jaargang 6 augustus 2012

ZL ®

08

zuiderlucht jaargang 6 | augustus 2012

Open het (krimp)dorp! | De MINI: droomauto voor NedCar | 80-plussers op de bühne | Paradijs met kost en inwoon bij Manifesta | Boosten in ballingschap | De wereld volgens Martin Parr | Nieuw publiek voor Gothic | Staking bij het Limburgs Dagblad! |

1

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

20XSCHUNCK*

T/M 12 AUG, LAATSTE KANS! VOOR EEUWIG DE JOUWE / pIETER DEFESCHE - DE GERUISLOZE BASIS / cOULEUR RADICAAL- iN HET SPOOR VAN DE HEERLENSE AVANT-GARDE / TON SLITS - WIR SIND SO FRÖhLICH / Toon Hezemans - text based work T/M 30 SEP AAD DE HAAS - OVER LUST EN EEUWIGHEID T/M 30 DEC kIM VAN NORREN - PINK (THE WALL) 13-15-17 AUG orlando festival - lunchpauzeconcerten 25 AUG SCHUNCK* OPEN(T) - open dag muziekschool / bOEKENMARKT / minimal piano estafette / bl!ndman: De Glassbox VANAF 31 AUG CYCLE@SCHUNCK / TONNY STROUKEN / stephan vanFLETEREN / HUMAN DISCO BONG / eros & engagement /L.P. BOON in woord en beeld 7-8-9 SEP tHE NOTORIOUS ibe

ZL

FONS HAAGMANS - AKERSTRAAT BLUES / bongerd 18 heerlen www.schunck.nl

Schunck_adv_ZL_JULI 2012.indd 1

09-07-12 10:19

zuiderlucht welkomstgeschenken: Boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets, 10% korting op wijnen van Vin Munnen (www.vinmunnen.nl) en een maand gratis naar de healthcenters van Il Fiore

word juist nu! begunstiger van zuiderlucht zuid

erlu

(www.ifhc.nl) ga naar www.zuiderlucht.eu/ begunstigers

cht

ZL ZL ZL ®

04

ng 6

jaarga

Bonnefanten Hedge House Foundation

2

il 201

| apr

05

®

zuiderlucht jaargang 6 | mei 2012

op elaar hand est, | Boek er, be ur ul Klee 2012) | Bo Cultu en Pa begrep ster (1920 iade 2012 on e ta or D Fl ® r| er La t +++ wartie Luik | G un nk rp t Maa in Olaf in De eigenwijze route van Bert Lemmens | Platenzaak Sounds, nu met restaurant | Per n spee ee in he w es Er l is nu nnam n versus Kirkeby | The roadmovie is back! | Mode onder de nazi’s | Dichtgetimmerde dorpen voor r Kare di ige aa jaargan Zonn | Nan Gol ma | Pate Duitse duiten +++ 350 jaar Stadsbibliotheek Maastricht | Landscapes, gardens & flowers g6| juni/ju al ts iv li 201 nder 2 surv r, Mei Btw-v modde er de pr laging is ov geen appe nuttig incie | H et ltje-ei he tje | meets idsgekte raadsel El Pa | Venl Greco Manife ul W elle ose | sta 9 +++ D bioscoop Zuiderluch r, the mod geschi ossie tige Zo fa r ZL: eden merve ther | Th Krim is is orbeck rh p? W e in elke Kr net een fil alen | W eg m ++ imp? + C-m met de ine G enk

6/ 7

zuid

erlu

cht

A bAttle for nArrAtive 30.08. - 28.10.2012 do t/m zo: 11.00 - 17.00 uur Kasteel Wijlreweg 1, Wijlre

1 www.

zuide

rluch

t.eu

juni/j

uli 20

2

12

www.hedgehouse.nl

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

Kom en geniet van cultuur in Maastricht, zoals op: AUGUSTUS

SEPTEMBER

EXPOSITIES EN MEER

1 Ridderronde 3, 7, 10, 14 L’Europe & L’Orgue Orgelfestival 5 Tout Maastricht in het Stadspark met Dominique Paats Trio 5-8 Vertelfestival 5-19 Maastricht aan Tafel 10-12 Internationale Vrijthof Jeu de Boules Toernooi 12 Tout Maastricht in het Stadspark met London Brass Ensemble (i.s.m. Orlando Festival) 19 Tout Maastricht in het Stadspark met Kurt Bertels/ Goedele Taveirne 21-24 INKOM Maastricht 23 La Génération Maastricht ontmoet elkaar tijdens de Inkom bij Culture Valley in het Stadspark 23-26 Preuvenemint 24-25 Mucho Mundo 26 Tout Maastricht in het Stadspark met The Hague String Variatons

1 2

Bezoek het Bonnefantenmuseum en Centre Céramique. Kids moeten zeker naar het Natuurhistorisch Museum. Het Sphinxpark is er tot 1 juli 2013. En Tout Maastricht is elke zondag in het Stadspark. Picknickmand mee en genieten maar!

3

Flikkendag Maastricht Het Parcours (opening culturele seizoen) 2 Tout Maastricht in het Stadspark met Batteria Volle Petaj en Drums & Pipes politie Maastricht 6-9 Musica Sacra Maastricht 7-9 Musica Sacra Maastricht, Tout Maastricht, het Conservatorium en Code 043 zien elkaar bij de muziektheatervoorstelling ROES! 8-9 Festival Bruis 9 Tout Maastricht in het Stadspark met Fanfare Borgharen en Maastrichtse Componisten 15-23 WK Wielrennen 16 Tout Maastricht in het

29

CHECK DE SITES Voor het totale programma kijk je op: www.cultuurzomermaastricht.nl Cultuurliefhebbers, laat jezelf zien op: www.toutmaastricht.nl Wil je ook dat Maastricht de titel voor Culturele Hoofdstad 2018 wint? Doe mee: www.euregio2018.eu

Stadspark met Mélodie Moureau en Gaëlle Hyernaux LSO: Vive la France

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

OVERAL TE VINDEN!

WWW.HKLIMBURG.NL/LITERATUUR

SCHRIJF, SCHRIJVER, SCHRIJFST INTERVIEWS, OPTREDENS, SCHRIJFWORKSHOPS, INFORMATIEMARKT EN MEER! 9 SEPTEMBER 2012, 11.30-17.00 UUR ECI CULTUURFABRIEK ROERMOND

Bonnefantenmuseum Maastricht

Musica Sacra Maastricht Riten & Rituelen

6 t/m 9

september 2012

s e c c u s s n e g We lengd9.2012 ver 09.0 t/m

Martin Visser

verzamelaar, ontwerper, vrije geest

www.musicasacramaastricht.nl

4

www.bonnefanten.nl

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

© Van Abbemuseum, Eindhoven / Photo: Claude Magelhaes, Brussel, België

30 jaar festival

Inhoud Cover: Foto van Spyros Roumeliotis en Polyxeni Papoutsi, Griekse gastarbeiders in Genk, in 1952. Zie pagina 25.

08

8 35

22 12

16

26

20

Affairs: 7 Oud en Nieuw | 8 Open het (krimp)dorp | 11 SPIONKOP: De speld die een naald is | Business: 12 De MINI, droomauto voor NedCar | Culture: 15 80-plussers op de 16 Boosten in ballingschap | 19 TooM: muzikanten zijn homo-minnende padvinders | 20 Het huwelijk volgens Strindberg | 22 Hoe we zijn - foto’s van Martin Parr | 24 Paradijs met kost en inwoon bij Manifesta | 26 Nieuw publiek voor Gothic | 29 BEELDSPRAAK: De regels van het spel in Z33 | Design: 30 Lang leve het naoorlogs modernisme | Edits: 32 Wat was in... juli | 35 C-More: Maïté Guérin | 36 Staking bij het Limburgs Dagblad! | 38 ZL-Cultuuragenda | 39 Siciliaanse herinneringen | 41 Dode bomen bühne |

5

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

19.08 26.08 27 tot 29.08 31.08 tot 02.09 13 tot 15.09 23.09

expo Lara Mennes Theater in het Zadel Cie Cecilia - Lacrima Radio Modern UNM - The house that built us Eastmen/Sidi Larbi Cherkaoui

Verder

Ali B I Das Pop I Rosas I Johan Heldenbergh Jef Neve I Cie Thor I Wim Helsen I Viktor Lazlo Bruno Vanden Broecke I Urbanus I Wouter Deprez I ...

BESTEL JE BROCHURE OP WWW.C-MINECULTUURCENTRUM.BE

6

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

editorial

08

Landschaftscharta Belgische Eifel

Oud en nieuw Kasteelpark Erenstein te Kerkrade

WIDO SMEETS hoofdredacteur [email protected]

7

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

humblé martens /

Enka terrein / Ede

architectuur & stedelijk ontwerp

had gebracht aan de kunstbiënnale Manifesta 9 in Genk. Op verzoek van Zuiderlucht was ze teruggegaan naar haar geboortestad om verslag te doen van de tentoonstelling in het hoofdgebouw van de voormalige mijn van Waterschei. An, eminent observator met een gouden pen maar geen verklaard liefhebber van hedendaagse kunst, kwam er enthousiast van terug, getuige de maximale songfestivalscore van twaalf punten voor ‘de Mexicaan’ Cuauhtémoc Medina, die de tentoonstelling samenstelde. Kort daarop ging ik zelf kijken bij Manifesta. Vergeleken met eerdere edities van Manifesta, dat elke twee jaar een andere Europese stad/regio aandoet, trof ik in Genk een zeldzaam gemengd publiek aan. Het heeft ongetwijfeld te maken met de primeur van deze negende editie: behalve hedendaagse beeldende kunst is er veel ruimte vrijgemaakt voor erfgoed en (regionale) historie. Ook voorgaande Manifesta’s werden ingericht in oude gebouwen en vergane stadsdelen, maar niet eerder werd zo nadrukkelijk de verbinding met de omgeving gelegd als nu. Dwalend door dat majestueus-versleten gebouw werd me pas duidelijk hoe goed dit nieuwe concept ook inhoudelijk uitpakt. Maar terwijl ik me in het van fascinerende vides voorziene complex van de begane grond (erfgoed) via de eerste verdieping (historie) naar de tweede (hedendaagse kunst) begaf, begon de euforie wat te verdampen. Bedacht ik op de begane grond welk poepie Medina de fundamentalisten van de autonome kunst hier liet ruiken, en meende ik op de eerste etage nog dat kunstvernieuwers als Duchamp en Broodthaers zelden in een betere omgeving werden gepresenteerd dan hier, op de bovenste verdieping was ik wel een beetje klaar met al die didactiek. “En nu graag wat eigenwijze drammers”, dacht ik bij de laatste trede – maar juist hier valt de oogst wat tegen. Te veel mijnverleden en steenkool, te weinig kunst die bijvoorbeeld – laat zien tot waar de geïndustrialiseerde samenleving ons in de 21e eeuw heeft gebracht. Desalniettemin is Manifesta 9 – in juni kwamen alvast 20.000 mensen kijken – een fascinerende ervaring. Over 21e eeuwse industrie gesproken: als de voortekenen niet bedriegen, rolt bij NedCar in Born vanaf 2014 de MINI Countryman van de band. Waarmee het tot het bot afgeslankte bedrijf toch nog een toekomst blijkt te hebben. Dat een succesvolle autofabrikant als BMW niet voor een goedkoop buitenland kiest maar voor lokale productie, is een hart onder de riem voor iedereen die vindt dat Europa moet vasthouden aan zijn industriële positie. In dit nummer een poging tot verklaring van het MINI-succes. Ook actueel, én opmerkelijk: de toekomst van het (krimp)dorp, waar volgens Gert-Jan Hospers onnodig over wordt gesomberd. Minder (inwoners, woningen, voorzieningen) hoeft niet per definitie slechter te zijn. Verder besteden we in deze ZL onder meer aandacht aan 80-plussers op de bühne, de vrijwillige ballingschap van kunstenaar Gèr Boosten, de genadeloze fotografie van Martin Parr, het succes onder jongeren van de Gothic movie (dat met het Batman-bloedbad in Aurora een luguber gezicht kreeg), een pleidooi voor het naoorlogse modernisme in de bouw en een staking bij het Limburgs Dagblad. Niet schrikken, dat was veertig jaar geleden. Nogal wat journalisten van nu zijn vooral begaan met de ontwikkelingen van hypotheken en pensioenen - niet in het minst die van henzelf.

www.humblemartens.nl T +31 (0)43 362 34444

“Twaalf punten voor de Mexicaan”, mailde An Olaerts me toen ze eind juni een bezoek

Open het (krimp)

Niet het voorzieningenniveau, zoals vaak wordt gezegd, maar het woonklimaat en de sociale cohesie bepalen de leefbaarheid van een dorp. In plaats van vast te houden aan hun kerktorenpolitiek moeten dorpen op regionale schaal gaan denken, en zowel fysiek als digitaal goed bereikbaar zijn. “Op het Franse platteland is het aantal bytes per seconde een heuse vestigingsfactor geworden.” door Gert-Jan Hospers

8

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

affairs

)dorp! Om de zoveel jaar somberen we in ons land over de toekomst van het dorp. Al in de studie Bedreigd Bestaan uit 1959 vreesden onderzoekers voor de teloorgang van dorpen in Noord-Groningen. Met name de kleinere kernen zouden door de trek naar de stad te maken krijgen met werkloosheid, ontvolking en teruglopende voorzieningen. Vijftien jaar later zette de socioloog J.P. Groot in Het kleine dorp: overlevingskansen van en perspectieven voor dorpen en buurtschappen in Nederland (1974) eveneens vraagtekens bij het voortbestaan van het rustieke dorpsleven. En wie kent niet Hoe God verdween uit Jorwerd (1996) van Geert Mak? In zijn bestseller beschreef Mak de stille revolutie in het Friese dorp Jorwerd tussen 1945 en 1995. Door schaalvergroting en forensisme veranderde het dorp sterk: de stad rukte op, winkels moesten sluiten en de eens zo hechte gemeenschap viel uit elkaar.

Ontmanteling van overdekt zwembad Wisheim in het Midden-Limburgse dorp Wessem. foto Franco Gori

9

Met alle media-aandacht van de laatste tijd voor bevolkingskrimp staat de problematiek van dorpen hoger dan ooit op de agenda. Nederland telt zo’n 2200 dorpen, maar hoe lang nog? Moeten we ons nu echt zorgen maken? Of heeft het dorp nog steeds toekomst? Nieuw is de dorpsproblematiek dus niet, maar ze krijgt door recente demografische, sociale en politieke ontwikkelingen wel een nieuwe dimensie. Om te beginnen met de demografie: steeds meer jonge dorpsbewoners gaan studeren en verhuizen naar de stad, de vrouwen voorop. “De stad stroomt vol met jonge vrouwen”, vatte een NRC-journalist het treffend samen. Dorpen verliezen niet alleen hun jongeren, maar ook de kinderen die ze gaan krijgen. Die ontgroening heeft gevolgen voor het lokale onderwijs en het verenigingsleven. Tussen 2012 en 2015 moeten negenhonderd dorpsscholen in ons land verdwijnen. Intussen vergrijst de dorpsbevolking in gestaag tempo, deels door de ontgroening, deels door de langere levensverwachting. Deze vergrijzing stelt dorpen voor nieuwe vragen. Hoe voorkomen we dat ouderen vereenzamen? Kunnen ze zich thuis nog wel redden? Is er voldoende zorg beschikbaar? Op termijn leiden ontgroening en vergrijzing tot minder

www.zuiderlucht.eu

inwoners. Die bevolkingsdaling zadelt een dorp op met leegstand, niet alleen van woningen, maar ook van winkels en andere voorzieningen. Ook sociale ontwikkelingen zetten de traditionele dorpsgemeenschap onder druk. Door een stijging van het autobezit is de actieradius van dorpelingen toegenomen. Vrijwel dagelijks pendelen ze naar de stad. Sinds de eeuwwisseling maakt het dorp ook nog eens deel uit van de virtuele wereld van mobiele telefonie, e-mail en internet. Sommige communities die daardoor ontstaan zijn geografisch bepaald – denk aan het digitale dorpsplein dat bijna elke kern inmiddels wel heeft. Maar veelal gaat het niet meer om fysieke nabijheid, maar om de kenmerken van de internetgebruiker, zoals een gedeelde hobby of muziekvoorkeur. Geografie maakt zo plaats voor biografie. Vanachter je laptop in het dorp ben je verbonden met de global village. Aan de ene kant heeft die blikverruiming geleid tot een mentale verstedelijking: dorpelingen gaan steeds meer op stedelingen lijken. Die emancipatie betekent echter ook dat het voor dorpsbewoners minder vanzelfsprekend is om een bijdrage te leveren aan de lokale gemeenschap. Ook voor hen geldt vaak: druk, druk, druk. Ten slotte hebben dorpen te maken met een terugtrekkende overheid. ‘Vadertje staat’ staat ter discussie. Al dan niet ingegeven door bezuinigingsopgaven wordt het credo meer en meer: ‘Vraag niet wat de gemeenschap voor u kunt doen, maar wat u voor de gemeenschap kunt doen’. Niet alleen het rijk, maar ook gemeenten leggen de bal steeds meer bij de dorpsbewoners. Ze moeten zich uitspreken over de toekomst van hun dorp en de plannen vertalen in een DOP (dorpsontwikkelingsplan), dorpsvisie of dorpsdocument. Uiteindelijk beslist de gemeente over uitvoering. Dat leidt nogal eens tot teleurstellingen; de overheid spreekt nu eenmaal een andere taal dan de burger. “Initiatieven moeten van ons komen, maar zeggenschap hebben we niet”, aldus een gefrustreerde dorpsraadvoorzitter. Geen krimpdorp is hetzelfde. Het MiddenLimburgse Baexem is niet te vergelijken met het Noord-Hollandse dorp Warder of het Gelderse kerkdorp Azewijn. Het aantal inwoners is niet eens zo relevant, het gaat veel meer om het karakter van het dorp. Soms hebben bewoners een sterke lokale binding, omdat ze er zijn geboren. Andere kernen

>>

augustus 2012

‘Investeren in glasvezel heeft meer zin dan starterswoningen bouwen en het zwembad openhouden.’ fungeren juist als satelliet van een stad in de buurt – het zijn slaap- of woondorpen waar in de loop der jaren veel mensen van buiten zijn komen wonen. Ondanks die verschillen bevatten de dorpsvisies opvallend vaak dezelfde wensenlijstjes: de bouw van nieuwe starterswoningen, meer aandacht voor sport- en verenigingsaccommodaties en het behoud van de school en het gemeenschapshuis. Als je dorpelingen vraagt hoe ze de toekomst van hun dorp zien, dan denken ze doorgaans in termen van stenen. Lokale bestuurders vinden dat best: ze investeren graag in iets tastbaars, bij voorkeur in een nieuw gebouw. Kan de bouw van nieuwe starterswoningen krimp in een dorp tegengaan? Dat is maar zeer de vraag, omdat dorpen binnen een regio elkaars concurrenten zijn. Woningmarkten zijn vooral regionaal bepaald: slechts zeven procent van de verhuizers in ons land verhuist van de ene regio naar de andere. Als een dorp zijn nieuwe woningen al vol krijgt, dan gaat dat ten koste van een dorp in de buurt – er is sprake van kannibalisme. Daarom is het ook goed dat provincies onrealistische nieuwbouwplannen nogal eens blokkeren. Zo heeft de Provincie Gelderland in 2011 het aantal geplande woningen in de Achterhoek van 14.000 tot 6.000 teruggebracht. Er is sprake van kerktorenpolitiek: als het erop aankomt, kijken lokale bestuurders toch vooral naar de eigen kerktoren. Ook dorpsraden denken nog te weinig op regionale schaal. Ze voeren de discussie vaak alsof er een hek om het dorp staat. Het cliché van een autonoom dorp is hardnekkig. Samenwerken met het buurdorp, dat is toch wel het laatste waarop je zit te wachten! In de jaren zestig duidde de socioloog Van Doorn deze bekrompen houding aan als ‘dorpisme’: de neiging van sommige dorpelingen om te blijven denken in dorpsdimensies terwijl de wereld rondom verandert. Onder druk van dorpsraden en uit angst voor stemmenverlies gaan nog te veel wethouders daarin mee. Het resultaat: symptoombestrijding in plaats van een krimpbestendig beleid.

