voor jongeren met beperking

De speeltuin ideale stageplaats voor jongeren met beperking

De speeltuin ideale stageplaats voor jongeren met beperking Met lange halen zaagt Adil aan de tak van de boom aan de rand van de Noorderspeeltuin in de Amsterdamse Jordaan. Een meterslange tak die straks het zijstraatje ernaast even zal versperren. Buurtbewoner "ome Frans" houdt echter toezicht op het "verkeer" . Dan breekt de tak en valt over het hek in het straatje. Adil kijkt vergenoegd. Met zijn "collega's" wordt de tak snel in stukjes gezaagd en opgeruimd. De andere takken van de boom zijn wat makkelijker in te korten. Het is een aandoenlijk gezicht hoe Adil deze klus klaart en vol trots in het rond kijkt. Het geeft tevens aan hoe zelfstandig en zorgvuldig hij al kan werken. Adil maakte deel uit van de groep stagiaires bij de Noorderspeeltuin en buurt- en speeltuinvereniging Amsterdam-Zuid. De groep zit op de Heldringschool VSO-zmlk (Voortgezet Speciaal Onderwijs, zeer moeilijk lerende kinderen) in Amsterdam. Inmiddels is de groep met Adil vervangen door andere leerlingen van de school die de speeltuin een ideale omgeving vindt als stageplaats. De Noorderspeeltuin en buurt- en speeltuinvereniging Amsterdam-Zuid maken deel uit van het NUSO-project "Aan de slag in speeltuin". De NUSO, waarbij ruim 700 speeltuinen zijn aangesloten, brengt speeltuinen, zmlk-scholen en dagbestedingsorganisaties bij elkaar om jongeren en ouderen een leerzame stageplaats of tijdsbesteding te bieden. Daarnaast geeft de NUSO veel informatie over de speeltuin als ideale stageplaats voor het speciaal onderwijs en dagbestedingsactiviteit. Veel speeltuinen, vooral in grote steden, worden grotendeels door een betaalde kracht beheerd. Onderhoud van zo'n speeltuin vraagt veel tijd en zorg. Vrijwilligers zijn moeilijker te vinden en vaak komen beheerders niet voldoende toe aan het schoon en netjes houden van hun terrein. Een uitgelezen kans voor activiteiten in de dagbesteding en opleidingen voor mensen met een verstandelijke beperking. Leerkracht en stagebegeleider Ruud Lek van de Heldringschool beschrijft in deze brochure de voordelen van de speeltuin als stageplaats voor leerlingen van een zmlk-school. Hij geeft de randvoorwaarden voor het onderhoud van plantsoen en omgeving en ervaringen uit de praktijk om anderen te enthousiasmeren voor dit werk en er hetzelfde voordeel mee te hebben als zijn school. Op de Heldringschool VSO-zmlk in Amsterdam worden de KPC-opleidingen schoonmaak en horeca al geruime tijd succesvol gegeven en afgerond met een certificaat. Dit alles onder de noemer: "op weg naar werk en zelfstandigheid’. Door het succes en de ervaring dat de leerlingen goed in staat zijn hun mogelijkheden te benutten werd enige jaren geleden begonnen met de opleidingen Detailhandel, Verzorging en Onderhoud Plantsoen, allen van het KPC.

2

De leerlingen De leerlingen van de Heldringschool die deelnemen aan de cursus Onderhoud Plantsoen zijn zestien of zeventien jaar. Vooraf is een inschatting gemaakt over hun geschiktheid voor het werk en over het kunnen behalen van het certificaat door gesprekken en een assessment. De groep bestaat uit vier tot zes leerlingen. Tijdens het werk leren zij de vaardigheden die bij het tuinwerk horen aan, maar ook sociale vaardigheden zoals: • elkaar helpen • elkaar steunen • iets doen voor anderen • samenwerken en overleggen Ook wordt aandacht besteed aan zogenaamde werknemersvaardigheden, basisvaardigheden waaraan je moet voldoen als je later gaat werken. Het gaat dan om: • doorwerken • je concentreren op het werk • afronden van werk • groeten • op tijd komen • lichamelijke verzorging • praten met collega’s en buurtbewoners • overleggen met de werkbegeleider • uiten van boosheid • afmelden • zelfstandig reizen Het werk in de speeltuin wordt met veel plezier gedaan. De jongens krijgen meer zelfkennis. Ze ontdekken hun sterke en zwakke kanten, hebben succes en leren frustraties overwinnen. Het zelfvertrouwen groeit. Ze voelen zichzelf en voor anderen nuttig, gaan contacten met anderen aan en doen werkervaring op. De jongens zijn gemotiveerd voor het werk, zijn graag buiten in een open ruimte en werken graag met hun handen.

