Richting in het sociaal domein

Richting in het sociaal domein

Kamper Kompas concept versie 7 november 2013

Het toekomstbeeld: het Kamper Kompas in 2017 Wat opvalt in 2017, is dat inwoners van Kampen zich verbonden voelen met elkaar en naar elkaar willen omzien. Betrokken familieleden, buren, vrijwilligers, leraren en professionals zetten zich in en zorgen ervoor dat inwoners, die daar behoefte aan hebben, de juiste ondersteuning krijgen. Dit doen zij omdat zij zich mede verantwoordelijk voelen voor het welzijn van anderen. Iedereen in Kampen voelt zich dan ook speler, geen toeschouwer. Inwoners weten dat zij samen sterk staan. We noemen dit Kamper Kracht. Ook in 2017 zullen er inwoners zijn die ondersteuning nodig hebben, omdat ze problemen hebben op één of meer gebieden: opvoeden, inkomen, wonen, werk, dagbesteding, lichamelijke of geestelijke gezondheid. Dat is van alle tijden.

Het grote verschil met nu is dat in 2017 ondersteuning voor de inwoners van Kampen op een andere manier georganiseerd is. Mensen – die even niet weten hoe het verder moet of een hele specifieke ondersteuningsvraag hebben – kunnen overal met hun vragen terecht. Er zijn meerdere toegangspoorten en een integrale werkwijze staat centraal. Hierbij sluiten we aan bij de kracht van de inwoners en hun omgeving. Maar soms is dat niet genoeg en is professionele hulp nodig. De professionals werken volgens een gekantelde wijze en krijgen ruimte en vertrouwen. We gaan hierbij uit van de eigen regie van de inwoner, zodat deze niet van het kastje naar de muur wordt gestuurd. Ook de rol van de overheid is veranderd in 2017. De gemeente Kampen heeft de verantwoordelijkheid, maar dit betekent niet dat de gemeente alleen bepaalt hoe het sociale domein gaat functioneren. Instellingen, inwoners en gemeente werken samen in een netwerk om een overzichtelijke gemeenschap te behouden waar mensen zich thuis, veilig, gekend en uitgenodigd voelen. Aanleiding voor dit toekomstbeeld is de overdracht van verantwoordelijkheden en middelen naar de gemeente op het gebied van de Algemene Wet Bijzondere Ziekten (Awbz), jeugdzorg en arbeidsparticipatie. In het Kamper Kompas schetsen wij op hoofdlijnen hoe wij denken dit te gaan organiseren en uitvoeren.

Deze notitie bevat onvermijdelijk veel beleids- en organisatietaal. We beseffen ons dat het om mensen gaat en we hebben bij het ontwikkelen van het Kamper Kompas de inwoner dan ook als uitgangspunt genomen. Het kan gaan over Willem, een alleenwonende 83-jarige man. Zijn vrouw en zijn zoon zijn overleden. Tot twee jaar geleden wist Willem zich in zijn huis prima te redden. De laatste jaren begint het voor zichzelf zorgen en het alleen wonen hem steeds zwaarder te vallen. Of over Mieke, alleenstaande moeder van twee kinderen, Dennis en Marja. Mieke heeft schulden en heeft allerlei tijdelijke baantjes. Ze voelt zich als moeder te kort schieten en is bang dat ze binnenkort haar huur niet meer kan betalen. Maar het gaat ook over Roy, een voetbaltrainer, die ziet dat een van de jongens, Dennis, niet overal aan mee kan doen en Roy wil hier graag wat informatie over inwinnen. Of om Ahmed die naast Willem woont en ziet dat het minder gaat met zijn buurman en dit wil melden.

Lidi Kievit-Braakman, wethouder Maatschappij

2 Kamper Kompas concept versie 7 november 2013

Het Kamper Kompas: de inwoner aan het roer


Inhoudsopgave 1. Een kompas om ontwikkelingen in het sociaal domein richting te geven

blz. 5

2. Ambitie en leidende principes

blz. 8

3. Een veilige en sociale omgeving voor alle Kampenaren

blz. 11

4. Het ondersteuningsmodel

blz. 13

5. Een andere organisatie van de uitvoering

blz. 17

6. Het vervolg

blz. 20

Bijlagen 1. Veel voorkomende ondersteuningsvragen

blz. 21

2. Trends en ontwikkelingen

blz. 22

3. Interventiemodel jeugdzorg

blz. 23

4. Acties Kamper Kompas

blz. 25


1. Een kompas om ontwikkelingen in het sociaal domein richting te geven 1.1 Veranderingen in het sociaal domein schept kansen om het anders te organiseren Op dit moment vinden er grote veranderingen plaats in het sociaal domein. Steeds meer taken worden door het Rijk aan gemeenten overgedragen. Nieuwe taken zijn: de hele zorg voor de jeugd (decentralisatie Jeugdzorg), de ambulante begeleiding en persoonlijke verzorging van inwoners (decentralisatie Awbz) en de ondersteuning naar werk van iedereen die niet volledig en langdurig arbeidsongeschikt is (Participatiewet). Tegelijkertijd brengen deze transities een forse bezuinigingsopgave met zich mee.

De transities bieden ook kansen om de dienstverlening en de wijze waarop ondersteuning aan inwoners georganiseerd is te verbeteren; een transformatie. Daarmee kunnen ook de bezuinigingen die met de transities gepaard gaan, opgevangen worden. De sociale infrastructuur voor ondersteuning (hiermee bedoelen we het geheel aan zorg, hulp en ondersteuning) is op dit moment door uitgebreide weten regelgeving te bureaucratisch, is vaak reactief en traag, kent schotten tussen financieringsstromen, de organisaties zijn vaak naar binnen gericht en mensen worden van het kastje naar de muur gestuurd. Kortom, nu is de tijd en de mogelijkheid om de ondersteuning voor de inwoners van Kampen te verbeteren.

