Intensieve Daghulp voor jongeren met gedrags- en motivatieproblemen. Combinatie Jeugdzorg. maart 2013 Nel Meulendijk, Jan Aarts

Intensieve Daghulp voor jongeren met gedrags- en motivatieproblemen Combinatie Jeugdzorg maart 2013 Nel Meulendijk, Jan Aarts

Inleiding In januari 2010 is met steun van de Gemeente Eindhoven de Eindhovense Sociaal maatschappelijke School (eSMS) gestart. In de eSMS werkten diverse instellingen samen, onder andere de Combinatie, Saltho Onderwijs, GGzE, Lumens en Justitie. Het programma van de eSMS behelsde een samenhangende aanpak gericht op opleiding, werk, huisvesting, vrije tijd, zelfstandigheid en de thuissituatie. Jongeren die van de eSMS gebruik maakten kenmerkten zich door ernstige gedragsproblemen, motivatieproblemen, schooluitval en delictgedrag. Ondanks dat de eSMS positieve resultaten behaalde is in juni 2011 de eSMS gesloten, met als belangrijkste reden onvoldoende financiële dekking. Combinatie Jeugdzorg wil op verzoek van de Gemeente Eindhoven samen met anderen graag het initiatief nemen een voorziening voor jongeren met gedrags- en motivatieproblemen op te zetten Intensieve Daghulp genaamd, die voortborduurt op de uitgangspunten van de eSMS en lering trekt uit de ervaringen die het afgelopen anderhalf jaar met de eSMS zijn opgedaan. In de bijgaande notitie wordt de opzet van deze voorziening geschetst. Vanaf 2015 wordt de verantwoordelijkheid voor de Jeugdzorg overgeheveld naar de Gemeente en zal er gestreefd worden naar verre gaande ontschotting en juist intensieve samenwerking tussen verschillende aanbieders van zorg aan jeugdigen. Combinatie Jeugdzorg wil hier in zijn Intensieve Daghulp op vooruit gaan lopen en de krachten van verschillende zorgaanbieders op dit gebied bundelen om de doelgroep een geïntegreerd hulpaanbod te kunnen bieden van hoogwaardige kwaliteit. De meerwaarde van deze aanpak voor de cliënt is, dat de cliënt effectief geholpen wordt volgens één gezamenlijk plan zonder daarbij van de ene naar de andere organisatie verwezen te worden. Daarbij wordt gestreefd drempelloos te werken voor deze jongeren en bureaucratische belemmeringen uit de weg te ruimen. De behandeltijd wordt hiermee verkort en daardoor worden de kosten verminderd. Intensieve Daghulp is een innovatief project waarin sprake is van een cliëntgerichte benadering. Betrokken behandelaars werken vanuit een oplossingsgerichte hulpverleningsmethodiek die zij direct inzetten als er sprake is van calamiteit (vergelijkbaar met ambulance spoedhulp). Zorgverleners die bij de cliënt (waaronder jeugdzorg) betrokken zijn gaan in een intermuraal multidisciplinair team in een alliantie met elkaar samen werken met de doelstelling het probleem, samen met cliënt en zijn systeem op te lossen. Waar men werkt is niet leidend, maar wat men samen binnen de samenwerking met elkaar onvoorwaardelijk weet te bereiken. Gewerkt wordt met Toekomstplannen waarin motivering voor gedragsverandering, diagnostiek, behandeling en indicatiestelling belangrijke onderdelen zijn.

Intensieve Daghulp voor jongeren met gedrags- en motivatieproblemen - versie maart 2013

pag. 2

Doelgroep Intensieve Daghulp Niet-schoolgaande jongeren, bij aanmelding in de leeftijd van 12 tot 18 jaar met een zorgvraag op meerdere leefgebieden. De doelgroep kenmerkt zich door complexe gedrags- en/of ontwikkelingsproblematiek, veelal in combinatie met ernstige opvoedingsproblemen en/of complexe systeemproblematiek. Voorafgaand is er binnen de reguliere zorgstructuren van het onderwijs een traject geweest of men heeft getracht dit te realiseren. Deze zorg heeft er niet toe geleid, dat een jongere weer naar school gaat of werkt. Een aantal jongeren is in aanraking geweest met justitie. De jongeren zijn onvoldoende in staat om hun gedrag adequaat te reguleren, waardoor zij niet komen tot een bij de leeftijd horend leerproces. Ook begrijpen ze vaak de impact van hun gedrag op de omgeving niet. Zij kunnen niet díe interactie/ contact onderhouden met een leerkracht of werkgever die noodzakelijk is om daadwerkelijk tot leren te komen, ze gaan ontregelend gedrag vertonen en ten gevolge hiervan worden zij ontslagen/ geschorst of komen ze zelf niet meer opdagen. Het accent is komen te liggen op de tekortkomingen, de stoornis en/of problematiek en niet meer op hetgeen de jongere wel kan en op wat nodig is om weer tot ontwikkeling te komen en zich verder te ontplooien.

