www.ggze.nl
jaargang 7 • nummer 3 • 2012
Ideeënfabriek
Langdurig perspectief
Idiomes centrum voor anderstaligen
Colofon
Dit magazine verschijnt vier keer per jaar. Zevende jaargang nr. 3 – 2012. Oplage: 2250 exemplaren.
Het volgende nummer verschijnt in
Langdurig perspectief
september 2012.
Vormgeving/dtp
Roland Heeren, huisdrukkerij GGzE Drukwerk
GrafiPrint BV Beeldmateriaal
Karin Quint, Ugur Ozdemir,
7 Ideeënfabriek
Afdeling Communicatie GGzE Tekst
Arnold Otten, Karin Quint, José van der Waerden,
Afdeling Communicatie GGzE
Met het project ‘langdurig perspectief’
wil GGzE het welbevinden van cliënten die langdurig in zorg zijn verbeteren. Hierdoor wordt de cliënt uit de alle-
daagse sleur gehaald en rvaren zij dat het leven leuk kan zijn.
Vier afdelingsteams gingen met uiteenlopende probleemstellingen
succesvol aan de slag in het verbeter-
16-17
project ‘de Ideeënfabriek in Planetree’.
Met voldoening blikken deelnemers van twee teams en de projectleider terug.
Redactiesecretariaat
GGzE, afdeling Communicatie
Postbus 909, 5600 AX Eindhoven tel. (040) 297 05 06
Idiomes centrum voor anderstaligen
e-mail:
[email protected]
Foto voorpagina: Project langdurig perspectief
GGzE is een HKZ-gecertificeerde organisatie.
22
In juni start een apart centrum voor
anderstaligen om meer mensen van
buitenlandse afkomst de weg naar de geestelijke gezondheidszorg te laten
vinden: Idiomes. Het gaat niet alleen om de taalbarrière, ook om cultuur.
Verder in dit nummer
Jaardocument concern GGzE verschenen.............................................................3 GGzE-medewerkers naar Uganda voor ex-kindsoldaten............................... 4
Introductie nieuwe medewerkers interactief en digitaal.............................. 4
GGzE laat tijdens publieksdag in oktober veel nieuws zien..........................5 Het magazine wordt met zorg samen-
gesteld. Toch kan het voorkomen dat er onjuistheden in staan. Aan de inhoud
van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.
Pilot ‘leerlijnen’ bij GGzE centrum ouderenpsychiatrie ................................. 8 Nieuw expertiseteam eetstoornissen: ................................................................. 9
Inzetten op nieuwe samenwerkingsvormen.................................................... 10 Themabijeenkomsten voor ouderen met autisme..........................................11 GGzE actief betrokken bij Slimmer Leven 2020................................................ 12 Combinatie psychiatrie en verstandelijke beperking.....................................14
Niets uit deze uitgave mag worden
ROM binnen GGzE......................................................................................................... 15
worden zonder schriftelijke toestemming
Een avond mee met het AWN-hoofd...................................................................20
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt van afdeling Communicatie van GGzE.
2
Spirit of Planetree Award voor GGzE-project...................................................... 6
GGzE Magazine
Dienst geestelijke verzorging is er voor iedereen............................................18
Column Raad van Bestuur......................................................................................... 23
Jaardocument concern GGzE verschenen
‘Bezuinigen, verbeteren en vernieuwen’ In mei verscheen het Jaardocument concern
jaar kernachtig samen. Om vervolgens
over de invoering van Planetree is hij tevre-
terlijk een terugblik gaf op het afgelopen
om de korting van liefst zeven procent op
en je ziet dat we in de praktijk de omslag
GGzE 2011. Een jaarverslag dat dit keer letjaar, maar ook een blik vooruit werpt op
2012. Met een conservenblik als terugkerend element op de foto’s werd medewerkers
gevraagd terug te kijken op 2011 en vooruit
te kijken naar de toekomst. Ook de Raad van
uit te leggen dat het niet eenvoudig was het zorgverzekeringsbudget ingepast te krijgen. Ook de invoering van de eigen
bijdrage, op 1 januari 2012, baarde extra zorgen.
Bestuur kwam aan het woord.
Verbeteringen
‘Jammeren heeft geen zin’. Dat is de titel
mistisch en positief. “Omdat we erin zijn
boven het artikel waarin de beide bestuur-
ders, Marie-Louise Vossen en Joep Verbugt,
hun licht laten schijnen over het afgelopen
jaar. “Bezuinigen, verbeteren en vernieuwen”, zo vat bestuursvoorzitter Joep Verbugt dat
Toch is de toon over het algemeen opti-
geslaagd een aantal belangrijke verbete-
ringen door te voeren”, zegt Joep Verbugt in het Jaardocument. “De mensgerichte zorg,
het logistieke proces rondom de cliënt, daar hebben we forse slagen in gemaakt.” Ook
den. “Alle medewerkers zijn in 2011 getraind maken. Het grote aantal projecten dat rondom Planetree loopt, bevestigt dat beeld.” Beide bestuurders weten dat jammeren,
juist in een tijd van bezuinigingen en onze-
kerheid, weinig oplevert. “We zullen juist nu
moeten zoeken naar verbeteringen die geen geld kosten; wat kun je beter, wat moet je
anders doen? We willen in ieder geval architect blijven van de positieve veranderingen in onze organisatie.” Vertrouwen
Marie-Louise Vossen, op 1 januari 2011 be-
gonnen als opvolgster van Elisa Carter in de Raad van Bestuur, kijkt persoonlijk terug
op een positief jaar. Haar opvolging noemt ze een ‘organisch verlopen proces’. “De
samenwerking met Joep verloopt uitste-
kend. Daarnaast vind ik ook het vertrouwen van het college van geneesheren-directeur
van groot belang.” Over de toekomst zegt ze: “In 2012 liggen nog veel uitdagingen. Ik denk vooral dat we onze expertise beter moeten uitventen. We kunnen zó ontzettend veel.
En het wordt een uitdaging om samen met de lokale partijen goed in te spelen op de
vele veranderingen als delen van de AWBZ naar de gemeenten gaan. Hoe monitoren
we kwetsbare burgers in wijken en buurten en hoe zorgen we voor een adequaat en
tijdig aanbod? Samen, wij met onze eigen
expertise, andere partijen vanuit hun kennis. En met technologische hulpmiddelen waar mogelijk en vooral, waar nodig.”
De bestuurders zijn het erover eens dat 2012 opnieuw in het teken zal staan van verbe-
teren en vernieuwen. Wat dat betreft is de aanzet voor het volgende Jaardocument alweer gemaakt.
Kijk op www.ggze.nl/jaardocument GGzE Magazine
3
GGzE-medewerkers naar Uganda voor ex-kindsoldaten Op 29 juni stappen Yvette Vreeker en Marlies Jehoel op het vliegtuig naar Uganda. De twee verpleegkundig specialisten GGZ in opleiding gaan daar twee maanden werken in een opvangcentrum voor ex-kindsoldaten.
Het doel is tweeledig: de counselors van het centrum een stevigere basis geven voor goede hulpverlening en zorgen voor een professioneel netwerk waarop zij kunnen terugvallen.
Vreeker en Jehoel zijn de eerste lichting verpleegkundig specialisten GGZ in opleiding die voor hun studie naar het buitenland kunnen. Die mogelijkheid grepen ze allebei
met beide handen aan. Contacten met Uganda waren er al via de echtgenoot van Vreeker, die met zijn stichting Astrid Uganda Foundation ontwikkelingsprojecten uitvoert in het Afrikaanse land. Eén van die projecten is het opvangcentrum waar Vreeker en Jehoel eind juni aan de slag gaan. Handvatten
Jaarlijks worden in het opvangcentrum in Lira zo’n honderd kinderen geholpen. De
meeste counselors die er werken, zijn zelf kindsoldaat geweest. Ze hebben geen professionele achtergrond in de hulpverlening. De GGzE-medewerkers willen hen helpen om de hulpverlening te verbeteren. “We gaan ze handvatten geven om bepaalde proble-
men te herkennen en te werken aan herstel”, legt Yvette Vreeker uit. “De problematiek waarmee ex-kindsoldaten te maken hebben, is heel divers. Denk aan psychosociale
problemen ten gevolge van posttraumatische stress, depressie en verslaving. Wij hebben daar veel ervaring mee.”
De afgelopen maanden zijn de twee vrouwen druk bezig geweest met de voorbe-
reiding. Ze hebben cursusmateriaal gemaakt en contact gezocht met verschillende
partijen in Nederland en Uganda die het project kunnen helpen. “Bijvoorbeeld met de
Universiteit van Gulu, waarmee het opvangcentrum mogelijk een samenwerkingsver-
band kan opzetten. De counselors hebben dan de mogelijkheid om de problematiek die
ze tegenkomen met de universiteit te bespreken. Op die manier kan het centrum straks zelfstandig, zonder hulp uit Nederland, verder.” Website
De ervaringen van Yvette Vreeker en Marlies Jehoel zijn te volgen op de website www.jehoel.eu.
