Jaarmagazine Combinatie Jeugdzorg

J a a rma g a zine C om bi nat i e J e u gdz or g Drieblad, intensieve ambulante hulp met logeermogelijkheid Samenwerking tussen kind, ouders en hulpverleners - 4

Residentiële jeugdzorg blijft nodig Zo lang als nodig, zo kort als mogelijk - 9

Cliëntenparticipatie en transitie Borging kwaliteit - 14

Ervaringsdeskundige Een attitude van hoop en optimisme - 22

e Goed rg, zo jeugd straks nu en 2: Terugblik op 2013 door Raad van Bestuur | 4: Drieblad: intensieve ambulante hulp met logeermogelijkheid | 6: Kindgerichte werving | 8: Combinatie Jeugdzorg: ook lokaal! | 9: Residentiële jeugdzorg blijft nodig | 12: Ruimte en grenzen | 14: Cliëntenparticipatie en transitie | 16: Kinderraad en jongerenraden Combinatie Jeugdzorg | 18: Combinatie Jeugdzorg onderscheiden als Great Place to Work 2013 | 19: Grenzeloos leren in Istanbul | 20: Combinatie Jeugdzorg werkt met geregistreerde professionals! | 22: ‘Een attitude van hoop en optimisme’ | 24: Start en eerste ervaringen Intensieve Daghulp | 26: Combinatie Jeugdzorg in cijfers | 28: Wat doet Combinatie Jeugdzorg?

2

3

Voorwoord

Vertrouwen in de professional

Combinatie Jeugdzorg staat voor kwaliteit, nu én in de toekomst. Samen werken we in ZuidoostBrabant aan een betere en toegankelijke jeugdzorg. Want werken met jeugd is bouwen aan de toekomst. In dit Jaarmagazine 2013&CO informeren wij u graag over een aantal van de belangrijkste ontwikkelingen bij Combinatie Jeugdzorg in 2013.

Tran Jeugdszitie org

Terugblikop 2013 door Raad van Bestuur In de aanloop naar de transitie jeugdzorg 2015 en de ‘ouverture’ in de vorm van de ‘versnelling’ waarbij in Zuidoost-Brabant een deel van de ambulante jeugdzorg al per 1 januari 2014 naar de gemeenten gaat, heerst er grote bestuurlijke drukte voor Ben van Bruxvoort en Gerda Huijbregts, bestuurders van Combinatie Jeugdzorg. Maar zij klagen niet, integendeel. Een verhaal over meedoen, perspectief en hoop, samenwerken en samen ontwikkelen en de kunst van het normale. Een oproep vooral tot vertrouwen in de professional, in diens expertise en drijfveren om te doen wat gedaan moet worden. Niet meer, niet minder.

Fotografie: Marieke Zentjens

De transitie houdt jullie van de straat? BvB: Zo zou je het kunnen zeggen, ja..! Er is enorm veel gaande, op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Alles is in beweging, ook cliënten en pleegouders laten van zich horen. En natuurlijk ontstaat er ook onrust, de transitie brengt immers een fikse bezuiniging met zich mee die de jeugdzorg niet eerder in deze omvang en in dit tempo heeft gekend. Het is zaak om in alle hectiek de bedoeling van de transitie en transformatie goed voor ogen te houden. En daar worden wij nog steeds blij van.

Ben van Bruxvoort en Gerda Huijbregts, Raad van Bestuur Combinatie Jeugdzorg

Wat maakt jullie blij? De bestuurders zijn het hier snel over eens. Zij staan vier­ kant achter de uitgangspunten van de nieuwe Jeugdwet. Kinderen en jongeren hebben recht op opgroeien in een gezin, en als er hulp nodig is dan moet deze zoveel als mogelijk in de eigen omgeving geboden worden. Inclusie is daarbij een belangrijk begrip, geen uitsluiting van de daagse omgeving maar juist meedoen, erbij blijven en erbij horen. GH: De transformatiedoelstellingen geven in optima forma aan waar wij al vele jaren aan werken. Wij noemen dat ‘Wonen doe je thuis’. Alle kinderen hebben perspectief, daar gaan we voor. In de afgelopen jaren zijn wij al steeds

‘Alle kinderen hebben perspectief, daar gaan we voor.’

meer gaan werken in de directe om­ geving van kinderen en gezinnen. Op scholen bijvoorbeeld. BvB: Al datgene wat met ‘inclusie’ te maken heeft, mag je gewoonweg niet afbreken, dat moet je koesteren. Samenwerken is hierbij enorm belangrijk, met de politie bijvoorbeeld. Wij zijn er trots op dat we dit, ondanks af en toe flinke poli­ tieke tegenwind, tot nu toe overeind hebben kunnen houden.

‘Er is veel geïnvesteerd in professionalisering zodat onze mede­werkers geregistreerde jeugdzorgwerkers zijn’

Zijn er ook zorgen? GH: Zorgen zijn er zeker ook. Zorg dat de bedoeling van de Jeugdwet en de transformatiedoelstellingen bedolven raakt onder de druk van bezuinigingen die in een te rap tempo worden door­ gevoerd. Het spanningsveld tussen vernieuwing en het weggooien van de befaamde oude schoenen… BvB: Een zorgpunt is natuurlijk ook de kwa­ liteit van de zorg. Het risico bestaat dat de expertise van de jeugdzorg wegvloeit of al te zeer verdund raakt. Gelukkig geeft de aangepaste Wet op de jeugdzorg hiervoor wel belang­ rijke kaders en ook het wetsvoorstel Professionalisering in de Jeugdzorg

is hierbij van belang. Gerda vult aan: Wij doen een pleidooi voor een bestel waarin vertrouwen in de professional en professionele ruimte is. Dit wordt vaak wel beleden, is zelfs een van de transformatiedoelstellingen, maar het moet nog wel echt betekenis krijgen. Niet alleen een lippendienst. Combinatie Jeugdzorg in transformatie: hoe werken jullie hieraan? GH: Het beste is eigenlijk om hiervoor onze professionals aan het woord te laten, in dit jaarmagazine is veel te lezen over de praktijk. Kindgerichte werving binnen pleegzorg is een voor­ beeld, evenals onze inzet in de lokale teams en de flexibilisering binnen de behandelgroepen. De mobiliteit is enorm toegenomen, we komen steeds meer uit onze organisatie en gaan naar de cliënt toe, in de wijken en scholen met name. We doen dat met goed opgeleide en toegeruste pro­ fessionals. Er is veel geïnvesteerd in professionalisering zodat onze mede­ werkers geregistreerde jeugdzorgwer­ kers zijn, zoals de Jeugdwet dat ook vereist. Professionals zijn meer ‘in the lead’ en we werken aan een ‘slanke’ organisatie met minder overhead en zo min mogelijk bureaucratie. Ook hebben we veel energie gestoken in onze contacten met gemeenten. Dit is op allerlei niveaus gebeurd, ook door

onze cliënten en pleegouders. Om de werelden van de gemeenten en de jeugdzorg goed bij elkaar te brengen, moet je je soms de blaren op de tong praten! Er zijn al veel stappen gezet, maar er moet ook nog veel gebeuren. BvB: Een integrale aanpak van kinden gezinsproblemen wordt steeds be­ langrijker en hiervoor is samenwerking met partners noodzakelijk. We werken hier hard aan. Zes organisaties in de regio op het gebied van jeugdzorg, jeugd geestelijke gezondheidszorg en jeugd licht verstandelijk beperkten-­ zorg hebben elkaar gevonden om als creatieve denktank te fungeren. We willen onze expertise op een inno­ vatieve manier inzetten om speciale kinderen met speciale vragen op te vangen. Onze meest directe partner daarbij is GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie. Onze doelgroep over­lapt elkaar deels en vanuit onze verschillende disciplines, de psychia­ trie en de orthopedagogiek, vullen we elkaar aan en belangrijker nog, verster­ ken we elkaar. We gaan daarbij uit van de kunst van het normale en ‘halen erbij’ wat nodig is. We willen dit graag vanuit één regie gaan doen. In 2013 is het fundament hiervoor gelegd en we hopen in 2014 tot verdere bouw over te kunnen gaan.

4

5

Drieblad: intensieve ambulante hulp met logeermogelijkheid

Flexibel r inzetbaa

Het opvoeden van een kind met (gedrags-)problemen kan voor het hele gezin extra zorgen en uitdagingen met zich meebrengen. Dan kan deskundige hulp uitkomst bieden. Drieblad biedt deze hulp in de vorm van intensieve ondersteuning in het gezin in combinatie met de mogelijkheid tot ‘logeren’ van de jongere op een dag- en nachtbehandelgroep van Combinatie Jeugdzorg. De naam ‘Drieblad’ staat symbool voor de intensieve samenwerking tussen ouders, kind en hulpverleners. In 2013 is Combinatie Jeugdzorg gestart met deze vorm van hulp. Hieronder het verhaal van Thomas en zijn gezin die dankzij Drieblad weer vertrouwen in elkaar en in de toekomst hebben. Thomas is een jongen van 17 jaar die samen met zijn 15-jarige broer bij zijn moeder woont. De ouders van Thomas zijn uit elkaar gegaan toen hij een kind was. Thomas ziet zijn vader twee of drie keer in de maand. Er zijn geen vaste afspraken en de contacten zijn in overleg. De laatste tijd was de sfeer thuis verre van prettig. Thomas had veel ruzie met zijn moeder en broer. Kleine onduidelijk­ heden of irritaties konden zich in een mum van tijd ontpop­ pen tot grote ruzies waarbij Thomas forse verbale agressie liet zien. Het lukte Thomas en zijn moeder niet om na een ruzie met elkaar te praten en het conflict af te sluiten. Er waren thuis weinig positieve momenten wat effect had op het hele gezin. Iedereen vond dat er iets moest gebeuren, omdat het zo niet langer door kon blijven gaan. Langer afwachten zou de problemen groter maken. Moeder wilde graag dat Thomas thuis zou blijven wonen en dat wilde Thomas ook. Het gezin werd aangemeld bij Combinatie Jeugdzorg voor een traject vanuit Drieblad. Dit is een intensieve hulpvorm waarbij de jongere wordt begeleid door een pedagogisch medewerker en ouders begeleiding krijgen van een ambu­ lant hulpverlener. Het doel is om de jongere zoveel mogelijk thuis in het gezin te begeleiden, omdat het daar moet gebeuren. Mocht er een zeer moeilijke situatie ontstaan, waardoor het gezin even ruimte en rust nodig heeft van elkaar, dan kan de jongere voor een korte periode (één tot enkele nachten) in dag- en nachtbehandelgroep Drieblad verblijven met begeleiding van pedagogisch medewerkers. Na deze time-out gaat het gezin samen met de begelei­ der(s) om tafel om afspraken te maken, zodat het gezin en het traject weer verder kunnen.

Thomas en zijn moeder zagen dit helemaal zitten, omdat een uithuisplaatsing op deze manier niet nodig was en Thomas naar zijn eigen school, sportclub en vrienden kon blijven gaan. Thomas is toen samen met de pedagogisch medewerker gestart aan zijn hulptraject bij Drieblad. Zij hadden gemiddeld twee keer per week een gesprek. De ambulant hulpverlener sprak gemiddeld eens per week met moeder. Omdat iedereen zijn aandeel heeft in de sfeer thuis en de problemen zich in inter­actie met elkaar voordeden, werden er ook geregeld met het hele gezin gesprekken ge­ voerd. In deze gesprekken werden afspraken gemaakt en geëvalueerd. Ook werd er geoefend om op een positieve manier met elkaar te communiceren. In de eerste weken van het traject Drieblad heeft het hele gezin grote stappen voorwaarts gemaakt. Er werden vaste afspraken gemaakt die ook steeds terugkwamen in de indi­ viduele gesprekken. Het waren afspraken die voor het hele gezin van toepassing waren, zoals opruimen van de eigen kamer, hond uitlaten op vaste momenten, gebruikte spullen opruimen. Het hele gezin merkte de positieve veranderin­ gen. Er waren minder ruzies omdat iedereen zich goed aan de gemaakte afspraken hield.

‘Er waren minder ruzies omdat iedereen zich goed aan de gemaakte afspraken hield.’