Visie Combinatie Jeugdzorg werkt vanuit de volgende principes (vanuit de basisvisie Wonen Doe Je Thuis): • Systeemgericht werken • Aansluiten bij het cliëntsysteem • Aansluiten bij de oplossingsrichting van de cliënt • Aansluiten bij de hulpvraag van de cliënt • Actief inzetten van het netwerk • Delen van verantwoordelijkheid • Presentie: waarachtig aanwezig zijn • Bieden van veiligheid en bescherming • Streven naar opgroeien in een gezin • Herstellen en behouden van contact. Tevens maakt Intensieve Daghulp gebruik van de volgende methodische pijlers van Combinatie Jeugdzorg: 1. Competentiegericht werken 2. Systeem denken en contextueel denken 3. Basiscommunicatie 4. Kort Oplossingsgericht werken Iedere jongere uit de doelgroep heeft zijn eigen geschiedenis, sociaal netwerk, ontwikkelingsmogelijkheden en belemmeringen. Het gedrag van een jongere is nooit als een op zichzelf staand gegeven te zien. Het is de uitkomst van de interactie van de jongere met zijn systeem, omgeving en de relaties hiertussen. Hierbij zijn het gezin, vrienden/ leeftijdsgenoten, buurt, school/werk als interacterende systemen te zien. Om de ontwikkeling van de jongere weer op gang te brengen vraagt dit voor iedere jongere en zijn systeem dan ook om een aanpak op maat. Uitgaande van de


pag. 3

hulpvraag, motivatie en mogelijkheden van jongeren en ouders wordt er een op maat gesneden hulpverleningstraject samengesteld. Met jongere, ouders en verwijzer wordt er een analyse gemaakt van de problematiek en wordt die invalshoek/ aanpak gekozen die aansluit bij de mogelijkheden van jongere en gezin, op korte termijn al resultaten biedt en voor duurzame verandering kan zorgen. De analyse maken van de totale problematiek en zijn samenhang is de taak van de behandelcoördinator (BC’ er) van Intensieve Daghulp van Combinatie Jeugdzorg. Deze BC 'er zet vervolgens de behandellijnen uit en maakt met jongere en evt. de ouders een Toekomstplan. Aangezien het steeds complexe problematiek zal betreffen, zal de BC' er hiervoor een beroep doen op de expertise en de behandel/ begeleidingsmogelijkheden van de samenwerkingspartners. Deze samenwerkingspartners zullen afhankelijk van de problematiek van de jongere en het systeem gevraagd worden mee te denken en/ of een gedeelte van de zorg op zich te nemen. Er wordt door de betreffende zorgaanbieder (samenwerkingspartner) met de jongere gewerkt vanuit één zelfde pedagogische visie, zodat de jongere met een eenduidige benaderingswijze te maken krijgt. In het Toekomstplan wordt de inhoud van het dagprogramma vastgelegd, de pedagogisch/ didactische aanpak van de jongere, de begeleiding aan het systeem en een tijdspad: één kind één plan. Jongerenprogramma Dit programma bestaat uit individuele activiteiten en/ of groepsactiviteiten. De 5 leefdomeinen: opleiding, werk, vrije tijd en, thuissituatie en huisvesting, nemen hierbij een centrale plaats in. Op deze wijze ontstaat er een compleet samenhangend aanbod van algemene vorming, onderwijs, arbeid, training, begeleiding, onderzoek en behandeling. Uitgangspunt is ‘leren in de samenleving’. Dit betekent dat er gestreefd wordt naar een zo kort mogelijke inzet van het programma-aanbod op de locatie en dat jongeren zo snel als mogelijk gebruik gaan maken van externe (leer)faciliteiten in de maatschappij. Naast een programma binnen Intensieve Daghulp kan ook een behandeling/ training van de jongere noodzakelijk zijn. Een goede samenwerkingsrelatie met jongeren, ouders, casemanager of (gezins)voogd en de samenwerkingspartners binnen het dagprogramma staat voorop. Iedere partner heeft hierbinnen een eigen verantwoordelijkheid en zet zich optimaal samen met elkaar en onvoorwaardelijk in om het einddoel, namelijk het realiseren van een geschikte arbeid/ en/of onderwijs en/of behandelplek en/of woonplek passend binnen de wensen en mogelijkheden van de jongere, te bereiken. Hierin is aansluiting en een goede samenwerking met jongeren, ouders en hun netwerk van belang. Van de jongere vraagt dit een actieve inzet tijdens het dagprogramma, zich houden aan gemaakte afspraken en tijdig wensen en problemen bespreekbaar te maken (passend binnen de mogelijkheden van de jongere). De jongere volgt een individueel programma zo kort als mogelijk is en zolang als noodzakelijk is. Daarna volgt een groepsaanbod. Tot slot bestaat de verantwoordelijkheid van de samenwerkingspartners ( zoals o.a. DOK, GGzE , Lumens, Novadic- Kentron en anderen) binnen het dagprogramma uit het leveren van hun eigen expertise en mankracht die nodig is om de jongere passende begeleiding/ behandeling te bieden.