Introductie nieuwe medewerkers interactief en digitaal Nieuwe medewerkers van GGzE maken sinds
bijvoorbeeld verzekeringsmogelijkheden.”
met Planetree en cliëntenparticipatie kun-
met hun werkgever. Het introductieprogram-
king is thuis oefenen met het computersy-
een moet een voorwerp meenemen waar ze
kort op een zeer eigentijdse manier kennis
ma is voortaan interactief en digitaal opge-
steem dat GGzE gebruikt voor het elektro-
Anita Janssen: “Medewerkers kunnen al vóór
nieuwe medewerkers dat ze dit voor of vlak
zet. Over dat laatste vertelt HRM-manager hun indiensttreding digitaal kennismaken met GGzE. Via een persoonlijke inlogcode
nisch patiëntendossier. “We verwachten van na hun indiensttreding doen.”
krijgen ze toegang tot algemene informatie,
Nieuw is ook de interactieve opzet van de in-
code. Maar ze kunnen zich ook oriënteren
tatie over GGzE gaan de nieuwelingen zelf
zoals arbeidsvoorwaarden en de gedragsop meer persoonlijk gerichte informatie,
4
Een belangrijk onderdeel van de kennisma-
GGzE Magazine
troductiebijeenkomst. Na een korte presen-
aan slag. Via een interactieve kennismaking
nen ze ‘voelen’ wat GGzE hiermee wil. “Iederveel waarde aan hechten”, illustreert Anita
Janssen. “Dat voorwerp gebruiken we om ze persoonlijk te laten ervaren hoe een cliënt
het voelt om in zorg te zijn.” Ook tijdens een
wandeling over het terrein wordt stilgestaan bij het concreet toepassen van mensgerichte zorg in een helende omgeving.
GGzE laat tijdens publieksdag in oktober veel nieuws zien Op zaterdag 6 oktober zet GGzE de deuren weer open tijdens een publieksdag. Iedereen kan dan op diverse locaties een kijkje komen nemen. Dit jaar ligt het accent op nieuwe ontwikkelingen en technologische innovatie.
Op Landgoed De Grote Beek is de spiksplinternieuwe ‘high care’ unit te bezichtigen. Deze speciale afdeling vervangt de separeerruimten op
De Grote Beek. Cliënten kunnen er tijdelijk tot rust komen en krijgen er extra aandacht. Contact houden staat voorop. De high care unit maakt deel uit van een nieuw gebouw op het landgoed. Nieuw is ook het groene ‘dorpsplein’, centraal gelegen naast restaurant De Trefhove. Een gezellige ontmoetingsplek met een terras, kiosk en vijver. Website
Ook De Grijze Generaal, tegenover Winkelcentrum Woensel, is op 6 oktober open. Welke andere GGzE-locaties te bezoeken zijn, is nog niet
precies bekend. Dit wordt tijdig op www.ggze.nl aangekondigd. Dat geldt ook voor de openingstijden. Een busje zal volgens een vaste route tussen de locaties rijden. Zo kunnen bezoekers gemakkelijk de verschillende plekken bekijken. Tijdens de publieksdag geeft GGzE een goed beeld van haar brede zorgaanbod. Ook is er veel aandacht voor de manier waarop de Planetree-visie in praktijk wordt gebracht. Cabaret
Een bijzondere activiteit is de cabaretvoorstelling ‘Over de grens’, die ’s middags opgevoerd wordt in Theater De Schalm in Veldhoven. Twee theatermakers leven zich in in de wereld van mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis, ouders, partners en hulpverleners.
Absurde scènes, liedjes, dialogen en monologen voeren het publiek mee in de wereld van mensen met borderline en hun naastbetrok-
kenen. De productie is in handen van stichting SEC Kunstwerkplaats, in nauwe samenwerking met Triade-Borderline, Stichting Borderline en Labyrint~In Perspectief en met input van ervaringsdeskundigen.
GGzE Magazine
5
Spirit of Planetree Award voor GGzE-project Grenspaal 37 heeft de Spirit of Planetree Award gewonnen. Deze onderscheiding
wordt jaarlijks uitgereikt door Planetree Nederland. Grenspaal 37 is bij GGzE de
paraplu waaronder alle initiatieven vallen die te maken hebben met ervaringsdeskundigheid.
De prijs is een mooie opsteker voor het project, vindt Christ Wesenbeek van
Grenspaal 37. Hij was aanwezig bij de prijsuitreiking tijdens de landelijke Planetree conferentie op 15 maart. Speciaalvoor
de winnaars was de rode loper naarhet
podium uitgerold. “Het was een leukedag
om de prijs te krijgen, want precies op dat moment zat een aantal mensen bij de
Raad van Bestuur van GGzE aan tafel om te praten over de toekomst van Grenspaal 37”, herinnert Wesenbeek zich.
Hoe die toekomst eruit ziet, is voor hem
duidelijk. “We willen een expertisecentrum van ervaringsdeskundigheid zijn, met een soort uitzendbureau voor ervaringsdes-
kundigen. Zo kunnen we ook de kwaliteit blijven waarborgen.” Of dat ook zo gaat uitpakken, is nog even de vraag. “Finan-
ciering is en blijft een moeilijk punt. Hier
zijn meerdere partijen bij betrokken, zoals GGzE, de gemeente en het UWV.”
opleiding SPW of SPH gevolgd, aangevuld
Nominaties Website
Grenspaal 37 ging drie jaar geleden van
of zij zijn wegens hun jarenlange ervaring
totaal vier prijzen uit aan zorgprojecten die
start toen bleek dat voor het transititieproject ‘Werken met ervaringsdeskundigen’
een overkoepelende naam nodig was voor
alle initiatieven bij GGzE rondom ervaringsdeskundigheid. “We kozen voor de naam
Grenspaal 37 omdat we hier bezig zijn met
het verleggen van grenzen. Het getal is het huisnummer van het Cliëntenbelangenbureau”, legt Wesenbeek uit.
Belangrijk doel van Grenspaal 37 is om het aantal ervaringdeskundigen dat bij GGzE
in dienst is naar 150 te krijgen. Momenteel zijn dat er 28. Zij hebben allemaal een
6
GGzE Magazine
met een module ervaringsdeskundigheid, aangenomen.
Nu zijn er plannen voor een academie
ervaringsdeskundigheid, vertelt Wesen-
beek. “We willen daar alle best practices uit de hele wereld in samenbrengen.” Er zijn
hiervoor gesprekken gaande met Conquest (een cliëntgestuurde coöperatie die zich
voornamelijk bezighoudt met trainingen en opleidingen) en De Boei. Wesenbeek hoopt
dat op een later tijdstip ook Fontys en ROC, de aanbieders van de huidige opleidingen, zich hierbij aansluiten.
Op 15 maart reikte Planetree Nederland in een positief verschil maken voor cliënten. Naast Grenspaal 37 was ook het project
metabole poli van GGzE medisch centrum
De Grote Beek genomineerd voor een Spirit
of Planetree Award, maar dat won niet. Alle GGzE-inzendingen, in totaal vijf, waren eer-
der genomineerd voor de JAK-award, GGzE’s eigen onderscheiding voor initiatieven voor mensgerichte zorg.
Een maatje om iets leuks mee te doen
Project langdurig perspectief Eens in de week bezoek krijgen, een wande-
Haar zus Carla haalde haar iedere woensdag
andere afdeling dan waar zij werken. Inmid-
of iets anders leuks doen. Voor cliënten die
waren heilig voor mij. Ik haalde daar zoveel
staan er 29 op de wachtlijst. Het is jammer
lingetje maken, ergens een gebakje eten langdurig zijn opgenomen bij GGzE kan
het een zeldzaamheid zijn. Daarom bestaat
sinds een jaar het project langdurig perspectief, waarbij ‘vergezelcontacten’ ontstaan tussen verpleegkundigen en cliënten.
Mirjam Steenman is als ervaringsdeskundige betrokken bij het project, dat een initiatief
is van het Trimbos Instituut. “Voor mensen die al jaren zijn opgenomen, is iedere dag
hetzelfde”, legt zij uit. “Alles wordt bepaald door een vast stramien: op dat tijdstip
opstaan, op dat tijdstip pillen innemen, op dat tijdstip eten. Nu hebben ze één keer in de week een ‘maatje’ om iets leuks mee te
doen en dat werkt heel goed. We merken dat
mensen daardoor ook zin krijgen om actiever te worden.”
