, vormt een goed

element nadrukkelijk aandacht. Het team

kleiner. Dan kennen de partijen elkaar en

voorbeeld.

controleerde ook of bewoners en bedrijven

weten ze elkaar te vinden. De gemeentelijk

gebruik maakten van regelingen en toesla-

projectleider en de projectassistent nemen

H a n d having én zorg

gen waar zij recht op hebben. Ook andere

dan het grootste deel van het werk voor hun

Meerzicht is een aandachtswijk uit de jaren

vragen om hulpverlening werden direct

rekening.

‘70, met relatief veel hoogbouw. Naast het

behandeld. T i e n a c t i e d a ge n

bestaande wijkontwikkelingsplan besloot de gemeente Zoetermeer in september 2012 om

De rol va n h e t RC F

Tijdens dit wijkgerichte project werden

samen met het RCF Kenniscentrum Hand-

WGA Meerzicht was het eerste project in

door het interventieteam 36 huisbezoe-

having een interventieteam op te starten.

deze regio en de opstartperiode duurde dan

ken afgelegd gedurende tien actiedagen.

22



23

Die bezoeken vonden plaats op basis van

belasting en overige aanslagen. Dit sloot goed

H e t ve r vo l g

signalen, die door de interventiepartners

aan op de integrale verkeerscontroledag van

Dit eerste wijkgerichte project in Zoetermeer

waren verzameld. Het interventieteam be-

de politie. Daarbij werden door motoragenten

was voor alle betrokken partijen een opste-

stond uit vertegenwoordigers van gemeente,

op de ringweg van Zoetermeer al kentekens

ker. Er is een efficiënt handhavingsnetwerk

Belastingdienst, politie, UWV en Inspectie

gescand. Verdachte voertuigen werden naar

opgebouwd; partijen weten elkaar nu veel

SZW. Daarnaast werd samengewerkt met

de controle geleid, waar onder meer op APK-

sneller te vinden dan voorheen. Inmiddels

De resultaten van een wijkgericht project

afronding wordt de vragenlijst opnieuw

woningcorporaties en netbeheerder Stedin.

keuring, verzekering, openstaande boetes

is een eerste aanzet gegeven om in 2015 een

zijn op verschillende manieren uit te druk-

afgenomen. Zo mogelijk bij dezelfde profes-

Zorgverlenende instanties werden via de

en alcoholgebruik werd gecontroleerd. Er

nieuw WGA te starten, in een andere wijk

ken. Dat kan in geld, waarbij het gaat om

sionals, omdat verschillende mensen een

wijkcoach van het maatschappelijk werk bij

was een testbank aanwezig om van scooters

van Zoetermeer.

navorderingen, besparingen op uitkeringen,

verschillende perceptie van de wijk hebben.

Besparing behaald bij

het project betrokken.

het vermogen en de topsnelheid te kunnen

boetes en dergelijke. Maar het belangrijkste

Uit deze meting komt naar voren hoeveel de

andere gemeente 14.400

testen.

doel van een WGA is het bevorderen van de

wijk er écht op vooruit is gegaan gedurende

Ve rke erscontroles

leefbaarheid van een wijk. Maar hoe druk

het WGA – resultaten die natuurlijk ook het

Naast de huisbezoeken hebben er enkele

je dat uit? Vaak wordt naast de financiële

gevolg zijn van flankerend beleid.

bijzondere acties in de wijk plaatsgevonden.

verantwoording ook een kwalitatieve meting

Zo werd een horecabedrijf gecontroleerd en

gedaan.

Resultaten

heeft in de wijk gescand met warmtemeters

Vr a ge n l ij s t e n

behaald door boetes, correcties van aan-

om hennepteelt op te sporen. Op deze

In zo’n kwalitatief onderzoek wordt een aan-

slagen, terugvorderingen en besparing op

manier werden twee hennepkwekerijen

tal zorgprofessionals in de wijk voor aanvang

beëindigde uitkeringen. De partners in het

aangetroffen.

van het project gevraagd om een vragenlijst

WGA Meerzicht/Zoetermeer noteerden de

De Belastingdienst heeft een wijkscan uitge-

in te vullen. De wijk wordt op een groot

volgende opbrengsten:

voerd. Daarbij werden met een scanvoertuig

aantal kwalitatieve indicatoren beoordeeld,

kentekens van voertuigen gescand en ge-

zoals veiligheid, sociale cohesie, armoede

controleerd op openstaande motorrijtuigen-

en dergelijke. Gedurende het project en na

24


242.380

Besparing rijk

475.200

Belastingdienst

359.712

Fi n a n c i ë l e re s u l t a t e n De financiële resultaten werden onder meer

gesloten op basis van de Opiumwet. Stedin

Gemeente Zoetermeer

UVW 33.967 totaal

1.125.6593

(bedragen in euro’s)


25

Colofon Dit jaaroverzicht is een uitgave van RCF Kenniscentrum Handhaving [email protected] Ontwerp en layout Kees-Jan Smit Grafisch Ontwerp Tekst en productie RCF Kenniscentrum Handhaving Maarten Bokslag tekst & concept, www.bokslag.com Fotografie Hollandse Hoogte (pag. 2, 8), Shutterstock (pag. 1, 24, 27), Maarten Bokslag (pag. 7, 19), Ruud Dijkstra en Charlie van Velzen (pag. 14, 15), Fotoflex (pag. 23) Druk Drukkerij Aeroprint

26



27

Jaaroverzicht Natuurlijk naleven in het sociaal domein

Recommend Documents