Na de eerste 8 weken kwam er toch een terugval. Thomas begon te onderzoeken hoeveel ruimte hij had binnen de gemaakte afspraken. Uit het verleden was hij gewend dat hij zijn zin toch wel kreeg, als hij maar hard genoeg zeurde of boos werd op moeder. Zijn moeder was echter hard aan de slag gegaan met de ambulant hulpverlener en kon beter voet bij stuk houden. Hierdoor ging Thomas nog harder zijn best doen om ruimte te krijgen. Er ontstonden meer conflic­ ten waarbij het gedrag van Thomas ook heftiger werd. Een ruzie tussen moeder en Thomas liep zodanig uit de hand dat het gezin het op dat moment niet samen kon oplos­ sen. Omdat de pedagogisch medewerkers vanuit Drieblad flexibel inzetbaar zijn, kon de betrokken medewerker nog diezelfde middag naar het gezin toe gaan om samen met moeder en Thomas de situatie te bespreken. Het gevolg was dat moeder en Thomas de ruzie bespraken, oplosten en ook weer samen verder konden toen de pedagogisch medewerker vertrok. Na 8 maanden is nu, aan het einde van het traject, duidelijk dat Thomas en zijn moeder een basis hebben om beter met conflicten om te gaan en beter met elkaar kunnen communi­ ceren. De sfeer in huis is sterk verbeterd. Natuurlijk zijn er nog wel eens conflicten, maar ze komen veel minder voor en zijn minder heftig. Het gezin heeft nu weer het vertrouwen dat ze er, ook op moeilijke momenten, samen uit zullen komen. Om privacy redenen zijn de naam en foto van deze jongere fictief.

Wat is Drieblad? Drieblad is een combinatie van intensieve ambulante begeleiding ondersteund door een vorm van dag- en nachtbehandeling voor jongeren van 10 tot 18 jaar en hun gezin. De jongere woont thuis. Daar wordt in­ tensief met zowel ouders als de jongere zelf gewerkt. De pedagogisch medewerker richt zich vooral op de jongere en de ambulant hulpverlener begeleidt ouders en het gezin. Doel is dat de jongere thuis kan blijven wonen. De begeleiding is gericht op het versterken van opvoedingsvaardigheden van ouders, vaardighe­ den van de jongere, communicatie tussen de gezins­ leden en vergroten van inzicht in en acceptatie van de problematiek van het kind. Als het wenselijk is dat er enige rust en afstand komt tussen ouder en kind, kan de jongere enkele dagen op de groep ‘logeren’ om vervolgens zo snel als mogelijk weer terug naar huis te gaan. Op de groep kan de jongere specifieke vaardigheden oefenen en leren, waarna het geleerde thuis toegepast kan worden. ‘Drieblad’ is erop gericht jongeren en hun gezinnen zodanig te begeleiden, dat de (gedrags)problemen verminderen en ouders de opvoeding weer zelfstandig op kunnen pakken. Het traject duurt gemiddeld 8 maanden.

6

7

Druk op bestandspleegzorg Bestandspleegzorg is de soort pleeg­ zorg waarbij een kind bij pleegouders wordt geplaatst die hij of zij niet kent (in tegenstelling tot netwerkpleeg­ zorg). Plaatsing vindt pas plaats na een zorgvuldige screening en voorberei­ ding van de (aspirant) pleegouders en een matchingstraject met het betref­ fende pleegkind. Er zijn te weinig ge­ schikte bestandspleeggezinnen voor

Hoe werkt het? Wanneer ouders om een of andere reden het niet meer redden om hun

Kindgerichte werving winnaar Trots op Trofee 2013 Uit het juryrapport: In ‘Kindgerichte werving’ komen visie en uitgangspunten zoals kind centraal, opgroeien in een gezin en oplossingsgericht werken samen met transformatiedoelstellingen als ondersteuning in eigen omgeving en benutten van het brede netwerk van kinderen. Kindgerichte werving vergroot de kans om datgene waar te maken waar wij voor staan en wat wij kinderen en jongeren gun­ nen, namelijk het opgroeien in een gezin.

Medewerkers team Triangel winnaars van de Trots op Trofee 2013: v.l.n.r. boven: Evelyn Nieuwenhuis, Ruth van de Louw, Mariëlle Stultiens, Angela Peeters, Marij Staal, Ilse Grouwels, Sandra van den Hout, Maud Sanders, onder: Hermien Lindeijer, Karin Schuimer, Claudia van Heumen en Judith Heijnis

Eerste ervaringen Najaar 2013 is actief met kindgerichte werving gestart. Op dit moment is deze werkwijze voor meerdere kinderen in­ gezet waarbij onder andere de volgende wervingsmiddelen zijn gebruikt: •• advertenties met anonieme profielen in diverse huis-aanhuis bladen in de regio waarvoor het betreffende kind een pleeggezin wordt gezocht •• in nieuwsbrieven op meerdere scholen •• profielen op de website van ‘Zorg voor elkaar’, in diverse media van Centra Jeugd & Gezin in de regio Zuidoost-­ Brabant, magazine van GGzE en diverse regionale kranten. In de korte periode waarin deze werkwijze nu wordt toe­ gepast, is het investeren in contacten met scholen, vereni­ gingen, organisaties en bedrijven in de regio een belangrijke opstap voor het kindgericht werven. Hierbij maken we even­ eens gebruik van de contacten die vanaf 2010 in het kader van de warme werving zijn gelegd. Op deze manier ontstaat straks een uitgebreid aanbod van contacten waar Combi­ natie Jeugdzorg met concrete profielen van kinderen op de wachtlijst gericht in een bepaalde regio of plaats kan werven.

gefingeerd

januari van 20.00 tot 13  december en 14 Ook twee samenJeugdzorg aan der eigen kinderen. 22.00 uur bij Combinatie kind als de ouders of vrouwen kunnen in Eindhoven. U kunt Wie zorgt er voor een wonende mannen de Nuenenseweg 4 Opvang in een bij Triangel, het Want voor veel verdat even niet kunnen? pleegouder worden. zich hiervoor aanmelden een welkome oploszoeken wij veel vergezinnen van Combipleeggezin kan dan schillende kinderen centrum voor pleeg Het is belangrijk zijn er nog steeds kin(040) 245 19 45 of sing bieden. Helaas schillende pleegouders. natie Jeugdzorg via op een plekje in een van een pleegouder combinatiejeugdzorg.nl. deren die wachten dat de leefsituatie triangel@ er dat u strucWist vijf. of zij een kind een informatiepakket pleeggezin, zoals deze stabiel is en dat hij Hier kunt u ook n nodig zijn om kan bieden. gemiddeld 5 pleeggezinne tuur, warmte en veiligheid aanvragen. met maken kunnen een goede match te een kind past niet zovoor Sofia, Idris, in jezelf: een pleegkind? Want Bent u het pleeggezin Ontdek de pleegouder Nieuwe pleegouders maar in ieder gezin. Joyce of Noella en Stefano? doe de test! voor deze kinnodig. Voor fulltime vindt u meer inforblijven daarom hard Wilt en kunt u iets betekenen Op www.pleegzorg.nl ook voor een op met Mariëlle inclusief ervaringsopvang, maar bijvoorbeeld deren? Neem dan contact matie over pleegzorg of voor een korte het centrum voor van pleegouders. weekend in de maand, Stultiens van Triangel, verhalen en dagboeken Jeugdzorg, test die u kunt doen periode. pleeggezinnen van Combinatie per e-mail: Ook staat hier een of er een pleeg245 19 45 of telefonisch via (040) om er achter te komen worden? ombinatiejeugdzorg.nl. schuilt. u Wie kan pleegouder in m.stultiens@c ouder worden moet iemand Om pleegouder te De instelling voor minimaal 21 jaar zijn. Meer weten over pleegzorg? voor u is? iets een verklaring van pleegzorg vraagt om Overweegt u of pleegzorg een van onze Raad voor de Kinderkunt u vrijblijvend geen bezwaar bij de Dan bijwonden geen voorwaarden bescherming. Er zijn maandelijkse informatieavo november, telling: gehuwd, zijn op 12 voor de gezinssamens nen. De volgende zonof met samenwonend, alleenstaand,

Pleeggezinnen ge zocht!

Ik ben Idris van 5 jaar. Ik woon nu in Ik ben Sofi a jaar. Ik woon van 9 een observatiegroep. nu in een pleeg Ik zou graag naar gezin waar ik niet voor een pleeggezin gaan langere tijd kan waar ik voor lange blijven. Bij mijn moed tijd mag wonen. Het er kan ik niet (meer) liefst in een gezin wonen. Ze komt regelm met duidelijke regels me op bezoe atig bij en afspraken. Ik vind k. Ik zoek een het leuk om buiten te spelen en wil steeds ik kan blijve n wonen. Ik pleeggezin waar vind het leuk nieuwe dingen ontdekken. Ik maak snel nog andere kinderen zijn als vriendjes en speel graag met andere kin- ik super vinde en huisdieren er n. Ik zit nu zou nog op een deren. Mijn 2 zusjes wonen ook in een school maar specia het pleeggezin. Hen zie ik af en toe. Eens in de schien wel naar gaat zo goed, dat ik le miseen gewo maak makk 6 weken zie ik mijn ouders. elijk contact, ne school mag! Ik praat graag het fijn om veel aanda en vind cht te krijge n. Wie zorgt er voor een kind als de ouders een welkome oplossing dat even niet kunnen? Opvang in een pleeggez bieden. Helaas zijn op een plekje in een er nog steeds kinderen, in kan dan pleeggezin. zoals Idris en Sofi a, die wachten Wie kan pleegoud er worden? Om pleegouder Meer weten over pleegzorg te worden moet iemand minimaal ? 21 jaar

gefingeerd.

kind (fulltime) op te voeden, zoekt Combinatie Jeugdzorg samen met de ouders naar een gezin in de buurt, waar het kind (afhankelijk van hetgeen nodig is, in voltijd of in deeltijd) kan verblijven. Dit gebeurt aan de hand van sociale netwerkstrategieën (SNS). In eerste instantie wordt gekeken naar mogelijkheden binnen de directe fami­ lie, vrienden of buren. Indien hier geen mogelijkheden zijn, kijken we verder. Er kan dan een anoniem profiel van een kind met een oproep worden gepubli­ ceerd in bijvoorbeeld verenigingsblaad­ jes, schoolkranten, nieuwsbrieven of huis-aan-huis bladen in de plaats of regio waar het netwerk van het kind zich bevindt. Bij het zoeken naar een gezin wordt rekening gehouden met de culturele achtergrond van het kind en met het behoud van voor het kind belangrijke levenselementen, zoals fa­ milie, netwerk, school, sport, hobby’s en geloofsovertuiging.