pag. 4

Systeembegeleiding Een duurzame verandering is alleen dan mogelijk, als het gehele systeem van de jongere bij het maken en uitvoeren van het Toekomstplan betrokken is. Naast het programma dat de jongere loopt is er ook een intensieve samenwerking met het gezin en het bredere netwerk van de jongere noodzakelijk om veranderingen bij de jongere mogelijk te maken en te borgen. Van ouders wordt gevraagd bereikbaar te zijn en aanwezig te zijn tijdens besprekingen en hun kind de ondersteuning te bieden die nodig is in het behalen van het einddoel (passend binnen de mogelijkheden van ouders). Daarnaast dienen ouders zich actief in te zetten voor extra ondersteuning/hulpverlening wanneer dat nodig is. Denk hierbij o.a. aan Functionele Familie Therapie (FFT), IPG, MST, Intensief Ambulant of deelnemen aan oudercursussen of thema-avonden. Daar waar jongere en ouders overvraagd worden, worden (tijdelijk) taken/ verantwoordelijkheden weggenomen om hen te ontlasten en wordt begeleiding/ behandeling/ ondersteuning geboden zodat jongere en ouders uiteindelijk op eigen kracht weer verder kunnen. Jongere, ouders en eventueel casemanager of (gezins)voogd/ jeugdreclasseerder/ leerplichtambtenaar zijn nauw betrokken bij het samenstellen en het verloop van het dagprogramma met extra ondersteuning. Er zal steeds aangesloten worden bij de wensen, mogelijkheden en oplossingsrichtingen van jongere en ouders (maatwerk!).

Aanmelding Jongeren kunnen aangemeld worden op indicatie van Bureau Jeugdzorg. Daarnaast wordt er een instroommogelijkheid geboden aan het Centraal Loket Zorgleerlingen; hier worden ook alle leerlingen besproken, die niet meer naar school gaan of uitvallen uit het onderwijs. De realiteit is, dat niet alle jongeren, die al langere tijd geen onderwijs volgen/ thuis zitten, bekend zijn bij Bureau Jeugdzorg of daar naar toe geleid kunnen worden. Voor zij besproken worden in het Thuiszittersoverleg bij de Gemeente Eindhoven is er vaak al een lange periode van ‘thuiszitten’ en de afstand tot dagbesteding/ onderwijs al erg groot geworden. Bij aanmelding wordt alle relevante rapportage meegestuurd. Intensieve Daghulp heeft ook een consultatie en adviesfunctie.

Doelstelling en capaciteit Intensieve Daghulp biedt een plek voor 20 jongeren. Het individuele programma is gericht op dagbesteding, onderwijs, behandeling, begeleiding en vrije tijd aan jongeren en hun gezin, teneinde hen te motiveren en hen een positief perspectief te bieden op het gebied van wonen, werken, studie en of verdere behandeling. Met jongere en gezin wordt een Plan voor de Toekomst gemaakt, waarvan de eerste stappen ingevuld worden. Het individuele programma van de jongere wordt zo snel mogelijk gevolgd door een groepsaanbod in een kleine groep.

Pedagogisch klimaat Het pedagogisch basisklimaat kenmerkt zich door een positieve benadering van pedagogisch medewerkers naar jongeren toe. De begeleiding biedt duidelijke kaders waarbinnen jongeren veilig kunnen leren. Gewenst gedrag (hoe klein ook) wordt benoemd en bekrachtigd met een compliment.