Vijftig jaar na

Bedreigd Bestaan is de situatie van de dorpen op het NoordGroningse platteland opnieuw onderzocht. De onderzoekers vroegen 1600 mensen uit het krimpgebied hoe tevreden ze zijn met hun

leefomgeving. De uitkomst? De kleine kernen in Noord-Groningen zijn springlevend. 93 procent van de inwoners zegt zeer tevreden te zijn met het wonen in Noord-Groningen. Dat de regio zo leefbaar is, komt vooral door de sociale cohesie in de dorpen: buurtcontacten, een hechte gemeenschap en deelname aan activiteiten in de omgeving. Voorzieningen zoals winkels, scholen en sportfaciliteiten blijken geen voorwaarde te zijn voor leefbaarheid. Wel vindt men het belangrijk dat ze met de auto makkelijk te bereiken zijn. Bij voorzieningen gaat het niet om beschikbaarheid, maar om bereikbaarheid. De Groninger resultaten staan niet op zichzelf. Neem het dorp Ossenisse in Zeeuws-Vlaanderen, onderdeel van de gemeente Hulst. Het dorp telt niet meer dan 400 inwoners, onder wie zo’n vijftig kinderen en jongeren onder de vijftien jaar. De dorpelingen hebben ruime huizen en wonen er met plezier. Winkels zijn er niet, net zo min als een school. Vier kilometer van Ossenisse ligt Kloosterzande met een supermarkt, bank, basisschool en dergelijke. De ouders regelen onderling het vervoer en organiseren allerlei activiteiten voor kinderen in het dorp, zoals speeldagen, carnaval en een zomerkamp. Wel hechten de dorpelingen sterk aan het dorpshuis als ontmoetingsplek. Ze hebben het pand dan ook eigenhandig geïsoleerd en dragen bij aan het onderhoud ervan. De Amsterdamse geograaf Thissen stelt zelfs dat dorpsvoorzieningen het resultaat zijn van leefbaarheid. Bewoners zoeken elkaar op, zetten zich in voor het dorp en realiseren zo voorzieningen, of het nu gaat om een winkel, dorpshuis of klussendienst. Ze ontwikkelen zelf een alternatief systeem van thuiszorg of runnen met vrijwilligers zelf een supermarkt. Vroeger was dat anders. Toen waren de meeste dorpen een microkosmos, een wereld op zichzelf. Met de schaalvergroting en toename van de mobiliteit zijn veel van die autonome dorpen veranderd in woondorpen.

Inwoners van krimpdorpen moeten de dagelijkse voorzieningen in de omliggende regio gemakkelijk en veilig kunnen bereiken. Zonder rijbewijs begin je niet veel in een woondorp. Maar niet alleen de fysieke bereikbaarheid is van belang. Wil een krimpdorp kunnen profiteren van de global village, dan is goede digitale bereikbaarheid ook cruciaal. Op het Franse platteland dreigt al een tweedeling tussen regio’s met snel en traag internet. Onder telewerkers is de Gers, op een half uurtje rijden van Toulouse, bijvoorbeeld meer in trek dan andere streken. Dat komt omdat de Gers glasvezel heeft. In Frankrijk is het aantal bytes per seconde een heuse vestigingsplaatsfactor geworden. Ook in ons land is het internet in afgelegen dorpen nog traag. Dat is een punt van zorg voor creatieve bedrijfjes die veel internetcapaciteit nodig hebben, zoals architecten, designers en adviesbureaus. Ook voor innovaties die inspelen op de vergrijzing zijn snelle verbindingen nodig. De Groningse geograaf Strijker pleit daarom terecht voor de aanleg van glasvezel op het hele Nederlandse platteland. Alleen met snel internet zijn dorpen goed voorbereid op het ‘nieuwe werken’ (tijd- en plaatsonafhankelijk werken), domotica (huisautomatisering) en alles wat de techniek nog voor ons in petto heeft. Dorpen hebben toekomst, ook als ze krimpen. Het traditionele dorp waarin mensen wonen, werken en recreëren is sowieso verleden tijd. Dorpen zijn opgenomen in grotere structuren: de dorpsbewoner anno nu stapt in z’n auto of start z’n laptop op en heeft contact met de rest van de wereld. Dorpsraden en bestuurders kunnen maar beter meebewegen met deze realiteit in plaats van vast te houden aan het cliché van het autonome dorp. Investeren in veilige wegen en glasvezelkabels heeft dan ook meer zin dan nieuwe starterswoningen bouwen en koste wat kost het zwembad openhouden. Juist dorpen die goed verbonden zijn met de wereld rondom zouden wel eens goede toekomstperspectieven kunnen hebben. Misschien trekken dergelijke ‘werelddorpen’ zelfs wel nieuwkomers. Ook Noord-Groningen bleek tussen 1970 en 1980 in trek te zijn bij retourmigranten en rustzoekers. De sombere prognoses van het rapport Bedreigd Bestaan zijn nooit uitgekomen. Gert-Jan Hospers is hoogleraar economische geografie en regiomarketing aan de universiteiten van Twente en Nijmegen.

10

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

groetjes van de spionkop

De speld die een naald is I

n Leuven, provinciaal stadje met de oudste papenuniversiteit ter wereld (1425), staat een bibliotheek. Voor die bibliotheek ligt een plein. En op dat plein staat een totempaal van Jan Fabre, vroeger boef uit de Seefhoek, nu kunstenaar van de wereld. Deze dagen schopt hij keet met zijn Piëta: Fabre op schoot bij moeder Maria met een doodskop. Te koop voor 900.000 euro én verkocht. Meteen al bij de première, op de Biënnale van Venetië. Goed voor Fabre en goed voor de controverse. Prijzig én godslasterlijk, wat moet kunst nog meer. Michelangelo was destijds evenmin een arme drommel. En Fabre heeft ook zaakjes gedaan met de paap, althans in Leuven. Toen de universiteit 500 jaar bestond, belden ze Fabre voor een klus. Sindsdien staat er voor de bibliotheek van Leuven een totempaal. Het is een speld van 23 meter hoog die een kever tegen de wolken prikt. Op mooie dagen twinkelt het groenmetallieke schild van het kruipdier in de zon. Het is een staaltje van overmoed, gelijk Prometheus zijn vleugels vast riemde en Fabre de ingenieurs van de universiteit tot waanzin dreef. Want ja, de stabiliteit en de afmetingen. Bovendien zit onder de totem een parkeergarage en is het Ladeuzeplein een eersteklas tochtgat. Maar uiteindelijk heeft Fabre zijn zin gekregen. Iedereen content, Fabre, de geleerden van de bestelling en ik. Want al honderd keer heb ik plezier beleefd aan die speld. Malle mensen dat we ook zijn, met ons klassement der algehele dingen. Honderd gedachten heb ik al gekregen van die speld. Want de kever van Fabre is dood, terwijl hij bij de farao’s onze strontplaneet van stront nog vooruit mocht rollen. Nee, er is iets loos met die speld. De paapse universiteit mag denken wat ze wil, de totem van Fabre deugt niet helemaal. Is het bijvoorbeeld wel zo slim om de wetenschap te vertrouwen? Als je ziet hoe de wolken onder de speld voorbijdrijven. Als je ziet hoe er soms geen wolken zijn en de speld prikt in niks. Behalve in de kever, die mest eet en dood is. Misschien is dat wel de enige zekerheid. Soms maakt die hele totem mij treurig, maar meestal niet. Soms vind ik dat de totem een processie verdient, met een fanfare voorop en sterke heerschappen (géén wetenschappers!) die de speld horizontaal door de straten dragen. Na de optocht zouden we allemaal kunnen dansen en knielen. En als Jan Fabre zelf een offer bij zijn totem zou achterlaten, wat zou dat offer dan zijn? Een theelichtje? Een doos pralines? Een vingerhoed waar je op kunt zitten? Het verschil tussen een klassieke gedachte en een gepikt idee is niet altijd duidelijk. De totem laat het allemaal zien. Want voor hetzelfde geld is de speld fallisch! Gelijk een obelisk! Hoe origineel is zoiets! En hoe warm is het welkom van de speld voor de Marsman. Nee, wij zijn bij beschaving geen vreedzame soort. En intussen wijst iedereen naar boven in Leuven. Moeders leggen hun koters uit wat dat beestje in de lucht is. Studenten staan in een kring rond de totem te frisbeeën. De speld is een symbool met duizend koppen en geen enkele kop. De speld van Fabre is namelijk geen speld. De speld is een naald, met een oog, voor een vrouw met een draad! Huishoudelijk is zoiets! Niet wetenschappelijk. Entomologen prepareren geen beestjes met naalden. Of toch de ernstige entomologen niet. Het is net alsof Jan Fabre raprap een speld heeft genomen, die per ongeluk een borduurnaald was, ideaal om 500 jaar paapse universiteit te vieren. Wie moet een mens op de duur nog vertrouwen, paus, professor of Jan Fabre? Anders moet u zelf eens gaan kijken, in Leuven aan de bibliotheek.

De speld van Jan Fabre in Leuven.

Prijzig én godslasterlijk, wat moet kunst nog meer?

AN OLAERTS

11

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

De MINI, droomauto

In de film

De nieuwe situatie. foto’s Humblé Martens Architectuur & Stedelijk ontwerp

Net toen sluiting van de fabriek onafwendbaar leek, kreeg NedCar een nieuwe toekomst in de schoot geworpen. Vanaf 2014 gaat in Born de vijfdeurs MINI Countryman in productie, anderhalf jaar na lancering het meest succesvolle model uit de reeks. Zijn het de koplampen als hondenogen en de hoge aaibaarheidsfactor die het succes bepalen, of is er meer aan de hand? door Wido Smeets

12

www.zuiderlucht.eu

The Italian Job uit 1969 is, behalve voor een Lamborghini Miura, twee Jaguars E en een Aston Martin DB4, een hoofdrol weggelegd voor de Mini Cooper. Beter gezegd: drie Mini Coopers, waarmee bankrovers op spectaculaire wijze weten te ontsnappen aan hun achtervolgers. In Turijn scheuren de autootjes onder de bogen van de winkelpromenade van de Via Roma, over het schuin aflopende dak van het Palazzo à Vela, via de bovenop de Fiat Lingottofabriek gelegen testbaan om vervolgens van de trappen van de Gran Madre de Dio kerk af te stuiteren terwijl daar een bruiloft plaatsvindt. De film, met oer-Britten als Michael Caine en Noël Coward, leverde veel publiciteit op voor de oer-Britse Mini Cooper. Toch stelde fabrikant British Motor Corporation voor de opnames maar een handvol auto’s beschikbaar. Voor de rest moest de producent de showroomprijs neertellen. Bij de remake van The Italian Job in 2003, waarin de Mini’s nu door rioolbuizen en metrogangen scheuren, zal dat beslist anders zijn geweest. Van de Mini is dan een robuuste opvolger op de markt (auto’s van een bepaald type worden met de jaren altijd groter, nooit kleiner) die met hoofdletters wordt gespeld: de Mini heet voortaan MINI. De Britse auto-industrie ligt op haar gat en de rechten van het hippe wagentje zijn inmiddels verkocht aan BMW. Onder de vleugels van de Bayerische Motoren Werke, vorig jaar goed

augustus 2012

business

voor NedCar Achter het stuur veel leden van de familie Doorsnee. De MINI laat hen dromen dat ze hip, stoer, eigenwijs, jong en mooi zijn.

voor een winst van ruim vier miljard euro, schrijft de MINI geschiedenis met groeipercentages waar de concurrentie niet eens meer van dróómt. Wie in het verkeer even goed oplet, krijgt de indruk dat van deze MINI evenveel types in omloop als er rijders zijn. Het is het gevolg van een uitgekiende marketingstrategie: de auto wordt custom made, op maat, geleverd. Via een stappenplan stelt de koper al zappend zijn eigen auto samen, die acht weken na bestelling wordt afgeleverd. Tot in detail bepaalt hij hoe het ding er van binnen en van buiten komt uit te zien. Niet alleen kleur en model, maar ook materiaal en kleurstelling van interieur, cockpit, velgen, spiegels, grill, bumpers, richtingaanwijzers, glas, dakreling, stuur, pook, snelheidsmeter. Een mission impossible voor iemand met keuzestress want er moet ook nog beslist worden over stoelen, schuifdak, muziektechnologie, navigator, een social media display en uiteraard blue tooth en USB-verbinding. Bij de aanschaf van een Daewoo of een Dacia gaat het er vast heel anders aan toe. Van de in 2001 op de Frankfurter Auto Show gepresenteerde nieuwe MINI waren zes jaar later al meer dan een miljoen exemplaren verkocht. Het model geldt als smaakmaker van wat in jargon het ‘compact premium segment’ heet: daar waar de prijs minder

13

compact is dan het model. Geen probleem voor de consument, wellicht omdat het model in zijn ontelbare varianten allesbehalve eenkennig is: sportief, hip, handig in stad én ommelanden, voor man én vrouw. Een succesvolle cross over heet dat, een auto die van de omringende segmenten het beste samenbrengt in één model. Zoals dat gaat met succesformules is het concept doorontwikkeld met onder andere de Coupé, de Roadster, de Clubman, de Countryman en, binnenkort in hetzelfde theater, de Scooter: een elektronische aangedreven tweewieler, nieuw hoofdstuk in de Britse scootertraditie. Deze waaier van modellen is nodig, want het gaat allemaal veel sneller dan verwacht. In 2010 voorspelde MINI-opperbaas Wolfgang Armbrecht binnen drie tot vijf jaar een jaarproductie van 300.000 auto’s. Dat aantal wordt nu al bereikt, in het eerste halfjaar van 2012 liepen 151.875 MINI’s van de band. Terwijl de vijfdeurs Countryman pas sinds eind 2010 op de markt is, neemt het model met 49.588 auto’s nu al een derde van die halfjaaromzet voor zijn rekening. Het is deze Countryman die, naar verluidt, in 2014 in productie gaat bij NedCar in Born, de fabriek die ooit, onder de vlag van DAF, begon als vlaggenschip van de Zuid-Limburgse herindustrialisatie. DAF stond voor Van Doorne’s Automobiel Fabrieken, in de jaren zestig onze nationale autotrots die furore maakte met de DAF 33. Een koektrommel-plus was het, bekend vanwege de automatische transmissie, in de reclame aangeduid als ‘het pientere pookje’. Terwijl in 1969 de Mini Coopers (de favoriete auto van Brigitte Bardot, Peter Sellers, Graham Hill en zelfs Enzo Ferrari) fel accelererend over de daken van Turijn scheurden, schoven hier gepermanente dames met vlinderbril

www.zuiderlucht.eu

versnellingloos over de net aangelegde E9. Behalve een cross over is de MINI vooral een retromodel. Eigenlijk baant alleen Citroën, met de nieuwe DS-serie, zich een weg buiten de retrotrend door nieuwe technologie ook in nieuwe vormen te verpakken. Andere autofabrikanten kijken vooral naar elkaar, en naar vroeger. Dat recyclen van oude modellen is trouwens allesbehalve een processie van succes. De remakes van de VW Kever en de Chrysler Cruiser zijn kleurloze opvolgers van ooit klinkende auto-innovaties en verkopen voor geen meter. De vernieuwde Fiat 500 daarentegen, inspelend op het immer verkopende Italië-gevoel, is wél een hit. Maar het zijn niet de melancholieke koplampenals-hondenogen en de hoge aaibaarheidsfactor, die ook de Countryman kenmerkt, die de MINI tot zo’n succes maken. Het is de paradoxale marketing van een cross over model die de auto, ondanks het imago van hip, stoer en eigenwijs, ook de eigenschappen van een allemansvriend geeft. Dat in de MINI gemiddeld mooiere mensen rijden dan in ander auto’s, zoals een krant onlangs meldde, kan ik op basis van een eigenhandig, niet-representatief onderzoek weerleggen. Behalve die ene blonde mejuffrouw met Ray Ban Aviator op de A2, in haar True Blue Countryman met wit dak, ontwaarde ik vooral heel veel leden van de familie Doorsnee achter het stuur. De MINI laat hen dromen dat ze hip, stoer, eigenwijs, jong en mooi zijn. Na de doodsaaie Mitsubishi’s heeft NedCar met de MINI een droomauto aan de haak geslagen.

augustus 2012

14

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

culture

80-plussers op de bühne Regisseur Els Boonen verzamelde tachtigplussers die op het toneel en in een film verhalen vertellen uit hun leven. “Ik zou nooit een jongen kussen, dat wist ik toen al.” door Emile Hollman

Vroeger, zegt Jean

Joosten (81), ging ik op mijn handen staan in de kroeg als iemand vroeg of ik nog een pilsje lustte. Lukte dat, dan kon ik er gerust nog een nemen. Even later valt Joosten tijdens de repetitie voor Dichter bij elkaar onverwacht op zijn handen, zijn benen komen kaarsrecht overeind. Moeiteloos rondt hij de handstand af met een koprol. Hij kijkt triomfantelijk naar regisseur Els Boonen. Die is not amused en legt de repetitie in de Haelense Elisabethkliniek resoluut stil. “Dit wil ik niet Jean.” Joosten protesteert, het was een makkie, toch? “Jean, we komen niet meer als je dit nog één keer doet.” “Ja maar ik ben vroeger keeper geweest. En ik moest toch spectaculair opkomen?” Boonen geeft geen krimp. “Ik heb nog nooit nee gezegd maar nu moet je mijn nee respecteren. Vergis je niet in wat de spanning van het moment straks tijdens de voorstelling kan doen. Als het niet goed gaat, help je de hele voorstelling naar de klitsen.” Twee jaar geleden besloot Els Boonen (Roggel, 1958) iets te gaan doen met 80-plussers. “Het viel me op dat we te weinig horen van deze groep. Je ziet ze ook zo weinig. Waarom doen we zo weinig met al die ervaring en wijsheid?” Boonen maakte eerder theaterstukken over de positie van boeren in een sterk veranderde maatschappij en seksueel misbruik binnen het gezin. Nu zocht ze contact met de zes ouderencentra in de gemeente Leudal en organiseerde bijeenkomsten waarin ze bewoners aanspoorde verhalen over hun eigen leven te vertellen. Een jaar lang luisterde ze elke drie weken naar verhalen over kinderen, oorlog, dood, geloof, politiek en hiernamaals. Uiteindelijk bleven 24 ouderen over die hun verhalen wilden verbeelden of verklanken. De regisseur uit Heythuysen interviewde ook een aantal ouderen langdurig en maakte er een film van. Leerlingen van de basisschool bezochten op haar initiatief hun opa’s en oma’s en ontfutselden

15

De acteurs en actrices in de repetitieruimte van de Elisabethkliniek in de weer met koffers. foto John Peters

hen verhalen over voorwerpen die ze vroeger veel gebruikten maar nu niet meer. De verhalen werden weer verbeeld in kijkkastjes waarmee een dramadocente op haar beurt mee aan de slag ging. Scholieren van de middelbare school maakten filmpjes over de toekomst. “Er is geen medicijn tegen het tikken van de klok. Je krijg steeds minder toekomst en steeds meer verleden”, heet dat in het theaterstuk Dichter bij elkaar dat eruit voortkwam. In de repetitieruimte in de Elisabethkliniek zijn de toneelspelers in de weer met koffers, metaforen voor het reizen. Ze reizen naar Canada, naar het klooster, naar de oorlog, naar een opvanghuis, naar het einde. Allemaal zullen ze hun verhaal vertellen. De hoogbejaarde spelers vormen een bus van stoelen. Nies van Lier staat op uit zijn rolstoel. Hij heeft het script stiekem even uit handen gegeven opdat we kennis kunnen nemen van een prachtige anekdote die hij zal vertellen. Het is augustus 1945 wanneer hij langs de Noordervaart fietst. Hij heeft afscheid genomen van kennissen in Ospel, over enkele dagen zal hij intreden bij de paters Jezuïeten. Een meisje met gele klompen, hoofddoek, melkbussen aan haar bagagedrager fietst hem tegemoet. In het voorbijgaan kijkt hij haar aan, alle kracht vloeit uit zijn benen. Hij noemt deze herinnering een bronzen monument. Hier had zijn leven een andere wending kunnen nemen, maar zowel Van Lier als het meisje fietste door. Hij trad in, emigreerde naar Amerika en keerde terug om

pastoor te worden in zijn geboortedorp Heibloem. Volgens het script komen de vrouwen na deze anekdote om hem heen staan en zeggen: “Dat meisje zijn wij, de helft van alle mensen.”