Ik heet Joyce en ben 15 jaar. Ik zit in het 3e jaar van het VMBO-T. Ik woon in Eindhoven bij mijn ouders maar zij hebben weinig aandacht voor mij omdat ze het zelf moeilijk hebben. Ik voel me daardoor vaak alleen. Ik zoek een pleeggezin waar ik terecht kan met mijn problemen en waar aandacht voor mij is. Het mag een gezin met of zonder kinderen zijn en van school wisselen vind ik ook geen probleem.

zijn de namen en foto’ s van deze kinderen

alle kinderen die op de wachtlijst staan voor een pleeggezin. Hierdoor komt het regelmatig voor dat een kind, wanneer er geen gezin in het directe (familie)netwerk van het kind beschikbaar is, geplaatst moet wor­ den in een pleeggezin dat ver buiten de vertrouwde omgeving van dat kind ligt. Met als mogelijke gevolgen wisseling van school, hobby’s en vrien­ den, en verwijdering van familie en culturele achtergrond. Dit speelt niet alleen bij Combinatie Jeugdzorg, deze ontwikkelingen zijn landelijk zichtbaar. Om de druk op bestandspleegzorg te verminderen gaat Combinatie Jeugd­ zorg, door middel van individuele kindgerichte werving, in de eigen om­ geving van het kind op zoek naar een geschikt gezin.

voor n waar ik niet nu in een pleeggezi Af en 8 jaar. Ik woon niet (meer) wonen. Ik ben Sofia van moeder kan ik soms bezoek, maar blijven. Bij mijn toe komt ze op langere tijd kan haar lang voordat ik duurt het heel n een pleeggezi weer zie. Ik zoek en niet gaan wonen waar ik kan als Ik vind het leuk meer weg hoef. en zijn kinderen er nog andere ik helemaal super huisdieren zou aaren lief iedereen vinden. Ik vind Ik graag een praatje. dig en maak der vaak bij pleegmoe wil dat mijn mezelf dat ik iets voor Soms zegt ze Ik maak ook veel aan haar. moet ‘hangen’. me is en ik vraag steeds bij haar vind het en dat ik niet enthousiast. Ik moet gaan doen heel open en en ben daarin makkelijk contact te krijgen. fijn om veel aandacht

Om privacy redenen

Verschillende wetenschappelijke on­ derzoeken hebben aangetoond dat het beter is voor een kind om op te groeien in een gezinssituatie dan in een tehuis (recht op family life). De laatste jaren wordt er daarom steeds vaker een beroep gedaan op pleeg­ zorg. Ondanks intensieve wervings­ campagnes om nieuwe pleeggezinnen te werven, blijft er een tekort aan geschikte pleeggezinnen voor kinderen op de wachtlijst.

t!

en zus, en we Wij zijn Noella van 5 jaar en Stefano van 4 jaar, broer naar huis en wonen in een crisispleeggezin. We kunnen niet terug daarom zoeken we een gezin waar we samen kunnen gaan wonen. Ik (Noella) ga naar een medisch kleuterdagverblijf (MKD) omdat ik soms wat langzamer ben dan andere kindjes. Hier hebben ze meer tijd om dingen uit te leggen als ik ze niet meteen snap. Ik ga ook elke week naar is na de zomerscouting wat ik erg leuk vind. Mijn broertje Stefano buiten of met vakantie ook gestart bij het MKD. Hij speelt graag veel plezier zijn auto’s. We zijn er altijd voor elkaar en hebben samen.

privacyoverwegingen

Triangel, het centrum voor pleeggezinnen van Combinatie Jeugdzorg, is in 2013 aan de slag gegaan met een werkwijze voor individuele kindgerichte werving, matching en begeleiding. Bijzonder aan deze werkwijze is dat er gestart wordt met het zoeken naar een gezin, zo dicht mogelijk bij het netwerk van het kind. Zijn er binnen het nabije (familie)netwerk geen mogelijkheden, dan wordt er gezocht in het sociale netwerk. Pas als laatste optie worden de mogelijkheden binnen bestandspleegzorg bekeken.

Pleeggezinnen gezoch zinnen crisispleegge een meerdere graag naar heb al in 4 jaar. Ik oep. Ik zou ik voor lange en ik ben observatiegr gaan waar geIk ben Idris woon nu in een liefst een pleeggezin en wonen. Het gewoond en afspra tijd mag lijke regels e zin met duide leuk als er ouder het ken. Ik vind zusjes wonen zijn. Mijn Hen zie ik af kinderen k pleeggezin. ook in een mama bezoe papa en en toe. Mijn atig. ik ook regelm

deze kinderen zijn uit

n

Bestandspleegzorg blijft nodig! Ondanks de inzet van individuele kindgerichte werving zal er altijd een vorm van bestandspleegzorg nodig blijven. Als matching met een bestandspleeggezin aan de orde is, wordt bekeken of er aspirant pleegouders in voorbereiding zijn die al vroegtijdig gematched kunnen worden met een kind op de wachtlijst. Daarnaast blijft ook de overdracht van specialistische pleegzorgkennis aan pleegouders en medewerkers in pleegzorg nodig. Ook acute pleegzorg­ plaatsingen bij crisis zullen nodig blijven.

De namen en foto’s van

Kindgerichte w  erving

E ervaerste ringe

zijn. De instelling voor pleegzorg vraagt een verklaring van om geen bezwaar bij de Raad voor de Kinderbescherming. Er zijn geen voorwaard de gezinssamenstel en voor ling: gehuwd, samenwonend, alleenstaand, met of zonder eigen kinderen. Ook twee samenwonende mannen of vrouwen pleegouder worden. kunnen Want voor veel verschillen deren zoeken wij de kinveel verschillende pleegouders. Het is belangrijk dat de leefsituatie van een pleegouder stabiel is en dat hij of zij een kind structuur, warmte en veiligheid kan bieden.

Bent u het pleeggez

in voor Idris of Sofi a?

Wilt en kunt u iets betekenen voor Idris of Sofia? Neem dan contact op met Mariëlle Stultiens van Triangel, het centrum voor pleeggezin nen van Combinati e Jeugdzorg, telefonisch via (040) 245 19 45 of per e-mail: m.stultiens@combina tiejeugdzorg.nl.

Dan kunt u vrijblijvend een van onze maandelijk se informatieavonden bijwonen. De volgende op 17  april, 13  mei zijn en 12  juni van 20.00 tot 22.00 uur bij Combinati e Jeugdzorg aan de Nuenenseweg 4 in Eindhoven . U kunt zich hiervoor den bij Triangel, aanmelhet centrum voor pleeggezinnen van Combinatie Jeugdzorg via (040) 245 19 45 of triangel@combinatie jeugdzorg.nl. Hier kunt u ook een informatiepakket aanvragen.

Ontdek de pleegoud

er in jezelf: doe de

test! Op www.pleegzorg.nl vindt u meer informatie pleegzorg inclusief over ervaringsverhalen en dagboeken van pleegouders. Ook staat hier een test die u kunt doen om erachter te komen of er een pleegouder in u schuilt.

Ook bij deze vorm van werven is merkbaar dat mensen minimaal drie keer met pleegzorg (in welke vorm dan ook) in aanraking moeten zijn gekomen, voordat ze zich verder gaan oriënteren op het pleegouderschap. Het feit dat men­ sen bij kindgerichte werving zicht krijgen op concrete vra­ gen van pleegkinderen, zorgt ervoor dat ze beter in kunnen schatten of een bepaald kind past binnen hun gezinssitua­ tie. De gezinnen die in de afgelopen periode hebben gere­ ageerd op een kindgerichte uiting hadden, voordat ze deze stap naar pleegzorg zetten, al eerder overwogen iets voor pleegzorg te betekenen. Juist dat ene kind spreekt dan aan, waardoor een definitieve beslissing om pleeg­ouder te worden makkelijker wordt genomen.

8

9

Combinatie Jeugdzorg: ook lokaal! Binnen de regio Zuidoost-Brabant is de transitie jeugdzorg al in gang gezet, ver voor de formele datum 1 januari 2015. Provincie, gemeenten en zorgaanbieders zijn in 2013 overeengekomen om de enkelvoudige ambulante jeugdzorg al per 1 januari 2014 onder de verantwoordelijkheid van gemeenten te brengen. In jargon wordt dit ‘de versnelling’ genoemd. De term enkelvoudig ambulant wordt gebruikt om aan te duiden dat het om ambulante hulp gaat die niet gecombineerd wordt met een vorm van dagbehandeling, dag- en nachtbehandeling of pleegzorg. Alleen ambulant dus, ingezet bij complexe ontwikkelings- en opvoedproblematiek. Met ‘de versnelling’ wordt ambulante jeugdzorg lokaal ingezet, dicht bij de gezinnen en in hun eigen leefomge­ ving. Gemeenten in Zuidoost-Brabant hebben met elkaar afspraken gemaakt hoe dit te doen (‘21 voor de jeugd’) en werken daarbij samen in zes subregio’s. In ieder subregio bepaalt de lokale kleur hoe de teams zijn ingericht, van breed inzetbaar voor het gehele sociale domein (WIJeind­ hoven) tot specifieke jeugd- en gezins­ teams (regio Helmond en de Peel). In het inmiddels befaamd geworden ‘keukentafelgesprek’ ontmoet de ge­ neralistisch jeugdzorgwerker ouders en kinderen en ondersteunt hen bij de hulpvragen die zij hebben, daarbij na­ drukkelijk aansluitend bij de mogelijkhe­ den en krachten van het gezin en van hun omgeving. Als er tijdelijk meer of andere hulp nodig is, zorgt de generalist ervoor dat deze ingeschakeld wordt.

In de zes subregio’s zijn inmiddels alle lokale teams actief. Eindhoven heeft in 2013 een start gemaakt met de uit­ rol van WIJteams in de stad, de overi­ ge regio’s werken onder verschillende noemers zoals ‘expertteam’ en ‘kracht­ team’ vanaf begin 2014. In alle lokale teams werken ambulant hulpverleners van Combinatie Jeugdzorg, verspreid over de regio gaat het om ruim 40 me­ dewerkers van onze organisatie. Ook onze gedragswetenschappers worden ingezet voor de lokale teams, voor begeleiding, consultatie en advies. De ervaringen zijn pril maar zonder uitzondering positief. Onze medewer­ kers zijn met veel energie van start ge­ gaan en zoeken volop de samenwer­ king met andere organisaties en in de wijken. Als geregistreerd jeugdzorg­ werker brengen zij hun expertise heel direct in bij de gezinnen én bij de col­ lega’s van het lokale team. Werken in de wijk, in de dagelijkse leefomgeving

Medewerkers Combinatie Jeugdzorg in lokale teams BOVgemeenten, v.l.n.r. Nicole van den Bosch, Wendy Dolphijn, Sanne de Nijs, Toon Hendrikx, Carlijn Koopman, Linda Gijselman, zittend: Karin Lobbezoo en Marlon Goossens

van gezinnen brengt de mogelijkheden van het netwerk veel directer in het zicht. “Je belt toch minder gauw de juf van school, maar als de school om de hoek is dan loop je er sneller binnen”. Subregio’s in Zuidoost-Brabant Ambulant hulpverleners van Combi­ natie Jeugdzorg werken in de lokale teams van de zes subregio’s binnen Zuidoost-Brabant: •• A2-gemeenten: Cranendonck, Heeze-Leende, Valkenswaard •• BOV-gemeenten: Best, Oirschot, Veldhoven •• Dommelvallei+: Geldrop-Mierlo, Nuenen, Son en Breugel, Waalre •• Eindhoven •• Helmond-de Peel: Asten, Bakel, Deurne, Gemert-Bakel, Helmond, Laarbeek, Someren •• Kempengemeenten: Bergeijk, Bladel, Reusel-De Mierden

Medewerkers Combinatie Jeugdzorg in lokale team Helmondde Peel, v.l.n.r. Nancy Hamers, Mieke Frenken, Janet Splinters, Vera van Lieshout (behandel­coördinator), Mariette Hubers, Karin Veron (zorgmanager) en Marieke Lakwijk

Residentiële jeugdzorgblijft nodig Zo lang als nodig, zo kort als mogelijk Voor kinderen die vanwege ernstige problematiek tijdelijk niet thuis kunnen wonen, biedt Combinatie Jeugdzorg residentiële jeugdzorg. Pas als een kind niet opgevangen kan worden in het eigen netwerk, een pleeggezin of gezinshuis, is de residentiële behandelgroep een optie. ‘Wonen doe je thuis’ is ook hierbij het uitgangspunt. De afgelopen jaren is er veel gebeurd binnen de residentiële jeugdzorg van Combinatie Jeugdzorg. Flexibilisering van de verblijfsfunctie en gerichte inzet van sociale netwerkstrategieën hebben geleid tot een kortere gemiddelde verblijfsduur. Daarnaast is, onder andere door ombouw naar kleinschalige gezinshuizen, het aantal residentiële plaatsen in de afgelopen periode met ruim 35% afgenomen. Voor een aantal kinderen blijft residentiële behandeling echter nodig. Omdat de problemen zo fors zijn dat gerichte en gespecialiseerde behandeling noodzakelijk is. Daarbij geldt het uitgangspunt ‘zo lang als nodig, zo kort als mogelijk’. Ouders blijven nadrukkelijk betrokken bij de behandeling en worden begeleid bij hun ingewikkelde opvoedingstaak. Combinatie Jeugdzorg heeft diverse dag- en nachtbehandelgroepen waarvan een aantal groepen is ingedeeld op basis van de leeftijd van de kinderen en jongeren die er verblijven en een aantal groepen is ingedeeld op basis van de soort proble­ matiek die de kinderen en jongeren hebben. In deze laatste categorie vallen de behandelgroepen Ree en De Sitterlaan. Ree is een behandelgroep voor jongeren met een autismespectrumstoornis en De Sitterlaan is een behandelgroep voor meiden met seksueel traumatische ervaringen en sekse-specifieke problematiek. Werkwijze Ree & De Sitterlaan •• Aan de hand van de hulpvraag star­ ten we met het leren van vaardighe­ den. Hierbij maken we onder meer gebruik van een fasesysteem, stap­ penplannen, rollenspellen, instructie, voordoen en oefening, groeps- en in­ dividuele gesprekken. •• Op de groep is er sprake van een ge­ structureerde omgeving, waardoor deze voorspelbaar en veilig is en de jongeren rust biedt.