pag. 5

Ongewenst gedrag wordt op neutrale wijze benoemd en begrensd, zonder de jongere als persoon af te wijzen. Er worden direct gedragsalternatieven geboden. Centraal hierin staat dat jongeren leren zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag, keuzes en leerproces. Jongeren doen het voor zichzelf, om hun eigen doelen te bereiken en niet omdat het van een ander moet. Op deze wijze is de kans het grootst dat de jongere nieuw gedrag eigen maakt en andere keuzes gaat maken. De jongere komt iets leren en maakt gebruik van de begeleiding en het programma-aanbod om zijn doelen te bereiken (zie het als een soort winkel). Dit vraagt van pedagogisch medewerkers een sterk activerende, niet-beheersmatige begeleidingsstijl. Deze begeleidingsstijl kenmerkt zich door een open niet-(ver)oordelende benadering; concreet waarneembaar gedrag wordt benoemd, wat wil je bereiken, lukt dat op deze manier, wat zou je anders kunnen doen om je doel te bereiken, wat kan je helpen, het bieden van (gedrag)alternatieven en jongeren opnieuw de kans geven om het alternatieve gedrag te oefenen. De pedagogisch medewerker hanteert hierbij een basishouding die zelfbeheersing, neutraliteit, zekerheid en duidelijkheid uitstraalt en laat zich niet overspoelen door emoties. Hierbij biedt iedere dag nieuwe kansen. Binnen het programma zijn een beperkt aantal regels die voor iedereen gelden, daarnaast wordt gewerkt met individuele afspraken. Iedere jongere komt voor zichzelf en heeft een individueel, op maat gesneden programma. Waarbij jongeren op individueel- als op groepsniveau (sociale) vaardigheden kunnen leren. Dat betekent dat iedere jongere iets anders te leren heeft en dat er dus voor iedere jongere andere afspraken gemaakt kunnen worden. Vanuit een pedagogische context dient de volwassene ten aanzien van de minderjarige ook verantwoordelijkheid te nemen door soms drang toe te passen. In sommige pedagogische situaties is dit niet haalbaar en hebben jongeren voor een korte periode een externe lichte vorm van dwang nodig om verder te komen. In samenwerking met Jeugdbescherming, Jeugdreclassering, Justitie en de leerplicht maakt Daghulp realistische afspraken. Het zwaartepunt ligt bij motiverings- en overredingstechnieken binnen de hulpverlening. Het is belangrijk dat jongeren in een leeromgeving geplaatst worden die zo optimaal mogelijk aansluit bij de hulpvraag, het tempo en leermogelijkheden van de individuele jongere. Dit vraagt om differentiatie van het aangeboden pedagogisch klimaat zodat jongeren optimaal in staat worden gesteld en gestimuleerd worden om te oefenen met vaardigheden en nieuw gedrag eigen te maken. Vandaar een verdeling in 4 contexten: 

Huiselijke context De huiselijke context kenmerkt zich door een huiskamerachtige sfeer met banken, eethoek, spelletjes in de kast. Belangrijkste is dat jongeren zich welkom en op hun gemak voelen. Er worden activiteiten ondernomen die leuk, positief en laagdrempelig zijn. Het feit dat de jongere überhaupt aanwezig is, is al een grote stap vooruit. Jongeren worden aangesproken op dat wat lukt en goed gaat (hoe klein de stappen ook zijn). Er is een beperkt aantal regels, er wordt vooral gewerkt met afspraken. Er wordt voor het eten gezorgd en gezamenlijk gegeten. Jongeren worden begeleid door pedagogisch medewerkers.


pag. 6



Schoolcontext Het schoolklimaat kenmerkt zich door een klaslokaal met individueel opgestelde tafels en stoelen. Er zijn computers en er is lesmateriaal aanwezig. Er is een kantine waar gepauzeerd wordt. Er zijn duidelijke regels die ook op school gelden. Er gaat een bel als de les afgelopen is. Jongeren worden op schoolse wijze benaderd; docent als autoriteit, taakgericht, lesblokken en huiswerkopdrachten. Jongeren worden begeleid door docenten, ondersteund door een pedagogisch medewerker die de gedragstraining (aanleren van nieuwe (schoolse) vaardigheden) voor zijn rekening neemt.



Arbeidscontext Het arbeidsklimaat kenmerkt zich door een werkplaats waar productie gemaakt wordt. In de techniekruimte staan werkbanken, machines en gereedschap opgesteld. De catering werkt in een professionele keuken. Jongeren dragen passende werk/veiligheidskleding. Er wordt geschaft in de kantine op gezette pauzetijden. Jongeren worden benaderd als werknemer; er zijn duidelijke regels en afspraken waar jongeren zich aan dienen te houden. Jongeren voeren opdrachten uit. Jongeren worden begeleid door een leerwerkmeester (de baas), ondersteund door een pedagogisch medewerker die de gedragstraining (aanleren van nieuwe (arbeids) vaardigheden) voor zijn rekening neemt.