Jaren geleden was Mirjam Steenman zelf opgenomen bij GGzE met een zware depressie.
op om een ritje te maken. “Die woensdagen plezier uit, terwijl ik toch in een trieste situatie zat. Ik heb daar heel veel aan gehad.” Ook leuk
De ‘vergezellen’ doen wat de zus van Mirjam jaren geleden deed: ze halen de cliënt even
uit de alledaagse sleur en laten zien dat het leven leuk kan zijn. De cliënt bepaalt wat ze
doen. Dat kan buitenshuis zijn, bijvoorbeeld
dels hebben 28 cliënten een vergezel, maar dat er nu al een tekort aan vergezellen is,
vindt Mirjam Steenman. Maar omdat mo-
menteel alleen verpleegkundigen deze taak
op zich mogen nemen, is de aanwas beperkt. In een later stadium wordt bekeken wie nog
meer in aanmerking kan komen als vergezel. “Ik denk hierbij aan ervaren vrijwilligers of ervaringsdeskundigen.”
een bezoek aan een poolcafé om een potje
Uitbreiding
vergezelcontact binnen wil blijven, is dat ook
aangeboden aan cliënten die langdurig
biljart te spelen. “Maar als een cliënt met zijn goed. Soms vinden cliënten het moeilijk om te bedenken wat ze leuk vinden. Ze zijn niet
meer gewend om zo te denken. Dat proberen we te doorbreken. Ook proberen we de familie hierbij te betrekken, door te vragen wat een cliënt vroeger leuk vond om te doen.”
De vergezellen zijn verpleegkundigen van
GGzE die op bezoek gaan bij cliënten van een
De vergezelcontacten worden nu alleen verblijven bij GGzE centrum psychotische
stoornissen. Het project wordt in ieder geval uitgebreid naar De Woenselse Poort. Het is de bedoeling dat ook andere centra ermee gaan werken, zodat de vergezelcontacten
blijven bestaan als cliënten verhuizen naar een ander centrum.
GGzE Magazine
7
Pilot ‘leerlijnen’ bij GGzE centrum ouderenpsychiatrie
Een leven lang leren, ook bij GGzE
Veranderingen in de zorg gaan snel: vergrij-
komt precies op het goede moment. We
een senior bepaalde competenties, zoals re-
gingen en meer verantwoordelijkheid op de
te laten samenwerken, bijvoorbeeld door
moeten aanspreken. Samen bespreken we
zing, dreigend personeelstekort, bezuini-
werkvloer. Hoe zorg je ervoor dat medewerkers hiermee uit de voeten kunnen, loop-
baanperspectief houden en de kwaliteit van zorg op peil blijft? Het project ‘leerlijnen’ helpt GGzE op weg.
In het project leerlijnen krijgt de ontwikkeling van medewerkers structureel vorm en
inhoud. Tal van zaken komen hier bij elkaar: competenties, reflecteren, deskundigheidsbevordering en ontwikkel- en aandachtsplannen (persoonlijk en op teamniveau). “Het gaat vooral om het vergroten van
zelfbewustzijn en het creëren van een open samenwerkingsrelatie. Dat vraagt om meer dan mensen een cursus aanbieden”, zegt Hennie Driessen.
medewerkers in verschillende subteams in te zetten. Ook werken we met de nieuwe
functie van ‘helpende’, waarmee we invulling geven aan functiedifferentiatie. Verbeteringen
Het centrale uitgangspunt is een passend antwoord hebben voor de zorgvragen van cliënten. “Wat heeft een cliënt nodig, wat
vraagt dit van medewerkers en hoe kunnen
we dat vertalen naar een juist zorgaanbod”, vat Driessen samen. “We zijn constant op
zoek naar verbeteringen om dit goed vorm te geven, ook in het licht van toekomstige ontwikkelingen. Hopelijk zorgt de pilot
leerlijnen ervoor dat we alles een goede plek kunnen geven.”
Als assistent-centrummanager is hij nauw
Aan de pilot doen helpenden, begeleiders en
centrum ouderenpsychiatrie. Twee afdelin-
gesprek over hun vaardigheden: welke horen
betrokken bij de pilot die nu loopt bij GGzE gen doen eraan mee: opname en klinische
behandeling, samen goed voor 50 bedden en ruim 60 medewerkers. Hennie Driessen was meteen enthousiast, vertelt hij. “Dit project
8
waren al bezig om beide afdelingen meer
GGzE Magazine
gievoeren en zorgen voor afstemming meer of die vaardigheden voldoende ontwikkeld zijn. Eventueel kan een cursus of opleiding ingezet worden.” 0-meting
Bij de start van de pilot, medio maart, is er een 0-meting gedaan. Medewerkers heb-
ben hiervoor een vragenlijst ingevuld. Deze
vragenlijst zal meerdere malen terugkomen. De scores vormen de input voor teambijeenkomsten en persoonlijke gesprekken.
Ook bieden ze de leiding informatie voor het gerichter inzetten van personeel. Voor die
leiding is er nog meer werk aan de winkel, bekent Hennie Driessen. “Jaargesprekken voeren heeft bij mij een tijdlang minder
prioriteit gehad. Dat kan ik me niet meer veroorloven.”
begeleiders senior mee. “We gaan met ze in
Na de zomer van 2013 wordt de pilot afgeslo-
bij hun functie, welke kunnen ze al bieden
de leerlijnen-methodiek het beste uitge-
en wat moeten ze nog leren.” De assistent-
centrummanager geeft een voorbeeld: “Door de introductie van de functie helpende zal
ten. Dan moet duidelijk zijn op welke wijze
voerd kan worden en of dit project voor heel GGzE bruikbaar is.
Nieuw expertiseteam eetstoornissen
‘Uitgaan van de inhoud, niet van de leeftijd’ Tot hun 21e worden jonge cliënten met een
waarbij gewerkt wordt aan een genormali-
“En doordat je elkaar beter kent, is het ook
kinder- en jeugdpsychiatrie. Daarna gaan ze
nu niet toegankelijk, terwijl dit voor de wat
naar een collega”, zegt Roedelof. De betere
eetstoornis behandeld bij GGzE centrum
over naar een centrum voor volwassenen-
psychiatrie. Dat is niet altijd logisch, zeggen hulpverleners. Daarom start op 1 januari
2013 een specialistisch team dat zorg biedt aan mensen van alle leeftijden met com-
plexe problematiek waarbij de eetstoornis
seerd eetpatroon. Voor jeugd is die module oudere jeugd wel zinvol zou kunnen zijn.
Dassen hoopt dat ook het groepsaanbod uitgebreid kan worden. “In het verleden kregen we de groepen niet altijd vol. Straks hebben we gezamenlijk meer cliënten.”
centraal staat.
Ruis
Veel cliënten met een eetstoornis vallen in
is dat leden van het team door gezamen-
de leeftijdscategorie van 16 tot 23 jaar. Als zij tijdens hun behandeling 21 worden, stappen ze van de kinder- en jeugdpsychiatrie over
Een ander voordeel van de samenwerking lijke casusbesprekingen op de hoogte zijn
van de ontwikkelingen van elkaars cliënten.
eenvoudiger om een cliënt door te verwijzen samenwerking kan van grote invloed zijn op het behandelresultaat, zegt zij. “Een
eetstoornis tast de wilskracht van een cliënt aan. Ze zijn zelf niet meer in staat ertegen
te knokken. Als er dan nog onderling ruis zit tussen behandelaars, verlies je het.”
Per 1 januari gaat het gezamenlijk team
officieel van start. Tot die tijd trekken de
hulpverleners al intensief met elkaar op door gezamenlijke casuïstiekbespreking en door
eens per week vanuit één locatie te werken.
naar de volwassenenpsychiatrie. GZ-psycho-
loog Margot Dassen van het eetstoornissenteam volwassenen ziet regelmatig wat dat in de praktijk betekent. “Ze krijgen nieuwe
behandelaars met wie ze opnieuw een band moeten opbouwen. Natuurlijk heb je een
dossier vol informatie dat goed bestudeerd
wordt, maar toch moeten deze cliënten min of meer opnieuw beginnen.”
Op zich is er niks mis met overstappen naar een behandeling die meer op volwassenen gericht is, zegt klinisch psycholoog Ankie Roedelof van GGzE centrum kinder- en
jeugdpsychiatrie. “Maar dat je die beslissing
laat afhangen van de kalenderleeftijd is raar. Je moet uitgaan van de inhoud, niet van
de leeftijd. Dat kan voor iedere cliënt weer anders zijn.” Expertise
Door één specialistisch team samen te
stellen, met hulpverleners uit zowel de
kinder- en jeugdpsychiatrie als de volwas-
senenpsychiatrie, kun je expertise uit beide centra bundelen. Voor volwassenen is er
bijvoorbeeld een module eetmanagement, GGzE Magazine
9
Inzetten op nieuwe samenwerkingsvormen Wijkgericht werken heeft de toekomst. GGzE zet er dit jaar stevig op in, maar ook andere
partijen staan niet stil. Zo gaat de gemeente Eindhoven generalistische wijkteams
formeren. Samenwerking wordt dus steeds belangrijker.
“We gaan van organisatiegebonden naar
wijkgericht werken. Bij GGzE beginnen de
ambulante hulpverleners van GGzE centrum
psychotische stoornissen hiermee. Zij verhuizen naar werkplekken in de wijk en krijgen
Hoe kun je dat activeren en wie doet wat? In
hoven gaat de gemeente generalistische
Zo ontwikkelen ze meer binding met één
samenwerken. Maar je hebt het ook over wat
sionals van diverse organisaties, bijvoorbeeld
specifiek met cliënten uit die wijk te maken. gebied, ook met de faciliteiten daar en met andere organisaties die er actief zijn”, legt Gerda Scholtens uit.