•• Pedagogisch medewerkers werken intensief met de jongeren. Samen met de ambulant hulpverlener ge­ ven zij ook vorm aan het actief be­ geleiden van het gezin van de jon­ gere gedurende zijn of haar hele behandeltraject. •• Voor jongeren waarvoor dit niet voldoende is, kunnen specifieke thera­pieën en/of trainingen worden ingezet. Ook ondersteuning met me­ dicijnen is mogelijk.

Capaciteit Ree & De Sitterlaan 10 jongeren: •• 7 jongeren volgen een groepsbehan­ deling, waarna zij terugkeren naar huis, naar een andere woonvoorzie­ ning of begeleid zelfstandig wonen. •• 3 jongeren volgen een zelfstandig­ heidstraject, waarin zij intensief voor­ bereid worden op begeleid zelfstan­ dig wonen.

10

11

Behandelgroep Ree Specialistisch opvoedklimaat met gerichte behandeling voor jongeren met ASS (autismespectrumstoornis)

Doelgroep Jongens en meiden van 14 tot en met 18 jaar en hun ouders, waarbij sprake is van complexe opvoed- en opgroei­ problematiek in combinatie met een autisme­ spectrumstoornis, waardoor de jongere aangewezen is op behandeling in een orthopedagogische setting. In de praktijk zien we een complexe doelgroep van jongeren met een variëteit aan mogelijke meervoudige diagnoses (comorbiditeit) of reactieve problematiek zoals (externa­ liserende) gedragsproblematiek, depressiviteit of andere stemmingsproblematiek. Visie op ontwikkeling Ook jongeren met ASS doorlopen een bij hun leeftijd passende ontwikkeling. Het zijn jongeren die net als hun leeftijdsgenoten, met vallen en opstaan, de wereld van de volwassenheid ontdekken. De problemen die deze jon­ geren hebben met het aanleren van praktische en sociale vaardigheden, de confrontaties met hun beperkingen en de reacties van onbegrip en afwijzing vanuit de omgeving, maken deze fase extra moeilijk. Voor optimale ondersteu­ ning werkt Ree vanuit een algemene orthopedagogische benadering en speelt in op de individuele pedagogische hulpvraag van de jongere en zijn of haar ouders. Ree biedt een klimaat van veiligheid en vertrouwen, waarin jongeren mogelijkheden, kansen en ondersteuning worden geboden om hun doelen te bereiken, rekening houdend met hun

Behandelgroep De Sitterlaan beperkingen. Jongeren krijgen, zoveel als verantwoord is, de ruimte om ervaringen op te doen die zoveel mogelijk passen bij hun ontwikkelingsfase. Dit is nodig om een zo normaal mogelijke ontwikkeling te bevorderen, maar brengt ook risico’s met zich mee. Samen met de ouders proberen we deze zoveel mogelijk te beperken. Visie op de rol van ouders De zorg die ouders dragen voor een kind met autisme is zwaar, zij hebben te maken met een extra complexe op­ voedingstaak. Vaak willen ouders de zorg en opvoeding van hun kind niet uit handen geven maar tegelijkertijd is de balans tussen draagkracht en draaglast uit evenwicht, waardoor zij zich onmachtig voelen om de opvoeding zelf vorm te geven. Pedagogisch medewerkers van Ree hebben begrip voor de tijdelijke onmacht die ouders ervaren, maar zijn ook bescheiden in het overnemen van opvoedingsver­ antwoordelijkheid. Deze is en blijft primair bij de ouders. Daarom streven we ernaar om jongeren regelmatig in het gezin te laten verblijven, bijvoorbeeld in het weekend of juist op andere dagen. Ouders zijn deskundig over hun eigen kind, daar hechten wij veel waarde aan. Zij worden op de hoogte gehouden van ontwikkelingen en gebeurte­ nissen en hebben een grote stem in besluiten, samen met hun kind. Jongeren weten dit ook. Methodisch kader •• In het totaalprogramma voor jongeren met autisme on­ derscheiden we twee behandellijnen: 1. Versterking van de draagkracht van het gezin: onder­ kenning, leren begrijpen van de ASS problematiek, leren begrijpen van het gedrag van de jongere om er goed mee om te kunnen gaan. 2. Verbetering van het algehele functioneren van de jon­ gere: stimuleren normale ontwikkeling en verminderen van specifieke verschijnselen die samenhangen met de diagnose. •• Basis voor de behandeling is het orthopedagogisch be­ handelmodel van Kok. In een groeibevorderend klimaat wordt het accent gelegd op stimuleren, waarbij grenzen alleen gesteld worden om ontwikkeling te bevorderen. •• Met het competentiemodel (ook wel taakvaardigheids­ model genoemd) werken we met jongeren aan het ver­ groten van praktische en sociale vaardigheden, waarbij rekening wordt gehouden met het ontwikkelingsniveau van de jongere en aangesloten wordt bij zijn of haar vaardigheidsniveau. •• De belangrijkste doelen zijn het bevorderen van sociaal/ maatschappelijk functioneren en zelfstandigheid.

Specialistisch opvoedklimaat met gerichte behandeling voor meiden met seksueel traumatische ervaringen en sekse-specifieke problematiek

Doelgroep Meiden van 12 tot en met 18 jaar en hun ouders, waarbij sprake is van complexe opvoed- en opgroeiproblematiek als gevolg van seksueel traumatische ervaringen die binnen of buiten het eigen gezin hebben plaatsgevonden, mishande­ ling en/of verwaarlozing. Problemen kunnen zich uiten op het gebied van zelfvertrouwen en zelfbeeld, hanteren van emoties en stemmingen, positie en rol in het gezin, partner­ keuze, riskant of grensoverschrijdend seksueel gedrag, alco­ hol of drugsgebruik, eetproblemen of agressie. Bij een deel van de meiden is sprake van psychiatrische problematiek, bijvoorbeeld borderline in ontwikkeling. Sommige meisjes zijn of dreigen slachtoffer te worden van jeugdprostitutie/ mensenhandel. Visie op ontwikkeling Voor meiden met seksueel traumatische ervaringen is de adolescentiefase extra gecompliceerd, omdat deze ervaringen alle aspecten van hun ontwikkeling kunnen be­ ïnvloeden. De gevolgen van het seksueel misbruik voor de identiteitsontwikkeling en groei naar zelfstandigheid, kun­ nen tot in de volwassenheid doorwerken in psychische en/ of gezondheidsklachten, relationele of seksuele problemen. Binnen De Sitterlaan staat de emotionele ontwikkeling van meiden centraal. Bijzondere aandacht gaat uit naar de identiteitsontwikkeling: wie ben ik?, wat wil ik?, de verbete­ ring van het zelfbeeld, het onderkennen en aangeven van eigen grenzen en het opnieuw opbouwen van een sociaal netwerk. Het bieden van steun, op een betrokken en niet veroordelende manier, is daarin van onschatbare waarde. Medewerkers luisteren aandachtig, zijn begripvol, steunen daar waar nodig en leren ouders dezelfde steun te bieden.

Visie op de rol van ouders Tenzij de veiligheid dit niet toestaat, is het uitgangspunt dat de jongere na de behandeling terugkeert naar haar eigen gezin. De gezinsbegeleiding is systeemgericht en versterkt het functioneren van het gezin. Ouders houden de opvoedingsverantwoordelijkheid over hun kind en wor­ den gestimuleerd om invulling te geven aan deze verant­ woordelijkheid. Zij participeren op een actieve manier in de behandeling zodat terugkeer naar huis zo snel mogelijk kan plaatsvinden. Als de seksueel traumatische ervaringen zich in het gezin hebben voorgedaan en terugkeer naar huis niet verantwoord is, wordt er samen met de jongere en ouders gezocht naar een vorm van wonen die het beste past bij de wensen, leeftijdsfase en ontwikkeling van de jongere. De begeleiding is er dan op gericht het contact tussen jongere en ouders, voor zover mogelijk en gewenst, te optimaliseren. Methodisch kader •• Basis van de behandeling van sekse-specifieke problema­ tiek is het drie-fasenmodel van traumabegeleiding: 1. stabilisatie en symptoomreductie 2. behandeling van traumatische ervaringen, gericht op verwerking 3. verbinding en re-integratie. •• In de stabilisatiefase begeleiden we de jongere om het dagelijkse leven weer op de rit te krijgen. Normaliseren en het terugbrengen van symptomen en stressoren zijn belangrijk, zodat de meiden weer grip kunnen krijgen op hun eigen functioneren. Aandacht gaat uit naar het verbe­ teren van het dag- en nachtritme, zelfzorg, concentratie, emotioneel welbevinden en de sociale omgang. Het heb­ ben van een duidelijke dagstructuur en -invulling (school, werk, vrijwilligerswerk) is een belangrijke en noodzakelijke voorwaarde. •• Met het competentiemodel werken we met de meiden aan het vergroten van praktische en sociale vaardigheden. •• De belangrijkste doelen zijn het herstel van de relatie met ouders, bevorderen van sociaal/maatschappelijk functio­ neren en vergroten van zelfstandigheid. •• Voor consultatie, traumabehandeling en -verwerking en medicamenteuze ondersteuning werken we intensief samen met GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie. Daarnaast samenwerking met Veiligheidshuis Eindhoven en Humanitas (Match: maatjesproject voor kwetsbare meiden). •• Aanbod van themabijeenkomsten zoals ‘Gevaarlijke liefde’ (weerbaarheid t.o.v. mensenhandel) of ‘Meidenpraat’ (ont­ dekken van eigen seksualiteit, wensen en grenzen).

12

13

Ruimte en grenzen Visie en beleid op het gebied van seksualiteit en veiligheid Rico is 17 en verliefd op Dewi van 15. En zij op hem. Ze zijn het liefst zoveel mogelijk samen, heerlijk ‘chillen’ op haar kamer. Of die van hem. Zoals zoveel jongeren dat doen. Niks bijzonders toch? Rico en Dewi zijn groepsgenoten, ze wonen beiden tijdelijk in een behandelgroep voor jongeren met gedrags- en ontwikkelingsproblemen. Dewi heeft een licht verstandelijke beperking, Rico is autistisch. Dewi’s ouders zijn niet blij met de relatie en zijn bang dat hun dochter haar grenzen niet kan aangeven. Hoe zit het met Rico en Dewi? Gezonde relationele en seksuele ontwikkeling? Experimenteergedrag, horend bij de ontwikkelingsfase puberteit? Grensoverschrijdend gedrag, misschien zelfs seksueel misbruik? Rico en Dewi zijn gefingeerde jonge­ ren, maar de situatie kan zomaar voor­ komen en stelt ouders en professio­ nals voor dilemma’s: wat kan en mag en wat niet? Hoe hanteer je de ‘kunst van het normale’ met behoud van een scherp oog voor eventuele risico’s?

De laatste jaren heeft het thema sek­ sueel misbruik binnen de jeugdzorg veel aandacht gehad. Het bekende rapport ‘Omringd door zorg en toch niet veilig’, van de commissie Samson (2012) geeft aan dat seksueel misbruik van kinderen en jongeren in jeugdzorg

vaker voorkomt dan ons lief is. Want iedere zaak is er één teveel. Vaak zijn groepsgenootjes daders, soms ook medewerkers aan wiens zorgen deze kinderen zijn toevertrouwd. Jeugdzorg Nederland heeft haar verantwoorde­ lijkheid genomen en de commissie Rouvoet de opdracht gegeven een kwaliteitskader te ontwikkelen dat ge­ richt is op het voorkómen van seksu­ eel misbruik. Daarnaast is vanaf 1 juli 2013 de landelijke Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling van kracht. Combinatie Jeugdzorg heeft met behulp van deze kaders haar visie en beleid met betrekking tot misbruik en mishandeling grondig onder de loep genomen. Ruimte en grenzen aan seksualiteit en intimiteit Het rapport van de commissie Sam­ son levert twee belangrijke aanbeve­ lingen op: doorbreek de taboesfeer rondom seksualiteit en hef de han­de­ lings­­verlegenheid van medewerkers op. Hiermee is Combinatie Jeugdzorg hard aan de slag gegaan. Als basis is er een visiedocument ontwikkeld on­ der de titel ‘Ruimte en grenzen aan seksualiteit en intimiteit’. De titel ver­ woordt de essentie: ruimte is nodig voor een gezonde seksuele ontwikke­ ling zodat jongeren in staat zijn war­ me, intieme relaties aan te gaan, op basis van wederkerigheid en passend bij hun ontwikkelingsfase. Grenzen zijn nodig om af te bakenen en veiligheid te borgen: wat is niet passend, onvei­ lig en niet goed voor een gezonde ontwikkeling?