Dan vertelt Van Lier

een recenter verhaal. Hij is in een tehuis. Een zuster van 96 bezoekt hem met enige regelmaat. Hij beschrijft het gevoel als ze is vertrokken, beschrijft de vreugde die ze steeds achterlaat. “Ik voel me gevonden, geraakt, zo ver weg en zo dichtbij”, zegt Van Lier. Dan wordt hij overmand door emoties. Els Boonen slaat een arm om hem heen. Als we het hebben over ‘dingen van vroeger die er niet meer zijn’ dan is de biecht een mooi voorbeeld. Zuster Presentata (86) vertelt erover. “Er zijn mensen die denken dat de biecht alleen over fouten gaat. Voor mij heeft de biecht ook te maken met de ontwikkeling als mens. Een groei van het innerlijk, van mijn hele wezen. Maar ook het vergeten, het eten, het zwijgen en het accepteren van het anders zijn dan een ander.” Even later gaat ze met Maria van Meegen (87) in dialoog. Zuster Presentata: “Ik wist al vroeg dat ik naar de missie zou gaan. Ik zou nooit een jongen kussen, dat wist ik toen al.” Maria: “En heeft u nooit gedacht: Ik heb dat gemist?” Presentata: “Laat ik het zo zeggen, het was niet altijd even gemakkelijk.” Dichter bij elkaar. Op 1 en 2 september op verschillende locaties in Leudal. www.kunstencultuurleudal.nl

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

Boosten in Zestien jaar geleden vertrok schilder Gèr Boosten met stille trom naar Frankrijk. Al die jaren werkte hij geduldig en verscholen verder aan zijn oeuvre, aardig op weg een mythe te worden. “Ik ben vóór mythes. De verwarring kan niet groot genoeg zijn.” door Emile Hollman

‘Op de ezel staat een krachtig doek dat twee jongens met petjes toont, handen in de zakken. Ze kijken schijnbaar achteloos naar een opstootje in verf, of is het meer: een explosie? Getransformeerde Mefisto?’ foto’s Perry Schrijvers

16

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

culture

ballingschap Als een dief

in de nacht kwam schilder Gèr Boosten in 2009 voor het laatst in Maastricht. Om een deel van de as van zijn moeder te verstrooien op de Sint Pietersberg, een van de weinige plekken waar hij en zijn moeder zich ooit veilig waanden. Gèr speelde er als kind met stenen, zijn moeder las er de krant. Waarom ’s nachts? “Ik ben een bokkenrijder”, grijnst Boosten. Ook zijn vader, eveneens kunstschilder, zocht de stilte op. Om te kunnen schilderen. Veilige plekken waren schaars in Maastricht voor de Boostens. De kleine Gèr was nauwelijks geboren of het eerste briefje werd onder de deur door geschoven: “We vermoorden je zoon.” Boosten senior zat als communist in de gemeenteraad. “Mijn vader was in het begin van de Tweede Wereldoorlog commandant van een verzetsgroep en gaf illegaal een blad uit. Het werd door activisten verspreid in garderobes, in de jaszakken van de mensen. Ze werden opgepakt. Een aantal van hen werd op transport gezet, mijn vader ontsnapte. Hij dook onder in Zutphen. Daar begon hij met behulp van een drukpers met sabotage en psychologische terreur tegen de Duitsers. Aan het eind van de oorlog werd hij door de Canadezen afgezet op de Markt in Maastricht. Maar na 1945 begon de oorlog voor ons pas echt.” Boosten vertelt over zijn jeugd terwijl we dineren in zijn eetkamer, even buiten een op het eerste oog ingeslapen Frans dorp aan de Loire. De droogte en het licht in het zuiden beu, kocht hij in dit desolate landbouwgebied in 2005 een flinke loods die hij met vrouw en zoon verbouwde tot atelier en woonruimte. Buurman rechts verwerkt olie en chemicaliën, even verderop doemt een gigantische betonkleurige graansilo als een massief kasteel op uit de akkers. Aan de overkant van de straat: hectaren met irissen. Zijn geboortestad Maastricht is niet ver weg, niet in zijn verhalen, niet in verf. Aan de muur hangt een groot

17

Ger Boosten: “Na 1945 begon de oorlog voor ons pas echt.”

figuratief schilderij, een scene op de Sint Pietersberg, de geschilderde stad ligt in de diepte. Zestien jaar geleden vertrok Gèr Boosten (1947) met vrouw Marleen en drie kinderen naar Zuid-Frankrijk. Hij stuurde geen adreswijzigingen rond; slechts een enkeling vernam dat hij zich had gevestigd in de buurt van Orange in Zuid-Frankrijk. Vriendschappen verschraalden, contacten verwaterden. Het vertrek was opmerkelijk, prominent aanwezig als hij was in de zuidelijke kunstscène – gastdocent aan de Jan van Eyck Academie, illustrator van dichtbundels van onder andere Hans van de Waarsenburg en Wiel Kusters. Hij maakte tekeningen voor NRC Handelsblad. Zijn werk hangt op aanzienlijke plekken: de Prometheus op het brandscherm in de Maastrichtse Bonbonnière is van zijn hand, de plafondschildering van de Mosasaurus in het Natuur Historisch Museum eveneens. Zijn werk maakt deel uit van talloze bedrijfscollecties,

www.zuiderlucht.eu

verzamelaar Jo Eyck kocht werk van hem aan net als Museum Van Bommel Van Dam in Venlo. Het Bonnefantenmuseum in Maastricht heeft zeventig Boostens, diep verstopt in het depot. Waarom is hij indertijd vertrokken? Uit dwarsigheid? Uit boosheid? Uit teleurstelling? Gèr Boosten, begenadigd tekenaar, meester-etser, gepassioneerd schilder probeert er, beleefd maar met enige tegenzin, iets over te zeggen. “Er waren wel duizend aanleidingen. Zo plotseling ging het trouwens niet, het vertrek was voorbereid; mijn kinderen gingen al in Wallonië naar school om Frans te leren.” Je kunt de vraag in vele gedaanten stellen en elke vraag vangt een ander antwoord maar hij was in elk geval toe aan frisse lucht, ruimte, onthechting. Alle mogelijkheden om te functioneren als kunstenaar had hij onderzocht en geproefd, het hield niet over. Dus hij vertrok. Lange tijd bleef het stil, Boosten dreigde een mythe te worden. Hij hoort er van op. “Ik ben trouwens vóór mythes. De verwarring kan niet groot genoeg zijn. Misschien kun je een boek schrijven met de titel De man die uit Nederland viel. Op mijn vertrek heb ik weinig respons gekregen maar dat geeft niet. Onthechting is de grootste waarde in het leven, heb ik in mijn dagboek geschreven. Ik wenste alleen verfrissing. Ik heb niemand daarmee lastig gevallen.” Daarop aangesproken sloopt hij het beeld dat hij bij vertrek een kunstenaar was in goede doen. “Wij hebben altijd kunnen overleven dankzij mijn enorme energie. Hoewel die ook leidde tot een totale vermoeidheid. Steeds moest ik een enorm gevecht leveren om mijn onkosten te betalen. Desondanks

>>

augustus 2012

‘Onthechting is de grootste waarde in het leven.’

Het atelier van Boosten in een Frans dorp aan de Loire.

werd er in Maastricht gezegd: alweer Boosten? Ik heb zelf alles moeten organiseren. Bij ons was de telefoon stil als ik niet zelf telefoneerde. Nooit, geen kik. Ik zocht het vooral in het bedrijfsleven, in opdrachten. Die mensen hadden vertrouwen in mij omdat ik gedisciplineerd ben en zakelijk. Maar privé kwamen ze niet aan de deur om iets te kopen. Nooit. Marleen en ik zeggen vaak tegen elkaar: ‘Hoe zijn we zover gekomen? Het is een wonder!’” Hij doelt op de loods die ze zeven jaar geleden kochten op een uur rijden van Parijs. Het atelier heeft met zijn zeshonderd vierkante meter museale afmetingen, hij schildert er op groot formaat. Meer dan vroeger laat hij de abstractie toe, zonder de figuratie los te laten. Op de ezel staat een krachtig doek dat twee jongens met petjes toont, handen in de zakken. Ze kijken schijnbaar achteloos naar een opstootje in verf, of is het meer: een explosie? Getransformeerde Mefisto? Een intrigerend werk. Onder hetzelfde dak woont de familie, in sfeervolle vertrekken vol hout, boeken, schilderijen, tekeningen. “We leven hier sober”, zegt hij. Meer dan eens excuseert hij zich voor zijn onophoudelijke stroom woorden. “Ik zie nooit iemand hier.” Gèr Boosten werd geboren in het atelier van zijn vader aan de Markt in Maastricht. Met de geur van olieverf in de neus en het geroep van de marktlui in zijn oren. “Het eerste dat ik als kind hoorde was het geroep en het geschreeuw op de markt. Qua karakter

18

ben ik daardoor gelieerd aan het dramatische”, denkt hij. Als hij niet op de protestantse school verbleef, dan was hij te vinden in het theater van Pieke Dassen, als kleine assistent. Net als Boosten senior werkte Pieke een groot deel van het jaar aan de enorme carnavalswagens in de zogenaamde carnavalsfabriek langs de Wilhelminabrug. “Alle belangrijke schilders en beeldhouwers werkten van november tot februari samen aan de carnavalsoptocht. Dat was ook een deel van mijn leven als kind. Al die houtstructuren daarbinnen, al die enorme poppen. Er stond altijd een pot met hazenlijm te pruttelen, die een zware rottingsgeur verspreidde. Maandenlang waren ze, vaak in de bittere kou, in de weer met kippengaas en bamboe. Ik herinner me de bloedneuzen van mijn vader door de vrieskou.”

De markt en het carnaval brachten hem in de ban van het theater. Aan de andere kant moest hij spitsroeden lopen. “Kun je jij je een jongetje van zeven jaar voorstellen dat aangevallen wordt op de lagere school, dat tot bloedens toe wordt geslagen op de middelbare school? Overal wordt weggejaagd, nergens mag spelen, uit het zangkoor wordt gegooid?” Zelfs op de academie werd hij uitgescholden voor vuile communist. “We werden

www.zuiderlucht.eu

geschaduwd, getreiterd, er vlogen stenen door de ramen. In 1973 heb ik mijn vader op leeftijd nog gevonden onder een tapijt van glas. De baksteen lag achter in de kamer onder de kast. Toch ben ik positief gebleven, ik heb toch geen negatieve uitstraling? Ik heb dat verwerkt, ik heb er iets mee gedaan. Maar goed. Jij bent niet mijn biechtvader. Ik heb geen zin om er veel over te zeggen. Laten we het hebben over de kunstfilosofie.” Hij staat op en verzorgt een rondleiding langs de doeken in zijn atelier. Hij is een perfectionist die jaren werkt aan een doek. “Door alle klappen die ik heb gehad, heb ik geleerd me uit te drukken.” Het schilderij van de liggende vrouw in de modder waaraan hij werkte toen hij bericht kreeg dat zijn moeder op sterven lag. Het werk Nexus dat hij exposeerde in Seattle in 1994 en dat hij van een nieuw idioom voorziet. Hij legt tekeningen uit op de vloer van zijn atelier. Veel geëxposeerd heeft hij niet, de afgelopen jaren. In Haarlem, in Bergen, in Montélimar. “Exposeren is een dure aangelegenheid. Doe ik alleen maar als ik weet dat ik de kosten eruit haal. Soms ben je jaren met een conservator in de slag, komt er weer een nieuwe. Ik ben lang met directeur Alexander van Grevenstein van het Bonnefanten in gesprek geweest, maar helaas, hij kwam niet. Ik had twee galeries in de VS, ineens gingen ze failliet.” Het heeft hem wantrouwig gemaakt, maar zeker, hij zou zijn werk graag goed gepresenteerd bij elkaar willen zien. “Maar dan moet er iemand komen die wil komen kijken en mijn werk wil verdedigen. Tenslotte wil een kunstenaar met zijn werk naar buiten treden.”

augustus 2012

TI M E O U T O F M IND 3 3 Leon Verdonschot en Wido Smeets wisselen van gedachten over ontwikkelingen in de popmuziek. Deze maand over politiek in de popmuziek. “Die rudimentaire muziek, die prekerige teksten, het is een overdosis te veel van hetzelfde.”

homo-minnende padvinders

W

A

as het niet Phil Collins die tijdens een ctieheld Chuck Norris, bekend van onder meer de verkiezingscampagne ooit zei dat hij Engeland zou films Missing in Action, Mission in Action 2 en Mission in verlaten wanneer er een Labour-regering aan de macht Action 3) leverde onlangs een bijdrage aan de Amerikaanse zou komen? Op zo’n moment hoop je dat Labour negentig verkiezingsstrijd met een essay. De titel luidde: ‘Is Obama procent van de stemmen haalt. Creating a Pro-Gay Boy Scouts of America?’ Types als Norris en Stallone – ze leggen het overigens Ik las het rabiaat-rechtse stuk en vroeg me opeens af: af tegen major league asshole Mel Gibson - kom je in de bestaan er eigenlijk openlijk rechtse popmuzikanten? popmuziek inderdaad weinig tegen, hoewel in het deathActeurs wel: Clint Eastwood is een Republikein, Sylvester metal-en-erger segment toch ook jongens rondlopen met Stallone, en Arnold Schwarzenegger, hij is ongetwijfeld de een weinig doordacht gedachtegoed. bekendste. Intussen houd ik mijn hart vast door wie Barack Maar wanneer muzikanten het nieuws halen omdat een Obama dit najaar weer wordt bezongen op zijn pad naar nummer van ze opduikt in een Republikeinse campagne, is herverkiezing. Toch niet weer door Bruce Springsteen met dat doorgaans omdat ze daar juist boos om zijn geworden zijn versie van Woody Guthrie’s This Land Is Your Land, en een onmiddellijke stopzetting eisen. mag ik hopen? Buiten het conservatieve deel van de countrymuziek, Over Woody Guthrie (1912-1967) gesproken, die was de rappende versie daarvan (Kid Rock) en de nuttige trouwens wél onverdacht links, met idioot Ted Nugent ken ik eigenlijk maar één communistische sympathieën zelfs. openlijke Republikeinse zanger, en dat is Bij gelegenheid van zijn honderdste ironisch genoeg de zanger van de meest geboortedag, vorige maand, eert Neil invloedrijke punkband aller tijden: Joey Young hem op zijn jongste cd Americana Ramone. Toen hij in 2002 eindelijk een plek met een versie van This Land… waarin in de Rock ‘n Roll Hall of Fame kreeg, opende hij door het communisme geïnspireerde hij zijn speech tot verbijstering van links coupletten zong die Guthrie wel schreef, Amerika met de woorden: “God bless George maar nooit durfde opnemen. Hulde – Bush”. Als grote popmuzikanten in de VS hoewel Youngs interpretatie verder kraak al een voorkeur uitspreken, is dat voor een noch smaak heeft. Democraat; in 2000 viel een enkeling, zoals Ted Nugent ©RFMAG.com Meer sympathie heb ik voor Wilco, de Eddie Vedder van Pearl Jam, voor de Groene Amerikaanse rockband die Guthrie’s tekst The Jolly Banker kandidaat Ralph Nader. – hoe actueel - van muziek voorzag. Eind jaren negentig In Engeland heeft premier David Cameron welgeteld had Wilco al samen met Billy Bragg, man met gitaar die één prominente popster die hem steunt: Gary Barlow van zijn leven lang te keer gaat tegen onrecht, bureaucratie en Take That. Toen die onlangs in opspraak kwam wegens het rijken die alsmaar rijker worden, twee platen opgenomen gebruik van een fiscale sluitroute die effectief betekende met Guthrie-teksten. dat hij nauwelijks belasting betaalt, smaalde een LabourPopmuziek is, net als folk, voortgekomen uit een woordvoerder dat Barlow de naam van zijn band eer aan subcultuur en heeft daardoor linksere wortels dan, deed. Bij vrijwel alle andere Britse popmuzikanten die een bijvoorbeeld, de dixieland-hoempapa. Maar net zo min partijpolitieke voorkeur uitspreken, is dat Labour. Al zijn ze als in de literatuur of de beeldende kunst ben ik in muziek veel voorzichtiger geworden na Blair, die kon rekenen op dol op onversneden politieke boodschappen. Ondanks al een hartelijke ondersteuning van de muziekwereld – tot hij zijn humor en zelfspot gaat ook Billy Bragg snel vervelen. ging regeren en Irak binnenviel. Die rudimentaire muziek, die prekerige teksten, het is een Ook in Nederland kan ik eigenlijk geen openlijk overdosis te veel van hetzelfde. rechtse muzikant noemen. Gordon zong wel eens op een Dat vergeef ik hem graag nu ik laatst een liedje van hem partijbijeenkomst van de VVD, maar dat was volgens mij tegenkwam dat hij eerder dit jaar schreef over de Titanic gewoon een betaald optreden, dus dat telt niet. die – o toeval – verging in Woody Guthrie’s geboortejaar. Is het wellicht een onmogelijke combinatie, popmuziek Braggs Song of the Iceberg begint vanuit het perspectief en rechts? van de ijsberg, met als beginregel ‘Once I was a dewdrop / Chuck Norris zou het wel weten. Muzikanten zijn homoa million years ago’. minnende padvinders. WIDO SMEETS

LEON VERDONSCHOT

19

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

kapper men & w

met of zonder

omen

afspraak

T 4 6 MAASTR I C H B OS C H STRAAT I TTARD S 1 1 H ASPE L SESTRAAT IC HT WE G 2 MAASTR ST GER LA CH US 62 724 2 3 3 4 0 L TE ) k ( o p a f s p ra a n c o i ff e u r s . n l w w w. w i j n h o ve

Huwelijken uit een boek Heerlen, als dementievriendelijkste stad van Nederland

Merieke Manders was jarenlang een fervent lezer. Daarna nam ze zelf de pen ter hand om te schrijven over haar literaire helden. Over August Strindberg bijvoorbeeld, drie huwelijken, drie keer een fiasco. door Merieke Manders

Begin jaren tachtig

Uit het Onderzoeksprogramma, periode juni - september 2012. www.kunstencentrumsigne.nl

EldErs aan de Maas Idylle en frictie in het landschap

16 juni - 2 september 2012 Kunstroute Venlo e.o. www.eldersaandemaas.nl

TRANS FORM A R C H I T E C T E N

WWW.TRANS-FORM.NL

20

van de vorige eeuw kluistert een memorabel interview met de schrijvers Marguerite Yourcenar en Elias Canetti me aan de buis. Aanleiding voor deze tv-uitzending is, voor zover ik mij herinner, het winnen van de Nobelprijs voor literatuur door één van beiden. Geboeid luister ik hoe ze hun denkbeelden uiteen zetten en probeer ik de teneur van hun verhaal te volgen. Hun bespiegelingen bestrijken het gebied van de literatuur, de geschiedenis en de filosofie. Hun bloemrijke taal en hun oorspronkelijke gedachtegoed wakkeren mijn tomeloze leeslust nog meer aan. Canetti en Yourcenar staan niet op mijn lijstje van nog te lezen schrijvers, maar daar komt na die avond verandering in. Canetti heeft mijn grootste en dringendste aandacht omdat zijn autobiografische boeken zijn ondergebracht in de prachtige Privédomein reeks van De Arbeiderspers. Bij Canetti maak ik een begin met De behouden tong. Het voert me in rap tempo door de landen van een vergeten en verdwenen Europa. In de passage die de meeste indruk op me maakt, beschrijft hij hoe zijn moeder zich elke avond na gedane arbeid terugtrekt in de keuken met de boeken van August Strindberg. Op bladzijde 202 staat: “Maar in werkelijkheid leefde zij naar de avond toe, wanneer wij in bed lagen en zij eindelijk tot lezen kwam.” Ze zondert zich af met een stapel gele banden die de huwelijken van een Zweedse schrijver uit het einde van de negentiende eeuw beschrijven. Kennelijk confronteert het haar met haar eigen leven en huwelijk. Als een bezetene leest ze tot diep in de nacht. Elias, haar zoon, die de stapel voor haar netjes op tafel heeft gezet en nu boven in bed ligt, verbiedt ze in de boeken te neuzen.

www.zuiderlucht.eu

In haar ogen is hij nog veel te jong voor zulke ingrijpende levensvragen. Het roept een vertederend en vredig beeld bij me op hoe ze in alle eenzaamheid met een spaarzaam brandende lamp in het Zürich aan begin van de twintigste eeuw, voorovergebogen zit op haar stoel aan de keukentafel. Haar ellebogen leunend op de tafelrand en het boek opengevouwen voor haar. Zij en de schrijver sluiten iedere avond een pact waar niemand anders deel aan mag hebben. Haar zoon niet en haar dodelijk jaloerse man niet. Een veilig toevluchtsoord voor haar dromen. De plek waar de Zweedse schrijver haar tot tranen toe roert. Door Canetti schuift Marguerite Yourcenar een plaatsje lager op de ranglijst. Eerst wil ik weten wat de ziel van Canetti’s moeder zo beroerd heeft in het oeuvre van Strindberg. Diens eerste boek verschaft me duidelijkheid, Strindberg is geobsedeerd door de vrouw, door de gapende kloof tussen haar onverzettelijke kracht, luimen en haar onberekenbaarheid. Ze blijft voor hem een onpeilbaar schepsel dat hij moet liefhebben en bevechten. Zelf hoop ik in zijn verhalen de sleutel te vinden tot mijn eigen huwelijk dat maar niet uit de verf wil komen. Een niet weg te zetten dagelijkse teleurstelling. Het ligt niet aan mijn man, het ligt aan de illusie die ik mezelf heb voorgespiegeld. Het huwelijk als oplossing voor onoverbrugbare verschillen. Waar ik moed uit put, is dat Strindberg, net

augustus 2012

culture

‘Ze weet dat haar man zijn jaloezie niet kan onderdrukken wanneer ze zich afzondert met haar Zweedse minnaar.’ De moeder van Canetti spelt woord voor woord, ze weegt elke betekenis. Gedisciplineerd en gelukzalig baant ze zich een weg door het boek. Af en toe sluit ze haar ogen om de tekst op zich in te laten werken. Om beelden bij de zinnen op te roepen en haar gedachten te laten gaan over haar eigen drukke leven. Het volgende moment buigt ze zich weer over de letters en pluist verder in het dikke boek, op zoek naar het recept voor het vervolmaken van haar eigen huwelijk. Ze weet dat haar man zijn jaloezie niet kan onderdrukken wanneer ze zich afzondert met haar Zweedse, intellectuele minnaar. Twee liefdes op één kussen. Beide mannen vervullen haar met bovenmatige ontroering. Ze huivert wanneer ze diep in de nacht het boek dichtslaat en het licht dooft. Tijd om naar bed te gaan en de stapel op te bergen voor de volgende avond. De kostbare uren van afzondering en overpeinzing. Háár zuurverdiende moment van de dag. De dagen zijn voor haar man, de nachten voor Strindberg. De vrouw die ze is of de vrouw die ze misschien wel wil zijn. Mevrouw Canetti of de hoofdrolspeelster in een drama van August Strindberg. Welke rol past haar het beste? Dat zullen de verhalen van Strindberg haar spoedig vertellen.

Merieke Manders is een pseudoniem: haar echte naam is bij de redactie bekend. Dit is de laatste aflevering in een reeks van zeven.