Voorwaarden Een geschikte speeltuin is een belangrijke voorwaarde voor een geslaagde stage. Gekozen kan worden voor één locatie. Als daar niet alle gewenste activiteiten zijn uit te voeren kun je kiezen voor méér plaatsen.

3

De voorkeur gaat uit naar een grote speeltuin die rondom is afgebakend (hekken) en met een overzichtelijke indeling. Dit helpt enorm bij het gestructureerd aanbieden van activiteiten. Binnen of direct naast het terrein ligt meestal een plantsoen, waaronder een grasveld, waar ook in kan worden gewerkt.

Faciliteiten Het is van belang dat de speeltuin beschikt over een gebouw met voldoende ruimte om aan een groepstafel te zitten, een aparte ruimte voor theorielessen en een kleedruimte. Noodzakelijk is ook de aanwezigheid van een schuur om materialen en gereedschappen overzichtelijk op te bergen (2x2x2 mtr.).

Mensen Mensen zijn héél belangrijk. De ervaring leert dat leerlingen het prettig vinden als de speeltuin en het verenigingsgebouw overdag door kinderen en buurtbewoners worden bezocht. Van groot belang is ook de beheerder. Deze is, als het kan, de hele dag aanwezig, heeft hart voor de leerlingen, durft direct te zijn op het gebied van omgangsnormen en heeft humor. De positieve contacten en waardering zijn een stimulans voor alle betrokkenen en leveren een bijdrage aan integratie: met plezier samen werken met een zichtbaar resultaat. Doen waar je goed in bent, voor jezelf, maar ook voor anderen! De speeltuin dient ook te zorgen voor koffie, thee en limonade. De Heldringschool vraagt geen bijdrage voor het werk dat de stagiaires in de speeltuin leveren. Wel wordt gehoopt op een vorm van waardering zoals jaarlijks een uitgebreide kerstlunch of een cadeaubon aan het eind van het schooljaar, maar ook complimenten over de uitvoering van het werk.

De stagebegeleider De begeleider is een vast persoon. Hij beschikt uiteraard over affiniteit met de doelgroep, onderhoud omgeving en tuinieren. Hij heeft aandacht voor persoonlijke ervaringen van de leerlingen, gaat een band met hen aan, bezit humor, weet leerlingen te prikkelen, kan gestructureerd werken, doet een appél op het zelfstandiger worden en stelt eisen aan inzet, tempo en kwaliteit van uitvoering van werk. Let wel: aangepast aan de mogelijkheden van de leerling. Daarnaast heeft de begeleider een cursus onderhoud omgeving en/of groen gevolgd. De begeleider is altijd buiten als de leerlingen aan het werk zijn. Hij begeleidt wisselend op afstand of in de directe nabijheid en is bereid op lange termijn te investeren in de leerling.

Ondersteuning, netwerk,financiën Een werkplek opzetten gaat niet zo maar. Een trajectbegeleider kan contacten leggen met speeltuinen of gemeente en financiën regelen (b.v. ESF-gelden) Natuurlijk kan de NUSO worden ingeschakeld om geschikte speeltuinen in de buurt te vinden. Ook wil de NUSO helpen bij het verwerven van fondsen om materialen en gereedschappen te bekostigen. Zij is dan intermediair tussen speeltuin en instelling. Met de Heldringschool bestaat een samenwerkingsverband met de NUSO, twee scholen, bestuur, speeltuinen en externe fondsen om het stagewerk mogelijk te maken. Voor advies hier kunt u contact opnemen met Cees Kramer van de NUSO.