‘Veel aandacht voor het rapport “Omringd door zorg en toch niet veilig”’

Handvatten in het dagelijks werk Professionele jeugdzorgwerkers zijn als mede-opvoeders ook mede verantwoordelijk voor de seksuele opvoeding en veiligheid van kinderen. Zij hebben kennis van wat adequaat is, gaan het gesprek aan met ouders, kinderen en jongeren maar ook met elkaar, signaleren eventuele ongezonde ontwikkeling en herkennen signalen van mogelijk misbruik. Het visiedocument geeft professionals van Combinatie Jeugdzorg handvatten in het dagelijkse werk, net als de regelmatige scholingsactiviteiten die er zijn rondom de the­ ma’s ‘seksualiteit en intimiteit’ en ‘signaleren van mogelijk seksueel misbruik’. Vermoedens van misbruik Als er vermoedens van misbruik ontstaan, komen profes­ sionals van Combinatie Jeugdzorg meteen in actie. Op de eerste plaats staat het borgen of herstellen van de veilig­ heid van het kind, daarnaast het uitzetten van begeleiding en behandeling van het kind en andere gezinsleden. Geen enkele situatie waarin vermoedens spelen is hetzelfde. Het vermoede misbruik kan zich afspelen binnen de groep, het gezin of netwerk, school of vrijetijdsomgeving. Loverboys kunnen een rol spelen of, toenemend, grensoverschrijdend gedrag via internet.

Werken met scenarioteams Zodra er een ernstig vermoeden ontstaat, stelt Combinatie Jeugdzorg een scenarioteam in dat systematisch een aan­ tal fasen doorloopt: •• melden en bespreken van vermoedens •• nader onderzoek naar de vermoedens en afstemmen met alle betrokkenen •• als de vermoedens bevestigd worden, het maken van een veiligheidsplan en een plan van aanpak voor de behandeling. De uitgangspunten en de werkwijze van de scenarioteams zijn beschreven in het protocol ‘Handelen bij vermoedens van kindermishandeling’ en geven een duidelijk handelings­ kader voor professionals in complexe, risicovolle en gevoe­ lige situaties. En Rico en Dewi? Voor hen hoeft geen scenarioteam in­ gesteld te worden. Zij zijn verliefd, zoals zoveel jongeren verliefd raken. Wel is hierover gepraat met hen en zijn er goede afspraken gemaakt tussen Rico en Dewi, hun ouders en de pedagogisch medewerkers van de groep. De kunst van het normale in een bijzondere situatie.

Mede verantwoordelijk voor seksuele opvoeding

14

15

Cliëntenparticipatie en transitie Afgelopen jaar hebben de cliëntenraad en de jongerenraden veel gesproken over de Transitie Jeugdzorg. Zij staan positief ten aanzien van de inhoudelijke uitganspunten zoals meer investeren in preventieve hulp en zo min mogelijk zware hulp, minder bureaucratie en zo veel mogelijk één gezin, één plan, één hulpverlener. Maar de leden van de jongerenraden en cliëntenraad van Combinatie Jeugd­ zorg maken zich vooral ook zorgen. Onder andere over de volgende zaken. Inspraak is (nog) niet geregeld Opvallend is dat gemeenten niet of weinig aan cliënten/burgers vragen over de manier waarop zij als gemeen­ te de hulp het beste kunnen organise­ ren. Er zijn wel een aantal informatie­ bijeenkomsten geweest, maar hoe je als cliënt/burger echt invloed kan uitoefenen is niet geregeld. De transitie gaat gepaard met een bezuiniging Tot op heden is onduidelijk welke hulp en dus welke kinderen en gezinnen hierdoor getroffen zullen worden.

De gemeenten willen de eigen kracht van mensen versterken en netwerken meer benutten Dit is goed, maar ouders geven aan dat dit vaak al lang gebeurd is. Soms zijn de problemen zo heftig dat er meer nodig is dan de ondersteuning van je zus of de buurman. Familie weet het vaak ook niet meer. Ouders die kinderen hebben met bijvoorbeeld dubbele diagnoses zitten niet te wachten op een keukentafelgesprek. Zij willen specialistische hulp en de garantie dat zij daar ook gebruik van kunnen maken als het misgaat bijvoor­ beeld in de puberteit. Jongeren geven aan dat niet iedereen een netwerk heeft of dat hun netwerk kwetsbaar is. Het vroegtijdig (dus ook op zeer jonge leeftijd) signaleren en inzetten van specialistische hulp van­ wege ernstige opvoed- en opgroeipro­ blemen, psychische en psychiatrische aandoeningen bij kinderen en gezin­ nen bespaart bovendien op langere

termijn veel leed bij gezinnen en geld voor de gemeenten. Toegang tot dezelfde zorg in alle gemeenten? Ouders en jongeren vragen zich af of de kinderen en gezinnen in de ver­ schillende gemeenten toegang zullen hebben tot dezelfde zorg. Zij zien het risico dat gezinnen gaan verhuizen wanneer bijvoorbeeld de hulp aan au­ tistische kinderen in de ene gemeente beter geregeld is dan in de andere. Borging kwaliteit van hulp en privacy Daarnaast maakt men zich zorgen over de borging van kwaliteit van de hulp en de privacy. Wie hebben er dadelijk toegang tot de dossiers en hulpverleningsplannen? Al met al redenen genoeg voor de ra­ den om in actie te komen.

e Transzitoi rg Jeugd Wat hebben de raden in 2013 gedaan? •• De cliëntenraad heeft afgelopen jaar de samenwerking opgezocht met andere cliëntenraden zoals die van Bijzon­ der Jeugdwerk Brabant, Juzt en Bureau Jeugdzorg. De jongerenraad werkt niet alleen samen met de jongeren­ raden uit Brabant maar ook met jongerenraden uit het hele land in het JeugdWelzijnsBeraad (JWB). •• Wethouder Lenie Scholten van de gemeente Eindhoven is bij de jongerenraad en delegatie cliëntenraad op bezoek geweest. De wethouder heeft uitleg gegeven over het ge­ dachtegoed van WIJeindhoven en is daarover met jonge­ ren en ouders in gesprek gegaan. •• De cliëntenraden hebben brieven gestuurd naar alle ge­ meenten in Zuidoost-Brabant met het verzoek om te mogen participeren en zij hebben in die brieven ook hun zorgen geuit. Dit heeft geleid tot een gesprek met een vertegenwoordiger van de SRE en de kartrekker van de transitie de heer Jasper Ragetlie (wethouder gemeente Deurne). •• De raden hebben een brief verzonden aan subregio Dommelvallei+ (Waalre, Nuenen, Son en Breugel en Geldrop-Mierlo) omdat zij in zee willen gaan met een zorg­ aanbieder uit het noorden van het land, terwijl ouders het juist verstandig vinden om met de zorgaanbieders uit de regio samen te werken. Deze brief heeft geleid tot een gesprek. •• Jongeren uit de jeugdzorg hebben bij Nederlandse ge­ meenten flessenpost bezorgd. Te voet, per fiets, met het

Overhandiging flessenpost door lid van de jongerenraad aan wethouder Maarten Prinsen (midden) van de gemeente Veldhoven en Addy van Beek (links), coördinator van het CJG-Veldhoven

Ouders willen specialistische hulp openbaar vervoer, met de auto en zelfs met een vliegtuig­ je; tot aan Texel toe. In de fles zat een poster met daarop kansen en wensen voor de transformatie jeugdzorg waar­ mee de jongeren nadrukkelijk aandacht vragen voor hun positie in de jeugdzorg. De jongerenraden van Combinatie Jeugdzorg hebben na de kick-off bijeenkomst in Utrecht de volgende gemeenten in ons werkgebied bezocht: Best, Eindhoven, Veldhoven, Leudal en Nederweert (zie foto’s). Naar aanleiding van de flessenpost hebben jongeren een bezoek gebracht aan wethouder Lenie Scholten van de gemeente Eindhoven en wethouder Maarten Prinsen van de gemeente Veldhoven. •• Jongerenraden en cliëntenraden zijn in wisselende samen­ stelling aanwezig geweest bij diverse (informatieve) bij­ eenkomsten over de transitie van de gemeenten Best, Geldrop-Mierlo, Eindhoven, Nuenen en Veldhoven. •• Een lid van de cliëntenraad neemt namens de raad deel aan de vergaderingen van de participatiecommissie Wel­ zijn, Wonen en Zorg van de gemeente Eindhoven. Deze commissie adviseert het college van Burgemeester en Wethouders gevraagd en ongevraagd bij de vorming, uit­ voering en evaluatie van beleid. •• De jongerenraden hebben deelgenomen aan de landelijke bijeenkomst van het JWB in Utrecht over transitie. •• Jongerenraden hebben een regionaal Lagerhuisdebat ge­ organiseerd over de transitie met de jongerenraden van organisaties op het gebied van jeugdzorg, GGZ en LVB uit Noord-Brabant.

Leden jongerenraad in gesprek met wethouder Lenie Scholten (links) van de gemeente Eindhoven

16

17

Kinderraad en jongerenraden Combinatie Jeugdzorg Combinatie Jeugdzorg vindt de mening van kinderen en jongeren belangrijk. Om hen draait het tenslotte. Combinatie Jeugdzorg heeft een jongerenraad op locatie de Widdonck in Heibloem, een jongerenraad op locatie Elf13 in Eindhoven en een kinderraad op locatie de Locht in Veldhoven. Zij komen op voor de belangen en rechten van kinderen en jongeren die gebruikmaken van de hulp en diensten van Combinatie Jeugdzorg. De raden geven gevraagd en onge­ vraagd advies aan het bestuur van Combinatie Jeugdzorg over zaken die hen bezighouden en die zij belangrijk vinden. De onderwerpen variëren van de inrichting en het meubilair op een groep, tot aan een thema als veilig­ heid of inspraak over de eigen hulp­ verlening. Daarnaast hebben de jon­ gerenraden verschillende activiteiten en contacten; zo ontmoeten zij jonge­ renraden van andere organisaties en hebben contact met de cliëntenraad van Combinatie Jeugdzorg om de krachten te bundelen. Ze praten mee over Jeugdzorgzaken op gemeentelijk, provinciaal, landelijk en zelfs interna­ tionaal niveau. Dat betekent dat de jongerenraden actief meepraten, mee­ denken en meedoen op het gebied van beleid.