1.2 In gesprek met inwoners, zorgverleners, ambtenaren, ondernemers, welzijnswerkers en bestuurders Maar hoe ziet die ondersteuning er dan uit? De gemeente Kampen is zich al geruime tijd aan het voorbereiden op de veranderingen. Dit doen wij samen met betrokkenen. We hebben hierbij gekozen voor een proces van co-creatie om samen met alle betrokken partijen te komen tot een gezamenlijke visie voor de maatschappelijke ondersteuning in Kampen. Op deze manier worden de betrokken partijen medeproducent en daarmee mede-eigenaar van de vernieuwde aanpak wat de onderlinge afstemming en de uitvoering vergemakkelijkt en versnelt. De dialoog startte al in 2011 met de Wmo-tafels die onder andere de input gaven voor de Sociale Beleidsagenda van maart 2012. Naar aanleiding van de Sociale Beleidsagenda zijn er Sociale Cafés georganiseerd waar met de betrokkenen de uitgangspunten van de beleidsagenda zijn besproken. In april 2013 is de dialoog intensief voortgezet tijdens diverse bijeenkomsten met verschillende betrokken partijen en aansluitend een brede inloopbijeenkomst met als doel de uitgangspunten te bepalen voor de verdere uitwerking van het vernieuwde ondersteuningssysteem. In totaal 150 betrokkenen dachten mee over de uitgangspunten. De basis hiervoor vormden de Sociale Beleidsagenda en Kampen Merkbaar Beter. Op basis van de uitkomsten van deze bijeenkomsten heeft de raad in juni 2013 opiniërend gesproken over de uitgangspunten en de toegang tot ondersteuning.


Als vervolg hierop kreeg het nieuwe ondersteuningssysteem zijn eerste vorm tijdens een driedaags werkatelier 'Samen werken aan Kamper Kracht 2017' die op 7, 8 en 9 oktober 2013 plaatsvond. Zeventig mensen vanuit 53 verschillende organisaties zoals vertegenwoordigers van inwoners, cliënten, zorgen welzijnsinstellingen, vrijwilligersorganisaties, mantelzorgers, bedrijven, sport, kerken, scholen en gemeente, werkten samen aan één gemeenschappelijke opgave: hoe is idealiter de ondersteuning in de gemeente Kampen in 2017 georganiseerd en hoe functioneert deze dan? Tijdens deze dagen is in samenwerking het Kamper Kompas ontstaan. Dit eerste beeld van het Kamper Kompas is op 17 oktober gedeeld met 200 mensen tijdens een speciaal Sociaal Café in de Stadsgehoorzaal. Aanwezigen konden hier hun zorgen uiten over het Kamper Kompas in wording, maar zij konden ook de oplossingen voor hun zorgen en hun blijdschap delen.

1.3 Het Kamper Kompas geeft richting aan ontwikkelingen in het sociaal domein Het Kamper Kompas geeft richting aan het omgaan met de grote veranderingen die plaatsvinden in het sociaal domein. Veranderingen die het gevolg zijn van een andere opvatting over de rol van de overheid, de zeggenschap van burgers en de kracht van de (lokale) samenleving. Dit uit zich in een steeds verdergaande decentralisatie van taken in het sociaal domein van Rijk en provincies naar gemeenten met daaraan gekoppeld andere doelstellingen. In het verleden waren de taken uit bijvoorbeeld de Welzijnswet, de Wet voorzieningen gehandicapten, de Wet werk en bijstand en delen van de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) al onder verantwoordelijkheid van de gemeente gebracht. Op 1 januari 2015 is het de bedoeling om ook de hele jeugdzorg, de ambulante begeleiding uit de Awbz en het grootste deel van de arbeidsparticipatie onder gemeentelijke verantwoordelijkheid te brengen. Zoals gebruikelijk bij dergelijke decentralisaties gaan ook deze nieuwe decentralisaties gepaard met een forse bezuinigingstaakstelling op de huidige uitvoeringspraktijk.

1.4 Uitgangssituatie in beeld We verwachten vanaf 2015 zo‟n 3.150 ondersteuningsvragen die tot de gemeentelijke verantwoordelijkheid gaan horen.

Transitie

Aantal ondersteuningsvragen

Awbz

950 (april 2013)

Jeugdzorg

1.800 (2012)

Participatiewet

400 (prognose 2013)

Totaal

3.150

Bij de decentralisatie Awbz gaat het om begeleiding, vervoer, kort verblijf en persoonlijke verzorging. Bij de invoering van de Participatiewet zal er – door aanpassingen in de sociale zekerheid – tot 2018 een toename zijn van 400 mensen die ondersteuning nodig hebben bij het vinden van werk en/of inkomen.


Dit aantal van bijna 4.000 ondersteuningsvragen komt bovenop de 8.700 vragen die nu al tot de verantwoordelijkheid van de gemeente behoren.

Voorziening

Aantal

Begroot budget (2013) na 2e

gebruikers

Berap 2013

WWB/IOAW/IOAZ

650

€

9.339.133,00

WSW

250

€

6.897.340,00

Hulp bij de Huishouding

1.450

€

4.871.169,00

Collectief vervoer

1.600

€

895.773,00

Individueel vervoer

1.550

Leerlingenvervoer

350

€

1.312.143,00

Diverse regelingen

800

€

359.788,00

Schulddienstverlening

300

€

128.220,00

Woningaanpassing

200

€

630.919,00

1.550

€

77.000,00

CJG (inclusief JGZ)