4

Activiteiten In een speeltuin zijn legio stage-activiteiten voorhanden. Ze kunnen worden aangepast aan de leerling. We noemen achtereenvolgens: • papierprikken • prullenbakken legen • schommels ophangen • bladblazen • vegen • wegscheppen van zand • egaliseren van zand • alg verwijderen met de hogedrukspuit • schoffelen • uitharken • grasmaaien • graskantsteken • hegknippen • boomplanten • afzetten en onder direct toezicht overhangende takken van bomen afzagen. Bij slecht weer: • stofzuigen • stofwissen • ramenlappen • reinigen van meubilair • schuren en schilderen van buitenmeubilair. Aansturing, duidelijkheid en begrenzing zijn belangrijk, maar zeker ook complimenten en waardering tijdens en na het werk. Voorbeelden van beloning: een onderhoudsactiviteit naar keuze , autowassen, helpen achter de bar, ipod aan na de lunch of alleen een ommetje maken.

Speeltuinwerk, alleen voor leerlingen VSO-zmlk? Zeker niet! Cliënten die arbeidsmatig werk in het groen en onderhoud verrichten en zijn aangesloten bij een WSW-instelling kunnen ook bij veel speeltuinen aan de slag. Op veel plaatsen in het land bestaan al geruime tijd succesvolle samenwerkingen. Zie www.aandeslaginspeeltuin.nl Er zijn mogelijkheden voor het praktijkonderwijs, maar ook voor reïntegratieprojecten via het UWV. Maar je kan in je vrije tijd ook als vrijwilliger zelfstandig aan de slag bij een speeltuin. Er vinden daar regelmatig activiteiten plaats waarbij ze hulp kunnen gebruiken. Leerlingen van de Heldringschool werken, naar ieders tevredenheid vanaf 2006 bij buurt-, en speeltuinvereniging Amsterdam-Zuid en in de Noorderspeeltuin, midden in de Jordaan, in Amsterdam. Werken, leren, voor elkaar iets betekenen staan hierbij centraal. Naast het feit dat alle leerlingen een certificaat Onderhoud Plantsoen behaalden ontwikkelden ze zich verder en hebben zicht gekregen op een betaalde baan. Werken in de speeltuin kan een start zijn, maar ook een zinvolle bezigheid. Samen werken, samen leven? In de speeltuin kán het. Het is een prachtig leer-leeftraject waarmee velen hun voordeel kunnen doen!

5

Speeltuin vaak gezellig en levendig Herenwaard, een VSO-zmlk school in Rotterdam, laat enkele leerlingen in speeltuinen stage lopen. Leerkracht Jelle Ris daarover: "We beginnen de dag met een kopje thee en we maken een inventarisatie van wat er die dag moet gebeuren. Soms geeft de contactpersoon, de coördinator van de speeltuin, aan dat er iets specifieks moet gebeuren en dat voeren we sowieso die dag uit. Veel voorkomende taken zijn: vegen, schoonmaken, snoeien, opruimen, sjouwen en schilderen. Maar ook als er iets gerepareerd of voor een themafeest versierd moet worden doen we dat. We werken anderhalf uur voordat we gaan lunchen. De kinderen nemen zelf hun eten mee. Na het eten is er nog een korte pauze om daarna nog een uur of anderhalf verder te gaan met de taken. Aan het eind van de dag vult elke leerling een evaluatie in. Wat hebben ze gedaan en hoe ging het? Deze groepsstages zijn ideaal voor kinderen met een verstandelijke beperking. Wat leren betreft zitten ze meestal tegen hun plafond aan en daarom is het belangrijk om ook lekker met de handen aan de slag te gaan. Een speeltuin is meestal een veilige, kleine en overzichtelijke plek om met deze leerlingen te werken. Ook het gezellige aanzicht van een speeltuin draagt hier aan bij en anders wel de spelende kinderen of kletsende ouders. Het is er vaak gezellig en levendig. De kinderen zien ook duidelijk dat hun werk nut heeft. Ze dragen actief bij aan het aanzicht van de speeltuin en kunnen hier trots op zijn. De speeltuin heeft ook veel te danken aan deze stagiaires. Bovendien is er altijd een begeleider vanuit de school bij, dus de coördinator hoeft nauwelijks op of om te kijken naar de leerlingen."