Vrije tijdscontext Er is aandacht voor de vrije tijdsbesteding buiten het dagprogramma om op deze wijze een netwerk op te bouwen voor de jongere na Intensieve Daghulp

Programma-aanbod Een programma kan ingevuld worden van maandag tot en met vrijdag, tussen 8.30-17.00 uur (voor sommige jongeren afhankelijk van de vraag en de financiële mogelijkheden, mogelijk tot 20.00). Ochtend en middag Er is een breed gedifferentieerd programma-aanbod dat 3 trajecten bevat: het vormende/voorbereidende traject, het praktijkgerichte traject en het theoriegerichte traject. De drie trajecten kunnen, afhankelijk van de hulpvraag, in combinatie al dan niet opvolgend of naast elkaar ingezet worden. Naast de drie trajecten worden trainingen ingezet en/of neemt de jongere deel aan assessment/onderzoek activiteiten en/of behandelactiviteiten. Voorbereidende/vormende traject (huiskamerklimaat) Dit traject is bedoeld voor jongeren die een grote afstand hebben tot het onderwijs en/of de arbeidsmarkt. De oorzaak hiervan is divers, maar vaak is er sprake van een combinatie van factoren. Jongeren hebben al geruime tijd geen dagbesteding, hebben negatieve ervaringen opgedaan binnen het onderwijs, kampen met forse individuele problematiek, er is vaak sprake van complexe systeemproblematiek, dag-nachtritme is verstoord, motivatieproblemen, etc. Binnen het voorbereidende/ vormende traject worden laagdrempelige activiteiten aangeboden zoals bijvoorbeeld creatief, sport, koken/bakken, techniek, dans, spel. Doel is dat de jongere weer zin krijgt in een dagbesteding, een positieve ervaring opdoet, ervaart dat dingen leuk zijn en lukken, zich aan afspraken leert houden en dat het dag-nacht ritme gereguleerd wordt. Na het voorbereidende/ vormende traject kan de jongere


pag. 7

doorstromen naar het praktijkgerichte of theoriegerichte traject. Afhankelijk van hulpvraag, motivatie en vaardigheden kunnen tijdens het vormende traject ook activiteiten van de andere 2 trajecten ingezet worden. Theoriegerichte traject (schoolklimaat) Dit traject is bedoeld voor jongeren die gemotiveerd zijn om terug te gaan naar school, maar die nog de vaardigheden missen om het zelfstandig te kunnen redden binnen het onderwijs. Door middel van structuur en gedragstraining leert de jongere sociale- en schoolse vaardigheden, regels en afspraken te hanteren en eigen verantwoordelijkheid te dragen. Binnen het theoriegerichte traject is aandacht voor niveaubepaling, oefenen van schoolse vaardigheden, sociale vaardigheidstraining, er wordt onderwijs gegeven, oriëntatie op vormen van en richtingen en mogelijkheden binnen het onderwijs, oefenen op school. Afhankelijk van hulpvraag, motivatie en vaardigheden kunnen tijdens het theoriegerichte traject ook activiteiten van de andere 2 trajecten ingezet worden. Praktijkgerichte traject (arbeidsklimaat) Dit traject is bedoeld voor jongeren die graag willen gaan werken, al dan niet in combinatie met een opleiding. Jongeren volgen een groot deel van de dag ‘praktijk’ in de werkplaats (techniek, catering en stageplaatsen). De werkplaats wordt ingezet als middel om te oefenen met arbeidsvaardigheden. Daarnaast wordt de werkplaats gebruikt om te ontdekken waar mogelijkheden en interesses van jongeren met betrekking tot arbeid liggen. Beroepsoriëntatie, beroepskeuzetest, sociale vaardigheidstraining ‘baanvaardig op stage’ en stage zijn programmaonderdelen die naast de werkplaats ingezet kunnen worden. Afhankelijk van hulpvraag, motivatie en vaardigheden kunnen tijdens het vormende traject ook activiteiten van de andere twee trajecten worden ingezet. Extra ondersteuningsmogelijkheden Het programma-aanbod kan worden aangevuld, afhankelijk van de hulpvraag van de jongere, met: 

Trainingen Goldstein training Sociale vaardigheidstraining (basis en plus) Weerbaarheidstraining Agressieregulatie-training Emotieregulatie-training Equip training



Assessment/onderzoek Intelligentietest Niveaubepaling Beroepskeuzetest Psychodiagnostisch onderzoek Systeemonderzoek



Behandeling/begeleiding Gezinstherapie Functionele Familie Therapie (FFT) MST


pag. 8

MDFT Cognitieve gedragstherapie Eye Movement Desensitization and Reprocessing Therapy (EMDR) Sociale netwerkstrategieën Ambulante (ouder) begeleiding Behandelgroep Begeleid wonen. Namiddag Afhankelijk van de hulpvraag wordt er al dan niet gebruik gemaakt van het namiddagprogramma. Met begeleiding van een pedagogisch medewerker wordt met de jongeren gekeken op welke wijze de middag ingevuld kan worden: • Sport • Hobby • Bijbaan • Begeleiding bij het invullen van de vrije tijd.