€

1.544.000,00

Rollend materieel

€

439.474,00

Participatiebudget

€

1.235.209,00

Bijzondere bijstand

Meedoen-bon

Totaal

8.700

We kunnen nog niet helder krijgen om hoeveel unieke personen of huishoudens het vanaf 2015 zal gaan, omdat er om verschillende redenen nog geen bestandskoppeling kan plaatsvinden. We verwachten dat een groot aantal mensen die persoonlijke verzorging vanuit de Awbz ontvangt ook een beroep doet op de hulp bij het huishouden vanuit de Wmo. Een aantal kinderen dat gebruik zal maken van leerlingenvervoer zalook gebruik maken van een dienst of expertise uit de jeugdzorg. Inwoners met een Wajong-uitkering kunnen ook een partner hebben met een WWB-uitkering en ontvangen wellicht begeleiding uit de Awbz. Het Pareto-principe (de 80/20% regel) lijkt ook van toepassing op ondersteuningsvragen omdat van de 50.000 inwoners zo‟n 10.000 personen gebruik maken van een ondersteuningsaanbod. Als we het principe verder toepassen, zullen van deze 10.000 inwoners zo‟n 8.000 inwoners een eenvoudige ondersteuningsvraag hebben. Tweeduizend inwoners hebben waarschijnlijk een complexere of meervoudige ondersteuningsvraag, waarvan 1.600 heel goed in staat zijn om zelf of met tijdelijke ondersteuning de regie in handen te nemen. 400 inwoners zullen om diverse redenen (nog) niet in staat zijn om zelf de regie te nemen over hun ondersteuning. Deels zal het hier gaan om mensen die niet kunnen en deels om mensen die niet willen. Het is aannemelijk dat zij tot de meest kwetsbare inwoners van de gemeente Kampen behoren.


2. Ambitie en leidende principes 2.1 Wat wil Kampen bereiken? We zien in 2017 een gemeente Kampen voor ons waar de inwoners zich thuis, veilig, gekend en nodig voelen. Ze nemen actief deel aan het gemeenschapsleven en ontwikkelen zichzelf. Het is vanzelfsprekend om naar elkaar om te willen zien. Mensen maken deel uit van de hechte sociale verbanden. De kracht van mensen zelf en de kracht van hun omgeving, wordt volop benut. Dat is Kamper Kracht. Mensen en organisaties zijn erg betrokken bij elkaar. Alles draait om de eigen kracht die in mensen zelf en in hun omgeving zit. Alle ondersteuning die mensen ontvangen, is erop gericht dat zij het heft in eigen hand weten te houden of te hernemen. Dit geldt voor de hulp die mantelzorgers, familie en buren bieden, maar ook voor de wijze waarop scholen, verenigingen, het welzijnswerk, huisartsen, zorginstellingen, bedrijven en de gemeente ondersteuning geven. In de gemeente Kampen is iedereen speler, en niemand toeschouwer. Iedereen doet mee.

De gemeente Kampen wil, ook in de toekomst, een overzichtelijke gemeenschap zijn waar mensen zich thuis, veilig, gekend en uitgenodigd weten. In Kampen wordt iedereen (inwoners, instellingen, bedrijven en gemeente) verantwoordelijk voor de gehele ondersteuning aan onze inwoners. (bron: Sociale Beleidsagenda)

2.2 Beoogde maatschappelijke effecten De gemeente Kampen wil, ook in de toekomst, een overzichtelijke gemeenschap zijn waar mensen zich thuis, veilig, gekend en uitgenodigd weten. In Kampen wordt iedereen (inwoners, instellingen, bedrijven en gemeente) verantwoordelijk voor de gehele ondersteuning aan onze inwoners (bron: Sociale Beleidsagenda). Alle inwoners van de gemeente Kampen dragen bij en zien naar elkaar om. Het is dan ook belangrijk om de zelfredzaamheid van de inwoners van Kampen in stand te houden, danwel te versterken. Daar waar nodig zal de gemeente Kampen samen met haar inwoners ondersteuning bieden bij het vergroten of het herstel van de zelfredzaamheid.


2.3 Leidende principes Om cliënten, inwoners, gemeente, werkgevers, politiek, instellingen en (sociaal) ondernemers scherp te houden op de beoogde vernieuwing, zijn de in de raad besproken uitgangspunten vertaald naar een aantal leidende principes. Deze principes fungeren de komende jaren als leidraad en als toetssteen voor de stappen die worden gezet. De leidende principes (in willekeurige volgorde) zijn:

We sluiten aan bij de kracht van inwoners en hun omgeving De gemeente Kampen heeft een sterk netwerk waar inwoners naar elkaar omzien. Denk aan kerken, (sport)verenigingen, jongerenhonken, werkplaatsen, speeltuinen, wijkcentra etc. Belangrijk is om burgerkracht en zelfredzaamheid te versterken. Wijkgericht werken is een belangrijke factor om burgerkracht te stimuleren en te laten bloeien.

We verwachten dat instellingen en professionals aansluiten bij de ondersteuningsvraag van inwoners Uitgangspunt is dat de vraag van de klant centraal staat. Instellingen en professionals maken de vraag van de inwoner én het te behalen resultaat leidend. Instellingen bieden maatwerk – na brede vraagverheldering – en zoeken naar een passende oplossing voor de ondersteuningsvraag, los van het eigen aanbod. Dit vraagt een bepaalde onafhankelijkheid van professionals.

We hanteren een gekantelde werkwijze In een gekantelde werkwijze wordt aangesloten op wat mensen zelf kunnen en wat daarop aanvullend nodig is om volwaardig mee te doen aan de samenleving. Daarbij wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de eigen kracht van mensen en de samenleving met als dat nodig is professionele ondersteuning. Dat vraagt van instellingen én inwoners een andere benadering. Het betekent dat informatie moet worden ontsloten en gedeeld, dat er meer tijd genomen moet worden voor het gesprek met de inwoner en dat afgestapt moet worden van de standaard voorzieningenlijst. Bij een gekantelde werkwijze staan regie over het eigen leven, zelfredzaamheid en oplossingen op maat voorop. Er wordt een beroep gedaan op de eigen kracht en de mogelijkheden van de inwoner. De gekantelde werkwijze zal binnen het hele sociale domein gehanteerd worden. De inwoner zal hierbij ondersteund worden, onder andere door een website met informatie over hoe en langs welke weg men beter van de eigen mogelijkheden gebruik kan maken.

We werken resultaatgericht aan het versterken van de kracht van inwoners Alle ondersteuning is gericht op het behalen van de resultaten die de inwoner wil bereiken op het vergroten van zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie.

We werken met het principe „Eén huishouden, één plan‟ Bij meervoudige problematiek stemmen hulpverleners die bij een persoon of gezin betrokken zijn, af wie wat doet op welk moment. Dit begint met een netwerkbijeenkomst gevolgd door het opstellen van een integraal plan door alle betrokken hulpverleners samen met de persoon/ het gezin.