6

Jongens Heldringschool over hun toekomst Tiel wordt barkeeper Iedere week waren het vertrouwde gezichten in de Noorderspeeltuin en bij buurt- en speeltuinvereniging Amsterdam-Zuid, beiden in Amsterdam. De jongens van de Heldringschool die onder leiding van leerkracht Ruud Lek stage liepen. Ze werkten hard in het plantsoen om de tuin, ruimden op in de speeltuin zelf en aten tussen de middag een tosti of een patatje. In het lokaal boven kregen ze in de middag vaak theorieles van Ruud. Wat willen ze na hun volgende stage en wat zijn hun toekomstplannen als de schooltijd er op zit?

Tiel Tiel hoefde niet lang na te denken over wat hij straks wordt. Barkeeper. Tiel Netel (17) zei zijn vader te gaan opvolgen. Die heeft een café, Papeneiland, op de Prinsengracht in de Amsterdamse Jordaan waar hij is geboren en getogen. Het werken in "het groen" vindt Tiel handig. "Ik wist niet eens dat we groen als stage hadden", vertelde hij op een zonnige middag op het terras van de buurten speeltuinvereniging Amsterdam-Zuid. Tiel onderbrak het schoffelen even voor het gesprek. Hij liep een heel schooljaar stage in de speeltuin. Eén dag in de week bij Jaap en een dag bij Amsterdam-Zuid. Jaap is één van de beheerders van de Noorderspeeltuin in De Jordaan. De speeltuin was eigenlijk de eerste echte stage van Tiel en zijn mede-stagiaires. Ze hadden al snuffelstages in de horeca op de eigen school en bij Ikea waar ze zoals ze dat noemen "moesten spiegelen". Dat houdt in het naar voren halen van spullen in de vakken waardoor het voller lijkt. Bij Amsterdam-Zuid is vooral rondom erg veel groen. Tiel had die dag niet alleen geschoffeld, ook de graskanten waren door hem gestoken. Zijn voorkeur ging echter uit naar het bladblazen. Hij benadrukte dat men daar nog weleens geringschattend over kan doen. Zoals een jongetje in de speeltuin dat het ook eens wilde proberen. Nou, volgens Tiel, kwam daar niets van terecht. "Ze denken dat het speelgoed is zo'n bladblazer, maar dat is niet zo".

7

Gilbert Gilbert Rustveld (17) hing onderuitgezakt in het gebouw van de speeltuin in Amsterdam-Zuid. Hij luisterde naar zijn favoriete muziek en leek ver verwijderd van zijn naaste omgeving. Nadat de "oortjes" met enige tegenzin uit gingen wilde hij wel vertellen over zijn stage in de speeltuin. Veel enthousiasme bleek er echter niet uit. "Het werk in de speeltuin was normaal. Niet zo leuk. Ik ben wel goed in schoffelen, maar het boeide me niet zo. Koken wel. Ik kan koken, rijst en groenten. Na deze stage ga ik koken als stage kiezen. Dat gebeurt op school voor de leraren en leerlingen. Op school leer je ook om achter een kassa te staan. We halen zelf het eten dat we op school klaarmaken. Bij bakker Bart en Albert Heyn en bij een Marokkaan het vlees".