Als deskundige op het gebied van wijkgericht werken ondersteunt Scholtens GGzE bij de omwenteling. Ze zet daarvoor de methode Community of Practice (COP) in. Hierbij
komen verschillende professionals die in een
zo’n COP-bijeenkomst ben je dus al aan het
dit betekent voor het zorgaanbod en ieders
rol.” Het is belangrijk dat de ambulante hulpverleners die naar de wijken gaan een goed
netwerk ontwikkelen, stelt Scholtens. “Je zult over en weer een beroep op elkaar moeten kunnen doen. Zo versterk je elkaar meteen en je leert er breder door kijken. Bewoners gaan daar echt van profiteren.”
wijk werken, maandelijks bijeen om elkaar
Wijkgerichte samenwerking is voor GGzE
bespreken. Van de GGzE’er tot de wijkagent,
die vanuit Maatschappelijke Steunsystemen
te leren kennen en praktijkvoorbeelden te
van buurtzorg tot de maatschappelijk werker en van de gemeentelijk wijkcoördinator tot woningcorporaties. Netwerk
“De schotten moeten weg”, benadrukt
niet helemaal nieuw. De ‘kwartiermakers’ (MSS) werken, hebben er al veel ervaring
mee opgedaan. “Zij geven het goede voor-
beeld, bijvoorbeeld door andere partijen te
laten zien hoe je kunt omgaan met mensen met psychiatrische klachten.”
Scholtens. “Doel is gezamenlijk een gevoel
WIJEindhoven
kracht van mensen. Bijvoorbeeld door samen
aan bij het nieuwe sociale beleid van de ge-
te ontwikkelen voor de kwetsbaarheid en
inzicht te krijgen in iemands steunsysteem.
10
Wijkgericht werken doe je met elkaar
GGzE Magazine
Het wijkgerichte werken van GGzE sluit mooi meente Eindhoven. Onder de naam WIJEind-
wijkteams formeren. Hierin zitten profes-
GGzE. De teamleden zijn de besten in hun vak maar ook in staat om breder te kijken.
“Zij moeten straks 80% van de hulpvragen in een wijk oplossen. Voor de overige schakelen
ze specialistische hulp in”, legt René Kerkwijk van de gemeente uit. Binnenkort start een proef in de stadsdelen Tongelre en Gestel. Als gebiedscoördinator Woensel-Noord is
Kerkwijk goed bekend met de kwartiermakers van GGzE. “We stemmen regelmatig
onderling zaken af”, zegt hij. Samenwerking
is er dus, maar het verschilt van wijk tot wijk. “Als de nood hoog is en er goede professio-
nals werken, weten die elkaar te vinden. Met de wijkteams pakken we het structureel aan en gaan we nog een stapje verder. De team-
leden worden namelijk gedetacheerd in een apart hiervoor op te richten organisatie.”
Themabijeenkomsten voor ouderen met autisme
‘Ik leef er echt naar toe’ Op een informele manier met gelijkgestemden praten, nuttige informatie krijgen en
ervaringen en tips uitwisselen. Met dat doel
bij de cursusleiding inbrachten, bleek dit in meer groepen te spelen.” Kleine groepen
belangstelling is boven verwachting groot.
ting, klinisch psycholoog bij GGzE centrum
De themamiddagen vinden maandelijks plaats op locatie De Grijze Generaal in
Eindhoven. De organisatie is in handen van Rosalien Wilting en Frederique Geven van GGzE en de ervaringsdeskundig senioren Ronald Eckhardt en Henk Hendriks.
Het initiatief voor de bijeenkomsten ont-
stond bij enkele ouderen die de cursus ‘Ik en autisme 60+’ volgden, vertelt Ronald
Eckhardt. “Tijdens het kletsen in de pauze
kwam al snel de vraag op: goh, als dit na tien lessen voorbij is, wat dan? De cursus gaat
GGzE ging ermee aan de slag. Rosalien Wilouderenpsychiatrie: “We hebben gekozen
voor een themamiddag voor maximaal 35 personen. Voor de pauze is er een lezing aandragen. Na de pauze wordt hierover
doorgepraat in vier kleine groepen, begeleid
en vertrouwd; en als het niet gaat, is er niet meteen ergernis. Ik leef echt toe naar die vrijdagmiddagen.” Hij ziet er ook mooie
dingen gebeuren. “Eén man kwam binnen praten.”
Waardevol
overzichtelijke en veilige manier informatie
ganisatie samen met ervaringsdeskundigen
dige. Op die manier kunnen mensen op een delen, naar elkaar luisteren en vragen stel-
len.” Thema’s zijn bijvoorbeeld ‘communicatie’, ‘sociaal netwerk’ en ‘overprikkeling; het hoofd vol’.
singen om daarmee verder te kunnen. Er was
je vooral met je partner, maar dat leidt nogal
of andere manier door te gaan. Toen we dat
conflicten. Communiceren gaat gemakkelijk
door een medewerker of ervaringsdeskun-
Voor Ronald Eckhardt betekenen de bijeen-
daarom een grote behoefte om op de een
ning. Ik kan mezelf zijn en praten zonder
als een angstig vogeltje. Nu durft hij mee te
over een onderwerp dat deelnemers zelf
vooral in op hoe bij jou persoonlijk autisme
in elkaar zit, maar wij zoeken ook naar oplos-
gewoon niet. Bij de themamiddag zit je
met gelijkgestemden. Je voelt veel herken-
zijn bij GGzE in januari themabijeenkom-
sten gestart voor ouderen met autisme. De
heeft niet door wat er speelt of snapt je
komsten veel. “Als oudere met autisme praat eens tot conflicten. Je GGzE-begeleider praat vanuit zijn vak en de rest van de wereld
Rosalien vindt het erg waardevol om de or-
te doen. “Ronald en Henk ondersteunen ons op allerlei manieren. Ze ontvangen de deelnemers, maar vertellen rondom de lezing
ook over hun eigen ervaringen. Dat spreekt
mensen aan, ze onthouden dat en kunnen er iets mee.”
De themabijeenkomsten staan open voor alle 60-plussers met een diagnose in het
autismespectrum, óók voor mensen die geen cliënt bij GGzE zijn.
GGzE doet veel voor ouderen met autisme: •
diagnostiek
•
farmacotherapie
• • • • • • • •
consultatie
partnercursussen
echtparenbegeleiding en –cursus themamiddagen
psychologische behandeling psychiatrische thuiszorg casemanagement
gesprekken met ervaringsdeskundige.
Nieuw vanaf najaar 2012: • •
groepscursus Mindfulness voor ouderen met ASS groepstherapie ‘Omgaan met autisme’ voor 60+.
Meer informatie:
[email protected] GGzE Magazine
11
brein
Slimste regio wordt GGzE actief betrokken bij Slimmer Leven 2020 Toen Brainport vorig jaar in New York uit-
samenleving is kwetsbaar. Aan de stijgende
door technologische ontwikkelingen; het is
werd de kiem gelegd van Slimmer Leven
manier van werken niet meer voldoen.”
de technologie.” Wel ziet ze voorbeelden
geroepen werd tot slimste regio ter wereld, 2020. Dit nieuwe samenwerkingsverband
werkt aan het inzetten van technologie voor
Samenwerking
de participanten.
leen om de inzet van technologie. Het gaat
kwaliteit van leven en zorg. GGzE is één van
Meer dan zestig partijen in Zuidoost-Nederland hebben zich inmiddels aangesloten
bij de coöperatie Slimmer Leven 2020, die
eind maart 2012 is opgericht. Marie-Louise Vossen van de Raad van Bestuur van GGzE
was er in New York bij toen de eerste ideeën
ontstonden. “We waren daar met een stuk of tien zorgpartners en vonden dat we gebruik moesten maken van de ‘flow’ waar de
Brainport-regio in zit. Onze gemeenschappelijke visie is met minder of gelijke mid-
delen meer mensen ondersteunen om de
regie over hun eigen leven en gezondheid te voeren. Door technologie en inhoud te
koppelen en gebruik te maken van informele netwerken, kunnen we dat bereiken.” Vanzelfsprekend
Dat GGzE zich bij het initiatief zou aansluiten, was vanaf het begin duidelijk.
“We waren al met verschillende projecten betrokken bij Brainport, bijvoorbeeld met
het beeldbellen. Het was vanzelfsprekend
dat wij mee zouden doen. Het is ook goed
om te zien dat wij een zichtbare partij zijn en dat andere partijen steeds meer inzien
Bij Slimmer Leven 2020 gaat het niet al-
ook om betere samenwerking tussen alle
partijen die betrokken zijn bij het begeleiden van burgers. Dit sluit heel erg goed aan bij
WIJeindhoven, het nieuwe sociale beleid van de gemeente Eindhoven. Vossen: “Slimmer leven gaat ook over systeeminnovatie: van een verkokerde naar een generalistische
manier van werken. Veel organisaties die in een wijk aanwezig zijn, werken onafhankelijk van elkaar. Dat kan veel efficiënter.