We gaan uit van de eigen regie van de inwoner De inwoner heeft zelf de zeggenschap over de ondersteuning en als hij of zij zich daar niet voldoende capabel voor voelt, kan die gedeeld worden met iemand die het vertrouwen van de inwoner heeft. Dit kan iemand uit het eigen netwerk of omgeving zijn, maar ook een professional. Eigen regie van de inwoner betekent dat professionals moeten leren om uiterst terughoudend te zijn in het overnemen van zaken van de inwoner, ze moeten „meer op hun handen gaan zitten‟. De inwoner heeft uiteindelijk de belangrijkste stem bij de keuze van de ondersteuningsaanbieder(s).

We geven ruimte en vertrouwen aan professionals en inwoners en verminderen daardoor administratieve lastendruk We willen ruimte en vertrouwen geven aan professionals door hen zoveel mogelijk handelingsvrijheid te geven. Door minder regelgeving en verantwoording en ook door anders organiseren, krijgt de professional meer handelingsvrijheid en tijd voor de ondersteuning aan de inwoner en hoeven organisaties minder inzet te plegen op het opstellen van regels/ protocollen, het verwerken van informatie en het verantwoorden van de inzet van middelen. Door aan te sluiten bij de vraag van de inwoner en het bieden van maatwerk zullen er minder klachten over de dienstverlening komen en zullen er minder herstelmaatregelen nodig zijn.


3. Een veilige en sociale omgeving voor alle inwoners 3.1 Kamper Kracht verstevigen Binnen het Kamper Kompas draait alles om de eigen kracht die in mensen zelf en in hun omgeving zit. Alle ondersteuning die mensen ontvangen is erop gericht dat zij het heft in eigen hand weten te houden of hernemen. Deze Kamper Kracht is de essentiële basis voor de ondersteuning. Die kracht is er nu al, maar in 2017 is deze versterkt. We gaan de komende jaren op de volgende manieren de Kamper Kracht versterken.

Direct inzetten op preventie Door voorlichting te geven en doelgerichte activiteiten te organiseren, geven we mensen handvatten om zelf zoveel mogelijk vanuit eigen kracht te kunnen (blijven) handelen, of om een belangrijke rol in het netwerk van anderen te spelen zodat hij/zij het heft in eigen handen kunnen houden of hernemen. Ook behoort het ontsluiten van informatie tot de preventieve activiteiten.

Grotere inzet op (vroeg)tijdig signaleren Door problemen in een vroegtijdig stadium te signaleren, kan vaak met relatief eenvoudige ondersteuning een oplossing worden geboden. Hiermee wordt voorkomen dat lichte problemen uitgroeien tot zware en wordt de inzet van zwaardere – en over het algemeen duurdere – ondersteuning beperkt. Om die reden gaan we de signalerende functie van netwerken, instellingen en inwoners versterken.

Versterken van de inzet van professionals en vrijwilligers Ook willen we de inzet van professionals, vrijwilligers en mantelzorgers nog meer ondersteunen: enerzijds door hun kracht te versterken, d.m.v. training en opleidingen, anderzijds door hun kennis en ervaring over te brengen op anderen. Hierdoor wordt de Kamper Kracht breder verspreid en kan de druk die op individuele vrijwilligers en mantelzorgers rust wat verlicht kan worden. Van de professionals vraagt dit kennis van de sociale kaart.

3.2 Kamper Kracht versterken door wijkgericht werken Naast de inzet op preventieve acties willen we ook de kracht die in wijken en dorpen aanwezig is benutten en versterken. Het wijkgericht werken kan hiervoor een mooie drager zijn. Het wijkgericht werken heeft tot doel om samen met bewoners, bedrijven en organisaties de sociale en fysieke kwaliteit van de leefomgeving te bevorderen en te onderhouden. Dit willen we bereiken door meer aan te sluiten bij wat er in een wijk of dorp leeft en speelt. Bijvoorbeeld door met bewoners en andere partners in een wijk of dorp in gesprek te gaan tijdens een dorps- of wijkbijeenkomst of door met bewoners mee te denken, en ze waar mogelijk te faciliteren, wanneer ze met een initiatief, idee of vraag komen. Op deze manier ontdekken we bij welke individuen of verbanden van inwoners de kracht in een wijk of dorp ligt en waar mogelijkheden liggen om deze kracht te benutten of te versterken.


Ook vormen de onderdelen van het wijkgericht werken – zoals de wijken dorpsbijeenkomsten – een natuurlijk contactmoment met bewoners. Deze momenten kunnen worden gebruikt als een platform waar ideeën getoetst en ervaringen gedeeld kunnen worden.

3.3 Erop af waar nodig Door in te zetten op preventie en versterking van Kamper Kracht kan het aantal inwoners dat daadwerkelijk gebruik zal moeten maken van professionele ondersteuning worden teruggebracht. Hierdoor zorgen we ervoor dat degenen die het echt nodig hebben ook die ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. We zijn ons er wel degelijk van bewust dat er ook mensen zijn die geen hulpvraag stellen, geen hulp aanvaarden of ernstig in hun eigen kracht zijn beperkt. Juist deze mensen zullen wij actief benaderen en professionele ondersteuning bieden.


4. Het ondersteuningsmodel Het Kamper Kompas is het geheel aan ondersteuning in Kampen. Het Kamper Kompas is ook de omgeving, de eigen kracht, de algemeen toegankelijke voorzieningen, de verenigingen, kerken et. Een klein onderdeel (voor 20% van de mensen) van het Kamper Kompas is de cirkel van “geplande ondersteuning”. Het Kamper Kompas is ontwikkeld om de juiste ondersteuning te bieden.