Tyrone Tyrone Amende (17) zei blij te zijn met de nieuwe werkkleding. Een tijd lang verrichtte hij zijn stagewerk nog in zijn gewone kleren, maar met werkkleding zou hij er verzorgder uitzien. "Mensen kijken naar je. Als je werkkleding aan hebt denken ze niet dat we hangjongeren zijn of een taakstraf hebben", meendeTyrone. Maar bij buurt- en speeltuinvereniging Amsterdam-Zuid en de Noorderspeeltuin waar hij al bijna een heel jaar stage liep zagen ze hem echt niet voor hangjongere of taakgestrafte aan. Toch vond hij de werkkleding heel belangrijk. De jongens van de Heldingschool hadden lang rondgelopen in tweedehands jacks en broeken van de dierenbescherming Apeldoorn, Zuthpen, Deventer. Dat stond ook groot op de achterkant van de jacks. Nu was er nieuwe werkkleding. Tyrone vond het gezellig in de speeltuin. "Je kon hier alles doen. We leerden van alles en kregen ook theorieles van Ruud. Hij wil het beste voor ons. Een diploma is goed voor je. Ik wil later iets met mijn handen doen, dingen aan elkaar maken. Met fietsen of zoiets. Maar het kan net zo goed de horeca zijn, vertelde hij later.

8

Adil Het gebouw van buurt- en speeltuinvereniging Amsterdam-Zuid was 's morgens rond acht uur nog maar net open of Adil Amarki (18) meldde zich. Maar ja, hij woont ook om de hoek in de buurt De Pijp. Het werken in de speeltuin vond hij "lachen", zoals hij het noemde. "Ik heb op school eerst de horecastage gedaan. Koken voor leraren. Dinsdags kwamen we bij Jaap in de Noorderspeeltuin, die vond ik het leukst. Hier was het druk. Er komen teveel kinderen", zegt Adil. Bij Amsterdam-Zuid wordt het speeltuingebouw tussen de middag gebruikt voor de overblijf van tientallen kinderen van een nabijgelegen school. Als ze hun broodje op hebben spelen ze in de speeltuin zelf. Maar volgens Adil kwamen ze ook aan hun spullen en dat vond hij lastig. De speeltuin heeft echter ook z'n goede kanten. Er is een voetbalveldje waar hij en zijn mede-stagelopers zelf af en toe een balletje trapten tijdens de middagpauze. "Keepen is mijn hobby. Ik speel zelf altijd iedere vrijdag bij sporthal De Pijp", aldus Adil. Of hij in de groenvoorziening blijft werken? "Nee, ik vind het te zwaar. Na school wil ik in een restaurant gaan werken. Eerst als leerling en dan als chefkok als het me lukt".

Marc Marc Vocht (19) uit Diemen heeft eigenlijk maar één wens, dat hij na afloop van zijn tijd op school bij de speeltuin in Amsterdam-Zuid kan gaan werken. De speeltuin wil hem ook graag in dienst nemen, alleen de financiën zijn een breekpunt. Die moeten komen van het stadsdeel en daar valt weinig van te verwachten, ook al gaat het om een gering bedrag per maand. Tijdens de snuffelstage wist Marc al wat hij later wilde. "Lekker buiten in de natuur werken. Ik kan niet een hele dag blijven zitten. Dan word ik gek. In het begin vond ik het een beetje vreemd in de speeltuin toen ik nog niemand kende. Maar het tuinwerk vind ik nu echt leuk", zei Marc die inmiddels een groencertificaat behaalde en nu werkt bij het Noordhollands landschap, hoewel hij stilletjes hoopt dat de speeltuin ooit zijn permanente werkterrein zal worden. Het plantsoen om de speeltuin, dat de school ook onderhoudt, leverde Marc al enkele verrassende vondsten op. "Bij het papierprikken heb ik weleens geld en een lege krat bier gevonden".