Jongerenraad Heibloem De jongerenraad Heibloem heeft na de zomervakantie een nieuwe start gemaakt met John Nabben als bege­ leider vanuit Combinatie Jeugdzorg. Thema’s die de raad in 2013 heeft op­ gepakt zijn het klopprotocol en voor­ bereidende werkzaamheden voor het 3-jaarlijkse internationale congres van FICE in Bern met als thema ‘Inclusie’. •• Privacy is een van de onderwerpen die jongeren op de groepen belangrijk vinden. Als een jongere zich aan het omkleden is bijvoorbeeld of graag even alleen wil zijn, gebeurt het wel­ eens dat groepsleiding spontaan de kamer binnenkomt. Om meer priva­ cy te hebben heeft de jongerenraad Heibloem daarom het klopprotocol bedacht. Dit houdt in dat medewer­ kers op de groep een aantal stappen

van ‘kloppen en wachten’ moeten doorlopen, voordat ze de kamer van een jongere binnenlopen. Alleen bij het vermoeden dat er iets ernstigs kan gebeuren, mag de leiding zonder kloppen binnenkomen (wel met aan­ kondiging dat je binnenkomt). •• Met de Nederlandse tak van FICE (Fédération Internationale des Com­ munautés Educatives) hebben jon­ geren  samengewerkt aan een film over inclusie (erbij horen). De onder­ werpen die hierin aan bod komen zijn dossier, bij de maatschappij horen en overplaatsen/verhuizen binnen instellingen. Doel van de film is om jongeren invloed te laten uitoefenen op beleidsontwikkelingen, belangrij­ ke knelpunten bekend te maken en haalbare adviezen te formuleren. Jongerenraad Elf13 De jongerenraad Elf13 vergadert iedere maand waarbij gemiddeld 10 tot 15 leden aanwezig zijn. Thema’s waarmee zij zich in 2013 hebben bezig­gehouden zijn: •• Diverse projecten waar jongeren in­ dividueel aan hebben deelgenomen die aansluiten bij hun interesses. Zo­ als een workshop sociale media die met medewerking van de jongeren is ontwikkeld en in 2013 vijf keer is gegeven aan medewerkers van Combinatie Jeugdzorg, jongeren en ouders. •• Daarnaast hebben leden van de jon­ gerenraad meegedaan aan debatten en bijeenkomsten waar zij gevraagd en ongevraagd beleidsmakers en managers hebben geadviseerd.

•• De jongerenraad Elf13 heeft twee keer per jaar overleg met de clustermanager. Een aantal leden van de cliënten­ raad van Combinatie Jeugdzorg sluit twee keer per jaar aan bij de bijeenkomsten van de jongerenraad voor uitwis­ seling. Daarnaast wordt het jaarverslag van de vertrou­ wenspersonen ieder jaar met de jongerenraad besproken. Kinderraad de Locht De kinderraad bestaat uit een afvaardiging van circa 8 kinderen, variërend in leeftijd van 10 tot 14 jaar, uit de groepen dagbehandeling en dag- en nachtbehandeling van locatie de Locht. Eens per maand komt de kinderraad bij elkaar om met de zorgmanager te praten over wat hen bezighoudt, waar ze vragen over hebben en wat ze graag veranderd willen zien. In 2013 waren er veel ledenwisse­ lingen, wat onrust gaf omdat de kinderen steeds moesten wennen. Onderwerpen waaraan de kinderraad in 2013 aandacht heeft besteed: •• regels op de groep •• roken op het terrein •• terugkerend onderwerp: wat doe je in de kinderraad?

Het belangrijkste vond de kinderraad dat ze het roken op het terrein door medewerkers/ groepsleiding ter sprake hebben gebracht. Dit is door de zorgmanager in het clus­ termanagementteam besproken en vervolgens bij het ma­ nagement van Combinatie Jeugdzorg neergelegd, zodat zij hierover organisatiebreed een standpunt kunnen innemen.

De kinderraad tijdens het karten ter gelegenheid van het afscheid van Teun Siersema, die de kinderraad jarenlang heeft begeleid.

Waarom worden jongeren lid van de jongerenraad? De jongeren geven aan dat ze het belangrijk vinden om hun stem te laten horen en dat ze mee willen denken over zaken die voor alle jongeren op de groepen belangrijk zijn, zoals WIFI, speeltoestellen en veiligheid. Ze vinden het belangrijk om hierover in gesprek te gaan met het management. Wat levert het lidmaatschap henzelf op? Over wat het de jongeren zelf oplevert zijn ze duidelijk. De waardering voor hun werkzaamheden en het aanleren van nieuwe vaardigheden zijn belangrijk. Zo geeft een jongere aan dat zij geleerd heeft om te ‘spreken in gezelschap’ en anderen geven aan dat zij beter opkomen voor zichzelf. De VVV bonnen die ze jaarlijks als dank voor hun inzet krijgen, zijn voor allemaal een welkom extraatje.

18

19

Combinatie Jeugdzorg onderscheiden als Great Place to Work 2013 Combinatie Jeugdzorg is onderscheiden als ‘Great Place to Work 2013’ en staat daarmee op de lijst van Beste Werkgevers van Nederland. Dit is de tweede keer dat Combinatie Jeugdzorg meedoet aan het vergelijkende mede­ werker- en cultuuronderzoek van Great Place to Work® Nederland. Combinatie Jeugdzorg heeft de 9e plaats bereikt in de categorie grote bedrijven (meer dan 250 medewerkers), als enige jeugdzorgaanbieder tussen organisaties als Mac Donalds, KPN en Mercedes Benz. Na een 20e plaats in 2011 is Combinatie Jeugdzorg tevens de snelste stijger in de lijst. “Een resultaat om trots op te zijn en een stevige basis voor de toekomst, zeker gezien de onzekere tijden waarin de jeugdzorg zich nu bevindt” aldus Gerda Huijbregts, Raad van Be­ stuur Combinatie Jeugdzorg. Voor de beoordeling heeft Great Place to Work (binnen Combinatie Jeugdzorg Gerda Huijbregts, Raad van Bestuur bekend als ‘Hier Wil Ik Werken’) onder medewerkers een tevredenheidsonder­ (links) en Lia van Rosmalen, HRM manager, nemen tijdens de feestelijke zoek gehouden en een evaluatie van het organisatiebeleid. Dit rond de thema’s: uitreiking namens Combinatie Jeugd­ •• Vertrouwen in het management zorg het certificaat ‘Beste werkgever •• Trots zijn op het werk dat je doet 2013’ in ontvangst •• Plezier hebben in de omgang met elkaar. Combinatie Jeugdzorg heeft op alle onderdelen hoog gescoord en in het juryrapport grote waardering gekregen voor de wijze waarop de organisatie onderscheidend beleid maakt rond deze thema’s. De medewerkers van Combinatie Jeugdzorg geven een uitzonderlijk hoge score bij de volgende stellingen: mijn werk heeft betekenis, de mensen zijn bereid tot extra inspanning om het werk af te krijgen, het management stelt vertrou­ wen in haar medewerkers en biedt hen de ruimte hun functie uit te oefenen, ik word behandeld als volwaardig lid van de organisatie ongeacht mijn positie. Met en van elkaar willen leren, door alle lagen en functies heen, vriendelijk zijn in de omgang met elkaar en bovenal allemaal met dezelfde bezieling je werk doen. Dat maakt Combinatie Jeugdzorg inderdaad een geweldige plek om te werken.

Grenzeloos leren in Istanbul In mei 2013 zijn Lia van Rosmalen (HRM manager), Huub Hermans (pedagogisch medewerker) en John Nabben (stafmedewerker jongerenparticipatie) vanuit Combinatie Jeugdzorg meegegaan met een studentenreis naar Istanbul, georganiseerd door Fontys Pedagogiek. Deze reis was het eerste concrete resultaat van de gesprekken die er zijn geweest met Fontys Pedagogiek Den Bosch over een structurele internationale uitwisseling in het kader van ‘grenzeloos leren’. Tijdens deze reis zijn verschillende zorginstellingen en universiteiten bezocht. De reis diende meerdere doelen: •• Een beeld vormen van de jeugdzorg in Istanbul, hoe is die georganiseerd en welke raakvlakken of juist verschillen zijn er met ons systeem? •• Het werkveld verbinden met aankomende professionals in de jeugdzorg. •• Onderzoeken of er mogelijkheden tot uitwisseling zijn voor onze jongeren. •• Onderzoeken of een structurele samenwerking te realise­ ren is met één of meerdere organisaties in Istanbul. •• Welke werkwijzen en methodieken worden gehanteerd en in hoeverre kunnen wij elementen daarvan benutten ten behoeve van onze hulpverlening en andersom? •• hoe ziet cliënten- en jongerenparticipatie eruit, zijn er in­ spirerende voorbeelden te halen en kunnen wij rond parti­ cipatie dingen brengen naar organisaties hier?

Hartelijke ontvangst bij een van de private zorginstellingen die we in Istanbul hebben bezocht

Wat was het leuk en leerzaam om met een groep studen­ ten, vol ambitie en jeugdige overmoed, op te trekken en uit te wisselen. Onze medewerkers konden, met hun jaren­ lange praktijkervaring, de blik van studenten verruimen tijdens de werkbezoeken. Anderzijds zetten de studenten onze medewerkers aan het denken, vooral rond het verder verbinden van de praktijk met de opleiding. Tijdens deze reis hebben onze medewerkers contact gelegd met het departement van Kind en Gezin in Istanbul, waarbij de intentie is uitgesproken om de samenwerking verder te gaan verkennen. Met deze reis is een eerste stap gezet om internationale uitwisseling met Turkije, samen met Fontys Pedagogiek vorm te geven.

Grote interesse van studenten bij een uitwisselingsavond tussen studenten en medewerkers van Combinatie Jeugdzorg

Een inspirerende reis om de blik te verruimen

20

21

Combinatie Jeugdzorgwerkt met geregistreerde professionals! In 2014 zal bij de wet geregeld worden dat Jeugdzorginstellingen in het kader van verantwoorde werktoedeling moeten werken met geregistreerde jeugdzorgwerkers en gedragswetenschappers. Door middel van registratie: •• verbinden deze professionals zich aan de beroepscode •• vallen zij onder het bereik van het tuchtrecht voor hun beroepsgroep •• verplichten zij zich om systematisch in hun eigen vakman­ schap te investeren door middel van scholing, training en reflectie. Hiermee wordt een stevig kwaliteitskader geschapen. Ambulant hulpverleners en pedagogisch medewerkers A Combinatie Jeugdzorg heeft in 2013 alles op alles gezet om alle ambulant hulpverleners en pedagogisch medewer­ kers A te inspireren en te motiveren om zich te registreren. Dit is zeer succesvol verlopen. Eind 2013 hadden al deze

medewerkers (180 in totaal) zich aange­ meld bij het beroepsregister van BAMw (beroepsregister van agogisch en maat­ schappelijk werkers), zodat hun registra­ tie in behandeling kon worden genomen. Gezien het enorme aantal jeugdzorgwer­ kers dat zich heeft aangemeld bij BAMw (15.000 in totaal) kon BAMw de feitelijke registratie niet voor alle medewer­ kers op 1 januari 2014 realiseren. BAMw verwacht deze achterstand in de eerste helft van 2014 weg te werken. Gedragswetenschappers Daarnaast hebben alle gedragswetenschappers/behan­ delcoördinatoren die nog niet geregistreerd waren bij de NIP (Nederlands Instituut van Psychologen) of het NVO (Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskun­ digen) zich aangemeld bij het register Jeugdzorg. Zij zullen in 2014 een studieadvies krijgen op basis waarvan zij zich uiteindelijk kunnen gaan registreren.

Onderzoek Combinatie Jeugdzorg heeft onderzoek hoog in het vaandel staan en participeert daarom in verschillende onderzoeken:

Stevigitskwaliteer kad

Onderzoek door studenten Binnen de clusters lopen diverse onderzoeken, uitge­ voerd door studenten (hbo of universitair). De onder­ werpen waar de studenten zich in 2013 op richtten, waren onder andere veiligheid op de groepen, positieve psychologie en sociale netwerkstrategieën (SNS). Meerjaren onderzoeksprogramma Samen Sterker Combinatie Jeugdzorg neemt sinds 2011 deel aan Samen Sterker, een meerjaren onderzoeksprogramma binnen de provincie Noord-Brabant, met als centrale thema ‘alliantie’. Binnen dit programma lopen verschillende praktijkonderzoeken. Combinatie Jeugdzorg participeert in: •• ‘Pak het samen op’: rol van de hulpverlener om de alliantie cliënt-sociaal netwerk te versterken •• ‘Help(t) een baas!?’: onderzoek naar de alliantie tussen hulpverlener en leidinggevende •• ‘Innovatie door verbinding’: onderzoek naar de samen­ hang tussen de verschillende vormen van alliantie. •• ‘Jij mag er zijn’, een onderzoek naar het pedagogisch leefklimaat en de alliantie cliënt – hulpverlener (gestart in 2013).