August Strindberg

als ik, worstelt met het samenleven van twee onverzoenlijke seksen. In zijn ogen ben ik echter het andere, toornige, niet te beteugelen wezen dat hem voortdurend provoceert en hem in een diabolisch mijnenveld laat belanden. Hij vindt mij vreemd terwijl ik meen mezelf goed te begrijpen. Ik voel me onder één noemer gebracht met de voor mij wezensvreemde vrouw uit het einde van de negentiende eeuw. Hij brengt de basis van een

21

huwelijk terug tot een absurditeit. Zowel de man als de vrouw zit gevangen in hun eigen patronen en die werelden raken elkaar nooit. Ze zetten elkaar constant op scherp en ze raken verstrikt in discussies die nergens toe leiden, de vreemdheid alleen maar onderstrepen. Eigenlijk wil hij gewoon zeggen dat man en vrouw niet zonder elkaar maar ook niet mét elkaar kunnen. Ieder samenleven draait op een teleurstelling uit. Wat ze beiden nodig hebben is de liefde, de fysieke aantrekkingskracht. Wat hen vernietigt is datgene wat hen in elkaar aantrekt. De ruis van het onbegrip.

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

Hoe we zijn 22

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

culture

Hoe de ooit zo individualistisch ingestelde

middle class verzeild raakte in de wereld van de massa-cultuur. Zo kun je het oeuvre van de Britse fotograaf Martin Parr (1952) – in één zin – het best omschrijven. Parr, een van de meest invloedrijke fotografen van het moment, lijkt het te zoeken in excessen, maar wie goed kijkt, ziet dat hij als een antropoloog op zoek is naar hoe we leven, en hoe we ons presenteren aan de wereld om ons heen. In opdracht van het Gemeentemuseum in Helmond fotografeerde hij daar de carnaval van afgelopen jaar. Deze foto’s zijn nu daar nu, samen met eerder werk van Parr, te zien. Martin Parr - Assorted Cocktail. Van 24 april t/m 16 september in het Gemeentemuseum Helmond. www.gemeentemuseumhelmond.nl

23

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

Paradijs met kost

Van linksboven met de klok mee: Het hoofdgebouw van de voormalige mijn Waterschei, en werken van respectievelijk Carlos Amorales, Ante Timmermans, Claire Fontaine en Igor Grubic. foto’s kristof-vrancken.com/manifesta9

24

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

culture

en inwoon

Spyros Roumeliotis en Polyxeni Papoutsi

Een Europese Biënnale voor hedendaagse kunst? Met een kunstenmaker uit Mexico? Hoe hebben ze het zich in de kop gehaald, die hoogdravendheid, in een stad die zichzelf uit de grond heeft geschept. Genk is één van de armste gemeentes van Vlaanderen. De mensen op straat spugen op Manifesta. Maar die kunstenmaker uit Mexico, Cuauhtémoc Medina heet hij, slaat de nagel op de kop. door An Olaerts

Het begint met

een waarschuwing. Manifesta is geen conventionele biënnale. Manifesta is geen mega-tentoonstelling. Goddank! Manifesta is een fotootje van Spyros Roumeliotis en Polyxeni Papoutsi uit 1952. Het koppel scheurde het portret in twee stukken toen hij uit Griekenland vertrok om in de mijn te werken. Toen ze terug samen waren, naaiden ze de twee helften terug aan elkaar, met een lelijke kruissteek. Zo is het met Genk ook gegaan. Ze sneden in het vel, groeven naar de kool en naaiden de boel terug dicht. Sindsdien danst de stad op haar eigen littekens. Soms is het mooi. Dikwijls doet het pijn. Ik heb dat pas laat in de gaten gekregen. Nochtans heb ik ooit bij ene Polyxeni Roumeliotis in de klas gezeten. Zeg anders maar gewoon Poly, zei ze, maar zo’n naam vergeet je niet. Zou zij een kleindochter zijn van het koppel op de foto? Het moet haast. Ik heb leren lezen in een schooltje in Waterschei, aan de rand van de cité, niet ver van de mijn. Op de klasfoto stonden kindertjes met namen als Hassan, Nürtün, Roberto en Karen. Er was niks exotisch aan, daar waren wij te klein voor. Hoewel, soms moesten we een kring maken en soms had Fatma rare, rode handen, dat vond je dan vies. Maar voor de rest? Zoute pompoenpitten, dat vrat iedereen en als wij catechese hadden verdween de helft van de klas naar god-weetwaar. Het was geen punt. Nu wel. In het begin van Manifesta ligt een rode loper dwars. Het is de eerste steek van de Mexicaanse curator, een lappendeken van gebedsmatjes. Moet dat nu, je hoort het sommige mensen gewoon zeggen, dat zij niet zouden moeten proberen om een parochiecentrum op te richten in Marokko. Cuauhtémoc Medina trapt volgaarne op het cliché, meteen al bij het binnenkomen. Wat is kunst, is een moeilijke vraag. Wat is géén kunst, is een makkelijke vraag. Clichés zijn geen kunst. En toch zijn er op Manifesta 9 clichés te zien,

echte clichés, blauwdrukken van de mijn, de plannen en de dromen van André Dumont, de man met wie het in 1901 begon. Hij stootte op een zwarte ader in de grond. Het is op en top romantisch, zijn absolute geloof in de maakbaarheid van de wereld. André Dumont dacht aan alles en ordende de dingen. De voorgevel van de mijn van Waterschei is ontworpen in Chinese inkt. De tekeningen zijn alomvattend tot en met de schouw in het kantoor van mijnheer directeur en de stoel achter zijn bureau. Het doet me denken aan Fordlandia, de lap grond die Henry Ford kocht in Brazilië. Hij wilde er zélf rubber kweken voor de banden onder zijn Ford T. Het zou een paradijs worden, met kost en inwoon en rubberbomen. Het grote plan draaide compleet in de soep. Drie keer raden waar wij vroeger op schoolreis zijn geweest! In de fabrieken van Ford, in Genk! De ticketbalie van Manifesta 9 is gemaakt van Fordonderdelen, precies of die Medina het heeft geweten. Overigens zijn die wilde plannen niet typisch voor de koloniaal rond 1900. Op Manifesta 9 draait de houtskoolmachine van Carlos Amorales (1970) non-stop. De computergestuurde printer braakt grote vellen met geometrische schema’s in houtskool. Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren. Tot zover het paradijs.

De oprit voor ons huis in de Winterslagstraat hangt al jaren scheef. De stenen liggen half doorgezakt in de grond. Waarschijnlijk is het de schuld van de klinkerlegger, maar als kind geloofde ik altijd dat het de mijn was. Mannen met lampen en kanariepietjes onder de grond, dat sprak tot de verbeelding. Mijnwerkers waren sterke mannen. Ze hieven mijn oma met één vinger in de trein naar Lourdes. Ik zie ons nog staan op het perron in Hasselt.

De helft van het gezelschap zat in een rolstoel, ging naar de grot van Bernadetje om te bidden voor een beter leven. En de mijnwerkers-brancardiers hielpen iedereen aan boord. Veilig is het woord. Ik geloof niet dat ik ooit zoveel vertrouwen heb gehad in de toekomst als toen. Het enthousiasme is helaas al een tijdje zoek. Zou het kunnen dat een kindertijd modern is (met Lego kon je alles), dat de puberteit postmodern is (ik had een T-shirt van Greenpeace) en het volwassen leven een zachte vernieling (laatst kreeg ik een lappendeken cadeau van acht vriendinnen die me wilden troosten)? Manifesta 9 bespeelt de drie registers tegelijkertijd. Het maakt van kunst iets dat wankelt tussen troost en revolutie, iets dat pijn doet en grappig is. Ik moest in Waterschei namelijk lachen om de stempelmolen van Ante Timmermans, op de derde verdieping van het mijngebouw. Mijn vader had ook zo’n molentje, maar Timmermans had het molentje voorzien van een grote knop, zo’n grote, rode waar een mens op moét duwen. Maar er gebeurde niks! Het molentje draaide niet. De stempels bleven stil hangen. Het was een tragikomisch gezicht, met een zweem van bureaucratie en que sera, sera. Terwijl hier vroeger alles kon! Ik wou dat ik kon horen hoe de vooruitgang klonk in Waterschei. Het moet een hels lawaai geweest zijn, van kettingen, stalen wielen, reusachtige Engelse sleutels, pikeurs en ontploffingen. Tenslotte is steenkool een bos van 300 miljoen jaar oud. Daar moei je je niet zomaar eventjes mee. De energie die je daarvan krijgt, is bovenmenselijk. Maar op Manifesta 9 is het stil. Ja, er zoemt een neonlicht van Russische letters. Ze stonden vroeger op het dak van een cultuurhuis in Pripyat, een slaapstadje voor de arbeiders van Tsjernobyl. Ik wou dat ik vleugels had, gelijk de engelen van Igor Grubic. Dan vloog ik weg naar een nieuw paradijs met kost en inwoon. Manifesta 9 - The Deep of the Modern. Van 2 juni t/m 30 september in het voormalige hoofdgebouw van de mijn Waterschei in Genk. www.manifesta9.org.

25

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

Gothic

26

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

culture

vindt nieuw publiek De duistere romantiek van Tim Burton en andere gothic grootheden is nog nooit zo populair geweest als nu. Sexy weerwolven en gespierde vampieren zijn de helden in hernieuwde verhalen uit de krochten, kelders en ondergrondse tunnels van de menselijke ziel. door Ronald Rovers

Geef Edgar Allan Poe maar de schuld. Doordat de Amerikaanse vader van het detectivegenre de gothic fiction halverwege de negentiende eeuw populair maakte, zijn er in 2012 zoveel gothic films in de bioscoop te zien. In een Britse krant legde iemand onlangs het verband tussen het aan de macht zijn van de Conservatieven en de groeiende populariteit van horrorfilms. Extreme politiek zou extreme reacties oproepen. Zo simpel is het natuurlijk niet. Niet alleen de Conservatieven doen aan gruwelen. Gothic is in wezen een romantische uitvergroting van onze fascinatie voor het grote onbekende. Het was de Britse schrijver Horace Walpole die met The Castle of Otranto in 1764 de eerste gothic novel publiceerde, maar de term zelf stamt van verder terug en is eigenlijk altijd een verzet geweest tegen de ratio en rede van de Verlichting, door extreme emoties en een zoektocht naar het sublieme te propageren. Escapisme dus, net als doktersromans en reality-tv. Maar dan wel lekker barok, met veel duisternis en grote emoties en bovennatuurlijke helden. Misschien durven we als het goed gaat best grimmig realistische films in de bioscoop te zien. Maar als het tegenzit hoeven we daar niet ook nog eens op het grote doek aan herinnerd te worden. Dan willen mensen wegdromen naar andere werelden. Of is het toeval dat er de laatste jaren zoveel films en tv-series over vampieren en weerwolven verschijnen?

Met voorop de Twilight-films, die kuise tienersage over Bella Swan en de zwoel in de verte starende Edward Cullen. Net iets minder kuis is die parade van hoektanden en naakte bovenlijven die wekelijks in True Blood over het televisiescherm voorbij schuift. Dat is nou wat je gothic noemt, duister maar romantisch. En het ziet er allemaal uit om op te vreten. Zo ook Abraham Lincoln: Vampire Hunter die deze maand in de bioscopen te zien is. Waarom steeds nieuwe personages verzinnen, moet scenarioschrijver Seth Grahame-Smith hebben gedacht. Ik neem gewoon de zestiende president van de Verenigde Staten als vampierenjager. Onder het motto “hoe krankzinniger je uitgangspunt, hoe serieuzer je het moet behandelen”, gaf Grahame-Smith zijn verhaal wel een politieke dimensie. Zijn vampieren zijn namelijk de blanke slavenhandelaren uit het zuiden van de VS die zich ten doel hebben gesteld de mensheid te onderwerpen. Beetje opzichtige metafoor voor slavendrijvers, die bloedzuigende, zielloze ondode vampiers, maar ook wel weer verfrissend tegenover de neiging om het Amerikaanse – en ook het Nederlandse – slavernijverleden weg te moffelen onder het tapijt van de geschiedenis. Grahame-Smith, om kort te gaan, zit op rozen.

Vuurrode doornige rozen, ongetwijfeld. Hij schreef het boek Abraham Lincoln: Vampire Hunter een paar jaar voor het verschijnen van de film al, waarna gothic grootheid Tim Burton de nog jonge auteur meteen vroeg om het scenario voor Dark Shadows te schrijven, een bewerking van de hilarisch klungelige Amerikaanse ‘gothic horrorshow’ uit de jaren zestig. Burtons komische versie was de afgelopen maand in de bioscoop te zien met zijn muze Johnny Depp als Barnabas Collins, een vampier die na een paar honderd jaar levend begraven te zijn eindelijk bevrijd wordt en dan zijn disfunctionele twintigste-eeuwse familie in het gareel moet zien te krijgen. Tim Burton is de moderne peetvader van de gothic, bijna al zijn films passen in die traditie. Edward Scissorhands, Sleepy Hollow, Corpse Bride, Sweeney Todd, stuk voor stuk duisterromantische verhalen over kwetsbare zielen die overhoop liggen met de realiteit. Maar Burton is niet de enige die daar brood in ziet. Vorig jaar werd door een groep financiers nieuw geld gestopt in de legendarische Britse Hammerstudio’s, huisleveranciers van gothic horror in de jaren zestig en zeventig. Zoals de reeks Draculafilms met Christopher Lee in de hoofdrol, die trouwens ook weer in Dark Shadows opdook en binnenkort een van de stemmen doet in Tim Burtons nieuwste stopmotionanimatie Frankenweenie. Eerder dit jaar bleek al dat we uit die studio’s mooie dingen kunnen verwachten want de eerste nieuwe Hammerfilm die van de band rolde was The Woman in Black, waarin prachtige decors met krakende planken en piepende deuren ouderwetse griezelfilms in herinnering riepen. Niks klussen met ledematen zoals in de sadistische reeks Saw-films van de laatste jaren. Gewoon lekker duistere, afgelegen landhuizen waarin geesten toevallige bezoekers gijzelen en een plotseling opkomende mist voorkomt dat ze weer weg kunnen. Wie Edgar Allan Poe zelf nog even aan het werk wil zien, kon de afgelopen maand naar The Raven, verwijzend naar het gedicht van de meester uit 1845. Opnieuw een verzonnen verhaal gebaseerd op een bestaand personage, in dit geval Poe zelf die door de Britse auteur D.H. Lawrence ooit “een avonturier in de krochten, kelders en verschrikkelijke ondergrondse tunnels van de menselijke ziel” was genoemd. Poe stierf op 7 oktober 1849, berooid en ijlend in een ziekenhuis, nadat hij een paar dagen eerder dronken raaskallend op straat was gevonden. Dat kan sfeervoller, vond regisseur James McTeigue van The Raven. Als eerbetoon maakte hij van Poes laatste dagen een fictief gothic avontuur waarin de schrijver in een donker, regenachtig Baltimore op jacht gaat naar een moordenaar die de misdaden uit zijn verhalen aan het uitvoeren is. Kijk, dat is een passend einde voor iemand die de wereld zijn duistere fantasieën cadeau deed. Van het toneel verdwijnen als gothic held, helemaal in stijl met het genre.

John Cusack als Edgar Allan Poe in The Raven.

27

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

ZL Podium

Colofon

Heerlen Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu

DE SPIEGEL | highlights Za 25 aug | film | On the Road | gratis buitenluchtfilm in Aambos | ca 22.00u >Zo 26 aug en ma 27 aug | film | Jiro Dreams of Sushi | zo 14.00u en ma 20.00u > Woe 29 aug | film | Elena | 20.00u > Do 30 en vrij 31 aug | film | I wish | do en vrij 20.00u > Kijk voor ons programma tijdens Cultura Nova op www.filmhuisdespiegel.nl

Genk

Maastricht CENTRE CÉRAMIQUE | Highights T/m 21 oktober | tentoonstelling | Ruben L. Oppenheimer politieke cartoons en illustraties
 > Za 11 aug & za 1 sept |fascinerende zomervertelsels |De Verboden Boeken-club | 10.30 -12.30u
 > Zo 5 t/m wo 8 aug | vertelfestival 2012 |Grimm(ige) verhalen
 > Za 11, di 14, do 16 & za 18 aug | concert | Orlando Festival |12.30-13.30u
 > Zomer 2012 | jeugd | Héél veel leuke kinderactiviteiten
 > Komend seizoen | cursus | Centre Céramique organiseert weer verrassende cursussen
 > Kijk voor ons hele programma op: www.centreceramique.nl

LUMIERE | highlights Vanaf 2 aug | film | 7 days in Havana | 7 regisseurs trachten de geest van de Cubaanse hoofdstad te vangen in zeven zeer uiteenlopende korte fictiefilms.
 > Vanaf 9 aug | film | Holy Motors | De meest gewaagde film van Cannes was misschien ook wel de beste: Leos Carax’s verrukkelijk surrealistische werk is dé cultfilm van 2012. 
 > Vanaf 16 aug | film | 360 | Vanwege krap 30 min. Anthony Hopkins alleen al de moeite: Fernando Mereilles’ (Cidade de Deus) nieuwste mozaiek-film.
 > Vanaf 23 aug | film | To Rome with Love | Een nieuwe zomer, dus een nieuwe Woody Allen

28

Zuiderlucht is een onafhankelijk, niet gesubsidieerd maandblad dat in een oplage van 14.000 gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten

C-MINE | cultuurcentrum Genk

in Nederlands en Belgisch Limburg.

Wo 15 aug | literatuur | Zin in Zomer - Heidi Lenaerts, An Olaerts, Stijn Meuris, Eva Mouton tekent live | 20u | locatie Bibliotheek Genk > Zo 19 aug | expo | LARA MENNES, opening expo |15u | > Zo 26 aug | project | Theater in het Zadel / Theater op het Plein | fietstocht start vanaf 11u > Ma 27 aug tot wo 29 aug | theater | Cie Cecilia/Arne Sierens – Lacrima | 20.15u | > Vr 31 aug tot zo 2 sept | retrofeest | RADIO MODERN DELUXE PROJECTOR: de betere film in Euroscoop (progr. zie website) do 20.15u, zo 11u. > Onze volledige seizoensbrochure in de bus? Mail je adresgegevens

Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 351 00 29 Fax: 0031 43 350 06 36 Email: [email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets

naar [email protected] Volledig programma: www.c-

Telefoon: 0031 43 350 05 91

minecultuurcentrum.be – tickets [email protected] - +32 89 65 44 80/90

Mobiel: 0031 653 338 905

Vaals

Email: [email protected] Eindredactie: Emile Hollman

DE KOPERMOLEN VAALS

Telefoon: 0031 43 350 05 92

Za 11 aug | concert | Russisch Nairi strijkkwartet | In het kader van het Orlando Festival. Orkest bestaande uit Narine Andranikovna en Natalia Zhdanova viool, Mkhitayan Grachikovna altviool en Kozin Vladislav Valeryevich cello, allen afgestudeerden van het conservatorium van de Oeral | 20.00u | Entree € 10,- > Zo 26 aug tot zo 14 okt | expositie | Leo Mura en Karl-Heinz Laufs | di t/m zo van 11.00 tot 17.00u > Reserveren 043-306 46 68, De Kopermolen von Clermontplein 11, 6291 AT Vaals www.dekopermolenvaals.nl

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

Mobiel: 0031 683 694 449 Email: [email protected] Commercie en relatiebeheer: Simoon Hanssen 0031 628 202 706 [email protected] Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146

B EE L D S PRAAK

De regels van het spel

door Duncan Liefferink

H

et woord ‘systeem’ heeft voor veel mensen, denk ik, een kwaadaardige bijklank. Spreek het maar eens uit met een hoofdletter: het Systeem. De tentoonstelling Mind the System, Find the Gap in Z33 in Hasselt gaat over de systemen die ons dagelijks leven beheersen. Nu heeft ieder systeem zijn gaten en zwakheden. Het zijn bij uitstek kunstenaars die deze gaten opzoeken. (“Misschien meer dan andere mensen”, vermoeden de samenstellers. Ik vraag me dan meteen af hoe vaak ik zelf de gaten in het systeem opzoek. Ik doe dat best vaak, alleen laat ik het niet aan andere mensen zien.) Mind the System, Find the Gap is een groepstentoonstelling met werk van meer dan dertig internationale kunstenaars. Velen van hen gaan uit van een tegenstelling: het Systeem aan de ene kant, ‘wij’ aan de andere. Dat levert, eerlijk gezegd, niet altijd interessante kunst op. Zo is er werk dat op een even vertrouwde als één-dimensionale manier tegen de machtsstructuren van het Kapitalistische Systeem aanschopt, niet zelden inclusief het bijbehorende jargon. “The systems I choose to work with (…) function at a distance (…), equalizing everyone and erasing the individual”, aldus Jill Magid in de catalogus. Ze werd een paar jaar geleden bekend in Nederland vanwege de openbaarmaking van documenten van de AIVD in het kader van een kunstwerk. Anderen plegen ‘interventies’ in het systeem, bijvoorbeeld door iets onverwachts te doen of iets te neer te zetten op een ongebruikelijke plek. Sebastian Stumpf zoekt letterlijk de gaten in het stedelijke weefsel van Tokio. De figuren in zijn fotoreeks Sukima staan in nutteloze kieren tussen gebouwen in de stad: aardig, maar vrijblijvend en na een stuk of twintig foto’s heb je het echt wel gezien. Ook Gordon Matta-Clark hield zich bezig met de tussenruimtes in de grote stad. In de jaren zeventig kocht hij verscheidene overgeschoten lapjes grond van de staat New York. Op de tentoonstelling hangt de koopakte van een perceel voor de somma van vijfentwintig dollar. Waarom zette het werk van Matta-Clark zich in mijn hoofd vast en dat van Stumpf niet? Waarschijnlijk komt dat doordat Matta-Clark zich niet beperkt tot het opzoeken en zichtbaar maken van een gat in het weefsel. Hij blijft niet aan de zijlijn staan, maar doet mee met het spel, biedt op een perceel en wordt eigenaar van een volstrekt onbruikbaar terreintje. Juist daardoor wordt duidelijk hoe absurd het systeem van verkaveling en privé-bezit kan uitpakken. Zijn werk vestigt de aandacht niet op het gat zelf, maar op de regels die het gat mogelijk maken. Gelukkig zijn er op de tentoonstelling meer kunstenaars die verder kijken dan the gap en spelen met de onderliggende logica van het systeem. Julien Prévieux die patent aanvroeg op handbewegingen die wellicht ooit gebruikt zullen worden om een apparaat te bedienen, het collectief The Yes Men dat in een buitengewoon echt lijkende nep-uitzending de verantwoordelijkheid van Dow Chemical voor de ramp in Bhopal erkent – om er maar een paar te noemen. Op dat moment wordt het spannend in Hasselt.