Daarom moeten we zoeken naar verbinding.
Het heeft geen zin om als GGzE bij een cliënt technologie te installeren als ZuidZorg dat vervolgens ook doet.”
Het idee achter WIJeindhoven is dat er
‘generalisten’ in de wijk aanwezig zijn die
burgers helpen bij hun zelfstandigheid. Wanneer er specialistische hulp nodig is, weten
samenhang. “Neem als voorbeeld Ons Net, waarmee mensen in een wijk met elkaar
in contact kunnen komen. De mogelijkheid
bestaat om via je computer de kerkdienst in
de wijk te volgen of aan te geven dat je klusjes voor elkaar wilt doen.” Vossen ziet ook
veel mogelijkheden voor een online dossier,
waar burgers al hun informatie over wonen,
werken en welzijn in opslaan. Zij kunnen zelf bepalen welke instanties ze toegang geven
tot hun dossier of een deel ervan. “Daarmee
voorkom je dubbel werk. Wanneer een cliënt wordt doorverwezen naar een andere in-
stantie, is bepaalde kennis met instemming van de cliënt direct online beschikbaar.” En behalve e-health biedt digitalisering nog
meer opties: “Je kunt digitale koppelingen
tussen instellingen maken om bijvoorbeeld personeel ’s nachts slimmer in te zetten.”
op de andere dag gerealiseerd worden. Dat
Vossen. “We hebben het over de kwaliteit
van leven en het moet niet langer de van-
zelfsprekendheid zijn dat daar zorgorgani-
saties bij betrokken zijn. De regie ligt bij de cliënt en het informele netwerk.”
technologie ondersteund zal worden,
GGzE Magazine
aan een zelfstandiger leven en meer sociale
slimme zorg, maar om slimmer leven”, zegt
vergrijzing, maar men vergeet wel eens dat krijgt met psychiatrische problematiek. De
van hoe technologie nu al kan bijdragen
Onderzoek
moet. “Het gaat hierbij nadrukkelijk niet om
Aangenaam verrast
een op de vijf mensen te maken heeft of
moeilijk om te praten over de toekomst van
zij bij welke organisatie de burger terecht
dat wij een belangrijke meerwaarde kunnen leveren. Vaak wordt de nadruk gelegd op de
12
hulpvraag kunnen we straks met de oude
Op welke manier dit in de toekomst met vindt Vossen nu nog lastig te voorspellen.
“Regelmatig worden we aangenaam verrast
Al die ontwikkelingen zullen niet van de ene vergt langetermijnplanning, zegt Vossen. “Via onderzoek moet ook worden aange-
toond wat de maatschappelijke voordelen zijn.”
Slimmer Leven 2020 levert in ieder geval een grote bijdrage aan de naam die Zuidoost-
Nederland heeft opgebouwd. “Slimste regio van de wereld worden is prijzenswaardig, slimste regio van de wereld blijven is een grotere uitdaging.”
poort
nog slimmer
Artikel voor pagina: 11 Aantal woorden: 503
Te gebruiken beeldmateriaal: stockfoto van spelende kinderen van 1,5/2 jaar (met lego/ klei/potloden ofzo)
Gewenste opmaak: geen specifieke eisen
GGzE Magazine
13
Specialistisch team voor zeer kwetsbare ouderen Combinatie psychiatrie en verstandelijke beperking De combinatie van psychiatrische proble-
matiek en verstandelijke beperkingen komt
problematiek. Doel van het team is om de
Rianne Meeusen. “Nazorg en samenwerking rondom deze specifieke doelgroep
zijn belangrijk gebleken om mensen goede kwaliteit van zorg te bieden.”
Psychiater Kitty Brouwer vult aan: “Je hebt
te maken met psychiatrie en verstandelijke
beperking, maar ook met somatische verou-
dering. Daardoor kan het bijvoorbeeld zo zijn
dat een cliënt anders reageert op medicatie.” Meeusen: “Maar het gaat om meer. De com-
plexe opeenstapeling van problemen maakt het brein kwetsbaarder.” Naast Meeusen en Brouwer bestaat het team uit een SPV-er
(sociaal psychiatrisch verpleegkundige) en een PIT-er (psychiatrisch intensieve thuiszorg). Allen hebben veel ervaring met de doelgroep.
diagnostiek en zorg te verbeteren.
Voorlichting
procent van de cliënten in de psychiatrie ook
Toename problematiek
vordering over de problematiek in bijvoor-
is. Toch wordt dit lang niet altijd onderkend.
of een lichte verstandelijke beperking,
veel voor. Geschat wordt dat zeker dertig
zwakbegaafd of licht ver-standelijk beperkt Bij GGzE centrum ouderenpsychiatrie zet een specialistisch team zich sinds 1,5 jaar
actief in voor ouderen in deze kwetsbare doelgroep.
Het team houdt zich bezig met hulpvragen waarbij de combinatie van veroudering,
psychiatrie en verstandelijke beperking een opeenstapeling van problemen geeft. De doelgroep behoeft een speciale aanpak,
want het gaat hierbij om zeer complexe
Het aantal ouderen met zwakbegaafdheid gecombineerd met psychiatrische problematiek, neemt toe. Dat komt doordat
betere medische zorg de levensverwachting de afgelopen decennia meer dan verdubbeld heeft.
Een belangrijke aanleiding voor de start van het team is de samenwerking met
Lunet zorg. “Veel cliënten van GGzE met een lagere begaafdheid zijn verhuisd
naar een woonvorm van Lunet zorg”, vertelt gezondheidszorg-psycholoog
De teamleden verzorgen deskundigheidsbebeeld verpleeg- en verzorgingshuizen. En om de doelgroep meer bekend te maken, geven
ze in- en extern voorlichting en consultaties. “In de geestelijke gezondheidszorg kennen
mensen wel de term ‘verstandelijk beperkt’, maar wat dat precies inhoudt en hoe je
daarmee om moet gaan, dat weet men vaak
niet”, zegt Brouwer. Meeusen geeft een voorbeeld: “Bij iemand met een verstandelijke
beperking is het belangrijk om goed te let-
ten op je taalgebruik. Hij of zij kan niets met
abstracte taal, maar zit op een heel concreet denkniveau. Abstract taalgebruik is bijvoorbeeld: ik kom zo bij je. Je kunt veel beter
zeggen: ik kom na de koffie bij je. ‘De koffie’ is iets concreets en daardoor duidelijker.” Passende behandeling
Ook de behandelingen moeten voor de
doelgroep aangepast worden. “Het is echt
zoeken naar welke hulpmiddelen je hierbij
kunt gebruiken. Deze cliënten zijn vaak ge-
baat bij een therapie die gebruik maakt van
concrete en non-verbale hulpmiddelen”, zegt Meeusen. Het team heeft het afgelopen jaar een specifiek klinisch pad beschreven. Ook
wordt geïnventariseerd hoe groot de groep
binnen GGzE centrum ouderenpsychiatrie is. Meeusen en Brouwer hopen dat uiteindelijk de kennis over deze ouderen zowel binnen
als buiten GGzE flink toeneemt. “Zodat cliënten een meer passende behandeling krijgen en daardoor beter functioneren.”
14
GGzE Magazine
ROM binnen GGzE
‘Hoe meet je het effect van een behandeling?’ Hoe meet je het effect van een behande-
nen de GGZ in Nederland zijn we al langer
neren en de kwaliteit van leven van de cliënt
kans op trombose moeten bijvoorbeeld
zo objectief mogelijk de effecten van onze
dit inzicht kun je besluiten met een behan-
ling? Soms is dat makkelijk. Mensen met regelmatig een bepaalde waarde in hun
bloed meten. Is die waarde niet goed, dan wordt de medicatie aangepast met bijna altijd een goed resultaat. Het effect?
Duidelijk, honderd procent. Maar hoe
bezig met het zoeken naar instrumenten om behandeling te meten. Onder druk van de
zorgverzekeraars gaat het nu allemaal heel snel, té snel zelfs, maar dat er vaart achter wordt gezet is niet verkeerd.”
zit het met de behandeling van mensen
Bingo
die ook objectief meetbaar? De zorgver-
je nu de effecten van een behandeling?
met een psychiatrische problematiek. Is
zekeraars vinden in ieder geval van wel. En dus is er ROM, Routine Outcoming Monitoring.
“Nou, dús is er ROM. Dat klinkt wat al
te negatief”, vindt Coy Koopal, directeur
behandelzaken van De Woenselse Poort
en voorzitter van de Stuurgroep ROM. “Het klopt dat de zorgverzekeraar naar een
gerichte effectmeting wil, maar ook bin-
en de voortgang van de behandeling. Door
deling door te gaan, een andere behandeling op te starten of de behandeling te beëin-
digen. Door de effecten te meten, draag je
dus bij aan een kwalitatief goede behandeling.”