De onderzoeken binnen Samen Sterker lopen nog tot eind 2014. Lectoraten en academische werkplaats Jeugd •• Lectoraat ‘Bijzonder domein beroepsinnovatie in jeugdzorg en welzijn’ van Fontys Hogeschool Pedago­ giek, waarbij Combinatie Jeugdzorg een van de deelne­ mende partners uit het werkveld is. Het lectoraat richt zich op de vraag welke consequenties de transitie en transformatie van de jeugdzorg hebben op de beroeps­ uitoefening van onder meer de jeugdzorgwerker. •• Lectoraat ‘Diversiteit en Orthopedagogisch handelen’ van Fontys Hogeschool Pedagogiek, in een onderzoek naar ondersteuningsbehoeften en -mogelijkheden voor migrantenjeugd met (dreigende) gedrags- en ontwikke­ lingsproblemen. Het onderzoek richt zich op de over­ gang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. •• Academische werkplaats Jeugd i.o., waar Tranzo/ Tilburg University als wetenschappelijk instituut bij ­betrokken is. De Academische werkplaats Jeugd zet zich in om kennis op te bouwen die ten goede komt aan de ondersteuning van jongeren en ouders om hun problemen zelf op te kunnen lossen, dan wel de hulp te vragen daar waar zij deze nodig hebben.

22

23

‘Een attitude van hoop en optimisme’ Een gesprek met Petra Brueren, Frank Vroemen en Karin Veron over de inzet van ervaringsdeskundigheid binnen de jeugdzorg. In de inrichting van het nieuwe jeugdzorgstel is veel aandacht voor laagdrempelige en toegankelijke zorg, aansluitend bij de vragen, krachten en mogelijkheden van gezinnen. Wie kan hier beter een bijdrage aan leveren dan ervaringsdeskundige ouders en jongeren zelf? Zij hebben vergelijkbare problemen ervaren en, misschien belangrijker nog, hebben ervaring met wat helpt en wat niet helpt. Ervaringsdeskundigheid is een belangrijke toegevoegde waarde binnen de formele zorg. Dat is de stellige overtuiging van Petra Brueren, ervaringswerker, Frank Vroemen, GZ-psycholoog GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie en Karin Veron, zorgmanager Combinatie Jeugdzorg. Toch staat de systematische inzet van ervaringsdeskundigheid in de jeugdzorg nog in de kinderschoenen. Maar niet lang meer, als het aan Petra, Frank en Karin ligt.

‘Je eigen verhaal moet niet voorop staan als ervaringswerker’ wordt vaak gezegd. Als ervaringswerker ga ik met de hulp­ verlener mee naar het gezin en kijk en luister mee. Vaak kan ik iets inbrengen dat mij opvalt, vanuit de aansluiting met de cliënt heb ik een andere ingang. Ik neem ook deel aan casusbesprekingen en ook daar kan ik het team een andere invalshoek laten zien. Zo hoorde ik in een casus­bespreking: ‘moeder ervaart geen problemen’. Ik weet dan dat je daar niet zo vanuit mag gaan, ook al zegt moeder dit. Moeders hebben vaak de neiging de problemen te vergoelijken.” Karin Veron vult aan: “Ouders houden hun problemen lang binnen, pas als het water aan de lippen staat, zoeken ze hulp en moeten dan vaak een lastige weg gaan. Het ge­ sprek met een ervaringsdeskundige geeft erkenning en ruimte.”

V.l.n.r. Petra Brueren, Karin Veron en Frank Vroemen

Een ervaringswerker voelt aan wat cliënten meemaken Ervaringsdeskundigheid is het vermogen om op grond van de eigen herstelervaringen voor anderen ruimte te maken voor herstel. Petra Brueren, zelf ervaringswerker, geeft er haar eigen woorden aan: “Als ervaringswerker voel je aan wat ouders meemaken. Door je eigen ervaring voel en weet je het, je hebt aan een half woord genoeg. Ouders hoeven niet steeds het hele verhaal te doen, juist omdat je het gevoel deelt. Ouders worden vaak veroordeeld door de buitenwereld, zeker als daar de problemen niet erg zicht­ baar zijn. ‘Geef hem maar eens een weekje aan mij mee’,

Ervaringswerker als ‘co-piloot’ van de hulpverlener Frank Vroemen licht toe: “Binnen de jeugdzorg is nog wei­ nig ervaring met de inzet van ervaringsdeskundigheid, in tegenstelling tot de volwassenenzorg en verslavingszorg. Binnen het project levensloopbegeleiding hebben we, met subsidie van het Transformatiefonds van de Provincie Noord-Brabant, ruimte gekregen om voor een jaar een ervaringswerker aan te stellen. Dat is Petra geworden. Met ‘we’ bedoel ik trouwens de participanten in het levens­ loopproject: MEE, Combinatie Jeugdzorg en GGzE. We onderzoeken op welke wijze ervaringsdeskundigheid kan bijdragen aan de verbetering van het zorgaanbod aan ge­ zinnen met autisme en andere complexe problematiek. Dit doen we onder andere door literatuurstudie maar vooral de praktijk leert ons veel. We zijn ervan overtuigd dat Petra een toegevoegde waarde heeft voor de gezinnen en voor

het team van levensloopconsulenten. Als ‘co-piloot’ van de levensloopbegeleider ondersteunt zij ouders in het accep­ tatieproces en geeft zij ouders inzichten in de specifieke kenmerken van autisme. Petra brengt haar ervaringsken­ nis ook in de teamvergaderingen in en is daarbij vaak een soort ‘luis in de pels’. Haar input is verrijkend en verfrissend, geeft ons een andere blik. Nogmaals, het staat nog in de kinderschoenen, maar we zijn allemaal enthousiast over de ervaringen tot nu toe.” Attitude van hoop en optimisme Petra Brueren is moeder van een kind met autisme en werkt als coördinator bij het AIC (Autisme Info Centrum). Een specifieke opleiding tot ervaringsdeskundige heeft ze niet gehad, wel verschillende op autisme gerichte oplei­ dingen. Voor de positie van ervaringswerker in het project levensloopconsulent (LLC) zijn competenties opgesteld, onder andere ‘gebruikt haar ervaringskennis op een be­ scheiden en terughoudende wijze’ en ‘heeft een attitude van hoop en optimisme.’ Volgens Petra en Karin moet je je eigen ervaring doorleefd hebben om deze in te kunnen

zetten voor een ander. Petra: “Soms wordt je eigen ver­ driet nog wel geraakt, dat is niet erg en mag er zijn. Maar je eigen verhaal moet niet voorop staan, dan kun je niet werken als ervaringswerker.” Ideeënfabriek Binnen het project LLC wordt onderzocht hoe ervarings­ deskundigheid geïntegreerd kan worden binnen de levens­ loopbegeleiding. Maar Karin Veron en Frank Vroemen willen meer. Breder inzetten van ervaringsdeskundigheid is de wens, op een zorgvuldige manier. Combinatie Jeugdzorg en GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie slaan hiervoor de handen ineen. Als aftrap organiseren zij een ‘ideeënfabriek’, samen met cliëntvertegenwoordigers en medewerkers. Dit moet materiaal opleveren waarmee de organisaties verder kunnen. Petra Brueren heeft alvast een advies: “zet ervarings­werker en hulpverlener samen in, juist vanwege de aanvullende werking. Dit is pure meerwaarde.” ‘Je voelt aan wat ouders meemaken’

24

25

Op 12 april 2013 heeft de Eindhovense wethouder Lenie Scholten op locatie Elf13 van Combinatie Jeugdzorg het startsein gegeven voor Intensieve Daghulp. Intensieve Daghulp richt zich op jongeren van 12 tot 18 jaar die al langere tijd niet naar school gaan en ook geen werk hebben, waardoor zij de aansluiting met de maatschappij dreigen te verliezen. Ook het gezin en andere belangrijke personen rondom de jongere worden actief in het hulptraject betrokken. Combinatie Jeugdzorg werkt binnen Intensieve Daghulp nauw samen met GGzE, Salto onderwijs, Novadic Kentron en Lumensgroep. Bij de opening was een brede afvaar­ diging van partners uit het werkveld aanwezig. Het bijzondere van Inten­ sieve Daghulp is, dat er met bijna alle andere zorgaanbieders die met jongeren in deze leeftijdsgroep aan het werk zijn, afspraken gemaakt zijn over het over en weer snel leveren van zorg aan jongeren. Hierdoor is het mogelijk dat de jongeren meteen het zorgpakket krijgen dat ze nodig hebben. Wethouder Lenie Scholten sprak haar waardering uit voor dit aanbod, en de samenwerking die eraan ten grondslag ligt, om school­ uitval bij jongeren tegen te gaan en gezinnen met complexe problemen te ondersteunen.

Britt van 15 jaar is zo’n jongere. Haar ouders zijn gescheiden toen zij 12 jaar was. Ze heeft een 18-jarige broer. Haar moeder heeft een nieuwe partner. Britt en haar broer zijn na de scheiding bij hun vader gaan wo­ nen. Omdat Britt hier weinig regels en structuur had, bleef zij veel thuis van school waardoor zij een grote achterstand opliep. Ook accepteerde zij geen gezag meer van haar vader, trok zich veelvuldig terug waardoor zij uiteindelijk geen contact meer had met vrienden en vriendinnen. Dit leidde bij Britt tot gevoelens van onveiligheid en angst, wat zich uitte in probleemgedrag, zoals zichzelf nog meer terugtrekken, de hele dag in bed

Wat is Intensieve Daghulp? Intensieve Daghulp is een vorm van begeleiding voor jongeren die niet meer naar school gaan en ook geen werk hebben. Zij hebben specialistische zorg nodig om weer aan hun toekomst te kunnen gaan bouwen. De insteek van Intensieve Daghulp is uitgaan van de mo­ gelijkheden van de jongere waarbij het systeem rond de jongere centraal staat. De drie leefwerelden – thuis, school en vrije tijd – moeten met elkaar verbonden wor­ den om resultaat te behalen. Hoe werkt het? Voor en met iedere jongere wordt een programma op maat gemaakt, dit programma kan bestaan uit individuele begeleiding, groepstrainingen, thema’s, werkstages of onderwijs. Op deze manier leren jongeren de nodige vaar­ digheden en ontdekken ze gaandeweg waar ze goed in

blijven liggen, conflicten vermijden, negatief aandacht vragen en niet communiceren. Ook heeft Britt moeite met onbekende situaties en gaat deze daarom het liefste uit de weg. Om te voorkomen dat de proble­ men verder zouden verergeren, is Britt vervolgens in een gesloten behandelgroep geplaatst, om weer dagstructuur en regels te hebben en naar school te gaan. De behandeling had een positief effect op Britt. Ze had weer structuur en ze volgde een werk-/leertraject op de houtafdeling, wat ze erg leuk vond. Na succesvolle beëindiging van dit traject is Britt bij haar moeder en de nieuwe partner van haar moeder gaan wonen. Hier valt ze echter snel terug in haar oude gedrag, waardoor ze niet meer naar school gaat en hele dagen thuis zit. Ze wordt weer angstig en krijgt ook last van stemmingswisselingen. Moe­ der vindt het moeilijk om grip op Britt te krijgen en geeft snel toe als Britt dingen niet wil.

zijn en wat bij hen past. Combinatie Jeugdzorg werkt hier­ voor samen met veel verschillende organisaties die met jongeren werken op het gebied van sport, onderwijs, werk en hulpverlening. Hierdoor kunnen we een breed pakket gerichte activiteiten aanbieden die bij de jongeren en hun vragen passen. Om de behandeling voor de jongere goed te laten verlopen, is het belangrijk dat zijn of haar gezin intensief betrokken is bij het traject. Vast onderdeel van de behandeling is daarom thuisbegeleiding. Wat willen we bereiken? •• Dat de jongere weer op een goede manier kan opgroei­ en en functioneren in zijn of haar gezin, op school of werk en in zijn of haar sociale omgeving. •• Dat de jongere een vorm van onderwijs volgt, werkt of een andere zinvolle dagbesteding heeft. •• Dat ouders zich sterker en vaardiger voelen om de op­ voeding weer zelfstandig op te pakken.