Drie rollen verduidelijkt De regievoerder De inwoner staat aan het roer en heeft dus de regie over het eigen ondersteuningsplan en de ondersteuning. Als de inwoner dit niet zelf (geheel) wil of kan doen, wijst de inwoner zelf de mede-regievoerder aan. De verkenner Dit is een tot verkenner opgeleide professional die het vraagverhelderend gesprek voert en hiervan een gespreksverslag opstelt. Bij enkelvoudige of eenvoudige voorzieningen kan de inwoner direct deze voorziening toegewezen krijgen. Bij complexere vragen organiseert de verkenner een netwerkoverleg. In dit overleg wordt het ondersteuningsplan opgesteld. De gids De gids is een professional die de inwoner met complexere vragen ondersteunt bij de uitvoering van het ondersteuningsplan en aanspreekpunt voor alle ondersteuning die wordt ingezet. De gids wordt aangewezen door de inwoner.


4.1 Ondersteuning dichtbij en de ondersteuningsvraag van de inwoner centraal De toegang tot ondersteuning op logische plekken in het bestaande netwerk Niet ieder mens is hetzelfde en daarvoor is het belangrijk om aan te sluiten bij de persoonlijke voorkeur van mensen bij het vinden van hun weg. Voor mensen die het liefst zelf het antwoord op hun vraag willen uitzoeken, komt er een overzichtelijk website, waar informatie over allerlei onderwerpen is te vinden. Zoals, 'Mijn baby heeft buikkrampjes. Wat nu?', 'Hoe kan ik zelfstandig blijven wonen, ondanks mijn beperkingen?', 'Wie helpt mijn zoon/ dochter zijn school af te maken?', 'Waar vind ik werk?', 'Wie wil met mij eens iets leuks doen?'. Voor mensen die liever persoonlijk hun vraag stellen, komt er een centraal telefoonnummer of zij kunnen rechtstreeks naar iemand gaan waarvan zij vermoeden dat deze persoon hen kan en wil helpen. Deze persoon kan overal zijn: op school, bij de huisarts, bij het Centrum voor Jeugd en Gezin. Maar ook bij de kerk, de thuiszorg, de sportvereniging, het Alzheimer Café, bij MEE, bij bedrijven of bij de gemeente. De toegang is laagdrempelig, dichtbij, bij een persoon die de inwoner vertrouwt. Zij/ hij helpt je om terecht te komen bij de verkenner. Professionals sluiten aan bij de ondersteuningsvraag van inwoners De inwoner kan er op vertrouwen dat hij of zij (òf degene om wie het gaat) daarna direct aan tafel komt bij de verkenner. De verkenner ondersteunt de inwoner bij het inzichtelijk krijgen van de situatie en de daarbij horende vra(a)g(en). Ook als mensen komen met een vraag om een specifieke voorziening zullen ze eerst uitgenodigd worden voor een gesprek. Dit gesprek – ook wel het keukentafelgesprek genoemd – is het moment om de hulpvraag helder te krijgen. Wat is nu precies de vraag of de beperking van de inwoner? Spelen er meerdere vragen? De verkenner weet vanuit een breed domeinoverstijgend spectrum mee te kijken. De verkenner ondersteunt naast het helder krijgen van de vraag de inwoner ook bij het inzichtelijk krijgen wat iemand zelf aan kan pakken, waar zijn directe omgeving hem bij kan ondersteunen en welke algemene voorzieningen er in de buurt zijn die een oplossing kunnen bieden. Hij weet verder wie professionele ondersteuning kan geven, mocht dit nodig zijn. Eenvoudige vragen worden direct in dit eerste gesprek opgelost. Dit sluit aan bij het leidende principe „We geven ruimte en vertrouwen aan professionals en inwoners‟. Wat gaat de gemeente Kampen hiervoor doen? De inzet van de gemeente is er op gericht om ervoor te zorgen dat:



de logische plekken benut worden om toegang te krijgen tot ondersteuning door deze plekken te informeren over de verkenners;



verkenners toegerust zijn om een vraagverhelderend gesprek te voeren. De rol en competenties worden verder uitgewerkt, waarbij wordt aangesloten op wat er landelijk en regionaal al ontwikkeld is en wordt;



de sociale kaart verder wordt uitgewerkt en uitgebreid met onder andere het aanbod van partners;




de komende jaren de handelingsvrijheid van de professionals wordt vergroot en de verantwoording via regels en protocollen wordt verminderd zodat enkelvoudige oplossingen direct ingezet kunnen worden.

4.2 Van ondersteuningsvraag naar een plan Het netwerkoverleg Bij de wat meer ingewikkelde of complexe vragen organiseren inwoner en verkenner samen een netwerkoverleg. Hiervoor nodigen zij mensen uit – gezinsleden, buren, familie en/of professionals – die bij kunnen dragen aan het invullen van de ondersteuningsbehoefte. In het netwerkoverleg ontwikkelen alle genodigden met elkaar een afgestemde op resultaat gerichte aanpak. Daarbij komen vragen aan de orde als: Wat kan ik zelf? Wat heb ik aanvullend van anderen in mijn directe omgeving nodig? Hoe gaan we dit oplossen? Wie doet wat? Lukt het ons om het met elkaar op te lossen? Of is er ook professionele ondersteuning nodig? Welke dan? Hoeveel tijd denken we dat nodig is om weer op eigen kracht of samen met het eigen netwerk verder te kunnen? Wanneer bekijken we hoe het gaat? De afspraken die zij daarbij maken leggen zij vast in het ondersteuningsplan, waaraan een elektronisch dossier is verbonden. Degene die de ondersteuning ontvangt, bepaalt wie er toegang heeft tot het dossier conform het principe „We gaan uit van de eigen regie van de inwoner‟. De intentie is gelijkwaardigheid waarbij de inwoner de belangrijkste stem heeft bij de keuze voor zijn of haar ondersteuningsaanbieder(s. Indien noodzakelijk, helpt de professional bij het maken van de keuze. De gids Degene die steun nodig heeft en de professional die steun biedt, zijn in de nieuwe situatie gelijkwaardig aan elkaar. De professional bepaalt niet meer wat het beste is; degene die ondersteuning nodig heeft staat aan het roer. Naast hem staat een gids, die hij of zij zelf kiest. Dit is een professional. In samenspraak met de gids bepaalt iemand welke professionele ondersteuning hij nodig heeft en bij wie deze wordt ingekocht. Dit alles leidt ertoe dat de ondersteuning die mensen in 2017 krijgen meer op maat is. Het past bij de vraag die mensen hebben, bij wat zij zelf kunnen en bij wat hun directe omgeving kan bieden. Deze aanpak betekent nogal wat voor de professionals die de rol van gids en verkenner hebben. Zij voeren in 2017 de nieuwe gemeentelijke taken mee uit door de noodzakelijke ondersteuning integraal toe te wijzen. Of het nu om een uitkering of specialistische hulp gaat. Dit lukt doordat zij een onafhankelijke rol innemen en gehouden zijn aan een bepaald budgetplafond. Zij opereren onafhankelijk van hun eigen organisatie en stellen het belang van hun cliënten centraal. Dit zal wennen zijn, maar we kiezen nu niet voor niets voor 'Meer vertrouwen en minder bureaucratie'.