Sebastian Stumpf zoekt in zijn fotoreeks Sukima de gaten in het stedelijke weefsel van Tokyo.

‘Gelukkig zijn er meer kunstenaars die verder kijken dan the gap.’

Mind the System, Find the Gap. Van 2 juni t/m 30 september in Z33, Hasselt. www.z33.be

29

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

lang leve het naoorlogs modernisme

De nieuwe situatie. foto’s Humblé Martens Architectuur & Stedelijk ontwerp

Slopen of behouden, dat is al enige tijd de kwestie in de naoorlogse wederopbouwarchitectuur. Fred Humblé won een architectuurprijs met een derde variant: sloop en heropbouw van een galerijflat uit 1954. “Dit gebouw ademt de traditie van het naoorlogs modernisme. Ik had geen enkele behoefte er iets aan te veranderen.” door Wido Smeets

Het boek komt

niet ter sprake, noch de legendarische zinsnede eruit die een eigen leven is gaan leiden. “Alles moet veranderen, zodat alles hetzelfde kan blijven”, tekende Tomasi di Lampedusa in zijn beroemde roman De tijgerkat op uit de mond van een van zijn hoofdpersonen. Hetzelfde geldt voor het flatje aan de rand van de wijk Westrand in AmbyMaastricht. Het ruim vijftig jaar oude gebouw werd tot de grond toe afgebroken en vervolgens van de grond af opgebouwd. Wie er geen oog voor heeft, ziet niet eens dat er iets is veranderd. Niets is minder waar, zegt architect Fred Humblé, die met het ontwerp de Victor de Stuersprijs 2012 won.

30

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

design

Het flatje fungeert als locomotief, met de rest van de woningen er als wagonnetjes achteraan.

De oude situatie.

“Als je met een loep kijkt, is niets hetzelfde. Nou ja, alleen het frame van de voorgevel. Maar ook dat is anders. De destijds doorgestorte betonnen balkons zijn nu opgebouwd uit prefab elementen.” Het uit vier lagen bestaande gebouw had het dorpse Amby in die naoorlogse jaren toch maar mooi enige stedelijke allure gegeven. Humblé: “Je zou kunnen zeggen dat met dit flatje in 1954, mijn geboortejaar, de nieuwe tijd was neergedaald.” Daarnaast was het een sluitstuk van het enkele honderden woningen, tweekappers en rijtjeshuizen, tellende wijkje dat stamt uit de wederopbouwperiode. Terwijl de woningen ogenschijnlijk niet door de tijd zijn aangetast, ze liggen er pico bello bij, was het flatgebouw bouwtechnisch en qua wonen aan het eind van zijn latijn. Slopen dan maar, zou de gemiddelde woningcorporatie zeggen, en dan nieuwbouw eroverheen. Dodelijk, vond Humblé: “Als je naar de plattegrond van de wijk kijkt, zie je dat het flatje fungeert als locomotief, met de rest van de woningen er als wagonnetjes achteraan. Als je het gebouw zou weghalen, zou de rest verweesd achterblijven.” In woningstichting De Maasvallei, die ook de bij de bewoners geliefde witte noodwoningen in de wijk Mariaberg afbreekt en vervolgens groter en eigentijdser weer opbouwt, vond hij een medestander. Humblé is niet alleen een uitgesproken liefhebber van het naoorlogse modernisme, maar ook een bewonderaar van stadsarchitect Frans Dingemans (1905-1961), die in Amby als het ware proefdraaide voor de nieuwbouwijken die hij in Maastricht-West zou realiseren. Ook de noodwoningen in Mariaberg waren van Dingemans, net als de op het nippertje aan de sloophamer ontsnapte Gemeenteflat aan de A2-

31

traverse, in 1950 opgeleverd als vrijgezellenflat. Na de ondertunneling van de autoweg zal de Gemeenteflat, indertijd de eerste ‘hoogbouw’ in Maastricht, worden opgeknapt. Ook dit wordt een klus voor Humblé, die na een uitgebreide cultuurhistorische studie van het gebouw met de eerste ontwerpen bezig is. Humblé, vijf jaar lang ‘Vertretungsprofessor’ aan de Technische Hochschule in Aken en houder van diverse gastdocentschappen (“ik kan de interactie met de studenten niet missen”), heeft niets met wat hij ‘onveranderlijke architectuur’ noemt: de heilig verklaarde scheppingen van collega’s die met elk gebouw een punt menen te moeten zetten. Vandaar ook dat hij in Amby nieuwbouw geen goed idee vond. Het gebouw mocht dan verouderd zijn, het vormde een architectonische eenheid met het wijkje erachter. “Waarom zou ik mezelf naar voren schuiven met nieuwbouw? Omdat ik ook zo nodig mijn ei kwijt moet? Dit gebouw is een schoolvoorbeeld van het naoorlogs modernisme, ik had geen enkele behoefte er iets aan te veranderen.” In zijn dankwoord bij het in ontvangst nemen van de Victor de Stuersprijs zei hij grappend: “Nu we niet zelf ontworpen hebben, vallen we in de prijzen.”

De remake van het flatje in Amby, inmiddels herdoopt tot Mes Amis, voor aanvaardbare huurprijzen van rond de 800 euro per maand past volgens Humblé in een tijd dat de woningmarkt zichzelf opnieuw moet uitvinden. “De tijd van de architectuur als vorm is voorbij, we studeren weer op de opgaven die we voorgeschoteld krijgen. Zoals het vak ook is bedoeld. Het tijdperk van de

www.zuiderlucht.eu

luxe-flats, ik noem het altijd het Vesteda-virus, is ten einde. Kwalitatief wonen moet weer betaalbaar worden, ook voor de gewone Maastrichtenaar.” Dat het kan, bewijst het Westrand-flatje in Amby. De stichtingskosten van bijna 1,6 miljoen euro zitten volgens Humblé slechts tien procent boven de kosten van ‘klassieke’ nieuwbouw. Het galerijflatje uit 1954 leek met zijn ‘opgetilde volume’ te zweven, en was als zodanig een typisch product van zijn tijd. Le Corbusier had het bedacht, en Niemeyer had het in de bouw van de nieuwe Braziliaanse hoofdstad Brasilia, stedenbouwkundig icoon van het modernisme, op brede schaal toegepast. Was in de oude situatie op de begane grond nog bergruimte, bij de remake door bureau Humblé Martens gingen bergingen en garages ondergronds. Zonder het oorspronkelijke concept van Dingemans teniet te doen, zijn er nu ook op de begane grond woningen. Humblé had die ruimte nodig omdat hij per laag van vier naar drie woningen ging. “Van 3 x 4 ging ik naar 4 x 3.” Lachend: “Je ziet dat ik de getallenleer van mijn vroegere voorbeeld Dom van der Laan, de monnik-architect van klooster Mamelis in Vaals, geen geweld heb aangedaan.” Na de heropbouw zijn de flatwoningen zijn niet alleen groter dan voorheen, 100 in plaats van 65 vierkante meter, ze zijn ook hoger: 2,70 meter in plaats van 2,40. Toch is dat vanaf de buitenkant bijna niet te zien. Doordat het gevelraster ongewijzigd bleef, lijkt het alsof de oude indeling intact is gebleven. Pas als de zonweringen neergaan, zie je dat het niet zo is, die worden her en der doorsneden door een betonnen kolom. Humblé ziet het niet als bezwaarlijk, zo’n kolom voor je raam. Integendeel. “Niets zo saai als een volledig panorama. Een uitzicht moet ingekaderd zijn.”

augustus 2012

wat was in... 1

De partijen die de afgelopen decennia miljoenen verdienden aan de bouw van kantoren hebben een plan bedacht om al die veelal leegstaande panden weer te slopen. “Minder leegstand is in ieders belang”, aldus een van de opstellers, hoogleraar Hans de Jonge.

2

Terwijl de projectontwikkelaars met subsidie leegstaande gebouwen gaan slopen, mogen in Utrecht afgestudeerden een jaar langer in hun studentenflat blijven wonen. Oorzaak: woningnood.

3

Het concertpodium van de Muziekgieterij in Maastricht gaat naar in de Timmerfabriek. Er is plaats voor z’n 500 bezoekers. Op termijn krijgen ook filmhuis Lumière en Toneelgroep Maastricht onderdak in de cultuurtempel in wording.

4

De onderdoorgang van het Rijksmuseum in Amsterdam zal na de verbouwing weer opengaan voor fietsers. Na zes maanden is er een evaluatie. Als er te veel ongelukken gebeuren, gaat de doorgang alsnog dicht. Er is dus nog hoop.

5

Lopend over straat in Oud-Zuid / waar de wereld heel klein is / weet ik: nu is Gerrit stervende / en raakt de poëzie / haar liefdevolle strenge leermeester kwijt.  / De straat gaat door. / Het weer speelt mooi, / maar onweer dreigt / en het hart doet pijn. Aldus dichtte Remco Campert over Gerrit Komrij (1944 - 2012).

6

Jan Boelen, Louise Schouwenberg en Joost Grootens stappen op als leiding van de mastersafdeling van de Design Academy in Eindhoven. Het drietal klaagt over een bureaucratisch onderwijssysteem waarin vakinhoudelijk personeel geen enkele bevoegdheid heeft.

7

Arjen Peters (in De Volkskrant) en Tom Lanoye (in NRC Handelsblad) schrijven in hun necrologie van Gerrit Komrij dat het Boekenbal van 13 maart zijn laatste openbare optreden was. De werkelijkheid wil dat een uiterst broze, maar goed geluimde Komrij op 25 maart nog een lezing hield in Centre Céramique in Maastricht.

8

Beter laat dan nooit krijgen we de jaarlijkse Elsevier top-100 voor beeldend kunstenaars onder ogen. Je kunt er verder niets mee, en de criteria zijn nogal eh... lukraak, maar wie het tóch wil weten: Jan Dibbets staat op 7, Rik Meijers op 35, de dit jaar overleden Ger Lataster op 49,

32

Stad voor Kunst en Wetenschappen in Valencia. Het honorarium voor architect Calatrava: 94 miljoen euro.

Jeroen van Bergen op 68, Suchan Kinoshita op 83 en Fons Haagmans op 91.

9

Niet dat we ze begonnen te missen, maar de Rolling Stones zijn weer aan het repeteren. Keith Richard blijkt niet uit een boom te zijn gevallen of  een beroerte te hebben gehad, getuige zijn bevestiging bij de BBC van de hernieuwde ambities van de band. “We hebben een idee en een paar keer gerepeteerd. Dat voelde goed.”

10

Waarom is Marcel Gelauff nog steeds niet ontslagen, vraagt wetenschapper Vincent Icke zich af in NRC Handelsblad. Gelauff, hoofdredacteur van het NOS Journaal, had zich na een aantal recente blunders verdedigd met de woorden: “Het is mijn opinie dat feiten niet bestaan.” Is het nu een feit of onze mening dat het NOS Journaal wordt geleid door een schertsfiguur?

11

Grootgrutter Jan van den Broek laat in de Keukenhof een museum bouwen, het Lisser Art Museum, naar een ontwerp van Arie Korbee. Er komen jonge kunstenaars en muzikanten aan bod, de entree zal gratis zijn.

12

Een dag voor de deadline blijken de symfonische orkesten HBO en het LSO een akkoord te hebben over een fusie. Er komt een ‘orkestvoorziening’ met twee ensembles en

www.zuiderlucht.eu

twee vestigingsplaatsen. We hebben het even opgezocht. Van Dale vindt dit geen fusie maar een truc.

13

Bestuursvoorzitter Anne Mieke Eggenkamp van de Design Academy snapt niet dat de leiding van de mastersafdeling is opgestapt. Er komen onderwijskundigen die het curriculum komen stroomlijnen, zegt ze, plus  een strakkere sturing “zodat je creatieve mensen de ruimte kunt geven om te doen waar ze goed in zijn.” Inderdaad stom, dat Boelen, Schouwenberg en Grootens dat niet hebben begrepen.

14

Iedereen zijn eigen glossy, dan kunnen wij niet achter blijven, moet Diederik Samson hebben gedacht. En dus komt nu ook de PvdA met zo’n geurend glibberding. Alweer een partij om af te strepen voor 12 september.

15

Terwijl de Tweede Kamer met reces is en u aan een Zuid-Europees strand via een niet te stoppen reeks tweets en sms’jes wordt geïnformeerd over het beroerde weer in het vaderland, besluit de demissionaire minister van Buitenlandse zaken (hoe heette die man ook alweer?) het Institut Néerlandais, zijn enige culturele centrum, te sluiten.

16

De samensmelting van HBO en LSO gaat wellicht dertig muzikanten hun baan kosten. In

augustus 2012

juli

edits

de nieuwe constructie is naar verluidt plaats voor 110 orkestleden, tegen 140 nu. Als die dertig nu eens een eigen orkest begonnen...

17

Directeur Wim Pijbes van het Rijksmuseum krijgt symbolisch de sleutel na een verbouwing van, ja hoeveel jaar nu ook alweer? Zo’n 10.000 kunstwerken gaan de komende maanden terug op zaal, in april 2013 gaat het museum weer open voor publiek.

18

weekblad herplaatst de foto met een sticker over de intieme delen en de toevoeging: “Dit mag niet van Facebook.” Vorig jaar weerde Facebook de cd-hoes van Nevermind van Nirvana, met een zwemmende blote baby.

24

Met een recette van 160 miljoen euro is The Dark Knight Rises in de VS in het eerste weekend na de première de op twee na succesvolste film ooit.

25

vier ton subsidie van het Nederlandse Filmfonds. Het verhaal speelt zich af in Zuid-Limburg, de opnames beginnen in 2013.

28

De rivaliserende postacademische opleidingen Rijksakademie en De Ateliers in Amsterdam gaan fuseren. Voor zestig studenten krijgt de fusie-instelling tot 2016 per jaar 1,5 miljoen (was: 4,3 miljoen) euro van het Rijk. Het Mondriaan Fonds gaat er tot 2015 in totaal 24 werkplekken financieren à 50.000 euro per jaar.

In de aanloop naar The Dark Knight Rises, de derde Batman-film van Christopher Nolan, kunnen fans niet meer reageren op recensenten via de site Rotten Tomatoes. Dit vanwege de hate mail richting critici die het hebben gewaagd kritische kanttekeningen te plaatsen. Een goed idee voor andere sites: niet langer toegankelijk voor anonieme reaguurders.

De Russische bas-bariton Jevgeni Nikitin zal niet zingen in de Wagner-opera Der fliegende Holländer tijdens de Bayreuther Festspiele. Nikitin, ooit drummer en zanger in een Russische heavy metalband, had ooit tattoos van een hakenkruis op zijn borst. Nikitin tegen de ZDF: “Als je jong bent, doe je gekke dingen.”

29

19

Sterarchitect Santiago Calatrava, bekend van de gesneefde campus in Maastricht, heeft voor zijn Stad voor Kunst en Wetenschappen in Valencia in vijftien jaar 94 miljoen euro aan honorarium ontvangen. Volgens zijn advocaat is dat voor een project van deze omvang “bescheiden”. Het megalomane complex kostte 1,1 miljard euro, na aanvankelijk begroot te zijn op 300 miljoen. De provincie Valencia Stad is inmiddels vrijwel failliet.

26

Het Italiaanse modehuis Valentino is voor zo’n 700 miljoen euro overgenomen door de koninklijke familie van Qatar. Het emiraat heeft al belangen in Harrods, Tiffany & Co en Louis Vuitton. Geruchten dat de emirs onder hun djaballahs ultra-hip gaan gekleed, krijgen we niet bevestigd.

The Stolz Quartet geeft in De Melkweg in Amsterdam de bezoekers rode en groene petjes om tijdens het optreden gevoelens van goed- of afkeuring te laten zien. Een van de gespeelde stukken heet Exil in Halbe. Publiek en muzikanten zijn na afloop enthousiast.

20

De op de bad guy Bane uit The Dark Knight Rises lijkende 24-jarige masterstudent James Holmes  zorgt in het Amerikaanse stadje Aurora voor een bloedbad tijdens een premièrevoorstelling.  De balans: twaalf doden en zestig gewonden, onder wie veel kinderen.

21

Renée Steenbergen in NRC Handelsblad over de paradox in de overheidsbezuiniging in de cultuursector, waar meer bemoeienis met de bedrijfsvoering van kunstinstellingen gepaard gaat met minder geldelijke steun. “Men zegt de sector ruimte te willen geven voor ondernemen, maar legt nieuwe regels en eisen op.”

27

De film Oorlogsgeheimen, naar het boek van kinderboekenschrijver Jacques Vriens, krijgt

Het al in zijn voortbestaan bedreigde, dit voorjaar geopende filminstituut Eye heeft inmiddels zijn 100.000e bezoeker geturfd. Zowel de openingsexpositie als een tentoonstelling over Stanley Kubrick trok veel bekijks.

30

31

We proosten op een nieuwe versie van Hemingway’s semi-autobiografische roman A Farewell to Arms (1929), met daarin alle alternatieve eindes die de auteur ooit in petto had. De uitgever wil dat er meer aandacht komt voor de schrijver Hemingway, en minder voor de drinker.

vlerk facebook.com/cartoonsvlerk

22

De Volkskrant publiceert een vier pagina’s tellend interview met rapper Gers Pardoel, bij wiens muziek naar verluidt zelfs oma’s uit hun dak gaan. En wat zegt deze Bach van de Lage Landen? “Ik denk dat er maar weinig mensen zijn die mijn muziek niet leuk vinden.” Gekkie! Wij denken dat er weinig mensen zijn die het geen tinnef vinden.

23

Levensles van diezelfde Gers Pardoel, in hetzelfde interview: “Uiteindelijk zijn we hier om ons voort te planten.”