9

Materialen, gereedschappen en budget Voor een groep van vier tot zes cliënten/leerlingen gebruikt de Heldringschool de volgende materialen en gereedschappen:

Kleding per cliënt/leerling

Graskantsteken

• Werkbroek, reflecterend • Werkjas met uitneembare voering • Poloshirt • Werkschoenen met harde neus • Werkbroek voor de motorcirkelmaaier, reflecterend • Werkhandschoenen; één paar zomerhand-schoenen, één paar winterhandschoenen Totale kosten: ongeveer € 1000.-/1200.-

• • • •

Gereedschappen met benzinemotor • • • •

Handmotorcirkelmaaier, tweetact Heggenschaar Bosmaaier Bladblazer, twee

Pennen en koord, twee Graskantsteker met brede greep, twee Loopschaar, twee Kruiwagens, kliko’s; vier Totale kosten: ongeveer € 400.-

Vuilprikken • • •

Houders voor afvalzak, drie Papierprikkers, drie Afvalzakken Totale kosten:

Hegknippen • Heggenschaar, hand, twee Totale kosten: ongeveer € 140.-

Toebehoren

Omleggen

• • • • • • •

• Batsen/zandschoppen, vier Totale kosten:

Benzine, Aspen twee, twintig liter per vier maanden Benzine voor de maaier Olie voor de maaier Helm met gezichts- en gehoorbescherming, twee Gehoorbescherming voor de grasmaaier, één Harsoplosser voor de heggenschaar Bosmaaierdraad Totale kosten: ongeveer € 4800.- incl. BTW Veiligheidskeuringen voor machines

• • • •

Telescoopzaag, één Handzaag, één Beugelzaag, twee Snoeischaren, twee Totale kosten:

Boomplanten

• • • •

• • • • • • • • •

ongeveer € 50.-

Schoffelen en uitharken • • • • • •

10

Schoffels, dubbel gehard staal, vier Rozenharken, vier Bladharken, vier Mestvork viertands, twee Kolenschop, vier Bezems, vier Totale kosten: ongeveer € 400.-

€ 80.-

Afzetten/snoeien

Tuingereedschappen Wieden Kniebeschermers, twee paar Manden/grote emmers, twee Handschepjes, twee Totale kosten:

ongeveer € 80.-

ongeveer € 300.-

Bomen in container,twee Boompalen, twee Klauwhamer, één Spades, twee Hooiharken, twee Rechte hark, twee Spijkers Grondboor, twee Sleghamer, één Totale kosten: ongeveer € 260.- excl bomen.

Budget Het benodigde budget voor alle gereedschappen bedraagt al met al zo’n 8000 euro. Tip; koop uw materialen en gereedschappen bij een vakman en kies voor kwaliteit. De gereedschappen gaan lange tijd mee!

Adressen: NUSO Speelruimte Nederland Adres: Koningslaan 101 3583 GS Utrecht Tel: 030 - 254 48 80 E-mail: [email protected] Website: www.nuso.nl, www.aandeslaginspeeltuin.nl Projectleider Aandeslagindespeeltuin: Cees Kramer, e-mail [email protected] De Heldringschool Adres: Burgemeester Eliasstraat 20 1083 EW Amsterdam Tel: 020 - 447 35 83 E-mail: info@deheldringschool Herenwaard, VSO-zmlk Adres: Herenwaard 35 3078 AK Rotterdam Tel: 010 - 483 65 35 E-mail: [email protected] KPC Groep Adres: Kooikersweg 2 5223 KA `s-Hertogenbosch Tel: 073 - 624 72 47 De Noorderspeeltuin Adres: Tweede Lindendwarsstraat 10 1015 LH Amsterdam Buurt- en speeltuinvereniging Amsterdam-Zuid Adres: Gaaspstraat 8 1079 VE Amsterdam

Colofon Tekst: Tekstbijdrage: Eindredactie: Foto's: Vormgeving:

Ruud Lek, leerkracht Heldringschool Jelle Ris, leerkracht Herenwaard VSO-zmlk Cees Kramer Suzanne Blanchard Studio Buiten de Deur

Het NUSO project Aan de slag in de speeltuin wordt mogelijk gemaakt door:

11

Adres: Koningslaan 101 3583 GS Utrecht Tel: 030 - 254 48 80 Fax: 030 - 254 50 88 E-mail: [email protected] Website: www.nuso.nl © NUSO 2010