Inzet docent of leer-werkmeester in combinatie met een pedagogisch medewerker Eén (bij maximaal drie jongeren) of twee (vanaf vier jongeren) medewerkers begeleiden de programmaonderdelen binnen het vormende traject. In basis begeleidt een docent of leerwerkmeester, in combinatie met een pedagogisch medewerker, de programmaonderdelen binnen het theoriegerichte traject en het praktijkgerichte traject. Uitgangspunt hierbij is dat de docent of leerwerkmeester de theorie of vakkennis en vaardigheden overdraagt en begeleidt en de pedagogisch medewerker richt zich op de gedragsmatige begeleiding/training van de jongeren. Ook als een jongere stage gaat lopen, richt de werkgever/praktijkbegeleider zich op werkbegeleiding/vakmanschap; alle andere zaken komen bij de pedagogisch medewerker te liggen. De werkgever signaleert problemen, de pedagogisch medewerker gaat er met de jongere mee aan de slag.

Fasering Het gehele traject omvat 3 fases; een startfase, een middenfase en een overstapfase. De doorlooptijd per fase is afgestemd op de hulpvraag en mogelijkheden van de jongere. Het streven is om de periode dat de jongere gebruik maakt van het dagprogramma zo kort mogelijk te houden en de jongere zo snel als mogelijk, passend binnen zijn tempo en mogelijkheden, ‘uit te laten vliegen’ naar externe faciliteiten zoals onderwijs, stageplekken, werk en vrije tijdsbesteding. Startfase De startfase omvat een periode van 2 maanden. In deze 2 maanden maakt de jongere (zo mogelijk) dagelijks gebruik van het dagprogramma, waardoor er een helder beeld ontstaat van de competenties, leervragen, vrije tijd, gezinssituatie, protectoren en stressoren van de jongere en zijn netwerk. In deze fase wordt ook gekeken, welke kansen en bedreigingen er in de directe omgeving van het gezin zoals de buurt, zodat ook daar direct hulpbronnen ingeschakeld kunnen worden. Het verduidelijken van de hulpvraag, het formuleren van doelen, samenstellen van een passend dagprogramma met extra ondersteuning en een vervolgtraject uitzetten, gericht op de doelstellingen, is in deze fase van belang.


pag. 9

In deze fase zal door het opdoen van positieve ervaringen en motivationele gespreksvoering gewerkt worden aan de motivatie van de jongere om weer toekomstgericht te gaan denken. Dit in samenwerking met en door jongeren en hun gezin en netwerk. Voor sommige jongeren zal eerst een individueel traject noodzakelijk zijn, dat niet noodzakelijk op locatie Elf13 zal plaatsvinden. De meeste jongeren zullen doorgaans in het vormende programma starten. Onderdelen van een ander traject of andere trajecten worden ingezet afhankelijk van de hulpvraag, wensen en mogelijkheden van de jongere. Middenfase De middenfase omvat een gemiddelde periode van 5 maanden. Tijdens de middenfase maakt de jongere gebruik van het individueel afgestemde dagprogramma met extra ondersteuning. De jongere (en ouders) leert vaardigheden en krijgt ondersteuning gericht op de doelen en wat nodig is om het vervolgtraject in te kunnen gaan. Door middel van stage, oefenen op een school, sport en hobby oefenen jongeren in de middenfase om meer de stap naar ‘buiten’ te zetten. Overstapfase De overstapfase omvat een gemiddelde periode van 3 maanden. In de overstapfase oefent de jongere om zijn geleerde vaardigheden vast te houden bij de overstap naar school, stage of werk. De aandacht voor een sociaal ondersteunend netwerk voor de jongere is cruciaal. De jongere zal gedurende deze fase gebruikmaken van het dagprogramma waar nodig.