Wat gaat Kampen hiervoor doen? De inzet van de gemeente is er op gericht om ervoor te zorgen dat:



de verkenners bekend zijn met en toegerust voor de eigen kracht methodiek;



gidsen toegerust zijn en hun rol en competenties nader zijn geformuleerd.


4.4 Financieren en toetsen Keuzevrijheid voorop „Van aanbodgericht naar vraaggestuurd en resultaatgericht met de inwoner centraal‟ heeft grote gevolgen voor het inkoopproces van ondersteuning. De inwoner bepaalt zelf waar hij de benodigde ondersteuning haalt om de resultaten uit het ondersteuningsplan te behalen. De inwoner is vrij om te kiezen voor bedrijven, leveranciers en aanbieders uit Kampen en daarbuiten maar kan ook kiezen voor ondersteuning door familie, buren etc. Het betreft natuurlijk ondersteuning die meer is dan de gebruikelijke inzet die van het eigen netwerk mag worden verwacht. Deze gebruikelijke ondersteuning is immers al meegenomen bij het opstellen van het ondersteuningsplan. Hiermee blijft de uitgebreide keuzemogelijkheid, die nu ook binnen de Awbz van toepassing is, gehandhaafd. Financiering van ondersteuning In deze opzet is het voor de gemeente niet mogelijk om vooraf alle expertise en aanbod in te kopen. De vraag en de oplossing van de inwoner bepalen immers het ondersteuningsarrangement. Als gemeente zijn we wel de formele opdrachtgever van de ondersteuner. De gids en de verkenner heeft bij deze 'inkoop door de klant' de rol van adviseur en begeleider. Ook wordt van de gids verwacht dat hij met de inwoner het gesprek aangaat over de door de hem gewenste inkoop op basis van de kwaliteit van de ondersteuning, het te bereiken resultaat maar ook over de kosten van de ondersteuning. We vertrouwen erop dat inwoners ook bij de inkoop van zorg, naast eigen doelen, ook het maatschappelijk belang mee laten wegen in hun beoordeling. Collegiale toetsing gidsen en verkenners Verkenners en gidsen hebben handelingsvrijheid als het gaat om het bepalen van de benodigde ondersteuning en daarmee ook op de inzet van middelen. Anderzijds moeten zij de inwoner volgen in zijn/haar keuze. Op verkenners en gidsen wordt dus een groot beroep gedaan. Verkenners moeten niet alleen de vraag kunnen verhelderen, maar zij en de gidsen moeten ook weten welke ondersteuning er ingezet kan worden en waar deze te halen is. Zij moeten de uitvoering van de afspraken tussen inwoner en aanbieder ondersteunen en begeleiden. Zij moeten dus zicht hebben op kwaliteit en prijs om inwoners goed te kunnen ondersteunen en adviseren. In plaats van richtlijnen en vinklijsten worden gidsen en verkenners verplicht om hun werk met collega‟s te delen en ter discussie te stellen; collegiale consultatie en toetsing. Deze manier van werken bevordert de kennisuitwisseling tussen de professionals en houdt hen kritisch. Wat gaat Kampen hiervoor doen? De inzet van de gemeente is er op gericht om ervoor te zorgen dat:



er een model voor collegiale consultatie en toetsing ontwikkeld wordt;



(financiële) kaders worden bepaald voor de handelingsvrijheid van gidsen en verkenners.


5. Een andere organisatie van ondersteuning In de vorige hoofdstukken is ingegaan op de uitvoering van de ondersteuning en de leidende principes die daarbij gehanteerd worden. Het Kamper Kompas gaat consequent uit van de kracht van de Kamper samenleving, van inwoners die weliswaar ondersteuningsvragen hebben, maar te allen tijde wel zelf aan het roer blijven, of daar zo snel als mogelijk weer aan terug komen. Verkenners en gidsen helpen daarbij, maar nemen nooit het roer (langdurig en volledig) over. De inwoner aan het roer wordt ook doorgezet bij de daadwerkelijke inkoop van ondersteuning. Hoe verhoud dit zich tot beheersing van de kosten en wie bewaakt dan nog de kwaliteit en de effectiviteit van de geleverde ondersteuning?

5.1. Het moet anders Over de manier waarop we nu welzijn, zorg, hulp en ondersteuning hebben georganiseerd bestaat een beeld bij alle betrokkenen. Met die beelden in gedachten worden hieronder uitspraken gedaan over hoe dat straks anders kan.

Minder bureaucratie Algemeen wordt aangenomen dat in zorg en welzijn veel geld wordt verspild door bureaucratie en controles op controles. Bij de opgave om de zorg te optimaliseren met tegelijkertijd een budgetkorting van ongeveer 30% ligt het voor de hand om in de eerste plaats en in elk geval ook te bezuinigen op deze bureaucratie; immers het geld wat daar niet aan besteed wordt, blijft beschikbaar voor daadwerkelijke „handen aan het bed'.

Geen verkeerde triggers Maatschappelijk gezien is het de bedoeling om de kosten in de zorg te beperken. Toch worden instellingen met name gefinancierd voor de hoeveelheid zorg/ klanten/ trajecten die zij bieden. Daar is nog niet direct een pasklaar antwoord op beschikbaar, maar het is bij de verdere uitwerking van het verantwoording- en monitoringsmodel goed om ons hiervan bewust te zijn.