24

Facebook haalt cover met blote vrouw van De Groene Amsterdammer van het net. Het

33

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

marion verboom CLAIRE – VOIE Sculptures august 26 – october 28, 2012 opening 26 augustus, 15.00 - 17.00 uur

www.bis71.nl

DE VLOER OP ZELF TONEEL SPELEN EN THEATER MAKEN

PINKPOP CLASSIC ZATERDAG 25 AUGUSTUS 2012 MEGALAND LANDGRAAF

TOTO

+

P 15 START AUDITIES NL

12 SEPTEMBER

START CURSUSSEN 8+

13 SEPTEMBER SEN START CURSUS

MEER INFOR MATIE OF INSCH RIJVEN? BEL 046-400 72 73 OF MAIL NAAR GERLIE@HETL AAGLAND.NL

6+

4 OKTOBER

HET LAAGLAND HARTSTOCHTELIJK THEATER VOOR JONG EN OUD ENGELENKAMPSTRAAT 25, SITTARD / WWW.HETLAAGLAND.NL

BIG COUNTRY BUSH GARLAND JEFFREYS FISCHER-Z SAGA MASSADA

Entree in de voorverkoop € 60,00 (excl. servicekosten). Kaartverkoop via TicketService, www.ticketservice.nl, tel: 0900-3001250 (45 cpm) en de bekende voorverkoopadressen en de adressen van Buro Pinkpop: Venlo: Sounds, Sittard: Music Machine, Geleen: Buro Pinkpop, Heerlen: Satisfaction, Landgraaf: VVV en Hasselt: Giga Swing.

www.pinkpopclassic.nl WIJLRE

34

www.zuiderlucht.eu

LIMBURG

augustus 2012

Sinds ze elkaar ontmoetten op de school van de dansgrootheid Maurice Béjart in Lausanne is danseres/choreografieassistent Maïté Guérin (Frankrijk, 1983) in alles verbonden met choreograaf Joost Vrouenraets. Samen dansten ze voor zijn compagnie M en richtten ze in 2005 Gotra Ballet op. Guérin danste tot dusver in alle Gotraproducties. “De essentie van dans is de communicatie met het publiek. Als op voorhand vast zou staan wat ik ermee zou bereiken, zou ik niet dansen. Ik zoek de grenzen op en laat me verrassen door wat er gebeurt. Als ik dat van tevoren zou weten, zou ik het allemaal een stuk minder interessant vinden.” www.gotra.eu foto Perry Schrijvers

Maïté Guérin Via Zuiderlucht geeft C-more makers en performers uit de Euregio de ruimte zich te presenteren. Zo ontstaat een digitaal portfolio. www.c-me.eu/cmore/11

35

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

c-more

plekken der Staking bij het herinnering Veertig jaar geleden, op 4 augustus 1972, legden redacteuren van het Limburgs Dagblad het werk neer, uit protest tegen de dreigende overname van hun krant door De Telegraaf. Het was de eerste Nederlandse journalistenstaking. Ze vreesden dat de krant zou aftakelen tot een rechtsreactionaire sensatiekrant. door Fons Geraets

Leo Herberghs was begin jaren zeventig geen haantje-de-voorste op de redactie van het Limburgs Dagblad, maar tijdens de bewogen zomer van 1972 groeide hij uit tot een strijdbare activist. “De Telegraaf was de vijand. Daar wilde je als serieuze journalist niet mee geassocieerd worden. Overname door die krant was voor ons onaanvaardbaar.” De Heerlense krant verkeerde begin jaren zeventig in grote financiële moeilijkheden. Het eigen vermogen was op, voor noodzakelijke investeringen was geen geld. Hoe anders was de situatie tien jaar eerder. De progressieve wind die de in 1964 aangetreden directeur-hoofdredacteur Jules van Neerven liet waaien, deed de oplage stijgen. De krant zag zichzelf als ‘een democratiseringsinstrument in het maatschappelijk bestel’. Van Neerven wilde het

36

Augustus 1972: Een van de technici (l.) legt aan actieleider Jan Leenen uit waarom overname door De Telegraaf een goede zaak is. Brandt (zie protestbord) was directeur van Holdingmaatschappij De Telegraaf. foto Archief Media Groep Limburg

paternalistisch geleide LD democratiseren. De door hem aangetrokken adjunct-hoofdredacteur Joop van den Berg concipieerde ‘uitgangspunten voor het redactionele beleid’ en een blauwdruk voor een redactiestatuut. Maar begin jaren zeventig ontstonden spanningen tussen redactie en hoofdredactie. Van Neerven schafte de redactieraad af en ontsloeg zijn adjunct. In het voorjaar van 1972 werd Van Neerven zelf aan de kant geschoven. Door fors te investeren in de modernisering van de krant had hij het bedrijf aan de rand van de afgrond gebracht. Toenmalig redacteur Sante Brun: “Toen Van Neerven aantrad stond er twaalf miljoen gulden op de bank. Hij heeft alles

www.zuiderlucht.eu

opgemaakt. Aan full colour druk, nieuwbouwplannen en reclamecampagnes in de concurrentiestrijd met De Nieuwe Limburger.” Tot overmaat van ramp begon het abonneebestand af te kalven, niet in de laatste plaats vanwege de dalende koopkracht door de mijnsluitingen. Van Neerven werd vervanger door Jos Drehmanns, wijnhandelaar te Roermond. Dagblad De Tijd had op 20 juni 1972 de primeur: De N.V. Holdingmaatschappij Telegraaf had een bod uitgebracht op het Limburgs Dagblad. De redactie was verbijsterd, geen enkele waarde werd gehecht aan de belofte van De Telegraaf dat aan de eigen identiteit niet zou worden getornd. Het nieuws leidde tot veel landelijke publiciteit. “Studenten van de School voor de Journalistiek in Utrecht kwamen informeren waar ze de bommen moesten leggen”, grijnst Sante Brun. Op 4 augustus riep de Nederlandse Vereniging van

augustus 2012

edits

Limburgs Dagblad! Journalisten (NVJ) een 24-uursstaking uit. Volgens het verslag in De Nieuwe Limburger verliep de actie uiterst gedisciplineerd. “Klokslag drie uur liepen de LD-redacteuren in ganzenpas naar buiten, bijgelicht door de felle lampen van het NOS-Journaal, en ondervraagd door radio- en dagbladjournalisten.” Borden en spandoeken droegen teksten als ‘TELEgraaf geen LD-graf’ en ‘Aandeelhouders houd uw aandeel’. Vier redacteuren weigerden te staken en draaiden een noodeditie voor de volgende dag in elkaar, drie namen een snipperdag op en grafisch- en administratief personeel waren evenmin solidair. Sante Brun: “De rest van het bedrijf stelde vast dat De Telegraaf de werkgelegenheid garandeerde. Dat de identiteit gevaar liep, kon niemand iets schelen. Ik heb toen aan een zetter gevraagd of hij ook Volk en Vaderland (blad van de NSB, red.) zou drukken. Het antwoord luidde: ‘Als het geld opbrengt: natuurlijk!’” De motieven van de actievoerders liepen nogal uiteen, zegt Brun. Sommigen staakten uit weerzin tegen het rechtse karakter en het foute oorlogsverleden van De Telegraaf, anderen omdat “die Amsterdammers met hun poten van onze mooie Limburgse krant moeten afblijven.” Brun was chef van de redactie ‘cultuur en recreatie’, met in de gelederen dichters, schrijvers en schilders als Robert Franquinet, Paul Haimon en Leo Herberghs. “Daar was ik een uurtje in de week mee bezig. Mijn chefschap bestond er vooral uit om deze illustere kunstenaars ongestoord naar Het Hogere te laten streven. Ik zorgde voor een goed salaris, dito emolumenten en een riant reservoir aan verlofdagen. Ik was meer dienaar dan leidinggevende.”

Ook het Audet

-concern meldde zich als koper, maar De Telegraaf kwam met het hoogste bod. In september was de verkoop een feit. De NVJ constateerde teleurgesteld dat de aandeelhouders financiële belangen lieten prevaleren boven identiteit en werkgelegenheid. Redactieraadvoorzitter Jan Leenen waarschuwde dat je nooit kunt samenwerken met een concern dat ‘wezensvreemd’ is aan je eigen krant. Zestien journalisten namen ontslag. “Ik was kwaad”, zegt Leo Herberghs. “We zijn verraden

37

‘Deze krant blijft Limburgs en katholiek. Want voor zilverlingen zijn we niet te koop.’

door de chefs. Die hadden als eersten moeten opstappen.” Om er even later aan toe te voegen dat hij onder ándere persoonlijke omstandigheden (kinderen, echtgenote zonder inkomen) waarschijnlijk op zijn post was gebleven. Herberghs maakte van de gedwongen time-out gebruik om een kinderboek te schrijven. Voor het huis-aan-huisblad De Uitkijk schreef hij pittige commentaren over het krantenleed. “In ingezonden brieven werd ik uitgemaakt voor communist.” Twaalf redacteuren kregen een baan bij concurrent De Nieuwe Limburger. Sante Brun werd door de nieuwe hoofdredacteur Pierre Huyskens (ex-Elsevier en TROS), wiens benoeming als een overval werd gezien, overgehaald om te blijven. Brun: “Banen lagen niet voor het oprapen. Achteraf bleek de overname een strategische investering, het was de entree van De Telegraaf in de regionale dagbladpers. We waren doodsbang dat de Telegraaf zijn eigen formule zou opleggen aan het LD, in de praktijk konden we ongestoord onze eigen krant blijven maken.” De staking heeft nog lang zijn sporen nagelaten. Volgens Brun werden de actievoerders door de bedrijfsleiding met de nek aangekeken. “Ik kreeg dat jaar voor straf geen eindejaarsuitkering. Te pas en te onpas werd ons ‘1972’ ingepeperd; Leo Herberghs neemt het mij nog altijd kwalijk.” Brun is ook verbolgen over de rol van de NVJ. “Vicevoorzitter Wim Klinkenberg, een communist, oefende

druk op ons uit om collectief ontslag te nemen om het conflict voor de rechter uit te vechten. Hij ging er voetstoots vanuit dat De Telegraaf van plan was om het LD gelijk te schakelen.” De cao voor dagbladjournalistiek voorzag in voorkomende gevallen in een vertrekregeling waar gretig gebruik van werd gemaakt, ook als was het merendeel van hen al onder de pannen bij de concurrent.

Om de imagoschade

te herstellen, verscheen er een paginagrote advertentie met een larmoyante tekst van hoofdredacteur Huyskens: “Ik heb ook in Holland gewerkt. En ik heb er mijn Limburgerschap met fierheid gedragen. Geloof me: dat blijft zo. En geloof me óók als ik u zeg dat deze krant, onze krant, Limburgs en katholiek blijft. Want voor zilverlingen zijn we niet te koop.” Na drie jaren van strijd tegen de rigoureuze bezuinigingen van directeur Drehmanns, gaf hij er de brui aan. De vier jaar geleden overleden Huyskens in 1980: “In die jaren heb ik behoorlijk wat gedronken, wat wil je met al die ellende. Ik ben er ook kettingroker van geworden.” Volgens hem liep de identiteit van het LD wel degelijk gevaar. Niet door De Telegraaf maar door directeur Drehmanns. “Hij moest en zou in het tweede jaar al winst maken. Dat heeft hij ook gedaan, een schlemielige 60.000 gulden. Dat was zijn trots, maar je moet niet vragen wat dat aan menselijke slijtage en psychosociale problemen heeft opgeleverd.” Dit is het 31e artikel in een reeks over Plekken der Herinnering, een project in samenwerking met de BV Limburg.

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012

ZL

cultuuragenda

Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving den haag > Fabulous Fifties Fabulous Fashion. Mode uit de jaren vijftig spreekt tot de verbeelding en is, mede door spraakmakende tv-series, actuelre dan ooit. Van 6 oktober t/m 3 februari in het Gemeentemuseum. www.gemeentemuseum.nl > Scarlett Hooft Graafland. Domestic Marble. Foto’s van tijdelijke sculpturen die ze maakt in afgelegen gebieden zoals de Boliviaanse hoogvlaktes. Van 8 juli t/m 6 oktober bij Piet Hein Eek. www.pietheineek.nl Hasselt > De 20ste Eeuw Aangekleed Vrouwenmode in de eeuw van de ontwerpers. Topstukken en nieuwe aanwinsten uit de collectie. Van 23 juni t/m 6 januari in het Modemuseum. www.modemuseumhasselt.be Maastricht > Welstandsvrij Maastricht: bouwen zoals in het ‘wilde’ westen? Op 10 september. (Hotel)bestemming Maastricht. Op 8 oktober. Oeuvrelezing Victor de Stuersprijs door René Coenegracht. Op 12 november. Vanaf D 20.00 uur in Coffeelovers De Annex, Plein 1992. www.toposmaatsricht.nl RAtingen > Glanz und Grauen. Mode in het Derde Rijk. Meer dan 250 originele kledingstukken uit de jaren van het nationaal-socialisme. Van 9 maart t/m 27 januari 2013 in het LVRIndustriemuseum Ratingen. www.industriemuseum.lvr.de/ rotterdam > Making City. Hoofdtentoonstelling van de 5e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam is een manifest voor de stad als kans. Over de sociale, economische en ecologische uitdaging die de voortgaande verstedelijking in de hele wereld vormt. Van 19 april t/m 12 augustus in het NAi.www.nai.nl utrecht > Jeans. Van werkkleding tot mode, van de 17de eeuw tot nu. Van 24 november t/m 10 maart in Centraal Museum. www.centraalmuseum.nl venlo > Marjan Eggels (alias Akaratos) presenteert haar vazen van wol. Van 5 april t/m 7 oktober

38

op de binnen tentoonstelling green-Emotion op Floriade 2012. www.akaratos.nl

Beeldende kunst aijen > Het oog van de meester. Trompe l’oeil schilderijen van Frank Fleuren. Van 1 juli t/m 25 augustus. Het Model. Groepstentoonstelling. Van 23 september t/m 5 november bij Galerie Pictura. wwwgaleriepictura.nl Aken > Phyllida Barlow - Brink. Winnares van de Kunstprijs Aken 2012. T/m 26 augustus. De stad die niet bestaat. Van 22 september t/m 20 januari 2013. Videozone: Artur Zmijewski. Van 9 november t/m 6 januari 2013 in Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > Fritz Schaefler (1888-1954) Verfemt – Vertrieben – Zurückgekehrt . Van 7 juli t/m 7 oktober in het Suermondt-Ludwigmuseum, Wilhelmstraße 18. www.suermondt-ludwig-museum.de > Puppenträume. Vom Statussymbol zum Spielzeug. Poppen van diverse materialen uit de geschiedenis sinds 1500. Van 12 mei t/m 2 september in het Couven Museum. www.couven-museum.de > Goldin+Senneby - I Dispense, Divide, Assign, Keep, Hold. Met theatrale elementen houdt het Zweedse kunstenaarsduo zich bezig met abstracte, virtuele en zelf-referentiële aspecten van de financiële wereld. Van 13 mei t/m 12 augustus in NAK Neue Aachener Kunstverein. www.neueaachenerkunstverein.de > Kunst in der Mozartstrasse. Met werk van de Cubaanse kunstenaar Antonio Nunez. Van 11 mei t/m 21 september in Dezernat IV, Mozartstrasse 2-10. x antwerpen > Sharon Lockhart - Podwórka. Installatie uit 2010. Van 4 mei t/m 29 juli in Extra City Kunsthal. www.extracity.org arcen > Van hier en daar. Groepstentoonstelling. Van 1 juli t/m 8 september in kasteel Arcen. www.kasteeltuinen.nl arnhem > Tegenpolen. Drieluik met Poolse kunst en design uit heden en verleden. Van 2 juni t/m 17 september. Alles voor meisjes. Werken van Jaap Kroneman (Roermond, 1968, Roermond). Van 20 juli t/m 16 september in Museum voor Moderne Kunst. www.mmkarnhem.nl bedburg-hau > Asche und Gold – Eine Weltenreise. Twee door kunstenaars veelvuldig gebruikte materialen, as en goud, worden tegenover elkaar geplaatst. Van 13 mei t/m 19 augustus in

Expositie van Dave de Leeuw in Galerie Feldbusch-Wiesner in Berlijn.

Museum Schloss Moyland. www.moyland.de Beek > Groepstentoonstelling met diverse kunstenaars. Van 15 juni t/m 15 augustus In Galerie Hoeve den Erver. Bourgognestraat 32a. Bemelen > Herma van de Heuvel, Michel Krupp en Saskia Veelen op 4 en 5 augustus. Fienke Teeken, Hank Beelenkamp op 6 en 7 oktober. Raph de Haas, Marc Truyen op 3 en 4 november bij Wanda Reiff, Gasthuis 20. www.wandareiff.nl Berg en terblijt > Luc Bemelmans, Christiaan Lieverse e.v.a Tot en met 8 september in Giardino Galerie en Beeldentuin. www.giardinobeeldentuin.nl BERLIJN > Dave de Leeuw - The Hunter. Soloexpositie van jonge Maastrichtse kunstenaar met recente schilderijen en een videoinstallatie. Van 10 augustus t/m 7 september in galerie Feldbusch-Wiesner. www.davedeleeuw.com Bonn > Franz M. Jansen. Vierde aflevering in een reeks presentaties van Rijnlandse expressionisten. Van 20 april t/m 20 december. Muchelbaum, Holzvogel und Augenfisch. Max Ernst voor kinderen en jongeren. Van 25 maart t/m 26 augustus. David Reed. Heart of Glass. Schilderijen van 1967 tot heden. Van 28 juni t/m 7 oktober in Kunstmuseum Bonn. www.kunstmuseum-bonn.de > Farbe Linie Rhythmus. Overzichtsexpositie van de expressionist Hermann Stenner. Van 7 juni t/m 23 september in het August Macke Haus. www.august-macke-haus.de brussel > Jeremy Deller - Joy in People. Belangrijkste werk (installaties, praalwagens,

www.zuiderlucht.eu

foto’s, films, etc) van eigengereide Britse kunstenaar. Van 1 juni t/m 19 augustus. Un-Scene II. Overzicht van de opkomende Belgische kunst scene. Van 23 juni t/m 26 augustus. Leigh Ledare. Eerste solo van Amerikaanse kunstenaar brengt oud en nieuw werk bijeen. Van 8 september t/m 25 november. Joëlle Tuerlinckx, van 22 september t/m 6 januari 2013. PascaleMartine Tayou, van 15 december t/m maart 2013 in Wiels. www.wiels.org > Mapping Cyprus – Crusaders, Traders ans Explorers. Geschiedenis van de unieke positie in de geschiedenis van Cyprus, met meer dan veertig iconen die het eiland zelden verlaten. Van 22 juni t/m 23 september. Constant Permeke. Retrospectieve naar aanleiding van de zestigste verjaardag van Permekes overlijden. Van 11 oktober t/m 20 januari in Bozar. www.bozar.be darmstadt > A house full of music. Grote tentoonstelling over kunst en muziek parallel aan Documenta 13. Van Beuys tot Laurie Anderson van Zappa tot Cage. Van 13 mei tot 9 september in Wasserreservoir Mathildenhöhe. www.mathildenhoehe.de den haag > Mondriaan & De Stijl. Permanente expositie over belangrijkste Nederlandse bijdrage aan de moderne kunst. Liefde. Zomerexpo 2012 voor gevestigde en niet gevestigde kunstenaars (inschrijven vanaf 15 december). Van 9 juni t/m 19 augustus. Hans Op de Beeck - Staging Silence. Belgische kunstenaar speelt met het decor van zijn video. Van 24 maart t/m 17 juni. Anna Franceschini (Pavia, 1979). Wat blijft er over van een kermis als het nacht is? Vanaf 27 maart. Goud uit Javan - zilver uit Batavia. Kunststukken, sieraden en objecten uit het voormalige Nederlands Indië, van 21 april t/m 4 november. Hans van Benthem – Keep on dreaming; fonkelend oeuvre met robots, fallussen en Kalasjnikovs van 2 juni t/m 11 november. Karin van Dam. Born in a balloon. Een zwart stuk niemandsland ervaren in een installatie. Van 30 juni t/m 23 september. Happy Days. Haagse kunst uit de jaren 1947-1967. Van 1 septmeber t/m 20 januari in het Gemeentemuseum. www. gemeentemuseum.nl > Robert Zandvliet - I Owe You the Truth in Painting. Overzicht van Robert Zandvliet, een van de toonaangevende schilders van Nederland. Van 19 mei t/m 9 september. David Batchelor - Magic Hour. Veelkleurige installaties die ervaringen uit het moderne stadsleven uitdrukken. Van 26 mei t/m 9 september in GEM, museum voor actuele kunst. www.gem-online.nl > ARTI Kunstbeurs. Hedendaagse kunst, sculpturen, schilderijen en fotografie. Van 3 t/m 7 oktober in de Fokker Terminal, Binckhorstlaan 249. www.artikunstbeurs.nl

augustus 2012

dresden > Ostrale 2012. Internationale tentoonstelling van hedendaagse kunst. Van 13 juli t/m 16 september. www.ostrale.de duisburg > Anselm Kiefer en Joseph Beuys. Tekeningen, gouaches en boeken. Van 29 juni t/m 30 septembern in Museum Küppersmühle. www.museumkueppersmuehle.de Düsseldorf > Kunst Befreit! Heropening van het museum met 450 werken uit de collectie. Museum Kunstpalast. www.museum-kunstpalast.de > Tal R. - Mann über Bord. Van 7 juli t/m 9 september. Räume der Erinnerung. Groepstentoonstelling met winnaars en genomineerden voor de Prix Marcel Duchamp. Met o.a. Kader attia, Dominique Gonzalez-Förster en Tatiana Trouvé. Van 7 juli t/m 9 september in de Kunsthalle. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Fenster-Bilder seit Matisse und Duchamp. Schilderijen en foto’s van vensters door de eeuwen heen, met werken van Kelly, Richter, Christo, Wall, Eliasson e.v.a. Van 31 maart t/m 12 augustus in K20 Grabbenplatz. www.kunstsammlung.de > Big Picture. Selectie uit eigen collectie van films en video’s. Met klassieke beelden van o.a. Steve McQueen, Shirin Neshat en Rodney Graham. Van 14 april t/m 27 januari in K21 Ständehaus. www.kunstsammlung.de eindhoven > Yael Bartana - ...and Europe will be stunned. Verbluffende video-installatie van jonge kunstenares die furore maakte op de Biënnale van Venetië en nu de wereld verovert. Van 24 maart t/m 26 augustus. René Daniels – Een tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel. Overzichtstentoonstelling, ook met nieuw werk, van een van de meest invloedrijkste kunstenaars van Nederland. Van 12 mei t/m 2 september. Deze sokken zijn niet wit. Werken uit de collectie (1924-1929) samengesteld door kunstenaarsduo Bik van der Pol. Van 9 juni t/m 11 november. Piero Gilardi - Samen werken. Hernieuwde kennismaking met een van de grondleggers van de Arte Povera. Van 8 september t/m 6 januari. David Maljkovic - Sources in the Air. Overzicht van Kroatische kunstenaar die speelt met elementen uit science fiction, utopie, geschiedenis en politiek. Van 6 oktober t/m 27 januari. Lissitzky - Kabakov. Utopie en werkelijkheid. Confrontatie tussen vroege en late Sovjetkunst. Van 1 december t/m 28 april in het Van Abbemuseum. www.vanabbemuseum.nl Essen > Unsere Zeit had ein neues Formgefühl. Fotografie, grafiek en plakkaten uit de jaren twintig. Van 28 april t/m 5 augustus in Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de genk > Sofie Muller - Black Out. Uiteenlopend werk van jonge Vlaamse kunstenares vertelt een steeds rijker verhaal. Van 2 juni t/m 30 september in C-mine. www.c-mine.be eupen > Qu’est-ce que la carrière? Sculpturen van Doris