Systeemgerichte benadering Het gezin speelt een belangrijke rol in het leven en de ontwikkeling van een jongere. Jongeren met complexe gedrags- en/of ontwikkelingsproblemen hebben vaak ook te maken met ernstige opvoedingsproblemen en/of systeemproblematiek. Betrokkenheid van het gezin en netwerk van de jongere is van belang om hem te motiveren en stimuleren in het krijgen van een toekomstperspectief. Waar mogelijk wordt aangesloten bij de oplossingen van het gezin en het sociaal netwerk. De begeleiding is betrokken bij het systeem. De begeleiding vindt zoveel mogelijk plaats in het gezin en is gericht op het versterken van de pedagogische vaardigheden van ouders, de communicatie in het gezinssysteem en het vergroten van inzicht in de kwaliteiten en leerpunten van hun jongere. Zo nodig wordt hier ook gebruikgemaakt van de behandelmogelijkheden van GGZ- zorgaanbieders (bijvoorbeeld systeemtherapie, FFT, IPG, MST). De GGzE is gespecialiseerd in meervoudige en vaak ook langdurige psychiatrische en/of psychosociale problematiek. Betrokkenheid van de GGzE is van belang om snel zicht te krijgen op de ontwikkeling van psychiatrische problematiek. De GGzE is betrokken bij het multidisciplinair overleg. GGzE is ook rechtstreeks betrokken bij de uitvoering van programmaonderdelen, op het gebied van observatie en diagnostiek, het aanbieden van individuele en groepsbehandelingen en biedt consultatie aan pedagogisch medewerkers. Dit vraagt inzet van een psychiater en andere disciplines binnen de GGzE. Een sociaal psychiatrische verpleegkundige maakt deel uit van het team, om pedagogisch medewerkers te ondersteunen in het omgaan met de psychiatrische problematiek.


pag. 10

Onderwijs Onderwijs speelt een belangrijke rol voor de ontwikkeling van een jongere. Onderwijsactiviteiten zijn voor de jongeren goed herkenbaar en maken dagelijks onderdeel uit van het programma. Programmaonderdelen die onderwijs betreffen, worden uitgevoerd door het DOK, vanwege hun expertise op het gebied van onderwijs voor jongeren met complexe gedrags- en/of ontwikkelingsproblemen.

Uitdagingen 

Creëren van een veilig leerklimaat voor alle jongeren De concentratie van een grote groep jongeren met een diversiteit en variatie in ernst van problematiek zorgt voor veel dynamiek. Het neerzetten van een helder kader, structuur en organisatie van het dagprogramma is van belang, waardoor iedere jongere (onafhankelijk van problematiek) zich veilig voelt om zich optimaal te kunnen ontwikkelen.



Afspraken/regels/omgangsvormen Het is een kunst om jongeren zoveel mogelijk zelf verantwoordelijkheid te leren dragen voor hun eigen gedrag en keuzes. Een valkuil in het werken met de problematiek en omvang van deze doelgroep is het stellen van regels, om de zaak beheersbaar te houden. Hierdoor is de kans dat de jongere zich nieuw gedrag eigen maakt gering. Er gelden een beperkt aantal duidelijke regels en er zijn individuele afspraken die passen bij de fase van het leerproces waarin de jongere zit, zodat er een wenselijke situatie ontstaat. Dit vraagt om aansluiting bij de competenties, mogelijkheden en hulpvraag van de individuele jongere en een goede onderlinge afstemming en eenduidige benadering van werkers naar de jongere toe.



Differentiatie in leerklimaat Maatwerk leveren vraagt om een gedifferentieerd aanbod en benaderingswijze. Door het neerzetten van verschillende leerklimaten (vormend, praktijk gericht, theoriegericht) vindt er een optimale aansluiting plaats bij de individuele leerbehoefte en mogelijkheden van de jongere. De visie, werkwijze en benaderingswijze binnen een specifiek leerklimaat zijn goed uitgewerkt. Medewerkers zijn begeleid en getraind om de specifieke benadering binnen een leerklimaat goed uit te dragen.



Overleg/overdracht/afstemming Het werken in een groot multidisciplinair team vraagt om een duidelijke afstemming. Voor overleg, overdracht en afstemming zijn heldere afspraken gemaakt, zodat verschillende werkers de individuele jongere op eenduidige wijze benaderen en begeleiden.



Coördinatie Voor ieder jongere dient een op maat gesneden programma gemaakt te worden, waarbij interne medewerkers een rol spelen maar ook veel externe partners. Een jongere dient geen last te ervaren van verschillende zorgstructuren, regelgeving en overstapmomenten naar andere zorg vanuit andere zorgaanbieders. De jongere dient het te ervaren als een logisch doorlopend programma. Dit vergt het opstellen van een duidelijk Toekomstplan voor ieder kind onder verantwoordelijkheid van één behandelcoördinator, waaraan externe samenwerkingspartners zich verbinden.


pag. 11



Samenwerkingsafspraken De samenwerking met de verschillende partners is niet vrijblijvend, zij verbinden zich om de afgesproken zorg te leveren en zo nodig voorrang te geven aan jongeren van Intensieve Daghulp. De samenwerkingspartners werken te aanzien van de betreffende jongere vanuit de afgesproken pedagogische visie.