Even terug naar de basis. Want hóe meet
Optimaal inzicht
In wezen is het heel simpel. Vraag de cliënt
ring van ROM. Over de kern van ROM, de
hoe hij zich voelt bij de start van een
behandeling. Vraag het hem vervolgens
gedurende de behandeling en aan het einde. Stel die vraag dan ook nog eens met gestandaardiseerde vragenlijsten en bingo, je bent er. Of is dat wat al te simpel?
Ja, zegt Coy Koopal. “Maar de essentie klopt. ROM kan op individueel niveau gegevens
verschaffen over de klachten, het functio-
Mirko Happé begeleidt GGzE met de invoevragenlijsten, zegt hij: “Er is gekozen voor
meetinstrumenten die voor een groot deel door de cliënten zelf, soms met wat onder-
steuning, kunnen worden ingevuld. Van belang is daarbij wel dat de resultaten steeds met de cliënt besproken worden.”
Ook Mirko Happé denkt dat ROM een bij-
drage kan leveren aan de verbetering van de kwaliteit van de zorg. “Verbeteren van de
behandeling begint met het verkrijgen van een optimaal inzicht in de effecten ervan.
ROM is daarbij een belangrijk hulpmiddel.” Coy Koopal is tevreden over de in gang gezette ontwikkelingen bij GGzE. “We
hebben dit jaar veel meters gemaakt”, zegt
hij. “De invoering verloopt volgens plan. Wat de cliënt ervan gaat merken? Nou, in ieder geval dat hem overal bij GGzE op gezette
tijden gevraagd wordt om veelal korte en eenvoudige vragenlijsten in te vullen. En dat de uitkomsten daarvan met hem
besproken worden, zodat samen met de
behandelaar de behandeling geëvalueerd kan worden.”
GGzE Magazine
15
Ideeënfabriek in Planetree levert veel op
‘Ik kreeg er energie van’ Vier afdelingsteams met vier uiteenlopende
In een vervolgsessie werden de ideeën
de kracht van cliënt en systeem wordt be-
slag in het verbeterproject ‘de Ideeënfabriek
menwerkingsplan. Lidewijde meldde zich
van het begin- en eindpunt van de behande-
probleemstellingen. Ze gingen ermee aan de in Planetree’. Het heeft veel opgeleverd. Met voldoening blikken deelnemers van twee teams en de projectleider terug.
‘Hoe kunnen we de participatie van het
cliëntsysteem vergroten?’ Met die vraag
gingen Lidewijde van den Berkmortel en
haar collega’s van GGzE centrum kinder- en
jeugdpsychiatrie aan de slag tijdens hun eer-
aan voor het verbeterteam dat dit ging uit-
werken, een team van hulpverleners en een lid van de Cliëntenraad. “We hebben heel
hard, maar efficiënt gewerkt. Het fijne van deze methode is dat je naar iets concreets
toewerkt, net als in een fabriek. Ik vond het ontzettend leuk om te doen en kreeg er energie van.”
ste Ideeënfabriek-bijeenkomst. Aan het eind
Cliëntenblik
steun: leesbare en duidelijke behandelplan-
plan klaar: compact, begrijpelijk, overzich-
kregen de volgende oplossingen de meeste nen, pro-actieve voorlichting en vanaf de
intake overeenstemming met ouders over de problemen en aanpak. Lidewijde, intakeco-
ördinator en SPV-specialist, was blij met de uitkomst maar waarschuwde voor vrijblijvendheid. “En tegelijkertijd voelde ik me
uitgedaagd. Je kunt sceptisch aan de zijlijn
blijven staan, maar je kunt ook meedoen en proberen echt iets te veranderen.”
16
samengevoegd tot één oplossing: een sa-
GGzE Magazine
Na drie maanden was het samenwerkingstelijk, zo concreet mogelijk, transparant en
– het allerbelangrijkste – gemaakt vanuit de blik van cliënten. Een plan waarin vanaf het
begin veel aandacht is voor de zorgvraag, de
noemd. Ook nieuw is het helder formuleren
ling, inclusief evaluatiemomenten. Lidewijde is trots op het resultaat: “Het is een echt nieuw zorgproduct geworden.”
Projectleider Tomas Göbbels van GGzE
benadrukt dat het samenwerkingsplan niet leidt tot meer werk. “Het sluit goed aan op de formele behandelovereenkomst, dus
er hoeft niets dubbel gedaan te worden.” Verder meldt hij dat ook de fase vóór een
eerste afspraak onder de loep is genomen,
wat geleid heeft tot het cliëntvriendelijker maken van brieven die GGzE stuurt. Het
samenwerkingsplan is geïntroduceerd via
presentaties en er loopt nu een pilot om de invoering te testen.
verwachtingen van de cliënt en het zorgaan-
Veranderingen
waaronder afspraken over de verantwoor-
GGzE centrum psychotische stoornissen,
bod. Het bevat ook nieuwe elementen,
delijkheid van de cliënt en zijn netwerk. En
voor het eerst staat erin wat wél goed gaat:
Casemanager Naima Trouk, werkzaam bij stapte met haar collega’s met een heel
andere vraag de Ideeënfabriek binnen: ‘Wat
Hoe werkt de Ideeënfabriek? De Ideeënfabriek is een creatief brainstormspel waarmee een afdeling of team een probleem bij de hand pakt en daar oplossingen voor zoekt. Het gezelschap definieert samen een vraagstelling en zoekt in subgroepjes naar antwoorden. Alle ideeën worden door de grote groep besproken en ‘gescoord’. Een verbeterteam, opnieuw samengesteld uit medewerkers, gaat aan de slag met de hoogst scorende ideeën. Doel is de betrokkenheid van medewerkers te vergroten en te komen tot breed gedragen oplossingen.
De Ideeënfabriek is bedacht door een externe organisatie , in samenwerking met GGzE. De methodiek won in 2010 een Hart-voor-je-werk-prijs GGZ. Het integreren van mensgerichte zorg in het spel leidde tot het verbeterproject ‘de Ideeënfabriek in Planetree’. Hiermee haalde GGzE een Europese subsidie binnen. Vorig jaar trapten twee afdelingen (elk met twee teams) af: ambulante medewerkers van GGzE centrum psychoti-
sche stoornissen en ambulante medewerkers van GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie. Onlangs presenteerden de vier verbeterteams de eerste resultaten. Andere afdelingen worden van harte uitgenodigd zich hierdoor te laten inspireren.
kunnen we zelf doen om het ambulante
ten. Gezamenlijk werden kernkwaliteiten
nissen beter te laten werken vanuit zaken
(vertrouwen, respect, transparantie, discipli-
team van GGzE centrum psychotische stoorals vertrouwen en open communicatie?’
“Erg belangrijk, want wij hebben met grote veranderingen te maken in het kader van
wijkgericht werken. Dit kan medewerkers
geformuleerd, bestaande uit vijf waarden
Olievlek
kritiek geven’.
onder leiding van ‘Tig Diensten Bedrijfsinno-
‘Uit het proces durven stappen’ en ‘Je mag
Terugkoppelen
De hoogst scorende ideeën waren: elkaar
belangrijk en leverde veel op”, kijkt Naima
delijkheden, elkaar proactief bevragen/
houden aan afspraken en een attitudekader afspreken. Om deze abstracte voorstellen
praktisch uit te werken werd het ‘InTeam’ opgericht, met daarin hulpverleners, een
ervaringsdeskundige en een stagiair. Naima: “Samen zijn we gaan zoeken naar waarden
die nodig zijn om als team succesvol te kunnen functioneren.”
Het InTeam kwam acht keer bij elkaar om
intensief met elkaar te praten en oefenen, bijvoorbeeld in het omgaan met conflic-
staan.”
ne, optimisme) en acht normen, waaronder
onzeker maken”, vertelt Naima.
bekrachtigen en stimuleren op verantwoor-
ideeën van medewerkers blijven centraal
“Iedereen was open naar elkaar, dat was
terug. “Wel vroeg ik me soms af hoe ik alles goed kon terugkoppelen naar mijn eigen
team.” Omdat ze niet de enige met die vraag was, besloot het InTeam een centrumdag te organiseren. Op 5 april werden alle collega’s ondergedompeld in de kernkwaliteiten, on-
der andere via opdrachten. “Een hele mooie dag waarop iedereen hard gewerkt heeft.
Door de Ideeënfabriek is er, in mijn beleving, een Wij-gevoel ontstaan. De centrumdag
heeft dat versterkt. Heel belangrijk daarbij
is dat het management voor transparantie heeft gezorgd. Veranderingen die eraan komen, worden met ons gedeeld. En de
Alle sessies van de Ideeënfabriek stonden
vatie’. Ook projectleider Tomas Göbbels, die
onder meer de Planetree-insteek bewaakte, nam aan alle bijeenkomsten deel. Hij is erg enthousiast over de resultaten. “Ik vind de Ideeënfabriek een prima instrument om
Planetree in praktijk te brengen. Bovendien
zijn de ‘eindproducten’ geschikt voor andere
centra of afdelingen. We hopen dat er zo een soort olievlek ontstaat.”