39

Schälling en Jörg Enderle. Van 10 juni t/m 18 augustus in ikob. www.ikob.be Hasselt > Mind the System, Find the Gap. Zomertentoonstelling waarin meer dan dertig internationale kunstenaars op zoek gaan naar ‘ gaten in het systeem’. Van 2 juni t/m 30 september in Z33. www.z33.be Heerlen > Objects van Ton Slits, van 16 mei t/m 12 augustus in de vitrine van Schunck. www.schunck.nl > Hoop, sloop en helden uit Heerlen. Drie kunstpresentaties van onderzoeksresultaten naar stad Heerlen. Met werk van o.a. Al Awadi, Frederico dOrazio en Tilmann Meyer-Faje. Van 8 juli t/m 5 augustus in KuS. www.kunstencentrumsigne.nl Heusden-zolder >High Voltage. Werk van kleine twintig internationale kunstenaars in een ruimte onder en rond een hoogspanningspyloon op een bodem gevuld met steenkool. Parallel-event Manifesta9. Van 3 juni t/m 26 augustus in galerie De Mijlpaal. www.demijlpaal.com Heythuysen > Ine Catharina Geraedts, curious moments. Installatie. Van 10 augustus t/m 11 november in de Missiekapel. www.kunstencultuurleudal.nl en www.neemwaar.nl Horst > Cyril Le Van. Van 30 juni t/m 2 september. Nature. Groepstentoonstelling. Van 2 september t/m 7 oktober bij Galerie Judy Straten, Schoolstraat 7. www.galeriejudystraten.nl Keulen > Vijfde jaarexpositie in het mooiste museum van de domstad. Over de nieuwsgierigheid, de fantasie, de ervaring, de herinnering, het weten en het geloven in de kunst. Van 15 september t/m 31 augustus in Kolumba. www.kolumba.de > Ein Wunsch bleibt immer übrig. Afscheidstentoonstelling van scheidend directeur Kasper König. Van 2 juni t/m 4 november. Claes Oldenburg. The Sixties. Grote overzichtstentoonstellingen van de in Zweden geboren grootheid uit de Amerikaanse popart. Van 22 juni t/m 30 september in Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de Kleef > Mijn scheerspiegel. Overzichtstentoonstelling in het gerenoveerde Museum Kurhaus waar nu ook het voormalige en gerestaureerde atelier van Joseph Beuys bij is getrokken. Van 9 september t/m 13 januari in Museum Kurhaus Kleef. www. museumkurhaus.de knokke > 37e Art Nocturine Knocke. Kunst- en antiekbeurs van 11 t/m 19 augustus dagelijks open van 16 tot 21 uur. www.artnocturneknocke.com Krefeld > Martin Schwenk - Home Grown. Van 18 maart t/m 19 augustus in Museum Haus Lange. www. kunstmuseenkrefeld.de > Fabian Marcaccio - Some USA Stories. Van 18 maart t/m 19 augustus in Museum Haus Esters. www.kunstmuseenkrefeld.de

www.zuiderlucht.eu

siciliaanse herinneringen

De dood van Bruno I

n mijn lange leven heb ik veel honden gehad. Ik was niet van plan om daar op Sicilië nog een nieuwe aan toe te voegen. Dat heb ik volgehouden tot het moment dat ik op een dag twee jonge honden bij de achterpoort van de tuin zag zitten. Het was hoogzomer, bloedheet en de honden zaten met de tong uit de bek naar mij te kijken. Ik ben een bakje water gaan halen en wat oud brood. De grootste van de twee begon meteen te drinken en te eten. De kleinste hield zich op een afstand zolang ik in de buurt was. Ze zijn niet meer weg gegaan. Een grote bruine, die we Bruno hebben genoemd, was vooral míjn hond, terwijl mijn vrouw goed kon opschieten met de iets kleinere witte, Bianca. Mannetje en vrouwtje en naar een paar dagen later bij de dierenarts bleek: broer en zus, ongeveer drie maanden oud. De honden groeiden voorspoedig. Bruno werd een oersterke, vreselijk aanhankelijke hond en Bianca bleef wat kleiner en schuw. Het honderden meters lange hekwerk om onze tuin hebben we helemaal met draad laten afzetten, zodat ze niet konden ontsnappen. In onze gigantisch grote tuin deden ze hun behoeften, lagen ze te slapen, joegen ze achter katten, slangen en ratten en renden ze letterlijk als dolle honden achter elkaar aan. En een gedeelte van de garage hebben we omgebouwd tot hun verblijfplaats voor de nacht. We hebben er een mooie stretcher in gezet, waarop ze konden slapen. Bruno en Bianca hebben de tijd van hun leven gehad. Elke ochtend stonden ze bij de keukendeur te wachten tot we wakker waren. Dan gooide ik stukken brood de tuin, die ze als ware lekkernijen verorberden. Zaten we buiten dan lagen ze naast ons. Toen we Sicilië vaarwel moesten zeggen, heb ik nog geprobeerd om een ander thuis voor ze te vinden, maar dat lukte niet. Ik heb onze tuinman Robert een paar honderd euro gegeven om nog maximaal drie maanden elke dag even voor de honden te komen zorgen en uit te kijken naar een ander onderkomen. Wat er van de honden terecht is gekomen? Onze schilderende buurtgenoot Gioacchino Scorsonelli schreef mij een e-mail toen we alweer een maand in Nederland waren. Bianca was volgens hem opgevangen door iemand die aan het einde van ons straatje woonde. Met Bruno was het minder goed afgelopen, zo bleek. “Bruno è morto. È uscito dal recinto, ha attraversato di corsa la strada ed è stato investito mortalmente da una macchina; ma primo non ho voluto comunicartelo per non rattristarvi.” (Bruno is dood. Hij is uit de omheining ontsnapt, de grote weg opgerend en door een auto overreden; ik had het je eerst niet willen schrijven om jullie niet bedroefd te maken.) Ik heb de e-mail bewaard. Nu ik hem weer lees, springen de tranen me opnieuw in de ogen. Het was ware liefde tussen Bruno en mij. PIETER BEEK

augustus 2012

ZL

cultuuragenda

Leuven > Van voor Teniers tot na Ensor. Dwarsdoorsneden uit collectie van Noordbrbants musuem in Den Bosch. Van 22 maart t/m 26 augustus. Sol LeWitt. Enkele jaren geleden overleden Amerikaanse minimalist maakt opnieuw furore. Van 21 juni t/m 14 oktober. Ines Lechleiter. Multi-disciplinair werk van jonge Duitse kunstenares, opgeleid aan de Jan van Eyck Academie. Van 7 juni t/m 2 september. Yael Davids. Israëlische kunstenares onderzoekt de rol van taal, de stem en het lichaam in relatie tot ruimte. Van 27 september t/m 6 januari in M-Museum. www.mleuven.be Linnich > Ludwig Schaffrath, Universum in Glas. Retrospectief over de vorig jaar overleden professor en kunstenaar die bekend werd met zijn grafisch abstracte gebrandschilderde ramen. Van 19 mei t/m 28 oktober in het Deutches GlasmalereiMuseum. www.glasmalerei-museum.de Maastricht > Martin Visser, verzamelaar, ontwerper, vrije geest. Een halve eeuw intense betrokkenheid met de avant-garde op het gebied van kunst, meubelontwerp en architectuur. Bonnefantenmuseum. Van 13 maart t/m 9 september. Artists commuters. Pierre Kemp, Piet Stockmans en Toon Tersas. Van 15 juni t/m 30 september (parallelprogramma Manifesta9) www.bonnefanten.nl > Nathania Rubin, Daisy’s birthday. Werken op papier. Van 15 juli t/m 18 augustus bij galerie Wansink. www.galeriewansink.nl > Arno Sijben. Werken op papier. Van 1 september t/m 28 september. Jeroen Evertz. Collages. Van 29 september tot 27 oktober bij lijstenmakerij Lenssen, Breulingstraat 18A. > Couleur Radicaal. In het spoor van de Heerlense avant garde. Onderzoek naar de uitwerking van de modernistische principes op lokale ontwikkelingen in Heerlen. Van 27 mei t/m 12 augustus in de Kantoorvilla van de Timmerfabriek, Boschstraat 9. www.marres.org > Duurzame glans; Maastrichts zilver. Oude collectie tafelzilver weer ontsloten voor het publiek. Van 2 juni t/m 2 september in Museum aan het Vrijthof. www.museumaanhetvrijthof.nl > Umberto. Collectie van speedpaintings, abstracte werken en collages. gedurende de maand augustus in de Foyer van Intro in situ, Capucijnengang 12. www.introinsitu.nl > Geert Mols (neon/sculptuur) en Doris Becke (schilderijen). Van 1 september t/m 15 oktober bij galerie Schuwirth & van Noorden.. www.schuwirthenvannoorden.nl > Dispositie. Diverse kunstenaars. Van 7 juli t/m 26 augustus. in Galerie Dis, Tafelstraat

40

28. www.galeriedis.nl > The Fox’s Legacy. Speculaties over het verleden van en herinneringen aan een onlangs aangetroffen industriële ruïne met een vreemde constructie. Van 9 juni t/m 30 september als Manifesta Parallel Event in de Jan van Eyck Academie. www.janvaneyck.nl margraten > Kunstroute. Kunstenaars exposeren in ateliers, boerderijen, schuren en weilanden in en rond Gasthuis, ’t Rooth, Sibbe, Klein en Groot Welsden. Op 1 en 2 september. www.wandareiff.nl meerssen > Amsterdamse Limburgers. Kunstroute langs werk van de kunstenaars die Limburg verruilden voor Amsterdam zoals Ger Lataster, Lei Molin, Pieter Defesche en Pierre van Soest. Werk uit de collectie van verzamelaar Leon Mommers. Werk uit de Meerssense School uit collectie Hans Wijnen. Van 11 augustus t/m 23 september op zes locaties in Meerssen. www.meerssen.nl mol > 34ste Aquarelsalon. Mol is de bakermat van de Belgische glasindustrie. Vandaar dat zand het thema is van deze tentoonstelling. Van 8 t/m 30 september in het Jakob Smitsmuseum. www.aquarelinstituut.be Mönchengladbach > Anna Oppermann, Künstler sein. Installatie die deze Hamburgse kunstenares (1940-1993) toonde op Documenta 6. Vanaf 6 mei in Museum Abteiberg. www.musuem-abteiberg.de > Re-Cycling. Werk van Petra Witka (design), Aschwin Breur (schilderijen) en de groep ZijActief (mode). Van 23 april t/m 21 juni in het Euregio Haus, Konrad-Zuse-Ring 6. Neuss > Jäger der verlorenen Geschichte. Historie van spectaculaire opgravingen in Neuss en omgeving. Van 6 mei t/m 19 augustus in het Clemens-Sels-Museum. Mit unverstelltem Blick - Naive Kunst aus Polen. Van 15 juli t/m 7 oktober in het dependance Feld-Haus, Musuem für populäre Druckgrafik. www.clemens-sels-museum.de nijmegen > Waarom godinnen zo mooi zijn. Parfum en cosmetica, spiegels en kapsels en met edelstenen ingelegde sieraden van goud en zilver. Jezelf mooi maken is niet alleen van deze tijd maar deed men ook al in de oudheid. 
Van 24 maart t/m 12 augustus in Museum Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl noorbeek > Groepsexpositie van tien beeldende kunstenaars. Van 10 juni t/m 26 augustus in Beeldentuin Galerie Mestriner. www.ateliermestriner.nl rekem > ManifestAanwezig. Groepstentoonstelling

ManifestAanwezig, groepsexpositie in kasteel Oud-Rekem.

waarin de kunstenaar, zijn vrijheid van denken en zijn werk centraal staan. Met werk van o.a. Ai Wei Wei, Hadassah Emmerich, Martin Kippenberger, Koen Vanmechelen, Han van Wetering en vele anderen. Van 3 juni t/m 30 september in kasteel Oud-Rekem. www.forumtri.be reuver > Beelden in de Kloostertuin. Zomertentoonstelling met elf Limburgse kunstenaars. Van 20 mei t/m 9 september in de kloostertuin in hartje Reuver. www.eskace.nl roermond > Jacqueline van der Venne. Schilderijen, collages en tekeningen van kunstenaar en bestuurder van FNV KIEM die de Limburgse beeldend kunstenaars vertegenwoordigt. Van 7 juni t/m 7 september in Huis voor de Kunsten. www.hklimburg.nl   rotterdam > Aristide Mailol. Overzicht van de Franse beeldhouwer met twintig beelden en een selectie sculpturen en tekeningen. Van 15 september t/m 10 februari 2013. Arne Quinze - My Secret Garden. Grootschalige installaties en sculpturen van Belgische kunstenaar. Van 2 juni t/m 2 september in de Kunsthal. www.kunsthal.nl schimmert > Hilde Dedeurwaerder, Margot de Lange, Helmi Schellinger, Annet Bentvelzen, Neeltje de Vries en Annelies van der Sman exposeren hun werk in keramiekgalerie De Kunstwinkel aan de Hoofdstraat vanaf 5 augustus t/m de laatste zondag van oktober. www.dekunstwinkelschimmert.nl sittard-Geleen > Hans Lemmen en José Bedia in Museum Het Domein. Van 5 mei t/m 26 augustus. www.hetdomein.nl > Sjer Jacobs, Han Willigers en Hans van den Eertwegh. Van 21 september t/m 28 oktober in galerie NDK. www.dabekaussen.nl tegelen > Keramiek om van te smullen. Hedendaags gebruiksgoed uit Frankrijk. Van 23 juni t/m 30 september in keramiekcentrum de Tiendschuur. www.tiendschuur.net

www.zuiderlucht.eu

thorn > Jos van Vreeswijk en Roman Zakrzewski. Van 11 mei t/m 26 augustus In Gemeentemuseum Het land van Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl > Groepstentoonstelling. Met werk van Ad Maas (schilderijen), Riet Lormans (schilderijen en keramiek) Marlies Smeets (keramiek), Har Bokken (fotografie), Margo Eggels (grafiek), Rietje Evers (schilderijen) en vormgever Marjan Eggels in de Hofferkeukens, Hofstraat. Van 8 april t/m 2 september.www.akaratos.nl tilburg > René Korten – Diver’s eye. Schilderijen van de in 1957 in Horn geboren kunstenaar. Van 30 juni t/m 2 september in Museum De Pont. www.museumdepont.nl utrecht > Exploded Views. Groepsexpositie met werk van o.a. William Engelen en Driessens & Verstappen. Van 6 juli t/m 28 oktober in het Centraal Museum. www.centraalmusuem.nl vaals > Leo Mura en Karl-Heinz Laufs. Van 26 augustus t/m 14 oktober in De Kopermolen. www.dekopermolenvaals.nl Valkenburg aan de Geul > Galerie Cauberg 10. Werken van kunstenaars die in de jaren zestig in de legendarische galerie Cauberg 10 hebben geëxposeerd, zoals Lei Molin en Rob Stultiëns. Van 3 juni t/m 23 september. Fietsfascinaties - wielerkunst in Valkenburg. Van 5 augustus t/m 23 september in Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl > Groepsexpositie van het Henri Jonas Collectief. Van 13 juli t/m 7 september, tijdens kantooruren, in het gemeentehuis. venlo > Mapping the Landscape. Kunstenaarsproject over stedelijk en natuurlijk landschap in de Euregio met interventies van o.a. Frank Koolen, Antoine Berghs en Paul Devens. Van 2 september t/m 6 januari in Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Gène Eggen. Kleine, representatieve

augustus 2012

selectie uit het oeuvre van productieve Zuid-Limburgse kunstenaar Gène Eggen (1921-2000), die naar schatting dertigduizend werken naliet. Van 5 april t/m 2 september. Berkhey Collectie. Tekeningen, aquarellen en prenten uit de 17e en 18e eeuw met de natuur als thema. Van 7 september t/m 6 januari in het Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Marjan Eggels. Vazen van wol. Op de green E motion tijdens de Floriade. Van 5 april t/m 7 oktober www.akaratos.nl > Miscellaneous. Zomertentoonstelling met werk van Bas de Wit, Jowan van Barneveld en Tanja Ritterbex bij Galerie Wilms. Van 1 t/m 26 augustus. www.galeriewilms.nl > Grillig. Trashy collage art van Rob Benders. In BBQueen, Bolwaterstraat 4. Van 13 juli t/m 30 augustus. venray > Welkom in mijn wereld. Werken van outsider kunstenaars. Venrays Museum, Eindstraat 8. Van 13 april t/m 7 oktober. wuppertal > Bella Italia. Foto’s en schilderijen 1815-1900. Van 10 juli t/m 9 september. Peter Paul Rubens. Van 16 oktober t/m 28 februari in het Von der Heydt Museum. www.von-der-heydtkunsthalle.de

Fotografie en film aken  > Russia. Fotografische impressies uit Rusland van Henri Cartier-Bresson. Van 21 juli t/m 28 oktober in het Internationales Zeitungsmuseum. www.izm.de antwerpen > From Here On. Presentatie die de fotografie radicaal in een nieuw daglicht stelt. Van 22 juni t/m 30 september. Stadsfotografen Antwerpen. Antwerpen door de ogen van fotografen. FotoMuseum. Van 22 juni t/m 30 september. www.fotomuseum.be Bonn > Lewis Baltz - Fotografie. Eerste Duitse retrospectief van legendarische Amerikaanse fotograaf. Van 10 mei t/m 2 september in Kunstmuseum Bonn. www.kunstmuseum-bonn.de brussel > Bamako Encounters. 9e editie van de Biënnale voor Afrikaanse fotografie. Van 14 juni t/m 26 augustus in Turn&Taxis, Havenlaan 46c. www.summerofphotography.be > Summer of Photography. Festival rond fotografie met 160 werken van 40 Europese fotografen. Van 14 juni t/m 16 september in Paleis voor Schone Kunsten. www.bozar.be Düsseldorf > Die Wiederkehr der Polaroids. De legendarische Polaroid-collectie: meer dan 500 historische voorbeeldn, van Ansel Adams tot Andy Warhol. Van 26 mei t/m 5 augustus in NRW Forum. www.nrw-forum.be essen > Our Age has a New Sense of Form.

41

Fotografie, graphics en posters in de jaren twintig. Van 28 april t/m 5 augustus in Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de genk > Between Stories. Fotografie van Jonge Genkse fotografe. C-Mine van 19 augustus t/m 12 oktober. www.c-mine.be Leuven > Roe Etheridge. Fotografisch onderzoek naar de genres en de recente geschiedenis van de fotografie met werk uit de afgelopen tien jaar. In M-Museum Leuven. Van 27 september t/m 13 januari. www.mleuven.be maastricht > Pater Castorius, herder van de Stokstraat. Fototentoonstelling rondom zachtaardige franciscaan pater Castorius (1012-1989) die in het naoorlogse Maastricht buurthuiswerk verrichtte. Van 3 april t/m 17 juni in Centre Ceramique. www.centreceramique.nl > Bekende Limburgers en hun favoriete boek . Fotoportretten door Ruben Reehorst. Van december t/m februari 2013 in Centre Céramique. www.centreceramique.nl sittard-geleen > Tour d’Afrique. Tien foto’s op formaat 4 x 6 meter uit prijswinnende reportages van Chris Keulen, getoond vanwege het WK Wielrennen. Eem project van Musuem Het Domein. Van 29 juni t/m 23 september op de uitvalswegen van de stad. www.hetdomein.nl Venlo > Janice Rubin, The Mikvah Project. Amerikaanse die met een onderwatercamera de eeuwenoude joodse rituelen van spirituele reiniging fotografeerde. Vanaf 3 mei in Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Korakuen Garden Okayama Japan – Door de ogen Yukio Namba. Dertig panoramische foto’s van de befaamde landschapstuin Korakuen Garden. Van 6 mei t/m 19 augustus in Museum van Bommel van Dam. www.bommelvandam.nl

Dode bomen Recent verschenen boeken.

Ger Essers, red. De Zegeningen van het Europees Burgerschap. Essers, medewerker van Europarlementariër Ria Oomen (EVP-CDA), schrijft in dit boek over hoe vrij het verkeer van personen in de EU daadwerkelijk is. Waarom moeten sommige Europeanen entree betalen bij Schunck Glaspaleis in Heerlen, en andere niet? Kluwer, 28,50 euro.