Netwerk Intensieve Daghulp maakt naast het eigen dagprogramma en hulpaanbod binnen Combinatie Jeugdzorg gebruik van het aanbod van veel netwerkpartners. Dit externe aanbod is zeer uiteenlopend en divers en wordt gefinancierd vanuit verschillende bronnen. Dit aanbod kan fluctueren en is zeer divers.



Jaap in the Cloud Om met een jongere te kunnen gaan zoeken naar voor hem relevante activiteiten is het wenselijk om dit aanbod te ontsluiten middels een digitaal platform, waarop een jongere en ouders zelf en/ of met zijn pedagogisch medewerker kan inloggen. Hij kan dan met de pedagogisch medewerker samen een programma op maat gaan samenstellen en in een rooster onderbrengen; hiermee is het individuele dagprogramma inzichtelijk voor alle partijen. Jaap in the Cloud is tevens als informatiepunt toegankelijk voor verwijzers; men kan daar zien wat het aanbod is van Intensieve Daghulp. Zorgaanbieders kunnen ook het aanbod, dat zij voor jongeren hebben afficheren, updaten en aangeven wat op dat moment toegankelijk is. Middels links tussen zorgaanbieders en Intensieve Daghulp kan communicatie vergemakkelijkt worden. Jaap in the Cloud kan tevens management informatie opleveren.



Rapportage De behandelcoördinator stuurt en coördineert de (observatie)rapportage aan de hand van duidelijke formats en stuurt de behandeling aan conform de afspraken aan het begin van het traject.



Deskundigheidsbevordering Iedere medewerker beschikt over een persoonlijk plan ten behoeve van het methodisch werken en het bevorderen van de deskundigheid. Waarbij er continue aandacht is voor verdere methodiekontwikkeling.

Overlegstructuur Aanmelding De aanmelding vindt plaats bij Intensieve Daghulp van Combinatie Jeugdzorg, waar getoetst wordt of de jongere voldoet aan de criteria. Bij aanmelding wordt zoveel mogelijk rapportage aangeleverd, die een licht kan werpen op de problematiek van de jongere/ gezin. Daarnaast heeft het aanmeldpunt ook een consultatie- en adviesfunctie voor verwijzers.


pag. 12

Na acceptatie heeft de aanmelder contact met de BC’ er van Intensieve Daghulp en er wordt een kennismakings-/ startgesprek gepland met jongere en ouders/ verzorgers. Wie voor dit gesprek uitgenodigd wordt en waar dit gesprek plaats vindt wordt besloten door aanmelder en BC’ er. Zo snel mogelijk wordt er een pedagogisch medewerker aan de jongere gekoppeld en een ambulant werker aan het gezin (tenzij er al een hulpverlener in het gezin werkzaam is), die samen een Toekomstplan gaan maken. Jongerenbespreking • Individuele jongere wordt doorgesproken na de intake voor de start van de begeleiding in het behandelteam en er worden afspraken gemaakt over de pedagogische aanpak. • Individuele jongere wordt wekelijks besproken door pedagogisch medewerker/ BC’er • Individuele jongere wordt na de startfase in het behandelteam besproken en vervolgens iedere 2 maanden. Teambespreking • Iedere 2 weken teambespreking m.b.t. teamsamenwerking, methodiekontwikkeling, pedagogische visie. Hulpverleningstraject • Startbespreking met ouders/ jongere/ verwijzer • Planbespreking met ouders/ jongere/ verwijzer/ samenwerkingspartners om het Toekomstplan te bespreken • Evaluatiebespreking aan het einde van de middenfase met ouders/ jongere/ verwijzer en samenwerkingspartners. • Eindevaluatie en overdracht. Bij deze bespreking zijn de BC’er, pedagogisch medewerker, ouders en jongere altijd aanwezig. Afhankelijk van het traject zijn derden betrokken. In sommige situaties zullen in het kader van drang/ dwang gezinsvoogd/ jeugdreclasseerder of leerplichtambtenaar aanwezig zijn; in andere situaties belangrijke personen uit het netwerk van de jongere of hulpverleners (betrokken of te betrekken) of samenwerkingspartners die aanvullende modules leveren. Voor de jongere, ouders en verwijzer is de pedagogisch medewerker de centrale persoon. De pedagogisch medewerker heeft de regie en overlegt hierover met de behandelcoördinator, die de inhoudelijke eindverantwoordelijkheid draagt.


pag. 13

Intensieve Daghulp voor jongeren met gedrags- en motivatieproblemen. Combinatie Jeugdzorg. maart 2013 Nel Meulendijk, Jan Aarts

Recommend Documents