Er wordt echter niets opgelegd, stelt hij.
“De kern van de Ideeënfabriek is immers dat het van binnenuit ontstaat en uitgewerkt wordt. Wel hebben we overdrachtsdocu-
menten gemaakt, want je moet natuurlijk
niet het wiel opnieuw gaan uitvinden.” De
Ideeënfabriek zelf gaat in ieder geval door. De eerste bijeenkomsten hebben alweer plaatsgevonden.
GGzE Magazine
17
Praten kan altijd, maar Dienst geestelijke verzorging is er voor iedereen In de psychiatrie spelen diepmenselijke
Vrijheid
In het spel werd het vallen en opstaan
rol. Cliënten, naasten en medewerkers
ken bij de samenkomsten voor cliënten in
ervaringen van jonge cliënten, zoals verlies
gevoelens, gedachten en vragen een grote kunnen daarvoor terecht bij de Dienst
geestelijke verzorging van GGzE. Boven-
dien organiseert de dienst tal van activiteiten.
Van individuele gesprekken tot cursus-
sen, van afscheidsdiensten tot vieringen, van workshops tot gewoon stil aan een bed zitten. De acht parttime geestelijk
verzorgers (pastors, dominees, een humanistisch raadsvrouw en een imam) zijn
van alle markten thuis en voor iedereen
beschikbaar. Centraal in hun werk staan de universele levensvragen waar vooral
cliënten mee zitten. Vragen over goed en kwaad, schuld en verantwoordelijkheid,
rouw en verlies, hoop en wanhoop, geloof
en ongeloof, eenzaamheid en vriendschap. Sommige van die onderwerpen komen aan bod tijdens de maandelijkse workshops in de ‘Open Kapel’ op Landgoed De Grote Beek. “Cliënten dragen zelf
thema’s aan”, vertelt geestelijk verzorger
Anne Veenstra. “We bereiden het programma samen voor en vullen dat met muziek, een gedicht of verhaal, creatieve werkvormen en toneel.”
18
GGzE Magazine
Collega Annelies Rooijakkers is nauw betrokde beveiligde zone van De Woenselse Poort. “Een multireligieuze viering waarin we
een verhaal vertellen naar aanleiding van thema’s als ‘vrijheid, hoezo?’, ‘wat is jouw
van Jezus vertaald naar diepmenselijke
voelen, eenzaamheid en overgave. “Dit soort activiteiten willen we vaker doen”, kondigt Anne aan.
weg?’ en ‘zegen jij ook?’. Vervolgens gaan
Op adem komen
kaarsen aangestoken en symbolisch matzes
de 24-uurs Abdijworkshop voor medewer-
we daar samen over in gesprek.” Er worden en druivensap gedeeld. “Dat staat voor sa-
men op weg naar vrijheid zijn”, legt Annelies uit. “Eigenlijk zijn we allemaal op weg naar
een plek waar je je vrij voelt, maar voor deze
cliënten speelt dat natuurlijk nog meer.” Aan het eind van de viering kan iedereen een
bloem meenemen, voor zichzelf of om aan een ander te geven.
Een bijzondere activiteit vond begin april plaats. In de Kapel voerden cliënten en
medewerkers het eigentijdse passiespel
‘Legend of my survival’ op. “Een oude traditie in een nieuw jasje, met rock, gedichten, rap
en tweets”, licht Anne Veenstra toe. “Jongeren hebben dit opgepakt en daarmee hun
kracht getoond. Ze hebben ook zelf decors
gebouwd en foto’s en filmpjes gemaakt. Het was een groot succes met ruim 120 enthousiaste bezoekers.”
Soms staat juist de stilte centraal. Zoals bij kers, vanuit de Planetree-gedachte ‘zorg voor zorgenden’. “Medewerkers worden
overspoeld door veranderingen, de werk-
druk en de combinatie met privé-zorgtaken. Tijdens de bezinningsworkshop kunnen ze even op adem komen.” Vorig jaar vond de
eerste editie plaats. De belangstelling was zo groot dat er in april opnieuw een workshop gehouden is.
Meer informatie:
www.ggze.nl/dienst-geestelijke-verzorging.
stil zijn ook
GGzE Magazine
19
Een avond mee met het AWN-hoofd ernstige fout. Ellen schakelde daarvoor direct manager Communicatie en de directie in.
‘In noodsituaties moet je er kunnen staan’
“Je moet weten wie je in dit soort situaties moet bellen”, legt ze uit. Dat ze snel actie
onderneemt, kan cruciaal zijn. Bijvoorbeeld
wanneer een TBS-gestelde zou ontvluchten. “Je moet dan binnen een uur iedereen hebben ingelicht, van politie tot ministerie van
Veiligheid en Justitie. Het hele protocol moet in een korte tijd doorlopen zijn.” Heftig
Dat soort situaties zijn heftig. Het meest aangrijpende wat Ellen tot nu toe heeft meegemaakt, is de reanimatie van een
cliënt. “Ik werd gebeld door iemand die alleen maar zei: ‘Help, ik ben aan het reanimeren’ en vervolgens ophing. Gelukkig
herkende ik de stem en even later ging ook
het alarm af, dus wist ik waar ik moest zijn. Op zo’n moment word ik regisseur van de situatie. Is de ambulance al gebeld, haalt
“Dus jullie denken dat hij drugs mee naar
onregelmatig, maar dat bevalt haar goed. Ze
Ellen van Eldonk zit met de telefoon tegen
AWN-hoofd moet hebben: ze geniet ervan
binnen heeft genomen?” AWN-hoofd
haar oor gedrukt ingespannen te luisteren. Ondertussen maakt ze aantekeningen van
het gesprek. “Ja, ik geef toestemming voor
een kast- en kamercontrole”, zegt ze. “Ja, is goed, ik hoor het wel.”
Het is donderdagavond, na negenen. Terwijl veel medewerkers van GGzE thuis op de
bank zitten, wordt er op verschillende loca-
ties nog hard gewerkt. Hier en daar moeten belangrijke beslissingen genomen worden, zoals het geven van toestemming voor het doorzoeken van de kamer van een cliënt.
Normaal gesproken is dat een taak van het management, maar buiten kantooruren is
als er iets onverwachts gebeurt en weet haar hoofd koel te houden.
De taken van de AWN-hoofden zijn zo uiteenlopend als je maar kunt bedenken. Bij calamiteiten zijn ze ploegleider BHV
(bedrijfshulpverlening), ze ondersteunen
afdelingen bij lastige situaties, houden de
veiligheid op het terrein in de gaten, weten welke separeerruimtes beschikbaar zijn als dat nodig is en staan alle bellers te woord
met wie de receptie geen raad weet. Boven-
dien springen ze bij op medisch gebied, want het zijn allemaal gediplomeerd verpleegkundigen.
er altijd een AWN-hoofd (Avond, Weekend,
Ieder telefoongesprek legt Ellen vast in het
wezig om dit soort zaken op te vangen.
weten wat er tijdens haar dienst is gebeurd.
Nacht) op Landgoed De Grote Beek aan-
Altijd onregelmatig
Ellen van Eldonk is sinds drie jaar AWN-
hoofd. Ze werkt twintig uur in de week, altijd
20
heeft precies de eigenschappen die een goed
GGzE Magazine
computersysteem, zodat haar collega’s
Ze heeft al een paar interessante klussen gehad deze donderdagavond. Een cliënt
belde woedend op omdat hij het verkeerde dossier thuisgestuurd had gekregen. Een
iemand het AED-apparaat, kan er een kamer
Wit poeder
Geen onbekende
ties moet je er kunnen staan. Ik merk dat op
aandacht. Wie zou het zijn? Waar is er iets
hangen of hij gaat alweer. Twee cliënten zijn
vrijgemaakt worden? In dat soort noodsituadie momen-ten mijn beste kwaliteiten naar boven komen. Vraag me niet waar ik het
vandaan haal, maar ik weet dan precies wat er gedaan en gezegd moet worden.”
Ze heeft een portofoon en telefoon aan haar broekriem hangen en is voortdurend bereikbaar. Wanneer de telefoon gaat, neemt ze
enthousiast op, want ze heeft een hekel aan
De telefoon gaat en Ellen is één en al
aan de hand? Het is de afdeling waar de
kamercontrole is uitgevoerd. “Jullie hebben
wit poeder gevonden? In zijn koptelefoon?”