16-jarige jongen bij ID: ‘De hulp die ik krijg bij ID is goede hulp, ze kunnen je altijd wel helpen als je ergens mee zit.’ Om Britt weer een dagritme en onderwijs te bieden en om de relatie met haar moeder en partner te versterken, wordt Intensieve Daghulp ingezet. Na het kennismakingsgesprek wordt een gezamenlijk behandeltraject uitgezet. Britt woont bij haar moeder en gaat overdag een aantal uren naar Intensieve Daghulp (ID) op locatie Elf13 van Combina­ tie Jeugdzorg. Omdat Britt interesse heeft in techniek en goed is in houtbewerking, gaat ze technieklessen volgen, zowel in groepsverband als individueel bij de leerwerkmees­ ter van Combinatie Jeugdzorg. Daarnaast volgt ze bij ID onderwijs, gegeven door een leerkracht van VSO het Dok (Salto onderwijs). Andere onderdelen van haar programma zijn inzichtspellen, creatief en de ‘rots- en watertraining’. Dit alles om haar te helpen in het omgaan met haar angsten en het vergroten van haar zelfvertrouwen.

Om privacy redenen zijn de naam en foto van deze jongere fictief.

Start en eerste ervaringen Intensieve Daghulp

16-jarige jongen bij ID: ‘Mijn mentor heeft me geholpen met het terug naar school gaan, door haar en ID zit ik nu 1 dag per week op rebound.’ Omdat ze nieuwe situaties spannend vindt, wordt het programma langzaam uitgebreid in onderdelen en uren. Op de momenten dat ze moeite heeft om te komen, gaat de mentor op huisbezoek om samen met Britt, moeder en partner te bespreken wat Britt helpt om wel te komen. Als onderdeel van de thuisbegeleiding wordt aan het gezin Functional Family Therapie (FFT) gegeven door GGzE. Dit is een effectieve behandeling voor gezinnen en jongeren met gedragsproblemen. FFT is ingezet om moeder en partner te begeleiden in de aansturing en opvoeding van Britt om terugval van haar gedrag te voorkomen.

JAAP in the cloud Vandaag de dag maken volwasse­ nen en jongeren veel gebruik van social media om met elkaar te com­ municeren, denk aan Facebook, Twit­ ter of LinkedIn. Binnen Intensieve Daghulp is JAAP in the cloud ontwik­ keld. JAAP staat voor Jongeren Aan­ bod- en Activiteiten Platform. JAAP is een digitaal platform waarbij de jongere een eigen account krijgt, dat gekoppeld kan worden aan zijn of haar mobiele telefoonnummer. JAAP bestaat uit drie onderdelen:

Nu na 7 maanden zijn zowel Britt’s individuele traject als de gezinsbegeleiding bij ID succesvol afgesloten. Britt woont nog steeds bij moeder en haar partner. Ze gaat vijf dagen per week naar school en heeft veel minder last van haar angsten. Om haar angsten verder af te bouwen gaat ze nog naar een psycholoog. Ook haar sociale leven heeft ze weer opgepakt. Een keer in de week gaat ze naar de sportschool. Op vrijdag na school met een stel vrienden en vriendinnen naar de stad gaan doet ze ook graag. Als Britt terugvalt in haar gedrag, weet moeder nu hoe hiermee om te gaan. Natuurlijk blijft het soms lastig en gaat het niet altijd goed, maar de toekomst zien ze allebei met vertrouwen tegemoet.

•• een persoonlijk deel per jongere met een planning van zijn of haar behandeltraject en de mogelijkheid om berichten uit te wisselen met begeleiders •• een deel met een overzicht van de trainingen en programma’s van In­ tensieve Daghulp •• een deel waar externe organisa­ ties hun dagbestedings­ aanbod kunnen plaatsen. Een jongere kan samen met zijn ou­ ders of begeleider kijken naar het aan­ bod van trainingen en programma’s

en zich hiervoor via JAAP inschrijven. De inschrijving zie je dan terug in je persoonlijke digitale trajectplanning in JAAP. Ook de daadwerkelijke deel­ name aan een training wordt door de trainer aangevinkt in JAAP. Zo hebben jongeren de regie over hun traject. Wanneer jongeren een trai­ ning hebben gevolgd, hebben ze de mogelijkheid om een review op het platform achter te laten. In 2013 is met JAAP een begin gemaakt en in 2014 verwachten we het volledig te implementeren.

26

27

Combinatie Jeugdzorg in cijfers Exploitatie

Medewerkers

Het boekjaar 2013 is afgesloten met een exploitatie-overschot van € 822.000 tegenover een exploitatie-overschot van € 4.000 in 2012. In on­ derstaande grafiek zijn de totale baten en lasten over 2013 weergegeven.

Op 31 december 2013 werkten 570 medewerkers bij Combinatie Jeugd­ zorg, waarvan circa 20% mannen en 80% vrouwen. Het totaal fte’s in een vast of tijdelijk dienstverband bedroeg 393. Daarnaast werkten 41 stagiaires en 20 vrijwilligers bij ons. De personeelsformatie is in 2013 af­ genomen met 22 fte. Dit is gebeurd zonder gedwongen ontslagen.

Baten en lasten 2013 (x e 1.000)

Lasten

822

Exploitatie-overschot Baten

35.292

34.470

Kosten 2013 per categorie

Personeelskosten

vrouw

1%

totaal

100 80

Overige bedrijfskosten

60 40

Activa (x 1.000)

0

Passiva (x 1.000)

Vaste activa



e 16.832 Eigen vermogen

Vlottende activa



e

Liquide middelen



e 1.890

701

e 19.423

Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal



e 3.157



e 1.144



e 10.606



e 4.516 e 19.423

Cliënttevredenheid De C-toets (cliënttevredenheidsonderzoek) is in 2013 vervangen door de zogenaamde cliëntenpolls, waarbij groepen cliënten stellingen krijgen voor­ gelegd. Aan de hand van de uitkomsten wordt de dialoog aangegaan met cliënten om op deze manier sneller en meer gericht verbeteringen te kunnen realiseren. Daarnaast wordt de cliënttevredenheid gemeten met behulp van de exitvragenlijst. Aan het eind van het zorgtraject vragen wij ouders en jon­ geren om een exitvragenlijst in te vullen over hoe zij de zorg hebben ervaren.

Exitvragenlijst

20

Balans

Plaatsingen 1.450 trajecten ambulant 479 capaciteitsplaatsen pleegzorg 138 capaciteitsplaatsen residentieel 99 capaciteitsplaatsen MKD 69 trajecten observatiediagnostiek 77 capaciteitsplaatsen Boddaert en Daghulp 36 capaciteitsplaatsen Woonbegeleiding 26 capaciteitsplaatsen gezinshuizen 10 capaciteitsplaatsen crisisopvang Kinderen en jongeren in zorg In 2013 zijn 2.464 kinderen en jongeren (nieuw) in zorg genomen. Bij 2.461 kinderen is het zorgtraject in 2013 afgesloten.

man

140

Afschrijvingen

Financiële lasten

Totaal

160

120

72% 24%

Soorten functies •• pedagogisch medewerkers •• ambulant hulpverleners •• gezinshuisouders •• gedragswetenschappers •• therapeuten, verpleegkundigen, kinderarts, kinder- en jeugdpsychiater •• management en staf •• ondersteunend personeel •• stagiaires en vrijwilligers

Medewerkers per geslacht en leeftijdscategorie

De baten bestaan nagenoeg geheel uit ontvangen subsidies. De lasten be­ staan voornamelijk uit personele lasten, zoals blijkt uit de volgende grafiek.

3%

Cliënten

<25

25-<35

35-<45

Stagiaires, vrijwilligers en invalkrachten zijn in deze grafiek niet meegeteld.

45-<55

55-60

>60

respons ouders

respons jongeren

53,0 %

26,0 %

gemiddeld gemiddeld rapportcijfer rapportcijfer ouders jongeren 8,2

7,5

28

Wat doetCombinatie Jeugdzorg? Kinderen groeien op, ouders voeden op. Natuurlijke processen die vanzelfsprekend lijken te zijn. Maar dat is niet altijd het geval. Door allerlei redenen kan het opgroeien van kinderen tot zelfstandige volwassenen moeizaam verlopen en het opvoeden kan een (te) zware opgave blijken te zijn voor ouders. Combinatie Jeugdzorg helpt kinderen, jongeren en hun gezinnen die vragen hebben op het gebied van opvoeden en opgroeien. Meestal zijn het complexe vragen die niet zonder hulp opgelost kunnen worden. Onze medewerkers zetten hun des­ kundigheid in om ouders en kinderen verder te helpen. Niet door het over te nemen, maar juist door de eigen krachten en mogelijkheden van ou­ ders en kinderen te ondersteunen en te activeren. Door samen te werken in en met het sociale netwerk van gezinnen. Onze hulpverlening is in principe tijdelijk van aard en erop gericht dat ouders en kinderen weer samen verder kunnen en op een ge­ zonde manier mee kunnen doen in de samenleving. Wij bieden de volgende vormen van hulp: •• Ambulante hulp in de lokale teams in de regio en vanuit de ambu­ lante teams binnen Combinatie Jeugdzorg. Ambulant hulpverleners zijn gespecialiseerd in gezins- en op­voedings­problematiek. •• Trainingen & cursussen voor kinde­ ren, jongeren en ouders, bijvoorbeeld op het gebied van sociale vaardig­ heid, agressieregulatie, Triple P (po­ sitief pedagogisch programma) en omgaan met autisme of ADHD. Op het gebied van echtscheidingshulp­ verlening bieden we onder andere de oudertraining Family Transitions Triple P (positief opvoeden na echt­ scheiding) en de cursus ‘Leven in een stiefgezin’ voor nieuw samengestel­ de gezinnen. •• Dagbehandeling bij de medisch kleu­ terdagverblijven (MKD) en Boddaert­ centra in Eindhoven, Helmond en Veldhoven. Kinderen wonen thuis en komen een deel van de dag naar het MKD of Boddaertcentrum. Voor

jongeren hebben we naast Boddaert (naschoolse daghulp) ook Intensieve Daghulp voor jongens en meiden die tijdelijk niet naar school kunnen en specialistische hulp nodig hebben. •• Dag- en nachtbehandeling in Hei­ bloem (de Widdonck), Veldhoven en Eindhoven. Voor kinderen en jon­ geren van 6 tot 18 jaar hebben we verschillende behandelgroepen en gezinshuizen. Kinderen en jongeren verblijven tijdelijk in een behandel­ groep en gaan zo snel als mogelijk terug naar huis, naar een pleeggezin of een gezinshuis. Gezinshuizen bie­ den een goed alternatief voor kinde­ ren die tijdelijk niet in hun eigen gezin kunnen wonen door de kleinschalig­ heid en de continuïteit van de gezins­ huisouders. Voor jongeren vanaf 17 jaar is woonbegeleiding mogelijk. •• Pleegzorg met circa 500 pleegzorg­ plaatsen in Zuidoost-Brabant. Kin­ deren en jongeren die voor korte of langere tijd niet in het eigen gezin kunnen wonen, worden opgevan­ gen in een pleeggezin, het liefst een gezin uit het eigen netwerk. Als dit niet mogelijk is, zoeken we een pas­ send pleeggezin uit het bestand van Combinatie Jeugdzorg. Zij zijn zorg­ vuldig geselecteerd en voorbereid op het pleegouderschap. Pleegou­ ders en pleegkinderen worden be­ geleid door een ambulant hulpver­ lener. Als er ernstige problematiek speelt bij het pleegkind kunnen we tijdelijk extra expertise inzetten in de vorm van diag­nostiek en intensieve begeleiding.

Combinatie Jeugdzorg Postbus 1078 | 5602 BB Eindhoven Bezoekadres centraal kantoor: Nuenenseweg 4 | 5631 KB Eindhoven t 040 245 19 45 e [email protected] w www.combinatiejeugdzorg.nl Toelichting Dit publieke jaarmagazine is een aanvulling op het officiële jaardocument van Combinatie Jeugdzorg. Het officiële document kunt u opvragen via [email protected] Colofon Eindredactie: Bernadet Engels & Esther Janssen, Combinatie Jeugdzorg Vormgeving: Grafidi I Els Ruiters, Eindhoven Drukwerk: Claessens offset- en zeefdrukkerij BV, Someren, oplage: 2000 Fotografie: de geportretteerde personen in deze uitgave hebben geen relatie met het onderwerp, tenzij expliciet vermeld Naamgebruik: vanwege privacy redenen zijn de genoemde namen in voorbeelden niet de echte namen van deze kinderen Dit jaarmagazine is met zorg samen­ gesteld. Toch kan het voorkomen dat er onjuistheden in staan. Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt zonder schriftelijke toestemming van de afdeling PR & communicatie van Combinatie Jeugdzorg ([email protected]).