Marita Mathijsen, Seks in Limburg. Een geletterde vrouw kijk terug op haar jeugd in het Limburg van de jaren vijftig en is daarbij niet zuinig met kritiek op de kerk. Tweetalig (Nederlands/Belfelds) boek in de reeks Literair Limburg. In september verschijnt deel zeven, Schachtsignalen van Wiel Kusters. In het Kerkraads klinkt dat als Dao tuut ‘t. B for Books 9,95 euro

Maria Barnas, Braakman en ik. Auteur gaat op zoek naar leven en werk van Cees Braakman (1917-1995), die van 1945 tot 1978 hoofd van het designteam van meubelfabriek UMS Pastoe was. Barnas ziet een persoonlijkheid wringen in diens meubels. “Het is alsof Braakman mij met zijn meubels iets probeert te vertellen. Maar ik versta hem niet goed.” Jan van Eyck Spiegelreeks, 9,95 euro

Hans Bartelet, Schepper van schoonheid. Beeldhouwer/

Literatuur Aken > Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de Hasselt > De kleren van de keizer. Over kleding en illustraties in sprookjes, met echte kostuums en originele tekeningen. Van 20 november t/m 20 oktober in Literair Museum Hasselt. www.literairmuseum.be maastricht > Verhalencafé. Elke eerste donderdag van de maand van 14 tot 16 uur. Verhalen, gedichten en muziek. Ambyerstraat-noord 71 in Amby bij Eetcafé Jose.

www.zuiderlucht.eu

schilder Hans Bartelet overleed in september 2007 in de bloei van zijn kunstenaarsbestaan. Vijf jaar later verschijnt deze hommage, waaraan meegewerkt wordt door dichter Frans Budé en de fotografen Sander Philippen en Twan Wiermans. Stichting Hans Bartelet, 39,50 euro, Bestelbaar via [email protected]

Regardless of Others Jacqueline Machado de Souza

01.09.2012 t/m 30.09.2012 WO - ZO 12.00 - 17.00 uur OPENING za 1 september 2012, 17.00 uur

’t Brandweer is de presentatieruimte van Stichting Ateliers Maastricht (SAM) in de oude brandweerkazerne aan de Capucijnenstraat 21 te Maastricht.

augustus 2012

> Verboden Boeken. Jubileumtentoonstelling bij het 350 jarig bestaan van de Maastrichtse bibliotheek. Van 25 maart t/m 28 oktober. Ruben L. Oppenheimer. Overzichtstentoonstelling van de Maastrichtse cartoonist. Van 30 juni t/m 21 oktober. | Knetter op Letters: van kalligrafie tot twitter. Van 1 september t/m 31 december in Centre Céramique. www.centreceramique.nl roermond > Schrijf, schrijver, schrijfst. Dag voor iedereen die is geïnteresseerd is in lezen en schrijven. Met schrijvers, uitgevers, critici, workshops, interviews. Gasten onder meer Connie Palmen, Benny Lindelauf, Emma Crebolder, Elle Eggels, Peter Nijssen en Jeroen Vullings. Presentator Leon Verdonschot. Op 9 september van 11.30 uur tot 17.00 uur in ECI Cultuurfabriek. www.hklimburg.nl/literatuur

Muziek dranouter > Festival. Met Goran Bregovic, Tinariwen, The Black Seeds, Blue Flamingo, Bellowhead, Ane Brun, Tref. Van 3 t/5 augustus op diverse locaties. www.festivaldranouter.be floreffe >Esperanzah! Wereldmuziekfestival met Emel Mathlouti, Flavia Coelho, Caravan Palace, Xavier Rudd, Van Fan Fahre, Groundation, Youssoupha en Kiss & Drive. Van 3 t/m 5 augustus in de abdij van Floreffe. www.esperanzah.be heerlen > Bill Wyman’s Rythm Kings. Eens een rollende steen altijd een rollende steen. Parkstad Limburg Theaters, 27 september, 20 uur. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Khe Siang - Resonating Room. Mix van geluidskunst, performance en ritueel concert. Op 20 juli om 20.00 in kuS. www.kunstencentrumsigne.nl kerkrade > Orlando Festival. Internationaal kamermuziekfestival voor professionals en amateurs. Dit jaar voor het eerst onder leiding van Maarten Mostert. Met onder andere Londen Brass Kwintet, Mondrian pianotrio, violist Luc-Marie Aguera van het Ysaÿe Kwartet en masterclasses van Miranda van Kralingen en Stefan Veselka. In abdij Rolduc en tal van andere locaties. Van 10 tot 19 augustus.www.orlandofestival.nl > Jo Louppen en het Orlando Junior Academie Orkest olv Stijn Saviers spelen werken voor orgel en orkest van Grieg, Vierne, Respighi en De Kort. Op 11 augustus om 20.00 uur in de Abdijkerk van Rolduc. www.orgelkringkerkrade.com > Lambertusconcert. Met koninklijk Kerkraads mannenkoor St. Lambertus en organist Rob Waltmans. Op 21 september in de Abdijkerk van Rolduc. www.orgelkringkerkrade.com Maastricht > Musica Sacra. Festival rond thema Riten en Rituelen. Van 2 t/m 6 september op diverse

42

locaties. www.musicasacramaastricht.nl > Stadsparkconcerten op de zondagmiddag. Dominique Plaats Trio op 5 augustus. London Brass Ensemble op 12 augustus. Kurt Bertels en Goedele Taveirne op 19 augustus. The Hague String Variations op 26 augustus. Aanvang 14.30 uur. www.toutmaastricht.nl niederrhein > Muziek biënnale. Keur aan concerten en optredens in Noord-Limburg, Gelderland en Niederrhein onder het motto Hof van Eden. Van 25 augustus t/m 14 oktober op tal van locaties. www.muziekbiennale.eu tegelen > Bluesrock Festival. 29e editie van bluesklassieker, met dit jaar o.a.The Paladins, Eddy Clearwater & the Juke Joints en My Branbox, featuring Jan Akkerman en Bert Heerink. Op 1 september in openluchttheater De Doolhof. www.bluesrockfestival.nl vaals > Nairi Strijkkwartet. Russisch ensemble treedt in het kader van Orlando Festival. Op 11 augustus vanaf 20.00 uur in De Kopermolen. www.dekopermolenvaals.nl  voerendaal > Kunoconcerten. Langlopend festival met koorensembles en organisten uit de Euregio. Candlelightconcert op 3 augustus, Ridderconcert met organist Rob Waltmans op 10 augustus in de Laurentiuskerk. www.ridderkuno.blogspot.com Wittem > Kunstdagen Wittem. Jubileumeditie, 25 jaar. Klassieke muziek, opera, literatuur, wereldmuziek, jazz en educatie. Met onder meer Emmey Verhey, Jan Terlouw, Amsterdam Sinfonietta, Esra Pelivanli, Marente de Moor en Paul van Dongen. Van 7 t/m 30 september. www.kunstdagenwittem.nl

Theater heerlen > bUITenmarkt. Opening theaterseizoen met speciale acts. Op 26 augustus vanaf 13.00 uur in Cultuurhuis Heerlen. www.cultuurhuisheerlen.nl maastricht > Festival Nederlandse Dansdagen. Spraakmakende dansvoorstellingen uit het afgelopen seizoen. Op 5, 6 en 7 oktober in Theater aan het Vrijthof. www.nederlandsedansdagen.nl > De zesdaagse van St. Jezus in ‘t kruis. Relisportopera door Toneelgroep Maastricht in het kader van het WK Wielrennen in Valkenburg. Met Arie de Mol als verteller. Op 11, 12, 13, 15 en 18 t/m 23 september om 20.30 uur in Derlon Theater. www.toneelgroepmaastricht.nl > De Kunstkaravaan. Workshops voor kinderen van 4 t/m 14 jaar. Van 6 t/m 10 augustus in ‘t Magisch Theatertje, Molenweg 4 Amby. www.magischtheatertje.nl en www.dekunstkaravaan.nl

Diversen Aken > Across the borders. Festival met muziek, dans, kunst en mode. Van de wijk tot de wereld. Op diverse locaties van 5 tot 22 augustus. www.acrosstheborders.de arcen > Van Legende tot Volksgebruik. Van 2 september t/m 14 oktober Franz Pfanner Huis.. www.franzpfannerhuis.nl arnhem > Biënnale Gelderland 2012. Evenement met vormgevers, beeldend kunstenaars, componisten, muzikanten, acteurs en dichters met als thema: De wereld zien in een korrel zand. In MMKA, van 14 september t/m 28 oktober. www.mmkarnhem.nl brussel > City Sonic. Internationaal festival van geluidskunst. In Brussel (Julien Sirjacq van 23 augustus t/m 14 oktober), Bergen (Geluidsparcours van 31 augustus t/m 16 september) en Huy (Biennale d’art urbain Dédale) van 8 september t/m 7 oktober. www.citysonic.be Cadier en Keer > Vijf Afrikaanse kunstenaars tonen hun kleurrijke werk. Van 20 mei t/m 28 oktober in het Afrikacentrum, Rijksweg 15. www.afrikacentrum.com hasselt > Zin in Zomer. Zes keer literatuur en muziek op verschillende locaties in Genk, Hasselt en Sint Truiden. Met oa Marente de Moor, Stefan Blommaert, An Olaerts, Adriaan van Dis en David Pefko. Van 15 t/m 29 augustus. www.zininzomer.be genk > Sint Barbara, patrones van de mijnwerkers. Expositie uit de collectie van Sjef Maas (Geleen) en Wiel Miseré (Landgraaf): beelden, boeken, medaillons, devotionele curiosa; parallel-event Manifesta9. In ‘de industriële cafetaria’ van het mijndepot Waterschei, André Dumontlaan 67. Van 22 april t/m 30 september. www.manifesta9.org Heerlen > Cultuurbrouwerij. Debatpodium voor de Parkstedelijke cultuur scène, elke eerste maandag van de maand in De Nieuwe Nor. www.cultuurbrouwerij.nl > Romeins Zuid-Limburg - het hele verhaal. Permanente expositie over de vraag wat de komst van de Romeinen 2000 jaar geleden betekende voor de toenmalige bewoners. www.thermenmusuem.nl > Cultura Nova. Zomerfestival met Fuerza Bruta, Compagnie BTO, Laika en Ultima Vez van Wim van de Keybus. Van 24 augustus t/m 2 september. www.culturanova.nl > Pink Floyd inspireert! Ruby Tuesdaylezing van Bobby Hassall naar aanleiding project PINK van Kim van Norren in Schunck. Op 28 augustus om 20.00 uur. www.schunck.nl

www.zuiderlucht.eu

> Eros & Engagement in leven en werk van L.P.Boon. Ruby Tuesday-lezing door Kris Heumbeeck. Op 18 september om 20 uur in Schunck. www.schunck.nl Maastricht > Schuilen in Maastricht. Elke derde zondag in de maand. Museum Schuilen in Maastricht, Minister Goeman Borgesiusplantsoen. www.schuileninmaastricht.nl > Terug van weggeweest. Verdwenen Maastrichtse collecties even thuis. Van 1 juli t/m 4 november. CSI Mosasaurus. Natuur Historisch Museum Maastricht. Van 13 december t/m 30 juni 2013. www.nhmmaastricht.nl > Het Parcours. Opening cultureel seizoen Maastricht. Op 2 september vanaf 12.00 uur in de Binnenstad. www. cultuurzomermaastricht.nl roermond > Kunstbende Zomertour. Talentvolle jongeren op de Limburgse pop- en cultuurpodia. Start 4 augustus Solar in Roermond, laatste optreden op 6 oktober op D-vers Sittard. Finale op 11 maart in Stadsschouwburg Sittard. www.kunstbendelimburg.nl > Geschiedenis van de letteren in Limburg. Symposium van het LGOG met lezingen, gesprekken en debat. Vrije toegang. Op 25 augustus vanaf 11.00 uur in het Cuypershuis. www.hklimburg.nl rotterdam > De wereld van Witte de With. Kunstenfestival. Culturele instellingen, kunstenaars en publiek worden uitgenodigd te reageren op het thema The street – live issue. In en rondom Witte de Withstraat Van 14 t/m 16 september. www.festivalwww.nl venlo > Zomerparkfeest. Met oa Gers Pardoel, Afrobot, Rowwen Heze, Kapok, Mursk en Sjoeff, Philip Huff en Leon Verdonschot. Van 2 t/5 augustus in het Julianapark. www.zomerparkfeest.nl venray > Mindmap. Manifestatie over kunst en psychiatrie, met zo’n vijftig internationale schrijvers en kunstenaars. Centraal thema is de menselijke geest. In Odapark, Annaterrein, Servaashof en andere locaties. Van 25 mei tot medio oktober. www.mindmapvenray.nl www.odapark.nl

augustus 2012

26.08 27 tot 29.08 31.08 tot 02.09 13 tot 15.09 23.09

UIT GE LIC HT

Bonnefantenmuseum Maastricht

Theater in het Zadel Cie Cecilia - Lacrima Radio Modern UNM - The house that built us Eastmen/Sidi Larbi Cherkaoui

Verder

Ali B I Das Pop I Rosas I Johan Heldenbergh Jef Neve I Cie Thor I Wim Helsen I Viktor Lazlo Bruno Vanden Broecke I Urbanus I Wouter Deprez I ...

Musica Sacra es 01.09.2012–20.01.2013 c c Maastricht su s n

• Nachtfahrt.

• Marion Verboom.

Claire-voie sculptures. Van 26 augustus t/m 28 oktober in Bis71 ruimte voor kunst.

BESTEL JE BROCHURE OP Allereerste expositie in de ECI Cultuurfabriek van WWW.C-MINECULTUURCENTRUM.BE Bonnefanten Roermond.

DE VLOER OP e g Adrian Alecu 2 d e 1 g Riten & Rituelen 0 W len .2 Paul Buchanan

www.bonnefanten.nl

www.bis71.nl

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

• Martin Visser– verzamelaar, ontwerper, vrije geest. Verlengd t/m 9 september in Bonnefanten Maastricht.

OVERAL TE VINDEN!

www.bonnefanten.nl

WWW.HKLIMBURG.NL/LITERATUUR

ZELF TONEEL SPELEN EN THEATER MAKEN

9 r 0 e . 9 David Heitzv 0 Roderick Hietbrink t/m

30 jaar festival

Van 19 augustus t/m 23 september expo, theater en concerten.

20XSCHUNCK*

SCHRIJF, SCHRIJVER, SCHRIJFST INTERVIEWS, OPTREDENS, SCHRIJFWORKSHOPS, INFORMATIEMARKT EN MEER! 9 SEPTEMBER 2012, 11.30-17.00 UUR ECI CULTUURFABRIEK ROERMOND

• Schrijf, schrijver,

• C-mine cultuurcentrum Genk.

www.c-minecultuurcentrum.be

Kilian Kretschmer Roman Signer ECI Cultuurfabriek • Musica Visser Sacra • Studio De vloer op. Martin Oneindigheid ECI 13 Maastricht. verzamelaar, ontwerper, vrije geest Leon Vranken 6041 MA Roermond www.bonnefanten.nl 6 t/m 9 SEPTEMBER

schrijfst. Zelf toneel spelen en theater Interviews, optredens, maken. Op 12 en 13 september schrijfworkshops, en 4 oktober bij informatiemarkt en meer! Het Laagland in, Sittard. TIES NLP 15+ START AUDI Op 9 september in ECI www.hetlaagland.nl Cultuurfabriek Roermond. 12

www.bonnefanten.nl

Dertigjarig bestaan met als thema Riten & Rituelen. Van 6 t/m 9 september op diverse locaties.

www.musicasacramaastricht.nl

september 2012

www.hklimburg.nl/literatuur

5

START CURSUSSEN 8+

13 SEPTEMBER

MEER INFOR MATIE OF INSCH RIJVEN? BEL 046-400 72 73 OF MAIL NAAR GERLIE@HETL AAGLAND.NL

SEN 6+ START CURSUS

4 OKTOBER

www.musicasacramaastricht.nl Kom en geniet van cultuur

T/M 12 AUG, LAATSTE KANS! VOOR EEUWIG DE JOUWE / pIETER DEFESCHE - DE GERUISLOZE BASIS / cOULEUR RADICAAL- iN HET SPOOR VAN DE HEERLENSE AVANT-GARDE / TON SLITS - WIR SIND SO FRÖhLICH / Toon Hezemans

• 20 x Schunck*.

• De Salon, design uit

- text based work T/M 30 SEP AAD DE HAAS - OVER LUST EN EEUWIGHEID T/M 30 DEC kIM VAN NORREN - PINK (THE WALL)

2

in Maastricht, zoals op:

HET LAAGLAND HARTSTOCHTELIJK THEATER VOOR JONG EN OUD ENGELENKAMPSTRAAT 25, SITTARD / WWW.HETLAAGLAND.NL • Kunstdagen

• Cultuurzomer

D de E jouwe, S I Peter G N ULimburg. I T L Oproep I M voor B U R G Maastricht.Bonnefanten Voor eeuwig MARKT / minimal piano estafette / bl!ndman: De Glassbox VANAF 31 AUG FONS HAAGMANS - AKERSTRAAT BLUES / Defesche. Van augustus t/m AUGUSTUS negende editie, die in het Geniet van cultuur in Maastricht CYCLE@SCHUNCK / TONNY STROUKEN / stephan vanFLETEREN / HUMAN DISCO BONG / Hedge House bongerd 18 heerlen MSM12 adv Zuiderlucht 116x157mm.indd 1 www.schunck.nl eros & engagement /L.P. BOON in woorddecember en beeld 7-8-9in SEPSchunck tHE NOTORIOUS ibe Heerlen. teken staat van design. Van 15 Ridderronde van 1 augustus13, t/m 29 september Foundation 7, 10, 14 L’Europe & L’Orgue www.schunck.nl december t/m januari 2013 in op diverse locaties.Orgelfestival Nieuw initiatiefMuseum SalonHet Sittard-Geleen. 5 Tout Maastricht in het Domein Sittard. Stadspark met Dominique www.cultuurzomermaastricht.nl

13-15-17 AUG orlando festival - lunchpauzeconcerten 25 AUG SCHUNCK* OPEN(T) - open dag muziekschool / bOEKEN-

Schunck_adv_ZL_JULI 2012.indd 1

09-07-12 10:19

www.salonsittard-geleen.nl

9de Editie in teken van Design.

PINKPOP CLASSIC

Oproep aan alle kunstenaars in Limburg om deel te nemen in de disciplines: Architectuur, textiel, mode, sieraadvormgeving en productvormgeving.

De negende Salon wordt gehouden van zaterdag 15

5-8 5-19 10-12 12

Wittem, 25 jaar.

SEPTEMBER Van 7 t/m 30 september in enEXPOSITIES EN MEER 04-07-12 21:55 rond Klooster Wittem. 1 Flikkendag Maastricht Bezoek het Bonnefantenmuseum en Centre

JAAR

Paats Trio Vertelfestival Maastricht aan Tafel

Internationale Vrijthof Jeu de Boules Toernooi Tout Maastricht in het Stadspark met London Brass Ensemble (i.s.m.

Orlando Festival) Tout Maastricht in het Stadspark met Kurt Bertels/ Goedele Taveirne 21-24 INKOM Maastricht 19

23

2

Het Parcours (opening

Céramique. Kids moeten zeker naar het Natuurhistorisch Museum. Het Sphinxpark

2

Tout Maastricht in het Stadspark met Batteria Volle Petaj en Drums & Pipes politie Maastricht Musica Sacra Maastricht

is er tot 1 juli 2013. En Tout Maastricht is elke zondag in het Stadspark. Picknickmand mee en genieten maar!

www.kunstdagenwittem.nl culturele seizoen)

6-9 7-9

Musica Sacra Maastricht, Tout Maastricht, het Conservatorium en Code 043 zien elkaar bij de muziektheatervoorstelling ROES! Festival Bruis Tout Maastricht in het Stadspark met Fanfare Borgharen en Maastrichtse

7 t/m 30 september

La Génération Maastricht ontmoet elkaar tijdens de Inkom bij Culture Valley in het Stadspark 23-26 Preuvenemint 24-25 Mucho Mundo 26 Tout Maastricht in het Stadspark met The Hague String Variatons

8-9 9

Componisten 15-23 WK Wielrennen 16 Tout Maastricht in het Stadspark met Mélodie Moureau en Gaëlle Hyernaux 29 LSO: Vive la France

www.kunstdagenwittem.nl

CHECK DE SITES Voor het totale programma kijk je op: www.cultuurzomermaastricht.nl Cultuurliefhebbers, laat jezelf zien op: www.toutmaastricht.nl Wil je ook dat Maastricht de titel voor Culturele Hoofdstad 2018 wint? Doe mee: www.euregio2018.eu

A bAttle for A Battle for Narrative. nArrAtive

ZATERDAG 25Classic. AUGUSTUS 2012 •december Pinkpop Cultura Nova. 6 januari 2013 • Parkstad 2012 tot en•met zondag in MEGALAND Toto, Big country, LANDGRAAF Bush, Internationaal theaterfestival Limburg Prijs. Museum Het Domein in Sittard.

•

Bonnefanten Hedge House Garland Jeffreys, Fischer-Z, op buitengewone locaties. Oproep aan aankomend Foundation. Van 30 augustus - 28.10.2012 t/m 28 oktober in Kasteel Wijlre. Saga en Massada. Zaterdag Van vrijdag 24 augustus kunsttalent voor30.08. de Parkstad Deelname en inschrijfformulier kunt u aanvragen bijPrijs. Inschrijftermijn 25 augustus, Megaland t/m zondag 2 september in Limburg www.hedgehouse.nl do t/m zo: 11.00 - 17.00 uur Landgraaf. Heerlen en omstreken. sluit op 15 oktober 2012. het secretariaat: Kasteel Wijlreweg 1, Wijlre www.hedgehouse.nl www.pinkpopclassic.nl www.culturanova.nl www.parkstadlimburgprijs.nl

TOTO

BIG COUNTRY BUSH 43

043 6040664 of [email protected] Overige info: 046 www.zuiderlucht.eu 4525924

augustus 2012

Cultuur is eten en drinken. Al voor E 4 wordt u gevoed.

eur t a n o d ! d Worjuist nu

Beeldende kunst, geschiedenis & letteren, monumentenzorg, muziek & theater en natuurbehoud. Het Prins Bernhard Cultuurfonds zet zich in voor cultuur die u raakt. Al vanaf e 4 per maand wordt u gevoed. Ga naar www.cultuurfonds.nl.

44

www.zuiderlucht.eu

augustus 2012