Andere kwaliteitseisen Een deel van de huidige kosten van ondersteuning, maar ook een deel van de werkdruk bij uitvoerders en inwoners, wordt veroorzaakt door de manier waarop kosten en bestedingen verantwoord moeten worden. Zorg en ondersteuning zijn straks goed als binnen vooraf bepaalde perioden het gewenste resultaat wordt behaald. Uitgaande van inwoners aan het roer spreekt het vanzelf dat klanttevredenheid de belangrijkste indicator zal worden. Op een zo eenvoudig mogelijke manier te meten uiteraard.


5.2. Wat is nieuw

Sturen op waarden In complexe omgevingen, waar veel maatwerk en flexibiliteit gewenst is, waar sturen op basis van indicaties, protocollen en vinklijstjes niet meer blijkt te werken, wordt overgegaan op het werken vanuit gedeelde waarden. Dit betekent dat met name de verkenners en gidsen, maar eigenlijk alle professionals die in de gemeente Kampen werken, gedeelde waarden en een gedeelde taal zullen moeten ontwikkelen. Dit is de taal van de burgerkracht, van gekanteld werken, van keukentafelgesprekken, van denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen én van inwoners aan het roer. Intervisie en collegiale consultatie zijn voor professionals prima instrumenten om de vragen waar zij dagelijks mee geconfronteerd worden, consequent te blijven toetsen aan de gedeelde waarden.

Sturen op macrobudget verkenners en gidsen In 2017 is het budget voor het maatschappelijk domein zoveel mogelijk ontschot. Hierdoor is het mogelijk om ondersteuningsvragen integraal te beantwoorden. Wel zou binnen in dit ontschotte budget nog onderscheid kunnen worden gemaakt naar budgetten voor preventie, versterken van eigen kracht en netwerk (wijkgericht werken, deskundigheidsbevordering van vrijwilligers etc.) en voor de uitvoering van de directe ondersteuningsvragen. Het budget voor directe ondersteuningsvragen is het budget dat met ondersteuning van verkenners en gidsen voor huishoudens wordt ingezet. We vertrouwen erop dat verkenners en gidsen met de ondersteuning van collegiale toetsing effectief en efficiënt omgaan met de inzet van dit budget en dat zij hierin ook hun rol nemen richting inwoners. Het volgen van het macrobudget voor ondersteuning is leidend in de budgetbewaking. Deze monitoring ligt bij de gemeente. Op gidsen verkennersniveau is inzichtelijk hoeveel ondersteuning per gids of verkenner wordt toegewezen. Grote verschillen tussen de toewijzingen per gids of verkenner leiden tot een gesprek tussen de gids of verkenner en de gemeente. Dreigende overschrijding van het macrobudget leidt tot een analyse en een gesprek met alle gidsen en verkenners over deze analyse.

(Onafhankelijke) toetsing Wij willen ook een vorm van een onafhankelijke, inhoudelijk deskundige raad van toezicht/ advies voor het netwerk instellen die, vergelijkbaar met de rol van een stichtingsbestuur, kritische vragen stelt, adviseert, bijstuurt, meedenkt etc. Dit zonder op de dagelijkse uitvoering en individuele situaties te focussen. Deze raad gaat ook als belangrijk adviesorgaan van de gemeente opereren. De komende periode zullen de exacte vorm en bevoegdheden nader worden uitgewerkt


High trust, high penalty We zien een gemeente voor ons waar inwoners in hoge mate zelf aan het roer staan, ook als ze ondersteuningsvragen hebben. Ze kiezen zelf hun ingang/ toegang, verkenner en gids en ze hebben een belangrijke stem bij de inkoop van ondersteuning en ondersteuningsarrangementen. Verkenners en gidsen hebben veel vrijheid in hun handelen. Dit komt de snelheid en kwaliteit van het bieden van de juiste hulp op het juiste moment ten goede, maar ook het tijdig afschalen van ondersteuning wanneer dat weer mogelijk is. We zien een werkwijze voor ons met veel vertrouwen in inwoners en professionals en zo weinig mogelijk bureaucratie. Zo‟n werkwijze houdt alleen langdurig stand als we daarnaast uitgaan van „high penalty‟; wie het vertrouwen beschaamd zal stevig gestraft worden. In plaats van controles, indicaties en toestemming vooraf werken we aan een methode om met behulp van steekproefsgewijze checks achteraf en met enige regelmaat vast te stellen of het vertrouwen niet beschaamd wordt.

Samen leren Tenslotte is het is belangrijk te onderkennen dat we met elkaar de toekomst volledig kunnen beheersen. De maatschappij en de politiek zijn aan veranderingen onderhevig en constant in beweging. Accepteren dat we met mensen werken, betekent accepteren dat we mee zullen moeten bewegen met een steeds veranderende maatschappij. Flexibiliteit, ruimte om te leren en bij te sturen zijn daarin onmisbaar.


6. Het vervolg We zetten op dit moment koers om het Kamper Kompas verder uit te werken. De komende maanden werken wij samen met onze partners en betrokkenen aan de noodzakelijke concretisering van het Kamper Kompas. De uitwerking hiervan zullen we in uitvoeringsplannen vastleggen. Hierbij houden wij ons vizier open voor wat andere gemeenten doen en zal onze koers niet in strijd zijn met de ontwikkelingen in de regio. In bijlage 4 zijn de activiteiten opgenomen.


Bijlage 1, veel voorkomende ondersteuningsvragen


Bijlage 2, trends en ontwikkelingen Ondersteuningssysteem 2017; een greep uit de trends en ontwikkelingen benoemd tijdens het Werkatelier

1.

Crisis

2.

Nieuwe economie, veranderende arbeidsmarkt, ZZP, flexibilisering

3.

Wijkgericht werken, aanbod in de buurt

4.

Snelheid maatschappij, niet iedereen kan mee

5.

Steeds meer kinderen moeten in normale levensstructuur meegaan

6.

Vergrijzing

7.

Langer thuis blijven wonen

8.