Ze overlegt met de medewerker wat er met
de vondst gedaan moet worden. Als ze heeft opgehangen, legt ze uit dat ze door de jaren
heen heel wat ervaring heeft opgedaan met verstopplaatsen voor drugs.
nietsdoen. “Ik hoop altijd dat medewerkers
Het einde van haar dienst is in zicht. Nog
als ze je kennen, daarom bezoek ik regelma-
lega Paul Raaijmakers die de nachtdienst
niet schromen om te bellen. Ze bellen eerder tig de afdelingen. Kennen en gekend worden, dat is belangrijk. Dat geldt ook voor cliënten. Soms kan mijn aanwezigheid de-escalerend werken, omdat cliënten mij kennen als het avondhoofd. Daar nemen ze dan sneller
iets van aan dan van medewerkers die ze dagelijks zien.”
een uurtje, dan wordt ze afgelost door coldraait. Ellen belt naar De wederik, waar
eerder op de avond een cliënte op eigen verzoek in de separeerruimte is gegaan. Ze wil weten hoe het daarmee is. De cliënte blijkt
na een halfuur de ruimte te hebben verlaten. Voor het naar bed gaan had ze het nog even moeilijk, maar ze is nu rustig op haar kamer.
Ellen heeft de telefoon nog maar net opge-
niet teruggekomen van hun ‘vrijheden’. Van
één van hen kent ze het registratienummer uit haar hoofd, over hem wordt ze vaker
gebeld. Ook de ander is geen onbekende.
Omdat het om cliënten gaat die niet in de
beveiligde zone verblijven, hoeven politie en justitie niet te worden ingeschakeld.
Collega Paul komt om half elf binnenlopen.
Hij en Ellen hebben een halfuur om de avond door te spreken. Het is een rustige avond
geweest, vertelt Ellen, maar het is voor Paul goed om te weten hoe de stand van zaken is. Dan zit het er voor haar weer op. Met
het toewensen van een rustige nacht blijk
je Paul geen plezier te doen. Ook dit AWN-
hoofd heeft het liever druk. “Ik kom hier om me nuttig te maken.”
GGzE Magazine
21
Nieuw centrum versterkt intercultureel beleid GGzE
IDIOMES biedt zorg voor anderstaligen Een apart centrum voor anderstaligen om
Duitsers en expats. Integratieproblemen,
Medewerkers
weg naar de geestelijke gezondheidszorg te
traumagerelateerde problematiek komen
belangstelling om bij IDIOMES te werken is
meer mensen van buitenlandse afkomst de
laten vinden. Niet alleen cliënten, maar ook
medewerkers. Met dat doel is GGzE op 1 juni
ook in deze groepen vaak voor.
van start gegaan met IDIOMES.
Zichtbaarheid
De naam IDIOMES geeft al aan dat het
centrum een eigen logo en locatie: ‘Het
om taal gaat, maar ook culturele aspecten horen erbij. “Anderstaligen ervaren een
enorme drempel om de reguliere GGZ te
bezoeken. Het cliëntenbestand van GGzE
vormt daarom geen goede afspiegeling van
onze samenleving, en dat geldt ook voor het aantal medewerkers uit andere culturen. Al heel lang probeert GGzE hier verandering
Behalve een eigen naam heeft het nieuwe Schip’ aan de Tilburgseweg 100 in Eindhoven. “Dat werkt drempelverlagend en zorgt voor een betere zichtbaarheid”, zegt Klaas
Schilder. Hij trekt een vergelijking met
NOAGG en i-psi, twee landelijk opererende
interculturele GGZ-organisaties die succesvol een doelgroepgerichte aanpak hanteren.
in te brengen, maar dat lukt onvoldoende.
IDIOMES zoekt om verschillende redenen
andere boeg.” aldus Klaas Schilder, directeur
Göbbels. Ten eerste focust IDIOMES zich
Daarom gooien we het nu over een hele
GGzE Services. Samen met beleidsmedewer-
ker Tomas Göbbels en assistent-centrummanager Erwin Roefs nam hij het initiatief voor IDIOMES. “Om het intercultureel beleid écht op een hoger niveau te krijgen.”
IDIOMES richt zich op alle anderstaligen; dat is dus ruimer dan niet-westerse culturen. In de regio wonen veel Oost-Europeanen,
22
depressie, persoonlijkheidsstoornissen en
GGzE Magazine
wel verbinding met GGzE, stelt Tomas
vooral op kortdurende ambulante behandeling. Voor langdurige zorg volgt een ver-
wijzing naar GGzE. “Daarnaast vinden we
het erg belangrijk dat ook bij GGzE zelf de
interculturele zorg versterkt wordt. Dat kan bijvoorbeeld doordat medewerkers zowel
bij IDIOMES als bij GGzE werken. We gaan in eerste instantie werken met ZZP’ers en zetten anderstalige ervaringsdeskundigen in.”
Het eerste succesje is al binnen, want de
groot. Alle medewerkers zijn in Nederland opgeleid, maar van buitenlandse komaf.
“Vanuit hun cultuur begrijpen ze cliënten
eerder. Ze kunnen ook beter inspelen op het vaak andere hulpzoekgedrag van anderstaligen. Deze medewerkers zien dat de oude
aanpak niet werkt. Uit de enthousiaste reac-
ties merken we dat ze blij zijn dat GGzE daar oog voor heeft”, zegt Klaas Schilder. Vindplaatsen
IDIOMES gaat huisartsen ondersteunen,
voorlichting geven en zich bekendmaken bij ‘vindplaatsen’ van anderstaligen, van moskeeën tot een informatieblad voor
Poolse migranten. Daarnaast is het centrum een proeftuin voor nieuwe ontwikkelingen binnen de GGZ, geeft Göbbels met voorbeelden aan: “Mensen die bellen, bieden
we de mogelijkheid om al dezelfde of de
volgende dag langs te komen. Verder gaan
we heel klachtenoplossend werken, door per afspraak iets concreets aan te pakken.”
Voor meer informatie over IDIOMES kunt u
Erwin Roefs benaderen:
[email protected].
Column Raad van Bestuur
Het verschil maken! Nog niet zo lang geleden is mijn schoonva-
op allerlei levensadviezen getrakteerd. Elke
en dat creëert betere zorg, een helende
bleef in een verpleegtehuis. Een kleinscha-
de vorige keer vergeten was.
Planetree in de praktijk. Daarom moeten wij
der overleden. Hij was dementerend en verlige voorziening met vier afdelingen van zes
keer maar weer en vaak dezelfde omdat hij
personen. Net daarvoor was hij heel kort
Iedereen in de familie dacht er hetzelfde
verpleegtehuis. Als je daar op bezoek kwam,
riode in zijn leven geen betere plek kunnen
opgenomen geweest in een grootschalig
moest je moeite doen om de weg te vinden.
Geen goede plek dus voor iemand die steeds vaker de weg kwijt was.
Toen hij na zijn overlijden opgehaald werd
om in zijn eigen huis opgebaard te worden,
stond al het personeel bij de uitgang op een
rij. In een soort erehaag. Uit respect voor het leven dat net geëindigd was. Een ontroe-
rend eerbetoon aan een man die amper drie maanden daar opgenomen was geweest.
Vooraan in de rij stond een nog jonge vrouw haar tranen te bedwingen. Ze had zichtbaar
over. Hij had voor die laatste moeilijke pehebben. Een plek waar je als familie zelf
meer dan welkom was, kon blijven slapen
als je wilde en vanzelfsprekend dan ook mee kon eten als dat gewenst was.
geweest. Hij mocht haar. Hij had haar ook
“Hij was een aardige en lieve man”, vond ze. Hij had dus ook iets voor haar betekend!
Tot het einde toe had hij zelf het verschil gemaakt.
verschil. Het verschil tussen mensgerichte en over-geprofessionaliseerde zorg. Ik hoef hun prestatie-indicatoren en cijfers niet te zien om te weten dat daar in dat kleinschalige
verpleegtehuis goede zorg wordt geleverd. Dat zie je, dat ruik je en dat voel je!
verschil kan maken. Dat je daar telkens naar
komend en bezorgd was hij ook voor haar
nen betekenen”, vertelde ze bij het afscheid.
in het bijzonder die jonge vrouw maakt het
en lichamelijk ongemak had ze vaak kunnen te helpen waar ze kon. Vriendelijk, voor-
”Ik vond het fijn dat ik iets voor hem heb kun-
personeel maakt het verschil en meer nog
Het heeft me weer gesterkt in de overtui-
stoppen door geduldig te luisteren en hem
daarmee doorgaan.
Zo’n plek maakt dus het verschil. Zulk
moeite met het afscheid van de man die ze
intensief had verzorgd. Zijn groeiende onrust
omgeving en een gezonde organisatie. Dat is
ging dat iedereen die in de zorg werkt het op zoek moet blijven gaan. Hoe jij dat zelf kunt doen! Als verzorgende, als verpleeg-
kundige, als behandelaar of als bestuurder.
Dat motiveert, dat stimuleert, dat inspireert
Joep Verbugt Voorzitter Raad van Bestuur GGzE Magazine
23
24
Sporten is echt jouw ding maar je hebt er de fut niet meer voor. Je voelt je vaak somber en hebt nergens zin in. Ernstige depressieve gevoelens komen ook bij jonge mensen vaak voor. Daar is niks geks aan. Gelukkig kun je er wat aan doen. GGzE helpt je daarbij. Je hebt niets te verliezen. Wel veel te winnen. Wij zijn er als je ons nodig hebt. Kijk op www.ggze.nl voor meer informatie. GGzE Magazine