Hooggespannen verwachtingen mantelzorgers en vrijwilligers

9.

Professionals in hun kracht

10. Individualisme 11. Complexiteit in de samenleving


Bijlage 3, interventiemodel jeugdzorg Interventiemodel opvoeden opgroeiondersteuning regio IJsselland

Sociaal

Interventienivea

CJG-functies

Zorgvorm

Gespecialiseerd

netwerk/informele

u

e vormen van

ondersteuning/fysiek

Positief

hulp

e infrastructuur

Opgroeien

(psychiatrie,

Niveau 1

Welzijn, beleid m.b.t.

JGZ, preventie,

verslavingszorg,

Universele

Pedagogische Civil

vroegsignalering

etc.)

preventie

Society, zelfhulpgroepen, vrijwilligerscircuit. Toegankelijkheid voorschoolse voorzieningen/onderwij s

Niveau 2

Adviesgesprekken met

JGZ, preventie,

Selectieve

ouders,

vroegsignalering

preventie

ouderavonden, selectieve

Indicatie en

voorlichting.

toeleiding Zorg, AMK

Ambulant

PGB Niveau 3

Lichte opvoedhulp

Lichte

Korte oudertraining of

opvoedhulp

kortdurende

Ambulant

Ambulant

interventies (tot vijf maal). Niveau 4

Langdurig

Behandeling en

Intensieve

laagfrequente hulp

begeleiding

opvoedhulp

en casemanagement.

Begeleiding individueel of in groepen.


Niveau 5

Lokale

Behandeling en

Specialistische

casuscoördinatie

begeleiding

Niveau 6

Lokale

Orthopedagogisch

Specialistische

casuscoördinatie

e behandelcentra

Niveaus 7 en

Lokale

Pleegzorg

hoger

casuscoördinatie

Verblijf deel-/voltijd

opvoedhulp

intensieve opvoedhulp

Crisisopvang

Verblijf deel-/voltijd

De interventieniveaus 1 t/m 4 gaan tot het lokale domein behoren. De interventieniveaus 5 en 6 worden in regioverband opgepakt, dit betekent dat met aanbieders gezamenlijk afspraken worden gemaakt over kwaliteit, volume en prijs. Ten aanzien van niveau 7 bevat de nieuwe jeugdwet al enige uitvoeringskaders. De regiogemeenten trekken gezamenlijk op, mogelijk is verdere opschaling wenselijk/noodzakelijk.


Bijlage 4, acties Kamper Kompas Kamper Kompas Doel

Laagdrempelig meldpunt, voor iedereen toegankelijk en bij iedereen bekend

Actie

Ontwikkeling van een prachtige, interactieve website, apps, telefoonnummer, gids, voor alle inwoners van Kampen

Hoe vertellen we het de buurvrouw?’ Doel

Alle Kampenaren bewust maken dat in 2017 iedereen speler is van Kamper Kracht (en geen toeschouwer): Omzien naar elkaar doe je gewoon!

Actie

Alle deelnemers van het Werkatelier en Sociaal Café worden ambassadeur. Kamper Kompas als input voor de verkiezingsprogramma‟s? Voorlichting op Basisscholen?

Hoe bereiken we de gewenste nieuwe cultuur? Doel

Een omslag in houding en gedrag bij iedereen

Actie

Onderzoek naar hoe we de gewenste cultuurverandering kunnen beïnvloeden

Scholing Doel

Bekendheid bij en een betere toerusting van vrijwilligers, sociaal netwerk, professionals om hun ondersteuningstaak te kunnen vervullen

Actie

Opzetten van een Kamper Kantel Academie

Wijkaanpak Hanzewijk Brunnepe Doel

Samenwerken / vraagverheldering

Actie

Oefenen in samenwerken en vraagverheldering

Verbinden van onderwijs, jeugd, welzijn en zorg Doel

Zorgen voor een natuurlijke vindplaats dicht bij ouders en kinderen

Actie

Verkennen wie in de school de verkenners functie krijgt

Buurt aan zet / Wortmanflat Doel

Afstemming wijkgerichte en individuele benadering

Actie

Integrale aanpak samen met bewoners, start met (wijk)analyse en vervolgplan

Gezamenlijke registratie in de Cloud Doel

Efficiënte, tijdbesparende up-to-date informatie over ondersteuning, met cliënt aan roer (bepaalt wie er gebruik van mag maken (registreren en lezen))


Actie

Onderzoek naar de mogelijkheden

Hele mens / situatie als uitgangspunt Doel

Kijken naar de hele de mens/situatie als grond voor kwaliteit(stoetsing)

Actie

Verwerken in wijze van vraagverheldering

Anti-arrogantie training Doel

Van wij doen het zo - naar wij doen het samen. Geeft gids goede batterijen in zijn GPS

Actie

Stichting Present presenteert project. Iedereen kan er en vervolgens mee aan de slag

Competenties van de verkenner (vraagverhelderaar) Doel

Competente verkenner

Actie

Uitwerking van wie de vraagverhelderaar is, waar hij te vinden is en zijn competenties. Vervolgens scholing

Invulling rol van de gids Doel

Goed ingewerkte gidsen

Actie

Ervaring opdoen met de gidsrol

Gerichte preventie Doel

Voorkomen van problemen

Actie

Analyse vindplaatsen

Eigen verantwoordelijkheid versus maatschappelijke verantwoordelijkheid Doel

Ik kan met mijn beperkingen mee doen

Actie

De cirkel van ondersteuning via beslisbomen doorlopen. Wat kun je zelf, wat kan ik voor je doen Onderzoeken van de vraag hoe je bronnen aanboort om het Kamper Kompas proces duidelijk te maken

Verantwoordingssystematiek Doel

Verantwoordingssystematiek gebaseerd op high trust, high peanalty

Actie

Uitwerken verantwoordingssystematiek

Processen Doel

Simpele processen


Actie

Zoveel mogelijk versimpelen van processen, zodat verkenners direct ondersteuning kunnen inzetten

Coördinatie Doel

Samenhang door coördinatie en afstemming

Actie

Inventariseren acties


Richting in het sociaal domein

Recommend Documents